23.11.2014 Views

ruka 1. saqarTvelos geologiuri ruka - momxmarebeli.ge

ruka 1. saqarTvelos geologiuri ruka - momxmarebeli.ge

ruka 1. saqarTvelos geologiuri ruka - momxmarebeli.ge

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Tavi 13. mineraluri resursebi<br />

reziume<br />

saqarTvelo mdidaria mineraluri resursebiT. Tumca maTi<br />

mopoveba, saTanado regulirebisa da kontrolis gareSe garemosTvis<br />

didi zianis momtani SeiZleba iyos. gansakuTrebiT es exeba liTonebis<br />

mopovebas. am obieqtebze aucilebelia ara marto garemosdacviTi<br />

kontrolis gamkacreba, aramed garemos sareabilitacio RonisZiebebis<br />

Catareba. gansakuTrebiT WiaTuraSi, kazreTSi, luxunze, canaze sadac<br />

garemos dabinZureba wlebis ganmavlobaSi mimdinareobda.<br />

<strong>1.</strong> Sesavali<br />

mineraluri resursebi qveynis ekonomikis sayrdenia. aqve aRsaniSnavia,<br />

rom samTo-mopovebas erT-erTi wamyvani adgili uWiravs garemoze mavne<br />

zemoqmedebis SesaZleblobis TvalsazrisiT da amdenad, saTanado<br />

garemosdacviTi regulirebis gareSe mineraluri resursebis mopoveba<br />

SeiZleba didi zianis momtani iyos garemosTvis.<br />

saxelmwifo regulireba. saqarTveloSi yvela saxis mineraluri resursi<br />

saxelmwifos sakuTrebas warmoad<strong>ge</strong>ns. maT damuSavebas specialuri<br />

nebarTva – sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis licenzia esaWiroeba,<br />

romelsac saxelmwifo auqcionis wesiT, mineraluri resursis saxisa da<br />

masze moTxovnis gaTvaliswinebiT sxvadasxva vadiT gascems.<br />

licenziasTan erTad wiaRiT mosar<strong>ge</strong>ble droebiT sar<strong>ge</strong>blobaSi iRebs<br />

miwis farTs _ miwis minakuTvnis saxiT, romelic aucilebelia resursis<br />

mopovebasTan dakavSirebuli saqmianobisaTvis. wiaRiseulis mopovebis<br />

dasrulebis Semdeg igi valdebulia ganaxorcielos am teritoriis<br />

rekultivacia da ise daubrunos saxelmwifos.<br />

mineraluri resursebis mopovebis periodSi licenzianti valdebulia<br />

daicvas garemos dacvis saTanado wesebi. isini dReisaTvis dad<strong>ge</strong>nilia<br />

mxolod sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebisas atmosferuli haeris<br />

dacvisTvis.<br />

2. arsebuli mdgomareoba<br />

mineraluri resursebis maragi<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>ge</strong>ologiur Taviseburebas gansazRvravs misi mdebareoba<br />

evraziul da afro-arabul filaTa Sesayarze. teritoria<br />

araerTgvarovania Tavisi a<strong>ge</strong>bulebiTa da <strong><strong>ge</strong>ologiuri</strong> ganviTarebis<br />

istoriiT (<strong>ruka</strong> <strong>1.</strong>), rac ganapirobebs wiaRiseuli sabadoebis<br />

mravalferovnebas. <strong><strong>ge</strong>ologiuri</strong> procesebis intensivoba, maTi<br />

ganviTarebis areali da masStabi gansazRvravs sabadoebis sididesa da,<br />

xSir SemTxvevaSi, maT xarisxs. mineraluri resursebis didi sabadoebi<br />

saqarTveloSi aRmoCenili ar aris. aq mineraluri resursebi ZiriTadad<br />

saSualo da mcire zomis sabadoebsa da gamovlinebebSia ganawilebuli.<br />

<strong>ruka</strong> <strong>1.</strong> <strong>saqarTvelos</strong> <strong><strong>ge</strong>ologiuri</strong> <strong>ruka</strong>


mineraluri resursebis sabadoebis Seswavlis safuZvelze xdeba am<br />

sabadoebSi arsebuli resursis maragis Sefaseba _ daTvla/gadaTvla.<br />

yvela saxis mineraluri resursis maragis daTvlisaTvis mopovebuli<br />

<strong><strong>ge</strong>ologiuri</strong> informaciis Semowmeba da mara<strong>ge</strong>bis damtkiceba xdeba<br />

<strong>saqarTvelos</strong> garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministrosTan<br />

arsebul sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mara<strong>ge</strong>bis saxelmwifo uwyebaTaSoris<br />

komisiaze. komisiis daskvna mineraluri resursis maragis saxelmwifo<br />

balansze ayvanis erTaderTi safuZvelia. monacemebi damtkicebuli<br />

maragis Sesaxeb gadaecema wiaRis Sesaxeb informaciis erTian saxelmwifo<br />

fonds (<strong>saqarTvelos</strong> garemos dacvisa da bunebrivi resursebis<br />

saministros ssip „garemos erovnul saa<strong>ge</strong>ntos~) mara<strong>ge</strong>bis mineralurresursul<br />

fondSi aRsaricxavad.<br />

amdenad, mineralur-resursuli fondi warmoad<strong>ge</strong>ns qveynis<br />

teritoriasa da mis ekonomikur zonaSi ganTavsebul im sabadoTa da<br />

maRaroTa erTobliobas, romelTaTvisac damtkicebulia saxelmwifo<br />

balansze ayvanili mara<strong>ge</strong>bi. es fondi aris resursuli bazis nawili,<br />

romlic Tavisi ekonomikuri da samrewvelo maCveneblebiT SeiZleba<br />

CaerTos sabazro urTierTobebSi.<br />

dRevandeli mdgomareobiT <strong>saqarTvelos</strong> myari mineraluri<br />

resursebis fondi moicavs 552 sabados. maTgan mopovebisa da<br />

gadamuSavebis procesSi garemosaTvis potenciurad meti zianis miyeneba<br />

SeuZliaT LliTonebs, xolo myari mineraluri resursebis sxva saxeebi<br />

SedarebiT inertulia (cxr. 1; diagr. 1) da Sesabamisad naklebi zianis<br />

momtani.<br />

cxrili <strong>1.</strong> mineraluri resursebis fondSi ricxuli sabadoebi<br />

# mineraluri<br />

resursis saxeoba<br />

raodenoba ganzomile<br />

ba<br />

maragi<br />

damtkicebuli<br />

1 liTonebi (Savi,<br />

52 aTasi t 419965,00<br />

feradi,<br />

keTilSobili,<br />

iSviaTi)<br />

myari sawvavi<br />

resursebi<br />

2 naxSiri 3 aTasi t 373 934,00<br />

3 torfi 5 aTasi t 47 644,00<br />

mosapirkeTebeli<br />

qvebi<br />

107<br />

4 gabro aTasi m 3 7 224,00<br />

5 gabro-dioriti aTasi m 3 5 972,00<br />

6 sieniti aTasi m 3 660,00<br />

7 graniti aTasi m 3 5400,00<br />

8 tufobreqCia aTasi m 3 14 938,00<br />

9 daciti aTasi m 3 2 289,00<br />

10 teSeniti aTasi m 3 6 165,00<br />

11 diabazi aTasi m 3 10 741,00<br />

12 bazalti aTasi m 3 45 051,60<br />

13 doleriti aTasi m 3 19 579,00


14 marmarilo aTasi m 3 4 259,00<br />

15 marmarilosebri<br />

kirqva aTasi m 3 78 026,00<br />

qimiuri<br />

mrewvelobis<br />

nedleuli 44<br />

16 bariti aTasi t 4 731,00<br />

mJavagamZle<br />

andeziti aTasi t 12 717,00<br />

17 mirabiliti aTasi m 3 1493,00<br />

18 bentoniti aTasi t 6 418,00<br />

19 mineraluri<br />

pigmenti aTasi t 437,00<br />

20 talki aTasi t 2 774,00<br />

21 kalciti aTasi t 27 211,00<br />

22 diatomiti aTasi m 3 7 995,00<br />

samSeneblo<br />

masalebi 312<br />

23 RorRi aTasi m 3 459 221,00<br />

24 qviSa-xreSi aTasi m 3 658 487,00<br />

25 saagure Tixebi aTasi m 3 135 207,00<br />

26 carci aTasi m 3 3 962,00<br />

27 sakire kirqvebi aTasi t 292 173,00<br />

28 TabaSiri aTasi t 20 342,00<br />

29 sacemente Tixebi aTasi m 3 64 070,00<br />

30 sacemente kirqvebi aTasi t 392 014,00<br />

31 gaji aTasi m 3 14 917,00<br />

32 saxuravi fiqlebi aTasi m 3 11 796,00<br />

33 msubuqi<br />

Semavseblebi<br />

aTasi m 3 220 323,00<br />

34 sakedle qvebi aTasi m 3 4 898,00<br />

35 kvarcis qviSa aTasi m 3 168 804,00<br />

36 perliti aTasi m 3 13 500,00<br />

damxmare nedleuli 10<br />

metalurgiisaTvis<br />

37 dolomiti aTasi t 44 904,00<br />

38 cecxlgamZle Tixa aTasi m 3 91 636,00<br />

39 sayalibe qviSa aTasi m 3 2 300,00<br />

40 spongoliTi aTasi m 3 19 57,008<br />

41 safluse kirqva aTasi t 1 700,00<br />

samrewvelo<br />

masalebis<br />

mara<strong>ge</strong>bi<br />

42 Camosasxmelo<br />

bazalti 2 aTasi m 3 9 892,00<br />

43 loTografiuli qva 1 aTasi m 3 120,00<br />

44 sanakeTo qvebi 3 t 919,80<br />

nedleuli soflis 9<br />

meurneobisaTvis<br />

45 torfi aTasi t 41 880,00


46 ceoliTi aTasi t 30 381,00<br />

47 Tixiani TabaSiri aTasi t 3 460,00<br />

nedleuli<br />

9<br />

keramikis<br />

warmoebisaTvis<br />

48 keramikuli Tixa aTasi m 3 2 504,00<br />

49 traqiti aTasi m 3 945,00<br />

50 Tixiani TabaSiri aTasi t 2 232,00<br />

Savi liTonebi. saqarTvelo ar ganekuTvneba msoflios rkinis Semcvel<br />

ZiriTad auzebs. miuxedavad amisa, rkinis prognozuli resursebi da rkinis 4<br />

ZiriTadi sabado (foladauris, Zamis, tyibuli-Saoris da sufsa-natanebis)<br />

sakmaod mniSvnelovania (diagr. 1, <strong>ruka</strong> 2). tradiciul sabadoebTan erTad<br />

saqarTveloSi gvaqvs mdidari zRviuri magnetit-titanomagnetituri<br />

qviSrobebi, romlebic mniSvnelovan dagrovebebs qmnian md. sufsisa da md.<br />

natanebis deltebSi. dReisaTvis rkinis sabadoebi ar muSavdeba, magram maTi<br />

Seswavla grZeldeba da damuSavebis procesis dawyeba uaxloesi momavlis<br />

saqmea.<br />

<strong>ruka</strong> 2. liTonebis gavrceleba saqarTveloSi.<br />

vercxli<br />

rkina<br />

vercxliswyali<br />

bismuti<br />

alumini<br />

manganumi<br />

spilenZi<br />

TuTia<br />

tyvia<br />

surma<br />

dariSxani<br />

kadmiumi<br />

teluri<br />

seleni<br />

indiumi<br />

oqro<br />

kobalti<br />

volframi<br />

diagrama <strong>1.</strong> liTonebisa da iSviaTi elementebis mara<strong>ge</strong>bi<br />

saqarTveloSi.


me-19 saukunis bolodan 1 saqarTveloSi daiwyo manganumis mopoveba da<br />

is iTvleba msoflios erT-erT ZiriTad manganummatarebel provinciad<br />

(cxr. 2; <strong>ruka</strong> 2.).<br />

cxrili 2. manganumis sabadoebi, maTi mara<strong>ge</strong>bi da mopoveba<br />

raioni sabado maragi<br />

aTasi t<br />

muSavdeba Tu<br />

ara<br />

WiaTuris WiaTura 201921 muSavdeba<br />

r-ni<br />

Terjolis CxariajameTi<br />

5000 muSavdeba<br />

r-ni<br />

zestafonis yvirilis 15460 ar muSavdeba<br />

r-ni depresia<br />

(ubani<br />

rodinauli)<br />

onis r-ni Sqmeri 1576 ar muSavdeba<br />

<strong>ruka</strong> 3. keTilSobili, feradi da msubuqi liTonuri mineraluri<br />

resursebis gavrceleba saqarTveloSi.<br />

iSviaTi liTonebi da elementebi. <strong>saqarTvelos</strong> iSviaTi liTonebi<br />

Tavmoyrilia kavkasionis mTavari qedis dariSxanis, vercxliswylis,<br />

volframisa da molibdenis mcire sabadoebze.<br />

oqro-dariSxanis, dariSxanisa da oqro-stibiumis sabadoebs<br />

saerTaSoriso mniSvneloba aqvT. maT Soris aRsaniSnavia luxunis oqrodariSxanis<br />

stratiformuli da canas arsenopirituli sabadoebi. garemos<br />

dabinZurebis TvalsazrisiT es sabadoebi gansakuTrebiT saSiSia. maTi<br />

gaumarTavi mopovebisa da gadamuSavebisas adamianebisa da cocxali<br />

organizmebis sicocxles safrTxe emuqreba (cx. 3; <strong>ruka</strong> 3). gasuli<br />

saukunis 90-ian wlebamde raWis (uravi) da svaneTi (canas) samTo- qimiuri<br />

qarxnebi awarmoebdnen maRali sisufTavis dariSxans, gankuTvnils<br />

naxevargamtaruli sistemebisaTvis da 16 dasaxelebis sxvadasxva<br />

dariSxanSemcvel preparats. dariSxanisa da misi naerTebis miRebis<br />

mizniT koncentrats wvavdnen specialur RumelSi. Sedegad sahaero<br />

sivrce da Sesabamisi teritoria 20 km-is radiusze sistematurad<br />

binZurdeboda dariSxanis sulfiduri formebis gamowvis Sedegad<br />

gamonabolqvi gazebisagan, romelic garda gogirdis dioqsidisa dasaSveb<br />

normaze meti raodenobiT Seicavda wvis sxva produqtebsac, maT Soris<br />

“TeTr dariSxans”. raWa da svaneTi ekologiuri katastrofis safrTxis<br />

winaSe aRmoCnda. dReisaTvis es warmoebebi gaCerebulia, magram arsebuli<br />

monacemebiT (iv. javaxiSvilis sax. Tbilisis saxelmwifo universitetis<br />

zusti da sabunebismetyvelo fakultetis zogadi, araorganuli da<br />

metalorganuli qimiis mimarTulebiT mimdinare samecniero kvlevebi) aq<br />

sasoflo sameurneo savargulebis niadagSi dariSxanis Semcveloba<br />

saerTo fonTan SedarebiT gazrdilia 20-30 jer, moimata pirutyvisa da<br />

adamianebis onkologiuri daavadebebis ricxvma. md. madnis Relis (md.<br />

1 roca didi qarTveli poetis akaki wereTlis ZalisxmeviT aRmoaCines WiaTuris<br />

manganumis sabado.


luxunis wylis) xeobis da misi mimdebare teritoriis anTropo<strong>ge</strong>nuli<br />

dabinZurebiT sxnis raWis mosaxleoba futkris ojaxTa ricxvis<br />

katastroful Semcirebas da im faqts, rom aq mercxlebi aRar mofrinaven<br />

da aRarc budoben.<br />

rogorc gamonabolqvi gazebi, ise warmoebis narCenebi e.w. “kudebi”<br />

warnoad<strong>ge</strong>nen warmoebis mimdebare teritoriis antropo<strong>ge</strong>nuri<br />

gabinZurebis safuZvels. warmoebis narCenebis utilizacia ekonomikuri da<br />

ekologiuri TvalsazrisiT mTels msoflioSi metad aqtualuria. am<br />

etapze aucilebelia garemoze zemoqmedebis Semarbilebeli RonisZiebebis<br />

SemuSaveba, risTvisac v<strong>ge</strong>gmavT gadaudebeli kvlevebis Catardebas.<br />

cxrili 3: dariSxani da misi Tanmxlebi liTonebi<br />

raioni sabado ganzomileba maragi muSavdeba Tu<br />

ara<br />

amrolauris luxuni aTasi t. 8,7 aRar muSavdeba<br />

r-ni<br />

0,9<br />

lentexis r- cana aTasi t. 30,225<br />

ni<br />

19,987<br />

aRar muSavdeba<br />

lentexis r- Woroxi aTasi t.<br />

ni<br />

1,85/2,63 ar muSavdeba<br />

qimiuri, agroqimiuri, keramikuli, naxevradZvirfasi da sanakeTobo<br />

qvebis, inertuli, metalurgiuli da samSeneblo masalebis resursebis<br />

mopoveba-gadamuSaveba nakleb zians ayenebs garemos da swori<br />

eqspluataciis pirobebSi safrTxes ar uqmnis adamianebis sicocxles,<br />

Tumca warmoad<strong>ge</strong>ns garemos damabinZurebels. am mimarTulebiT<br />

gansamtkicebelia sakanonmdeblo baza, damatebiT SesamuSavebelia<br />

normatiuli aqtebi, romlebic daad<strong>ge</strong>nen samTo-mopovebiTi samuSaoebis<br />

dros haerSi, wyalSi (maT Soris miwisqveSa wylebSi) da niadagSi mavne<br />

nivTierebebis emisiebis normebs. es saSualebas mogvcems warmoebis<br />

procesebi vareguliroT ise, rom, Tavidan aviciloT garemos dabinZureba.<br />

<strong>ruka</strong> 4. araliTonuri mineraluri resursebis gavrceleba saqarTveloSi.<br />

saqarTveloSi gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone sabadoTa rigs<br />

ganekuTvneba: liTonTa sabadoebidan – WiaTuris manganumisa da<br />

madneulis (bolnisis madniani raionis) sabadoebi. amave rangis<br />

sabadoebad SeiZleba CaiTvalos aramadniani sabadoebidan<br />

ceoliTSemcveli (Zegvi, TeZami, axalcixe da sxva) sabadoebi da<br />

samSeneblo-mosapirkeTebeli masalebi.<br />

mineraluri resursebis mopovebis zemoqmedeba garemoze<br />

qveynis ekonomikuri ganviTarebisaTvis aucilebelia mineraluri<br />

resursebis mopoveba da damuSaveba-gadamuSaveba, Tumca am procesebs Tan<br />

axlavs garemoze mniSvnelovani zemoqmedeba _ miwis safaris dazianeba da<br />

TviTmyofadi landSaftebisa da ekosistemebis moSla; wylisa da haeris<br />

dabinZureba. gansakuTrebiT aRsaniSnavia garemoze zemoqmedeba<br />

mineraluri resursebis Ria karieruli wesiT mopovebisas. am dros<br />

adgili aqvs mimdebare teritoriebis dabinZurebas nayari masalebiT,<br />

niada<strong>ge</strong>bis mospobas an dazianebas, xSirad tyis safaris gaCexvas.


samwuxarod, saqarTveloSi momuSave samTo-<strong><strong>ge</strong>ologiuri</strong> kompaniebi xSirad<br />

iyeneben moZvelebul da gaumarTav teqnologiebs, riTac mniSvnelovan<br />

zians ayeneben garemos. axali teqnologiebis danergva did<br />

kapitaldabandebasTanaa dakavSirebuli da saxelmwifo ar ereva<br />

licenziantis menejmentis sferoSi, Tumca is gascems garemoze<br />

zemoqmedebis nebarTvas, iTanxmebs sabados damuSavebis da garemoze<br />

zemoqmedebis Sefasebis proeqtebs, xolo sabados mopovebis procesSi<br />

axorcielebs kontrols garemos dabinZurebaze. licenziiT gansazRvruli<br />

pirobebis darRvebisas licenziants ekisreba administraciuli da<br />

samoqalaqo pasuxism<strong>ge</strong>bloba.<br />

saqarTveloSi amJamad moqmedi samTo-mompovebeli sawarmoebidan<br />

garemos erT-erTi Zlieri damabinZurebelia manganumis mopoveba.<br />

dReisaTvis gacemuli licenziis pirobebis mixedviT, WiaTuris<br />

manganumis sabadodan 2008-2011 ww. unda moipovon 1600000 t. liToni,<br />

momdevno wlebSi _ 40 000 t., minimaluri mopoveba _ 200 000 t. CxariajameTis<br />

sabadoze licenzia gacemulia 27 wlis vadiT, jamuri mopovebaa<br />

20 000 t.<br />

marganecis mopovebas Tan axlavs md. yvirilas dabinZureba Mn-is<br />

ionebiT. q. WiaTuris SesasvlelTan, mdinaris wyalSi misi Semcveloba 3,9<br />

mg/l-ia, maSin roca zdk aris 0,1 mg/l (garemos dacvisa da bunebrivi<br />

resursebis saministros ssip “garemos erovnuli saa<strong>ge</strong>nto”-s mier<br />

Catarebuli md. rionis auzis dabinZurebis 2009w. ianvris monitoringis<br />

Sede<strong>ge</strong>bi). mopovebis adgilidan dawyebuli mdinaris qvemo weli da misi<br />

momijnave miwebi mTlianad dabinZurebulia im niSnulamde, sadac<br />

ganzaveba xdeba. sawarmoo dabinZurebas aZlierebs is garemoebac, rom<br />

mdinere Tavis mxriv recxavs madnian horizontebs da masSi TavisTavad<br />

momatebulia Mn-is ionebis Semcveloba. dabinZurebul monakveTze<br />

seriozuli saSiSroeba emuqreba mdinareSi mobinadre cocxal<br />

organizmebsa da miwisqveSa wylebs, romlebic xSirad zedapirul<br />

wylebTanaa kontaqtSi. arsebuli mdgomareobidan gamomdinare damyardeba<br />

mkacri kontroli md. yvirilas sisufTavis mdgomareobaze.<br />

garemosTvis didi zianis momtania, agreTve, bolnisis jgufis<br />

polimetaluri sabadoebis madnebis mopovebasTan dakavSirebuli<br />

saqmianoba. madneulis eqspluataciaSi myofi oqro-spilenZ-baritpolimetaluri<br />

sabados kompleqsuri damuSaveba (bolnisis r.-ni)<br />

gacemulia 20 wlis vadiT. aq madnis mopoveba Ria karieruli wesiT xdeba.<br />

karieris damuSavebis siRrmem 300 metrs miaRwia (karieris fskeris<br />

absoluturi simaRle daeSva 830m. niSnulamde, xolo pirveli zeda<br />

safexuris absoluturi simaRle Sead<strong>ge</strong>ns 1130 m). karierze burRvaafeTqebiTi<br />

samuSaoebi warmoebs, rac haeris dabinZurebas iwvevs. amas<br />

emateba karieris terasebze da karierze misasvlel gzebze,<br />

avtoTviTmclelebis aqtiuri ormxrivi moZraoba. yovelive amis Sedegad<br />

mniSvnelovani xdeba haerSi mavne emisiebi. dabinZurebuli haeridan mavne<br />

nivTierebebis gadatana da daleqva emisiis centridan did manZilze<br />

xdeba, gansakuTrebiT _ wvrili, wminda fraqciebis. karieris<br />

eqspluataciis Sedegad warmoqmnili mtveri da afeTqebis Sedegad<br />

gamoyofili airebi ar ganekuTvneba garemos Zlier damabinZurebelTa<br />

jgufs, magram atmosferuli naleqebis zegavleniT gamotutuli mZime<br />

liTonebis garemoSi moxvedra seriozul zians ayenebs niadagsa da<br />

gruntis wylebs. gafrqvevis wyaroebze zdg-is normebis Sesrulebaze


kontrolis <strong>ge</strong>gma-grafiki da perioduloba saWiroa SeTanxmebul iqnas<br />

garemos dacvis da bunebrivi resursebis saministrosTan.<br />

mopovebiTi samuSaoebis garda, garemoze mniSvnelovan gavlenas<br />

axdens nedleulis gadamuSavebasTan dakavSirebuli procesebi, rac aisaxa<br />

md. kazreTulas mdgomareobaze. es dabinZureba istoriul xasiaTs<br />

atarebs. sawarmos saqmianobis Sedegad ZiriTadad dabinZurebulia md.<br />

kazreTula, nawilobriv ki md. maSavera. orive mdinare miekuTvneba<br />

sameurneo-sayofacxovrebo wyalsar<strong>ge</strong>blobis obieqtebs. mdinareebis<br />

wylis xarisxze perioduli dakvirvebebi Catarebulia<br />

hidrimeteorologiis samsaxuris monitoringis centris da garemosdacviT<br />

sferoSi momuSave sxvadasxva kompetenturi organizaciebis mier. maTi<br />

daskvniT, md. kazreTulas monakveTSi (karieris naJuri wylebis<br />

Cadinebidan – md. maSaveras SesarTavamde) TiTqmis ar aris araviTari<br />

piroba imisa, rom masSi arsebobdes raime cocxali organizmebi. rac<br />

Seexeba md. maSaveras, mis wyalSi damabinZurebel nivTierebaTa maRali<br />

koncentraciebi, rogorc wesi, ar iyo registrirebuli. aRiniSneba md.<br />

kazreTulas Zlieri dabinZureba mZime liTonebis ionebiT. md. maSaveraSi<br />

ki, romelsac TviTgawmendisa da ganzavebis maRali SesaZleblobebi aqvs,<br />

dafiqsirebulia zRvrulad dasaSvebi koncentraciebis gadaWarbeba<br />

mxolod calkeul SemTxvevebSi (ZiriTadad im periodSi, rodesac<br />

mamdidrebeli fabrika ar muSaobda).<br />

mZime liTonebis ionebiT (ZiriTadad Cu, Zn, Fe, SO 4 ) istoriuli<br />

dabinZurebis adgilia fuWi qanis sanayaros da gamosatuti grovebis<br />

ganTavsebis teritoria. aq miwa gamousadegaria soflis meurneobisaTvis.<br />

2006 wlis noebridan JSC “Madneul”-Si funqcionirebs Sromis<br />

usafrTxoebis, janmrTelobis dacvisa da ekologiis samsaxuri, romlis<br />

mimarTulebaa sawarmos teritoriaze arsebuli istoriuli dabinZurebis<br />

aRmofxvra da garemoze SesaZlo mavne zemoqmedebis Semarbilebeli<br />

RonisZiebebis gatareba. am mimarTulebiT sawarmo aqtiurad<br />

TanamSromlobs <strong>saqarTvelos</strong> garemos dacvisa da bunebrivi resursebis<br />

saministrosTan.<br />

mniSvnelovan safrTxes Seicavs sabadoebi da maRaroebi, romlebzec<br />

droebiT SeCerebulia sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis samuSaoebi.<br />

aseTi obieqtebi dakonservebulia, magram rCeba didi albaToba imisa, rom<br />

maTgan moxdes garemos damabinZurebeli nivTierebebis gatana, magaliTad,<br />

miwisqveSa wylebiT. es garemoeba gansakuTrebul SeSfoTebas iwvevs maSin,<br />

roca saqme exeba vercxliswyals, dariSxansa da sxva Zlier momwamlavi<br />

nivTierebebis gatanas sabados an samTo gamonamuSevris konservaciis<br />

adgilidan. luxunis sabadoze dariSxanis mopovebis licenzia gacemulia<br />

25 wlis vadiT, dariSxanis jamuri mopoveba, licenziis pirobebis<br />

Sesabamisad, 9534 tonaa. dReisaTvis luxunisa da canas dariSxanis<br />

sabadoebze samuSaoebi droebiT SeCerebulia (cxr. 3). mopovebiTi<br />

samuSaoebis ganaxlebamde gansakuTrebuli yuradReba mieqceva<br />

sawarmosaTvis garemoze zemoqmedebis nebarTvis gacemas da garemoze<br />

zemoqmedebis Sefasebis proeqtis ganxilvas, radgan garemos<br />

damabinZurebelia ara madani, romelic TavisTavad neitraluria, aramed<br />

misgan miRebuli produqtebi.<br />

mniSvnelovan safrTxeebs Seicavs <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobis mier<br />

ukontrolo teritoriebze darCenili sabadoebi da maRaroebi: qvaisis<br />

tyvia-TuTiis sabado _ samxreT oseTis teritoriaze; tyvarCelis<br />

qvanaxSiri sabado, axeisa da avadxaras vercxliswylis sabadoebi -


afxazeTis avtonomiuri respublikis teritoriaze. maT mdgomareobasTan<br />

dakavSirebiT informacia ar mogvepoveba.<br />

yoveli sabados `sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba~<br />

ganisazRvreba misi maragis odenobiTa da sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis<br />

mopovebis licenziis gacemisas gansazRvruli wiaRiseulis yovelwliuri<br />

mopovebis raodenobis pirobiT. garda amisa, mniSvnelovania Tavad<br />

sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis licenziis moqmedebis vadebi wiaRiT<br />

sar<strong>ge</strong>blobis saxeebis mixedviT (saqarTveloSi sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis<br />

mopovebis licenziebi gacemulia 2-5 w.-dan 20-45 w.-is vadiT) da TviT<br />

resursis saxeoba. kerZod, liTonebis, myari sawvavi resursebis<br />

Seswavlasa da mopovebas gacilebiT meti dro sWirdeba, vidre<br />

samSeneblo masalebisaTvis saWiro nedleuls. Sesabamisad, dro da<br />

masStabebi, romlis farglebSic mineraluri resursebis mopovebis<br />

Sedegad garemos ziani ad<strong>ge</strong>ba, gansxvavebulia.<br />

3. ZiriTadi gamowvevebi<br />

mineraluri resursebis mopovebasTan dakavSirebuli garemoze<br />

zemoqmedebis ZiriTadi problemebia haeris, wylisa da miwis dabinZureba,<br />

mewyerebis gaaqtiureba da tyis safaris gaCexva. dReisaTvis aseTi<br />

zemoqmedebis kontrolis da minimalizaciis meqanizmi garemos dacvis<br />

inspeqciis saqmianobaa, romelic axorcielebs saxelmwifo kontrols<br />

garemos dacvis sferoSi. masve evaleba garemos dabinZurebis faqtebis<br />

gamovlena da aRkveTa, aseve _ sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis<br />

licenziebis pirobebis Sesrulebis kontroli. sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis<br />

mopovebis samuSaoebis specifikidan gamomdinare, aucilebelia samTo<strong><strong>ge</strong>ologiuri</strong><br />

saqmianobiT gamowveuli garemos dabinZurebis ara marto<br />

kontroli aramed misi monitoringic. aq gasaTvaliswinebelia is<br />

garemoeba, rom myari mineraluri resursis TiToeul saxes aqvs<br />

mopovebisa da gadamuSavebis misTvis damaxasiaTebeli Tavisebureba da<br />

garemosdacviTi problemebic gansxvavebulia TiToeuli maTganisaTvis.<br />

arsebuli mdgomareobidan gamomdinare, samTo-mopovebiT saqmianobis<br />

monitoringi ar unda Semoifarglebodes mxolod regulirebis obieqtis<br />

(konkretuli samTo minakuTvnis farTobis) da misi calkeuli nawilis,<br />

magaliTad, samTo-mopovebiTi warmoebis axlos arsebuli mdinaris<br />

xarisxis kontroliT, aramed mdinareebis Senakadebis, miwisa da haeris<br />

xarisxi unda mowmdebodes obieqtis sakontrolo wertilebis gareTac.<br />

garda samTo-<strong>ge</strong>ologiur saqmianobis monitoringis dawesebisa,<br />

aucilebelia sareabilitacio samuSaoebis Catareba im obieqtebze,<br />

romlebzec niadagis, haerisa da miwisqveSa wylebis dabinZurebis faqtebia<br />

dafiqsirebuli, maT Soris _ WiaTuraSi, kazreTSi, luxunze, canaze.<br />

garemosdacviTi RonisZiebebis prevenciisTvis aucilebelia garemoze<br />

zemoqmedebis riskebis Sefasebis angariSi (gzrS) keTdebodes im<br />

obieqtebze, romlebic jer kidev Seswavlis stadiazea da sadac<br />

mopovebiTi samuSaoebi ar dawyebula. es saSualebas mogvcems sabados<br />

aTvisebamde ganvsazRvroT garemoze SesaZlo mavne zemoqmedeba da<br />

winaswar davsaxoT maTi likvidaciis RonisZiebebi. am tipis riskebis<br />

Sefaseba mniSvnelovania ara marto qveynis kontinentur nawilSi<br />

mimdinare mopovebiT samuSaoebTan dakavSirebiT, aramed Savi zRvis


Selfze mineraluri resursebis Seswavla-mopovebiT samuSaoebTan<br />

mimarTebaSic, rac bolo dros sagrZnoblad gaaqtiurebulia.<br />

amdenad dReisaTvis pirveli rigis amocanaa samTo-mompovebelma<br />

kompaniebma TavianTi saqmianobis sferoSi mkacrad daicvan garemo<br />

dabinZurebisagan - SeZlebisdagvarad uzrunvelyon Tanamedrove<br />

teqnologiebisa da warmoebis sqemebis danergva, rac minimumande daiyvans<br />

garemoze mavne zemoqmedebas; Seswavlis stadiaSi myofi sabadoebisaTvis<br />

SeimuSavon garemoze zemoqmedebis riskebis Sefasebis angariSi (gzrS)<br />

xolo <strong>saqarTvelos</strong> garemos dacvisa da bunebrivi resursebis<br />

saministrom Tavis mxriv xeli Seuwyos Sesabamisi sakanonmdeblo bazis<br />

srulyofas, Seqmnas Sesabamis samTo-<strong><strong>ge</strong>ologiuri</strong> saqmianobis<br />

monitoringis (<strong>ge</strong>omonitoringis) samsaxuri da gaamkacros kontroli<br />

garemoze zemoqmedebis nebarTvebis gacemaze, garemoze zemoqmedebis<br />

Sefasebis (gzS) da garemoze zemoqmedebis riskebis Sefasebis (gzrS)<br />

angariSebze. istoriuli dabinZurebis mqone obieqtebze <strong>saqarTvelos</strong><br />

garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro Caatarebs kvlebebs,<br />

raTa SesaZlebeli gaxdes garemos dabinZurebis Serbileba da<br />

SesaZleblobisamebr aRmofxvra, risTvisac saministro iTanamSromlebs<br />

yvela dainteresebul sawarmosa da organizaciasTan.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!