04.04.2015 Views

safrTxis winaSe myofi mcenareTa saxeobebiT vaWroba saqarTveloSi

safrTxis winaSe myofi mcenareTa saxeobebiT vaWroba saqarTveloSi

safrTxis winaSe myofi mcenareTa saxeobebiT vaWroba saqarTveloSi

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong> <strong>mcenareTa</strong> <strong>saxeobebiT</strong> <strong>vaWroba</strong><br />

<strong>saqarTveloSi</strong><br />

Sesavali<br />

saqarTvelo Sedis dedamiwis biomravalferovnebis 25 cxeli wertilidan erT-erTis -<br />

kavkasiis SemadgenlobaSi. cxeli wertilebis gamoyofa xdeba mocemul teritoriaze<br />

arsebuli biomravalferovnebis mniSvnelobisa da masTan dakavSirebuli <strong>safrTxis</strong><br />

mixedviT. endemuri da reliqturi <strong>saxeobebiT</strong> mdidari saqarTvelos florisa da<br />

faunisaTvis Zlier safrTxes warmoadgens mcenareuli resursebis gadametebuli<br />

gamoyeneba, rac iwvevs saxeobrivi mravalferovnebis Semcirebasa da ekosistemebis<br />

degradacias. pirvel rigSi es aris xe-tyis gadaWarbebuli mopoveba (rogorc<br />

ukanono, ise “kanonieri” gziT), rogorc industriuli (samSeneblo, aveji da sxv.),<br />

ise sawvavad gamoyenebis mizniT. mcenareuli resursebi aseve gamoiyeneba sakvebad,<br />

sasuqad, saZovrad, dekoratiuli da samkurnalo mizniT da sxv.<br />

gadaSenebis <strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong> mcenareuli saxeobebis ukanono mopoveba<br />

da <strong>vaWroba</strong> iyo da rCeba seriozul problemad <strong>saqarTveloSi</strong>. xe-tyis ukanono<br />

biznesi TandaTan ufro da ufro met safrTxes uqmnis qveynis ekosistemebs. wlebis<br />

ganmavlobaSi rCeba mosagvarebeli iseTi problemebi, rogoricaa samkurnalo<br />

mcenareebiT <strong>vaWroba</strong>, calke problemad SeiZleba gamoiyos <strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong><br />

veluri fauniTa da floriT saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb, anu vaSingtonis<br />

konvenciis (CITES) danarTebSi Setanili <strong>saxeobebiT</strong> aralegaluri vaWrobis faqtebi.<br />

aRniSnuli problemis gamomwvevi mTavari mizezebi ki kanonmdeblobis xarvezebi da<br />

kanonis aRsrulebis meqanizmebis sisustea.


sarCevi<br />

Sesavali ............................................................................................................................1<br />

angariSis mizani da kvlevis sagani ...................................................................................3<br />

xe-tyis ukanono mopoveba da <strong>vaWroba</strong> <strong>saqarTveloSi</strong> ..................................................4<br />

“wiTeli nusxisa da wiTeli wignis Sesaxeb”<br />

saqarTvelos kanonis moTxovnebis darRvevis faqti ...............................................12<br />

ukanono Wrebi kolxeTis erovnul parkSi .................................................................13<br />

samkurnalo mcenareebiT <strong>vaWroba</strong> ..............................................................................15<br />

<strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong> veluri fauniTa da floriT<br />

saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb konvenciis moTxovnebis<br />

aRsrulebasTan dakavSirebuli problemebi ............................................................18


angariSis mizani da kvlevis sagani<br />

warmodgenili angariSis mizania <strong>saqarTveloSi</strong> gadaSenebis <strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong><br />

<strong>myofi</strong> saxeobebis dacvisaTvis xelisSemSleli pirobebis gamovlena da Sesabamisi<br />

rekomedaciebis warmodgena maT aRmosafxvrelad.<br />

Cveni kvlevisaTvis sakvanZo saxeobad avirCieT uTxovari Taxus baccata. am<br />

winamdebare angariSis miznebisaTvis aRniSnuli saxeobis kvleva saintereso<br />

aRmoCnda ramdenime mizezis gamo:<br />

• biomravalferovnebis TvalsazrisiT maRali Rirebuleba da iSviaToba:<br />

es aris mesameuli reliqti, romelic mcire populaciebisa da erTeuli individebis<br />

saxiT aris SemorCenili <strong>saqarTveloSi</strong>.<br />

• statusi:<br />

Setanilia saqarTvelos wiTel nusxaSi, kategoriiT mowyvladi, rogorc saxeoba,<br />

romelsac mcire, fragmentirebuli areali gaaCnia.<br />

• gamoyenebis farTo speqtri:<br />

misi merqani Zalze Zvirad fasobs da gamoiyeneba avejisa da sxvadasxva nakeTobebis<br />

dasamzadeblad saxarato saqmeSi. gamoiyeneba dekoratiuli miznebisaTvis, rogorc<br />

cocxali mcenareebi (gamwvanebisaTvis), ise moWrili totebi da a.S. gamoiyeneba,<br />

samkurnalo miznebisTvis (wiwvebi gamoiyeneba gulis daavadebebis samkurnalod),<br />

totebisa da qerqisgan iReben sxvadasxva surnelovan nivTierebebs.<br />

mefis ruseTis dros dasavleT saqarTvelodan uamravi raodenobiT iSviaTi<br />

saxeobis merqani moipoveboda da gadioda ruseTsa Tu evropaSi. im dros naklebi<br />

interesi iyo wiwvovnebisa da iaffasiani farTofoTlovani mcenareebis merqnisadmi<br />

(wifeli), samagierod Cvens tyeebSi Wrebi tardeboda, specialurad, bzisa da<br />

uTxovaris merqnis misaRebad, ramac es saxeobebi ganadgurebis piramde miiyvana da<br />

sabolood Secvala Cveni tyis ekosistemebi. es reliqturi mcenareebi Zalze neli<br />

zrdis tempiT xasiaTdeba (es reliqturi mcenareebis damaxasiaTebeli Tvisebaa,<br />

ris gamoc maT iolad emuqrebaT gadaSenebis safrTxe). aseTi Warbi eqspluataciis<br />

Sedegad tyeebSi bza da uTxovari mxolod buCqnaris formiT, an erTeuli xeebis<br />

saxiT gvxvdeba.<br />

rogorc aRvniSneT, uTxovari Setanilia saqarTvelos wiTel nusxaSi. aqedan<br />

gamomdinare, misi moWra kanoniT aris akrZaluli. garda Wrisa, aseve akrZalulia<br />

uTxovaris zezeul xeebze nedli totebis moWra (sadResaswaulo, religiuri,<br />

ritualuri miznebiT). kanoni krZalavs ara marto velurad mozardi uTxovarisadmi<br />

aseTi qmedebebis ganxorcielebas, aramed mkacr sanqciebs awesebs dasaxlebul<br />

punqtebSi, skverebsa da baRebSi arsebuli mwvane nargavebis dazianebisa da<br />

ganadgurebis winaaRmdeg.<br />

miuxedavad amisa, saxeoba ar SeiZleba CaiTvalos saTanadod daculad, vinaidan<br />

arsebobs misi merqnis mopovebis da ukanono vaWrobis faqtebi, aseve Zalze xSirad<br />

SeiZleba naxoT am mcenaris totebi, romlebic iyideba quCaSi yvavilebTan erTad.<br />

Tu gaviTvaliswinebT am sferoSi korufciis maRal dones, kanonis aRsrulebis<br />

xarvezebs, Sav bazarze uTxovaris merqnis siZviresa (1 kuburi metris fasi<br />

uaxlovdeba 3 000 aSS dolars) da mcenaris iSviaTobas, SesaZlebelia vivaraudoT,<br />

3


om mas gadaSenebis safrxe emuqreba. am saxeobaze Catarebulma kvleva/gamoZiebam<br />

dagvanaxa, ra problemis <strong>winaSe</strong> dgas <strong>saqarTveloSi</strong> gavrcelebuli araerTi iSviaTi<br />

mcenaris saxeoba, ukanono mopovebisa da vaWrobis, samkurnalo da aramerqnul<br />

resursebTan da saxeobebTan dakavSirebuli sakanonmdeblo xarvezebisa da kanonis<br />

Sesrulebis susti meqanizmebis gamo.<br />

xe-tyis ukanono mopoveba da <strong>vaWroba</strong> <strong>saqarTveloSi</strong><br />

xe-tyis ukanono mopoveba da <strong>vaWroba</strong> warmoadgens Tanamedrove saqarTvelos erTerT<br />

mtkivneul problemas. asociacia mwvane alternativa partnior arasamTavrobo<br />

organizaciebTan erTad awarmoebs xe-tyis ukanono Wris damoukidebel monitorings.<br />

mdgomareobis analizma, romelic gakeTda savele kvlevebis, interviuebis,<br />

dainteresebuli mxareebTan Sexvedebis Sedegad, dagvanaxa am seqtorSi arseuli<br />

darRvevebis sqemebi.<br />

uTxovarTan dakavSirebiT Catarebulma gamoZiebebma gamoaaSkarava erTis mxriv is<br />

darRvevebi, romelic arsebobs saqarTvelos satyeo seqtorSi da meores mxriv<br />

safrTxe, romelic emuqrebaT iSviaT saxeobebsa da tyis ekosistemebs.<br />

<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> xe-tyis damzadebis uflebis miniWeba warmoebs mosaWreli resursis<br />

raodenobis Sesaxeb saTanadod dadgenili informaciis flobis gareSe. tyeTmowyobis<br />

arsebuli masalebi ar asaxaven <strong>saqarTveloSi</strong> arsebul realur mdgomareobas.<br />

oficialuri monacebiT, iWreba gacilebiT naklebi, vidre daSvebulia tyeTmowyobis<br />

masalebiTa da mocemulia saangariSo tyekafebSi. xelovnurad xdeba mosaWreli<br />

resursis kvotebis gazrda.<br />

praqtikaSi xe-tyis didi nawilis damzadeba xorcieldeba movliTi Wrebis<br />

saxelwodebiT. amas aadvilebs isic, rom arsebobs movliTi Wris ramdenime saxe,<br />

rac ”aadvilebs” imis dasasabuTebas, rom movliTi Wra tyeze ar axdens uaryofiT<br />

gavlenas. amasTanave, movliTi WrisaTvis tyis Wris bileTis gacemis procedura<br />

ufro ioli da aragamWvirvale iyo, vidre mTavari sargeblobis Wris licenziis<br />

gacema.<br />

ukanono qmedebebis jaWvSi erT-erTi mTavari rgolia saxerxebi. (mxolod<br />

erT sofelSi - borjomis raionis sofel axaldabaSi - daaxloebiT 40 saxerxi<br />

muSaobs). <strong>saqarTveloSi</strong> moqmedi saxerxebis 90 procenti sxvadasxva darRveviT<br />

funqcionirebs. garda imisa, rom abinZureben garemos, rac mTavaria gadaamuSaveben<br />

ukanonod mopovebul merqans. xSirad, es aris iSviaTi saxeobebi, wabli, nekerCxali,<br />

muxa, iSviaTad uTxovari.<br />

ukanonod mopovebuli merqnis didi nawili iyideba TbilisSi, eliavas bazrobaze,<br />

nawili ki gadis sazRvargareT - sarfis, valesa da ninowmindis sabaJoebis gavliT<br />

avtotransportiT, an foTis portidan gemebiT.<br />

ukanono Wrebis mxolod mcire nawili aRiricxeba. aris tendencia, rom ukanono<br />

Wrebi dabraldes Rarib mosaxleobas, romelic SeSisaTvis moipovebs merqans.<br />

sinamdvileSi ki moqmedebs aseTi sqema: saxerxebi iReben SekveTebs samasale<br />

merqanze. merqnis damzadebas axdenen soflis macxovreblebi, romlebic moWril<br />

4


xe-tyes mcire partiebiT ezidebian, risTvisac SesaZloa gamoyenebuli iqnes<br />

sruliad primitiuli transporti. ufro xSird moWrili masala xarebiT TreviT<br />

gamoaqvT. transportirebisaTvis aqtiurad gamoiyeneba yofili samxedro manqanebi,<br />

romlebic Camoweris mere mosaxleobas aqvs SeZenili. saxerxebze masalas iZenen<br />

piradi moxmarebisaTvis adgilobrivi macxovreblebi, an movaWreebi, romlebic<br />

Semdgomi gadayidvis mizniT SekveTas aZleven saxerx sawarmoebs. Semdegi myidvelebi<br />

SeiZleba iyvnen eliavas bazrobze movaWreebi, romlebic nedli da naxevrad<br />

gamomSrali masaliT vaWroben, mcire sawarmoebi, romlebic dabali xarisxis avejsa<br />

da sxva nakeTobebs amzadeben, an ufro msxvili sawarmoebi, romlebic aRWurvili<br />

arian saSrobebiT. aseTebi ZiriTadad qalaqebsa da did dasaxlebul punqtebSi<br />

funqcionireben. calke jgufs warmoadgenen is mewarmeebi, romlebic xe-tyis<br />

eqsports awarmoeben.<br />

merqnis damzadebisas yvelaze xarjiani qmedeba aris tyeSi gzebis gayvana. amis<br />

gamo, ukanonod moWra xdeba ZiriTadad mTavari gzebis gaswvriv, tyis pirebze<br />

an damrec ferdobebze, saidanac advilia samanqane gzamde moris dacureba.<br />

licenziantis mier tyekafamde misasvleli gzis gayvanis SemTxvevSi, rogorc<br />

wesi, am gzebiT sargebloben sxvebic – rogorc piradi moxmarebis mizniT SeSis,<br />

ise ukanono samamasale merqnis damamzadeblebi. amas emateba Tavad licenziebis<br />

mflobelebis mier ganxorcielebuli darRevebic – zedmeti xeebis moWra da sxva.<br />

rogorc wesi, licenziebi 1 wliani vadiT gaicemoda, ris gamoc misi mflobeli<br />

ar iyo dainteresebuli daecva Tavisi tyekafi, an miT umetes, aRdgeniTi<br />

RonisZiebebi ganexorcielebina. aseTi darRvevebi SeuZlebelia Cadenili iqnas<br />

tyis movla-partonobaze pasuxismgebeli uwyebis mxridan Tvalis daxuWvis<br />

gareSe. bolo wlebSi araerTi metyeve iqna mxilebuli ukanono qmedebaSi, maT<br />

Soris maRalCinosebi. Tumca ukanono qmdeba tyeSi xis moWriT ar mTavrdeba da<br />

misi gamovlena SeiZleba transportirebisas, gadamuSavebisa da eqsportirebisas.<br />

aqedan gamomdinare ki satyeo meurneobis departametis sistemis muSakebi Tavis<br />

mxriv korufciul garigebebSi brals sdeben gdi-is, adanaSauleben ra maT tyeSi<br />

reidebis dros qrTamis aRebaSi, merqiT datvirTuli transportis gacilebasa da<br />

ukanonod momuSave saxerxebis mfarvelobaSi. (”tyeSi reidebs Tavad atareben da<br />

fuls arTmeven xalxs, iq vin ras dainaxavs. xergilebze amdeni fuli ar keTdeboda,<br />

mainc ucxo Tvals SeeZlo danaxva” 1 ).<br />

zogierTi, saSrobiT aRWurvili, sawarmo dainteresebulia ukanonod moWrili<br />

Zvirfasi saxeobebis merqniT. didi moTxovnilebaa muxaze, romelic parketis<br />

dasamzadeblad gamoiyeneba. muxis moWra akrZalulia da aqedan gamomdinare,<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> damzadebuli muxis parketi, mcire gamonaklisis garda, romelic<br />

ruseTidan da ukrainidan Semotanili masaliT mzaddeba, ukanono gziTaa<br />

damzadebuli.<br />

masiurad iWreba „wiTeli nusxis“ saxeoba wabli dasavleT <strong>saqarTveloSi</strong>. aseve<br />

masiuria nekerCxalis damzadeba samegrelosa da svaneTSi. interviuebiT miRebuli<br />

informaciiT, foTSi xis gadamamuSavebel sawarmoebSi xdeba nekerCxalis gaSroba<br />

da produqciis damzadeba. satyeo departamentis warmomadgenelTa zepiri<br />

informaciiT, ukanonod damzadebuli nekerCxali „TeTri wifelis“ saxelwodebiT<br />

1<br />

asociacia mwvane alternativas proeqtis - “adgilobrivi SesaZleblobebis ganviTareba<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> xe-tyis aralegaluri Wris aRkveTisaTvis”, farglebSi Catarebuli samizne<br />

jgufebis gamokiTxvis Sedegebi. proeqtis ganxorcielda evrokavSiris finansuri mxarda-<br />

WeriT.<br />

5


sabaJos gavliT TurqeTSi da evropaSi eqsportirdeba.<br />

didi diametris mqone uTxovari, romelic samasaled SeiZleba gamodges, sakmaod<br />

iSviaTi gaxda saqarTvelos tyeebSi da erTeuli xeebis saxiT SemorCa miuval<br />

adgilebSi. uTxovari sakraluri mniSvnelobis xed iTvleba da mas ufrTxildebin,<br />

xolo moWris faqtebi ki saguldagulod iniRbeba. moWrili morebi ficrebad<br />

ixerxeba da kanonier merqanTan Sereuli iyideba (SesaZloa wifelTan an alubalTan<br />

erTad). eWvs badebs, roca mcire moculobis - 8 m 3 - konteineriT merqani gemiT<br />

transportirdeba Sor manZilze, vinaidan aseTi satranporto xarjebis dafarva<br />

SesaZlebelia mxolod iseTi Zvirfsi merqniT, rogoricaa uTxovari an bza.<br />

uTxovaris totebis damzadeba xdeba axmetis raionSi, romelic gamoiyeneba rogorc<br />

mosarTavad, aseve sxvadasxva samkurnalo nivTierebebis misaRebad.<br />

<br />

dRes arsebuli satyeo seqtoris maregulirebeli kanonmdebloba imdenad orazrovni<br />

da gaumarTvia, rom kanonieri tyis Wrac ki garkveuli TvalsazrisiT ukanonoa.<br />

principSi, es arc aris gasakviri, Tu gavixsenebT saqarTvelos tyis kodeqsSi mocemul<br />

definicias: ”xis ukanono Wra - xeebis nebarTvis gareSe moWra”. sinamdvileSi, tyis<br />

Wra, romelic ganxorcielebulia arasworad gacemuli nebarTviT/licenziiT, yalb<br />

monacemebze daydnobiT dadgenili kvotebiT, igivenairad azaralebs ekosistemebs,<br />

rogorc ulicenziod Catarebuli, xolo samarTlebrivi TvalsazrisiT Seicavs<br />

danaSaulis ufro met niSnebs, vinaidan dakavSirebulia korufciasTan.<br />

satyeo seqtorTan dakavSirebuli mTeli sistema isea agebuli, rom ukanono qmedebis<br />

Cadena da kanonierebis saburveliT dafarva, anu egreT wodebuli “gapraveba”,<br />

sulac ar aris SeuZlebeli saqme. arsebuli regulaciebis mixedviT, tyis Wris<br />

Catarebis wesebi, maTi Semowmeba, kontroli, darRvevis arseboba-ararseboba da<br />

maTi dafiqsireba damokidebulia pirvel rigSi sabazo monacemebis sisworeze. xetyis<br />

damzadeba kanonierad, tyis ekosistemebisaTvis usafrTxod, ganpirobebulia<br />

tyis mdgomareobis, mosaWreli resursis da ekologiuri mdgomareobis Sesaxeb<br />

monacemebis sizusteze da zedmiwevniTi sataqsaco monacemebis arsebobaze<br />

(tyeTmowyobis masalebi zustia, saangariSo tyekafebi zustadaa dadgenili, fondebi<br />

zustadaa gamoyofili, xdeba Wragavlili ubnebis zusti aRricxva da kontroli da<br />

ase Semdeg). Tavad Wris wesebi ki subieqtur kriteriumebs eyrdnoba.<br />

tyis kodeqsis mixedviT, mTavari sargeblobis WrebiT xe-tyis damzadebis<br />

yovelwliuri SesaZlo optimaluri odenobis (saangariSo tyekafis) dadgena xdeba<br />

tyeTmowyobis masalebis safuZvelze tyis fondis adgilobrivi teritoriuli<br />

organoebis samoqmedo teritoriebis mixedviT. teritoriuli organoebis<br />

saangariSo tyekafebis jamiT miiReba regionebis an mTlianad qveynis saangariSo<br />

tyekafis odenoba.<br />

amave kodeqsis mixedviT, romelic im drosaa miRebuli, roca garemosa da bunebrivi<br />

resursebis dacvis saministros SemadgelobaSi jer ar Sedioda satyeo meurneobis<br />

saxelmwifo departamenti, saWiro iyo momxdariyo garkveuli SeTanxmeba am<br />

uwyebebs Soris mTavari sargeblobis saangariSo tyekafebis dadgenisa da maTi<br />

raodenobis gazrdis Taobaze:<br />

6


„muxli 72.<br />

2. saangariSo tyekafs adgens da garemosa da bunebrivi resursebis dacvis<br />

saministrosTan SeTanxmebiT amtkicebs satyeo meurneobis saxelmwifo<br />

departamenti.<br />

3. saangariSo tyekafis gazrda an Semcireba daiSveba garemosa da bunebrivi<br />

resursebis dacvis saministrosTan SeTanxmebiT tyeTmowyobis masalebis, tyeebis<br />

dacvis reJimis, kategoriebis da sxva iseTi pirobebis Secvlisas, romlebic gavlenas<br />

axdens tyeebis mdgomareobaze da Sesabamisad - tyeTmowyobis masalebze”.<br />

swored amitom, oficialuri monacemebiT arasodes ar iWreboda saangariSo<br />

tyekafebiT gamoyofili xe-tyis moculobaze meti. aseTi ”sando” statistikiT<br />

xelmZRvanelobis praqtika grZeldeba dRemde:<br />

cxrili. 1 saangariSo tyekafis gamoyeneba 1990-2005 w.w.<br />

moculoba 1 000 kbm<br />

1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005<br />

saangariSo tyekafi<br />

sul kubur metrebSi<br />

faqtiurad moWrilia<br />

sul<br />

200.0 200.0 175.7 218.7 219.6 52.0 61.5 66.2<br />

159.0 81.0 33.6 28.0 27.0 27.5 30.7 38.6<br />

saangariSo<br />

tyekafis gamoyeneba<br />

procentulad<br />

79.5 40.5 19.0 13.0 12.0 53.0 49.9<br />

informaciis wyaro: satyeo meurneobis depertamenti<br />

Tu imasac gaviTvaliswinebT, rom Wrebis ganxorcielebisaTvis aRar tardeba<br />

saxelmwifo ekologiuri eqspertiza, garemoze zemoqmedebis Sefaseba da aRar<br />

gaicema garemosdacviTi nebarTva, cxadi iqneba, ra doneze dgas monacemebis<br />

gayalbeba da misi meSveobiT aralegalur Wrebis dafarva.<br />

aqve SeiZleba movitanoT 2 000 wlis monacemebi, roca satyeo meurneobis departamenti<br />

da garemos dacvis saministro calkeuli uwyebebi iyo. satyeo departamentis<br />

oficialuri monacemebiT mzaddeboda 400-600 aTasi kuburi metri xe-tye, xolo<br />

garemos dacvis saministros monacemebiT yovelwliuri Wrebis moculoba 2,5 mln.<br />

m 3 -s aRemateboda. ekopoliciis mTavari sammarTvelos monacemebiT es monacemi<br />

Seadgenda 3.42 milioni kubur metrs .2<br />

amJamad, es ori saxelmwifo dawesebuleba erT uwyebas warmoadgens. saministros<br />

struqtura ukiduresad centralizebulia, mis regionul samsaxurebs Zalze<br />

Sekvecili uflebamosilebebi da mokrZalebuli SesaZleblbebi dautoves. ase<br />

rom, ukanono Wrebis moculobis Sesaxeb oficialuri monacemebis mowodebisas<br />

saministro eyrdnoba satyeo meurneobebidan miRebul informacias, romelic,<br />

rbilad rom vTqvaT, rogorc wesi, Sors dgas realuri mdgomareobis asaxvidan.<br />

2<br />

socialuri Sefaseba, saqarTvelos satyeo seqtoris ganviTarebis proeqti, ivlisi, 2000<br />

7


cxrili 2. oficialuri monacemebi ukanono Wrebis Sesaxeb 1998-2005 wlebSi.<br />

wlebi 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004<br />

oficialurad dafiqsirebuli<br />

34,643 32,353 41,652 47,044 46,180 56,988 60,846<br />

ukanono Wris moculoba (m 3 )<br />

informaciis wyaro: satyeo meurneobis departamenti<br />

2005 wels saministroSi Camoyalibda garemos dacvis inspeqcia (gdi), romlis<br />

erT-erTi mTavari movleobaa xe-tyis aralegaluri Wris winaaRmdeg brZola.<br />

samwuxarod, jerjerobiT es meqanizmic friad susti aRmoCnda, ramdenadac gdi<br />

ar akontrolebs mdgomareobas qveynis mTel teritoriaze, is axdens reagirebas<br />

calkeul faqtebze, an awyobs gegmiur Semowmebebs. garkveulwilad, gdi-s<br />

TanamSromlebi ”mexanZreebis” funqcias asruleben. kontrols isic arTulebs,<br />

rom ”licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonma erTob SezRuda<br />

inspeqcia. kerZod, aRniSnuli kanonis Tanaxmad, gdi weliwadSi erTxel, an TviTon<br />

waradgens angariSs, an sxva SemTxvevaSi, ministrma unda gamosces individualurisamarTlebrivi<br />

aqti ama Tu im mewarmis SerCeviTi Semowmebis mizniT. cxadia, rom<br />

aseTi situacia ver qmnis im makontrolebel ”bades”, romelsac SeeZleba qveynis<br />

masStabiT areguliros Wrebi da damdgari zianis sruli an obieqturi suraTi<br />

warmoadginos. saxezea mxolod fragmentuli, Semowmebuli satyeo meurneobis, an<br />

cxeli xaziT Semosuli informaciis gadamowmebis Sedegad miRebuli lokaluri<br />

suraTi. mTlianad qveynis, an Tundac romelime regionis Sesaxeb aseTi informacia<br />

ar arsebobs. aq SeiZleba mxolod varaudis gakeTeba. ra Tqma unda, licenziantis<br />

mxridan adgili eqneba darRvevebs aralegaluri (zedmeti, an WraSi mouniSnavi)<br />

Wrebis da Wris wesebis sxva darRvevebis saxiT (mag. iSviaTi da Zvirfasi saxeobebis<br />

moWra, saukeTeso xeebis moWra, daavadebuli da xmeli xeebis datoveba, gauwmendaoba<br />

da a.S.).<br />

praqtikulad aRar xdeba Wragavlili ubnebis kontroli. Tu adre metyeve mihyveboda<br />

tyekafze tyiT mosargebles da yuradRebas aqcevda, rom mouniSnavi xe ar moWriliyo,<br />

axla amgvari ram praqtikulad aRar xdeba. Tu xdeba tyiT mosargebleTa Semowmeba,<br />

mxolod tyis gamosasvlelebTan arsebul xergilebze. bevr satyeo meurneobebSi<br />

akrZales xergilebi, vinaidan miiCnies, rom aq xdeboda korufciuli garigebebi.<br />

samagierod, tyeSi gasvlebsa da reidebs, ukanono qmedebebis gamovlenis mizniT,<br />

atarebs gdi. es iyo analogia im reformisa, romelic ganxorcielda Sinagan saqmeTa<br />

saministroSi, roca gauqmda sagzao policia, gauqmda postebi trasebze da aikrZala<br />

reidebSi manqanebis gaCereba, xolo es funqcia daekisra patruls.<br />

gdi-isTvis dasaxuli amocana gacilebiT Zneli da praqtiulad Seusrulebelia.<br />

tyeSi ukanono Wris aRmoCena moiTxovs uzarmazar adamianur resursebs, saTanado<br />

codnasa da gamocdilebasTn erTad, rac, samwuxarod, jer am struqturas ar gaaCnia.<br />

satyeo meurneobebis muSakebic tyis dacvis maTze kanoniT dakisrebul funqcias<br />

Seusruleblad miiCneven, radgan tyis dacvis muSaks abaria aTasobiT heqtari tye,<br />

xolo xelfasi mcirea. aseTi situacia, roca ukanono qmedeba erTma saxelmwifo<br />

uwyebam SeiZleba gadaabralos meores, xolo orivem ”obieqtur” pirobebs (mwiri<br />

SesaZleblobebi, xalxis simcire da a.S.), qmnis karg SesaZleblobebs korufciuli<br />

garigebebisaTvis.<br />

bolo wels sakmaod didi Tanxa Sevida saxelmwifo biujetSi ukanono WrebiT<br />

miyenebuli zaralis sakompensaciod. magram, Tu gavaanlizebT, es aris Tanxa,<br />

8


omelic saproceso garigebebis Sedegad gadaixades satyeo sferoSi dasaqmebulma<br />

adamianebma. es erTis mxriv dadebiTi movlenaa, magram meores mxriv, korufciis<br />

maRal dones kidev erTxel adasturebs. aseve kvlavac dabalia ukanono Wrebis<br />

gamovlineba (anu aRmoCenili ukanonod moWrili xe-tyis mflobelis dadgena) da<br />

damrRvevebis mier garemosaTvis miyenebuli zianis anazRaurebis maCvenebeli. 2005<br />

wels ukanono Wrebis gamovlineba iyo daaxloebiT 40 procenti; xolo anazRaureba<br />

11 procenti, rac Zalze dabali Sedegia. ix. cxrili 3.<br />

cxrili 3. tyis dacvis mdgomareobis Sedegebi 2005 wels<br />

2005 weli<br />

ukanono<br />

Wra sul<br />

kbm<br />

55 409<br />

m.S.<br />

damnaSaveebis<br />

gamovlineba kbm<br />

gamovlinebis %<br />

22 685<br />

41 %<br />

gadacemuli<br />

oqmebi<br />

(cali)<br />

ganxilulia<br />

(cali)<br />

tyeze<br />

miyenebuli<br />

ziani<br />

(lari)<br />

anazRaurebulia<br />

(lari)<br />

asanazRaurebelia<br />

(lari)<br />

3641 3 073 1 462 922 166 600 1 296 322<br />

Tu gaviTvaliswinebT im garemoebas, rom gamovlenili ukanono Wrebi realurad<br />

arsebulis 10 % ar aRemateba (ix. qvemoT kolxeTis erovnul parkTan dakavSirebuli<br />

monacemebi), kidev erTxel SegviZlia vivaraudoT seqtoris instituciuri mowyobis<br />

uvargis modelze da korumpirebulobaze.<br />

ukanonod mopovebuli merqniTa da sxva resursebiT saerTaSoriso <strong>vaWroba</strong><br />

SeuZlebelia sabaJo samsaxurebis xelSewyobis gareSe. isini an unda monawileobdnen<br />

korufciul garigebebSi, an arasakmarisi kvalifikaciis gamo ver amCnevdnen<br />

darRvevebs. swored am ukanaskneli uwyebis valdebulebaa ar miiRos da ar gaataros<br />

CITES-is danarTebSi Setanili faunisa da floris saxeobebis nimuSebi Sesabamisi<br />

nebarTvebisa da sertifikatebis gareSe. aseve misi valdebulebaa ukanonod<br />

mopovebuli saxeobebis saerTaSoriso vaWrobis aRkveTa. maT unda SeeZloT nimuSisa<br />

da sanebarTvo dokumentaciis Sesabamisobis dadgena. darRveveis aRmoCenisaTvis<br />

aucilebelia saxelmwifo makontrolebeli samsaxurebis mier sabaJosa da satyeo<br />

uwyebebis dokumentaciaSi deklarirebuli produqcis Sedareba, aseve sxvadasxva<br />

mosazRvre qveynis sabaJo samsaxurebis monacemebis Sedareba.<br />

damoukidebeli uwyebis mier monitoringis warmoebisas praqtikulad SeuZlebelia<br />

satyeo uwyebisa da sabaJo uwyebebis monacemebis Sedareba. tyis Wris licenziebsa<br />

da xe-tyis kanonierebis warmoSobis damadasturebel sabuTebSi aRniSnulia<br />

moWrili merqnis saxeoba da moculoba kubur metrebSi, xolo sabaJo sabuTebSi<br />

ki sxvadasxva saxeobis produqcia tonebSi. amasTanave, magaliaTad, moWrili<br />

wifeli SeiZleba iyos kodiT moxseniebuli sxvadasxva produqcia: Camoganuli<br />

ficari, wiflis masala, wiflis samasale merqnis ornawibura Zeli, Camouganavi<br />

ficari, daxerxili ficari, wiflis Sponi daWrili nawilebad, wiflis Zelaki,<br />

parketi da a.S. fanera, da a.S. romlebic Sedian sasaqonlo kodSi 440, TiToeuli<br />

sxvadasxva kodiT, rac kidev ufro arTulebs korelaciis dadgenas satyeo da<br />

sabaJo dokumentacias Soris.<br />

sabaJo samsaxuri erT-erT yvelaze korumpirebul struqturad iTvleboda<br />

<strong>saqarTveloSi</strong>. am braldebiT mravali piri misces pasuxisgebaSi, ramdenjerme<br />

Seicvala am samsaxuris piradi Semadgenloba. amis gamo TanamSromlebs akliaT<br />

9


gamocdileba. maT uWirT merqnuli saxeobebis vizualuri identificireba, iseve<br />

rogorc CITES saxeobebis. aqedan gamomdinare, TiTqmis SeuZlebelia daadginon<br />

iSviaTi saxeobis mcenaris merqani, romelic SeiZleba Sereuli iyos sxva merqanTan,<br />

magaliTad, Tu daxerxil wifelTan erTad Sereulia uTxovaris ramdenime ficari.<br />

marTalia sabaJoze tvirTis mflobeli waradgens saqarTvelos samrewvelo savaWro<br />

palatis eqspertebis mier gacemul sabuTs, romelic adasturebs produqciis (mag.<br />

xe-tyis) warmomavlobas, magram aseTi sabuTiTac SeuZlebelia siyalbis dadgena.<br />

magaliTad, SesaZlebelia, rom xe-tye moWrili iyos axmetaSi an mestiaSi nebarTvis<br />

gareSe, xolo sabuTebSi aRniSnuli iyos, rom kanonierad moiWra cxinvalSi. rogorc<br />

aRiniSna, xe-tyis warmoSobisa da kanonierebis damadasturebel sabuTebSi misi<br />

raodenoba izomeba moculobiT (kubur metrebSi), xolo sabaJo sabuTebSi woniT.<br />

mebaJem ki ar icis arc merqnis moculobis dadgena da arc Sefardebaa ama Tu im<br />

saxeobis merqnis wonasa da moculobas Soris (kuTri wona). Sesabamisad brmad unda<br />

endos imas, rac dokumenteSi weria, an am ucodinarobiT gaimarTlos Tavi.<br />

garemos dacvis ministris brZanebiT regulirdeba „xe-tyis kanonierebisa da<br />

warmoSobis damadasturebeli dokumentebis gacemis wesi“, romelic mraval<br />

pasuxgaucemel kiTxvas badebs. magaliTad: dokumentebis gamcemi organo<br />

uflebamosilia daadginos Sesabamisoba faqtobrivad damzadebul xe-tyesa an/<br />

da xe-tyis pirveladi gadamuSavebis produqciasa da dokumentiT gansazRvrul<br />

raodenobas Soris; rogor daadgens faqtobrivad damzadebul xe-tyesa an/da<br />

xe-tyis pirveladi gadamuSavebis produqciasa da dokumentiT gansazRvrul<br />

raodenobas Soris Sesabamisobas uflebamosili piri, im SemTxvevaSi, Tu gasulia<br />

garkveuli periodi, es qoneba gadayidulia ramdenjerme da mewarmes surs misi<br />

sazRvargareT gatana? saxelmwifo organoebs waredginebaT xe-tyis Tanmxlebi<br />

dokumentebis aslebi. Tanamedrove teqnikuri SesaZleblobebis gamoyenebiT ki<br />

sulac ar aris Zneli aslebze sxvadasxva manipulaciis Catareba, gayalbeba.<br />

<br />

2005 wlis bolos da 2006 wlis dasawyisSi cvlilebi Sevida saqarTvelos<br />

kanonmdeblobaSi avtosatransporto saSualebebis sagabarito parametrebTan<br />

dakavSirebiT. kerZod, axali wesebis mixedviT, TiToeul RerZze datvirTva ar unda<br />

aRematebodes 10 tonas, an/da qarxnuli wesiT daSvebul wonas, an/da saerTo wona<br />

44 tonas. winaaRmdeg SemTxvevaSi, tvirTis mflobels soliduri jarima elodeba<br />

- TiToeul zedmet tonaze 1 000 lari. sabaJo samsaxuri valdebulia Seamowmos<br />

manqanis wona da darRvevis SemTxvevaSi gamoiZaxos sapatrulo policia, romelic<br />

Seadgens administraciuli samarTaldarRvevis aqts da damnaSaves daakisrebs<br />

saxdels. darRvevis SemTxvevaSi satransporto saSualebis mflobelma sakuTari<br />

xarjiT unda moaxdinos tvirTis koreqtireba: dacalos satransporto saSualeba<br />

da moqmedi wesebis dacviT Tavidan datvirTos.<br />

satvirTo manqanebis wona ZiriTadad sabaJoze fiqsirdeba, Tumca, Semowmeba<br />

sapatrulo policiasac SeuZlia.<br />

saqarTvelos ZiriTadi merqniani saeqsporto saxeobaa wifeli, aseve garkveuli<br />

wilad gadis wiwvovnebi - umetesad naZvi da fiWvi. rogorc wesi, saqarTvelos<br />

trasebze mZime avtotransportiT ZiriTadad axlad moWrili xe-tye gadaaqvT,<br />

iSviaTad naxevrad gamomSrali. mxolod wifeli, Tu is gadis sazRvarze,<br />

gadaaqvT kargad gamomSral mdgomareobaSi. specialuri satyeo literaturaSi<br />

gamoTvlilia 1 kuburi metri merqnis wona kilogramebSi (cdomileba meryeobs<br />

10


10%-is farglebSi).<br />

1 m 3 wona kilogramebSi<br />

merqnis saxeoba<br />

mSrali naxevradmSrali axalmoWrili<br />

wifeli 630-710 770 968<br />

naZvi 350-600 500-600 794<br />

fiWvi 310-710 550-560 863<br />

soWi 370-600 470 827<br />

saSualod trailerze deben 25-30 m 3 daxerxil xe-tyes. CvenSi, ZiriTadad, xe-tyis<br />

gadasazidad gamoiyeneba “kamazis” firmis bortiani satvirTo manqanebi. “kamazis”<br />

mxolod or models SeuZlia waiRos 25 m 3 wifelis masala, ise, rom daculi iyos<br />

kanonmdeblobis moTxovnebi. Tu darRveva (wonis gadaWarbeba) dafiqsirdeba, garda<br />

pirdapiri jarimisa, es xe-tyis mflobelisTvis sxva damatebiT danaxarjebsac<br />

gamoiwvevs (xelaxali datvirTva, damatebiTi satransporto xarjebi). traileris<br />

naxevrad datvirTva aseve wamgebiania.<br />

Cveni informaciiT, sabaJoze xdeba xe-tyis naklebi moculobis gaformeba. SesaZloa<br />

hqondeT xe-tyis mopovebis sabuTi ufro met raodenobaze, magram sabaJoze<br />

dafiqsirdes ufro naklebi. magaliTad, xe-tyis kanonierebisa da warmoSobis<br />

dokumentebSi dafiqsirebulia 35 m 3 wifeli. es raodenoba woniT aris 22 750 kg.<br />

satvirTo manqanas (mag. “kamaz 53229”) ufleba aqvs gadaitanos mxolod 16 700 kg.<br />

Sesabamisad, imisaTvis, rom acilebul iqnes jarimebi da sxva danaxarjebi, unda<br />

gaformdes araumetes 25 m 3 -isa. sabuTebis (satyeo meurneobis mier gacemuli xetyis<br />

kanonierebisa da warmoSobis dokumentebi) mixedviT, mas kidev aqvs “darCenili”<br />

kanonirad mopovebuli 10 m 3 merqani. es<br />

“ sxvaoba”, SesaZloa Seivsos ukanonod<br />

mopovebuli xe-tyis xarjze, romelic gacilebiT iafia, vidre yalbi sabuTebi 3 . anu<br />

“gaTeTreba” ufro advili xdeba, vinaidan mniSvnelobani sabuTebis didi nawili<br />

ukve aqvs tvirTis mflobels.<br />

savaraudod, korufciaSi sabaJos garda SesaZloa iyos CarTuli sapatrulo policia,<br />

finansuri policia da mesazRvreebi. Tu darRveva saqarTvelos teritoriaze<br />

dafiqsirda, damnaSaves administraciuli sasjeli elodeba, magram Tu darRveva<br />

somxeTis an TurqeTis mxares dafiqsirda, es ukve kontrabandaa da seriozuli<br />

sisxlis samarTlis danaSaulia. amitom, xe-tyis eqsports eweva mewarmeTa mxolod<br />

is nawili, romelTac es gza “gakafuli da aTvisebuli” aqvT. Cveni informaciiT,<br />

somxeTis mxares kontrabanduli tvirTebis usafrTxod gadatanas vinme manukiani<br />

agvarebs. Tu xe-tye masTan midis, problemebi moxsnili gaqvs - ase amboben mewarmeebi.<br />

Cveni azriT, arsebuli mdgomareobis gamosworebisaTvis aucilebelia sabaJos da<br />

satyeo departamentis mier gacemuli dokumentebis Sedareba da mudmivi monitoringi;<br />

aseve mezobeli qveynebis sabaJoebidan monacemebis aReba da Sedareba.<br />

3<br />

borjomis da adigenis raionSi somxeTidan Camosuli saqmosnebi mzad arian xe-tyis yalb<br />

sabuTebSi gadaixadon 120-140 dolari 1 kubur metrSi.<br />

11


“wiTeli nusxisa da wiTeli wignis Sesaxeb”<br />

saqarTvelos kanonis moTxovnebis darRvevis faqti<br />

imereTis regionSi wablna rebis mdgomareoba friad ara damakmayofilebelia. aq<br />

aRiniSneba wablnarebis xmoba sxvadasxva xarisxiTa da intensivobiT. wablnarebis<br />

xmobis mTavari mizezia wablis qerqis kibo. msoflio bankis tyis ganviTarebis<br />

proeqtis farglebSi Catarebuli kvlevis mixedviT, calkeul adgilebSi saRi xeebis<br />

raodenoba 16 procents ar aRemateba. am kvlevis daskvnaSi vkiTxulobT: “imereTis<br />

regionis gamokvleuli satyeo meurneobebis wablnarebSi fitosanitariuli<br />

mdgomareoba wablis kibos (Cryphonectria parasitica) gavrcelebisa da xmobis orive<br />

tipis intensivobis mixedviT aseTi mdgomareobaa xuTive satyeo meurneobis<br />

saSualo maCveneblebidan gamomdinare: pirobiTad saRia xeebis – 43,87%; xmobadia<br />

– 40,53%; gamxmaria – 15,60%, e.i. xmobadi da gamxmari xeebis saerTo raodenobaa<br />

– 56,13%, rac imas gviCvenebs, rom am regionis wablnarebis mdgomareoba friad<br />

aradamakmayofilebelia da saswrafod moiTxovs farTo masStabis gamajansaRebeli<br />

RonisZiebebis ganxorcielebas” 4 .<br />

imereTis wablnarebis gamajansaRebeli RonisZiebis gatarebis sababiT garemos<br />

dacvisa da bunebrivi resursebis saministrom konkursis safuZvelze gamoavlina<br />

gamarjvebuli da wablis merqnis damzadeba xelSekruleba daudo Sps “de end ve”-<br />

s. amgvari gadawyvetilebis miReba ar iyo kanonieri, vinaidan wabli Setanilia<br />

saqarTvelos “wiTel wignSi”. amis Sesaxeb ukve aRniSnulia Cvens gamocemaSi<br />

“saqarTvelos satyeo seqtoris problemebi: ukanono qmedebebi da kanonTa Soris<br />

koliziebi” 5 .<br />

evrokavSirSi miRebuli wesebiT wablis merqans aucileblad unda axldes cnoba<br />

imis Taobaze, rom is ar aris mopovebuli im adgilebSi sadac aris wablis kibos<br />

epidemia. Sesabamisad, evrokavSiris qveynebSi SeuZlebelia imereTSi moWrili<br />

wablis merqnis gatana.<br />

wablis populaciis mdgomareoba mZimea ara mxolod misi fitosanitaruli mdgomareobis,<br />

aramed ukanono Wrebis uzarmazari masStabis gamo. ukanono Wrebis arsebuli<br />

donis gaTvaliswinebiT, wablis Wraze amgvari kanondaRvevebisa da mikerZoebis<br />

pirobebSi, am Zvirfas mcenares uaxloes momavalSi didi safrTxe daemuqreba. dasavleT<br />

<strong>saqarTveloSi</strong>, sadac umuSevroba da mZime socialuri fonia, wablis merqnis<br />

moWra da <strong>vaWroba</strong> Semosavlis wyarod aqvs qceuli mosaxleobis erT nawils.<br />

savele gasvlebisas xaragaulis raionSi, sof. vaxanSi vnaxeT saxerxi saamqroebi,<br />

romlebic mxolod wablis merqanze muSaobdnen. amis Sesaxeb mivwereT garemos<br />

dacvisa da bunebrivi resursebis saministros, werils erTvoda fotomasalac<br />

(werili #04/02-44, 16 seqtemberi, 2005). saministros mxridan am faqts aranairi<br />

4<br />

saboloo angariSi proeqtisaTvis “imereTis regionSi tyeebis daavadebaTa Tanamedrove<br />

mdgomareobis Seswavla da maT sawinaaRmdegod brZolis integrirebuli meTodis SemuSaveba”<br />

(wablnarebis fitosanitariuli mdgomareoba, mavne organiz mebi, xmobis etiologia<br />

da aRdgena-gajansaRebis RonisZiebani), kavSiri “metyeveTa sazogadoeba”, Tbilisi, 2004<br />

wlis ianvari.<br />

5<br />

“saqarTvelos satyeo seqtoris problemebi: ukanono qmedebebi da kanonTa Soris koliziebi,<br />

2006, asociacia mwvane alternativa, Tbilisi, 52 gv.<br />

12


eagireba ar mohyolia, miuxedavad imisa, rom amis Sesaxeb informacia gamovaqveyneT<br />

presaSic (gazeTi axal versia #380 21-22 seqtemberi, 2005). mxolod rva Tvis<br />

Semdeg 2006 wlis gazafxulze ganaxorciela garemos dacvis inpeqciam reidi am<br />

sofelSi da 50 kuburi metri moWrili wabli aRmoaCina. zaralma 17 000 lari<br />

Seadgina. ra raodenobiT wabli moiWra Cveni Setyobinebidan gdi-is reagirebamde<br />

da vin unda aanazrauros saxelmwifosTvis miyenebuli zarali? ras unda mivaweroT<br />

saministros aseTi inertuloba: uwyebaSi komunikaciis sisustes, sazogadoebisadmi<br />

(am SemTxvevaSi Cveni mimarTvisadmi) uyuradRebobas, Tu danaSaulis Segnebulad<br />

dafarvas?<br />

ukanono Wrebi kolxeTis erovnul parkSi<br />

ramxela gansxvavebaa ukanono Wrebis faqtiur moculobasa da realur raodenobas<br />

Soris SeiZleba daxloebiT warmovidginoT kolxeTis erovnuli parkis magaliTze<br />

Catarebuli analizis Sedegad.<br />

kolxeTis erovnuli parki tyis Wris masStabebiT pirvel adgilzea <strong>saqarTveloSi</strong> da<br />

SesaZloa, mTels samxreT kavkasiaSi. aq vxvdebiT kolxuri tipis dablobis tyeebs,<br />

sadac gabatonebuli merqnuli saxeobaa muryani. bevrisTvis es aris uzarmazari<br />

daWaobebuli farTobebi, romelic araZvirfasi merqnis momcemi xe-mcenaris -<br />

muryniTaa dafaruli. sinamdvileSi ki kolxeTis erovnul parki moicavs kolxeTis<br />

dablobis unikalur refugiums.<br />

2000 wels gadaRebul aerofotoebze naTlad Cans kolxeTis erovnuli parkis<br />

teritoriaze ganxorcielebuli pirwminda Wrebi. unda iTqvas, rom Wris wesebis<br />

mixedviT, dablobis murynarebSi daSvebulia mTavari sargeblobis Wrebis erTerTi<br />

saxe - pirwminda Wrebi. am dros garkveul sworkuTxa farTobebze (mag. 100m X<br />

100m) pirwmindad iWreba murynis koromi. bunebrivad daaxloebiT 15 weliwadSi<br />

es adgili kvlav ifareba imave zomis xeebiT. sameurneo TvalsazrisiT, TiTqos<br />

aseTi gamoyeneba dasaSvebi da gamarTlebulicaa, magram mis Sedegad viRebT Zlier<br />

degradirebul ekosistemas, xeebis erTobliobas da ara tyes. garemos dacvis<br />

TvalsazrisiT, Wris aseTi wesebi gamoyenebuli unda iyos mxolod xelovnur<br />

plantaciebSi. CvenTan moqmedi kanonmdebloba (Wris wesebi) ki uSvebs aseT Wrebs,<br />

magram isini akrZalulia daculi teritoriebis farglebSi 6 .<br />

Cveni gamoklevis Tanaxmad, kolxeTis erovnul parkSi ukanono Wrebi sakmaod didi<br />

masStabiT xorcieldeba. garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros<br />

saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis - daculi teritoriebis departamentis<br />

mier mowodebuli monacemebiT, 2001-2005 wlebSi kolxeTis erovnul parkis<br />

teritoriaze moiWra sul 6 515 m 3 saSeSe merqani. maT Soris: kanonierad – 4 561<br />

m 3 , xolo ukanonod – 1 953 m 3 .<br />

kolxeTis erovnuli parkis direqciis mier amave wlebSi moWrili kanonieri da<br />

ukanono Wrebis Sesaxeb monacemebi gansxvavdebian am ricxvebisgan 380 m 3 -iT. TiTqos<br />

sxvaoba didi ar aris, magram statistikurad es 17%-ze metia. es miuTiTebs yvela am<br />

monacemis nakleb sarwmunoobaze. marTlac, Tu sxvadasxva uwyebebidan mowodebul<br />

informacias gavaanalizebT, TvalnaTvliv davinaxavT, rom ukanono Webis didi<br />

6<br />

dacul teritoriaze ar SeiZleba ganxorcieldes arc erTi saxis mTavari sargeblobis<br />

Wra.<br />

13


nawili ar aRiricxeba.<br />

kanonieri da ukanono Wrebis saSualebiT mopovebuli SeSis am raodenobis gamoyeneba<br />

aRniSnuli 5 wlis ganmavlobaSi sakmarisi iqneboda daaxloebiT 200 ojaxisaTvis<br />

(Tu davuSvebT, rom erT ojaxs esaWiroeba saSualod 6 kuburi metri SeSa).<br />

kolxeTis erovnul parks esazRvreba xobis, lanCxuTis, abaSis, zugdidis,<br />

senakis raionebis soflebi, sadac cxovrobs 11 010 komli, romlebic mTeli<br />

wlis ganmavlobaSi gasaTbobad da saWmlis momzadebisaTvis mxolod SeSaze arian<br />

damokidebuli. amas emateba qalaq foTis mosaxleobis mniSvnelovani nawilic.<br />

departamentis azriT 7 , am mosaxleobis 85-90 procentis moTxovnileba SeSaze<br />

kmayofildeba Sesabamisi raionebis satyeo meurneobebSi. miuxedavad mcdelobisa,<br />

Cven ver movipoveT informacia satyeo meurneobebidan, Tumca Sesabamis organoebs<br />

amis miRweva SedarebiT advilad gamouvaT. Tu davujerebT kolxeTis erovnuli<br />

parkis direqciis varauds, am SemTxvevaSic ki, kolxeTis erovnul parks unda<br />

daekmayofilebina 1 100-1 650 komlis moTxovnileba SeSaze. anu saWiro iyo 496 000 m 3<br />

5 wlis ganmavlobaSi. Sesabamisad, unda vivaraudoT, rom ukanono Wris moculobam<br />

am periodSi Seadgina 44 939 kuburi metri.<br />

2005 wlis zamTris periodSi mosaxleobis saTbobi SeSiT momaragebisaTvis gamoiyo<br />

specialuri Wrebis tyekafebi. xobis rionis sof. sagviCios mosaxleobisaTvis 386,61<br />

m 3 (260 komli, TiTo komlze daaxloebiT 1,5 m 3 ), sof. Waladidis mosaxleobisaTvis -<br />

401.53 m 3 (mosaxleoba 940 komli, TiTo komlze daaxloebiT 0, 42 m 3 ), zemo Waladidis<br />

mosaxleobisaTvis - 487,14 m 3 (mosaxleoba 215 komli, TiTo komlze daaxloebiT 2,3<br />

m 3 ). kolxeTis erovnul parkSi savalalo mdgomareobaa - iWreba imaze gacilebiT<br />

meti, vidre bunebas SeuZlia aitanos, xolo sxva saSualeba adgilobriv mosaxleobas<br />

gasaTbobad da saWmlis mosamzadeblad ar gaaCnia.<br />

ra SeiZleba moxdes momavalSi? kolxeTis erovnuli parkis Seqmnisa da marTvis<br />

Sesaxeb kanonSi Sevida cvlilebebi da damatebebi, romelTagan arsebiTia 15<br />

prima muxlis damateba (kolxeTis erovnuli parkis tradiciuli gamoyenebis<br />

zona) am muxlSi gadmotanilia “daculi teritoriebis sistemis Sesaxeb” kanonis<br />

ganmarteba tradiciuli gamoyenebis zonis Sesaxeb, mocemulia konkretuli ubnebi<br />

da daSvebuli saqmianobis saxeebze mimatebulia “TevzWera” da “monitoringi”.<br />

sanacvlod, am damatebaSi gaqra (ar Sevida) “daculi teritoriebis sistemis<br />

Sesaxeb” kanonSi arsebuli iseTi mniSvnelovani Canaweri, rogoricaa saqmianobaTa<br />

CamonaTvalSi winmswrebi ganmsazRvreli fraza ”da bunebrivi produqtiulobiT<br />

limitirebuli”. Sedegad miviReT garemoeba, rodesac apriori xdeba mosaxleobis<br />

moTxovnilebis da ara daculi teritoriis farglebSi mdebare ekosistemis<br />

SezRuduli SesaZleblobebis gaTvaliswineba. anu ramdenic iqneba mosaxlobis<br />

moTxovnileba xe-tyeze, imdeni moiWreba. TamaSis es wesi pirdapir winaaRmdegobaSia<br />

”daculi teritoriebis sistemis Sesaxeb” kanonTan. Tu gaviTvaliswinebT, rom<br />

gadawyvetilebis mimRebTa Soris sul ufro aSkaraa ganwyoba, rom erovnuli parki<br />

xalxisTvisaa da yvela bunebrivi resursi xalxma saWiroebisamebr unda moixmaros,<br />

xolo garemos dacva meorexarisxovan saqmea, kolxeTis erovnul parks ganuxreli<br />

degradacia emuqreba.<br />

7<br />

saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros saxelmwifo saqveuwyebo<br />

dawesebuleba daculi teritoriebis departamentis werili. 01.11.2005, #8/369;<br />

asociacia mwvane alternativas 10.10.2005, #04/02-49 werilis pasuxad;<br />

14


samkurnalo mcenareebiT <strong>vaWroba</strong><br />

Cveni qveynis erT-erTi umniSvnelovanesi genetikuri resursia samkurnalo<br />

mcenareebi, romliTac mdidaria saqarTvelos flora. sxvadasxva mkvlevarebi<br />

miuTiTeben daaxlobiT 450-mde saxeobis mcenareze, romelTac samkurnalo<br />

Tvisebebi gaaCniaT da gamoiyenebian xalxur da mecnierul medicinaSi. <strong>mcenareTa</strong><br />

samkurnalod gamoyenebas <strong>saqarTveloSi</strong> uZvelesi tradicia gaaCnia. bolo wlebis<br />

ganmavlobaSi arsebobs garkveuli daintereseba ucxo qveynebidan regionSi<br />

arsebuli samkurnalo mcenareuli resursebis mimarT. aRniSnulidan gamomdinare,<br />

aucilebelia, rom moxdes genetikur resursebis xelmisawvdomobaze kontrolis<br />

meqanizmisa da maTgan miRebuli sargeblis samarTliani ganawilebis principis<br />

integrireba veluri mcenareebis dacvisa da sargeblobis maregulirebel erovnul<br />

sakanonmdeblo bazaSi, raTa visargebloT biomravalferovnebis konvenciiT<br />

miniWebuli uflebebiT.<br />

adgilobrivi mosaxleoba samedicino miznebisaTvis <strong>mcenareTa</strong> sxvadasxva saxeobebs<br />

iyenebs. upiratesad es aris balaxovani mcenareuloba da iSviaTad, xeebi da buCqebi,<br />

sokoebi da wyalmcenareebi. maTi ZiriTadi nawilis Segroveba xdeba bunebaSi,<br />

rac safrTxes uqmnis <strong>mcenareTa</strong> populaciebs. aseTi praqtika iwvevs samkurnalo<br />

<strong>mcenareTa</strong> mravalferovnebis mkveTr daqveiTebas.<br />

samwuxarod, am sferoSi arsebuli sakanonmdeblo baza TiTqmis ar arsebobs, xolo<br />

bolo perodSi miRebuli normatiuli aqtebis Sedegad, praqtikulad daucveli<br />

darCa aramerqnuli resursebi.<br />

<br />

2005 wlamde <strong>saqarTveloSi</strong> arsebobda garkveuli sakanonmdeblo baza <strong>mcenareTa</strong><br />

veluri saxeobebis (maT Soris samkurnalo <strong>mcenareTa</strong>) dacvisa da maTi bunebidan<br />

amoRebis regulirebisaTvis. aRniSnul sakiTxebs iTvaliswinebda saqarTvelos<br />

kanonebi `garemos dacvis Sesaxeb~, `daculi teritoriebis sistemis Sesaxeb~,<br />

`garemosdacviTi nebarTvebis Sesaxeb~ `saqarTvelos tyis kodeqsi~, `daculi<br />

teritoriebis sistemis Sesaxeb~ aseve sxva normatiuli aqtebiT (mag. saqarTvelos<br />

satyeo meurneobis saxelmwifo departamentis Tavmjdomaris brZanebebi da sxv). es<br />

kanonebi ar aris gauqmebuli, Tumca mniSvnelovnad SeizRuda 2004 wlis zafxulSi<br />

saqarTvelos kanonis ”licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb” miRebis Semdeg da<br />

praqtikulad ufunqciod darCa.<br />

`garemos dacvis Sesaxeb~ kanonis (1996) Tanaxmad (muxli 47) <strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong><br />

<strong>myofi</strong> veluri mcenareebi registrirebulni unda iqnen <strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong><br />

veluri mcenareebisa da gareuli cxovelebis `wiTel nusxasa~ da `saqarTvelos<br />

wiTel wignSi~, romelTa sistematur ganaxlebasa da gamocemas organizebas uwevs<br />

saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro.<br />

<strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong> veluri mcenareebisa da gareuli cxovelebis `wiTeli<br />

nusxisa~ da `saqarTvelos wiTeli wignis~ warmoebis wess gansazRvravs Sesabamisi<br />

kanoni, romelic miRebulia 2003 wlis ivnisSi. am kanonidan gamondinare,<br />

saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT (#303, 2006 wlis 2 maisi) ki damtkicda<br />

saqarTvelos ”wiTeli nusxa”. `wiTel nusxaSi~ Setanili <strong>mcenareTa</strong> saxeobebis<br />

mimarT akrZalulia yovelgvari saqmianoba (mopoveba, Wra, Tibva), rac iwvevs maTi<br />

raodenobis Semcirebas.<br />

15


`saqarTvelos wiTeli wignisa da wiTeli nusxis~ Sesaxeb kanoniT ganisazRvra, rom<br />

saxelmwifo dacvas eqvemdebareba saqarTvelos `wiTel nusxaSi~ Setanili saxeobebi.<br />

Sesabamisad ganisazRvra, rom saqarTvelos `wiTel nusxas~, rogorc iuridiuli<br />

Zalis mqone aqts, brZanebiT amtkicebs saqarTvelos prezidenti. kanonis Tanaxmad,<br />

wiTeli nusxis saxeobebi eqvemdebareba saxelmwifo dacvas, maT mimarT akrZalulia<br />

yovelgvari qmedeba, rac iwvevs maTi raodenobis, an arealebis Semcirebas. maTi<br />

mopoveba SeiZleba mxolod gansakuTrebul SemTxvevebaSi, kerZod, saxeobaTa<br />

aRdgenisas, kultivirebisaTvis, samecniero mizniT. `wiTel nusxaSi~ Setanili<br />

saxeobebis statusis gansazRvra xdeba bunebis dacvis saerTaSoriso kavSiris<br />

(IUCN) kriteriumebis mixedviT.<br />

“garemos dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis (1996) Tanaxmad, velur <strong>mcenareTa</strong><br />

TviTaRwarmoebisa da biomravalferovnebis SenarCunebisaTvis maTi garemodan<br />

amoReba unda iyos mkacrad limitirebuli da eqvemdebarebodes licenzirebas<br />

(muxli 46).<br />

saqarTvelos tyis fondis teritoriaze samkurnalo veluri mcenareuli<br />

resursebis bunebidan amoReba iribad regulirdeboda saqarTvelos tyis kodeqsiT<br />

(1999 weli). aRniSnuli saqmianobani warmoadgenen tyis kodeqsiT gansazRvruli<br />

tyiTsargeblobis Semdeg saxeebs:<br />

1. tyis merqniani mcenareebi produqtebisa da xis meorexarisxovani masalebis<br />

(Tesli, nayofi, Zirkvi, lafani, fiCxi, nekeri da sxva) damzadeba;<br />

2. tyis aramerqnuli resursebiT (sokoebi, samkurnalo nedleuli da sxva balaxeuli,<br />

buCqovani mcenareebi da maTi produqtebi) sargebloba;<br />

tyis kodeqsis mixedviT, aramerqnuli resursebiT (sokoebi, samkurnalo, teqnikuri<br />

nedleuli da sxva balaxeuli, buCqovani mcenareebi da maTi produqtebi)<br />

sargeblobisaTvis sanebarTvo dokumentebi iyo xelSekruleba an bileTi.<br />

samwuxarod, 2005 wels miRebuli “licenziebisa da nebarTvebis” Sesaxeb kanoniT,<br />

iseTi tipis licenziebi da sxva sanebarTvo dokumentebi, romlebic aregulireben<br />

samkurnalo mcenareebis da saerTod, araerqnuli resursebis bunebaSi mopovebas<br />

saerTod gauqmda.<br />

veluri floris <strong>saxeobebiT</strong> eqsporti regulirdeba, agreTve, konvenciT `gadaSenebis<br />

piras <strong>myofi</strong> veluri faunisa da floris <strong>saxeobebiT</strong> saerTaSoriso vaWrobis<br />

Sesaxeb~. <strong>saqarTveloSi</strong> gavrcelebuli samkurnalo mcenareebidan konvenciis<br />

II danarTSi Setanilia Galanthus-is, Cyclamen-is da Orchis-is gvaris mcenareebi.<br />

Sesabamisad, maTi eqsportisaTvis aucilebelia saqarTvelos garemos dacvisa<br />

da bunebrivi resursebis saministros, rogorc administraciuli organos mier<br />

gacemuli dokumentacia. dReisaTvis licenzias saWiroebs mxolod Galanthus-is da<br />

Cyclamen-is warmomadgenlebi, ase, rom sxva samkurnalo mcenareebi regulaciis<br />

gareSe aris darCenili.<br />

Galanthus-is da Cyclamen-is gvaris zogierTi saxeoba, ZiriTadad dekoraciuli<br />

miznebisaTvis eqsportirdeba, Tumca sabaJos monacemebiT, zogierT wlebSi<br />

TeTryvavilas bolqvebis (Galanthus) garkveuli raodenoba eqsportirebuli iqna,<br />

rogorc samkurnalo nedleuli.<br />

16


kanonmdeblobiT, samkurnalo mcenareuli nedleulis eqsportisaTvis aucilebelia,<br />

agreTve, fitosanitaruli karantinis sertifikati, romelsac gascemda soflis<br />

meurneobisa da sursaTis saministro. dReisaTvis aseT dokumentebs gascems sabaJo<br />

samsaxuri (departamenti).<br />

1982 wels gamocemul saqarTvelos “wiTel wignSi” Setanili iyo zogierTi<br />

samkurnalo mcenare, romelTac daemuqraT gadaSenebis safrTxe an gadaSendnen<br />

swored samkurnalo nedleulis saxiT Warbi mopovebis gamo. magaliTad, mrgvali<br />

wamali (Gymnospermum smirnowii), kavkasiuri dioskorea (Dioskorea caucasica),<br />

oqrosferi bongardia (Bongardia chrysogonum), qarTuli kowaxuri (Berberis iberica),<br />

kavkasiuri glerZi (Astragalus caucasica), mrgvalfoTola drozera (Drosera rotundifolia),<br />

zRvis SroSani (Pancratium maritimum).<br />

samecniero wreebis warmomadgenelTa azriT, arsebuli realobidan gamomdinare<br />

1982 wlis `wiTel wignSi~ Setanil samkurnalo <strong>mcenareTa</strong> saxeobebis raodenoba<br />

mniSvnelovnad unda gazrdiliyo. qarTveli botanikosebi iSviaT da Semcirebadi<br />

saxeobebis kategoriaSi Sedian Semdegi mniSvnelovani samkurnalo mcenareebi:<br />

katabalaxa (Valeriana offi cinalis), kavkasiis daTvis kenkra (Arctostaphylos caucasicus),<br />

kavkasiuri circeli (Sorbus caucasica), kavkasiuri Smaga (Atropa caucasica), Zirtkbila<br />

(Glycyrhiza glabra). gansakuTrebuli safrTxe emuqrebaT dekoratiul mcenareebs,<br />

rac kidev ufro aZlierebs maT eqspluatacias. es gansakuTrebiT Seexeba adreuli<br />

gazafxuli floris warmomadgenlebs. magaliTad: yoCivarda (Cyclamen vernum),<br />

xarisZira (Helleborus caucasicus).<br />

samwuxarod, ukanaskneli wlebis manZilze faqtiurad ar momxdara veluri<br />

samkurnalo mcenareebis arealebisa da populaciebis mdgomareobis aRwera-<br />

Sefaseba, maTi maragebis gansazRvra. arasakmarisi monacemebis gamo, saqarTvelos<br />

mecnierebaTa akademiasTan arsebulma wiTeli nusxis saxelmwifo komisiam ver<br />

SeZlo axal “wiTel nusxaSi”’balaxovani mcenareebis saxeobebis Setana. (rogorc<br />

aRvniSneT, sabWoTa periodis “wiTeli wignisgan” gansxvavebiT, axali “wiTeli<br />

nusxa” Sedgenil iqna IUCN-is kriteriumebis mixedviT). dReisaTvis mimdinareobs<br />

muSaoba saqarTvelos balaxovan mcenareebTan dakavSirebiT, damuSavdeba arsebuli<br />

monacemebi da grovdeba axali, raTa umokles vadaSi bolomde dakompleqtdes<br />

saqarTvelos “wiTeli nusxa”. magram dResdReobiT zemoxsenebuli garemoebebis<br />

gamo, samkurnalo mcenareebis saxeobebi ufro daucvelni arian kanonis mier, vidre<br />

wina wlebSi.<br />

samkurnalo mcenareebs bunebaSi moipovebs ZiriTadad adgilobrivi mosaxleoba<br />

Semdegi mizniT:<br />

1. bazarze realizeba;<br />

2. `mwvane afTiaqebSi~ Casabareblad;<br />

3. msxvili damamzadeblebisagan konkretul saxeobaze spontanurad gaCenili<br />

moTxovnis mixedviT.<br />

kompaniebis warmomadgenlebi, romlebic ewevian mcenareeebis eqsports, Cadian<br />

soflebSi da avrceleben informacias, rom garkveuli saxeobis mcenares<br />

Caibareben, risTvisac ixdian konkretul fass. soflis mosaxeoba, romlebic<br />

ukidures materialur SeWirvebas ganicdis, umuSevrobis gamo aseT araregularul<br />

Semosavalze advilad Tanxmdeba. aseTi praqtikis arsebobas adastureben<br />

17


adgilobrivi mosaxleoba da Tavad mwarmoeblebi. interviuebSi miuTiTebdnen<br />

Semdegi samkurnalo mcenareebis unebarTvo da masiur damzadebaze: kulmuxo<br />

(kaxeTis regionSi), endros Zirebi (samcxe-javaxeTis regioni), kuneli (aWaris<br />

regioni), ukvdava (nego) adigenis raionSi. uTxovaris totebs ibareben adgilobrivi<br />

mosaxleobisagan ZiriTadad yvavilebis gvirgvinebis mosarTavad.<br />

arasrulyofili sakanonmdeblo bazisa da, Sesabamisad, kontrolis meqanizmis<br />

umoqmedobis gamo am resursis bunebidan amoReba Zlier safrTxes uqmnis<br />

populaciebs da uaxloes momavalSi SesaZloa ganadgurebis saSiSroebis <strong>winaSe</strong><br />

daayenos.<br />

<strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong> veluri fauniTa da floriT saerTaSoriso<br />

vaWrobis Sesaxeb konvenciis moTxovnebis aRsrulebasTan<br />

dakavSirebuli problemebi<br />

konvencia <strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong> veluri fauniTa da floriT saerTaSoriso<br />

vaWrobis Sesaxeb (CITES), anu vaSingtonis konvencia miRebulia 1973 wels. mis<br />

mizans warmoadgens veluri faunisa da floris ukanono mopovebisa da maTi<br />

aralegaluri vaWrobis winaRmdeg brZola, eqsport-importisa da saerTaSoriso<br />

vaWrobis efeqturi kontrolis gziT. konvenciaze xelis moweriT, saxelmwifoebma<br />

aRiares, rom:<br />

• veluri fauna da flora Tavisi mravalricxovani, mSvenieri da sxvadasxvagvari<br />

formiT warmoadgens dedamiwis bunebrivi sistemis Seucvlel nawils;<br />

• saxelmwifoebi unda iyvnen TavianTi veluri faunisa da floris saukeTeso<br />

damcvelni;<br />

• saerTaSoriso TanamSromloba aucilebelia veluri faunisa da floris<br />

gansazRvrul saxeobaTa dacvisa da SenarCunebisaTvis.<br />

dReisaTvis konvenciis monawile mxarea msoflios 169 qveyana. am konvencias<br />

saqarTvelo 1996 wels miuerTda. 1996 wels CITES-is samdivnom da msoflio sabaJo<br />

organizaciam (The World Custom Organization) xeli moaweres memorandums, riTac<br />

aRiares sabaJo samsaxurebis umniSvnelovanesi roli veluri faunisa da floris<br />

saxeobebis aralegaluri vaWrobis aRkveTisa da am gziT maTi dacvis saqmeSi.<br />

CITES–is samdivno aris SveicariaSi, q. JenevaSi. igi kurirebs konvenciis monawile<br />

mxareebs, mxars uWers konvenciiT dakisrebuli valdebulebebis SesrulebaSi,<br />

ixilavs mxareTa mier momzadebul erovnul moxsenebebs da organizebas ukeTebs<br />

konvenciis monawile mxareTa konferenciebs. konvenciis monawile mxareTa<br />

konferencia tardeba or weliwadSi erTxel, romelzedac qveynebis warmomadgenlebi<br />

ganixilaven konvenciis Sesrulebis mdgomareobas da SeimuSaveben rekomendaciebsa da<br />

rezoluciebs konvenciis miznebisa da debulebebis Sesrulebis uzrunvelsayofad,<br />

aweseben iSviaTi <strong>saxeobebiT</strong> saerTaSoriso vaWrobis dasaSveb kvotebs. konvencia<br />

TiToeul monawile mxares avaldebulebs erovnul doneze Seqmnas an daniSnos<br />

konvenciis ganxorcielebaze pasuxismgebeli erovnuli administraciuli da<br />

samecniero organoebi da Sesabamisad gaakontrolos konvenciis I, II da III danarTebSi<br />

Sesuli saxeobebis da maTi nimuSebiT saerTaSoriso <strong>vaWroba</strong>.<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> konvenciis ganxorcielebaze pasuxismgebel erovnul administraciul<br />

organos warmoadgens saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis<br />

saministro (biomravalferovnebis dacvis samsaxuri). aseve Seqmnilia konvenciis<br />

18


samecniero organo.<br />

CITES-is saxiT Seqmnilia gadaSenebis <strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong> veluri faunisa da<br />

floris <strong>saxeobebiT</strong>a da maTi derivatebiT saerTaSoriso vaWrobis makontrolirebeli<br />

da maregulirebeli msoflioSi aRiarebuli erTiani sistema. amave sistemiT<br />

xdeba CITES-is danarTebSi Setanili gadaSenebis <strong>safrTxis</strong> <strong>winaSe</strong> <strong>myofi</strong> veluri<br />

<strong>mcenareTa</strong> da cxovelTa saxeobebis ricxovnobis kontroli. konvenciiT mixedviT,<br />

saerTaSoriso <strong>vaWroba</strong> niSnavs CITES-is danarTebSi Setanili <strong>mcenareTa</strong> da cxovelTa<br />

saxeobebis an maTi nawilebis eqsports, reeqsports, imports da introduqcias<br />

zRvidan (saxelmwifoSi nebismieri iseTi saxeobis Setanas, romelic mopovebulia<br />

neitralur wylebSi). saerTaSoriso vaWrobis regulireba da kontroli<br />

xorcieldeba CITES–is nebarTvebisa da sertifikatebis saSualebiT, romelTa<br />

gareSec SeuZlebelia konvenciis danarTebSi arsebuli <strong>saxeobebiT</strong> da maTi nawilebiT<br />

saerTaSoriso <strong>vaWroba</strong>. konvenciis yvela monawile qveynisaTvis SemuSavebulia<br />

nebarTvis an sertifikatis standartuli forma. saerTaSoriso <strong>vaWroba</strong> SeiZleba<br />

ganxorcieldes ara marto komerciuli mizniT. nebarTvas an sertifikats aseve<br />

saWiroebs mcenaris an cxovelis eqsporti, importi da reeqsporti botanikuri<br />

baRebisa da zooparkebisaTvis, sacirko sanaxaobebisaTvis da gamofenebisaTvis,<br />

samecniero, saganmanaTleblo an piradi sargeblobis mizniT.<br />

`gadaSenebis piras <strong>myofi</strong> veluri faunisa da floris <strong>saxeobebiT</strong> saerTaSoriso<br />

vaWrobis Sesaxeb~ konvencias aqvs sami danarTi.<br />

I danarTi moicavs gadaSenebis piras myof saxeobebs, romlebiTac <strong>vaWroba</strong><br />

safrTxes uqmnis an SeiZleba Seuqmnas maT arsebobas. am <strong>saxeobebiT</strong>a da nimuSebiT<br />

<strong>vaWroba</strong> gansakuTrebiT mkacrad regulirdeba da nebadarTulia mxolod<br />

gansakuTrebul SemTxvevaSi. I danarTis <strong>saxeobebiT</strong> komerciuli mizniT <strong>vaWroba</strong><br />

mkacrad akrZalulia.<br />

II danarTi moicavs saxeobebs, romelTac amJamad ar emuqrebaT gadaSenebis<br />

safrTxe, magram SesaZlebelia aRmoCndnen amgvari saSiSroebis <strong>winaSe</strong>, Tu <strong>vaWroba</strong><br />

am <strong>saxeobebiT</strong> da maTi nimuSebiT mkacrad ar iqneba daregulirebuli.<br />

III danarTi moicavs saxeobebs, romlebic konvenciis nebismieri mxaris gansazRvriT<br />

eqvemdebareba regulirebas eqspluataciis SezRudvis an acilebis mizniT<br />

misi iurisdiqciis farglebSi da romelTa mimarT aucilebelia sxva mxareTa<br />

TanamSromloba <strong>vaWroba</strong>ze kontrolis gansaxorcieleblad.<br />

konvenciis danarTebSi Setanilia katisebrTa ojaxis yvela saxeoba, daTvisebrTa<br />

ojaxis yvela saxeoba, spilos orive saxeoba (vaWrobis ZiriTad sagans warmoadgens<br />

splos Zvali da misgan damzadebli nakeTobebi), yvela TuTiyuSi, garda talRovani<br />

TuTiyuSebisa da karelebisa, zuTxisnairi Tevzebi (SezRudva exeba ara marto<br />

cocxal individebs, aramed maT xorcsa da xizilalas.) da a.S.<br />

konvenciiis I da II danarTSi Setanilia <strong>saqarTveloSi</strong> gavrcelebuli faunis 76 da<br />

floris 63 saxeoba.<br />

konvenciis danarTebSi Semavali saxeobebidan yvelaze didi odenobiT saqarTvelodan<br />

gadis TeTryvavilasa (Galanthus) da yoCivardas (Cyclamen) bolqvebi. am nedleuliT<br />

<strong>vaWroba</strong> kvlavac ar aris mowesrigebuli sakanonmdeblo doneze, rac rTul<br />

problemebs qmnis. gansakuTrebiT es iTqmis TeTryvavilas bolqvebiT <strong>vaWroba</strong>ze.<br />

19


CITES samdivno saqarTvelos mxares uflebas aZlevs wliurad moaxdinos araumetes<br />

18 milioni bolqvis eqsporti. aqedan 16 milioni gadis TurqeTSi da Semdeg<br />

holandiaSi, 2 milioni ki pirdapir eqsportirdeba holandiaSi. TeTryvavilas<br />

bolqvebi ZiriTadad moipoveba aWaraSi. oficialuri informaciis mixedviT,<br />

mopoveba xdeba sasoflo-sameurneo savargulebSi, romlebic ganlagebuli arian<br />

tyis pirebze. eqsportiorebi ibareben aseT savargulebSi mopovebul bolqvebs<br />

glexebisagan. sul ufro meti adamiani cdilobs am biznesSi damkvidrebas. amis<br />

gamo, eqsportis nebarTvaze moTxovna movaWreTa mxridan adis 40-50 mln bolqvze.<br />

mTlianad isini asaxeleben 500-mde nakveTs, sadac TiTqosda gamoyavT bolqvebi.<br />

garda amisa, arsebobs eWvi, rom saeqsporto bolqvebis mniSvnelovani nawils<br />

bunebaSi moipoveben glexebi da abareben eqsportior firmebs. 2004 wels garemosa<br />

da bunebrivi resursebis saministros imereTis regionaluri samsaxurisa da<br />

ekopoliciis mier dakavebuli iqna 40 tonamde ukanonod mopovebuli TeTryvavilas<br />

bolqvebiT datvirTuli manqana.<br />

CITES samdivno Tvlis, rom nakveTebi, saidanac eqsportiorebi iReben bolqvebs,<br />

ar SeiZleba ganixilebodes, rogorc xelovnuri populacia da miaCnia, rom dRes<br />

daSvebul raodenobiT bolqvebis eqsporti (18 milioni) ar SeiZleba ar axdendes<br />

uaryofiT zegavlenas mcenaris populaciaze da saWiroa kvotis daweva 10-12<br />

milionamde. swored es garemoebaa, rom aCerebs gadaWarbebul mopovebas, Torem<br />

SesaZloa weliwadSi 100 milioni da meti bolqvic gaetanaT. menejmenti ufro<br />

efeqturi iqneboda, miRebuli rom yofiliyo CITES sakiTxebis maregulirebeli<br />

erovnuli kanonmdebloba. samwuxarod, licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb”<br />

saqarTvelos kanonis miRebisas ar iqna gaTvaliswinebuli es sakiTxebi. saWiro<br />

gaxda damatebiT cvlilebebis Setana, Tumca esec ar aris sakmarisi.<br />

rogorc vnaxeT, rom ara saerTaSoriso institutebis, kerZod CITES-is gavlena,<br />

yoCivardasa da teTryvavilas populaciebs gadaSeneba daemuqrebodaT, rac Tavis<br />

mxriv vin icis ra cvlilebebs gamoiwvevda ekosistemaSi.<br />

amitom upriani iqneba, Tu saqarTvelo gamoiyenebs SesaZleblobas, romelsac aniWebs<br />

konvenciis wevroba da mezobel qveynebs CarTavs iSviaTi <strong>saxeobebiT</strong> vaWrobis<br />

monitoringSi. Cven migvaCnia, rom <strong>saqarTveloSi</strong> uTxovaris SenarCunebisaTvis<br />

mniSvnelovania am saxeobis Setana veluri fauniTa da floriT saerTaSoriso<br />

vaWrobis Sesaxeb konvenciis, anu CITES-is mesame danarTSi. es saSualebas miscems<br />

Cvens qveyanas, miiRos informacia sxva qveynebis Sesabamisi samsaxurebisgan<br />

uTxovaris eqsportis Sesaxeb, rac xels Seuwyobs ukanono qmedebebze kontrolis<br />

ganxorcielebas. es ar gamoiwvevs aranair damatebiT xarjebs saxelmwifos mxridan<br />

da moiTxovs mxolod saministros keTil nebas.<br />

am mizniT Cvenma organizaciam wamoiwyo kampania. saqarTvelos moqalaqeebi<br />

gaugzavnian werilebs saministros TxovniT, raTa moxdes am mcenaris Setana CITESis<br />

mesame danarTSi. garda lobirebisa, am kampanias meore mizanic aqvs: mosaxleobis<br />

ekologiuri cnobierebis amaRleba.<br />

SesaZlebelia CITES-is mesame danarTSi sxva saxeobebis Setanac, romlebzec didia<br />

savaWro moTxovna da amis gamo maT safrTxe emuqrebaT Cvens qveyanaSi. es SeiZleba<br />

iyos rogorc merqniani saxeobebi, rogorebicaa wabli, muxisa da nekerCxlis<br />

saxeobebi, ise cxovelebic, romlebic aralegaluri nadirobis obieqtebi arian da<br />

ar arian Setanili danarTebSi - aRmosavleT kavkasiuri jixvi Capra cylindricornis da<br />

dasavleT kavkasiuri jixvi Capra caucasica.<br />

20

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!