12.07.2015 Views

garemos dacvis menejmentis gegma

garemos dacvis menejmentis gegma

garemos dacvis menejmentis gegma

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

E60 Tbilis-senaki-leseliZis saavtomobilo gzis aRaiani-igoeTismonakveTis rekonstruqcia<strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> <strong>menejmentis</strong> <strong>gegma</strong>Tbilisi, dekemberi, 2006saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministrosaqarTvelos saavtomobilo gzebis departamenti1


Sinaarsia. informacia proeqtze ...................................................................................................................... 4a.1. zogadi informacia proeqtze..................................................................................................... 4a.2. proeqtis teqnikuri detalebi................................................................................................. 4b. samarTlebrivi da adminstraciuli struqtura ................................................ 7g. potenciuri zemoqmedeba garemoze ................................................................................... 11g1. <strong>garemos</strong> arsebuli mdgomareoba .............................................................................................11g.2. proeqtTan dakavSirebul saqmianobaTa da mosalodnelzemoqmedeebaTa mokle reziume ........................................................................................... 13d. <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> <strong>gegma</strong>....................................................................... 23d.1. Semarbilebeli RonisZiebebi................................................................................. 23d.1.1 mSeneblobasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis Serbileba ................. 23d.1.2. xangrZlivi zemoqmedebis da avtomagistralis eqsploataciis faziszemoqmedebaTa Serbileba........................................................ ..... .................................. 31d.2. monitoringi ........................................................................................................ 32e. gegmis ganxorcielebis uzrunvelyofa ....................................................................... 32v. gegmis ganxorcielebis xarjebi ......................................................................................... 33danarTi 1. <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> sqema ............................................................ 34danarTi 2. <strong>garemos</strong>dacviTi monitoringis <strong>gegma</strong> ........................................................ 612


akronimebiakc arqeologiuri kvlevis centrigdbrs <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebis saministrogzS garemoze zemoqmedebis Sefasebagis geografiuli sainformacio sistemagmg <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> <strong>gegma</strong>gqg gadasaxlebis qmedebaTa <strong>gegma</strong>ksg kontraqtoris sakontrolo <strong>gegma</strong>kmg kontraqtoris <strong>menejmentis</strong> <strong>gegma</strong>knkilometr-niSnuli (piketi)sga saerTaSoriso ganviTarebis asociaciasms soflis meurneobis saministrotrek transportis regulirebis erovnuli komisiatrrc transportis reformis da reabilitaciis centriSss Sinagan saqmeTa saministroSjsds Sromis, janmrTelobisa da socialuri <strong>dacvis</strong> saministroAASHTO amerikis avtomagistralebisa da gadazidvebis saxelmwifo samsaxurebisasociaciaBP Bank Procedures (msoflio bankis saxelmZRvanelo procedurebi)GP Good Practices (sanimuSo praqtikebi)GPS Global Positioning System (globaluri pozicionirebis sitema)OP Operational Policy (msoflio bankis saoperacio politika)TEM Trans European Motorway (trans evropuli avtomagistralebi)WB World Bank (msoflio banki)3


a. informacia proeqtzea.1. zogadi informacia proeqtzemTavroba <strong>gegma</strong>vs aRaiani-sveneTis monakveTze aRmosavleT-dasavleTis gzatkecilisrekonstruqcias. proeqti dafinansdeba sga-s mier gamoyofili kreditiT. E-60avtomagistralis rekonstruqcia gulisxmobs aRaiansa da sveneTs Soris monakveTis2-dan 4 zolamde gafarToebas. gzis es gafarToeba daiyo sam monakveTad: (I) aRaianiigoeTi;(II) igoeTis SemovliTi gza; (III) igoeTi-sveneTi. monakveTi ISemoTavazebulia msoflio bankis dasafinanseblad, mis mier dafinansebuliaRmosavleT-dasavleTis gzatkecilis gaumjobesebis pirveli proeqtis farglebSi.I monakveTisaTvis Seqmnili adgil-specifiuri gzS saSualebas iZleva Sefasdes<strong>garemos</strong> yvelaze sensitiuri ubnebi da proeqtis potenciuri zemoqmedeba am ubnebze,iseve rogorc is Semarbilebeli zomebi, romlebic erovnuli kanonmdeblobisa damsoflio bankis usafrTxoebis politikis moTxovnebs akmayofilebs.winamdebare <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> samenejmento <strong>gegma</strong> (gdsg) moicavs proeqtis potenciurizemoqmedebebis da maTi Semarbilebeli zomebis mokle reziumes da axdensSemarbilebeli RonisZiebebis struqturirebas qmedebaTa gegmis saxiT.samenejmento <strong>gegma</strong> Sevsebulia monitoringis gegmiTa da gegmisganxorcielebisaTvis aucilebeli instituciuri ganviTarebis programiT.qvemoT CamoTvlilia gzebis reabilitaciis proeqtebTan dakavSirebuli msofliobankis procedurebi, <strong>garemos</strong>dacviTi saxelmZRvanelo dokumentebi da arsebulisanimuSo praqtika::• BP/OP/GP 4.01 garmosdacviTi Sefaseba• WB BP/OP/GP 4.04 bunebrivi habitatebi• WB OP 4.09 mavneblebis (parazitebis) kontroli• WB OP 4.11 kulturuli memkvidreoba• WB BP/OP 4.12 iZulebiTi gadasaxleba• WB BP 17.50 proeqtTan dakavSirebuli informaciis sajaro ganxilvaa.2.proeqtis teqnikuri detalebiE-60 avtomagistralis aRaianai-igoeTis monakveTi standartuli maxasiaTeblebismqone 2-zolian gzatkecils warmoadgens. am gzis 4-zolianamde rekonstruirebamocemuli proeqtis mizans Seadgens. saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebissaministros saavtomobilo gzebis departamentma (sgd) mier sabolood miRebuliagadawyvetileba aaSenos calmxrivi mimarTulebis axali savali nawili daarsebuli gza gamoiyenebul iqnas meore mimarTulebis saval nawilad.sarekonstruqcio gzis SemoTavazebuli maxasiaTeblebi Semdegia:ganivi kveTi: standartuli ganivi frofili Semdegnairad iqneba daproeqtebuli: (i)savali nawilis sigane 7.5 m, ori zoliT, TiToeuli 3.75 m, (ii) gverdi 3.75 m maTSoris (a) gverduli 3 m, romlis 0.75m marjvena zolze arsebuli safaris msgavsikonstruqciis feniliT daifareba (masze SeiZleba ganTavsdes damcveli zoli,savali nawilis gzis gverdiTi nawilisgan gansacalkeveblad. am damcav zolSimoiazreba e.w. sanjRrevi zoli), xolo 2.25m msubuqi konstruqciis iqneba, (b) 0.75 mberma; (iii) marcxena gverdulis xisti zoli: 1m siganiT; (iv) gamyofi zoli: aranakleb3m-is siganiT da zRudarebiT satransporto nakadis fizikurad gansacalkeveblad.4


Sua zolze SeiZleba ganTavsdes sagzao niSnebis sayrdenebi, drenaJi, xidisburjebi da landSafturi elementebi.gzis RerZi da profiliminimaluri radiusi swori zedapiris mqone adgilmdebareobisTvis iqneba 600 metri.viraJisTvis maqsimaluri qanobia 6%, xolo minimaluri - 2%. rac Seexeba grZivprofils, maqsimaluri qanobi iqneba 5%, minimaluri radiusi Cazneqili mrudisyvelaze dabali niSnulisTvis iqneba 5,000 m xolo minimaluri radiusi amozneqilimrudis yvelaze maRali niSnulisTvis - 15,000 m.geometriuli elementebi mrudebis da sworebis saxiT dakavSirebuli iqnebaklotoiduri elementebiT optikuri parametrebis Sesabamisad. SemoTavazebulisaproeqto siCqare iqneba 120km/sT.samuSao ubnebiavtomagistralis aRaiani – igoeTis monakveTi, mTeli Tavis sigrZeze, dawyebulikn43-dan -kn55-mde, miuyveba mcire gorak-borcvian reliefs. . sagzao samuSao ubaniZiriTdad sworxazovania. ZiriTadi da damxmare samSeneblo ubnebi Seiqmnebatrasis mTeli sigrZis mosamsaxureblad.ZiriTadi samSeneblo ubani iqneba didi farTis, da ganlagdeba arsebuli gzisaxlos, raTa advilad misadgomi iyos; damxmare samSeneblo ubnebi ganTavsdeba gzistrasis gaswvriv, mas eqneba centraluri mdebareoba, raTa uzrunvelyofili iyosmiwis samuSaoebis warmoeba da ZiriTadi xelovnuri nagebobebis mSenebloba damasTan misasvleli ubnis mdebareoba, ZiriTadad, unda gaTvaliswinebul iqnasyrilis mSeneblobis procesSi.samSeneblo banaki mowyobil iqneba kn 53+300 – 53-+800 Soris. inertuli samSeneblomasalebis mosawodeblad, geoteqnikuri konsultantebis mier SemoTavazebul iqnaori karieri md.qsnis WalaSi sof.aRaianTan da muxranTan.miwis samuSaoebiyvelaze mniSvnelovanad me-2 da me-3 monakveTebis samuSaoebisTvis miCneuli undaiyos miwis da gzis safaris mowyobis samuSaoebi, mniSvnelovani xelovnurinagebobis aSeneba ar aris gaTvaliswinebuli. moiazreba ZiriTadi nawilisgamoyeneba yrilis mosawyobad, radgan gamokvleuli nimuSebis mixedviT, niadagiszedapiris udidesi nawili (88%) AASHTO klasifikaciis sistemis mixedviT (aaStosformulireba: M 145 ,,avtomagistralebis mSeneblobisaTvis niadagis da niadagis-Semavsebeli narevebis klasifikacia”) miekuTvneba A-2-6 da A-2-7. jgufebs. Warbi dagamouyenebeli miwis ganTavsebis sakiTxebi ganxilulia paragraf d.1.1-Si.5


miwis samuSaoebis Sefaseba monakveTisTvis I, kn45–dan kn54-mdeproeqtiE60 gzatkecili: aRaiani-igoeTis monakveTi km42+3650 – km54+200miwis samuSaoebis balansikodi ganmarteba erTeuli monakveTi 11 – moWra1.1 moWrili masalaZiriTadi RerZi kub.m. 90,812.89gzebis gadakveTebi 80,380.40nagebobebi 3,948.95Jra arsebul yrilze 16,000.00sul moculoba kub.m. 191,142.241.2 CaWra kub.m. 19,043.86sruli moculoba (1.1 + 1.2) kub.m. 210,186.102 - dayrakarierebidanWridan2.1 karieris masala yrilisaTvisZiriTadi RerZi kub.m. 70,175.00gzebis gadakveTebi 6,028.00nagebobebi 9,825.95yrilisTvis gamoyenebuli karieris masalissruli moculobakub.m. 86,028.95moWrili masala yrilisaTvis da moWra-Sevseba kub.m. 16,000.00nagebobebisaTvisyrili da Sevseba mTavari RerZisa danagebobebisaTvisyrilis masala mTavari RerZis gaswvriv9,647.49WrebidannagebobebisTvis moWrili Sesmavsebeli masala 923.00masala moWrili dayalibebisas kub.m. 62,865.80yrilisTvis gamoyenebuli moWrili masalissruli moculoba100,006.78sruli moculoba (2) kub.m. 186.035,933 – narCenebis gatanaWrilis – yrilis balansi kub.m 110.179,32gzis safarigzis arsebuli safaris reabilitacia moxdeba specialuri programis Sesabamisad,romelic warmodgenilia teqnikuri saproeqto dokumentaciis geoteqnikur nawilSi.arsebuli gzis safari reabilitaciis procesSi moxsnil iqneba da gadamuSavebisSemdgom gamoyenebul iqneba mSeneblobisas, rogorc Semavsebeli masala.satransporto moZraoba da mSenebloba6


mSenebloba navaraudevia mimdinareobdes satransporto moZraobis Sewyvetis gareSe(paralelurad). trasis ZiriTadi nawilisTvis, axali magistralis mSeneblobagulisxmobs arsebuli gzis reabilitacias da mis gamoyenebas am axaliinfrastruqturis erT-erT saval nawilad.am SemTxvevaSi mSenebloba unda daiyos or fazad:1. 1 faza: axali savali nawilis mowyoba;2. 2 faza: satransporto nakadis gadatana ukve mowyobil saval nawilze daarsebuli gzis reabilitacia.mSeneblobis saproeqto cikli dagegmilia imgvarad, rom ar aris mosalodnelisaavtomobilo moZraobis Seferxeba. proeqtis pirvel etapze, axali savali nawilismSeneblobis procesSi arsebuli gza imoqmedebs Cveulebriv reJimSi. gzis axalisavali nawilis mSeneblobis dasrulebis Semdeg, transportis moZraobagadainacvlebs am axal saval nawilze, xolo Zvel gzaze daiwyeba sareabilitaciosamuSaoebi. mSeneblobis amgvari orfaziani dagegmva dakavSirebulia mSeneblobisvadebis garkveul gaxangrZlivebasa da Rirebulebis Sesabamis zrdasTan, magramsaavtomobilo moZraobis uwyvetobasTan dakavSirebuli socialuri da jamuriekonomikuri sargebeli aSkarad ufro mniSvnelovania.grafikiprogramiT avtomagistralis xsenebuli monakveTis mSeneblobis dasrulebisaTvisgaTvaliswinebulia 18 Tviani periodi. mSenebloba daiwyeba 2007 wlis gazafxulze.b. samarTlebrivi da adminstraciuli struqtura<strong>garemos</strong>dacviTi skriningiproeqti “avtomagistralis aRaiani-sveneTis monakveTis reabilitacia” SesaZloadaxasiaTebul iqnas, rogorc “erovnuli da saerTaSoriso mniSvnelobisavtomagistralis mniSvnelovani rekonstruqcia” da, saqmianobis tipis mixedviT TuvimsjelebT, proeqti saWiroebs garemoze zemoqmedebis Sefasebas da <strong>garemos</strong>dacviTnebarTvas, rogorc saqarTvelos kanonmdeblobis, aseve msoflio bankis wesebisTanaxmad. amave dros, Tu gaviTvaliswinebT imas, rom proeqts anxorcielebssaqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros saavtomobilo gzebisdepartamenti, saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli <strong>garemos</strong>dacviTinebarTvis aucileblobis piroba ar aris gansazRvruli licenziebsa danebarTvebze saqarTvelos kanonis Sesabamisad (kari 1, Tavi 1, muxli 1, nawili 2).avtomagistralis aRaiani-igoeTis seqcia ar aris sensitiuri da msoflio bankiskriteriumebiT SeiZleba misi B kategoriisaTvis mikuTvneba. Sesabamisad, B msofliobankis moTxovnebis dasakmayofileblad aucilebelia momzaddes adgil-specifiurigzS masSi CarTuli <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> <strong>gegma</strong>sTan erTad.<strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> da monitoringis gegmebisaqarTvelos kanonmdebloba ar gansazRvravs <strong>garemos</strong>dacviTi marTvis gegmebisformats da proeqtis ganxorcielebis im etaps, romelzec saWiro iqneba am gegmebiswarmodgena. kanonmdebloba ar moiTxovs <strong>garemos</strong>dacviTi marTvis gegmebisganxorcielebas im proeqtebisaTvis, romlebsac ar esaWiroeba garemozezemoqmedebis Sefaseba. msoflio bankis direqtivebi moiTxovs <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>7


samenejmento gegmebis ganxorcielebas A da B kategoriis proeqtebisaTvis damoicavs detalur instruqciebs maTi Sinaarsis Taobaze ((BP/OP/GP 4.01 EnvironmentalAssessment; Environmental Assessment Sourcebook and Updates).saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> saministro pasuxs agebsproeqtis ganxorcielebis monitoringze, garemoze zemoqmedebis SefasebaSimiTiTebul standartebsa da valdebulebebze dayrdnobiT, xolo <strong>garemos</strong>dacviTimarTvis gegmebis roli ar aris naTlad Camoyalibebuli. proeqtisganmaxorcielebeli pasuxs agebs “TviT-monitoringis” programebisganxorcielebaze im preoqtebisaTvis, romlebic moiTxoven gzS-s. msoflio bankisdireqtivebi yuradRebas amaxvileben <strong>garemos</strong>dacviTi marTvis rolze, romelicmniSvnelovania yvela kategoriis proeqtisaTvis da proeqtis ganmaxorcielebsmoeTxovbea monitoringis sqemisa da gegmebis Cadeba <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong><strong>gegma</strong>Si. monitoringis Catareba <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> gegmebis Sesabamisad,warmoadgens msoflio bankis moTxovnebis mniSvnelovan elements. <strong>garemos</strong>dacviTi<strong>menejmentis</strong> gegmis is moTxovnebi, romlebis mSeneblobis etaps exeba,gaTvaliswinebuli unda iyos mSeneblobasTan dakavSirebul satenderodokumentaciaSi da mSenebel organizaciasTan gaformebul kontraqtSi.pasuxismgebeli dawesebulebebi<strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> sferoSi konstituciuri moTxovnebis Sesruleba xorcieldeba“<strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> Sesaxeb” saqarTvelos kanonis farglebSi (1997). damoukideblobisgamocxadebis Semdeg saqarTvelos mTavrobam miiRo mravali kanoni da normatiulidokumenti, romelic exeba saqarTveloSi <strong>garemos</strong>dacviTi problemebis mogvarebas.qvemoT aRwerilia <strong>garemos</strong>dacviTi debulebebi, romlebic exeba proeqts – kerZodnebarTvebis gacemis procedurebs.saqarTvelos <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebis saministro warmoadgensZiriTad organos, romelsac evaleba <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> sferoSi saxelmwifopolitikis gatareba. saministro Aaxorcielebs ekonomikuri saqmianobisregulirebas <strong>garemos</strong>dacviT sakiTxebTan mimarTebaSi:• garemoze zemoqmedebis nebarTvebis gacema proeqtis ganxorcielebisTvis.• zedapiruli wylis obieqtidan wyalaRebis nebarTvisaa da zedapirulwylis obieqtebSi wyalCaSvebis nebarTvis gacema• emisiis limitebis dadgena da garemoSi CaSvebis pirobebis SeTanxmeba• moqmedi sawarmoebis inspeqcia/auditi• reagireba incidentebsa da saCivrebze• saministro pasuxismgebelia <strong>garemos</strong> fonuri mdgomareobis - kerZodemisiebis da xmauris donis (gansakuTrebiT dasaxlebul obieqtebTan)monitoringze• <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> da bunebrivi resursebis saministros regionalurisamsaxurebi SeiTanxmeben gamomuSavebuli gruntis da samSeneblonarCenebis ganTavsebis adgilebs da ganTavsebis <strong>gegma</strong>ssxvadasxva tipis saqmianobebis warmoebisas saministro gansazRvravs da afasebsgaremoze zemoqmedebis realur da SesaZlo risks. Sesabamisad, saministro pasuxsagebs nebarTvebis gacemis Sesaxeb gadawyvetilebebis miRebaze, rodesac proeqtebisgansaxorcieleblad saWiroa garemoze zemoqmedebis Sefaseba.gzS-s damtkicebis Semdeg <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> da bunebrivi resursebis saministroinformirebul unda iqnas garemoze zemoqmedebis nebarTvis pirobebis SesrulebisSesaxeb. faqtobrivad es niSnavs informirebas <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> damonitoringis gegmebis ganxorcielebis Sesaxeb.8


saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros saavtomobilo gzebisdepartamenis valdebulebebis da SesaZleblobebis analiziekonomikuri ganviTarebis saministros saavtomobilo gzebis departamenti pasuxsagebs saerTaSoriso da erovnuli mniSvnelobis saavtomobilo gzebisinfrastruqturis ganviTarebis dargSi politikisa da strategiuli gegmisSeimuSavebaze, romelic unda emsaxurebodes avtomagistralebis ganviTarebas,gzebis marTvas da transportis moZroabasTan dakavSirebul sakiTxebs. saxelmwifobiujetidan gamoyofili Tanxebis, sesxis, grantebis Tu sxva finansuri wyaroebisgamoyenebiT, saavtomobilo gzebis departamenti aseve uzrunvelhyofs sazogadoebissargeblobaSi arsebuli saerTaSoriso da erovnuli mniSvnelobis saavtomobilogzebis mSeneblobas, reabilitacias, rekonstruqcias da Senaxvas. amavdroulad, improgramebisa da proeqtebis farglebSi, romelTa ganxorcielebac saavtomobilogzebis departaments daevaleba, departamenti asrulebs saxelmwifo Sesyidvebisganmxorcielebeli organizaciis funqcias zemoxsenebul momsaxurebaTa dasaqmianobebTan mimarTebiT (saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb saqarTvelos kanonisSesabamisad) da pasuxs agebs rogorc satendero dokumentaciis momzadebaze, agsevetenderebis Catarebaze.amgvarad, saavtomobilo gzebis departamenti, mis mier ganxorcielebuliprogramebis farglebSi, pasuxismgebelia Seisyidos proeqtebi/gegmebi da garemozezemoqmedebis Sefasebis kvlevebi, aseve saerTaSoriso da erovnuli mniSvnelobissaavtomobilo gzebis mSeneblobis da reabilitaciis samuSaoebi. aRniSnulidepartamenti Sesyidvebis warmoebisas valdebulia ixelmZRvanelos saqarTveloskanonmdeblobiT dadgenili wesebiT da Sesabamisi donori organizaciebis<strong>garemos</strong>dacviTi da socialuri moTxovnebiT. saavtomobilo gzebis departamentipasuxs agebs departamentis mier ganxorcielebul proeqtebSi <strong>garemos</strong>dacviTisakiTxebis saTanadod gaTvaliswinebaze.kerZod, departaments evaleba mis mier ganxorcielebuli proeqtebis garemozezemoqmedebis Sefasebis da garmosdacviTi marTvis gegmebis ganxilva. garda amisa,departamenti afasebs Tu ramdenad eqvemdebareba kontraqtoris mier SesrulebulisamuSao dadgenili <strong>garemos</strong>dacviTi marTvis gegmebs, garemoze zemoqmedebisSefasebas, <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> standartebs da <strong>garemos</strong> dacvasTan dakavSirebulkontraqtoris sxva valdebulebebs.departamentis Sida resursebi sakmarisia mis mier ganxorcielebadi proeqtebisadministrirebisa da zogadi <strong>garemos</strong>dacviTi kontrolis ganxorcielebisaTvis.konkretuli proeqtebis <strong>garemos</strong>dacviTi monitoringis gansaxorcielebladdepartamenti Seisyidis saTanado momsaxurebas mSeneblobaze erTiani teqnikurekologiurizedamxedvelobis proeqtis farglebSi.sxva pasuxismgebeli uwyebebikulturisa da sportis saministros arqeologiuri kvlevebis centripasuxismgebelia samSeneblo saqmianobaze zedamxedvelobis nawilSi, raTauzrunvelyofil iyos mSeneblobisas arqeologiuri Zeglebis dacva.soflis meurneobis saministros “kvebis produqtebis usafrTxoebis, veterinariisda mcenareTa <strong>dacvis</strong> erovnuli samsaxuris” veterinariis departamentipasuxismgebelia kompleqsuri sanitaruli RonisZiebebis gatarebaze miwissamuSaoebis ganxorcielebis procesSi araregistrirebuli samarxebis aRmoCenisas.informacia saeWvo samarxebis aRmoCenis Sesaxeb dauyovnebliv unda miewodosveterinariis departaments mSenebeli kontraqtoris (savele <strong>garemos</strong>dacviTispecialisti) da saavtomobilo gzebis departamentis monitoringisganmaxorcielebeli piris (savele oficeri) mier.9


Sinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciebze reagirebis departamenti da,garkveulwilad, <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebis saministropasuxismgeeli arian avariul situaciebisaTvis mzadyofnis strategiis da saTanadogegmebis SemuSavebasa da reagirebisaTvis mzadyofnaze.mgzavrebis da tvirTebis transportirebasTan dakavSirebiT adamianis, cxovelTa damcenareTa daavadebebis SesaZlo gavrcelebis kontrolze pasuxismgebeliorganizaciebi aris: sabaJo samsaxuri, Sjsd-s daqvemdebarebuli sajaro samarTlisiuridiuli piri “ sanitaruli zedamxedvelobis inspeqcia” da soflis meurneobissaministros the “kvebis produqtebis usafrTxoebis, veterinariis da mcenareTa<strong>dacvis</strong> erovnuli samsaxuri”[SeniSvna: teqnikur zedamxedvelobasa da samSeneblo standartebsa da saproeqtodokumentaciasTan mSeneblobis Sesabamisobaze pasuxismgebeli organizaciebi arwarmoadgens gzS-s sagans da warmodgenilia teqnikur dokumentaciaSi.mSenebeli kontraqtorimSeneblobis ganmxorcielebelma kontraqtorma unda warmoadginos winamdebare<strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> gegmis ganxorcielebis sakuTari programa,SemuSavebuli, romlis ganxorcielebis aucilebloba unda asaxuli iqnasmSeneblobis kontraqtSi da romelic, kerZod, unda moicavdes Semdegvaldebulebebs:• mSenebelma kontraqtorma unda daiqiraos <strong>garemos</strong>dacviTi konsultanti(eqspertebi an kompania), romlebic pasuxismgebelni iqnebian mSeneblobisetapis Sesabamisi <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> sistemis awyobaze, “mSenebelikontraqtoris <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> gegmis” ganxorcielebaze da sgd-sinformirebaze.• warmodgenil iqneba <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebis saministrosregionalur samsaxurebTan SeTanxmebuli “gamomuSavebuli (narCeni) gruntis,qvebisa da kldovani namsxvrevebis ganTavsebis <strong>gegma</strong>” da “samSeneblonarCenebis ganTavsebis <strong>gegma</strong>” ganTavsebisaTvis gamoyofili adgilebismiTiTebiT• warmodgenil iqneba sgd-sTan da <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebissaministros regionalur samsaxurebTan SeTanxmebuli gamwvanebis <strong>gegma</strong>• samenejmento gegmis ganxorcielebis grafiki• <strong>garemos</strong>dacviT RonisZiebebTan dakavSirebuli xarjebi gaTvaliswinebuliiqneba proeqtis saerTo biujetSi.10


g. potenciuri zemoqmedeba garemozesazogadod proeqts eqneba mniSvnelovani dadebiTi zemoqmedeba saqarTvelossocialur da ekonomikur ganviTarebaze da adgilobrivi Temebis keTildReobaze(ix. gzS, Tavi III). mosalodneli mavne zemoqmedebani garemoze umniSvnelo daadvilad marTvadia.g 1. <strong>garemos</strong> arsebuli mdgomareobaE-60 avtomagistralis aRaiani-igoeTis monakveTi ganlagebulia mniSvnelovnadtransformirebuli landSaftis farglebSi da ra aris <strong>garemos</strong>dacviTiTvalsazrisiT sensitiuri. fardobiTad mgrZnobiare ubnebi aRwerilia qvemoT:aRaiani – igoeTis monakveTiganTvisebis zolis mimdebare teritoria (kn42+375 – 54+600) da samSeneblo banakikn53 + 300 – kn53 + 750)receptoris tipi adgilmdebareoba – sensitiur ruqazedatanaladnSafti(ekosistemebi;habitatebi); floraWalis tyeebi daculia saqarTvelostyis kodeqsis Tanaxmadix. landSafti 51-s floristuli dafaunisturi aRwera gzS-Si.<strong>garemos</strong>dacv.RirebulebaladnSafti 51 – mdinare qsnis Walebi saSualosofeli aRaianis siaxloves ( Walistyeebi). aq ZiriTadad gvxvdeba:verxvnarebi (Populus hybrida);tirifnarebi(Salixaustralior);muxnarebi (Quercus longipes); Telnari(Ulmus suberosa) da a.S. aq balaxeulobaCveulebriv tenis amtania aRiniSneba:lerwami; laqaSi; yvavila Cala; wylismravalZarRva da sxvaWalis tyeebSi gvxvdeba mcireZuZumwovarTa saxeobebi, maT Soriskavkasiis endemuri saxeobebi da 4gadaSenebis piras mdgari saxeoba,agreTve Ramurebi.sensitiur.proeqtiskonteqstSifardobiT.maRalisof.aRaianTanda sof.muxranTandagegmilikarierebisgamogzispira xelovnuri gamwvanebagansakuTrebiT mniSvnelovania kn 53+300– 54+300 maxloblobaSizedapiruli wylebi md. qsani, sofel aRaianTanmaRali saSualoyvelaze mniSvnelovani adgilebiZiriTadiadgilsamyofeloebiskonservaciis TvalsazrisiT arisreofiluri da ara-reofiluri Tevzebissatofe adgilebi (ix. gzS)gruntis wyali lanSafti 51 - mdinare qsnis Walebi saSualo Ddabalisofeli aRaianis siaxloves( siRrme 0-3)arqeologiuri No 1 - 12 (ix. gzS) igoeTis, aRaianis da maRali saSualofarTobebiokamis siaxlovesgeosaSiSroebis ar gamovlenila ara araubnebi11


haeri. industriuli obieqtebis ararsebobis da transportis moZraobis zomieriintensiobis (did qalaqebTan SedarebiT) gamo haeris xarisxis maCveneblebidamakmayofilebelia da dasaSvebi moZraobis Semdgomi intensifikaciisaTvis.mxolod N NOx -is koncentraciebi aris normaze maRali uSualod avtomagistralissiaxloveSi, maSin rodesac dasaxlebuli punqtebis siaxloveSi am mavnenivTierebaTa koncentraciebic normis farglebSialanSafti. mniSvnelovnad transformirebuli agraruli landSafti. nawilobriv(avtomagistralis am monakveTze – SezRuduli raodenobiT) baRebiT da bostnebiT.erTaderTi fardobiTad sensitiuri landSafti, romelic SesaZlebelia proeqtisgavlenis areSi moeqces, aris md. qsnis Walis tyeebi landSafti sof. aRaianismaxloblobaSi (ix. qvemoT – “karierebi”).wyali da niadagi. ar arsebobs registrirebuli Setyobineba raime incidentTandakavSirebiT, romelsac mohyva mniSvnelovani dabinZureba. aseve ar arsebobssaavtomobilo moZraobasTan dakavSirebuli sawvaviT <strong>garemos</strong> dabinZurebis anindustrialuri dabinZurebis raime vizualuri niSnebi. avtomagistralissiaxloveSi ar aris ganlagebuli industrialuri obieqtebi (potenciuridamabinZureblebi). gruntis wylebi SedarebiT mgrZnobiarea zemoqmedebis mimarT md.qsnis WalaSi. es ubani ar imyofeba mSeneblobis pirdapiri gavlenis areSi, magramgaTvaliswinebul unda iqnas iribi zemoqmedebis SesaZlebloba md.qsnis WalaSi sof.aRaianTan da igoeTTan arsebuli karierebis gamoyenebis Sedegad.ekologia: proeqtis pirdapiri zemoqmedebis areSi (ganTvisebis zoli da mimdebareteritoria) ar aris ganlagebuli ekologiurad sensitiuri ubnebi. erTaderTifardobiTad sensitiuri receftori - landSafti 51 (md. qsanis Wala) mdebareobssakmaod moSorebiT avtomagistralis aRaiani-igoeTis ubnidan da ar xvdebaproeqtis pirdapiri zemoqmedebis areSi. miuxedavad amisa, gaTvaliswinebuli undaiqnas am ubanze inertuli masalebis mopovebis SemTxvevaSi arapirdapirizemoqmedeba da SedarebiT Soreuli adgilebidan eroziis Sedegad gazrdilinataniT dabinZurebis SesaZlebloba (es ukanaskvneli naklebad savaraudoa).Sesabamisad md. qsnis Walais landSafti ganxilul unda iqnas, rogorc saSualosensitiurobis. xolo wylis ekosistema (ZiriTadad iqtiofaunis TvalsazrisiT)ganxilul unda iqnas rogorc saSualo sensitiurobis – sensitiurobis donissezonuri zrdiT gazafxulisaTvis (tofobis periodi Tevzebis adgilobrivijiSebis umetesi nawilisaTvis). Tevzebis gamozamTrebis adgili mdebareobs 4-5km-iTufro qvemoT. md.mtkvris SesarTavTan da SeiZleba proeqtis zemoqmedebis qveSaRmoCndes mxolod karieris muSebis mier samSeneblo wesebis ukiduresi darRvevisSemTxvevaSi.xmauri. samSeneblo samuSaoebi ZiriTadad ganxorcieldeba Ria teritoriebze,romlebic (oriode gamonaklisis gaTvaliswinebiT) mniSvnelovnad dacilebuliadasaxlebuli punqtebisagan. soflebis – aRaianis, igoeTis da rgvaliWalismaxloblobaSi xmauris faqtori gaTvaliswinebuli unda iqnas. xmauris fonuridone soflebis maxloblad normebis farglebSia.12


g.2. proeqtTan dakavSirebul saqmianobaTa da mosalodnelzemoqmedeebaTa mokle reziumeI. proeqtirebis faza# proeqtTan dakavSirebulizemoqmedeba1 marSrutis alternativebi dazemoqmedeba:• geosaSiSroebis adgilebi• sensitiuri ekosistemebi• miwaTsargebloba2 alternatiuli adgilebi inertulimasalebis karierebisaTvis,narCenebis ganTavsebisadgilebisaTvis, asfaltis Serevis,mSenebelTa banakebis, sawvaviTteqnikis gamarTvis da masalebisSenaxvisaTvis gamoyofiliadgilebi.3 niadagis erozia – droebiTi dapermanentuli sadrenaJo sistemebisproeqti, Semakavebeli struqturebi,bermebi da miwayrilebi,antieroziuli sainJinronagebobebis proeqti da aRdgenis<strong>gegma</strong>.4 gadakveTis adgilebis dagegmva,SerCeva da proeqtireba.5 saerTaSoriso teqnikurstandartebTan Sesabamisoba6 saavtomobilo moZraobasTandakavSirebuli xmauri da emisiebidiax/araaradiaxdiaxdiaxdiaxdiaxkomentarebiI seqciisaTvis (aRaiani-igoeTi)alternatiulimarSrutebidetalurad ar ganxilula. imdenad,ramdenadac arsebuli gzisgafarToeba ar aris dakavSirebuliraime mniSvnelovan zianTan ansocialur da bunebriv garemozezemoqmedebasTan,yovladgaumarTlebeli iqneboda, rogorc<strong>garemos</strong>dacviTi, iseve ekonomikuriTvalsazrisiT, gzis raime axali,alternatili marSrutis ganxilva.aq ar gvxvdeba geosaSiSi ubnebi dasensitiuri ekosistemebi. proeqtis“anabeWdi” landSaftze minimaluria,vinaidan xdeba ukve arsebuli gzisgafarToeba.mtveri/emisiebiT haeris dabinZurebada damokidebuli iqneba samuSaoadgilebis swor SerCevaze(moSorebiT dasaxlebulipunqtebidan). landSaftzezemoqmedebis minimizaciisavisSesarCevia naklebad sensitiurilandSaftebisrulyofili proeqtimniSvnelovania RonisZiebebisefeqturobis da zemoqmedebisSemcirebis TvalsazrisiT:usafrTxoebis da adgilobrivigadadgilebis gaadvilebamosaxleobisaTvisusafrTxoeba da eqsploataciisa damovla/SekeTebis efeqturobaar aris mosalodneli emisiebis daxmauris mniSvnelovani zemoqmedebadasaxlebul punqtebze (sof aRaiani,igoeTi, ferma, okami, rgvaliWala),romlebic metnaklebad daSorebulniarian avtomagistralis aRaianiigoeTismonakveTisagan. NOx-iskoncentracia, romelic normazemaRalia trasaze, gradualuradklebulobs buferul zonaSisoflebsa da gzas Soris dasoflebis siaxloves ar aWarbebsnormebiT gaTvaliswinebulmniSvnelobas.13


7 xidebi, viadulebi, napirdamcavinagebobebi, gzebis gadamkveTikvanzebi, drenaJis sitemebi da gzissxva infrastruqtura.8 sxva infrastruqturulielemntebis dazianeba.diax swori daproeqteba gansazRvravsinfrastruqturuli elementebismdgradobas da usafrTxoebas.avtomagistralis xsenebulmonakveTze ar aris mosalodnelibunebrivi katastrofebi, magram gzissaeqsploatacio mdgomareobisSenarCunebis da usafrTxoebisTvalsazrisiT miSvnelovani rCebadrenaJis sistemebis da gzebisgadamkveTi kvanZebis optimaluridaproeqteba,diax Tezi-okamis sairigacio sistemismaxloblobaSi kn 53 – 53+350 daavtomagistralis mkveTi sairigaciqselis elementebi. SesaZlozemoqmedeba:• dazianeba mSeneblobisas• dabinZureba sagzao moZraobasTandakavSirebuli mtveriTa daemisiebiT14


II. mSeneblobis faza# potenciuri zemoqmedeba dakavSirebulimSeneblobis fazasTan1 bunebrivi landSaftis (reliefi, niadagissafaris, mcenareebis, habitatebis da cocxalibunebis) ganadgureba an grZlevadiani degradaciamagistralis gasxvisebis zolSi2 bunebrivi landSaftis (reliefi, niadagissafaris, mcenareebis, habitatebis da cocxalibunebis) grZlevadiani degradacia misasvleligzebze, karierebze, myari narCenis ganTavsebisadgilebSi, samSeneblo moednebze daaRWurvilobis dasawyobebis ezoebSi.3 mewyrebi, gruntis Camowola da saxifaTogravitaciuli procesebi miwis samuSaoebis da mismimdebare adgilebSi, aqtivirebuli samSeneblosamuSaoebis Sedegad4 erozias provocireba gzis mSeneblobasTandakavSirebuli miwis samuSaoebiT da bunebrividrenaJis arxebis rRvevis an dagolvis gamo(nataniT droebiT amovsebis Sedegad) erozia gzisvakisis qveS, gamowveuli zedapiruli anmiwisqveSa sadrenaJo arxebidan mimarTuliwylis koncentrirebuli nakadiT5 Sewonili natanis moculobis zrda zedapiruliwylis obieqtebSi (mdinareebi, Releebi, tbebi) –samSeneblo samuSaoebTan dakavSirebiTgaZlierebuli eroziis da miwayrilebisgarecxvis Sedegad. wylis xarisxis gauareseba danatanis moculobis zrdadiax/arasimwvavediaxumniSvnelodiaxsaSualoaradiax saSualodiaxumniSvneloubnebimTel sigrZezesamSeneblobanakikn 53 + 300 –53 +750karierebi – sof.aRaianis da sof.muxranismaxloblobaSi.aramTel sigrZezederefani damd.qsanismaxloblobaSiganTvisebiszoli kn42+375 –43 + 3756 samSeneblo samuSaoebis zegavlena mdinareebis daReleebisda tbebis wylis ekosistemaze romlebicikveTebian magistraliT.7 niadagisa da wylis dabinZureba zeTiT, sapoximasalebiT, sawvaviTa da saRebavebiT (samSenebloderefani; aRWurvilobis sawyobebi da asfaltisqarxnebi)8 myari narCenebis ganTavsebisaradamakmayofilebeli pirobebi da sazogadodcudi sanitaruli mdgomareoba samSeneblobanakebSi da samSeneblo ubnebze (kanalizacia,sanitaruli pirobebi, narCenebis menejmenti)9 samSeneblo narCenebi derefnSi da gzazearsebuli nagavi10 samSeneblo teqnikiT da manqanebiT gamowveulihaeris dabinZureba im dasaxlebul adgilebSi,romelsac kveTs magistrali, gansakuTrebiTaRsaniSnavia raionuli centrebi da mWidrodaradiaxmcire/saSualoaraavtomagistralismonakveTi kn42+375 dan kn54+600 isCaTvliT arhkveTsmdinareebs daReleebsbanaki –kn 53+300 –53+750diax saSualo banaki –kn 53+300 –53+750diax saSualomTel sigrZezediax saSualo s-ebi aRaiani,igoeTi,15


dasaxlebuli soflebi. mtveri samSenebloadgilebze da misasvlel gzebze11 haeris dabinZureba asfaltis danadgarebis miermimdinare saremonto samuSaoebis dros12 manqanebis xmauriT gamowveuli mavne zemoqmedebaim dasaxlebul adgilebSi, romelsac kveTsmagistrali, gansakuTrebiT aRsaniSnaviaraionuli centrebi da mWidrod dasaxlebulisoflebi13 mSeneblobaze dakavebuli muSebis brakonieroba metad mcirealbaTobis14 gamravlebisaTvis xelsayreli droebiTi diaxbunebrivi habitatebis Seqmna infeqciis gadamtani umniSvnelomwerebisaTvis (xelovnuri guburebi da a.S.)dagubebuli wyalsatevebis warmoqmna karierebSida a.S. xels uwyobs koRoebis gamravlebas dainfeqciebis gadatanas. xelmeore dabinZurebabiologiuri masalebiT miwis samuSaoebisSesrulebisas samarxebis (maT Sorisararegistrirebulis) maxloblobaSi (mag.jilexis samarxebi);15 satransporto saSualebebis mierjanmrTelobisTvis mavne xmauris, haeriSigamonabolqvis gamoyofa da mtvris dayenebasamSeneblo samuSaoebisas.diax saSualo momwodeblissamuSao ubanidiax saSualo s-ebi aRaiani,igoeTi,diaxsaSualoaRainTanmd.qsnis WalamTel sigrZezetrasazemcires-ebi aRaiani,igoeTi,16 zemoqmedeba arqeologiur Zeglebze diax mTel sigrZeze;albaTobamaRalia s.17 samSeneblo transportis moZraobis saxifaTopirobebis Seqmna iq, sadac mSenebloba Seexebamoqmed gzebs.18 zemoqmedeba arsebul infrastruqturulelementebzediaxumniSvnelosaSualo anmaRaliaRaianis daokamismaxloblobaSimTel sigrZezeTezi-okamisairigacio arxikn 53 – 53+35019 manqanebTan da sxva saxis transportTandakavSirebuli ubeduri SemTxvevebis riski,romlebmac SeiZleba gamoiwvios toqsikurinivTierebebis daRvra, feTqebadi tvirTisafeTqeba, adamianebis daRupva an dasaxiCrebadiaxumniSvnelomTel sigrZeze;sensitiuriubnebi:s-ebi aRaiani,igoeTi,16


III. eqsploataciis faza (eqspluataciasa da sagangebo situaciebTandakavSirebuli SesaZlo zemoqmedebani):# (avtomagistralis fizikur arsebobasa da misfunqcionirebasTan dakavSirebuli zemoqmedeba)20 bunebrivi landSaftis (reliefi, niadagis safaris,mcenareebis, saarsebo <strong>garemos</strong>a da cocxali bunebis)grZlevadiani degradacia, landSaftis damaxinjebamagistralis gasxvisebis zolSi21 bunebrivi landSaftis (reliefi, niadagis safaris,mcenareebis, saarsebo <strong>garemos</strong>a da cocxali bunebis)grZlevadiani degradacia, landSaftis damaxinjeba anganadgureba misasvleli gzebze, karierebze, qanebisnayarze, smSeneblo moednebze da aRWurvilobisezoebSi.22 mewyrebi, gruntis Camowola da saxifaTogravitaciuli procesebis ganviTareba mSeneblobisdasrulebis Semdeg: procesebi stimulirebuli gzismSeneblobis Sedegad reliefis cvlilebiT an mewyrisgamomwvevi sxva faqtorebiT, romlebic dakavSirebuliaproeqtTan (xeebis moWra, ferdobebis wmendamcenareulobisagan, hidrografiuli qseliskonfiguraciis Secvla, cvlilebebi reliefsa daniadagis simkvriveSi da sxva).23 eroziuli procesebis gaZliereba avtomagistralisderefanSi da mimdebare teritoriaze: eroziuliprocesebi stimulirebuli gzis mSeneblobis Sedegadreliefis cvlilebiT an eroziis gamomwvevi sxvafaqtorebiT, romlebic dakavSirebulia proeqtTan(xeebis moWra, ferdobebis wmenda mcenareulobisagan,hidrografiuli qselis konfiguraciis Secvla,cvlilebebi reliefsa da niadagis simkvriveSi dasxva).erozia gzis vakisis qveS Ria an daxuruli sadrenaJoarxebidan wylis koncentrirebuli nakadebismimarTvis gamobunebrivi sadrenaJo gzebis droebiTi amovsebanataniT.24 landSaftis damaxinjeba jebirebiT, araesTetikurisainJinro nagebobebiT, gruntis gaTxriT damcenareuli safaris degradaciis Sedegad. darCenilimiwayrilebi da mouvleli karierebi. dazianebulilandSafti (ar aRdgenili mSeneblobis adgilebi,samuSaoebiT gamowveuli mewyerebis da eroziisSedegad degradirebuli landSafti)25 im mdinareebisa da wyaroebis hidrologiuri reJimisSecvla, romlebsac magistrali gadakveTs - xidebis,gabionebis, mdinareebis napir<strong>dacvis</strong> da sxvahidroteqnikuri nagebobebis mowyobis gamo. amcvlilebis zegavlena mimdebare teritoriebsa dainfrastruqturaze, saxnav miwebsa ad ekositemebze.26 zedapiruli da miwisqveSa drenaJis reJimis cvlileba(miwis samuSaoebis, Rrma Txrilebis gaTxris dareliefis cvlil;ebis gamo)27 Sewonili natanis moculobis zrda wyaroebSi,ReleebSi da mdinareebSi gzis mSeneblobiTstimulirebuli eroziis zemoqmedebis gamo. wylisxarisxis gauareseba da natanis moculobis zrda.diax/arasimwvavediaxumniSvnelodiaxumniSvneloaradiaxsaSualodiaxsaSualoaraaradiaxumniSvneloubnebimTel sigrZezebanaki –kn 53+300 –53+750aramTel sigrZezederefani mTelsigrZeze;karierebi sofaRaiani-s dasof. muxranismaxloblobaSi;:araaraderefani,md. qsanismaxlobladkn 42+375 –43 + 37517


28 niadagisa da wylis dabinZureba zeTiT, sapoximasalebiT, sawvaviTa da saRebavebiT magistralisgaswvriv (avtotransportis moZraobis intensifikaciisSedegad)29 gruntis da zedapiruli wylebis dabinZurebamcenareuli safaris sawinaaRmdego herbicidebiT anmtvris sawinaaRmdego qimikatebiT (magaliTad, kalciumqloridi)30 haeris dabinZureba asfaltis qarxnebis mier mimdinareremontis samuSaoebis dros31 transportis moZraobis intensifikacis Sedegad haerisdabinZurebis zrda (mtveri, mavne nivTierebaTaemisiebi)32 transportis moZraobis intensifikaciasTandakavSirebuli manqanebis xmauris zrda(gansakuTrebiT, dasaxlebul adgilebSi, romelsackveTs magistrali, raionuli centrebis da mWidroddasaxlebuli soflebis zonaSi).33 avtomagistralis gaswvriv gazrdili gzispira nagvisraodenoba34 adamianebis da cxovelTa daavadebebis gadatanisaxali gzebis (infeqciuri veqtorebis) Seqmna35 daavadebebis, parazitebis, sarevelebis da sxva mavneorganizmebis gadatanis axali gzebis Seqmna36 saSiSroeba mosaxleobis janmrTelobisaTvisdakavSirebuli transportis moZraobisintensifikaciis Sedegad haeris dabinZurebasa(emisiebi, mtveri) da xmaurTan.37 gasxvisebis zolSi mcxovrebi adamianebisgadaadgileba an iZulebiT gadasaxleba.(qalaqebsa da mdidar fermerul regionebSi esSeiZleba mraval adamiabs Seexos)38 marSrutebis gadatana saxlebidan fermebisaken dasxva, rac iwvevs mgzavrobis drois zrdas39 aramotorizirebuli transportis gadaadgilebisSeferxeba magistralze gasxvisebis zolis Semcirebisan dabrkolebis gamo40 inducirebuli ganviTareba. gzis piras komerciuli,industriuli, sacxovrebeli infrastruqtura damimdibare teritoriebis arakontrolirebadimSenebloba41 dagegmili ganviTareba da adgilobrivi mosaxleobismiwebze sxvebis ukanono SemoWra, rac seriozulsocialur da ekonomikur afeTqebas gamoiwvevs# eqspluataciis fazis sagangebo situaciaTazemoqmedeba42 manqanebTan da sxva saxis transportTandakavSirebuli ubeduri SemTxvevebis riski, romlemacSeiZleba gamoiwvios toqsikuri nivTierebebis daRvra (ix. `saSiSi masalebi~), adamianebis daRupva andasaxiCreba (ix. `jandacva da usafrTxoeba~).diaxumniSvneloaradiaxumniSvnelodiaxsaSualodiaxsaSualodiaxsaSualodiaxsaSualodiaxsaSualodiaxsaSualoix. gqgix. gqgaraix. gqgaradiax/arasimwvavediaxsaSualomTel sigrZezearamTel sigrZezes-ebi aRaiani,igoeTi,s-ebi aRaiani,igoeTi,mTel sigrZezemTel sigrZezemTel sigrZezes-ebi aRaiani,igoeTi,ix. gqgix. gqgaraix. gqgaraubnebis-ebi aRaiani,igoeTi,18


zogadi SeniSvnebi mosalodnel zemoqmedebebTan dakavSirebiTdabinZurebasTan dakavSirebuli faqtorebisamSeneblo masalebsa da narCenebis arasworma gankargvam (Senaxvis, ganTavsebis dasxv. wesebi) SeiZleba Seqmnas samSeneblo ubanze da sasawyobe teritoriazewylis/niadagis dabinZurebis saSiSroeba. aRWurvilobis araswori eqspluatacia,teqnikuri momsaxureoba (saremonto samuSaoebma) da sawvaviT Sevseba aseve, qmnisniadagis/wylis dabinZurebis potenciur safrTxes.niadagis dabinZurebaavtomagistralis reabilitaciis proeqtis farglebSi potenciuri damabinZurebeliagentebi (masalebi da nivTierebebi) SeiZleba warmodgenili iyos Semdeg ZiriTadiCamonaTvaliT (CamonaTvali ar aris sruli):• dizelis sawvavi, sazeT-sapoxi masalebi, antifrizi da sxv., rac SeiZlebadaiRvaros samSeneblo manqana- meqanizmebidan;• sxvadasxva damabinZurebeli agentebi (mag., asfalti, cementi da betoni);• samSeneblo narCenebi (SesafuTi masala, qva da RorRi, cementisa da betonisnarCenebi, xis nafotebi da sxv.);• saSiSi narCenebis Zalzed mcire raodenoba (mag., namuSevari zeTi, zeTianinaWrebi (ZonZebi), naxmari filtrebi, dabinZurebuli miwa da sxv.), racnarCenebis saerTo raodenobis daaxloebiT 0.1%-s Seadgens.wylis dabinZurebawylis dabinZurebis mizezi sxvadasxvaa, rac moicavs:• sawvavis, zeTis an sxva saSiSi nivTierebis daRvra/gaJonva gansakuTrebiTavtomobilis an manqana-danadgaris sawvaviT Sevsebis dros;• Camonaden wylebSi Setivtivebuli naleqi;• satransporto saSualebebisa da aRWurvilobis recxva an mdinaris/arxisnapirsa da fskerze zemoqmedeba maTze mZime aRWurvilobisa da manqanadanadgarebisgadasvlisas;• meoradi dabinZureba adre dabinZurebuli gruntis gaSiSvlebis SedegadgaJonili/daRvrili damabinZurebeli nivTierebebi sakmaod swrafad gadaadgildebadaxril zedapirze wyalsatevisa Tu mdinaris/arxis mimarTulebiT. wyalSimoxvedris Semdeg misi Sekaveba rTuldeba da SeiZleba mdinaris dinebiT gadataniliqnas qveda welSi (anu gahyves dinebas da daabinZuros wylis didi farTobi). aqedangamomdinare, wylis dabinZurebis SemTxvevaSi saswrafo zomebis miRebassasicocxlo mniSvneloba aqvs.samSeneblo ubanze (zolze) niadagis zeda fenis moWris Semdeg niadagis qveda fenaSiSvldeba, ramac wvimebis dros SeiZleba gamoiwvios samuSao ubnidan myariCamonadenis mniSvnelovani zrdahaeris dabinZureba da xmaurihaeris dabinZurebiT gamowveuli potenciuri safrTxe minimaluria da gamowveuliasamSeneblo ubanze masalebis gadazidvisas satransporto saSualebebisa da mZimemanqana-danadgarebis muSaobiT.• mZime meqanizmebisa satransporto saSualebebiT gamowveuli xmauri davibracia;• gamonabolqvi atmosferul haerSi (satransporto saSualebebidan,buldozerebidan, eqskavatorebidan da sxv.);• mtveri (satransporto saSualebebidan);• kvamli masalebis mowodebisa da transportirebis operaciebis dros.19


samSeneblo saqmianobasTan dakavSirebuli narCenebi (samSeneblo narCenebi)inertuli samSeneblo narCenebiinertuli narCenebis SesaZlo wyaroebi:• bunebrivi masala (grunti da qva-RorRi, kldovani namsxvrevi masala);• dabinZurebuli niadagi. (mcire albaToba da mcire raodenobebi)sxva arasaxifaTo samSeneblo narCenebisazogadod, arasaxifaTo samSeneblo narCenebs ganekuTvneba Semdegi:• xe-tye (moWrili xeebi da moCexili buCqebi mcire raodenobiT);• liTonis sagnebi (jarTisa da mavTulebis CaTvliT) - SesaZlebeliasamSeneblo adgilze metad mcire raodenobiT liTonis narCenebis dagroveba.saxifaTo samSeneblo narCenebisaxifaTo narCenebis mcire raodenoba ZiriTadad satransporto saSualebebisteqnikuri momsaxureobis Sedegad grovdeba.saxifaTo samSeneblo narCenebs ganekuTvneba Semdegi:• Txevadi sawvavis narCeni;• sazeT-sapoxi masalebi, hidravlikuri sistemebisTvis gankuTvnili sapoxizeTebi;• qimiuri nivTierebebi, rogoricaa antifrizi;• dabinZurebuli niadagi;• gaJonvaze reagirebis operaciebSi gamoyenebuli daRvrili navTobisa daqimiuri nivTierebebis Semwovi masalebi (absorbentebi ;• manqanebis/Zravebis mfiltravi elementi (vazna);• zeTiani ZonZebi, naxmari filtrebi, dabinZurebuli niadagi da sxv.saxifaTo narCenebi yvela saxis narCenis saerTo raodenobis daaxloebiT 0.1%-sSeadgens da qveynis kanonmdeblobis Tanaxmad (Sromis, jan<strong>dacvis</strong>a da socialuri<strong>dacvis</strong> ministris 24.02.2003 wlis brZaneba #36/n), maTi ganTavseba nebadarTuliamunicipalur nagavsayrelebze.satransporto saSualebebis zegavlena:• xmauriTa da vibraciiT gamowveuli safrTxe;• satransporto gadatvirTva (sacobebi);• haeris dabinZureba;• talaxi gzebze;• satransporto saSualebis sawvaviT Sevseba, remonti da recxva/wmenda damocemul operaciebTan dakavSirebuli niadagisa da wylis dabinZurebissafrTxe.niadagis fenis danakargebi niadagis fenis moWris Sedegad• niadagis fenis gadarecxva araswori Senaxvisa da aRdgenis operaciebisSedegad;• naleqis Cadineba wyalsatevebSi/mdinareebSi/arxebSi;• dabinZurebuli niadagis zemoqmedeba.flora.potenciuri safrTxe minimaluria, miuxedavad imisa rom proeqti iTvaliswinebsmiwis wmendis (ZiriTadad balaxovani safari da alag-alag buCqebi) samuSaoebs.landSafti Zlier saxecvlilia da ekologiuri Rirebuleba ar gaaCnia. garkveuliraodenobis buCqebi da xeebi gaiCexeba mSeneblobis procesSi. 200-300 xe moiWrebaganTvisebis zolSi kn 42+375 -dan kn 52+446 -mde. xolo ubanze kn 52+446 –dan kn54+550-mde (samSeneblo banakis CaTvliT) daaxloebiT 30 -70 xe iqneba moWrili20


(banakis saboloo konfiguraciis Sesabamisad). zemoqmedebis areSi ar gvxdebawiTel wignSi Setanili xeebis da buCqebis saxeobebi da mosaWrelad gankuvnilixeebi ar aris saxelmwifo tyis fondis sakuTreba.fauna.iqtiofaunaze potenciuri zegavlena SeiZleba gamoiwvios miwis samuSaoebisprocesSi mdinaris didi raodenobiT naleqiT dabinZurebam da sawvavisa danarCenebis araswori marTviT (ganTavsebiT) gamowveulma dabinZurebam. samSeneblosamuSaoebiT gamowveuli xmaurisa da atmosferuli gamonabolqvis zemoqmedebawyalsatevebze mniSvnelovani ar aris. zemoTxsenebul zegavlenaTa albaTobamcirea, isini droebiTia, umniSvnelo da mogvarebad problemas warmoadgens. muSebismxridan brakonierobam SeiZleba potenciurad uaryofiTi zegavlena moaxdinosiqtiofaunaze da wyalsatevebis midamoebSi mobinadre an gadamfren frinvelebze,aseTi zegavlena naklebad savaraudoa, magram gaTvaliswinebul unda iqnas proeqtismeTvalyureobisas.landSafti. proeqtiT ekologiurad Rirebuli landSaftebis mniSvnelovanicvlileba gaTvaliswinebuli ar aris. erTaderTi Seuqcevadi zemoqmedebalandSaftTan dakavSirebiT aris samSeneblo zolis wmenda, rac aucilebeliamagistralis damatebiTi samoZrao rigis mSeneblobisaTvis. axali savali nawilisgaWra xorcieldeba transformirebul landSaftebSi da adgili ar eqnebaRirebuli landSaftebis Seuqcevad dazianebas. proeqtis zemoqmedebis vizualuraspeqtebi gasaTvaliswinebelia aRdgeniTi samuSaoebis etapze.satransporto moZraobis Seferxeba. proeqtiT gaTvaliswinebulma satransportooperaciebma SesaZloa zegavlena iqonios adgilobriv satransporto moZraobaze,Tumca aRniSnuli zemoqmedeba droebiTia, umniSvnelo da marTvadi. proeqtisxangrZlivi zemoqmedeba adgilobriv moZraobaze iqneba dadebiTi, radgangaTvaliswinebulia magistralis gaswvriv adgilobrivi mniSvnelobis gzismSeneblobac.infrastruqtura. ZiriTadi infrastruqturuli elementi, romelzec SeiZlebazemoqmedeba iqonios proeqtma, aris maxloblad ganlagebuli sairigacio arxebisqseli. Tezi-okamis sairigacio arxis monakveTi gadis avtomagistralis uSualosiaxloveSi. miuxedavad imisa, rom arxi betonisaa da adgili ar eqneba arxis wylisdabinZurebas avtomagistralis mimdebare ubnidan Camonarecxi wyliT, garkveuliSesaZlebloba imisa, rom moxdes arxis wylis dabinZureba saavtomobilomoZraobasTan dakavSirebuli mtveriTa da emisiebiT, mainc arsebobs. es arwarmoadgens kritikul sakiTxs, magram gaTvaliswinebul unda iqnas Semarbilebelizomebis dagegmvisas.mSeneblobis ubnebi garkveul safrTxes qmnian mosaxleobisaTvis. Sesabamisadaucilebelia usafrTxoebis wesebis dacva. mosaxleobis moZraobis usafrTxoeba damosaxerxebloba. samSeneblo ubnis mimdebare teritoriaze SeRweva SezRuduliiqneba gareSe transportisa da fexiT mosiaruleTaTvis, rogorc mSeneblobisas, isemisi droebiTi Sewyvetis momentebSic.inertuli samSeneblo masalebis karierebisamSeneblo masalebis mosapoveblad SemoTavazebuli karierebi ganlagebulia md.qsnis WalaSi (fardobiTad sensitiuri landSafti) sof. aRaianis da sof. muxranismaxloblad ganlagebuli moqmedi karierebi. xsenebuli ubnebi ganxilul undaiqnas, rogorc fardobiTad sensitiuri, radgan aq ukve ramdenime welia xdebainertuli samSeneblo masalebis mopoveba (Sps. “nezloba” licenzia # 00184 da Sps.“gmk jgufi”, licenzia # 00131) karieris damuSavebas da masalebis mopovebasawarmoebs ara mSenebeli kontraqtori, aramed saTanadod licenzirebuli21


kompaniebi. miuxedavad amisa, mainc unda iqnas gaTvaliswinebuli proeqtis SesaZloiribi zemoqmedeba (samSeneblo masalis intensiuri mopoveba da transportireba)iqtiofaunaze, zedapiruli da gruntis wylebis xarisxze da landSaftze. 140000 m 3inertuli samSeneblo masala aris saWiro avtomagistralis sareabilitaciosamuSaoebisaTvis. mZime teqnikis daaxloebiT 7000 reisi iqneba saWiro amraodenobis masalis samSeneblo ubnebze transportirebisaTvis. Sesabamisad, mtverida emisiebi gaTvaliswinebul unda iqnas Semarbilebeli RonisZiebebis dagegmvisas,iseve rogorc mdinaris SesaZlo dabinZureba (sawvaviT, zeTebiT, mdinarismniSvnelovani amRvreva) mZime teqnikis gaumarTaobis an eqsploataciis wesebisdarRvevis SemTxvevaSi. amgvari zemoqmedebis Semarbilebeli zomebi CarTul undaiqnas <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> <strong>gegma</strong>Si.samSeneblo banakisamSeneblo banaki moewyoba kn 53+300 – 53+800 Soris. garemoze Semdegi zemoqmedebaSeiZleba vivaraudoT banakis funqcionirebasTan dakavSirebiT:• gzispira xelovnuri mwvane nargavebis moWra banakis ubanze• niadagis humusovani fenis dazianeba• <strong>garemos</strong> dabinZureba sawvav/sapoxi masalebis Senaxvis da teqnikis gamarTvisprocesSi• sakanalizacio sistemidan gamomdinare dabinZureba• narCenebis araswor marTvasTan dakavSirebuli dabinZureba22


d. <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> <strong>gegma</strong>winamdebare “<strong>garemos</strong>dacviTi qmedebebis marTvis gegmis” (gmg) mizania minimumamdeSeamciros mocemuli proeqtis ganxorcielebis Sedegad garemoze mosalodneliuaryofiTi zegavlena. Semarbilebeli zomebis CamonaTvali ix. danarTSi 1.samSeneblo operaciebTan dakavSirebuli Semarbilebeli zomebi dawvrilebiTqvemoT aris aRwerili:d.1. Semarbilebeli RonisZiebebid.1.1 mSeneblobasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis SerbilebadabinZurebis aRkveTis zomebi:wylis/niadagis dabinZureba. samSeneblo ubanze wylisa da niadagis dabinZurebisTavidan acilebis mizniT aucilebelia gansakuTrebuli Semarbilebeli zomebisgatareba:satransporto saSualebebis moZraobis aRkveTa mdinareSi, xolo Tu aRniSnulissrulad ganxorcieleba SeuZlebelia, saWiroa satransporto saSualebebisregularuli Semowmeba sawvavisa da sazeT-sapoxi masalebis gaJonvaze.kontraqtorebi valdebulni arian, uzrunvelyon sazeT-sapoxi masalebis, sawvavisada gamxsnelebis swori gamoyeneba. dauSvebelia sawvavisa da sapoxi masalebiscisternebis wyalsatevebidan, Widan da mdinaris xevebidan 50 metr manZilze axlosganTavseba. yvela cisterna unda moTavsdes betonis saZirkvelze (betoniT naSen anSemozRudul rezervuarSi) romlis moculoba (tevadoba) cisternis maqsimaluritevadobis minimum 110%-ia. Tu damcav rezervuarSi moTavsebulia erT cisternazemeti, sistemis tevadoba unda iyos yvelaze didi cisternis tevadobis 110% an maTisruli tevadobis 25% imis mixedviT, romelic meti iqneba. damcavi rezervuari undaiyos wyalgaumtari ar unda hqondes sadrenaJo wertilebi an wertilebi, romlebicmis hermetulobas arRvevs. aseT SemozRudul areSi (rezervuarSi) dagroviliwvimis wyali amoitumbeba da Caedineba an sadrenaJo sistemaSi an miwaze, Tu esukanaskneli dabinZurebuli ar aris. navTobis daRvris SemTxvevaSi daRvrilisawvavi unda Segrovdes, xolo dabinZurebuli are unda damuSavdes sorbentebiT:naxerxiT, siliT an CaliT.sawvavis dozirebis (Camosasxmeli) mowyobilobis yvela sacmi unda mowmdebodesgaJonvaze da mudmivad kontrolqveS unda iyos; maTi dizaini unda iTvaliswinebdesCaketvis SesaZlebloba, rodesac maT ar viyenebT.dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan 50 metrze naklebradiusSi da daWaobebuli an wyalSemcveli fenis teritoriaze sawvavis Senaxva ansatransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevseba. sawvaviT SevsebisasdauSvebelia satransporto saSualebis uyuradRebod datoveba. samSeneblo ubanzesatransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas aucilebeliaabsorbciuli (Semwovi) sadebebis da/an Calis gamoyeneba, raTa minimumamdeSemcirdes miwaze navTobis daRvra. aseTi sadebebi da/an Cala daefineba miwazesatransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebamde. dabinZurebulimiwis fenis dauyovnebliv mocileba Seamcirebs an Tavidan agvacilebs gruntiswylebisa da zedapiruli wylebis dabinZurebis risks. saWiroa dabinZurebuli miwisfenisa da sorbentebis, rogorc saSiSi narCenebis gatana, Senaxva da damuSaveba.mniSvnelovani masStabis daRvris (gaJonvis) SemTxvevaSi aucilebeli xdebauflebamosili da pasuxismgebeli piris informirebuloba momxdaris Sesaxeb dasamuSaoebis Sewyveta dabinZurebis riskis aRmofxvramde. satransportosaSualebebisa da aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas savaldebuloa saTanado daamisTvis gaTvaliswinebuli mowyobilobis gamoyeneba (mag., Sesaferisi zomissacmebi) da aRniSnuli samuSao mxolod gamocdili da Sesabamisad gawvrTnilipersonalis (operatorebis) mier sruldeba. aucilebelia sawvavis miwodebisaRWurvilobis sistematuri Semowmeba, raTa Tavidan iqnas acilebuli sawvavisSevsebis aRWurvilobis gaumarTaobiT gamowveuli gaJonva. aRWurviloba da23


saTavsoebi unda iyos gamoyofil adgilze da daculi, raTa Tavidan iqnasacilebuli qurdobis da vandaluri aqtebi. yvela moZravi aRWurviloba, raSicSedis, Tumca ara mxolod: amweebi, kompresorebi, generatorebi, buldozerebi,eqskavatorebi da sxv. da Sesanaxi cisternebi, unda eqspluatirdebodes daremontdebodes imgvarad, rom masalebis daRvra-gaJonvis albaToba minimumamde iqnasdayvanili. aRWurvilobis yoveldRiuri Semowmeba (satransporto saSualebebisteqnikuri momsxaxureobis procedura) aucilebelia, raTa Tavidan iqnas acilebulidaRvra-gaJonvis safrTxe. satransporto saSualebebis remonti, wmenda, sazeT-sapoximasalis mocileba da teqnikuri momsaxureobis sxva samuSaoebi unda tardebodesmyar (mdgrad) gruntze da ara miwayrilze. dauSvebelia satransportosaSualebebisa Tu aRWurvilobis saremonto punqtis mowyoba wyalsatevidan, Widanan xevidan 50 metris radiusSi. dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan,Widan, xeobidan, mdinaris amomSrali kalapotidan 50 metrze nakleb radiusSi dadaWaobebuli an wyalSemcveli fenis teritoriaze potenciurad saSiSi masalebisSenaxva an moZravi aRWurvilobis sawvaviT Sevseba an saremonto samuSaoebisCatareba.samSeneblo samuSaoebis msvlelobisas aucilebelia eroziis kontrolis zomebismiReba, raTa Tavidan iqnas acilebuli myari natanis gazrdili raodenobiTwyalsatevebSi moxvedra. kontraqtori valdebulia gaiTvaliswinos amoTxrilimiwis, niadagis fenisa da niadagis qveda fenis Senaxva imgvarad, rac minimumamdeSemcirdes zedapiruli wylebSi myari natanis Cadinebis moculoba; kontraqtorebsmoeTxovebaT miiRon saTanado zomebi da gadaxuron niadagis dasawyobebisteritoria saTanado safari masalebiT da ecadon gamoiyenon niadagisdasawyobebisaTvis is teritoriebi, saidanac wyali Tavisufali dinebiT arCaedineba wyalsatevebSi.im SemTxvevaSi, Tu romelime ubans emuqreba naleqiT dabinZurebis safrTxe (naleqiswyalsatevSi an mdinareSi moxvedris gamo), mosalodneli dabinZurebis Tavidanasacileblad aucilebeli xdeba efeqturi zomebis miReba, raSic Sedis:• naleqebis gadamRobebis gamoyeneba;• Calis bardanebis gamoyeneba wylis gadasagdebad (mimarTulebisSesacvlelad) da gasafiltrad;• zvinulebisa (miwayrilebisa) da arxebis sistemis gamoyeneba, raTadabinZurebuli wyali ar Caedinos mdinareSi/wyalsatevSi;• Semakavebeli/saleqari lagunebis gamoyeneba. rekomendebulia bunebrividaleqvis procesiT sargebloba da ara flokuliantis gamoyeneba daleqvisdasaCqareblad, ris Semdegac SesaZlebelia sufTa wylis gaSveba.dauSvebelia asfaltis an sveli cementis da/an betonis wyalsatevSi, gubeSi daTxrilSi moxvedra.samuSao ubnebze ZiriTadad ar aris mosalodneli uaryofiTi zemoqmedeba gruntiswylebze (siRrme miwis zedapiridan 5 m-ze metia). miuxedavad amisa, rodesacarsebobs imis safrTxe, rom samuSaoebma SeiZleba uSualod uaryofiTi gavlenaiqonios wyalSemcvel fenaze (mag., rodesac miwis samuSaoebi warmoebsgamtar/wyalSemcvel SreSi), SemuSavebuli unda iyos zomebi, romlebic Tavidanagvacilebs wyalSemcveli fenis dabinZurebas. aseTi RonisZieba SeiZleba iyosgaumtari fenebis moTavseba TxrilSi da/an Tixis fenis gamoyeneba Txrilisgaswvriv.narCeni gruntisa da qvebis gatana• daaxloebiT 140 000 m 3 gamomuSavebuli grunti (ZiriTadad niadagi da aseveqva-RorRis da namsxvrevi kldovani masalis garkveuli raodenoba) iqnebagansaTavsebeli24


• SesaZlebelia adgilobriv mosaxleobas mieces samSeneblo samuSaoebisSedegad darCenili qvebis/lodebis gamoyenebis nebarTva. aseT narCenebTanmisasvleli gzebis Sesaxeb SeiZleba SeTanxmeba adgilobriv saxelmwifoorganoebTan adgilobriv mosaxleobasTan molaparakebis Semdeg;• darCenili masala gaditanil unda iqnas uaxloes gansaTavsebel adgilas,romelic winaswar SeTanxmebuli iqneba <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebriviresursebis saministros regionalur samsaxurebTan. ZiriTadi amocana ametapze iqneba Rirebuli landSaftebis da niadagis nayofieri fenis dacva daekosistemebis dazianebis prevencia. kldovani namsxvrevebis da msxvili qvebisgansaTavseblad (saWiroebis SemTxvevaSi) SesaZlebelia gamomuSavebuli(licenzirebuli) karierebis gamoyeneba. am SemTxvevaSi gansaTavsebladSerCeuli karierebi unda akmayofilebdnen <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebriviresursebis saministros moTxovnebs “inertuli masalebis sayrelebisaTvis”an kldovani masalebis teqnogenuri depozitebisaTvis da winaswarSeTanxmebuli unda iyos masalebis aq ganTavsebis pirobebi. gamomuSavebuligruntisa da niadagis qveda fenis gansaTvaseblad mizanSewonilia <strong>garemos</strong><strong>dacvis</strong> da bunebrivi resursebis saministrosTan SeTanxmebiT erozirebulida daxramuli adgilebis gamoyeneba reliefis gaumjobesebis da eroziisSeCerebis mizniT. msxvili qvebisa da kldovani lodebis ganTavsebagamomuSavebuli karierebis teritoriaze xdeba karieris mepatronesTanSeTanxmebiT. rac Seexeba daxramul adgilebSi narCeni gruntis ganTavsebas,aq xarjebi ZiriTadad dakavSirebulia masalis transportirebasTan damxolod mcire nawili – teritoriis minimalur keTilmowyobasTan(mosworeba, reliefisaTvis formis micema, SesaZloa nawilobriv – humusovanifeniT gadafarva, landSaftTan harmonizacia).mSenebeli kontraqtori valdebulia:• <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebis saministros regionalursamsaxurebTan. SeaTanxmos gamomuSavebuli gruntis gansaTavsebeli adgilebi- daaxloebiT 140 000 m 3 gamomuSavebuli gruntis (ZiriTadad niadagi da aseveqva-RorRis da namsxvrevi kldovani masalis garkveuli raodenoba)gansaTavseblad.• gamomuSavebuli gruntis ganTavsebis gegmis SemuSaveba <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a dabunebrivi resursebis saministros regionaluri samsaxurebis mierwarmodgenili pirobebis Sesabamisad ( ganTavsebis <strong>gegma</strong>; adgilis aRdgenis<strong>gegma</strong> da a.S.)• gamomuSavebuli gruntis da lodebis ganTavsebasTan dakavSirebulixarjTaRricxva gaTvaliswinebuli unda iyos saerTo xarjTaRricxvaSi,romelsac mSenebeli kontraqtori warmoadgens satendero winadadebisfarglebSi da Semdgom unda dafiqsirdes kontraqtSi.narCenebis marTvasamuSao ubnidan narCenebis gatana unda moxdes erovnuli <strong>garemos</strong>dacviTikanonmdeblobis Sesabamisad, am mizniT <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebisregionaluri samsaxuris mier gamoyofil adgilebze.personali, romelic dakavdeba saxifaTo da arasaxifaTo narCenebze operaciebiT(maTi ganTavsebis CaTvliT), valdebulia gaiaros treningi Semdeg sakiTxebTandakavSirebiT:• narCenebis marTva (narCenebze Casatarebeli samuSaoebi);• narCenebis (ga)damuSaveba; da• narCenebis droebiTi ganTavseba.samSeneblo ubanze narCenebis dawva dauSvebelia jirkebisa da moWrilixeebis/buCqebis patara totebis garda, romelTa dawvac rekomendebulia, raTaTavidan iqnas acilebuli mavneblebis gamravleba.25


xmauri, mtveri da gamonabolqvisatransporto saSualebebi unda iyos gamarTul mdgomareobaSi (am mizniT saWiroamaTi regularuli daTvaliereba remontis mizniT), raTa xmauri da gamonabolqvi arawuxebdes muSebsa da adgilobriv macxovreblebs. samuSaoebis warmoeba undamimdinareobdes dRisiT. saWiroa yvela satransporto saSualebis Semowmeba dasaWiroebis SemTxvevaSi - SekeTeba, raTa Tavidan iqnas acilebuli transportisnawilebis gaumarTaobiT gamowveuli momatebuli xmauri.dizelis Zravebis SekeTeba aucilebelia regularulad, raTa minimumamde iqnasdayvanili gamonabolqvi. aRniSnuli miiRweva magaliTad, sawvavis inJeqtorebisgawmendiT. mimdinare teqnikuri momsaxureoba unda iyosmaRali standartisa, raTa satransporto saSualebebis eqspluatacia iyosusafrTxo da maTgan gamowveuli xmauri minimumamde iqnas dayvanili. saWiroasamuSao ubanze eqspluatirebuli yvela mowyobilobis regularulad Seremonteba,raTa isini mudmivad gamarTul mdgomareobaSi iyos da amiT minimumamde iqnasdayvanili atmosferuli gamonabolqvi.satransporto saSualebebis sawvaviT Sevseba unda xdebodes iseTi wesiT, romatmosferul haerSi aqroladi organuli naerTebis moxvedra samSeneblomoednebidan minimumamde iqnas dayvanili, rac miiRweva sawvavis sacmebisa datumboebis da daxuruli cisternebis gamoyenebiT (sawvavis Sesanaxad Riacisternebis gamoyeneba dauSvebelia).mSral pirobebSi an haerSi didi raodenobiT mtvris arsebobis an misi warmoSobismaRali albaTobis SemTxvevaSi aucilebeli xdeba Semarbilebeli zomebis miReba,rac unda moxdes samSeneblo samuSaoebis xelmZRvanelTan (menejerTan) SeTanxmebiT.Semarbilebel zomebSi Sedis:• danamva wyalmzidiT sasxureblebisa da sxva teqnikuri saSualebebisgamoyenebiT;• samSeneblo masalebisa da Senaxuli masalebis gadaxurva damcavi safariT; da• tvirTis gatana mxolod winaswar dadgenili gzebiTa da satransportosaSualebis dabali siCqariT gadaadgileba - saWiroebis SemTxvevaSi.masalebis gadazidva samSeneblo ubanze pikis saaTebamde an mis Semdeg undaxdebodes;• aucilebelia samSeneblo ubanze gadaziduli masalebis gadaxurva andasveleba/danamva, raTa SevamciroT mtvris warmoSoba. saWiroebisSemTxvevaSi samSeneblo ubanic inameba (irwyveba). saWiroebis SemTxvevaSimuSebs daurigdebaT individualuri <strong>dacvis</strong> saSualebebi da moxdeba yvelasatransporto saSualebis Semowmeba da Seremonteba, raTa Tavidan iqnasacilebuli zedmeti gamonabolqvi satransporto saSualebis gaumarTavinawilebis gamo.mocemuli zomebis gamoyeneba xdeba, rodesac adamianebi da cxovelebi gzismSeneblobis zolidan 300 metriTa arian daSorebulni.inertuli samSeneblo masalebis karierebikarieris damuSavebas da masalebis mopovebas awarmoebs ara mSenebeli kontraqtori,aramed saTanadod licenzirebuli kompaniebi (Sps. “nezloba” licenzia # 00184 daSps. “gmk jgufi”, licenzia # 00131). miuxedavad amisa, mainc unda iqnasgaTvaliswinebuli proeqtis SesaZlo iribi zemoqmedeba (samSeneblo masalisintensiuri mopoveba da transportireba) iqtiofaunaze, zedapiruli da gruntiswylebis xarisxze da landSaftze. gacemuli licenziebis validuroba arissawindari imisa, rom samSeneblo masalebis mopovebasTan dakavSirebulzemoqmedebaTa umetesi nawili damakmayofileblad iqneba Serbilebuli (rogorc26


wesi licenziebi gaicema <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebis saministros mierwinaswari kvlevis da dagegmvis safuZvelze, limitebis da aRdgenis gegmisCaTvliT). <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebis saministros regionalurisamsaxurebi valdebulni arian gaakontrolon maT teritoriaze ganlagebulikarierebis saqmianoba. sagzao departamentis roli winamdebare gegmis Tanaxmadaris <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> saministros regionaluri samsaxurebis monitoringSi droulida permanentuli CarTvis uzrunvelyofa.mtverisa da emisiebis Semcireba, iseve rogorc mdinaris dacva SesaZlodabinZurebisagan (sawvaviT, zeTebiT, mdinaris mniSvnelovani amRvreva) mZime teqnikisgaumarTaobis an eqsploataciis wesebis darRvevis mizeziT, unda ganxorcieldesdabinZurebis prevenciis igive universaluri midgomebis gamoyenebiT, rac zemoTiqna aRwerili, magram kontroli Semarbilebel RonisZiebaTa ganxorcielebaze amsensitiur ubanze unda iyos ufro mkacri. sagzao departamentisa da mSenebelikontraqtoris personalma monitoringis procesSi meti yuradReba unda dauTmon amadgils.Tezi-okamis sairigacio arxis dacva dabinZurebisaganproeqti: Ria arxis daaxloebiT 200m – 100m gzis gadakveTidan orive mxares (kn 53 –53+350) unda gadaxurul iqnas nebismieri tipis safariT, raTa arxi daculi iyostyviiTa da mtveris da gamonabolqvebis Semadgeneli sxva toqsikuri naerTebiTdabinZurebisagan. mwvane nargavebis swori dagegmviT SesaZlebelia damatebiT“damcavi ekranis” Seqmna (gamwvanebis sakiTxi ixile qvemoT).mSenebloba: mudmivi monitoringi mSeneblobis procesSi (rom ar moxdes arxisdazianeba). sruli da drouli aRdgena dazianebis SemTxvevaSi. mtveriTa da sawvaviSesaZlo dabinZurebis prevencia mSeneblobis procesSi arxis uSualomaxloblobaSi transportis moZraobis SezRudviT. samSeneblo banaki axlos iqnebaganlagebuli arxis da gzis gadakveTis aresTan da, Sesabamisad, aucilebeliadamatebiTi zomebis miReba sawvaviT dabinZurebisagan Tavis asarideblad. sawvaviTgamarTvis operaciebi unda ganxorcieldes arxisagan moSorebiT (30-50m).niadagis humusovani fenis dacvakontraqtori niadagis fenaze ar Caatarebs aranair samuSaos, Tu adgili aqvsSemdeg garemoebebs:• niadagis fena gayinulia;• wvimis an Tovis dros• niadagis fena gaJRenTilia wyliT; an• samuSaoebis Catarebis SemTxvevaSi daziandeba niadagis fenis struqtura.niadagis humusovani fenis dasawyobeba (Senaxva)niadagis fenis Senaxva xdeba ara umetes 2 m simaRlis grovebad, romelTa ferdebisdaxrilobis kuTxe ar aRemateba 45°-s. amasTan, mxedvelobaSi miiReba Semdegi:• niadagis dasawyobebis adgilebi imgvarad unda iqnas SerCeuli, rom arxdebodes maTi datkepna satransporto saSualebebis moZraobisas da maTidabinZureba sxva masalebiT;• niadagis fenis grovebi gamoyofili unda iyos niadagis qveda fenebisgrovebisagan;• dauSvebelia niadagis fenis grovebad dasawyobeba, Tu arsebobs mocemuliteritoriis datborvis da niadagis garecxvis safrTxe;• niadagis humusovani fenis garecxvisagan <strong>dacvis</strong> mizniT, dauSvebelia niadagisgrovebad dawyoba mdinaridan/wylis nakadebidan 25 metrze nakleb manZilze(adgilmdebareobis topografiis Taviseburebis gaTvaliswinebiT).27


im SemTxvevaSi, Tu niadagis grovebi ganicdis mniSvnelovan erozias, kontraqtorivaldebulia mimarTos gamasworebel qmedebebs (mag., safaris gamoyeneba grovebze).kontraqtori valdebulia, miiRos saTanado zomebi, raTa niadagis grovebi daculiiyos datborvisagan da wyliT gadarecxvisagan bermebis (zvinulebis) an analogiurisaSualebis dadgmiT garSemo, im adgilebze, sadac saWiroa.niadagis grovebze zedamxedveloba aucilebelia da raime arasasurveli garemoebisarsebobisas saWiroa gamasworebeli zomebis miReba, raSic Sedis:• anaerobuli pirobebis SemTxvevaSi - gadmoatrialeT grova an SeqmeniTsaventilacio xvrelebi grovebSi;• eroziis dros - aRmarTeT droebiTi damcavi naleqis SemoRobva.niadagis qveda fenis dasawyobeba (Senaxva)qve-niadagis fenis Senaxva xdeba ara umetes 3 m simaRlis grovebad, romelTagverdebis daxrilobis kuTxe ar aRemateba 60°-s. amasTan, mxedvelobaSi unda iqnasmiRebuli Semdegi:• qve-niadagis dasawyobebis adgilebi imgvarad unda iqnas SerCeuli, rom arxdebodes maTi datkepna satransporto saSualebebis moZraobisas da maTidabinZureba sxva masalebiT;• qve-niadagis fenis grovebi gamoyofili unda iyos niadagis fenisgrovebisagan;im SemTxvevaSi, Tu qve-niadagis grovebi ganicdis mniSvnelovani zomiT erozias,kontraqtori valdebulia mimarTos gamasworebel qmedebebs (mag., safarisgamoyeneba grovebze).niadagis fenis aRdgenagzatkecilze moWrili niadagis fena gamoyenebul iqneba samSeneblo derefnismimdebare teritoriis niadagis fenis aRsadgenad, romelic proeqtiTgaTvaliswinebuli samuSaoebis Sesrulebisas ziandeba. niadagis fena imadgilebidan, romelTa aRdgena ar moxdeba sawyis mdgomareobamde, Tanabradgadanawildeba mimdebare teritoriaze. niadagis humusovani fenis aRdgenamimdinareobs qve-niadagis fenis aRdgenisgan izolirebulad da saWiroa yuradReba,rom masalebi erTmaneTs ar Seerios. niadagis humusovani fenis aRdgena sakmarisia,raTa aRdges miwis nayofieri fena Tavisi sawyisi maxasiaTeblebiT, risi daskvnisgakeTebis safuZvelsac iZleva niadagis fenis vizualuri daTvaliereba daaRdgenili ubnisa da mimdebare miwis Sedareba. niadagis fenis aRdgenis operaciaskontraqtori <strong>gegma</strong>vs imgvarad, rom pirvel rigSi niadagis fenis aRdgena xdebodesniadagis fenis grovebidan yvelaze Sors mdebare ubanze da aRdgenis operaciaTandaTanobiT moiwevdes niadagis grovebisaken, riTac Tavidan iqneba acilebulitransportis zedmeti gadaadgileba ukve aRdgenili niadagis fenaze. Semdgommoxdeba aRdgenili niadagis fenis dafarcxva, sadac es mizanSewonilad CaiTvleba,raTa mcenareulobam gaixaros.eroziasTan brZolis droebiTi zomebizomebi, romelTa gamoyenebiTac kontraqtori uzrunvelyofs gzatkecilis mimdebare“ferdobebis” dacvas eroziisgan maT saboloo aRdgenamde, aRwerilia mocemulnawilSi. eroziasTan brZolis droebiTi zomebi gamoiyeneba saWiroebisSemTxvevaSi; amasTan, gansakuTrebuli yuradReba eqceva Semdegs:• samSeneblo samuSaoebi, romlebic zrdis qanobebis gverdebis gamo da/anmdinareebSi/arxebSi naleqis dagrovebiT eroziis gamowvevis albaTobas;28


• Calis bardanebisgan aRmarTuli barierebi im adgilebSi, romlebicsaWiroeben mcire raodenobis naleqs;eroziasTan brZolis droebiTi zomebi gamoiyeneba im momentamde, sanam ar moxdebaferdobebis (qanobebis) im stabiluri mdgomareobis miRweva, romelicgaTvaliswinebulia sgd-is mier. eroziasTan brZolis droebiTi zomebis mizania:• zedapiruli wylebis Cadinebis SeCereba;• wylis Cadinebis siCqaris Semcireba praqtikul maCveneblamde;• wylis gadagdeba damcavi dambebidan;• samSeneblo ubnebidan naleqis gadatanis Tavidan acileba/Semcireba;saboloo aRdgena da xangrZlivi anti-eroziuli RonisZiebebiyvela samuSao ubani (garda ubnebisa, romlebic mudmivad dakavebuli iqneba gzissavali nawiliT an infrastruqturuli elementebiT) unda aRdgenil iqnas Tavissawyis mdgomareobamde (reliefi, niadagis da mcenareuli safari). niadagishumusovani fenis aRdgena sakmarisia balaxovani safaris aRsadgenad da vinaidanproeqti ar iTvaliswinebs didi raodenobiT xeebisa da buCqebis moWras, amiTmcenareuli safaris aRdgenis mniSvnelovani komponenti Sesrulebuli iqneba.buCqebisa da xeebis dargvis sakiTxi qvemoT calke aris ganxiluli paragrafSi “gamwvaneba da landSaftis dagegmva”..gamwvaneba da landSaftis dagegmva.xangrZlivi drois perspeqtivaSi xelovnuri gamwvanebis da gzispira zonis mowyobasgd-s zogad amocanas warmoadgens avtomagistralis mTeli sigrZisaTvis.warmodgenili proeqtis farglebSi Cven aqcents gavakeTebT or aspeqtze: arsebulimwvane nargavebis dargva da gamwvaneba gzispira sensitiur zonebSia) arsebuli mwvane nargavebis dacva. arsebuli proeqtis Tanaxmad ar arisdagegmili xeebis intensiuri Wra da arsebuli gzis gaswvriv darguli xeebisnawili SenarCunebul iqneba zolSi Zvel gzasa da axal saval nawils Soris.miuxedavad amisa xeebis da buCqebis garkveuli nawili moWril iqneba mSeneblobisprocesSi. daaxloebiT 200-300 xe iqneba moWrili axal da Zvel gzebs Sorismoxvedril zolSi kn 45+100 dan 52+446 –mde, raTa uzrunvelyofil iqnas moZraobisusafrTxoeba da sadrenaJo samuSaoebi. ganTvisebis zolSi kn 52+446 dan the 54+550–mde (banakis teritoriis CaTvliT) moWril iqneba daaxloebiT 30-70 xe (banakissaboloo konfiguraciis mixedviT). gansaxilvel areSi ar gvaqvs wiTel wignSiSetanili saxeobebi da mosaWreli xeebi ar warmoadgens satyeo fondis sakuTrebas.moWrili xeebi unda daregistrirebul iqnas da kompensacia unda ganxorcieldeserovnuli kanonmdeblobis Sesabamisad (kerZod, saqarTvelos kanoni sxelmwifotyis (kerZod saqarTvelos kanoni “ qalaq Tbilisis sazRvrebSi da mimdebareteritoriaze arsebuli mwvane nargavebisa da saxelmwifo tyis fondisgansakuTrebuli <strong>dacvis</strong> Sesaxeb” 2000w). xeebis Wra unda ganxorcieldes <strong>garemos</strong><strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebis saministros regionaluri samsaxurebisaTviswinaswari Setyobinebis Semdeg. xeebis Wris Sedegad miRebuli masala undagankargul iqnas saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad.b) mwvane nargavebis dargva. warmodgenili proeqtis farglebSi mwvane nargavebisdargva saWiroa damatebiTi barieris Sesaqmnelad dasaxlebuli punqtebis dasacavademisiebisagan, da sanitaruli mdgomareobis gasaumjobeseblad Tezi-okamissairigacio sistemis maxloblobaSi (arxis dacva mtveris, emisiebisa da sawvaviTdabinZurebisagan). mwvane nargavebis dargva aseve warmoadgens sakompensacioRonisZiebas moWrili xeebis Sedegis Sesamsubuqeblad.29


am kriteriumebis Sesabamisad, Cvens mier SemoTavazebulia mwvane nargavebis dargvaavtomagistralis gaswvriv Semdeg monakveTebze:• sof. aRaianis maxloblobaSi kn 42+375 – 43+375• NTezi-okamis sairigacio arxis gadakveTis midamoebSi kn 52+800 – 53+300sofel aRaianis avtomagistralTan yvelaze axlos ganlagebuli ubani gzispiridandaSorebulia 350m-iT. sxva soflebi ufro didi manZiliT arian daSorebuliavtomagistralidan (okami, ferma – 1km-ze metad; sof. rgvaliWala – 600m;). emisiebismodelirebis monacemebis Tanaxmad ar aris mosalodneli sagzao emisiebisramdenadme SesamCnevi zemoqmedeba aseT manZilebze. mwvane nargavebis “ekranis”ganlageba sofel aRaianis SemTxvevaSi SerCeulia qaris dominanturi mimarTulebisgaTvaliswinebiT: aq gabatonebulia ZiriTadad aRmosavleTis, dasavleTis daCrdilo-dasavleTis qarebi (muxranis meteo sadguris monacemebi).rekomendaciebi mwvane nargavebis dargvasTan dakavSirebiT.nargavebi unda dairgas gzebis im erTiani derefnis gaswvriv, romelic Seiqmnebaarsebuli gziT, avtomagistralis axali savali nawiliT da damatebiTi (axali)adgilobrivi mniSvnelobis gziT. 2,5 m-is siganis miwis zoli gzis orive mxares(arsebuli gzisagan marcxniv da damatebiTi adgilobrivi mniSvnelobis gzidanmarjvniv). Cveni SemoTavazebaa nargavebi ganlagden sam rigad: a) sadrenaJo arxebTanyvelaze axlos ganlagdeba pirveli rigi, romelic Sedgeba dabali buCqnarisagan,mag: grakali, askili, kowaxuri, Rvia, kurdRlis cocxi. b) meore mwkrivi,pirvelisagan 1m-is daSorebiT daSorebuli iqneba da moicavs maRal buCqnarebsa dadabal xeebs: arRavani, broweuli, TuTebi, sofora iaponuri, tyemali, nuSi, fSati;g) amaTgan 1,5 m-is daSorebiT ganlagdeba me-3 mwkrivi, romelic SedgebamaRaltanianixeebisagan: akacia, glediCia, ifani, cxenis wabli, Wadari, kedari, fiWvi,zogan saWiroebis SemTxvevaSi SeiZleba dairgos kviparozi. manZilebi mwkrivSinargavebs Soris damokidebuli iqneba SerCeul saxeobebze maTi varjisgaTvaliswinebiT. nergebi unda iyos 5 wlis da gadmorguli xeebis simaRle ar iyosnaklebi 1,5 – 2 m-ze.Cveni SefasebiT aseTi gegmis ganxorcielebis SemTxvevaSi , garda buCqnarisa,darguli iqneba 375-400 maRali xe,. Sesabamisad, es programa CaiTvleba moWrilixeebis sakmaris kompensaciadac da damatebiTi <strong>dacvis</strong> funqciasacdamakmayofileblad Seasrulebs.mwvane nargavebis dargva unda ganxorcieldes samSeneblo saqmianobis dasrulebisda saboloo aRdgenis stadiaze. mwvane nargavebis mowyobis proeqti momzadebul daganxorcielebul unda iqnas saTanado specializirebuli kontraqtoris mier.xsenebuli kontraqtori SeiZleba daqiravebul iqnas mSenebeli kontraqtoris mier,rogorc qve-kontarqtori an pirdapiri kontraqtiT sgd-is mier. Sesabamisad, sgd-munda asaxos saTanado moTxovnebi satendero dokumentaciaSi da SemdgomkontraqtorebTan dadebul kontraqtebSi.masalebis miwodeba. masalebis miwodeba ganxorcieldeba mxolod licenzirebulimomwodeblisagan.usafrTxoeba da misadgomloba. adgilamde moewyoba alternatiuli misasvleli gzatransportisa da fexiT mosiaruleTaTvis. dadgeba Sesabamisi ganaTebisa dapirobiTi niSnebi.30


eziume d 1.1 –saTvismSenebeli kontraqtoris valdebulebani, rom igi mkacrad ixelmZrvanelebswinamdebare samenejmento <strong>gegma</strong>Si (kontaqtoris sakontrolo <strong>gegma</strong>) aRwerilimoTxovnebiT, unda dafiqsirebul iqnas kontraqtSi (mag. winamdebare <strong>gegma</strong> SeiZlebadaerTos kontraqts, rogorc Semadgeneli nawili).warmodgenil <strong>gegma</strong>ze dayrdnobiT mSenebelma kontraqtorma unda SeimuSaossakuTari samenejmento <strong>gegma</strong> (kontraqtoris samenejmento <strong>gegma</strong>), detalebisSemdgomi dazustebiT (Sesrulebis grafiki, personali; saWiro resursebi da a.S.).gamomuSavebuli gruntisa da lodebis ganTavsebis <strong>gegma</strong> (Tu sgd saWirod miiCnevs, -mwvane nargavebis mowyobis <strong>gegma</strong>c) SemuSavebul unda iqnas mSenebeli kontraqtorismier. gruntis ganTavsebis adgilebi SeTanxmebul unda iqnas <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a dabunebrivi resursebis saministrosTan. gamomuSavebuli gruntisa da lodebisganTavsebis <strong>gegma</strong> da mwvane nargavebis mowyobis <strong>gegma</strong> CarTul unda iqnas<strong>garemos</strong>dacviTi samenejmento gegmis saboloo variantSi (kontraqtorissamenejmento <strong>gegma</strong>Si). gegmis saboloo varianti SeTanxmebuli unda iyos sgd-sTan.31


d.1.2. xangrZlivi zemoqmedebis da avtomagistralis eqsploataciis faziszemoqmedebaTa Serbilebaaq Cven SevexebiT im Semarbilebel RonisZiebebs, romlebic unda ganxorcielebuliqnan eqsploataciis etapze. am qmedebaTa umetesoba (ZiriTadad movla-SekeTebiTiRonisZiebebi) unda ganxorcielebul iqnas sgd-s mier saxelmwifo biujetidanmoziduli Tanxebis, sesxebis Tu grantebis finansur saSualebaTa gamoyenebiT.eroziisa da gruntis mdgradobis kontroli da “landSaftis menejmenti.” sgd-munda uzrunvelhyos eroziuli procesebis da gruntis mdgradobis kontroli damSeneblobis dasrulebis Semdeg landSaftis aRdgenis monitoringi, iseve rogorckoreqtivebis drouli Setana. koreqtivebi moicavs (magram ar amoiwureba) sadrenaJosistemebis aRdgena-Senaxvas, da anti-eroziuli RonisZiebebis gatarebas (bermebi,reliefis da mcenareuli safaris aRdgena da a.S.), rodesac amis aucileblobaiqmneba.gzispira nagavi da sawvaviT dabinZureba. sgd-m unda ganaxorcielos koordinirebada organizeba gauwios saTanado samsaxurebis muSaobas (avtogasamarTi sadgurebi;narCenebis marTvis samsaxuri da a.S.) da saTanado saSualebebis danergvas.atmosferuli haeris dabinZureba emisiebiT, xmauri da dabinZureba dakavSirebuliSekeTebiT samuSaoebTan. sgd-m unda uzrunvelhyos SekeTebiTi samuSaoebisganxorcielebisas iseTive wesebis dacva, rac aRwerilia winamdebare samenejmento<strong>gegma</strong>Si samSeneblo samuSaoebisaTvis.mwvane nargavebis mowyoba da landSaftis menejmenti. xangrZlivi droisperspeqtivaSi da avtomagistralis mTel sigrZeze sgd-m unda dagegmos gzismimdebare zonis mowyoba mwvane nargavebis dargvisa da landSaftis marTvisadeqvaturi strategiebis gamoyenebiT. vizualuri da esTetikuri aspeqtebi, iseverogorc emisiebisagan dasaxlebuli punqtebis “ekranireba” unda iyosgaTvaliswinebuli gamwvanebis da<strong>gegma</strong>rebisas. konkretulad warmodgenilproeqtTan mimarTebaSi – gamwvanebis programaze informacia mocemulia d.1.1-Si,romelic mSeneblobis etapze Semarbilebel RonisZiebebs exeba.avariuli situaciebis Sedegad toxikuri masalebis daRvrasTan dakavSirebulijanmrTelobis riskebis da zaralis prevencia da Serbileba. avariulisituaciebisadmi mzadyofna. sgd-m monawileoba unda miiRos da xeli unda SeuwyosSinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciebze reagirebis samsaxurs msgavsavariul situaciebze reagirebis samoqmedo gegmebis da maTi implementaciisaTvisaucilebeli sakanonmdeblo aqtebis SemuSavebasa da danergvaSi, iseve rogorcsaxifaTo masalebis transportirebis maregulirebeli kanonmdeblobisSemuSavebaSi. RonisZiebaTa sistema unda moicavdes (magram ar amoiwurebodes)Semdeg komponentebs:• usafrTxoebis RonisZiebebis da reagirebis gegmebis SemuSaveba da danergvatoqsikuri nivTierebebis daRvris Sedegad zaralis prevenciisa daSerbilebis mizniT• specialuri marSrutebis dagegmva saxifaTo nivTierebebistransportirebisaTvis• safrTxis Semcirebis mizniT, mkacri kontrolis daweseba saxifaTonivTierebebis transportirebaze• toqsikuri narCenebis transportirebis akrZalva sensitiur teritoriebzezemoTxsenebuli RonisZiebebi unda daigegmos saqarTvelos kanonmdeblobisSesabamisad, kerZod Semdegi kanonis gaTvaliswinebiT: saqarTvelos kanoni saSiSiqimiuri nivTierebebis Sesaxeb (1998).32


adamianis, cxovelTa da mcenareTa daavadebebis gavrcelebis prevenciamgzavrebis da tvirTebis transportirebasTan dakavSirebiT adamianis, cxovelTa damcenareTa daavadebebis SesaZlo gavrcelebis kontrolze pasuxismgebeliorganizaciebi aris: sabaJo samsaxuri, Sjsd-s daqvemdebarebuli sajaro samarTlisiuridiuli piri “ sanitaruli zedamxedvelobis inspeqcia” da soflis meurneobissaministros “kvebis produqtebis usafrTxoebis, veterinariis da mcenareTa <strong>dacvis</strong>erovnuli samsaxuri”.d.2. monitoringiproeqtis monitoringis <strong>gegma</strong> Sejamebulia danarTSi 2. monitoringis zomebSi SedissamSeneblo ubnis zedamxedveloba, nebarTvebis Semowmeba, kontraqtorissamuSaoebisa da garemoze moqmedi iseTi faqtorebis dadgenil maCveneblebTanSesabamisobis monitoringi, rogoricaa: xmauri, mtveri, niadagisa da wylisdabinZureba, atmosferuli gamonabolqvi da sxv.sgd-is kvalifikaciasa da gamocdilebas, awarmoos <strong>garemos</strong>dacviTi aspeqtebismonitoringi, dadebiTi Sefaseba mieca. proeqtze zedamxedvelobisgansaxorcieleblad da kerZod, <strong>garemos</strong>dacviTi monitoringisaTvis, sgd SeisyidissaTanado momsaxurebas.33


e. gegmis ganxorcielebis uzrunvelyofagmg-is koordinaciasa da ganxorcielebaze pasuxismgebloba ekisreba sgd-s,romelic pasuxismgebelia adgilobriv <strong>garemos</strong>dacviT uwyebebTan, municipalursamsaxurebTan, winamdebare dokumentis b TavSi CamoTvlil yvela uflebamosiluwyebasTan, adgilobriv sazogadoebasTan, kontraqtorebTan kavSirze da maTkoordinirebaze da kontraqtorebisaTvis <strong>garemos</strong>dacviTi miTiTebebis SemuSavebaze.sgd valdebulia uzrunvelyos Semdegi: (a) saqarTvelos kanonmdebloba<strong>garemos</strong>dacviT dargSi da msoflio bankis miTiTebebi daculia; (b) mSenebelkontraqtorsa da masalebis momwodebel organizaciebs gaaCniaT mSeneblobisaTvisaucilebeli yvela <strong>garemos</strong>dacviTi licenzia da nebarTvebi; (g) narCenebiganTavsebuli iqneba saqarTvelos <strong>garemos</strong>dacviTi kanonmdeblobis Sesabamisad<strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> da bunebrivi resursebis saministros mier SeTanxmebul adgilebze.(d) nebismieri sxva moTxovna, dadgenili <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> saministros mier daSeTanxmebuli sgd-Tan, daculia; da (e) <strong>garemos</strong>dacviTi qmedebebisa da <strong>garemos</strong>xarisxis (mdgomareobis) monitoringis gegmebi xorcieldeba.kulturisa da sportis saministros arqeologiuri kvlevebis centrs ekisrebapasuxismgebloba samSeneblo samuSaoebis zedamxedvelobaze arqeologiurimemkvidreobis <strong>dacvis</strong> mizniT.soflis meurneobis saministros veterinarul samsaxurs ekisreba pasuxismgeblobakompleqsuri sanitaruli zomebis miRebaze miwis samuSaoebis procesSi saflavebisaRmoCenisas. informacia saeWvo saflavebis Sesaxeb unda gadaeces veterinarulsamsaxurs samSeneblo samuSaoebis mwarmoebeli kontraqtorisa (savele<strong>garemos</strong>dacviTi eqsperti) da sgd-is savele oficris mier.<strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> saministros evaleba haeris dabinZurebaze da xmauris xarisxzemonitoringis pasuxismgebloba (gansakuTrebiT, sacxovreblebTan axlos).<strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong> saministrosa da Sinagan saqmeTa saministos ekisrebaT kritikulmdgomareobebSi Sesaferisi strategiebisa da gegmebis SemuSavebisa da sagangebosituaciebisadmi mzadyofnis pasuxismgebloba.v. gegmis ganxorcielebis xarjebimSeneblobasTan dakavSirebuli <strong>garemos</strong>dacviTi zomebis xarjebi gaTvaliswinebuliiqneba samSeneblo samuSaoebis kontraqtiT. mcire damatebiTi xarjebiagasaTvaliswinebeli gzS-isa da “<strong>garemos</strong>dacviTi qmedebebis marTvis gegmis” (gmg)Sesaxeb sazogadoebasTan konsultaciebis Catarebaze, rasac organizebas gauwevssgd.gamomuSavebuli gruntisa da lodebis ganTavsebis fasi ufro variabeluria da misigansazRvra SesaZlebelia mxolod konkretuli proeqtis dasrulebisas.gamomuSavebuli gruntis ganTavseba erozirebul ubnebze an sxva gamoyofiladgilze dajdeba ZiriTadad transportirebis fasi da garkveulwilad - adgilismosworebis da landSaftTan harmonizirebasTan dakavSirebuli samuSaoebisRirebuleba.34


danarTi 1. <strong>garemos</strong>dacviTi <strong>menejmentis</strong> sqemamSeneblobis fazamSeneblobasTan dakavSirebuli zemoqmedebazemoqmedeba ubnebi SemarBilebeli zomebi Rirebuleba pasuxismgebeliimplementaciazepasuxismgebelimonitoringzebunebrivi landSaftis(reliefi, niadagissafaris, mcenareebis,saarsebo <strong>garemos</strong>a dacocxali bunebis)grZlevadianidegradacia,landSaftisdamaxinjebamagistralisgasxvisebis zolSizemoqmedebis xasiaTi:myisieri; landSaftismyisieri damaxinjeba;mTel sigrZezeSemamsubuqebeli RonisZiebebisstrategia – prevenciuliRonisZiebebis prevalireba.marSrutis variantioptimaluria (mniSvnelovaniekosistemebis da RirebulilandSftebis gareSe),.samuSaoebis dawyebis winderefnis ekologiuri kvleva(“gavla” - pre-entry survey) dasaWiroebis SemTxvevaSi faunis da<strong>dacvis</strong> da floris konservaciisprevenciuli RonisZiebebisgatareba.niadagis humusuri fenisdasawyobeba/dacva dalandSaftis pirvandelimdgomareobis aRdgena (sadac esSesaZlebelia).ganTvisebis zoliswinasamSenebloekologiurikvleva3 eqspertimSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxuribunebrivi(reliefi,landSaftisniadagisbanakikn 53+300 – 53+800.xangrZlivi mitigaciis strategia:– ixileT. SemamsubuqebeliRonisZiebebi eqsploataciisfazisaTvisSemamsubuqebeli RonisZiebebisstrategia – prevenciuliproeqtanti;sgd35


safaris, mcenareebis,saarsebo <strong>garemos</strong>a dacocxali bunebis)grZlevadianidegradacia,landSaftisdamaxinjebaanganadgureba misasvleligzebze, karierebze,qanebisnayarze,smSeneblo moednebze daaRWurvilobis ezoebSi.140 m 3 inertulisamSeneblo masala undaiqnas mopovebuli datransportirebulisamSeneblo ubnebzezemoqmedebis xasiaTi:myisieri; landSaftismyisieri damaxinjeba;erozias provocirebagzis mSeneblobasTandakavSirebuli miwissamuSaoebiTdabunebrivi drenaJisarxebis rRvevis andagolvis gamo (nataniTdroebiT amovsebisSedegad)zemoqmedebis xasiaTi:myisieri; ferdisCamoWrisasSesaZlebelia eroziuliprocesebis myisieri dametad mniSvnelovaniintensifikacia dawylis nakadebiskarierebisof. aRaiani damuxrani –ganlagebuliaxlosavtomagistralTan(1-2 km)derefani,mTelsigrZezeRonisZiebebis prevalireba.adgilis optimaluri SerCeva.samuSaoebis dawyebis winderefnis ekologiuri kvleva(“gavla” - pre-entry survey) dasaWiroebis SemTxvevaSi faunis da<strong>dacvis</strong> da floris konservaciisprevenciuli RonisZiebebisgatareba.niadagis humusuri fenisdasawyobeba/dacva dalandSaftis pirvandelimdgomareobis aRdgena (sadac esSesaZlebelia).xangrZlivi mitigaciis strategia:– ixileT. SemamsubuqebeliRonisZiebebi eqsploataciisfazisaTvisSemamsubuqebeli RonisZiebebisstrategia: prevencia droebiTiantieroziuli RonisZiebebisgatarebiT – droebiTi drenaJi,bermebi, geoteqstilis safari daa.S• miwis samuSaoebis SezRudvamSrali periodiT (wvimaSimuSaobis SezRudva)• yvelaze mowyvladi niadagissafaris dacva mulCirebissaSualebiT (TiviT da a.S.);• sadrenaJo arxebis dacvabermebis, Calis angeoteqstilis barierebiT;• saleqari auzebis mowyoba,gaTvaliswinebuliazemoTmoyvanilxarjebSiumniSvnelomSenebelikontraqtori;mSenebelikontraqtori;mSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxurisgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxuri36


gazrdilinataniT.datvirTvaerozia gzis vakisisqveS, gamowveulizedapirulianmiwisqveSa sadrenaJoarxebidan mimarTuliwylis koncentrirebulinakadiTniadagis humusovanifenis dakargva misiaraswori dasawyobebisda <strong>dacvis</strong> Sedegad.derefani,mTelsigrZezederefani,mTelsigrZezebanakikn 53+300 – 53+800.eroziis riskis mqone miwiszedapirebze rac SeiZlebaswrafad mcenareebis daTesvaan dargva;• sadrenaJo wyalgasaSvebebisraodenobis gazrda;• sadrenaJo wyalgasaSvebebisise ganTavseba, rom Tavidaniqnes acilebuli kaskadisefeqti;• wyalmimRebis zedapirisqvebiTa de betoniT mosaxva.niadagis fenis dacvakontraqtori niadagis fenaze arCaatarebs aranair samuSaos, Tuadgili aqvs Semdeg garemoebebs:• niadagis fena gayinulia;• mocemul teritoriazeaRiniSneba naleqis mudmivivardna;• niadagis fenagaJRenTilia; an• samuSaoebis CatarebisSemTxvevaSi daziandebaniadagis fenis struqtura.umniSvneloumniSvnelomSenebelikontraqtori;mSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxurisgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxuriniadagis fenis dasawyobeba(Senaxva)niadagis fenis Senaxva xdeba araumetes 2 m simaRlis grovebad,romelTa gverdebis daxrilobiskuTxe ar aRemateba 45°-s. amasTan,mxedvelobaSi miiReba Semdegi:• niadagis dasawyobebisadgilebi imgvarad undaiqnas SerCeuli, rom arxdebodes maTi datkepna37


satransportosaSualebebis moZraobisasda maTi dabinZureba sxvamasalebiT;• niadagis fenis grovebigamoyofili unda iyos qveniadagisgrovebisagan;• dauSvebelia niadagisfenisgrovebaddasawyobeba, Tu arsebobsmocemuli teritoriisdatborvis safrTxe;• dauSvebelia niadagisgrovebaddawyobamdinaridan/wylisnakadebidan 25 metrzenaklebmanZilze,adgilmdebareobistopografiisTaviseburebisgaTvaliswinebiT.im SemTxvevaSi, Tu niadagisgrovebi ganicdis mniSvnelovanizomiT erozias, kontraqtorivaldebuliamimarTosgamasworebel qmedebebs (mag.,safaris gamoyeneba grovebze).kontraqtori valdebulia,miiRos saTanado zomebi, raTaniadagis grovebi daculi iyosdatborvisagan da wyliTgadarecxvisaganbermebis(zvinulebis) an analogiurisaSualebis dadgmiT garSemo, imadgilebze, sadac saWiroa.niadagisgrovebze38


zedamxedveloba aucilebelia daraime arasasurveli garemoebisarsebobisassaWiroagamasworebeli zomebis miReba,raSic Sedis:• anaerobuli pirobebi -gadmoatrialeT grova anSeqmeniT saventilacioxvrelebi grovebSi;• erozia - aRmarTeTdroebiTi damcavi naleqisSemoRobva.qve-niadagis dasawyobeba (Senaxva)qve-niadagis fenis Senaxva xdebaara umetes 3 m simaRlisgrovebad, romelTa gverdebisdaxrilobis kuTxe ar aRemateba60°-s. amasTan, mxedvelobaSi undaiqnas miRebuli Semdegi:• qve-niadagis dasawyobebisadgilebi imgvarad undaiqnas SerCeuli, rom arxdebodes maTi datkepnasatransportosaSualebebis moZraobisasda maTi dabinZureba sxvamasalebiT;• qve-niadagis fenis grovebigamoyofili unda iyosniadagisfenisgrovebisagan;im SemTxvevaSi, Tu qve-niadagisgrovebi ganicdis mniSvnelovanizomiT erozias, kontraqtorivaldebuliamimarTosgamasworebel qmedebebs (mag.,39


safaris gamoyeneba grovebze).niadagis fenis aRdgenagzatkecilze moWrili niadagisfena gamoyenebul iqnebasamSeneblo derefnis mimdebareteritoriis niadagis fenisaRsadgenad, romelic proeqtiTgaTvaliswinebuli samuSaoebisSesrulebisas ziandeba. niadagisfena im adgilebidan, romelTaaRdgena ar moxdeba sawyismdgomareobamde, Tanabradgadanawildebamimdebareteritoriaze. niadagis fenisaRdgena mimdinareobs qve-niadagisfenisaRdgenisganizolirebulad da saWiroayuradReba, rom masalebierTmaneTs ar Seerios. niadagisfenis aRdgena sakmarisia, raTaaRdges miwis noyieri fena Tavisisawyisi maxasiaTeblebiT, risidaskvnis gakeTebis safuZvelsaciZleva niadagis fenis vizualuridaTvaliereba da aRdgeniliubnisa da mimdebare miwisSedareba. niadagis fenisaRdgenis operacias kontraqtori<strong>gegma</strong>vs imgvarad, rom pirvelrigSi niadagis fenis aRdgenaxdebodes niadagis fenisgrovebidan yvelaze Sorsmdebare ubanze da aRdgenisoperaciaTandaTanobiTmoiwevdes niadagis grovebisaken,riTac Tavidan iqneba acilebulitransportiszedmeti40


gadaadgileba ukve aRdgeniliniadagis fenaze. Semdgom moxdebaaRdgenili niadagis fenisdafarcxva, sadac esmizanSewonilad CaiTvleba, raTamcenareulobam gaixaros.Sewonili natanismoculobis zrdazedapiruli wylisobieqtebSi (mdinareebi,Releebi, tbebi) –samSeneblosamuSaoebTandakavSirebiTgaZlierebuli eroziisda miwayrilebisgarecxvis Sedegad.wylis xarisxisgauareseba da natanismoculobis zrdazemoqmedebis xasiaTi:myisieri; ferdisCamoWrisasSesaZlebelia eroziuliprocesebis myisieri dametad mniSvnelovaniintensifikacia dawylis nakadebisgazrdili datvirTvanataniT.niadagisa da wylisdabinZureba zeTiT,sapoxi masalebiT,sawvaviTadasaRebavebiT (samSenebloderefani; aRWurvilobissawyobebi da asfaltisderefani,md. qsanTansamSenebloderefanimTlianadbanakikn 53+300 – 53+800.Semamsubuqebeli RonisZiebebisstrategia: prevencia droebiTiantieroziuli RonisZiebebisgatarebiT – droebiTi drenaJi,bermebi, geoteqstilis safari daa.S• eroziis riskis mqonezedapirebis dacvamulCirebiT an geoteqstiliTda maTze saswrafodmcenareebis dargva.• mcenareuli safaris racSeiZleba swrafad aRdgenaeroziisadmi midrekilzedapirebze;• nataniTmdinareebisdabinZurebis SesamcirebladSemakavebeli saleqarebismowyoba mdinareebis anReleebis siaxloves.• sapoxi masalis Segroveba dagadamuSaveba• Sesabamisi prevenciulizomebis gatarebiT daRvrisTavidan acileba• mdinareebis da zedapiruliumniSvneloumniSvnelomSenebelikontraqtori;mSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxurisgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxuri41


qarxnebi)wylis obieqtebis siaxlovessawvaviT gamarTvis akrZalva• manqanebis Semowmeba (sawvavisJonva da a.S.)• naleqebis gadamRobebisgamoyeneba;• Calis bardanebis gamoyenebawylis gadasagdebad(mimarTulebis Sesacvlelad)da gasafiltrad;• zvinulebisa (miwayrilebisa)da arxebis sistemisgamoyeneba, raTadabinZurebuli wyali arCaedinosmdinareSi/wyalsatevSi;• Semakavebeli/saleqarilagunebis gamoyeneba.rekomendebulia bunebrividaleqvis procesiTsargebloba da araflokuliantis gamoyenebadaleqvis dasaCqareblad, risSemdegac SesaZlebelia sufTawylis gaSveba.dauSvebelia asfaltis an svelicementis da/an betoniswyalsatevSi, gubeSi da TxrilSimoxvedra.navTobis daRvris SemTxvevaSidaRvrili sawvavi undaSegrovdes, xolo dabinZurebulimiwayrili unda damuSavdessorbentebiT: naxerxiT, siliT anCaliT. dabinZurebuli miwa dasorbentebi dagrovebul iqneba da42


ganTavsdeba saxifTo narCenebisganTavsebis wesebis Sesabamisad.sawvavis/naxSirwyalbadisdozirebis (Camosasxmeli)mowyobilobis yvela sacmi undamowmdebodes gaJonvaze damudmivad kontrolqveS undaiyos; maTi dizaini undaiTvaliswinebdes CaketvisSesaZlebloba, rodesac maT arviyenebT.satransportosaSualebebis moZraobis aRkveTamdinareSi, xolo Tu aRniSnulisganxorcieleba SeuZlebelia,saWiroasatransportosaSualebebis regularuliSemowmeba sawvavisa da sazeTsapoximasalebis gaJonvaze.kontraqtorebi valdebulniarian, uzrunvelyon sazeT-sapoximasalebis, sawvavisa dagamxsnelebis swori gamoyeneba.dauSvebelia sawvavisa da sapoximasalebiscisternebiswyalsatevebidan, Widan damdinaris xevebidan 50 metrmanZilze axlos ganTavseba.yvela cisterna unda moTavsdesbetonissazirkvelze(rezervuarSi) romlismoculoba (tevadoba) cisternismaqsimaluri tevadobis minimum110%-ia. Tu damcav rezervuarSimoTavsebulia erT cisternazemeti, sistemis tevadoba undaiyos yvelaze didi cisternistevadobis 110% an maTi srulitevadobis 25% imis mixedviT,43


omelic meti iqneba.myari narCenebisganTavsebisaradamakmayofilebelipirobebi da sazogadodcudi sanitarulimdgomareoba samSeneblobanakebSi da samSenebloubnebze (kanalizacia,sanitaruli pirobebi,narCenebis menejmenti)banakikn 53+300 – 53+800.samSenebloderefanimTlianadpersonali gaivlis treiningebsda miiRebs instruqciebs sawvavisd sapoxi masalebi moxmarebiswesebis Sesaxeb.• SesaZlebelia adgilobrivmosaxleobasmiecessamSeneblo samuSaoebisSedegaddarCeniliqvebis/lodebis gamoyenebisnebarTva. aseT narCenebTanmisasvleli gzebis SesaxebSeiZlebaSeTanxmebaadgilobriv saxelmwifoorganoebTan adgilobrivmosaxleobasTanmolaparakebis Semdeg;• darCenili masala gadaitaneTuaxloesoficialurnagavsayrelze. nagavsayreliTxrilebi, romlebic aseTinarCenebis saboloodgadayris mizniT gamoiyeneba,unda akmayofilebdes <strong>garemos</strong><strong>dacvis</strong> saministros mierdadgenil moTxovnebsinertuli nagavsayrelebisSesaxeb.umniSvnelomSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxuripersonali, romelic dakavdebasaxifaTo da arasaxifaTonarCenebze operaciebiT (maTigadayris CaTvliT), valdebuliagaiaros treningi SemdegsakiTxebTan dakavSirebiT:• narCenebis marTva44


samSeneblo narCenebiderefnSi da gzazearsebuli nagavi. qvebisada kldis naSalisganTavseba.140 m 3 inertulisamSeneblo narCenebiundaiqnasganTavsebulisamSenebloderefanimTlianadbanakikn 53+300 – 53+800.(narCenebze CasatarebelisamuSaoebi);• narCenebis(gada)damuSaveba; da• narCenebis Senaxva(Sesanaxad ganTavseba).gansaTavsebeli adgilebi,SeaTanxmeT <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a dabunebriviresursebissaministrosregionalursamsaxurebTanadgilobriv mosaxleobas miecessamSeneblo samuSaoebis SedegaddarCenili qvebis/lodebisgamoyenebis uflebadarCenili masala gadaitaneTuaxloes gansaTavsebel adgilas,romelic winaswar SeTanxmebuliiqneba <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>a dabunebriviresursebissaministrosregionalursamsaxurebTan. ZiriTadi amocanaam etapze iqneba RirebulilandSaftebis da niadagisnayofieri fenis dacva daekosistemebisdazianebisprevencia.. kldovani namsxvrevebisda msxvili qvebisgansaTavseblad SesaZlebeliagamomuSavebuli (licenzirebuli)karierebis gamoyeneba. amSemTxvevaSi gansaTavsebladSerCeuli karierebi undaakmayofilebdnen <strong>garemos</strong> <strong>dacvis</strong>ada bunebrivi resursebissaministrosmoTxovnebs“inertulimasalebisumniSvnelomSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxuri45


sayrelebisaTvis” an kldovanimasalebisteqnogenuridepozitebisaTvis da winaswarSeTanxmebuli unda iyosmasalebis aq ganTavsebispirobebi.samuSao ubnidan narCenebisgatana unda moxdes erovnuli<strong>garemos</strong>dacviTi kanonmdeblobisSesabamisad, am mizniT <strong>garemos</strong><strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebisregionaluri samsaxuris miergamoyofil adgilebze.samSeneblo teqnikiT damanqanebiT gamowveulihaeris dabinZurebas-ebi aRaiani,igoeTi,rgvaliWalapersonali, romelic dakavdebasaxifaTo da arasaxifaTonarCenebze operaciebiT (maTigadayris CaTvliT), valdebuliagaiaros treningi SemdegsakiTxebTan dakavSirebiT:• narCenebis marTva(narCenebze CasatarebelisamuSaoebi);• narCenebis(gada)damuSaveba; da• narCenebis Senaxva(Sesanaxad ganTavseba).samSeneblo narCenis dawvaakrZalulia, garda gauqerqavixeebis totebisa da buCqebis,romelTa dawva umjobesiamSeneblobis derefanSi, raTa armoxdes mcenareTa parazitebisgavrceleba.• Zravebis movla-SekeTebisgrafikisa da standartebis<strong>dacvis</strong> moTxovna (anumniSvnelomSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtori;46


(emisiebi)imdasaxlebul adgilebSi,romelsac kveTsmagistrali,gansakuTrebiTaRsaniSnavia raionulicentrebi da mWidroddasaxlebuli soflebi.mtveri samSenebloadgilebzedamisasvlel gzebze .alternatiuli sawvavisgamoyeneba) haerisdabinZurebis Sesamcireblad;• droebiTi gzebis perioduladdasveleba an zeTis TxelifeniT dafarva mtverisSesamcireblad.• transportis moZraobisregulirebisSesaZleblobebisganviTareba;satransporto saSualebebi undaiyos gamarTul mdgomareobaSi (ammizniT saWiroa maTiregularuli daTvalierebaremontis mizniT), raTa xmauri dagamonabolqvi ar awuxebdesmuSebsa da adgilobrivmacxovreblebs. samuSaoebiswarmoeba unda mimdinareobdesdRisiT. saWiroa yvelasatransporto saSualebisSemowmeba da saWiroebisSemTxvevaSi - SekeTeba, raTaTavidan iqnas acilebulitransportisnawilebisgaumarTaobiT gamowveulimomatebuli xmauri.dizelis Zravebis SekeTeba aucilebeliaregularulad, raTaminimumamde iqnas dayvanili gamonabolqvi.aRniSnuli miiRwevamagaliTad, sawvavis inJeqtorebisgawmendiT. mimdinare teqnikurimomsaxureoba unda iyos maRalistandartisa, raTa satransportosaSualebebis eqspluatacia iyosusafrTxo da maTgan gamowveuli47


xmauri minimumamde iqnasdayvanili. saWiroa samuSaoubanze eqspluatirebuli yvelamowyobilobis regularuladSeremonteba, raTa isini mudmivadgamarTul mdgomareobaSi iyos daamiT minimumamde iqnas dayvaniliatmosferuli gamonabolqvi.satransporto saSualebebissawvaviT Sevseba unda xdebodesiseTi wesiT, rom atmosferulhaerSi aqroladi organulinaerTebis moxvedra samSeneblomoednebidan minimumamde iqnasdayvanili, rac miiRweva sawvavissacmebisa da tumboebis dadaxurulicisternebisgamoyenebiT (sawvavis SesanaxadRia cisternebis gamoyenebadauSvebelia).mSral pirobebSi an haerSi didiraodenobiT mtvris arsebobis anmisi warmoSobis maRali albaTobisSemTxvevaSi aucilebelixdeba Semarbilebeli zomebismiReba, rac unda moxdes samSeneblosamuSaoebis xelmZRvanelTan(menejerTan) SeTanx-mebiT.Semarbilebel zomebSi Sedis:• danamva wyalmzidiTsasxureblebisa da sxvateqnikuri saSualebebisgamoyenebiT;• samSeneblo masalebisa daSenaxuli masalebis gadaxurvadamcavi safariT; da48


• tvirTis gatana mxolodwinaswar dadgenili gzebiTada satransporto saSualebisdabali siCqariT gadaadgileba- saWiroebis SemTxvevaSi.masalebis gadazidva samSenebloubanze pikis saaTebamde anmis Semdeg unda xdebodes;• aucilebelia samSenebloubanze gadaziduli masalebisgadaxurva an dasveleba/danamva,raTa SevamciroT mtvriswarmoSoba. saWiroebis SemTxvevaSisamSeneblo ubanicinameba (irwyveba). saWiroebisSemTxvevaSi muSebs daurigdebaTindividualuri <strong>dacvis</strong>saSualebebi da moxdeba yvelasatransporto saSualebisSemowmeba da Seremonteba,raTa Tavidan iqnas acilebulizedmeti gamonabolqvisatransporto saSualebisgaumarTavi nawilebis gamo.mocemuli zomebis gamoyenebaxdeba, rodesac adamianebi dacxovelebi gzis mSeneblobiszolidan 300 metriTa ariandaSorebulni avtomagistralisderefnidan (s-ebi aRaiani, igoeTi,garkveulwilad s. rgvaliJala).haerisasfaltismiersaremontodrosdabinZurebadanadgarebismimdinaresamuSaoebismomwodeblisadgilikontraqtis gaformeba mxolodlicenzirebulorganisaziasTan, romelsacgaaCnia yvela saTanadonebarTva.umniSvnelomSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtori;49


manqanebis xmauriTgamowveuli mavnezemoqmedebaimdasaxlebul adgilebSi,romelsac kveTsmagistrali,gansakuTrebiTaRsaniSnavia raionulicentrebi da mWidroddasaxlebuli soflebiinfrastruqtura.ZiriTadiinfrastruqturulielementi, romelzecSeiZleba zemoqmedebaiqonios proeqtma, arismaxlobladganlagebulisairigacio arxebisqseli. Tezi-okamissairigacio arxismonakveTigadisavtomagistralisuSualo siaxloveSi.mSeneblobis procewSiarxis dazianeba ar arisgamoricxuli.karierebiunda iqnas gaTvaliswinebuliproeqtis SesaZloiribi zemoqmedeba(samSeneblo masalisintensiuri mopoveba datransportireba) iqtiofaunaze,zedapiruli dagruntis wylebis xarisxzeda landSaftze.s-ebi aRaiani,igoeTi,rgvaliWalakn 53 – 53+350arxebis gadakveTisadgilebisof aRaianTan dasof. muxranTanaRWurvilobaze xmaurmayuCebisdayeneba da gamoyenebaaRWurvilobis regularuliSemowmeba da movla/SekeTebaZravebis gamartulobis daxmauris donis Semcirebisuzrunvelsayofad.mudmivi monitoringi mSeneblobisprocesSi (rom ar moxdes arxisdazianeba). sruli da drouliaRdgena dazianebis SemTxvevaSi.mtveriTa da sawvavi SesaZlodabinZurebisprevenciamSeneblobis procesSi arxisuSualomaxloblobaSitransportismoZraobisSezRudviT. samSeneblo banakiaxlos iqneba ganlagebuli arxisda gzis gadakveTis aresTan da,Sesabamisad, aucilebeliadamatebiTi zomebis miRebasawvaviT dabinZurebisagan Tavisasarideblad. sawvaviT gamarTvisoperaciebi unda ganxorcieldesarxisagan moSorebiT (30-50m).gasakontrolebelia licenziebisvaliduroba (licenziebi gaicemamopovebis limitebis da <strong>dacvis</strong>ada aRdgenis pirobebisgansazRvriT)gasakontrolebelia mZimeteqnikis eqsploataciisas wesebidacva. maqsimalurad SeizRudosmdinarisgadakveTaumniSvneloumniSvneloumniSvnelomSenebelikontraqtori;mSenebelikontraqtori;mSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxurisoflismeurneobissaministrosgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxuri50


140000 m 3 inertulisamSeneblo masala arissaWiroavtomagistralissareabilitaciosamuSaoebisaTvisavtotransportiT. gamoiricxossawvavis da sapoxi masalebisgaJonva.regularuladSemowmdesavtoteqnikisteqnikuri gamarTuloba.samSeneblo banakisamSeneblo banakimoewyoba kn 53+300 –53+800 Soris. garemozeSemdegi zemoqmedebaSeiZleba vivaraudoTbanakisfunqcionirebasTandakavSirebiT:• gzispira xelovnurimwvane nargavebismoWra banakis ubanze• niadagis humusovanifenis dazianeba• <strong>garemos</strong> dabinZurebasawvav/sapoximasalebis SenaxvisdateqnikisgamarTvis procesSi• kanalizaciasTandakavSirebulidabinZureba• narCenebis araswormarTvasTandakavSirebulidabinZurebagamravlebisaTvisxelsayreli droebiTibunebrivi habitatebisbanakikn 53+300 – 53+800.• narCenebis marTvis wesebisdacva• sakanalizacio sistemebistandartebis mixedviT• dabinZurebisagan <strong>dacvis</strong>strategia, sawvavis Sevsebisorganizeba, narCenebismarTva• niadagis humusovani feniswesebisSesabamisaddasawyobeba da Senaxva• niadagis da mcenareulisafaris aRdgena• mwvane nargavebis dargvamTel sigrZeze yvela xelovnuri guburisdrouli moSla da reliefis dalandSaftispirvandeliumniSvneloumniSvnelomSenebelikontraqtorimSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtorigdbrs-sregionalurisamsaxurisgd51


Seqmna infeqciisgadamtani mwerebisaTvis(xelovnuri guburebi daa.S.) dagubebuliwyalsatevebis warmoqmnakarierebSi da a.S. xelsuwyobs koRoebisgamravlebasdainfeqciebis gadatanassatransportosaSualebebis mierjanmrTelobisTvis mavnexmauris, haeriSigamonabolqvis gamoyofada mtvris dayenebasamSeneblosamuSaoebisas.zemoqmedebaarqeologiur Zeglebzes-ebi aRaiani,igoeTi,rgvaliWalamTel sigrZezedidi albaToba s.aRainTan daokamTanmdgomareobis aRdgena. infeqciisgadamtanebisaTvis saarsebo<strong>garemos</strong> Seqmnis Tavidan acilebamtvris kontroli wylis anqimiuri saSualebebis gamoyenebiTaRWurvilobaze xmaurmayuCebisdayeneba dRis samuSaoebis drospermanentuli monitoringi miwissamuSaoebis ganxorcielebisas(mcenareuli safaris gawmeda daniadagis fenis moWra).samuSaoebis dauyovneblivSeCereba arqeologiuri Zeglebisan narCenebis aRmoCvnisSemTxvevaSi.aucilebeliarqeologiuri samuSaoebisdasrulebamSeneblobisganaxlebamde. arqeologiuriZeglebis konservacia.umniSvneloumniSvnelowinaswar ar ariscnobilimSenebelikontraqtori;arqeologiurkvlevaTacentrimSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtoriarqeologiurikvlevis centrimeoradi biologiuridabinZureba samarxebismaxloblad miwissamuSaoebisganxorcielebisas. (mag.jilexis samarxebi)mTel sigrZeze permanentuli monitoringiniadagis moWris da miwissamuSaoebis Sesrulebisas.samuSaoebis SeCereba samarxebisaRmoCenisSemTxvevaSi.veterinariis departamentisadgilobrivi warmomadgenlebisumniSvnelomSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtori52


mowveva, mokkvleva samuSaoebisganaxlebamde.saWiroebisSemTxvevaSi – sadezinfeqciosamuSaoebi.samSeneblo transporttismoZraobis saxifaTopirobebis Seqmna iq,sadac mSeneblobaSeexeba moqmed gzebs.saboloo aRdgena daxangrZlivi antieroziuliRonisZiebebiarsebuli gamwvanebisdacvamTel sigrZezemTel sigrZezebanakebi;.sagzao niSnebis da ganaTebisuzrunvelyofa.mZRolebis instruqtaJiyvela samuSao ubani (gardaubnebisa, romlebic mudmivaddakavebuli iqneba gzis savalinawiliT an infrastruqturulielementebiT) unda aRdgeniliqnas Tavis sawyis mdgomareobamde(reliefi, niadagis damcenareuli safari). niadagishumusovani fenis aRdgenasakmarisia balaxovani safarisaRsadgenadmTel sigrZeze moWrili xeebi unda daregistrirebuliqnas da kompensaciaunda ganxorcieldes erovnulikanonmdeblobis Sesabamisad (ker-Zod, saqarTvelos kanoni “qalaqTbilisis sazRvrebSi damimdebare teritoriaze arsebulimwvane nargavebisa da saxelmwifotyis fondis gansakuTrebuli<strong>dacvis</strong> Sesaxeb” 2000w). xeebis Wraunda ganxorcieldes <strong>garemos</strong><strong>dacvis</strong>a da bunebrivi resursebissaministros regionaluri samsaxurebisaTviswinaswari SetyobinebisSemdeg. kompensaciis formaaris axali mwvane nargavebisdargva.umniSvneloumniSvneloumniSvnelomSenebelikontraqtori;mSenebelikontraqtorimSenebelikontraqtorisgdsgdmSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtori53


gamwvanebis gegmisSemuSavebadalandSaftis menejmentiZiriTadadkn 42+375 – 43 +375kn52+800 – 53+300samSeneblosaqmianobisdasrulebis Semdeg undaganxorcieldes gamwvanebis dalandSaftis marTvis proeqtiori ubnisaTvis: sof. aRaianismaxloblobaSi kn 42+375 – 43+375(1km sigrZis ubanze) da Teziokamissairigacio arxisgadakveTis midamoebSi kn 52+800 –53+300 (500m)xangrZlivi drois perspeqtivaSiSesamuSavebeli iqneba mTeliavtomagistarlis gamwvanebisproeqti.daaxloebiT60000larimSenebelikontraqtorissubkontraqtorian sgd-s mierdaqiravebulikontratorisgdmSenebelikontraqtorimanqanebTan da sxvasaxis transportTandakavSirebuli ubeduriSemTxvevebis riski,romlebmac SeiZlebagamoiwvios toqsikurinivTierebebis daRvra,feTqebadi tvirTisafeTqeba, adamianebisdaRupva an dasaxiCreba( ix. `saSiSi masalebsmenejmenti~), adamianebisdaRupva an dasaxiCreba(ix. `jandacva dausafrTxoeba~).mTel sigrZeze;sensitiuri ubnebi:s-ebi aRaiani,igoeTi,rgvaliWala• usafrTxoebis zomebisa daavariuli gegmis SemuSavebaganxorcielebaamgvarinivTierebebis daRvriTgamowveuli zaralissalikvidaciod;• specialuri marSrutebisdadgena saSiSi masalebisgadazidvisaTvis;• toqsikuri masalebistransportirebis regulirebasafrTxis minimumamdeSesamcireblad;• toqikuri narCenebistransportirebis akrZalvaekologiurad mgrZnobiareadgilebSi.• sagzao niSnebis da ganaTebisuzrunvelyofa.• mZRolebis instruqtaJiumniSvnelomSenebelikontraqtori;sgdmSenebelikontraqtori54


eqsploataciis fazaavtomagistralis mSeneblobasTan da mis operirebasTan dakavSirebuli xangrZlivi zemoqmedeba da misi Serbileba(eqsploataciis fazaSi)bunebrivi landSaftis(reliefi, niadagis safaris,mcenareebis, saarsebo<strong>garemos</strong>a da cocxalibunebis) grZlevadianidegradacia, landSaftisdamaxinjeba magistralisgasxvisebis zolSibunebrivi landSaftis(reliefi, niadagis safaris,mcenareebis, saarsebo<strong>garemos</strong>a da cocxalibunebis) grZlevadianidegradacia, landSaftisdamaxinjeba an ganadgurebamisasvleligzebze,karierebze, qanebis nayarze,smSeneblo moednebze daaRWurvilobis ezoebSi.eroziuli procesebisgaZlierebaavtomagistralis derefanSida mimdebare teritoriaze:eroziuli procesebistimulirebuli gzismSeneblobis Sedegadreliefis cvlilebiT aneroziis gamomwvevi sxvamTelsigrZezemTelsigrZezebanakikn 53+300 –53+800.karierebis.aRaianTandamuxranTanmTelsigrZezeSemamsubuqebeli RonisZiebebis strategia –yvela samuSao ubani (garda ubnebisa, romlebicmudmivad dakavebuli iqneba gzis savalinawiliT an infrastruqturuli elementebiT)unda aRdgenil iqnas Tavis sawyismdgomareobamde (reliefi, niadagis damcenareuli safari, .biorestavracia,vizualuri zemoqmedebis Serbileba (maskireba,lanSaftis dagegmva da a.S.).teritoriis reliefis da landSaftiTavdapirveli mdgomareobis aRdgena dabiorestavracia (iq da imdenad, ramdenadac esSesaZlebelia). niadagis humusuri fenis damcenareuli safaris aRdgena visualurizemoqmedebis Serbileba (maskireba, lanSaftisdagegmva da a.S.).Semamsubuqebeli RonisZiebebis strategia:xangrZlivi aRdgeniTi (remediaciuli)samuSaoebi: lanSaftis da reliefis aRdgenasadac SesaZlebelia da <strong>garemos</strong> landSaftTanharmonizacia. xangrZlivi antieroziuliRonisZiebebis gatareba drenaJi, bermebi,mcenareuli safaris aRdgena da a.S• niadagis safaris da mcenareulobis aRdgenadamatebiTixarjisgareSedamatebiTixarjisgareSedamatebiTixarjisgareSemSenebelikontraqtori;sgd xangrZlivperspeqtimSenebelikontraqtori;sgd xangrZlivperspeqtimSenebelikontraqtori;sgd xangrZlivperspeqtivaSizemoqmedeba ubnebi SemarBilebeli zomebi Rirebuleba pasuxismgebeliimplementaciazepasuxismgebelimonitoringzesgdgdbrs-sregionaluri samsaxurisgdgdbrs-sregionaluri samsaxurisgdgdbrs-sregionaluri samsaxuri55


faqtorebiT, romlebicdakavSirebulia proeqtTan(xeebis moWra, ferdobebiswmenda mcenareulobisagan,hidrografiuli qseliskonfiguraciis Secvla,cvlilebebi reliefsa daniadagis simkvriveSi dasxva).erozia gzis vakisis qveSRia an daxuruli sadrenaJoarxebidan wyliskoncentrirebuli nakadebismimarTvis gamobunebrivi sadrenaJo gzebisdroebiTi amovseba nataniT.zemoqmedebis xasiaTi::xangrZlivi; reliefis dadrenaJis reJimis cvlileba,mcenareuli safarisgawmendam SeiZlebagamoiwvios eroziisxangrZlivi da mdgradiintensifikacia; .• yvelaze mowyvladi niadagis safaris dacvamulCirebis saSualebiT (TiviT da a.S.);• xangrZlivad moqmedi sadrenaJo arxebismowyoba da permanentuli monitoringi• saleqari auzebis mowyoba, eroziis riskismqone miwis zedapirebze rac SeiZlebaswrafad mcenareebis daTesva an dargva;• sadrenaJo wyalgasaSvebebis raodenobisgazrda;• sadrenaJo wyalgasaSvebebis ise ganTavseba,rom Tavidan iqnes acilebuli kaskadisefeqti;• wyalmimRebis zedapiris qvebiTa dd betoniTmosaxva.• xangrZlivi monitoringi da aRdgeniTisamuSaoebilandSaftis damaxinjebajebirebiT, araesTetikurisainJinro nagebobebiT,gruntis gaTxriT damcenareuli safarisdegradaciis Sedegad.darCenili miwayrilebi damouvleli karierebi.dazianebuli landSafti (araRdgenili mSeneblobisadgilebi, samuSaoebiTgamowveuli mewyerebis damTelsigrZeze;ubnebi::• gzispira mcenareulobis SenarCuneba da/anaRdgena;• arqiteqturuli proeqtirebis gamoyenebalandSaftTan harmoniis misaRwevad;• damaxinjebul zedapirebze mcenareebisxelaxla dargva.umniSvnelomSenebelikontraqtori;sgd xangrZlivperspeqtivaSisgdgdbrs-sregionaluri samsaxuri56


eroziisSedegaddegradirebuli landSafti)Sewonili natanis moculobiszrda wyaroebSi, ReleebSida mdinareebSi gzismSeneblobiT stimulirebulieroziis zemoqmedebisgamo. wylis xarisxisgauareseba da natanismoculobis zrda.zemoqmedebis xasiaTi::xangrZlivi; reliefis dadrenaJis reJimis cvlileba,mcenareuli safaris gawmendamSeiZleba gamoiwvioseroziis xangrZlivi damdgradi intensifikacia;niadagisa da wylisdabinZureba zeTiT, sapoximasalebiT, sawvaviTa dasaRebavebiT magistralisgaswvriv (avtotransportismoZraobis intensifikaciisSedegad)haeris dabinZureba asfaltisqarxnebis miermimdinareremontissamuSaoebis drostransportis moZraobisintensifikacis Sedegadhaeris dabinZurebis zrda(mtveri, mavne nivTierebaTaemisiebi)derefani,knmd. qsanTanmTelsigrZezes-ebiaRaiani,igoeTi,s-ebiaRaiani,igoeTi,Semamsubuqebeli RonisZiebebis strategia:xangrZlivi aRdgeniTi (remediaciuli)samuSaoebi: lanSaftis da reliefis aRdgenasadac SesaZlebelia da <strong>garemos</strong> landSaftTanharmonizacia. xangrZlivi antieroziuliRonisZiebebis gatareba drenaJi, bermebi,mcenareuli safaris aRdgena da a.S• niadagis safaris da mcenareulobis aRdgena• yvelaze mowyvladi niadagis safaris dacvamulCirebis saSualebiT (TiviT da a.S.);• saleqari auzebis mowyoba, eroziis riskismqone miwis zedapirebze rac SeiZlebaswrafad mcenareebis daTesva an dargva;magistralis gaswvriv standartulibenzingasamarTi sadgurebisa da sare,ontosaxelosnoebis mowyobis xelSewyobastandartebis Sesabamisi gamarTulidanadgarebi, licenzirebuli organizaciebi• haeris xarisxis da transporTandakavSirebuli emisiebis monitoringi(avtomobilebis emisiebis registrireba)• politikis da kanonmdeblobis ganviTarebatransportTan dakavSirebuli emisiebisSemcirebis• Zravebis movla-SekeTebis grafikisa dastandartebis <strong>dacvis</strong> moTxovna (analternatiuli sawvavis gamoyeneba) haerisumniSvneloumniSvneloumniSvneloumniSvnelomSenebelikontraqtori;sgd xangrZlivperspeqtivaSisgd xangrZlivperspeqtivaSisgdmSenebelikontraqtorigdbrssgd xangrZlivperspeqtivaSisgdgdbrs-sregionulisamsaxurisgdsgdsgd57


transportis moZraobisintensifikaciasTan dakavSirebulimanqanebis xmauriszrda (gansakuTrebiT,dasaxlebul adgilebSi,romelsac kveTs magistrali,raionuli centrebis damWidrod dasaxlebulisoflebis zonaSi).avtomagistralis gaswvrivgazrdili gzispira nagvisraodenobainfrastruqtura. ZiriTadiinfrastruqturulielementi, romelzecSeiZleba zemoqmedebaiqonios proeqtma, arismaxloblad ganlagebulisairigacio arxebis qseli.Tezi-okamis sairigacioarxis monakveTi gadisavtomagistralis uSualosiaxloveSi. miuxedavadimisa, rom arxi betonisaas-ebiaRaiani,igoeTi,rgvaliWalamTelsigrZezekn 53 –53+350maxlobladdabinZurebis Sesamcireblad;• droebiTi gzebis periodulad dasveleba• nargavebis damcavi zoli – gzispiragamwvaneba• Zravebis movla-SekeTebis grafikisa dastandartebis <strong>dacvis</strong> moTxovna (analternatiuli sawvavis gamoyeneba) haerisdabinZurebis Sesamcireblad;• nargavebis damcavi zoli – gzispiragamwvaneba• sazogadoebrivi transportisa da moZraobisregulirebis SesaZleblobebis ganviTareba;• nagavsayrelebis mowyoba;• danagvianebis sawinaaRmdego kanonebisa dadadgenilebebis SemoRebaTezi-okamis sairigacio arxis dacvadabinZurebisaganproeqti: Ria arxis daaxloebiT 200m – 100m gzisgadakveTidan orive mxares (kn 53 – 53+350) undagadaxurul iqnas nebismieri tipis safariT,raTa arxi daculi iyos tyviisa da mtveris dagamonabolqvebis Semadgeneli sxva toqsikurinaerTebiT dabinZurebisagan. mwvane nargavebisswori dagegmviT SesaZlebelia damatebiT“damcavi ekranis” Seqmna (gamwvanebis sakiTxiixile qvemoT).umniSvneloumniSvneloumniSvnelomSenebelikontraqtori;mSenebelikontraqtori;sgd xangrZlivperspeqtiadgilobrivimunicipalurisamsaxurebi dasgd uzrunvelyofssaTanadosaSualebebs dagdbrs-s regionulisamsaxuriaxorcielebsmonitorringssaTanadonormebTanmSenebelikontraqtorisgdsgdgdbrs-sregionaluri samsaxurisgdmSenebelikontraqtori58


da adgili ar eqneba arxiswylisdabinZurebasavtomagistralis mimdebareubnidan Camonarecxi wyliT,garkveuli SesaZleblobaimisa, rom moxdes arxiswylisdabinZurebasaavtomobilo moZraobasTandakavSirebuli mtveriTa daemisiebiT, mainc arsebobs.adamianebis da cxovelTadaavadebebis gadatanisaxali gzebis (infeqciuriveqtorebis)Seqmnadaavadebebis, parazitebis,sarevelebis da sxva mavneorganizmebis gadatanisaxali gzebis SeqmnasaSiSroeba mosaxleobisjanmrTelobisaTvis dakavSirebulitransportis moZraobisintensifikaciisSedegadhaerisdabinZurebasa (emisiebi,mtveri).gasxvisebiszolSimcxovrebi adamianebisgadaadgileba an iZulebiTgadasaxleba.mTelsigrZezes-ebiaRaiani,igoeTi,rgvaliWalas-ebiaRaiani,igoeTi,rgvaliWalmcenareebisa da cxoevelbis sanitarulisamsaxurebis Camoyalibeba da Sesabamisisakontrolo punqtebis Seqmna (ara lokaluradaRaiani-igoeTis monakveTze, aramed sazogadodavtomagistralis gaswvriv, iq sadackompetenturi uwyebebi saWirod Catvlian)mtvris zemoqmedeba minimaluria asfaltiTdafarul avtomagistralze.. avtotransportisgamarTulobis kontroli emisiebisminimizaciisaTvis.umniSvnelo SjsdssabaJosamsaxuri,sanitarulizedamxedvelobissgdinspeqcia,da soflismeurneobissaministros“kvebisproduqtebisusafrTxoebis,veterinariis damcenareTa <strong>dacvis</strong>erovnulisamsaxuri”umniSvnelo sgd sgdix. gqg sgd59


(qalaqebsa da mdidarfermerul regionebSi esSeiZleba mraval adamiabsSeexos)marSrutebis gadatanasaxlebidan fermebisaken dasxva, rac iwvevs mgzavrobisdrois zrdasinducirebuli ganviTareba.gzis piras komerciuli,industriuli, sacxovrebeliinfrastruqturadamimdibare teritoriebisarakontrolirebadimSeneblobadagegmili ganviTareba daadgilobrivi mosaxleobismiwebze sxvebis ukanonoSemoWra, rac seriozulsocialur da ekonomikurafeTqebas gamoiwvevsmwvane nargavebis dargvisda landSaftis <strong>menejmentis</strong><strong>gegma</strong>manqanebTan da sxva saxistransportTandakavSirebuli ubeduriSemTxvevebisriski,romlemacSeiZlebagamoiwvios toqsikurinivTierebebis daRvra ( ix.`saSiSimasalebi~),adamianebis daRupva andasaxiCreba (ix. `jandacvada usafrTxoeba~).adaproeqtebuli gadakveTebis mSenebloba (saS.yovel 3 km-Si) uzrunvelyofs am prblemisgadaWras.gaTvaliswinebuliamSeneblobisxarjebSimSenebelikontraqtoriix. gqg ix. gqg umniSvnelo sgdix. gqg ix. gqg umniSvnelo sgdavtomagistralismTelgayolebazegzispira zolis ganviTareba mwvane nargavebisdargvisa da landSaftis adeqvaturi dagegmviT.yuradReba unda mieqces vizualur-esTetikurmxares da dasaxlebuli punqtebis emisiebisagan“ekranirebis” aspeqtebs.saxifaTo masalebis transportirebismaregulirebeli sakanonmdeblo dokumentebisda maiZulebeli aRmasrulebeli meqanizmebisSeqmnis xelSewyoba.avariuli situaciebisadmi mzadyofnis daavariul situaciebze reagirebis dargobrivigegmis (sgd) da bunebriv da teqnogenuravariebze reagirebis erovnuli gegmebis (SinagansaqmeTa sministro) SemuSavebis daimplementaciis xelSewyoba.gansasazRvrisgd-s mierumniSvnelosgdkontraqtorigdbrsSsstmeksgdsgdsgdsgdgdbrsSsstmek60


• usafrTxoebis zomebisa da avariuligegmis SemuSaveba-ganxorcieleba amgvarinivTierebebis daRvriT gamowveulizaralis salikvidaciod;• specialuri marSrutebis dadgena saSiSimasalebis gadazidvisaTvis;• toqsikuri masalebis transportirebisregulireba safrTxis minimumamdeSesamcireblad;• toqikuri narCenebis transportirebisakrZalva ekologiurad mgrZnobiare damWidrod dasaxlebul ubnebze61


danarTi 2. <strong>garemos</strong>dacviTi monitoringis <strong>gegma</strong>samSeneblo fazafazamasalebismiwodebara?(monitoringo parametrebi)oficialuri nebarTvis gacemaan saqmianobis moqmedilicenziasad?(samonitoringoparametrisadgilmdebareoba)masalebismimwodebeli(asfalti, cementida RorRi)rogor?(ra xerxiT monitorrdeba/samonitoringoaRWurvilobistipi)Semowmebarodis?(monitoringissixSire/uwyvetimonitoringi)xelSekrulebisgaformebamdera mizniT?(pasuxi ar arissavaldebulo)j,u,g.moTxovnebTanSesabamisobisuzrunveliyofaar esadagebaRirebulebapasuxismgebeliinstitutisawarmosoperatorimSenebelikontraqtorimasalebistransportirebagrafikisa dagadatvirTvisSerCeuli gzebissqemis Tanaxmadniadagis zedafenis moxsnisstadia.sabolooaRdgena.samSeneblosamuSaoebissaaTebSisatvirTo manqanis tvirTigadafarebulia/datenanebuliahaeris dabinZureba masalebisgadatanasTan dakavSirebulimtveriTa da gamonabolqviTniadagis zeda fenis Senaxva,aRdgena.eroziis kontroli.landSaftis dazianeba;vizualuri zemoqmedeba;xmauris done;aRWurviloba;samSeneblo ubani zedamxedveloba winaswarganucxadebeliSemowmebebisamuSao saaTebSisamSeneblo ubani zedamxedveloba perioduli, winaswarganucxadebeliSemowmebebisamuSao saaTebSi;samuSaoTa dam-Tavrebis Semdeg.samSeneblo ubaniSemowmeba;xmauris gamzomisaSualebaperioduli(saSualod TveSierTxel);saCivrebiskvaldakvalj,u,g..moTxovnebTanSesabamisobisuzrunveliyofa;usafrTxoebisuzrunvelyofa damoZraobisTvisxelSeSlisminimizeba.samSeneblo standardtebTan,gare-mosdacviTnormeb-Tan da gmgdebu-lebebTanSesabamis-obisuzrunvelyofa;janmrTelobis,usafrTxoebis da<strong>garemos</strong>dacviTi(j,u,g.).moTxovnebTanSesabamisobisuzrunveliyofaminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSiminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSiminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSisgdmSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtori62


fazasamSeneblosamuSaoebissaaTebSisamSeneblosamuSaoebissaaTebSimSeneblobismTeli periodimSeneblobismTeli periodira?(monitoringo parametrebi)sad?(samonitoringoparametrisadgilmdebareoba)rogor?(ra xerxiT monitorrdeba/samonitoringoaRWurvilobistipi)rodis?(monitoringissixSire/uwyvetimonitoringi)mtveri da haeris dabinZureba(myari nawilakebi, Sewonilinawilakebi, mfrinavi mZimeliTonebis nawilakebi)veluri buneba: fauna,iqtiofaunis dacva wylisdabinZurebis prevenciiT.CanCqerebis SeSfoTebis minimizeba.brakonierobis prevencia.satransporto moZraobisusafrTxoeba/ manqanebi/ gadasasvlelismxedvelobis areSiyofna/ Sesabamisi maCveneblebisamSeneblo ubanzean mis siaxlovessamSeneblo ubanzean mis siaxlovesvizualuradzedamxedveloba,Semowmebebimasalebismiwodebisas daperiodulad,mSral amindSimSeneblobisprocesSisamSeneblo ubani dakvirveba kvirSi erTxelsaRamosra mizniT?(pasuxi ar arissavaldebulo)j,u,g..moTxovnebTanSesabamisobisuzrunveliyofaj,u,g..moTxovnebTanSesabamisobisuzrunveliyofa,<strong>garemos</strong>dacviTnormebTan da gmgdebulebebTanSesabamisobisuzrunvelyofa.veluri bunebis<strong>dacvis</strong>uzrunvelyofaj,u,g..moTxovnebTanSesabamisobisuzrunveliyofavibracia samSeneblo ubani winaswar ganucxadebeliSemowmebebi;saCivrebiskvaldakvalminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSiminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSizedamxedvelobasamuSao saaTebSi;winaswar ganucxadebeliSemowmebebiminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSiminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSiRirebulebapasuxismgebeliinstitutisgdmSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtori63


fazamSeneblobismTeli periodimSeneblobismTeli periodimSeneblobismTeli periodira?(monitoringo parametrebi)masalebisa da narCenebisdasawyobebis adgilebis movla,naxmari wylisa da niadagisxarisxi (Sewonili nawilakebi,zeTebi, da sxv.)sad?(samonitoringoparametrisadgilmdebareoba)masalebisa da nar-Cenebis dasawyobebisadgilebi;gaJonva ubnis farglebidan;gamorecxvadiubnebi;narCenebis marTva yvela samSenebloubani,banakebiaRWurvilobis movla dasawvaviT gamarTvawylisa da niadagis xarisxi(Sewonili nawilakebi, myarinawilakebi, zeTebi, sawvavi, dasxv.)minimalurisawvaviT gasamarTida aRWurvilobismovlis saSualebebi;gaJonva ubnis farglebidan;masalebisdasawyobebisadgilebi;gamorecxvadiubnebi;rogor?(ra xerxiT monitorrdeba/samonitoringoaRWurvilobistipi)dakvirvebarodis?(monitoringissixSire/uwyvetimonitoringi)masalebis miwodebisasda periodulad,mSeneblobisprocesSi (saS.1/kviraSi),gansakuTrebiT naleqebismosvlisas(wvima/Tovli/sxv).ra mizniT?(pasuxi ar arissavaldebulo)dabinZurebisdonis Semcirebisuzrunvelyofa;samSeneblo standardtebTan,gare-mosdacviTnormeb-Tan da gmgdebu-lebebTanSesabamis-obisuzrunvelyofa;dakvirveba kvirSi erTxel dabinZurebisdonis Semcirebisuzrunvelyofa;samSeneblo standardtebTan,gare-mosdacviTnormeb-Tan da gmgdebu-lebebTanSesabamis-obisuzrunvelyofa;dakvirvebadabinZurebisdonis SemcirebisuzrunvelyofaminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSizedamxedvelobiskontraqtebSimasalebis miwodebisasda periodulad,mSeneblobisprocesSi (saS.1/kviraSi),gansakuTrebiT naleqebismosvlisas(wvima/Tovli/sxv).minimalurizedamxedvelobiskontraqtebSiRirebulebapasuxismgebeliinstitutisgdmSenebelikontraqtorisgdmSenebelikontraqtori64


fazamSeneblobismTeli periodira?(monitoringo parametrebi)zemoqmedeba arqaeologiurubnebsa da naSTebzesad?(samonitoringoparametrisadgilmdebareoba)miwis samuSaoebisyvela ubanirogor?(ra xerxiT monitorrdeba/samonitoringoaRWurvilobistipi)dakvirvebarodis?(monitoringissixSire/uwyvetimonitoringi)uwyveti/yoveldRiurira mizniT?(pasuxi ar arissavaldebulo)kulturulimemkvidreobis<strong>dacvis</strong>uzrunvelyofaminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSiRirebulebapasuxismgebeliinstitutiakcwarmomadgeneli.sgdmSenebelikontraqtorimSeneblobismTeli periodimSeneblobismTeli periodibiologiuri dabinZureba miwissamuSaoebisasniadagisinfeqciebis samarxebsi (mag.jilexi) siaxlovesinfrastruqturulielementebis dacvamiwis samuSaoebisyvela ubanisairigacio arxebisgadakveTagansakuTrebiTkn 53 – 53+350dakvirvebavizualuridakvirvebauwyveti/yoveldRiurimSeneblobisprocesSiSesabamis adgilzejan<strong>dacvis</strong>uzrunvelyofainfrastruqturis<strong>dacvis</strong>uzrunvelyofaminimalurimSenebelikontraqtori“kvebisproduqtebisusafrTxoebis,veterinariisdamcenareTa<strong>dacvis</strong>erovnulisamsaxuri”sgdminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSisgdmSenebelikontraqtori65


fazamSeneblobisdasrulebisSemdegmSeneblobismTeli periodira?(monitoringo parametrebi)sad?(samonitoringoparametrisadgilmdebareoba)mwvane nargavebis dargva kn 42+375 – 43 +375kn 52+800 – 53+300damcavi aRWurviloba.satransporto moZraobisgadayvanis organizebarogor?(ra xerxiT monitorrdeba/samonitoringoaRWurvilobistipi)vizualuridakvirvebarodis?(monitoringissixSire/uwyvetimonitoringi)mSeneblobisdasrulebisSemdegra mizniT?(pasuxi ar arissavaldebulo)sofel aRaianisda Tezi-okamissairigacio arxisdamatebiTi dacvamtveriTa daemisiebiTdabinZurebisaganHSE.moTxovnebTanSesabamisobisuzrunveliyofainima-lurizedamxedvelobiskontraqtebSisamSeneblo ubani Semowmeba; winaswar ganucxadebeliSemowmebebisamuSaoebismimdenareobisasminimalurizedamxedvelobiskontraqtebSiRirebulebapasuxismgebeliinstitutisgdmSenebelikontraqtori66


saoperacio fazafazamTelisaoperacioperiodimTelisaoperacioperiodimovlissamuSaoebisperiodSimTelisaoperacioperiodimTelisaoperacioperiodimTelisaoperacioperiodira?(monitoringo parametrebi)bunebrivi landSaftisgrZelvadiani degradirebamiwis zolsa da ferdobebzeavtomagistralis siaxloves.mewyrebis, qvaTacvenis da sxvasaSiSi geologiuri procesebisganviTareba.. vizualurizemoqmedeba.sadrenaJe maxasiaTeblebisSecvla, erozia, mcenareulisafaris degradirebaeroziiszemoqmedebasmoqceuli nakadebSi Sewoni-lidanaleqis donis awevahaeris dabinZureba asfaltisqarxnebiT movlis samuSaoebisperiodSi.narCenebisa da dabinWurebisrutinuli marTva; gzispirasmiyrili sagnebida sawvaviTumniSvnelo dabinZureba;haeris dabinZureba moZravimanqanebiTsad?(samonitoringoparametrisadgilmdebareoba)rogor?(ra xerxiT monitorrdeba/samonitoringoaRWurvilobistipi)rodis?(monitoringissixSire/uwyvetimonitoringi)ra mizniT?(pasuxi ar arissavaldebulo)mTel gasworze dakvirveba kvartalurad eroziuli <strong>dacvis</strong>,aRdgenisavizualurizemoqmedebisSerbilebisuzrunvelyofa;s. aRaianTan; dakvirveba kvartalurad wylis <strong>dacvis</strong>uzrunvelyofa;minimalurimTel gasworze dakvirveba; erTxel movlis dabinZurebisqarxnis teqnikurimdgomareobis dawyebisassamuSaoebis Sesusteba;Semowmeba;mTel gasworze dakvirveba yovelTviurad narCenebis marTvada dabinZurebisSesusteba;s.s. aRaiansa dargvaliWalasTAn;moZravi manqanebis xmauri s.s. aRaiansa dargvaliWalasTAn;dakvirveba;nimuSebisaReba/analiziObservation;Sampling/measurementkvartalurad/wliuradkvartalurad/wliuraddabinZurebisSesusteba;xmaurisagan dacvada j,u,g. moTxovnebTanSesabamisobaar esadagebaminimaluriminimaluriminimaluriminimaluriRirebulebapasuxismgebeliinstitutisgd;sgd;ubnisufrosisamSenebloubnisufrosi;sgdsgd;ubnisufrosigdbrsgdbrs67


mTeli saoperacioperiodi;gansakuTrebuliyuradReba epidemiebisada mcenareTadaavadebebisgavrcl-sas;mTelisaoperacioperiodimcenareuli/saveterinarosanitariuli zomebigadaudebeli mzadyofnasagangeboSemowmebis punqtebisagangebosituaciebissamsaxuri;imitaciuritreiningebi;tvirTebissertifikatebisSemowmeba;sagangeboprocedurebi;daavadebebisgavrcelebisprevenciaauditi; yovelwliurad gadaudebelimzadyofna;samaSvelooperaciebi;dabinZurebisSesusteba;minimaluriminimalurisoflismeurneobissaministrosmcenareTa<strong>dacvis</strong>inspeqciasegs;Ssssgd68

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!