Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negara2Perpustakaan Negara MalaysiaData Pengkatalogan-dalam-PenerbitanDasar perbandaran negara.ISBN 983-42643-2-11. Urban policy-Malaysia. 2. Urbanization--Malaysia. I. Malaysia. JabatanPerancangan Bandar dan Desa.307.7609595

Dasar Perbandaran NegaraPERUTUSANPerdana Menteri MalaysiaPembangunan negara dipandu oleh misi nasionaliaitu Wawasan 2020 yang memanifestasikan danmengaspirasikan sebuah negara Malaysia yang majusepenuhnya dari segi ekonomi, sosial, politik dankerohanian menjelang tahun 2020. Negara kini telahmemasuki fasa kedua ke arah pencapaian Wawasan2020. Proses globalisasi yang pesat, kemajuandalam bidang sains dan teknologi serta keperluanuntuk menguasai ekonomi yang berasaskanpengetahuan memerlukan negara berada di landasanyang kukuh untuk kekal kompetitif dan berdayasaing agar seiring dengan negara-negara lain.Dalam konteks ini, arah tuju pembangunan negaraperlu dirancang dan diurus dengan sistematik sertakomprehensif bagi merangsang keupayaan negarauntuk bersaing di peringkat global.Bandar merupakan salah satu sektor pemangkinkepada pertumbuhan ekonomi dan pusat pelaburanterpenting bagi negara. Sektor bandar berperanandalam menarik pelabur-pelabur asing dan tempatanuntuk menjalankan kegiatan ekonomi selain menjaditempat tumpuan untuk aktiviti rekreasi dan sosial.Dalam hal ini, bandar perlu berupaya menawarkanpersekitaran kawasan yang kompetitif, berdayasaing serta terbaik bagi menyokong segala bentukaktiviti di dalamnya. Semenanjung Malaysiadijangka mengalami proses perbandaran yangpesat menjelang tahun 2020, di mana kebanyakanpenduduknya akan bertumpu di kawasan-kawasanbandar. Penduduk yang ramai ini memerlukan lebihbanyak ruang bagi penyediaan kawasan perumahan,kemudahan awam, dan infrastruktur. Justeru itu,sumber jaya negara perlu digunakan secara optimumdan seimbang dengan memastikan pembangunanyang dilaksanakan menghasilkan pulangan yangbaik dan pada masa yang sama kepentingan aspekpemeliharaan alam sekitar perlu terus menjadikeutamaan.Dasar Perbandaran Negara (DPN) disediakanbertujuan memastikan bandar-bandar dapatberperanan secara optimum sebagai enjinpertumbuhan ekonomi negara dan mempunyaikualiti kehidupan yang tinggi melalui prosesperbandaran yang lebih terancang dan sistematik.Aspirasi DPN adalah selari dengan misi nasionaluntuk menjadi sebuah negara maju sepenuhnyamenjelang tahun 2020. Saya berharap denganterlaksananya kesemua dasar ini, bandar-bandarkita akan dapat dimajukan secara efisien, efektif dandiurustadbir secara seimbang, dengan seterusnyaberupaya menjadi bandar bertaraf dunia yangsetanding dengan negara-negara lain.Dato’ Seri Abdullah bin Haji Ahmad BadawiPerdana Menteri Malaysia3

Dasar Perbandaran NegaraPERUTUSANMenteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan4Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatanmengalu-alukan penyediaan Dasar PerbandaranNegara (DPN) yang bertujuan untuk mewujudkanbandar yang berwawasan dengan komuniti dankehidupan yang sejahtera. Ianya adalah selaridengan Misi Nasional dan Kementerian untukmenyediakan suatu persekitaran hidup yang sihat,selamat, sejahtera dan indah untuk pembangunansosio-ekonomi dan masyarakat Malaysia yang majudan berdisplin.Penyediaan DPN ini adalah tepat pada masanyamemandangkan negara kini sedang mengalamiproses perbandaran yang pesat. Dalam konteksSemenanjung Malaysia sahaja, kadar perbandarannegara dijangka akan meningkat sehingga 75%menjelang tahun 2020. Peningkatan ini akanmenyaksikan timbulnya pelbagai implikasi yangnegatif dari proses pembangunan perbandaransekiranya ia tidak diurus dengan baik. Antara isuisuperbandaran yang menjadi perhatian kerajaanadalah seperti kemiskinan bandar, peningkatan kadarjenayah, pembuangan sisa pepejal, perumahan untukgolongan berpendapatan rendah, pemeliharaanalam sekitar, pencemaran dan sebagainya. Isu-isuini perlu ditangani secara holistik bagi memastikanperanan bandar sebagai enjin pertumbuhan ekonomiterus dikekal dan diperkukuhkan. Bandar-bandarperlu diurustadbir dengan efisien dan efektif bagimewujudkan suasana persekitaran hidup yangmampan dan selesa sebagai tempat untuk bekerjadan didiami. Pada masa yang sama, keunikanbandar perlu dipelihara bagi mengekalkan imej danidentitinya yang tersendiri.Dasar Perbandaran Negara (DPN) ini bertujuanmemberi halatuju kepada agensi-agensi Kerajaandalam merancang, melaksana dan mengurusperkhidmatan bandar. Bagi memastikankeberkesanannya, Jabatan Perancangan Bandar danDesa Semenanjung Malaysia akan bertanggungjawabmemantau pelaksanaan DPN. Adalah menjaditanggungjawab semua pihak yang terlibat dalamperancangan, pembangunan dan pentadbiran bandaruntuk melaksanakan dasar-dasar tersebut denganbaik. Justeru itu, semua pihak terutama sekali pihakberkuasa tempatan perlu mengambil pendekatanyang lebih berinovasi, telus dan cekap dalam usahamembangun dan mewujudkan bandar-bandar yangberkualiti, sejahtera, berdaya saing dan progresif.Dato’ Seri Ong Ka TingMenteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan

Dasar Perbandaran NegaraPRAKATAKetua PengarahJabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung MalaysiaBandar merupakan pemangkin dan penyumbangkepada pertumbuhan ekonomi negara, pusatbagi inovasi dan keusahawanan, serta sumberperkhidmatan sosial yang tinggi. Urustadbir bandaryang efisien dan efektif dapat membantu menjanapembangunan negara yang lebih kompetitif danberdaya saing. Oleh yang demikian, potensipembangunan yang wujud di bandar perlu terusdigunakan dan disokong agar ianya berupayamenawarkan perkhidmatan dan lokasi pelaburanpada tahap yang tinggi. Penyediaan DasarPerbandaran Negara (DPN) ini adalah usaha Jabatanbagi menyahut aspirasi negara untuk mewujudkanpembangunan seimbang yang bukan hanyaberorientasikan kepada pembangunan ekonomitetapi merentasi aspek sosial dan kerohaniansepertimana yang terkandung dalam RancanganMalaysia Ke Sembilan (RMKe-9) dan Misi Nasional.DPN ini berfungsi memandu dan menyelarasperancangan dan pembangunan bandar supayalebih efisien dan efektif bagi menghadapi cabarancabaranmasa kini dan hadapan serta memastikanpencapaian matlamat negara maju sepenuhnyamenjelang tahun 2020. DPN akan dijadikan sebagairangka kerja asas dalam segala perancangan,pembangunan dan pentadbiran bandar-bandar diMalaysia. Penyediaan DPN ini adalah selaras denganperuntukan Seksyen 6B(3), Akta PerancanganBandar dan Desa (Pindaan 2001) Akta A1129 danBab 21 Rancangan Malaysia Ke Sembilan (RMKe-9)di bawah tajuk ’Perkhidmatan Bandar’. PenggubalanDPN adalah melalui proses perundingan denganpelbagai agensi persekutuan, negeri dan tempatantermasuk Pertubuhan Bukan Kerajaan, InstitutPengajian Tinggi, Sektor Korporat dan Pakar-pakardari seluruh negara.DPN ini memberi tumpuan kepada enam teras utamayang menggariskan strategi ke arah mewujudkanbandar yang selamat, bersistematik, modendan menarik. Sebanyak 30 dasar telah digubalyang merangkumi pelbagai aspek penting dalamperancangan, pembangunan dan pentadbiranbandar-bandar di negara ini. Adalah diharapkandengan adanya DPN ini, segala bentuk perancanganpembangunan bandar-bandar di Malaysia akandapat dilaksanakan dengan terancang, seimbang,berkualiti, mampan dan sejahtera ke arah pencapaianmatlamat negara untuk maju sepenuhnya dari segiekonomi, sosial, politik dan kerohanian menjelangtahun 2020.Dato’ Mohd. Fadzil bin Hj. Mohd. KhirKetua PengarahJabatan Perancangan Bandar dan DesaSemenanjung Malaysia5

Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran NegaraISI KANDUNGAN91012283132356888108PengenalanTujuan Dasar Perbandaran NegaraIsu Dan CabaranFalsafahMatlamatObjektifTeras Dasar Perbandaran NegaraTeras 1: Pembangunan Perbandaran Yang Efisien Dan MampanTeras 2: Pembangunan Ekonomi Bandar Yang Kukuh, Dinamik dan Berdaya SaingTeras 3: Sistem Pengangkutan Bandar Yang Bersepadu dan EfisienTeras 4: Penyediaan Perkhidmatan Bandar, Infrastruktur dan Utiliti Yang BerkualitiTeras 5: Pewujudan Persekitaran Kehidupan Bandar Yang Sejahtera dan BeridentitiTeras 6: Tadbir Urus Bandar Yang EfektifPelan Tindakan PelaksanaanLampiranPenghargaan

8Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negara1.0 PENGENALANBandar sebagai enjin pertumbuhan ekonomimempunyai peranan yang amat penting dalampencapaian wawasan negara untuk menjadi negaramaju menjelang tahun 2020. Sepanjang dua dekad yanglalu tahap perbandaran telah menunjukkan peningkatanyang signifikan dan dijangka akan terus meningkatpada masa akan datang. Bagi menangani dan menguruspeningkatan ini dengan baik, wujud keperluanterhadap perancangan, pembangunan dan pengurusanperkhidmatan perbandaran yang lebih sistematik danefisien supaya kualiti hidup yang lebih baik dapatdinikmati oleh komuniti bandar.Potensi perkembangan bandar perlu dirancang dengansebaik mungkin selaras dengan perubahan teknologidan cabaran globalisasi supaya dapat memberisumbangan yang maksimum kepada pertumbuhanekonomi negara. Namun demikian pembangunanbandar sedia ada menghadapi pelbagai masalah fizikaldan sosial ekoran daripada pembangunan yang tidakdilaksanakan dengan seimbang. Sehubungan itu saturangka asas yang lebih menyeluruh dan bersepaduuntuk memandu proses perbandaran di negara iniperlulah diwujudkan melalui penggubalan DasarPerbandaran Negara.Keperluan penyediaan DPN telah ditekankan di dalamRMK-8 dan RMK-9 di mana DPN perlu digubal untukmeningkatkan keberkesanan kualiti perkhidmatanbandar ke arah mewujudkan bandar yang selamat,bersistematik, moden dan menarik. Peruntukan dibawah Bahagian IIB, Seksyen 6B (3), Akta PerancanganBandar dan Desa (Akta 172) yang dipinda pada tahun2001 (Akta A1129), juga menyatakan keperluanbagi Ketua Pengarah Perancangan Bandar dan Desamenimbangkan dasar perbandaran negara atau dasarlain yang serupa dalam menyediakan draf RancanganFizikal Negara (RFN).91.0 Pengenalan

Dasar Perbandaran Negara2.0 TUJUAN DASARPERBANDARAN NEGARADasar Perbandaran Negara merupakan dasar yang memandudan menyelaras perancangan dan pembangunan perbandarannegara supaya lebih efisien dan sistematik khususnya bagimengurus peningkatan jumlah penduduk bandar padatahun 2020 dengan penekanan terhadap keseimbanganpembangunan sosial, ekonomi dan fizikal di dalam bandar. Iajuga akan dijadikan asas untuk menggalakkan integrasi danperpaduan kaum yang akan tinggal dalam kawasan bandar.10Dasar Perbandaran Negara akan dijadikan teras utama dalamsemua aktiviti perancangan dan pembangunan bandar diSemenanjung Malaysia termasuk penyediaan rancanganrancanganpemajuan di peringkat negeri dan tempatan. Dasarini akan menggariskan perkara-perkara teras, dasar-dasar,langkah-langkah dan pelan tindakan perlaksanaan bagimenyelaras dan mengurus perbandaran negara.

Dasar Perbandaran Negara2.0 Tujuan Dasar Perbandaran Negara11

Dasar Perbandaran Negara3.0 ISU DAN CABARANDalam menghadapi proses perbandaran,terdapat beberapa isu utama yang dihadapi olehbandar-bandar di seluruh negara. Antara isu-isutersebut adalah:12

Dasar Perbandaran Negarai. Kadar Perbandaran yang PesatPembangunan perbandaran di SemenanjungMalaysia telah berkembang dengan pesatnyaterutama sejak dua dekad yang lalu di mana kadarperbandaran telah meningkat daripada 54.3%kepada 65.4% dalam tempoh antara tahun 1991ke tahun 2000. Adalah dijangkakan kadar iniakan meningkat kepada 75% menjelang tahun2020. Pertambahan penduduk ini kebanyakannyabertumpu di konurbasi-konurbasi utama sepertiKuala Lumpur, George Town, Johor Bahru danKuantan. Peningkatan penduduk yang tinggi inimemerlukan pertambahan kawasan-kawasan barubagi pembangunan kawasan perumahan, kemudahanawam, perniagaan dan gunatanah bandar yang lain.Ketiadaan had pembangunan bandar yang jelas telahmewujudkan ‘urban sprawl’ yang menyebabkanpembangunan telah menjangkau ke kawasan sensitifalam sekitar, kawasan pertanian utama dan lain-lainkawasan yang tidak sesuai untuk dibangunkan.Selain itu, ketidakpatuhan kepada rancanganpemajuan yang telah disediakan telahmenyumbangkan kepada kewujudan masalah ini.Keadaan ini telah menimbulkan pelbagai masalahperbandaran seperti pencemaran alam sekitar,kesesakan lalulintas, kewujudan kawasan-kawasan‘brownfield’, kehilangan daya tarikan dalamkawasan bandar, kemerosotan kualiti infrastruktur,kekurangan kawasan hijau dan kemudahan awamyang lain; hingga menyebabkan penurunan kualitihidup bandar.Masalah percanggahan gunatanah masih wujudterutamanya di bandar-bandar yang mengalamipembangunan yang pesat memandangkanpermintaan gunatanah di kawasan-kawasanstrategik adalah tinggi. Kewujudan kilang-kilangharam di kawasan bandar telah menimbulkan banyakmasalah pencemaran alam sekitar. Ini kerana kilangkilangharam tidak dilengkapi dengan kemudahaninfrastruktur dan utiliti yang sepatutnya. Banyakaktiviti industri terutamanya kemudahan-kemudahanperusahaan kecil dan sederhana (SME) dibina secarabertaburan di lokasi-lokasi yang tidak sesuai sertatidak diurus dengan baik. Situasi ini perlu diatasimelalui perancangan, pemantauan dan pengurusanyang lebih baik terhadap kemudahan aktiviti ekonomidi kawasan bandar.133.0 Isu dan Cabaran

Dasar Perbandaran Negaraii. Penurunan Kualiti Alam Sekitar14Masalah yang timbul daripada proses perbandaranyang pesat telah menyebabkan penurunan kualitialam sekitar terutamanya kualiti air, udara dan bunyi.Banyak sungai yang menjadi sumber utama airtelah mengalami kemerosotan kualiti air disebabkanoleh sisa buangan isi rumah, efluen dari sektorperindustrian, pepejal terampai dari hakisan tanahdan sisa logam berat dari kilang. Berdasarkanlaporan Jabatan Alam Sekitar, terdapat sebanyak9 lembangan sungai dalam keadaan tercemar padatahun 2004 dan antaranya adalah Sungai Klangdan Sungai Buloh di Selangor, Sungai Juru di PulauPinang serta Sungai Segget di Johor.

Dasar Perbandaran NegaraPencemaran udara pula meningkat disebabkanoleh pelepasan (emission) daripada kenderaan,pembangunan industri dan penggunaan bahanapi yang tidak mesra alam. Status kualiti udarapada tahap tidak sihat dicatatkan di kawasanbandar disebabkan oleh kepekatan habuk halusdi bawah saiz 10 mikron (PM 10) yang tinggi iaitupada bacaan 52 ug/m 3 berbanding 50ug/m 3 yangdibenarkan didalam Garispanduan Kualiti UdaraPersekitaran Malaysia. Selain itu, aktiviti manusiayang bertambah dengan kepadatan yang tinggi jugatelah menjana paras bunyi hingar di kawasan bandar.Laporan Tahunan Kualiti Alam Sekeliling tahun 2002menunjukkan paras bunyi di kawasan perumahan(di dalam bandar) kebanyakannya melebihi parasyang disyorkan oleh ‘World Health Organisation’(melebihi 65dBA). Lebih kurang 90% daripada puncapencemaran bunyi ini adalah daripada kenderaan.Bilangan penduduk yang meningkat dalam kawasanbandar telah menjana kuantiti buangan sisa pepejalyang sangat tinggi dan memberi tekanan kepadakeperluan penyediaan tapak pelupusan di dalamkawasan bandar. Mengikut RMK-9, jumlah sisapepejal yang dijana di Semenanjung Malaysiameningkat daripada 16,200 tan metrik sehari padatahun 2001 kepada 19,100 tan metrik sehari padatahun 2005 dan sekiranya tidak diuruskan denganbaik ia akan memberi kesan negatif kepada alamsekitar dan kualiti hidup penduduk bandar.153.0 Isu dan Cabaran

Dasar Perbandaran Negaraiii. Ekonomi Bandar yang Kurang Berdaya SaingPertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB)meramalkan 60 peratus penduduk dunia bersamaanlima bilion orang akan bermastautin di kawasanbandar menjelang tahun 2030. Dengan lebih tigaperempatpopulasi tinggal di kawasan bandar diMalaysia menjelang tahun 2020, permintaan untukpekerjaan di pusat-pusat bandar akan meningkatdengan signifikan. Ini akan memberi tekanan untukmewujudkan bilangan pekerjaan yang mencukupidi kawasan bandar bagi memenuhi permintaanyang semakin bertambah dan pada masa yangsama mengurangkan kadar pengangguran di tahapyang boleh diterima. Kadar pengangguran yangtinggi mengakibatkan pelbagai isu sosial yangbersabit dengan kemiskinan, jenayah dan kacauganggu. Tekanan untuk mewujudkan pekerjaanakan menjadi lebih intensif dalam konurbasi bandaryang dijangka akan berhadapan dengan persaingandaripada bandaraya-bandaraya lain di serata duniahasil daripada globalisasi dan proses meliberalisasiperdagangan. Ini disebabkan konurbasi bandardijangka akan menerajui negara dalam pencarianpelaburan asing dan dengan itu menjadi pusat-pusatyang kompetitif dalam menarik pelabur.16Oleh itu, satu daripada cabaran ekonomi bandaradalah menjadikan kawasan bandar sebagai pusatpusatpelaburan dan perniagaan. Kawasan bandar iniperlu berupaya menarik pelaburan dan perniagaantempatan dan asing untuk memiliki ekonomi yangberdaya maju dan menyediakan peluang-peluangpekerjaan yang mencukupi.

Dasar Perbandaran NegaraDalam menggalakkan pertumbuhan ekonomidi kawasan bandar, tumpuan yang perlu diberiadalah pewujudan kekayaan yang diagihkansecara saksama di kalangan penduduk untukmengurangkan masalah kemiskinan dalam bandar.Walaupun kadar kemiskinan bandar menunjukkanpenurunan dan berada pada paras 2.0% pada tahun2002, tetapi beberapa kajian telah membuktikanwujudnya masalah kekurangan perumahan dankemudahan asas serta penurunan kualiti hidup dikalangan penduduk bandar. Dari segi profil miskinbandar berdasarkan Laporan RMK-9, pada tahun2004 didapati insiden miskin bandar menunjukkanperatusan yang tertinggi di kalangan Bumiputeraiaitu 4.1% dibandingkan dengan kumpulan etnikCina 0.4 % dan India 2.4%. Oleh kerana golonganBumiputera kurang kemahiran dan pendidikan yangbersesuaian, kebanyakannya telah melibatkan diridalam sektor tidak formal sebagai sumber pekerjaan.Oleh sebab pekerjaan di sektor tidak formal adalahtidak terjamin dan berpendapatan lebih rendahmereka mudah terjerat ke dalam lingkungankemiskinan. Oleh itu, perancangan jangka panjangperlu dibuat untuk mengadakan program-programyang dapat meningkatkan peluang-peluangpekerjaan dan pendapatan bagi golongan miskinbandar yang kebanyakannya adalah golonganBumiputera.173.0 Isu dan Cabaran

18Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negaraiv. Sistem Pengangkutan yang Tidak CekapBerdasarkan maklumat Jabatan PengangkutanJalan Malaysia, bilangan pendaftaran kenderaanuntuk seluruh Malaysia adalah 14.8 juta kenderaanpada tahun 2005. Daripada jumlah ini 47% adalahmotosikal dan 44% adalah kereta persendiriandan selebihnya adalah kenderaan perdagangan,kenderaan perkhidmatan awam dan lain-lain.Bilangan pemilikan kenderaan persendirian yangtinggi telah memberi tekanan kepada kapasitirangkaian jalanraya sedia ada terutamanya dibandar-bandar besar seperti konurbasi KualaLumpur dan konurbasi Georgetown. Di samping itu,ketidakcekapan kemudahan pengangkutan awammenyebabkan penduduk bandar lebih cenderungmenggunakan kenderaan persendirian daripadamenggunakan perkhidmatan pengangkutanawam. Mengikut Kajian Integrasi PembangunanPengangkutan Awam dan Guna Tanah Lembah Klangpada tahun 2003, nisbah penggunaan kenderaanpersendirian berbanding pengangkutan awam adalah89:11. Kedua-dua faktor ini telah menyumbangkankepada masalah kesesakan yang teruk di bandarbandartersebut. Keadaan ini pada jangka panjangakan memberi kesan negatif kepada daya saing dantarikan bandar-bandar untuk menarik pelabur luardan dalam negara.Pada dasarnya, sistem pengangkutan semasatidak mampu menangani masalah kesesakan jalandan memberi perkhidmatan yang menerapkanprinsip-prinsip keselamatan dan mesra penggunakepada penduduk bandar. Kemudahan-kemudahanpengangkutan disediakan tanpa mengambilkirakeperluan integrasi antara mod-mod pengangkutanyang berlainan yang menyebabkan kesukarankepada pengguna dalam membuat pertukaran modpengangkutan. Penyediaan infrastruktur fizikal bagisistem pengangkutan awam seperti laluan pejalankaki berbumbung dan perhentian bas yang dapatmeningkatkan keselesaan pengguna masih kurangdiberi penekanan.Rangkaian jalan di kawasan bandar-bandar bersaizsederhana dan kecil juga masih belum dibangunkanke tahap optimum. Kebanyakan jalan-jalan utama dibandar-bandar ini menjadi laluan terus kepada trafikyang melalui kawasan bandar kerana kekuranganjalan-jalan alternatif dan seterusnya menimbulkankesesakan pada waktu-waktu tertentu. Lebih banyakrangkaian jalan diperlukan bagi meningkatkanaksesibiliti ke kawasan bandar dan pergerakan didalam bandar itu sendiri.193.0 Isu dan Cabaran

Dasar Perbandaran Negara20v. Kemerosotan Kualiti HidupPenduduk BandarIsu penurunan kualiti hidup di dalam bandarmerupakan antara isu utama kesan daripadapembangunan bandar yang tidak diuruskandengan baik. Untuk menjadi sebuah bandar yangmaju dan mampan ciri yang perlu adalah kualitiinfrastrukur sokongan dan kualiti hidup yang tinggiyang dihasilkan melalui penyediaan perumahan,pendidikan, rekreasi dan kemudahan-kemudahankesihatan yang mencukupi.Dari aspek penyediaan perumahan, isu utamanyaadalah kekurangan penyediaan perumahan untukgolongan berpendapatan rendah. Walaupun secaraamnya kemudahan perumahan telah disediakanmelebihi dari keperluan sebenar, bekalan perumahanuntuk golongan miskin bandar sentiasa tidakmencukupi kerana harga rumah adalah diluarkemampuan mereka.

Dasar Perbandaran NegaraDi bawah RMK-8, banyak program perumahan kosrendah seperti Projek Perumahan Awam Kos Rendah(PAKR) dan Program Perumahan Rakyat (PPR) telahdilaksanakan di kawasan bandar-bandar, namunia masih belum dapat menangani isu kekuranganrumah kos rendah sehingga kini. Dalam tempohRMK-8, jumlah pencapaian penyediaan rumahkos rendah adalah sebanyak 200,519 unit rumahberbanding dengan sasarannya iaitu sebanyak232,000 unit rumah. Kekurangan perumahan bagigolongan berpendapatan rendah telah menyebabkanwujudnya petempatan-petempatan setinggan dikawasan-kawasan bandar utama di dalam negara.Kewujudan kawasan-kawasan setinggan yang tidakmempunyai kemudahan infrastruktur yang sempurnatelah menimbulkan banyak masalah kepadapersekitaran kawasan bandar dan kesan sampinganseperti gejala sosial termasuklah masalahpendidikan anak-anak, jenayah, dadah, salah lakudan lain-lain.Dari segi penyediaan kemudahan awam, didapatipenyediaan kawasan-kawasan rekreasi adalah tidakmencukupi bagi keseluruhan bandar di Malaysia.Selain itu penyediaan kemudahan awam di kawasanbandar menghadapi masalah penyelenggaraan danjuga didapati tidak mesra pengguna terutamanya darisegi lokasi dan rekabentuk di mana kebanyakannyamasih tidak mengambilkira keperluan penggunagolongan istimewa, kanak-kanak dan warga tua.Perbuatan merosakkan harta awam (vandalisme)juga wujud dan menjadikan kemudahan awam yangdisediakan tidak dapat digunakan sebaiknya.213.0 Isu dan Cabaran

Dasar Perbandaran NegaraPertumbuhan penduduk bandar yang pesatjuga telah meningkatkan keperluan terhadapkemudahan infrastruktur dan utiliti yang manatidak dapat ditampung oleh kemudahan sedia ada.Pembangunan kawasan-kawasan perumahan danperindustrian sering tidak dikaitkan dengan dayatampung utiliti terutamanya bekalan air. Bandarbandarterutama dalam konurbasi Kuala Lumpursering menghadapi masalah gangguan bekalanair yang tidak mencukupi. Masalah banjir kilatjuga sering terjadi disebabkan sistem perparitanyang tidak dapat menampung kuantiti air larianyang semakin tinggi akibat peningkatan aktivitiperbandaran. Terdapat kemudahan yang tidak dapatdisediakan dengan sempurna disebabkan ianya perludirancang secara menyeluruh pada tahap wilayahdan tidak dapat diselesaikan oleh Pihak BerkuasaTempatan secara individu contohnya penyediaantapak-tapak pelupusan sisa pepejal dan bahan toksik.Infrastruktur dan utiliti yang tidak diselenggarakandengan baik dan masalah penyelarasan agensiagensiyang terlibat dalam penyediaan kemudahankemudahanini telah menambahkan kerumitanmasalah tersebut.22

Dasar Perbandaran NegaraDari segi kualiti perkhidmatan bandar yangdisediakan secara amnya masih terdapat isuisumengenai kualiti perkhidmatan yang rendahdan tidak dapat memenuhi keperluan penduduk.Penyelenggaraan perkhidmatan bandar yang tidakefisien seperti penyelenggaraan perparitan danpemungutan sampah telah menimbulkan pelbagaimasalah seperti banjir kilat dan masalah kesihatanawam. Bagaimanapun, kualiti perkhidmatanbandar seperti penyelenggaran sistem perparitan,pungutan sampah, pembersihan kawasan danpenyelenggaraan tempat-tempat awam adalahberbeza bergantung kepada keupayaan PihakBerkuasa Tempatan yang mentadbir bandarberkenaan. Bandar-bandar yang terletak di bawahpentadbiran Pihak Berkuasa Tempatan yang besar danmempunyai kewangan yang kukuh akan mendapatperkhidmatan yang lebih berkualiti dibandingkandengan bandar-bandar yang ditadbir oleh PihakBerkuasa Tempatan yang lebih kecil.Bandar-bandar di Malaysia juga telah mengalamikemerosotan kualiti hidup dari aspek keselamatan.Laporan Kualiti Hidup Malaysia 2004 menunjukkandalam tempoh 1990 – 2002 indeks keselamatanawam telah menurun sebanyak 19.9 mata. Puratakes jenayah telah meningkat daripada 3.8 kespada tahun 1990 kepada 6.2 kes pada tahun 2002.Komponen keselamatan menjadi semakin pentingkerana kebelakangan ini jenayah yang melibatkankes ragut, pecah rumah dan kecurian semakin kerapberlaku. Aspek keselamatan adalah berkait dengankesejahteraan sosial dan kedua-duanya merupakanprasyarat kepada pembangunan mampan dan stabil.Oleh itu ia perlu ditangani untuk meningkatkankualiti hidup penduduk di kawasan bandar.3.0 Isu dan Cabaran23

24Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negaravi. Kurang Penekanan Terhadap RekabentukBandar dan Pemuliharaan WarisanImplikasi yang dibawa oleh proses perbandaranmahupun globalisasi telah membawa perubahanyang drastik khususnya kepada imej bandar-bandarutama. Kebanyakan bandar di Malaysia masihlemah dalam memberi satu identiti yang jelas dankarakter yang tersendiri. Kemasukan pengaruh dariluar telah mewujudkan lebih banyak bandar bersifatglobal seperti Kuala Lumpur, Georgetown danJohor Bahru. Bandar-bandar ini dengan penonjolanimej kosmopolitan, mempunyai kecenderunganmenjadi homogeneous dan risiko kehilangan identiti.Pembangunan yang terlalu pesat dan polisi ‘laissezfaire’telah menghasilkan pembangunan yangkurang menarik dan susunatur yang kurang kreatif.Pembangunan sedia ada lebih mengutamakanpenggunaan tanah optima dan mendapat keuntungandalam jangka pendek. Ini telah menyebabkankepentingan rekabentuk bandar telah diabaikandalam mewujudkan satu persekitaran bandar yanglebih selesa dan berkarakter.Pada masa yang sama, pembangunan yang pesatjuga telah memberi tekanan kepada persekitarankawasan warisan. Usaha-usaha pengekalan danpemuliharaan warisan terutamanya dalam kawasanbandar menjadi sukar bilamana pemilik-pemilikbangunan dan pihak pemaju lebih berminat untukmembangunkan pusat-pusat perniagaan baru yanglebih menguntungkan.253.0 Isu dan Cabaran

Dasar Perbandaran Negaravii. Tadbir Urus Bandar yangKurang BerkesanDalam menghadapi proses urbanisasi yangpesat menjelang tahun 2020, tadbir urus bandarberdepan dengan pelbagai cabaran yang amatkompleks. Cabaran-cabaran tadbir urus bandarini memerlukan pihak terbabit lebih fokus dalammenjalankan setiap tanggungjawab terhadappembangunan bandar. Bagaimanapun, penglibatanbanyak agensi dan jabatan dalam pengurusanbandar menyebabkan banyak tindakan sukaruntuk diselaraskan dan menjejaskan keberkesanantindakan-tindakan tersebut.26

Dasar Perbandaran NegaraPengurusan dan pentadbiran bandar yang baikjuga perlu mengambilkira keupayaan sesebuahPihak Berkuasa Tempatan yang mempunyai tahapkemampuan yang berbeza dari segi gunatenaga,kemahiran dan kemampuan kewangan untukmemberi perkhidmatan yang baik kepada penduduksesuatu bandar. Terdapat jurang perbezaanyang besar antara harapan yang diletakkan olehmasyarakat terhadap sesebuah Pihak BerkuasaTempatan dengan kemampuannya untuk memenuhiharapan tersebut. Kepelbagaian peranan yangdiharap dapat dimainkan oleh Pihak BerkuasaTempatan untuk menjadikan bandar yang sejahteradengan kualiti hidup yang tinggi memberi tekanankepada mereka untuk mempunyai organisasiyang kukuh. Tekanan lebih dirasakan oleh PihakBerkuasa Tempatan yang bersaiz sederhana dankecil yang tidak berkemampuan dari segi kewangan,gunatenaga, kemahiran dan peralatan untukmenyediakan perkhidmatan yang diharapkan.Pihak Berkuasa Tempatan juga perlu berdepandengan kepelbagaian citarasa dan kepentingankumpulan masyarakat yang mesti dipenuhi, sertapelbagai isu sosial dan pengaruh negatif yangdihadapi. Kerjasama, penglibatan dan sokonganmasyarakat amat diperlukan untuk menanganinya.Bagaimanapun, penglibatan masyarakat yang rendahterhadap aktiviti-aktiviti yang dianjurkan oleh PihakBerkuasa Tempatan juga menyebabkan hasrat PihakBerkuasa Tempatan untuk melibatkan masyarakatdalam perancangan dan pembangunan kawasanbandar juga tidak dapat dipenuhi.273.0 Isu dan Cabaran

Dasar Perbandaran Negara4.0 FALSAFAHPembentukan dasar-dasar perbandaran perluberasaskan kepada falsafah bandar yang sejahteramerangkumi perkara-perkara berikut:• Menjana pembangunan ekonomi bagikemakmuran negara yang boleh dikongsi dandinikmati bersama.• Menyediakan perkhidmatan bandar, kemudahanawam, infrastruktur dan utiliti yang berkualitiuntuk keselesaan dan kesejahteraan penduduk.• Menekankan aspek keselamatan di dalam bandar.• Memastikan keindahan rekabentuk dan kualitifabrik bandar berasaskan kebudayaan tempatannegara.28• Memberi fokus kepada pemeliharaan danpemuliharaan alam sekitar.• Menggalakkan pembangunan sosial danperpaduan nasional.• Menggalakkan penduduk untuk melibatkan diridalam membangunkan komuniti masing-masingdengan peningkatan tadbir urus yang lebih efisiendan berkesan.• Membasmi kemiskinan bandar.• Sensitif dan inovatif kepada perkembangan dankemajuan teknologi.

Dasar Perbandaran Negara4.0 Falsafah29

30Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negara5.0 MATLAMATPembangunan perbandaran perlu mempunyaimatlamat ke arah mewujudkan persekitaran yangdapat merealisasikan komuniti dan kehidupan yangsejahtera; yang mana memerlukan keseimbangandalam semua aspek pembangunan iaitu fizikal,ekonomi, sosial dan alam sekitar. Ini adalah selarasdengan usaha ke arah pencapaian matlamatWawasan 2020 untuk menjadikan Malaysiasebagai negara maju. Untuk mencapai hasrat ini,penggubalan Dasar Perbandaran Negara adalahberpandukan kepada matlamat berikut :Mewujudkan BandarBerwawasan dengan Komunitidan Kehidupan yang SejahteraMenerusi PembangunanPerbandaran yang Mampan315.0 Matlamat

Dasar Perbandaran Negara6.0 OBJEKTIFBerdasarkan kepada matlamat di atas, enam objektiftelah dikenalpasti iaitu:i. Membangunkan bandar yang terancang, berkualiti,progresif dan mampan;ii. Membangun dan memperkukuhkan ekonomi bandaryang berdaya saing;iii. Mewujudkan persekitaran yang kondusif bagimenggalakkan pembangunan sosial ;iv. Membasmi kemiskinan bandar;v. Memperkukuhkan sistem perancangan,pelaksanaan dan pemantauan;vi. Memantapkan institusi pentadbiran danpengurusan bandar.32

Dasar Perbandaran Negara6.0 Objektif33

34Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negara7.0 TERAS DASARPERBANDARAN NEGARADasar Perbandaran Negara digubalberdasarkan enam teras berikut:i. Pembangunan Perbandaran yangEfisien dan Mampanii. Pembangunan Ekonomi Bandar yangKukuh, Dinamik dan Berdaya Saingiii. Sistem Pengangkutan Bandar yangBersepadu dan Efisieniv. Penyediaan Perkhidmatan Bandar,Infrastruktur dan Utiliti yang Berkualitiv. Pewujudan Persekitaran KehidupanBandar yang Sejahtera dan Beridentitivi. Tadbir Urus Bandar yang Efektif7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara35

Dasar Perbandaran Negara36Teras 1:PEMBANGUNAN PERBANDARAN YANGEFISIEN DAN MAMPANPembangunan perbandaran perlu mempunyai satupanduan yang jelas untuk memberi arahtuju corakpembangunan bandar-bandar pada masa akandatang supaya perkembangan bandar dapat berlakudengan cara yang terurus dan teratur. Ia juga perluberdasarkan kepada satu sistem hierarki yang jelassupaya penyediaan dan pengagihan kemudahaninfrastruktur dan awam dapat disediakan denganlebih efisien dan seterusnya dapat mengelakkanpembaziran sumber-sumber negara.Pembangunan kawasan perbandaran perlulahdilaksanakan dalam kawasan yang ditetapkanuntuk memastikan tiada berlakunya ‘urban sprawl’.Untuk tujuan ini, pembangunan gunatanah perludilaksanakan berdasarkan rancangan pemajuanyang diterimapakai serta mematuhi segala dasar,program dan pelan tindakan yang dicadangkan olehrancangan tersebut.Had pembangunan bandar perlu ditentukan supayapembangunan gunatanah dapat dilaksanakansecara lebih efisien. Pembangunan bandar-bandarperlu dilaksanakan mengikut prinsip-prinsip ‘smartgrowth’ dengan memberi penekanan kepada dayatampungan sesebuah bandar dan seterusnyamemberi keutamaan kepada pembangunan semulakawasan-kawasan yang sesuai bermula denganpusat bandar dan kawasan ‘brownfield’, pengekalankawasan-kawasan hijau untuk tujuan rekreasi danpemuliharaan kawasan sensitif alam sekitar. Iniadalah untuk mengelakkan pembangunan yangmenjangkau ke kawasan-kawasan pertaniandan kawasan-kawasan sensitif alam sekitar,menggalakkan penggunaan infrastruktur sedia adadengan lebih optima dan mengembalikan keceriaandan daya tarikan kawasan-kawasan pusat bandar.Kawasan kampung di dalam bandar juga akandibangunkan supaya tidak tertinggal dan terpinggirdari arus pembangunan di samping mengekalkanciri-ciri keunikan kampung-kampung tersebut.Kawasan-kawasan kampung ini juga akandilengkapkan dengan kemudahan infrastrukturdan kemudahan awam.Program pembangunan semula kawasan-kawasanstrategik yang sesuai merupakan salah satucara meningkatkan tahap ‘efficiency’ kawasanperbandaran. Di samping itu, ia berupaya memenuhikeperluan setempat dari segi meningkatkan kualitikehidupan dan alam sekitar serta menjanakanaktiviti-aktiviti ekonomi dan peluang-peluangpekerjaan. Untuk tujuan ini dasar-dasar yangdicadangkan adalah:

Dasar Perbandaran NegaraDasar Perbandaran NegaraDPN 1DPN menjadi rangka kerja asas pembangunanbandar-bandar di Malaysia.Langkahi. Memastikan semua rancangan pembangunandan pemajuan (RFN, RW, RSN, RT dan RKK)mematuhi dasar-dasar yang telah digariskan didalam DPN.ii. Melaksanakan pemantauan terhadap semuarancangan pembangunan dan pemajuan.DPN 2Pembangunan bandar-bandar perlu berdasarkankepada sistem hierarki bandar DPN.Rujuk Rajah 1.0 : Hierarki Bandar SemenanjungMalaysia 2006-2020, Lampiran 1 dan Lampiran 1a.Langkahi. Memastikan perancangan pembangunanbandar perlu berdasarkan hierarki bandar dankomponen bandar.ii. Menggunapakai definisi bandar DPN bagimenentukan kawasan bandar.iii. Mewujudkan sistem maklumat bandar melaluikajian Profil Bandar.377.0 Teras Dasar Perbandaran Negara38

Sumber : Kajian Dasar Perbandaran Negara, JPBD, 2006.Rajah 1.0 : HIERARKI BANDAR SEMENANJUNG MALAYSIA, 2006-2020

Dasar Perbandaran NegaraDPN 3Setiap pembangunan bandar perlu berdasarkankepada Rancangan Pembangunan dan Pemajuanyang disediakan.Langkahi. Mewartakan semua Rancangan Struktur,Rancangan Tempatan dan Rancangan KawasanKhas.ii. Mengenalpasti dan menyegerakan penyediaanRancangan Wilayah bagi konurbasi-konurbasipertumbuhan negara dan wilayah.iii. Menjadikan Rancangan Struktur, RancanganTempatan dan Rancangan Kawasan Khassebagai panduan utama dalam proses kelulusanperancangan.iv. Menyelaras dan memantau pelaksanaanrancangan pembangunan dan pemajuan diperingkat persekutuan, negeri dan tempatan.v. Menyelaras dan memantau perancanganpembangunan kawasan konurbasi melaluiJawatankuasa Perancang Wilayah.vi. Menguatkuasakan pematuhan terhadap semuarancangan pembangunan dan pemajuan.vii. Menubuhkan pangkalan data gunatanah yangkomprehensif di peringkat negeri dan tempatan.7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara39

Dasar Perbandaran NegaraDPN 4Had pembangunan bandar (urban growth limit)ditentukan berasaskan daya tampungan bagisetiap bandar di seluruh negara.Langkahi. Menetapkan had pembangunan bandar (urbangrowth limit) yang berasaskan daya tampunganbagi setiap bandar dalam Rancangan Tempatan.ii. Menetapkan kriteria Had Pembangunan Bandar.iii. Mengkaji semula had pembangunan bandaryang telah ditetapkan mengikut jangka masayang bersesuaian.DPN 5Perancangan gunatanah yang optima danseimbang perlu diberi penekanan dalampembangunan bandar.Langkahi. Memastikan pembangunan ditumpukan di dalamkawasan had pembangunan bandar bagimewujudkan pembangunan bandar yang padat(compact city).ii. Memastikan setiap pembangunan baru yangdijalankan bersesuaian (compatible) dengan gunatanah sekitarnya.iii. Mensyaratkan Penilaian Impak Sosialdilaksanakan didalam perancangan dan kelulusansemua aktiviti pembangunan awam dan swasta.iv. Memastikan zon tempat kerja disediakanberhampiran dengan tempat kediaman dandilengkapi dengan kemudahan rekreasi.v. Menggalakkan pembangunan perumahan didalam pusat bandar atau berdekatan pusataktiviti yang mempunyai akses kepadakemudahan dan pengangkutan yang baik.vi. Memastikan kemudahan bengkel dan kilangkilangkecil yang menimbulkan pencemaran alamsekitar serta menjana lalulintas yang tinggidizonkan di kawasan yang bersesuaian.40

Dasar Perbandaran NegaraDPN 6Pembangunan bandar perlu memberi keutamaankepada pembangunan semula di dalam kawasanbandar.Langkahi. Melaksanakan pembangunan ‘infill’ di kawasanyang berpotensi.ii. Mengenalpasti dan menyediakan inventorikawasan-kawasan ‘brownfield’.iii. Merancang dan menyediakan programpembangunan semula kawasan ‘brownfield’.iv. Menjana semula kawasan-kawasan yangberpotensi untuk dibangunkan (urbanregeneration).v. Membaik pulih kawasan tanah tercemar sebelumdibangunkan.vi. Mewujudkan satu agensi yang bertanggungjawabmerancang dan menguruskan pembangunansemula bandar.vii. Menggalakkan penglibatan pihak swasta melaluipenyediaan insentif dan program usahasamadengan pihak kerajaan.7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara41

Dasar Perbandaran NegaraDPN 7Pembangunan kampung di dalam bandar perludiintegrasi dengan pembangunan bandar.42Langkahi. Membangunkan semula kawasan-kawasankampung yang sesak, tidak terancang danterpinggir dari arus pembangunan.ii. Memelihara ciri-ciri keunikan kampungdisamping melengkapkan dan menaik tarafkemudahan infrastruktur dan utiliti sertakemudahan awam di dalam kawasan kampung.iii. Menggalakkan pendekatan PembangunanTanah Bersepakat (PTB) sebagai kaedahalternatif dalam membangunkan kampung didalam bandar.iv. Menyediakan premis-premis dan bangunanperniagaan mampu milik untuk meningkatkankegiatan ekonomi penduduk tempatan di dalamkawasan kampung.v. Melaksanakan pembangunan kampung baruberdasarkan kepada Pelan Induk Kampung Baru.

Dasar Perbandaran NegaraDPN 8Kawasan Sensitif Alam Sekitar dan KawasanPertanian Utama perlu dipulihara.Langkahi. Melindungi dan memelihara kawasan-kawasansensitif alam sekitar dan kawasan pertanianutama.ii. Menjadikan kawasan hijau sebagai zon penampanuntuk menghadkan pembangunan bandar.DPN 9Kawasan lapang dan rekreasi yang mencukupiperlu disediakan mengikut keperluan penduduk.Langkahi. Memastikan kawasan rekreasi disediakanmengikut hierarki dan garis panduan sertapiawaian.ii. Menyediakan kawasan-kawasan tanah lapangawam yang mencukupi melalui pemakaiansasaran petunjuk 2 hektar : 1000 pendudukbandar.iii. Memastikan kawasan lapang dan rekreasidilengkapi dengan pelbagai kemudahan sukanmengikut keperluan dan permintaan penduduksetempat.iv. Mewarta kawasan rekreasi dan memantaupelaksanaan pembangunannya.v. Menggalakkan pembangunan rangkaian hijauyang berkesinambungan dan bersepadu dibandar.vi. Memastikan pembangunan menghadap sungaidan badan air.vii. Menggunapakai Dasar Lanskap Negara dalampenyediaan landskap.viii. Mengkaji semula garis panduan dan piawaianberkenaan penyediaan kawasan lapang danrekreasi.437.0 Teras Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negara44Teras 2:PEMBANGUNAN EKONOMI BANDAR YANGKUKUH, DINAMIK DAN BERDAYA SAINGTerdapat keperluan untuk mengenalpasti kekuatanekonomi dan kelebihan setiap bandar bagimembangun, mempromosi dan memperkukuhkanpertumbuhan dan pembangunannya pada masadepan. Korelasi yang kuat antara pertumbuhanekonomi dan pertumbuhan perbandaranmenjelaskan peranan yang dimainkan oleh asasekonomi tempatan kepada pertumbuhan ekonominegara.Konurbasi utama akan menghadapi cabarancabarandaripada globalisasi dan kemajuan teknologiantaranya kemunculan ekonomi berasaskanpengetahuan. Pertumbuhan ekonomi berasaskanpengetahuan memerlukan tahap kompetensiyang tinggi di kalangan pentadbir, pengendaliperkhidmatan dan pengguna. Pertambahankemahiran di kalangan penduduk bandarakan menyebabkan pertumbuhan seterusnyadalam ekonomi, memperkembangkan ilmu danmenyebabkan peningkatan yang lebih tinggi dalamgunatenaga mahir.Oleh itu, adalah penting pusat-pusat bandar tanpamengira saiz mewujudkan persekitaran ekonomiyang dinamik untuk menyokong perniagaan danaktiviti-aktiviti ekonomi yang bernilai tambah sertaindustri-industri berasaskan pengetahuan.Di samping menggalakkan pertumbuhan danpembangunan pusat-pusat bandar utama,pembangunan ekonomi bandar sederhana dan keciljuga perlu disokong kerana ia menyediakan baranganpengguna bagi penduduk bandar. Bandar-bandarkecil turut memainkan peranan penting dalammeningkatkan taraf hidup penduduk luar bandarkerana ia berfungsi sebagai pusat perdagangandan perniagaan khasnya dalam memasarkanproduk pertanian. Pertumbuhan bandar-bandarkecil mewujudkan permintaan terhadap produkprodukpertanian dan menyediakan peluang-peluangpekerjaan di luar bidang pertanian; kedua-duanyamenyebabkan asas ekonomi penduduk luar bandarsentiasa bertambah baik.

Dasar Perbandaran NegaraTerdapat sebilangan bandar yang memiliki ciriciriunik yang menyumbang dengan signifikanterhadap pertumbuhan dan pembangunan asasekonomi kawasan tersebut. Bandar-bandar sepertiMelaka dan Georgetown diiktiraf sebagai bandarpelancongan yang terkemuka di Malaysia. Selain itu,Kuah di Langkawi dan Lumut adalah bandar kecilyang membangun pesat hasil daripada perhubunganbandar-bandar ini dengan industri pelanconganyang aktif. Keunikan bandar-bandar seperti iniperlu ditadbir dan dikekalkan supaya dapat terusmenyumbang kepada sektor ekonomi. Pengukuhanfungsi-fungsi unik bandar-bandar ini juga perludigalakkan selain dari usaha untuk mempelbagaikanasas ekonominya.Dalam usaha untuk membasmi kemiskinan bandar,program-program pembasmian kemiskinan bandarakan dilaksanakan. Antara komponen programtermasuk penyediaan perumahan, penjanaanpendapatan dan kemudahan, pendidikan sertalatihan. Pelaksanaan program-program yang dapatmeningkatkan penyertaan kaum Bumiputera dalamsektor ekonomi bandar juga perlu diberi perhatianterutama dalam sektor yang mempunyai penglibatanBumiputera yang tinggi iaitu sektor tidak formal.Sektor ini perlu dibangunkan selari dengan sektorformal dalam ekonomi bandar. Antara cadanganadalah untuk menyediakan ruang tapak perniagaansecara terancang untuk sektor tidak formal sepertiruang pasar malam dan pasar tani. Pada masayang sama, kaum Bumiputera di bandar jugaperlu digalakkan untuk meraih peluang-peluangperniagaan yang berbeza melalui pewujudan jaringanusahasama antara sektor awam dan swasta.Bagi memacu dan mendorong pembangunan sektorekonomi bandar yang lebih dinamik pada masadepan, maka dasar-dasar dan langkah-langkah yangdicadangkan adalah :457.0 Teras Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran NegaraDPN 10Pembangunan aktiviti ekonomi bandar yangbernilai tambah dan berintensifkan pengetahuan(k-ekonomi) di semua konurbasi digalakkan.46Langkahi. Menerimapakai konsep kluster di dalamkonurbasi untuk menggalakkan pertumbuhanaktiviti-aktiviti bernilai tambah yang tinggi danberintensifkan pengetahuan.ii. Mengenalpasti kawasan-kawasan khusus dimana jenis-jenis kluster sedia ada wujud danmemfokuskan pelaburan ke kawasan tersebut.iii. Mengenalpasti dan membangunkan kawasankawasanyang sesuai untuk menempatkaninstitusi latihan dan pendidikan tertiari bagimenyediakan tenaga mahir.iv. Menggalakkan pembentukan ‘cybercity’ dan‘cybercentre’ untuk menjadi pemangkinpertumbuhan k-ekonomi.v. Mempromosi pembangunan taman perniagaan(business park) secara integrasi.vi. Memastikan penyediaan infrastruktur IT yangefisien untuk menggalakkan pembangunan e-perniagaan dan e-perdagangan.vii. Membangunkan kemudahan rekreasi dankebudayaan yang sesuai untuk persekitarankehidupan bandar yang kondusif kepada pelaburdan penduduk tempatan.viii. Meningkatkan promosi konurbasi sebagai pusatpelaburan.

Dasar Perbandaran NegaraDPN 11Pembangunan ekonomi Pusat Petempatan Utamadan Kecil perlu digiatkan untuk menyokongperanannya dalam pembangunan wilayah.Langkahi. Menggunapakai konsep kluster bagimemperkukuhkan ekonomi bandar danhubungannya dengan kawasan pedalaman.ii. Membangunkan infrastruktur IT yang efisienuntuk menyokong k-ekonomi.iii. Mewujud dan mengukuhkan taman-tamanperniagaan dan perindustrian khas untukmenggalakkan kluster-kluster ekonomi.iv. Menyediakan insentif bagi pembangunan semulakawasan ‘brownfield’ sebagai zon perniagaan danperindustrian khas.v. Menggalakkan penyediaan lot-lot perniagaankecil di kawasan kediaman.vi. Menggalakkan konsep pejabat kecil di unitkediaman (SOHO).vii. Menyediakan garispanduan perancangan pejabatkecil di unit kediaman.viii. Mengenalpasti kawasan-kawasan yang sesuaibagi penubuhan institusi-institusi latihankemahiran dan pendidikan.ix. Menyediakan kemudahan rekreasi untukmenyokong persekitaran perniagaan.DPN 12Bandar-bandar yang mempunyai fungsi danciri-ciri khas (special feature towns) dibangunkanmengikut potensi dan keistimewaanmasing-masing.Langkahi. Mengenalpasti bandar-bandar yang mempunyaifungsi dan ciri-ciri khas seperti:• Bandar Sempadan ;• Bandar Pelancongan;• Bandar Berciri Khas (Special Role Centre) ;• Bandar Perindustrian Khas; dan• Bandar Nod Pengangkutan dan Perhubunganakan Datang.ii. Membangunkan ekonomi bandar ciri khasmengikut keistimewaan masing-masing denganmenyediakan kemudahan sokongan.iii. Merancang dan memulihara zon gunatanah untukmengekalkan keistimewaan masing-masingBeberapa bandar fungsi khas yang dikenalpastiantaranya adalah seperti di Jadual 1.0.477.0 Teras Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran NegaraJADUAL 1.0 Senarai Bandar Fungsi Khas DPNFungsi Khas Bandar Negeri481. Bandar Sempadan Bukit Kayu Hitam2. Bandar Pelancongan :a. BandarPersisiran Pantaib. BandarTanah Tinggic. ‘Nature Based’ /‘Ecotourism’Kota PutraPadang BesarPengkalan HuluRantau PanjangPengkalan KuborBukit BungaMersingKuahPort DicksonKuala RompinChukaiPangkorLumutBatu FeringgiTg. TokongTanah RataFraser’s HillPontian KechilSegamatJerantutBeraJertehKuala BerangMarangDabongGua MusangAlor GajahAyer KerohJasinKedahPerlisPerakKelantanJohorKedahNegeri SembilanPahangTerengganuPerakPulau PinangPahangJohorPahangTerengganuKelantanMelaka

Dasar Perbandaran NegaraFungsi Khas Bandar Negerid. Bandar Bersejarah/WarisanBandar Teluk IntanGerikLenggongTaipingKlangBandar MelakaKuala LipisPerakSelangorMelakaPahange. Bandar Diraja Pekan Pahang3. ‘Special RoleCentre’4. Pusat PerindustrianKhas5. Nod Pengangkutan& PerhubunganAkan DatangKuala KangsarArauBandar Sri MenantiKlangPutrajayaCyberjayaTanjung Malim – Proton City– BehrangButterworthGurunKulimSenaiKertihLumut – Sitiawan – ManjungGerikTemerloh – MentakabGua MusangPerakPerlisN.SembilanSelangorWilayah PersekutuanSelangorPerakPulau PinangKedahJohorTerengganuPerakPahangKelantan7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara49

50Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran NegaraDPN 13Peluang pekerjaan terutama kepada kumpulanyang berpendapatan rendah dipertingkat dandipelbagaikan tanpa mengira kaum.Langkahi. Mengenalpasti profil golongan miskin bandarberasaskan Pendapatan Garis Kemiskinan (PGK).ii. Melaksanakan Program Pembasmian KemiskinanBandar (PPKB).iii. Menyediakan ruang perniagaan khusus untukpeniaga kecil melalui pembinaan medan selera,gerai, tapak pasar tani kekal, tapak pasar malam,ruang niaga, pasar dan bengkel di lokasi yangbersesuaian.iv. Menggalakkan penyediaan peluang pekerjaandalam sektor industri kecil dan sederhana (IKS)berhampiran dengan kawasan kediaman.v. Membantu IKS sedia ada yang telah memainkanperanan menyumbang kepada pertumbuhanekonomi dengan menyediakan tempat yangsesuai untuk mengembangkan aktiviti perniagaanekonomi.vi. Menyediakan peluang pekerjaan di kawasanperumahan kos rendah dan perkampungantradisi di dalam bandar.vii. Menggalakkan konsep bekerja dari rumah untukmemberi peluang pekerjaan kepada golonganberpendapatan rendah, orang kurang upaya danwanita.viii. Menggalakkan pembangunan in-situ untukmengekalkan peluang pekerjaan.ix. Menyediakan kemudahan infrastruktur yanglengkap bagi sektor tidak formal.x. Menyediakan program-program latihankemahiran untuk penduduk berpendapatanrendah.xi. Mengenalpasti dan menyokong perniagaan kecilyang menyediakan perkhidmatan kepadapenduduk di konurbasi, pusat petempatan utamadan pusat petempatan kecil.DPN 14Pembangunan kawasan perbandaran akanmengambilkira identiti Malaysia yang melibatkanpelbagai kaum. Penglibatan golongan Bumiputeradan mereka yang berpendapatan rendah dalamsektor ekonomi bandar akan dipertingkatkan. Padamasa yang sama, kepentingan dan peluang sertapotensi masa depan kaum lain yang sedia adatidak terjejas atau disekat.Langkahi. Menyediakan kuota dalam mendapatkanlesen, permit dan pengagihan premis atau geraiperniagaan, tapak pusat penjaja, tapak industrikecil dan rumah kedai di lokasi yang strategik.ii. Menetapkan minimum 30 peratus dari jumlahunit dan ruang lantai perniagaan mampu milikdilokasi yang strategik.iii. Unit-unit kuota Bumiputera yang tidak terjualakan dibeli oleh agensi kerajaan seperti PKEN,MARA, LKB, PBT dan Lembaga PerumahanNegeri untuk disewakan.iv. Menggalakkan pembinaan premis perniagaan,bazar dan ruang pejabat di lokasi yang strategikoleh agensi-agensi kerajaan.v. Menyediakan ruang tapak perniagaan secaraterancang untuk sektor tidak formal sepertiruang pasar malam, pasar tani dan bazarRamadhan.vi. Menggalakkan pembangunan program-programlatihan dan pembangunan kemahiran dalambidang pengurusan, pengoperasian perniagaandan keusahawanan.vii. Mewujudkan jaringan usahasama antara sektorawam dan swasta bagi golongan Bumiputera.viii. Menggalakkan usahasama antara Bumiputeradengan bukan Bumiputera bagi peluang baruyang sesuai.517.0 Teras Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negara52Teras 3:SISTEM PENGANGKUTAN BANDAR YANGBERSEPADU DAN EFISIENSistem pengangkutan yang komprehensif dan efisienadalah penting untuk meningkatkan dayasaingsesuatu bandar. Peningkatan jumlah penduduk danpemilikan kenderaan persendirian yang tinggi sertaketidakcekapan pengangkutan awam memerlukansatu strategi yang dapat menyelesaikan isu-isuyang timbul hasil dari keadaan ini. Justeru itu,pembangunan sistem pengangkutan bersepaduperlu dilaksanakan dengan memberi penekanankepada ciri-ciri multimodal dan mesra alam untukmenangani masalah kesesakan lalulintas di bandarbandarbesar seperti Konurbasi Kuala Lumpur,Konurbasi Georgetown dan Konurbasi Johor Bahru.Dasar yang memberi galakan kepada penggunaansistem pengangkutan awam yang bersepadu, efektif,boleh diharap (reliable), mesra pengguna danmampu dinikmati oleh semua golongan pendudukhendaklah diwujudkan. Perancangan pengangkutanyang diintegrasikan dengan perancangan gunatanahakan dijadikan teras utama untuk menjamin kejayaandasar penggunaan sistem pengangkutan awam.Selain itu, pengurusan lalulintas perlu dilaksanakandengan lebih komprehensif bagi memastikanmasalah kesesakan di bandar-bandar dapatdikurangkan. Dasar-dasar untuk mencapai hasrat iniadalah:DPN 15Sistem pengangkutan awam yang bersepadu,efisien dan mesra pengguna dibangunkan.Langkahi. Menyediakan pelan induk pengangkutan awam disemua peringkat perbandaran.ii. Menyediakan garispanduan berdasarkan kepadasasaran mod pengangkutan awam yang telahdisediakan.iii. Membina terminal pengangkutan multi-modalmengikut hierarki bandar.iv. Mengintegrasi sistem pengangkutan awamdi dalam perancangan guna tanah denganmenggunakan konsep ‘Transit Oriented` Development’ (TOD).v. Membangunkan sistem pengangkutan awamberkapasiti tinggi di Konurbasi PertumbuhanNegara, Wilayah, Separa Wilayah danPertumbuhan Negeri.vi. Menyediakan terminal ‘Park and Ride’ diKonurbasi Pertumbuhan Negara, Wilayah danSepara Wilayah.vii. Meningkatkan kawasan liputan laluanpengangkutan awam dan memastikanperkhidmatan pengangkutan awam yang cekap,efisien dan menepati waktu.viii. Memperkenalkan sistem tiket bersepadu yangmerangkumi semua mod pengangkutan awam.ix. Memberi keistimewaan kepada OKU dan wargaemas melalui penyediaan kemudahan fizikal,diskaun tiket dan kemudahan sokongan lain.x. Mewujudkan satu agensi khusus bagi mentadbir,merancang dan melaksanakan sistempengangkutan awam.xi. Menyelaraskan operator-operator yang terlibatdalam penyediaan pengangkutan awam.xii. Memastikan operator-operator yang terlibatdalam penyediaan pengangkutan awammematuhi pelan laluan yang telah ditetapkan.xiii. Menyemak semula perundangan yang berkaitandengan pengurusan sistem pengangkutan awam.xiv. Memastikan aspek perancangan pengangkutanawam diberi penekanan dalam RancanganTempatan.xv. Menggalakkan program berkongsi kereta untukmengurangkan penggunaan kenderaanpersendirian.xvi.Menggalakkan penggunaan kenderaan mesraalam bagi mengurangkan tahap pencemaranudara.

Dasar Perbandaran NegaraDPN 16Sistem pengurusan lalulintas yang lebihmenyeluruh dilaksanakan untuk memastikanpergerakan lalulintas yang lebih cekap danberkesan.Langkahi. Menggunapakai sistem pengangkutan pintar dan‘navigation system’ dalam pengurusan lalulintasdi bandar.ii. Memperkenalkan sistem pengurusan lalulintasyang lebih efisien untuk mengawal kesan aktivitidi dalam pusat bandar yang menjana lalulintasketerlaluan.iii. Melaksanakan skim untuk menghadkan bilangankenderaan persendirian yang memasuki pusatbandar.iv. Menghadkan kemudahan tempat letak kenderaandi pusat bandar.v. Mengawal pergerakan kenderaan denganmelaksanakan program ‘traffic calming’.vi. Menggunapakai ‘Computerised Area TrafficControl’ di dalam kawasan perbandaran.DPN 17Rangkaian jalan raya yang lebih menyeluruhdibangunkan bagi meningkatkan aksesibiliti danmobiliti di dalam dan di antara bandar.Langkahi. Membangunkan jalan raya mengikut hierarki.ii. Meningkatkan aksesibiliti bagi melancarkanpergerakan kenderaan melalui penyediaan jalanlingkaran, jalan pintas dan laluan sehala.iii. Menyediakan laluan/lorong khas untuk motosikaldan pejalan kaki didalam kawasan bandar.iv. Melaksanakan kajian Penilaian Impak Sosial(SIA) terhadap perancangan jalan baru dannaiktaraf jalan.v. Melaksanakan kajian Penilaian Impak AlamSekitar (EIA) terhadap perancangan jalan barudan naik taraf jalan khususnya di dalam kawasansensitif alam sekitar (KSAS).vi. Melaksanakan kajian Penilaian ImpakPengangkutan (TIA) untuk semua pembangunandi dalam kawasan perbandaran.vii. Melaksanakan audit keselamatan jalan raya(Road Safety Audit) di dalam perancanganpembangunan jalan raya.7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara53

Dasar Perbandaran Negara54Teras 4:PENYEDIAAN PERKHIDMATAN BANDAR,INFRASTRUKTUR DAN UTILITI YANGBERKUALITIPenyediaan kemudahan infrastruktur dan utilitiperlu dilihat dari segi peranannya untuk memenuhipermintaan penduduk dan kepentingannyamenjadi penyokong kepada pertumbuhan ekonomibandar dan perbandaran yang lebih kompetitif.Kemudahan infrastruktur dan utiliti perlu disediakandengan mencukupi dari segi kuantiti, mempunyaipengagihan yang meluas serta kualiti yang tinggi danmenggunakan teknologi yang terkini.Penyediaan kemudahan infrastruktur dan utiliti perludiselaraskan dengan tahap kepentingan hierarkidan fungsi sesuatu bandar. Bagi kawasan-kawasankonurbasi, penyediaan kemudahan-kemudahanutiliti seperti bekalan elektrik dan telekomunikasiperlu menepati tahap piawaian yang bersesuaianuntuk memenuhi keperluan aktiviti ekonomi yangbernilai tambah dan berintensifkan pengetahuan(K-ekonomi). Selain itu, kemudahan-kemudahanini perlu mempunyai tahap pengurusan danpenyelenggaraan yang efisien dan mempunyai‘back-up services’ yang baik untuk mengurangkangangguan kepada perkhidmatan yang diberikan.Kemudahan infrastruktur lain seperti tapakpelupusan sisa pepejal dan sistem pembetunganperlu disediakan secara berkongsi bersama antarabeberapa kawasan bandar bagi memastikanpenyediaannya lebih ‘cost effective’ danmengelakkan pembaziran sumber.Bagi memenuhi keperluan terhadap perkhidmatanbandar yang baik, strategi utamanya adalah untukmemperluaskan dan mempertingkatkan kualitiperkhidmatan bandar dengan memastikan aspekkemampanan dan kos penyelenggaraan yangefisien. Perkhidmatan-perkhidmatan bandar yangutama seperti perkhidmatan pungutan sampah,penyelenggaraan pembetungan, penyelenggaraansistem perparitan, pembersihan kawasan danpengurusan tempat-tempat awam perlulahdisediakan secara lebih meluas dengan kualitiperkhidmatan yang tinggi. Ini akan meningkatkankualiti hidup penduduk setempat di sampingmeningkatkan daya tarikan kawasan bandar. Untukmengendalikan pengurusan air sisa domestik yanglebih cekap dan ‘cost effective’, kemudahan sistempembetungan yang sedia ada perlu dibaikpulih. Disamping itu kemudahan baru juga perlu dibina.Penglibatan masyarakat tempatan perlulahdigalakkan untuk membantu Pihak BerkuasaTempatan dalam mentadbir dan menguruskawasan bandar. Untuk tujuan itu dasar-dasar yangdicadangkan adalah:

Dasar Perbandaran Negara7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara55

Dasar Perbandaran NegaraDPN 18Penyediaan kemudahan infrastruktur dan utilitidipertingkatkan serta memastikan pengurusan danpenyelenggaraan yang berterusan.56Langkahi. Melengkapkan penyediaan sistem pembetungandan rawatan berpusat serta sistem saliran bagikawasan-kawasan bandar.ii. Meningkatkan penyediaan kemudahan bekalanair, elektrik dan telekomunikasi berteknologitinggi yang berkualiti selaras dengan keperluanpembangunan.iii. Memastikan perancangan tapak bagikemudahan infrastruktur dan utiliti ditetapkandi dalam Rancangan Tempatan mengikutkeperluan pembangunan.iv. Menyediakan Pelan Induk Kumbahan yangmeliputi program pengambilan balik tanah.v. Menggunakan teknik-teknik amalan dalamManual Saliran Mesra Alam (MASMA) untukmengurangkan ancaman banjir.vi. Mempertingkatkan kecekapan pengurusan airdengan penekanan kepada permintaan,penggunaan sumber alternatif dan bukankonvensional (penuaian air hujan, kitar semulaair) serta mengurangkan pembaziran (air tidakterakaun).vii. Menyelaras perancangan dan penyediaankemudahan infrastruktur dan utiliti oleh pelbagaiagensi.viii. Melaksanakan strategi MyICMS 886 secaramenyeluruh termasuk menyediakan infrastrukturInternet Jalur Lebar di semua kawasan di bawahpentadbiran Pihak Berkuasa Tempatan selarasdengan Pelan Jalur Lebar Negara (PJLN).ix. Menggalakkan perkongsian pintar di antaraagensi-agensi yang menyediakan kemudahaninfrastruktur dan utiliti (service provider).x. Menggalakkan perkongsian kemudahaninfrastruktur dan utiliti di antara bandarterutama di dalam konurbasi.xi. Mementingkan nilai-nilai estetik di dalampenyediaan infrastruktur dan utiliti sesuai denganpersekitaran.xii. Menggunapakai indikator MURNInet di dalampenyediaan kemudahan infrastruktur dan utiliti.xiii. Menggunapakai polisi-polisi sedia ada yangberkaitan.

Dasar Perbandaran NegaraDPN 19Sistem pengurusan sisa pepejal dan toksikyang terancang, berkesan dan mampan perludilaksanakan.Langkahi. Menggunapakai Dasar Pengurusan Sisa Pepejaldalam pelaksanaan dan pengurusan sisa pepejal.ii. Mengurangkan penjanaan sisa pepejal.iii. Menggunakan bahan-bahan ‘bio-degradable’.iv. Melaksanakan program kitar semula.v. Melaksanakan perkhidmatan pemungutan,pelupusan dan perawatan sisa pepejal dan sisatoksik yang sistematik dan selamat.vi. Menyediakan infrastruktur pelupusan danperawatan sisa pepejal dan sisa toksik yangsistematik dan selamat.DPN 20Kualiti perkhidmatan bandar dipertingkatkan untukmewujudkan persekitaran kehidupan yang selesadan sejahtera.Langkahi. Pengurusan dan penyelenggaraan perkhidmatanbandar dilaksanakan dengan kaedah yang efisien,kos efektif dan mampu bayar.ii. Menyediakan indeks kualiti hidup bandar bagimenilai tahap kesejahteraan penduduk.iii. Menggalakkan penglibatan masyarakat, badanbadanbukan kerajaan dan pihak swasta dalampengurusan dan penyediaan perkhidmatanbandar, infrastruktur dan utiliti.iv. Mengadakan program kesedaran awam danpendidikan kepada semua golongan masyarakatuntuk mempertingkat dan menggalakkan budayapenyelenggaraan serta penjagaan harta awam.577.0 Teras Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran NegaraTeras 5:PEWUJUDAN PERSEKITARAN KEHIDUPANBANDAR YANG SEJAHTERA DAN BERIDENTITI58Masyarakat kini amat mengutamakan persekitarankehidupan yang selesa, mesra penduduk,mempunyai ruang untuk masyarakatnya berinteraksidan juga dapat mewujudkan perasaan ‘sense ofbelonging’ di kalangan penduduknya. Teras ini akanmemberi penekanan kepada pewujudan kehidupanbandar yang sejahtera untuk dinikmati olehsemua penduduk bandar secara saksama ke arahmencapai matlamat meningkatkan perpaduan sosial.Peningkatan jumlah penduduk bandar memerlukanpersekitaran bandar dirancang dan diuruskandengan baik supaya lebih menarik sebagai tempatuntuk didiami, bekerja dan berekreasi.Untuk mewujudkan persekitaran bandar yangsejahtera, adalah penting kemudahan asas pendudukdisediakan dengan mencukupi terutamanyakemudahan perumahan bagi golongan berpendapatanrendah dan kepada pekerja-pekerja asing. Programperumahan kos rendah perlu diadakan di kawasanbandar bertujuan untuk menyediakan bilanganperumahan yang mencukupi dan mampu dimilikioleh golongan berpendapatan rendah dan untukmenempatkan semula setinggan. Kemudahanperumahan perlu disediakan berdekatan dengantempat-tempat kerja dan mempunyai aksesibilitiyang baik kepada kemudahan pengangkutan awamdan kemudahan-kemudahan awam. Bagi perumahanuntuk pekerja asing, kemudahan perumahan yanglebih terancang di lokasi-lokasi yang tertentu perludilaksanakan untuk memberi keselesaan kepadapenghuninya dan mengurangkan masalah-masalahkepada persekitaran bandar.Penyediaan kemudahan awam yang utama sepertisekolah, kawasan riadah, kompleks sukan,tempat ibadat, kemudahan kesihatan dan tanahtanahperkuburan perlulah disediakan dengancukup di lokasi-lokasi yang sesuai supaya dapatdigunakan oleh semua golongan penduduk bandar.Bagaimanapun, nilai tanah bandar yang tinggimengurangkan peluang penyediaan kemudahanawam yang mencukupi di sesetengah kawasan.Oleh itu dicadangkan supaya beberapa kemudahantertentu disediakan dan dikongsi bersama antarabeberapa bandar atau pihak berkuasa tempatancontohnya seperti penyediaan tapak perkuburan.Tahap penyediaan kemudahan-kemudahanawam perlu berdasarkan kepada hierarki sesuatubandar supaya kemudahan yang bersesuaiandapat disediakan. Bagi kawasan-kawasankonurbasi utama, penyediaan kemudahan perlulahmengambilkira keperluan komuniti perniagaan yangmemerlukan kemudahan yang pelbagai dan lebihbertaraf tinggi.Aspek penyelenggaraan kemudahan-kemudahanawam perlu diberi penekanan supaya ia dapatdigunakan dengan lebih efektif. Dalam konteks ini,penglibatan masyarakat perlu digalakkan untukmengurangkan kos yang terpaksa ditanggungkerajaan untuk menyedia dan menyelenggarakemudahan-kemudahan awam. Budayapenyelenggaraan (maintenance culture) perludiperkenalkan melalui program-program kesedarandi kalangan penduduk.

Dasar Perbandaran NegaraUntuk menangani masalah-masalah jenayah yangsemakin meningkat di bandar-bandar, programbandar selamat perlu dilaksanakan di bandar-bandar.Terdapat 23 langkah pencegahan jenayah yangperlu dilaksanakan untuk menjaga keselamatan danmengurangkan kadar jenayah di kawasan bandar.Untuk mewujudkan persekitaran bandar yangberkualiti, program landskap dan pengindahanperlu dilaksanakan di dalam kawasan-kawasanbandar. Elemen-elemen rekabentuk bandar perludiberi penekanan kerana rekabentuk yang baik akanmembantu dalam mencapai satu identiti ataupunkarakter bandar yang tersendiri. Bagi membantumewujudkan rekabentuk bandar yang berkualitidan mempunyai unsur budaya tempatan, kawasankawasanbersejarah dan warisan akan dipulihara dandiintegrasikan dalam pembangunan kawasan bandar.Dasar-dasar dan langkah-langkah yang dicadangkanbagi mencapai hasrat tersebut adalah :597.0 Teras Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran NegaraDPN 21Kemudahan perumahan yang mencukupidisediakan berasaskan keperluan penduduk.Langkahi. Menggunapakai Dasar Perumahan Negarasebagai asas di dalam penyediaan perumahan.ii. Mempelbagaikan jenis rumah, kategori mampumilik dan mampu bayar serta rekabentukberkualiti di lokasi bersesuaian.iii. Menyasarkan matlamat 1 unit rumah bagi 1isirumah.iv. Menyasarkan matlamat Setinggan Sifar.v. Mengenalpasti kawasan perumahan kos rendahdi dalam rancangan pemajuan.vi. Memastikan lokasi perumahan kos rendahberdekatan dengan tempat kerja, mempunyaiaksesibiliti yang baik dan dilengkapi denganinfrastruktur serta kemudahan awam.vii. Mengambilkira keperluan pelbagai golonganmasyarakat termasuk OKU dan warga emasdalam merancang kawasan perumahan.viii. Memastikan penyediaan rumah transit bagipekerja asing di lokasi-lokasi yang bersesuaian.DPN 22Kemudahan awam yang mencukupi, lengkap sertamesra pengguna disediakan dengan pengurusandan penyelenggaraan yang berterusan.Langkahi. Menyediakan kemudahan awam sepertikemudahan pendidikan, kesihatan, tempatibadat untuk pelbagai agama, tanah perkuburandan kemudahan-kemudahan lain berdasarkankeperluan penduduk serta mengikutgarispanduan dan piawaian perancangan.ii. Menyediakan kemudahan awam di lokasi yangmudah sampai dan mesra pengguna.iii. Menyediakan kemudahan awam yang berkualiti.iv. Mengkaji semula garis panduan perancanganyang berkaitan dengan penyediaan kemudahankemudahanawam untuk disesuaikan dengankeperluan semasa.v. Meningkatkan akses kepada kemudahan awammelalui kesinambungan rangkaian siar kaki yangselesa dan laluan sikal yang selamat, selesa danmesra pengguna.vi. Membudayakan amalan pengurusan danpenyelenggaraan yang berterusan.60

Dasar Perbandaran NegaraDPN 23Persekitaran bandar yang selamat perludiwujudkan.Langkahi. Menggunapakai prinsip-prinsip perancanganbandar selamat.ii. Melaksanakan program Bandar Selamat secaramenyeluruh.iii. Meningkatkan kesedaran dan penglibatan awamdi dalam keselamatan bandar.iv. Memastikan perancangan dan pembangunanbandar mengambil kira aspek mitigasi dari kesangeobencana ataupun dari risiko industri mengikutprinsip ‘Hyogo Framework of Actions’.DPN 24Pembentukan imej dan identiti yang bersesuaiandengan fungsi bandar dan budaya nasional yangmelambangkan masyarakat pelbagai kaum.Langkahi. Menggunapakai garis panduan imej bandar.ii. Menggunakan tema yang bersesuaianberasaskan karakter dan keunikan bandar.iii. Menjalankan kajian terperinci bagi aspekrekabentuk bandar khusus mengenai imej danidentiti bandar yang melambangkan identitiMalaysia yang berbilang kaum.iv. Menggunapakai Dasar Lanskap Negara dan PelanInduk Landskap.7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara61

Dasar Perbandaran NegaraDPN 25Kawasan-kawasan dan bangunan-bangunan yangbernilai sejarah, mempunyai warisan budaya dansenibina unik dipulihara dan diwartakan.62Langkahi. Menyediakan inventori warisan bandar, diisytihardan diwartakan.ii. Meningkatkan bina upaya agensi pelaksanadalam mengendalikan kawasan dan bangunanwarisan.iii. Menyediakan pelan pengurusan kawasanwarisan.iv. Menyediakan bajet untuk memelihara danmemulihara warisan bandar.v. Menguatkuasakan Akta Warisan Kebangsaan danakta-akta lain yang berkaitan.vi. Mengawal dan menyelaras pembangunan didalam dan di sekitar kawasan atau bangunanwarisan.vii. Meningkatkan kesedaran orang awammenghargai warisan kebudayaan dan kesenian.viii. Menyediakan ruang dan kemudahan untukmenjalankan aktiviti kebudayaan tempatan.ix. Meningkatkan kerjasama antara pelbagai pihakdengan komuniti tempatan dalam melaksanakanprojek-projek pemuliharaan warisan danpembangunan semula bandar.

Dasar Perbandaran NegaraDPN 26Pembangunan mampan dan mesra alam dijadikanasas kepada pemuliharaan alam sekitar danmeningkatkan kualiti hidup bandar.Langkahi. Memastikan pembangunan bandar memberipenekanan kepada pengurangan pencemaranudara, bunyi dan air serta mesra kepada sungai.ii. Menguatkuasa perundangan, garis panduan danpiawaian yang berkaitan pemuliharaan alamsekitar.iii. Menggalakkan pembangunan yangmengurangkan impak kepulauan habaperbandaran.iv. Mengkaji semula garis panduan dan piawaianyang berkaitan alam sekitar.7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara63

Dasar Perbandaran NegaraTeras 6:TADBIR URUS BANDAR YANG EFEKTIF64Satu sistem tadbir urus perbandaran yang berkesanhendaklah diadakan untuk mengurus pertumbuhandan pembangunan bandar di pelbagai peringkatpentadbiran khususnya di peringkat kerajaantempatan. Ianya bagi memastikan nilai aset,ekonomi, sosial dan persekitarannya dipeliharadan diberi nilai tambah ke arah menjadikan bandarbandardi Malaysia lebih mampan.Pihak Berkuasa Tempatan sebagai agensi utamamengurus perbandaran perlu memperkemaskansistem pengurusan dan pentadbiran denganmengoptimakan sumber kewangan termasuksumber-sumber baru, meningkatkan keupayaanbagi menjadikan bandar-bandar lebih kompetitifdan berdaya maju, mengukuhkan sumber manusiadengan mempunyai kakitangan yang mahir danberpengalaman serta memperluaskan penggunaanteknologi.

Dasar Perbandaran NegaraDalam menghadapi kepesatan proses urbanisasi,Pihak Berkuasa Tempatan perlu memberi penekanankepada penggunaan kaedah dan teknologi yanginovatif yang dapat mengurangkan kos danmeningkatkan kecekapan dalam semua aspekperancangan, pembangunan dan pengurusanbandar. Disamping itu, ia juga dapat menyumbangkepada pengurusan alam sekitar yang lebih mampan.Sistem pengurusan dan pentadbiran yang diamalkanperlulah berteraskan kepada budaya kerja yangberintegriti, telus dan cekap untuk memastikansistem penyampaian yang lebih berkesan. Untukitu, sistem dan prosedur kerja, kaedah pelaksanaan,piawaian dan garispanduan yang berkaitan perlulahdikaji semula dan diperkukuhkan untuk memastikanperkhidmatan yang disediakan mencapai tahap yangterbaik. Bagi menyokong tindakan-tindakan yangdijalankan, perundangan-perundangan sedia adayang berkaitan dengan pengurusan dan pentadbiranbandar perlu dikaji semula bagi memastikanpenguatkuasaan dan pelaksanaan pembangunanbandar dapat dijalankan dengan lebih berkesan.Pihak Berkuasa Tempatan perlulah mengadakankerjasama yang erat dengan masyarakat setempat,badan-badan bukan kerajaan dan sektor swastadalam merancang dan melaksanakan programperancangan dan pengurusan bandar yangsesuai bagi memenuhi keperluan dan menanganimasalah penduduk secara mampan sepertimanayang disarankan dalam Local Agenda 21.Kerjasama ini juga akan memberi peluang kepadamasyarakat tempatan untuk memantau danmenyalurkan maklumbalas tentang programprogramyang dijalankan di kawasan mereka.Untuk membolehkan cadangan ini dilaksanakan,Pihak Berkuasa Tempatan perlu mempunyai satuunit yang bertanggungjawab untuk menyelarasdan menguruskan program-program untukmeningkatkan penglibatan masyarakat tempatandalam aktiviti perancangan dan tadbir urus bandar.Untuk itu, dasar-dasar dan langkah-langkah yangdicadangkan adalah:657.0 Teras Dasar Perbandaran Negara

Dasar Perbandaran Negara66DPN 27Keupayaan institusi perlu diperkukuhkan untukmelaksanakan pentadbiran dan pengurusanbandar yang lebih cekap dan berkesan.Langkahi. Menstruktur semula organisasi institusipengurusan bandar.ii. Meningkatkan guna tenaga di semua peringkatPBT termasuk menambah kakitangan teknikaldaripada kumpulan pengurusan dan profesional.iii. Merujuk dan menyesuaikan penanda aras negaramaju di dalam menentukan bilangan guna tenagaprofesional.iv. Memperluaskan perkhidmatan di peringkatKerajaan Tempatan untuk membolehkan pusingankerja, lebih banyak peluang kenaikan pangkat danpertukaran pegawai di antara PBT di dalam negeriyang sama.v. Mengkaji semula dan menyelaras perundangan yangberkaitan pentadbiran dan pengurusan bandar.vi. Mengadakan perancangan pembangunan sumbermanusia yang komprehensif termasuk pusingankerja, ‘job enrichment’, peluang kenaikan pangkatdan memberi latihan berterusan bagi meningkatkankeupayaan, kemampuan dan kepakaran kakitangan.vii. Menubuhkan institusi latihan khusus untukpengurusan perbandaran.viii. Mengadakan kepimpinan dan pengurusan yangdinamik, teguh serta prestasi keupayaan yang baik.ix. Mengenalpasti sumber hasil baru sertameningkatkan pengurusan kewangan.x. Melaksanakan pengurusan aset yang lebih efisiendan sistematik bagi memastikan kualiti perkhidmatandan memanjangkan jangka hayat peralatan.xi. Menyeragamkan peraturan dan prosedur yangberkaitan dengan kelulusan perancangan dankegunaan tanah.xii. Mempercepatkan kelulusan permohonanpembangunan.xiii. Menggunakan teknologi maklumat dan komunikasibagi meningkatkan pengurusan yang berkualitidan memperbaiki pemberian perkhidmatandengan melaksanakan sistem secara elektronikseperti ‘e-licensing’, ‘e-assessment’, ‘esubmission’dan sebagainya.xiv. Mengambil pendekatan dan kaedah inovatif bagimeningkatkan keberkesanan prosedur,pengendalian yang lebih anjal, penglibatankomuniti yang lebih meluas dan penggunaanteknologi yang terkini.DPN 28Amalan tadbir urus korporat yang baik untukmenggalakkan budaya pengurusan yang terbuka,berintegriti dan bertanggungjawab.Langkahi. Menggunapakai prinsip tadbir urus korporat didalam pentadbiran bagi;a. Melaksanakan program-program IslamHadhari;b. Melaksanakan Pelan Integriti Nasional (PIN);c. Mengurangkan karenah birokrasi;d. Menjalankan pemantauan yang cekap dantegas;e. Meningkatkan sistem penyampaian;f. Melaksana kepimpinan dan pengurusan yangberkesan;g. Mengamalkan ketelusan;h. Menguruskan kewangan dan sumber secaraberhemah; dani. Melaksanakan ‘Key Performance Indicators’(KPI).ii. Menyediakan dan menerimapakai satu kod tadbirurus bandar untuk kesemua PBT.iii. Mengamalkan pengurusan dan budaya kerja yangberasaskan pengetahuan.iv. Meningkatkan penglibatan institusi secaralangsung di dalam aktiviti kemasyarakatan.

Dasar Perbandaran NegaraDPN 29Penglibatan masyarakat digalakkan dalamperancangan dan tadbir urus bandar.Langkahi. Melaksanakan program “Local Agenda 21”dalam proses menyediakan dasar, strategi danpelan tindakan pembangunan mampan.ii. Menubuhkan satu bahagian di pihak berkuasatempatan untuk menyelaras dan menguruskanprogram-program untuk meningkatkanpenglibatan masyarakat tempatan.iii. Memastikan setiap PBT menubuhkan unitperhubungan awam.iv. Kerajaan persekutuan dan negeri menyediakanperuntukan kewangan untuk mengurusProgram Penglibatan Masyarakat.v. Memudahkan masyarakat untuk mendapatkanmaklumat berkaitan dengan perancangan dantadbir urus bandar.vi. Meningkatkan kesedaran masyarakat di dalamaspek perancangan dan budaya menyelenggara.vii. Menggalakkan penglibatan masyarakat, swastadan BBK dalam perancangan pembangunan danmengurus persekitaran bandar.viii. Menggerakkan JKKK dan menggalakkanpenubuhan persatuan penduduk dan RukunTetangga.ix. Menggalakkan syarikat swasta dan badanbukan kerajaan untuk menyumbang kepadapembangunan kemudahan masyarakat.DPN 30Penggunaan teknologi inovatif dalamperancangan, pembangunan dan pengurusanperkhidmatan bandar.Langkahi. Membangun dan menggunakan teknologi inovatifdalam perancangan, penyediaan infrastrukturdan utiliti serta pengurusan perkhidmatanbandar.ii. Menggunakan teknologi maklumat dankomunikasi secara efisien untuk meningkatkanprestasi perkhidmatan bagi urusan pentadbirandan penyebaran maklumat kepada orang awam.iii. Menggunapakai teknologi yang mengurangkanpenjanaan sisa.iv. Menggalakkan pembinaan bangunan mesra alamdengan konsep ‘green building’ dan penggunaantenaga yang efisien.v. Menggunakan sumber tenaga yang bolehdiperbaharui secara efisien.7.0 Teras Dasar Perbandaran Negara67

Dasar Perbandaran Negara8.0 PELAN TINDAKANPELAKSANAANDasar Perbandaran Negara perlu mempunyaipelan tindakan bagi melaksanakan dasar-dasaryang telah digubal. Ketua Pengarah JabatanPerancangan Bandar dan Desa SemenanjungMalaysia adalah bertanggungjawab menyediakandan memastikan pelaksanaan Dasar PerbandaranNegara. Tanggungjawab pelaksanaan dasar ini perludilaksanakan bersama oleh pelbagai kementerian,jabatan dan agensi yang bertanggungjawab dalamperancangan, pembangunan dan pengurusanperkhidmatan perbandaran.68Terdapat keperluan untuk mengadakan hubungankerjasama bagi melaksanakan langkah-langkahyang menjadi tanggungjawab bersama antarapelbagai kementerian, jabatan dan agensi terbabit.Agensi yang dikenalpasti bertanggungjawab dalammelaksanakan dasar-dasar dan langkah-langkahdalam DPN perlu menterjemahkan dasar-dasartersebut ke dalam program dan projek masingmasing.Cadangan program dan projek ini akanmemberi implikasi kewangan yang perlu diserap olehpelbagai agensi pelaksana dan dijadikan sebagai asasuntuk mendapatkan bajet tahunan dan RancanganMalaysia Lima Tahun. Pemantauan pelaksanaandasar dan peruntukan yang mencukupi perludiadakan untuk memastikan DPN dapat dilaksanakandengan lebih berkesan.Jadual 2.0 menunjukkan ringkasan dasar, langkahdan agensi pelaksana yang telah dikenalpasti.

Dasar Perbandaran NegaraJADUAL 2.0 PELAN TINDAKAN PELAKSANAAN DASAR DAN LANGKAHTERAS 1 PEMBANGUNAN PERBANDARAN YANG EFISIEN DAN MAMPANDASARLANGKAHAGENSIPELAKSANADPN 1DPN menjadi rangka kerjaasas pembangunan bandarbandardi Malaysia.i. Memastikan semua rancangan pembangunan dan pemajuan(RFN, RW, RSN, RT dan RKK) mematuhi dasar-dasar yang telahdigariskan di dalam DPN.• JPBD• KWP• PBN• PBTii. Melaksanakan pemantauan terhadap semua rancanganpembangunan dan pemajuan.• JPBD• KWP• PBN• PBTDPN 2Pembangunan bandarbandarperlu berdasarkankepada sistem hierarkibandar DPN.i. Memastikan perancangan pembangunan bandar perlu berdasarkanhierarki bandar dan komponen bandar.ii. Menggunapakai definisi bandar DPN bagi menentukan kawasanbandar.• JPBD• KWP• PBN• PBT• Jab.Perangkaan• JPBD• KPKT• PBTiii. Mewujudkan sistem maklumat bandar melalui kajian Profil Bandar.• JPBDDPN 3Setiap pembangunanbandar perlu berdasarkankepada RancanganPembangunan danPemajuan yang disediakan.i. Mewartakan semua Rancangan Struktur, Rancangan Tempatan danRancangan Kawasan Khas.ii. Mengenalpasti dan menyegerakan penyediaan Rancangan Wilayahbagi konurbasi-konurbasi pertumbuhan negara dan wilayah.iii. Menjadikan Rancangan Struktur, Rancangan Tempatan danRancangan Kawasan Khas sebagai panduan utama dalam proseskelulusan perancangan.iv. Menyelaras dan memantau pelaksanaan rancangan pembangunandan pemajuan di peringkat persekutuan, negeri dan tempatan.• JPBD• PBN• KWP• PBT• JPBD• KWP• PBN• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT8.0 Pelan Tindakan Pelaksanaanv. Menyelaras dan memantau perancangan pembangunan kawasankonurbasi melalui Jawatankuasa Perancang Wilayah.vi. Menguatkuasakan pematuhan terhadap semua RancanganPembangunan dan Pemajuan.• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT69vii. Menubuhkan pangkalan data gunatanah yang komprehensif diperingkat negeri dan tempatan.• JPBD• KWP• PBN• PBT

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 1 PEMBANGUNAN PERBANDARAN YANG EFISIEN DAN MAMPAN70DASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 4Had pembangunan bandar(urban growth limit)ditentukan berasaskan dayatampungan bagi setiapbandar di seluruh negara.DPN 5Perancangan gunatanahyang optima dan seimbangperlu diberi penekanandalam pembangunanbandar.DPN 6Pembangunan bandar perlumemberi keutamaan kepadapembangunan semula didalam kawasan bandar.i. Menetapkan had pembangunan bandar (uban growth limit) yangberasaskan daya tampungan bagi setiap bandar dalam RancanganTempatan.ii. Menetapkan kriteria Had Pembangunan Bandar.iii. Mengkaji semula had pembangunan bandar yang telah ditetapkanmengikut jangka masa yang bersesuaian.i. Memastikan pembangunan ditumpukan di dalam kawasan hadpembangunan bandar bagi mewujudkan pembangunan bandar yangpadat (compact city).ii. Memastikan setiap pembangunan baru yang dijalankan bersesuaian(compatible) dengan guna tanah sekitarnya.iii. Mensyaratkan Penilaian Impak Sosial dilaksanakan didalamperancangan dan kelulusan semua aktiviti pembangunan awamdan swasta.iv Memastikan zon tempat kerja disediakan berhampiran dengantempat kediaman dan dilengkapi dengan kemudahan rekreasi.v. Menggalakkan pembangunan perumahan di dalam pusat bandaratau berdekatan pusat aktiviti yang mempunyai akses kepadakemudahan dan pengangkutan yang baik.vi. Memastikan kemudahan bengkel dan kilang-kilang kecil yangmenimbulkan pencemaran alam sekitar serta menjana lalulintasyang tinggi dizonkan di kawasan yang bersesuaian.• JPBD• PBT• JPBD• JPBD• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBTi. Melaksanakan pembangunan ‘infill’ di kawasan yang berpotensi. • JPBD• KWP• PBN• PBTii. Mengenalpasti dan menyediakan inventori kawasan-kawasan‘brownfield’.iii. Merancang dan menyediakan program pembangunan semulakawasan ‘brownfield’.iv. Menjana semula kawasan-kawasan yang berpotensi untukdibangunkan (urban regeneration).• JAS• JPBD• KWP• PBN• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBTv. Membaik pulih kawasan tanah tercemar sebelum dibangunkan. • JAS• JPBD• KWP• PBN• PBT• Swastavi. Mewujudkan satu agensi yang bertanggungjawab merancang danmenguruskan pembangunan semula di bandar-bandar.vii. Menggalakkan penglibatan pihak swasta melalui penyediaan insentifdan program usahasama dengan pihak kerajaan.• KPKT• KPKT• PBN

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 1 PEMBANGUNAN PERBANDARAN YANG EFISIEN DAN MAMPANDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 7Pembangunan kampungdi dalam bandar perludiintegrasi denganpembangunan bandar.DPN 8Kawasan Sensitif AlamSekitar dan KawasanPertanian Utama perludipulihara.i. Membangunkan semula kawasan-kawasan kampung yang sesak,tidak terancang dan terpinggir dari arus pembangunan.ii. Memelihara ciri-ciri keunikan kampung disamping melengkapkandan menaik taraf kemudahan infrastruktur dan utiliti sertakemudahan awam di dalam kawasan kampung.iii. Menggalakkan pendekatan Pembangunan Tanah Bersepakat (PTB)sebagai kaedah alternatif dalam membangunkan kampung di dalambandar.iv. Menyediakan premis-premis dan bangunan perniagaan mampumilik untuk meningkatkan kegiatan ekonomi penduduk tempatan didalam kawasan kampung.v. Melaksanakan pembangunan kampung baru berdasarkan kepadaPelan Induk Kampung Baru.i. Melindungi dan memelihara kawasan-kawasan sensitif alam sekitardan kawasan pertanian utama.ii. Menjadikan kawasan hijau sebagai zon penampan untukmenghadkan pembangunan bandar.• JPBD• KWP• PBN• PBT• JKT• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT• JKT• KPKT• JPBD• KPIAT• KWP• NRE• PBN• PBT• JPBD• KPIAT• KWP• NRE• PBN• PBT8.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan71

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 1 PEMBANGUNAN PERBANDARAN YANG EFISIEN DAN MAMPAN72DASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 9Kawasan lapang danrekreasi yang mencukupiperlu disediakan mengikutkeperluan penduduk.i. Memastikan kawasan rekreasi disediakan mengikut hierarki dangaris panduan serta piawaian.ii. Menyediakan kawasan-kawasan tanah lapang awam yangmencukupi melalui pemakaian sasaran petunjuk 2 hektar : 1000penduduk bandar.iii. Memastikan kawasan lapang dan rekreasi dilengkapi denganpelbagai kemudahan sukan mengikut keperluan dan permintaanpenduduk setempat.iv. Mewarta kawasan rekreasi dan memantau pelaksanaanpembangunannya.v. Menggalakkan pembangunan rangkaian hijau yangberkesinambungan dan bersepadu di bandar.vi. Memastikan pembangunan menghadap sungai dan badan air.vii. Menggunapakai Dasar Lanskap Negara dalam penyediaan landskap.viii. Mengkaji semula garis panduan dan piawaian berkenaan penyediaankawasan lapang dan rekreasi.• JLN• JPBD• KWP• PBN• PBT• JabatanPerhutanan• JLN• JPBD• KWP• PBN• PBT• JLN• JPBD• KBS• KPKT• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT• JLN• JPBD• KWP• NRE• PBN• PBT• JPBD• JPS• KWP• PBN• PBT• JLN• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• PBT

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 2 PEMBANGUNAN EKONOMI BANDAR YANG KUKUH, DINAMIK DAN BERDAYA SAINGDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 10Pembangunan aktivitiekonomi bandar yangbernilai tambah danberintensifkan pengetahuan(k-ekonomi) di semuakonurbasi digalakkan.DPN 11Pembangunan ekonomiPusat Petempatan Utamadan Kecil perlu digiatkanuntuk menyokongperanannya dalampembangunan wilayah.i. Menerimapakai konsep kluster di dalam konurbasi untukmenggalakkan pertumbuhan aktiviti-aktiviti bernilai tambah yangtinggi dan berintensifkan pengetahuan.ii. Mengenalpasti kawasan-kawasan khusus di mana jenis-jenis klustersedia ada wujud dan memfokuskan pelaburan ke kawasan tersebut.iii. Mengenalpasti dan membangunkan kawasan-kawasan yang sesuaiuntuk menempatkan institusi latihan dan pendidikan tertiari bagimenyediakan tenaga mahir.iv. Menggalakkan pembentukan ‘cybercity’ dan ‘cybercentre’ untukmenjadi pemangkin pertumbuhan k-ekonomi.v. Mempromosi pembangunan taman perniagaan (business park)secara integrasi.vi. Memastikan penyediaan infrastruktur IT yang efisien untukmenggalakkan pembangunan e-perniagaan dan e-perdagangan.vii. Membangunkan kemudahan rekreasi dan kebudayaan yang sesuaiuntuk persekitaran kehidupan bandar yang kondusif kepada pelaburdan penduduk tempatan.viii. Meningkatkan promosi konurbasi sebagai pusat pelaburan.i. Menggunapakai konsep kluster bagi memperkukuhkan ekonomibandar dan hubungannya dengan kawasan pedalaman.ii. Membangunkan infrastruktur IT yang efisien untuk menyokongk-ekonomi.iii. Mewujud dan mengukuhkan taman-taman perniagaan danperindustrian khas untuk menggalakkan kluster-kluster ekonomi.iv. Menyediakan insentif bagi pembangunan semula kawasan‘brownfield’ sebagai zon perniagaan dan perindustrian khas.v. Menggalakkan penyediaan lot-lot perniagaan kecil di kawasankediaman.• KSTI• KWP• MITI• PBN• KSTI• MITI• PBN• KPTM• KSM• PBN• KSTI• KWP• MITI• PBN• MIDA• MITI• PBN• KSTI• KTAK• PBN• JPBD• KeKKWa• KWP• PBN• PBT• KWP• MIDA• MITI• PBN• KKLBW• LKW• MITI• PBN• PBT• KSTI• KTAK• PBN• PBT• JPBD• MITI• PBN• PBT• KPKT• PBN• PBT• JPBD• PBN• PBT738.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 2 PEMBANGUNAN EKONOMI BANDAR YANG KUKUH, DINAMIK DAN BERDAYA SAING74DASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 12Bandar-bandar yangmempunyai fungsi danciri-ciri khas (specialfeature towns) dibangunkanmengikut potensi dankeistimewaan masingmasing.DPN 13Peluang pekerjaanterutama kepada kumpulanyang berpendapatanrendah dipertingkat dandipelbagaikan tanpamengira kaum.vi. Menggalakkan konsep pejabat kecil di unit kediaman (SOHO).vii. Menyediakan garispanduan perancangan pejabat kecil di unitkediaman.viii. Mengenalpasti kawasan-kawasan yang sesuai bagi penubuhaninstitusi-institusi latihan kemahiran dan pendidikan.ix. Menyediakan kemudahan rekreasi untuk menyokong persekitaranperniagaan.i. Mengenalpasti bandar-bandar yang mempunyai fungsi dan ciri-cirikhas seperti:• Bandar Sempadan;• Bandar Pelancongan;• Bandar Berciri Khas (Special Role Centre);• Bandar Perindustrian Khas; dan• Bandar Nod Pengangkutan dan Perhubungan akan Datang.ii. Membangunkan ekonomi bandar ciri khas mengikut keistimewaanmasing-masing dengan menyediakan kemudahan sokongan.iii. Merancang dan memulihara zon gunatanah untuk mengekalkankeistimewaan masing-masing.i. Mengenalpasti profil golongan miskin bandar berasaskanPendapatan Garis Kemiskinan (PGK).ii. Melaksanakan Program Pembasmian Kemiskinan Bandar (PPKB).iii. Menyediakan ruang perniagaan khusus untuk peniaga kecil melaluipembinaan medan selera, gerai, tapak pasar tani kekal, tapak pasarmalam, ruang niaga, pasar dan bengkel di lokasi yang bersesuaian.iv. Menggalakkan penyediaan peluang pekerjaan dalam sektor industrikecil dan sederhana (IKS) berhampiran dengan kawasan kediaman.v. Membantu IKS sedia ada yang telah memainkan perananmenyumbang kepada pertumbuhan ekonomi dengan menyediakantempat yang sesuai untuk mengembangkan aktiviti perniagaanekonomi.vi. Menyediakan peluang pekerjaan di kawasan perumahan kos rendahdan perkampungan tradisi di dalam bandar.vii. Menggalakkan konsep bekerja dari rumah untuk memberi peluangpekerjaan kepada golongan berpendapatan rendah, orang kurangupaya dan wanita.• JPBD• PBN• PBT• JPBD• KPTM• KSM• PBN• JPBD• PBN• PBT• JPBD• KeKKWa• KementerianPelancongan• PBN• PBT• JPBD• KeKKWA• KementerianPelancongan• PBN• PBT• JPBD• PBN• PBT• KPKT• PBN• PBT• KPKT• PBN• JPBD• PBN• PBT• JPBD• KPUK• KSM• PBN• PBT• JPBD• KPUK• PBN• PBT• KPUK• KSM• KWP• PBN• PBT• KPUK• KSM• KWP• PBN• PBT

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 2 PEMBANGUNAN EKONOMI BANDAR YANG KUKUH, DINAMIK DAN BERDAYA SAINGDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 14Pembangunan kawasanperbandaran akanmengambilkira identitiMalaysia yang melibatkanpelbagai kaum. Penglibatangolongan Bumiputera danmereka yang berpendapatanrendah dalam sektorekonomi bandar akandipertingkatkan. Pada masayang sama, kepentingandan peluang serta potensimasa depan kaum lain yangsedia ada tidak terjejas ataudisekat.viii. Menggalakkan pembangunan in-situ untuk mengekalkan peluangpekerjaan.ix. Menyediakan kemudahan infrastruktur yang lengkap bagi sektortidak formal.x. Menyediakan program-program latihan kemahiran untuk pendudukberpendapatan rendah.xi Mengenalpasti dan menyokong perniagaan kecil yang menyediakanperkhidmatan kepada penduduk di konurbasi, pusat petempatanutama dan pusat petempatan kecil.i. Menyediakan kuota dalam mendapatkan lesen, permit danpengagihan premis atau gerai perniagaan, tapak pusat penjaja,tapak industri kecil dan rumah kedai di lokasi yang strategik.ii. Menetapkan minimum 30 peratus dari jumlah unit dan ruang lantaiperniagaan mampu milik dilokasi yang strategik.iii. Unit-unit kuota Bumiputera yang tidak terjual akan dibeli oleh agensikerajaan seperti PKEN, MARA, LKB, PBT dan Lembaga PerumahanNegeri untuk disewakan.iv. Menggalakkan pembinaan premis perniagaan, bazar dan ruangpejabat di lokasi yang strategik oleh agensi-agensi kerajaan.v. Menyediakan ruang tapak perniagaan secara terancang untuksektor tidak formal seperti ruang pasar malam, pasar tani dan bazarRamadhan.vi. Menggalakkan pembangunan program-program latihan danpembangunan kemahiran dalam bidang pengurusan, pengoperasianperniagaan dan keusahawanan.vii. Mewujudkan jaringan usahasama antara sektor awam dan swastabagi golongan Bumiputera.viii Menggalakkan usahasama antara Bumiputera dengan bukanBumiputera bagi peluang baru yang sesuai.• JPBD• KWP• PBN• PBT• KPKT• PBN• PBT• KPUK• KSM• JPBD• KPKT• PBN• PBT• PBN• PBT• MARA• PBN• PBT• LKB• LPN• MARA• PBN• PBT• LKB• MARA• PBN• PBT• LKB• JPBD• PBN• PBT• KPUK• KSM• MARA• Semuaagensi awam• KPUK• MARA• LKB758.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 3 SISTEM PENGANGKUTAN BANDAR YANG BERSEPADU DAN EFISIEN76DASARDPN 15Sistem pengangkutanawam yang bersepadu,efisien dan mesra penggunadibangunkan.LANGKAHi. Menyediakan pelan induk pengangkutan awam di semua peringkatperbandaran.ii. Menyediakan garispanduan berdasarkan kepada sasaran modpengangkutan awam yang telah disediakan.iii. Membina terminal pengangkutan multi-modal mengikut hierarkibandar.iv. Mengintegrasi sistem pengangkutan awam di dalam perancanganguna tanah dengan menggunakan konsep ‘Transit OrientedDevelopment’ (TOD).v. Membangunkan sistem pengangkutan awam berkapasiti tinggidi Konurbasi Pertumbuhan Negara, Wilayah, Separa Wilayah danPertumbuhan Negeri.vi. Menyediakan terminal ‘Park and Ride’ di Konurbasi PertumbuhanNegara, Wilayah dan Separa Wilayah.vii. Meningkatkan kawasan liputan laluan pengangkutan awam danmemastikan perkhidmatan pengangkutan awam yang cekap, efisiendan menepati waktu.viii. Memperkenalkan sistem tiket bersepadu yang merangkumi semuamod pengangkutan awam.ix. Memberi keistimewaan kepada OKU dan warga emas melaluipenyediaan kemudahan fizikal, diskaun tiket dan kemudahansokongan lain.x. Mewujudkan satu agensi khusus bagi mentadbir, merancang danmelaksanakan sistem pengangkutan awam.xi. Menyelaraskan operator-operator yang terlibat dalam penyediaanpengangkutan awam.xii. Memastikan operator-operator yang terlibat dalam penyediaanpengangkutan awam mematuhi pelan laluan yang telah ditetapkan.xiii. Menyemak semula perundangan yang berkaitan dengan pengurusansistem pengangkutan awam.xiv. Memastikan aspek perancangan pengangkutan awam diberipenekanan dalam Rancangan Tempatan.xv. Menggalakkan program berkongsi kereta untuk mengurangkanpenggunaan kenderaan persendirian.xvi. Menggalakkan penggunaan kenderaan mesra alam bagimengurangkan tahap pencemaran udara.AGENSIPELAKSANA• KWP• LPKP• MOT• PBN• PBT• JPBD• MOT• PBN• PBT• KWP• MOT• PBN• PBT• JPBD• PBN• PBT• KWP• MOT• PBN• KWP• MOT• PBT• KWP• LPKP• MOT• PBT• LPKP• MOT• LPKP• MOT• PBT• MOT• LPKP• LPKP• MOT• JPBD• PBN• PBT• MOT• KSTI• LPKP• MOT

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 3 SISTEM PENGANGKUTAN BANDAR YANG BERSEPADU DAN EFISIENDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 16Sistem pengurusanlalulintas yang lebihmenyeluruh dilaksanakanuntuk memastikanpergerakan lalulintas yanglebih cekap dan berkesan.DPN 17Rangkaian jalan rayayang lebih menyeluruhdibangunkan bagimeningkatkan aksesibilitidan mobiliti di dalam dan diantara bandar.i. Menggunapakai sistem pengangkutan pintar dan ‘navigationsystem’ dalam pengurusan lalulintas di bandar.ii. Memperkenalkan sistem pengurusan lalulintas yang lebih efisienuntuk mengawal kesan aktiviti di dalam pusat bandar yang menjanalalulintas keterlaluan.iii. Melaksanakan skim untuk menghadkan bilangan kenderaanpersendirian yang memasuki pusat bandar.iv. Menghadkan kemudahan tempat letak kenderaan di pusat bandar.v. Mengawal pergerakan kenderaan dengan melaksanakan program‘traffic calming’.vi. Menggunapakai ‘Computerised Area Traffic Control’ di dalamkawasan perbandaran.• KKR• MOT• PBT• KKR• PBT• KKR• KWP• PBN• PBT• PBT• KWP• PBN• PBT• KKR• KWP• PBN• PBTi. Membangunkan jalan raya mengikut hierarki. • KKLBW• KKR• PBTii. Meningkatkan aksesibiliti bagi melancarkan pergerakan kenderaanmelalui penyediaan jalan lingkaran, jalan pintas dan laluan sehala.iii. Menyediakan laluan/lorong khas untuk motosikal dan pejalan kakididalam kawasan bandar.iv. Melaksanakan kajian Penilaian Impak Sosial (SIA) terhadapperancangan jalan baru dan naiktaraf jalan.v. Melaksanakan kajian Penilaian Impak Alam Sekitar (EIA) terhadapperancangan jalan baru dan naik taraf jalan khususnya di dalamkawasan sensitif alam sekitar (KSAS).vi. Melaksanakan kajian Penilaian Impak Pengangkutan (TIA) untuksemua pembangunan di dalam kawasan perbandaran.vii. Melaksanakan audit keselamatan jalan raya (Road Safety Audit) didalam perancangan pembangunan jalan raya.• KKR• KWP• PBN• PBT• KKR• KWP• PBN• PBT• KKR• KWP• PBN• PBT• JAS• KKR• KWP• PBN• PBT• KKR• KWP• PBN• PBT• JKJR• KKR• PBN• PBT778.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 4 PENYEDIAAN PERKHIDMATAN BANDAR, INFRASTRUKTUR DAN UTILITI YANG BERKUALITI78DASARDPN 18Penyediaan kemudahaninfrastruktur dan utilitidipertingkatkan sertamemastikan pengurusandan penyelenggaraan yangberterusan.LANGKAHi. Melengkapkan penyediaan sistem pembetungan dan rawatanberpusat serta sistem saliran bagi kawasan-kawasan bandar.ii. Meningkatkan penyediaan kemudahan bekalan air, elektrik dantelekomunikasi berteknologi tinggi yang berkualiti selaras dengankeperluan pembangunan.iii. Memastikan perancangan tapak bagi kemudahan infrastruktur danutiliti ditetapkan di dalam Rancangan Tempatan mengikut keperluanpembangunan.iv. Menyediakan Pelan Induk Kumbahan yang meliputi programpengambilan balik tanah.v. Menggunakan teknik-teknik amalan dalam Manual Saliran MesraAlam (MASMA) untuk mengurangkan ancaman banjir.vi. Mempertingkatkan kecekapan pengurusan air dengan penekanankepada permintaan, penggunaan sumber alternatif dan bukankonvensional (penuaian air hujan, kitar semula air) sertamengurangkan pembaziran (air tidak terakaun).vii. Menyelaras perancangan dan penyediaan kemudahan infrastrukturdan utiliti oleh pelbagai agensi.viii. Melaksanakan strategi MyICMS 886 secara menyeluruh termasukmenyediakan infrastruktur Internet Jalur Lebar di semua kawasan dibawah pentadbiran Pihak Berkuasa Tempatan selaras dengan PelanJalur Lebar Negara (PJLN).ix. Menggalakkan perkongsian pintar di antara agensi-agensi yangmenyediakan kemudahan infrastruktur dan utiliti (service provider).x. Menggalakkan perkongsian kemudahan infrastruktur dan utiliti diantara bandar terutama di dalam konurbasi.xi. Mementingkan nilai-nilai estetik di dalam penyediaan infrastrukturdan utiliti sesuai dengan persekitaran.xii. Menggunapakai indikator MURNInet di dalam penyediaankemudahan infrastruktur dan utiliti.xiii. Menggunapakai polisi-polisi sedia ada yang berkaitan.AGENSIPELAKSANA• JPP• KTAK• PBN• PBT• JBA/PBAN• JPP• KTAK• PBN• PBT• TM• TNB• JPBD• KTAK• PBN• PBT• JPP• KTAK• PBN• PBT• JPS• PBN• PBT• JBA/PBAN• KTAK• PBN• PBT• KTAK• PBN• PBT• KTAK• PBN• PBT• SKMM• KPKT• KTAK• PBN• PBT• KPKT• KTAK• PBT• KTAK• PBT• JPBD• KTAK• PBT• KTAK• PBT

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 4 PENYEDIAAN PERKHIDMATAN BANDAR, INFRASTRUKTUR DAN UTILITI YANG BERKUALITIDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 19Sistem pengurusan sisapepejal dan toksik yangterancang, berkesandan mampan perludilaksanakan.DPN 20Kualiti perkhidmatan bandardipertingkatkan untukmewujudkan persekitarankehidupan yang selesa dansejahtera.i. Menggunapakai Dasar Pengurusan Sisa Pepejal dalam pelaksanaandan pengurusan sisa pepejalii. Mengurangkan penjanaan sisa pepejal.iii. Menggunakan bahan-bahan ‘bio-degradable’.iv. Melaksanakan program kitar semula.v. Melaksanakan perkhidmatan pemungutan, pelupusan danperawatan sisa pepejal dan sisa toksik yang sistematik dan selamat.vi. Menyediakan infrastruktur pelupusan dan perawatan sisa pepejaldan sisa toksik yang sistematik dan selamat.i. Pengurusan dan penyelenggaraan perkhidmatan bandar dilaksanakandengan kaedah yang efisien, kos efektif dan mampu bayar.ii. Menyediakan indeks kualiti hidup bandar bagi menilai tahapkesejahteraan penduduk.iii. Menggalakkan penglibatan masyarakat, badan-badan bukankerajaan dan pihak swasta dalam pengurusan dan penyediaanperkhidmatan bandar, infrastruktur dan utiliti.iv. Mengadakan program kesedaran awam dan pendidikankepada semua golongan masyarakat untuk mempertingkat danmenggalakkan budaya penyelenggaraan serta penjagaan harta awam.• KPKT• KWP• PBN• PBT• KPKT• PBT• JAS• KPKT• NRE• PBT• KPKT• PBN• PBT• KPKT• NRE• PBN• PBT• Swasta• JPBD• KPKT• NRE• PBN• PBT• KPKT• PBN• PBT• KPKT• JPBD• PBT• KPKT• KPWKM• PBN• PBT• BBK• KPM• KPKT• KPWKM• PBN• PBT798.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 5 PEWUJUDAN PERSEKITARAN KEHIDUPAN BANDAR YANG SEJAHTERA DAN BERIDENTITI80DASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 21Kemudahan perumahanyang mencukupi disediakanberasaskan keperluanpenduduk.i. Menggunapakai Dasar Perumahan Negara sebagai asas di dalampenyediaan perumahan.ii. Mempelbagaikan jenis rumah, kategori mampu milik dan mampubayar serta rekabentuk berkualiti di lokasi bersesuaian.iii. Menyasarkan matlamat 1 unit rumah bagi 1 isirumah.iv. Menyasarkan matlamat Setinggan Sifar.v. Mengenalpasti kawasan perumahan kos rendah di dalam rancanganpemajuan.vi. Memastikan lokasi perumahan kos rendah berdekatan dengantempat kerja, mempunyai aksesibiliti yang baik dan dilengkapidengan infrastruktur serta kemudahan awam.vii. Mengambilkira keperluan pelbagai golongan masyarakat termasukOKU dan warga emas dalam merancang kawasan perumahan.viii. Memastikan penyediaan rumah transit bagi pekerja asing dilokasi-lokasi yang bersesuaian.• JPN• KPKT• PBN• PBT• SPNB• Swasta• JPN• KPKT• KWP• PBN• PBT• SPNB• Swasta• JPN• KPKT• KWP• PBN• PBT• JPN• KPKT• KWP• PBN• PBT• JPBD• JPN• KPKT• PBN• PBT• JPBD• JPN• KPKT• PBN• PBT• SPNB• JPN• KPKT• PBN• PBT• KPKT• KSM• KWP• PBN• PBT• Swasta

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 5 PEWUJUDAN PERSEKITARAN KEHIDUPAN BANDAR YANG SEJAHTERA DAN BERIDENTITIDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 22Kemudahan awam yangmencukupi, lengkap sertamesra pengguna disediakandengan pengurusan danpenyelenggaraan yangberterusan.DPN 23Persekitaran bandar yangselamat perlu diwujudkan.i. Menyediakan kemudahan awam seperti kemudahan pendidikan,kesihatan, tempat ibadat untuk pelbagai agama, tanah perkuburandan kemudahan-kemudahan lain berdasarkan keperluan pendudukserta mengikut garispanduan dan piawaian perancangan.ii. Menyediakan kemudahan awam di lokasi yang mudah sampai danmesra pengguna.iii. Menyediakan kemudahan awam yang berkualiti.iv. Mengkaji semula garis panduan perancangan yang berkaitandengan penyediaan kemudahan-kemudahan awam untukdisesuaikan dengan keperluan semasa.v. Meningkatkan akses kepada kemudahan awam melaluikesinambungan rangkaian siar kaki yang selesa dan laluan sikalyang selamat, selesa dan mesra pengguna.vi. Membudayakan amalan pengurusan dan penyelenggaraan yangberterusan.• JPBD• KPM• KKM• KPKT• KWP• PBN• PBT• JPBD• KWP• PBN• PBT• KKR• KWP• PBN• PBT• Swasta• JPBD• Kementerianberkaitan• JLN• JPBD• KWP• PBN• PBT• KPKT• PBT• Swastai. Menggunapakai prinsip-prinsip perancangan bandar selamat. • JPBD• KPKT• PBN• PBTii. Melaksanakan program Bandar Selamat secara menyeluruh.iii. Meningkatkan kesedaran dan penglibatan awam di dalamkeselamatan bandar.iv. Memastikan perancangan dan pembangunan bandar mengambilkira aspek mitigasi dari kesan geobencana ataupun dari risikoindustri mengikut prinsip ‘Hyogo Framework of Actions’.• JPBD• KPKT• PBN• PBT• PDRM• BBK• JKKK• JPBD• KPKT• PBT• PDRM• PersatuanPenduduk• RukunTetangga• JPBD• KPKT• PBN• PBT818.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 5 PEWUJUDAN PERSEKITARAN KEHIDUPAN BANDAR YANG SEJAHTERA DAN BERIDENTITI82DASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 24Pembentukan imej danidentiti yang bersesuaiandengan fungsi bandardan budaya nasional yangmelambangkan masyarakatpelbagai kaum.DPN 25Kawasan-kawasan danbangunan-bangunan yangbernilai sejarah, mempunyaiwarisan budaya dansenibina unik dipulihara dandiwartakan.i. Menggunapakai garis panduan imej bandar. • JPBD• KWP• PBN• PBTii. Menggunakan tema yang bersesuaian berasaskan karakter dankeunikan bandar.iii. Menjalankan kajian terperinci bagi aspek rekabentuk bandar khususmengenai imej dan identiti bandar yang melambangkan identitiMalaysia yang berbilang kaum.iv. Menggunapakai Dasar Lanskap Negara dan Pelan Induk Landskap.• JPBD• KWP• PBN• PBT• JPBD• KeKKWa• KementerianPelancongan• PBN• JLN• JPBD• KPKT• PBN• PBTi. Menyediakan inventori warisan bandar, diisytihar dan diwartakan. • KeKKWa• PBNii. Meningkatkan bina upaya agensi pelaksana dalam mengendalikankawasan dan bangunan warisan.iii. Menyediakan pelan pengurusan kawasan warisan.iv. Menyediakan bajet untuk memelihara dan memulihara warisanbandar.v. Menguatkuasakan Akta Warisan Kebangsaan dan akta-akta lainyang berkaitan.vi. Mengawal dan menyelaras pembangunan di dalam dan di sekitarkawasan atau bangunan warisan.vii. Meningkatkan kesedaran orang awam menghargai warisankebudayaan dan kesenian.viii. Menyediakan ruang dan kemudahan untuk menjalankan aktivitikebudayaan tempatan.ix. Meningkatkan kerjasama antara pelbagai pihak dengan komunititempatan dalam melaksanakan projek-projek pemuliharaan warisandan pembangunan semula bandar.• BBK• KeKKWa• KWP• PBN• PBT• KeKKWa• PBN• PBT• KeKKWa• KeKKWa• KWP• PBN• PBT• JPBD• KeKKWa• PBT• BBK• KeKKWa• KWP• PBN• PBT• Swasta• JPBD• KeKKWa• KWP• PBN• PBT• BBK• JPBD• KeKKWa• KWP• PBN• PBT• Swasta

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 5 PEWUJUDAN PERSEKITARAN KEHIDUPAN BANDAR YANG SEJAHTERA DAN BERIDENTITIDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 26Pembangunan mampan danmesra alam dijadikan asaskepada pemuliharaan alamsekitar dan meningkatkankualiti hidup bandar.i. Memastikan pembangunan bandar memberi penekanan kepadapengurangan pencemaran udara, bunyi dan air serta mesra kepadasungai.ii. Menguatkuasa perundangan, garis panduan dan piawaian yangberkaitan pemuliharaan alam sekitar.iii. Menggalakkan pembangunan yang mengurangkan impak kepulauanhaba perbandaran.iv. Mengkaji semula garis panduan dan piawaian yang berkaitan alamsekitar.• JAS• JPBD• KWP• NRE• PBN• PBT• JAS• JPBD• JPS• PBN• PBT• CIDB• JPS• KWP• PBN• PBT• REHDA• JAS• NRE8.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan83

Dasar Perbandaran Negara84DASARDPN 27Keupayaan institusi perludiperkukuhkan untukmelaksanakan pentadbirandan pengurusan bandaryang lebih cekap danberkesan.TERAS 6 TADBIR URUS BANDAR YANG EFEKTIFLANGKAHAGENSIPELAKSANAi. Menstruktur semula organisasi institusi pengurusan bandar. • JKT• JPA• KPKT• MAMPU• PBN• PBTii. Meningkatkan guna tenaga di semua peringkat PBT termasukmenambah kakitangan teknikal daripada kumpulan pengurusan danprofesional.iii. Merujuk dan menyesuaikan penanda aras negara maju di dalammenentukan bilangan guna tenaga profesional.iv. Memperluaskan perkhidmatan di peringkat Kerajaan Tempatanuntuk membolehkan pusingan kerja, lebih banyak peluang kenaikanpangkat dan pertukaran pegawai di antara PBT di dalam negeri yangsama.v. Mengkaji semula dan menyelaras perundangan yang berkaitanpentadbiran dan pengurusan bandar.vi. Mengadakan perancangan pembangunan sumber manusiayang komprehensif termasuk pusingan kerja, ‘job enrichment’,peluang kenaikan pangkat dan memberi latihan berterusan bagimeningkatkan keupayaan, kemampuan dan kepakaran kakitangan.vii. Menubuhkan institusi latihan khusus untuk pengurusanperbandaran.viii. Mengadakan kepimpinan dan pengurusan yang dinamik, teguh sertaprestasi keupayaan yang baik.ix. Mengenalpasti sumber hasil baru serta meningkatkan pengurusankewangan.x. Melaksanakan pengurusan aset yang lebih efisien dan sistematikbagi memastikan kualiti perkhidmatan dan memanjangkan jangkahayat peralatan.xi. Menyeragamkan peraturan dan prosedur yang berkaitan dengankelulusan perancangan dan kegunaan tanah.xii. Mempercepatkan kelulusan permohonan pembangunan.• JKT• JPA• KPKT• MAMPU• PBN• PBT• JPA• KPKT• MAMPU• JPA• KPKT• PBN• PBT• JKT• KPKT• PBN• PBT• INTAN/InstitusiLatihan• JKT• JPA• KPKT• PBT• KPKT• PBN• JKT• KPKT• KWP• PBN• PBT• JKT• KPKT• KWP• PBN• PBT• JKT• KPKT• PBT• JKPTG• JPBD• KPKT• KWP• PBN• PBT• JPBD• KPKT• KWP• PBN• PBT

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 6 TADBIR URUS BANDAR YANG EFEKTIFDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 28Amalan tadbir uruskorporat yang baikuntuk menggalakkanbudaya pengurusan yangterbuka, berintegriti danbertanggungjawab.xiii. Menggunakan teknologi maklumat dan komunikasi bagimeningkatkan pengurusan yang berkualiti dan memperbaikipemberian perkhidmatan dengan melaksanakan sistem secaraelektronik seperti ‘e-licensing’, ‘e-assessment’, ‘e-submission’ dansebagainya.xiv. Mengambil pendekatan dan kaedah inovatif bagi meningkatkankeberkesanan prosedur, pengendalian yang lebih anjal, penglibatankomuniti yang lebih meluas dan penggunaan teknologi yang terkini.i. Menggunapakai prinsip tadbir urus korporat di dalampentadbiran bagi;a. Melaksanakan program-program Islam Hadhari;b. Melaksanakan Pelan Integriti Nasional (PIN);c. Mengurangkan karenah birokrasi;d. Menjalankan pemantauan yang cekap dan tegas;e. Meningkatkan sistem penyampaian;f. Melaksana kepimpinan dan pengurusan yang berkesan;g. Mengamalkan ketelusan;h. Menguruskan kewangan dan sumber secara berhemah; dani. Melaksanakan ‘Key Performance Indicators’ (KPI).ii. Menyediakan dan menerimapakai satu kod tadbir urus bandar untukkesemua PBT.iii. Mengamalkan pengurusan dan budaya kerja yang berasaskanpengetahuan.iv. Meningkatkan penglibatan institusi secara langsung di dalamaktiviti kemasyarakatan.• JKT• JPBD• KPKT• KTAK• MAMPU• PBT• KPKT• KWP• MAMPU• PBN• PBT• KPKT• KWP• PBN• PBT• JKT• KPKT• KWP• PBN• PBT• KWP• PBN• PBT• KPKT• KWP• PBN• PBT8.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan85

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 6 TADBIR URUS BANDAR YANG EFEKTIF86DASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 29Penglibatan masyarakatdigalakkan dalamperancangan dan tadbirurus bandar.i. Melaksanakan program “Local Agenda 21” dalam prosesmenyediakan dasar, strategi dan pelan tindakan pembangunanmampan.ii. Menubuhkan satu bahagian di pihak berkuasa tempatanuntuk menyelaras dan menguruskan program-program untukmeningkatkan penglibatan masyarakat tempatan.iii. Memastikan setiap PBT menubuhkan unit perhubungan awam.iv. Kerajaan persekutuan dan negeri menyediakan peruntukankewangan untuk mengurus Program Penglibatan Masyarakat.v. Memudahkan masyarakat untuk mendapatkan maklumat berkaitandengan perancangan dan tadbir urus bandar.vi. Meningkatkan kesedaran masyarakat di dalam aspek perancangandan budaya menyelenggara.vii. Menggalakkan penglibatan masyarakat, swasta dan BBK dalamperancangan pembangunan dan mengurus persekitaran bandar.viii. Menggerakkan JKKK dan menggalakkan penubuhan persatuanpenduduk dan Rukun Tetangga.ix. Menggalakkan syarikat swasta dan badan bukan kerajaan untukmenyumbang kepada pembangunan kemudahan masyarakat.• KPKT• KWP• PBN• PBT• KPKT• KWP• PBN• PBT• KPKT• PBN• PBT• KPKT• PBN• PBT• KPKT• PBT• KPKT• KWP• PBN• PBT• BBK• JPBD• KPKT• KWP• PBN• PBT• JKKK• KPKT• KWP• PBN• PBT• RukunTetangga• KPKT• KWP• PBN• PBT• Swasta

Dasar Perbandaran NegaraTERAS 6 TADBIR URUS BANDAR YANG EFEKTIFDASAR LANGKAH AGENSIPELAKSANADPN 30Penggunaan teknologiinovatif dalam perancangan,pembangunan danpengurusan perkhidmatanbandar.i. Membangun dan menggunakan teknologi inovatif dalamperancangan, penyediaan infrastruktur dan utiliti serta pengurusanperkhidmatan bandar.ii. Menggunakan teknologi maklumat dan komunikasi secaraefisien untuk meningkatkan prestasi perkhidmatan bagi urusanpentadbiran dan penyebaran maklumat kepada orang awam.iii. Menggunapakai teknologi yang mengurangkan penjanaan sisa.iv. Menggalakkan pembinaan bangunan mesra alam dengan konsep‘green building’ dan penggunaan tenaga yang efisien.v. Menggunakan sumber tenaga yang boleh diperbaharui secaraefisien.• JPBD• KPKT• KSTI• KTAK• KWP• MAMPU• PBN• PBT• JPBD• MAMPU• PBN• PBT• IPT/InstitusiPenyelidikan• KPKT• PBT• KPKT• KSTI• KTAK• KWP• NRE• PBN• PBT• KPKT• KTAK• KWP• NRE• PBN• PBT8.0 Pelan Tindakan Pelaksanaan87

Dasar Perbandaran NegaraJADUAL 3.0 HIERARKI BANDAR SEMENANJUNG MALAYSIA, 2006 – 2020HIERARKIKONURBASI / BANDARJULAT PENDUDUK( POPULATION RANGE )88KonurbasiPertumbuhanNegaraKonurbasi Kuala LumpurKuala LumpurPutrajayaKlangPetaling JayaSubang JayaAmpangShah AlamKajangGombakSelayang BaruSemenyihCherasBukit BeruntungKuangCyberjayaBandar Baru BangiSerdangBantingDamansaraRawangKaparSri KembanganHulu KlangPuchongPulau IndahSg. BuluhPelabuhan KlangPulau CareyMoribBatu LautTelok Panglima GarangMeruKuala Kubu BharuBatang KaliPuncak AlamSg. PelekBandar Baru Salak TinggiSerembanNilaiPort DicksonTelok KemangLukutBatu 8 LabuMantinBentong> 2.5 juta

Dasar Perbandaran NegaraHIERARKIKonurbasiPertumbuhanWilayahKONURBASI / BANDARKonurbasi GeorgetownGeorgetownButterworth - Seberang JayaBayan BaruBukit MertajamGelugorKepala BatasAyer ItamKulimNibong TebalSungai AraSungai PetaniTanjung BungaTanjong TokongBayan LepasBatu KawanJelutongPermatang PauhBalik PulauAir PutihBatu FeringgiPulau TikusBandar Baru Air ItamPaya TerubongSungai Dua (PP)Sungai NibongJawiTelok Air TawarSimpang AmpatTasek GelugorBertamSungai Dua (SP)Sri AmpanganParit Buntar - Bagan SeraiJULAT PENDUDUK( POPULATION RANGE )1.5 – 2.5 jutaKonurbasi Johor BahruJohor BahruBandar NusajayaKulaiPasir GudangGelang PatahSekudaiSenaiPekan NenasMasaiUlu TiramKota Tinggi89Lampiran 1Konurbasi KuantanKuantanPekanChukai

Dasar Perbandaran NegaraHIERARKIKonurbasiPertumbuhanSepara WilayahKonurbasiPertumbuhanNegeriKonurbasiPertumbuhanDaerahKONURBASI / BANDARKonurbasi IpohIpohKonurbasi MelakaMelaka Bandaraya BersejarahAlor GajahAyer Keroh - Orna - Golden Valley - MetacorpSungai UdangDurian TunggalPaya RumputKonurbasi Kuala TerengganuKuala TerengganuMarangKonurbasi Kota BharuKota BharuPengkalan ChepaKubang KerianKonurbasi Alor SetarAlor SetarJitraKuala KedahKonurbasi KangarKangarKonurbasi Muar – Batu Pahat - KluangMuar (Bandar Maharani)Batu Pahat (Bandar Penggaram)KluangKonurbasi Lumut – Sitiawan - ManjungLumutSri ManjungSitiawanKonurbasi TemerlohTemerlohMentakabJULAT PENDUDUK( POPULATION RANGE )0.5 – 1.5 juta300,001– 500,000100,001– 300,00090

Dasar Perbandaran NegaraHIERARKIPusatPetempatanUtamaKONURBASI / BANDARJohorSegamatMersingPontian KechilBandar PenawarBandar TenggaraYong PengAyer HitamSimpang RenggamTangkakParit RajaKelantanGua MusangNegeri SembilanBandar Seri JempolKuala PilahTampinPahangKuala RompinPerakTaipingTeluk IntanTg. Malim - Proton City - Behrang 2020GerikSeri IskandarTapah - Tapah Road - Bandar Baru UniversitiSelangorSungai BesarKuala SelangorBernam JayaJULAT PENDUDUK( POPULATION RANGE )30,001 – 100,000TerengganuDungunJertih - Kg.Raja - Kuala BesutKedahPendangKuahBalingMelakaJasin - Bandar Putra - Bemban91Lampiran 1

Dasar Perbandaran NegaraHIERARKIPusatPetempatanKecilKONURBASI / BANDARJohorBandar MasBukit GambirEndauKelapa SawitChaahLabisBukit BakriBuloh KasapMachapParit SulongRengitKedahBandar BaharuBukit JenunYan BesarYan KecilGuar ChempedakSungai KaranganPadang MehaBukit Kayu HitamChangloonSintokAir HitamKuala NerangKota PutraKuala KetilKupangBukit SelambauGurunPadang MatsiratPadang LalangSikSerdangBandar Baru Beris JayaJULAT PENDUDUK( POPULATION RANGE )10,001 – 30,00092KelantanBachokPasir PutehPasir MasTanah MerahMachangKuala KraiJeliTumpatKeterehWakaf BharuMelakaMasjid TanahMerlimauPulau SebangNegeri SembilanBahauGemasGemenchehKuala KlawangLui MudaRembauTanjung Ipoh

Dasar Perbandaran NegaraHIERARKIKONURBASI / BANDARJULAT PENDUDUK( POPULATION RANGE )PahangJerantutRaubTanah Rata – BrinchangMaranBandar JengkaBandar BeraBandar Tun RazakMuadzam ShahKuala LipisSelangorTanjong KarangSekinchanSabakTerengganuPakaKertehKijalKuala BerangBandar PermaisuriPusatPetempatanKecilPerakKuala KangsarSelamaPengkalan HuluLenggongPangkorSg.SiputKamparSlim RiverGopengBidorDamar Laut-SegariBukit Merah-Alor PongsuKg.GajahPantai Remis-Pengkalan BaharuLangkapSimpang Empat- Hutan MelintangSungkaiAyer TawarBagan Datoh10,001 – 30,000Lampiran 1PerlisBukit Batu PutihKuala PerlisSimpang EmpatArauPadang BesarBeseri93Sumber :i. Rancangan Fizikal Negara (RFN), 2005ii. Draf Rancangan Struktur Negeri (RSN) ;• Negeri Sembilan, Oktober 2005• Pulau Pinang, 2005• Kedah, Disember 2005• Perak, Oktober 2005• Pahang, 2004• Terengganu, Mac 2005• Kelantan, Mac 2005• Melaka,Oktober 2002• Johor, Disember 2005• Selangor, Julai 2005iii. Pelan Struktur Kuala Lumpur,Ogos 2004iv. Rancangan Struktur (Pengubahan) Kangar, 1998v. Laporan Kiraan Permulaan Bagi Kawasan Bandar Dan Luar Bandar, BanciPenduduk Dan Perumahan Malaysia 2000, Jabatan Perangkaan Malaysia

Dasar Perbandaran NegaraJADUAL 4.0 HIERARKI DAN KEMUDAHAN BANDARHierarki BandarKonurbasi PertumbuhanNegaraKonurbasi PertumbuhanWilayahKonurbasi PertumbuhanSepara WilayahBandarRujuk senarai bandar diLampiran 1GeorgetownJohor BahruKuantanIpohMelaka94Julat Penduduk(Population Range)FungsiPentadbiran:EkonomiPerkhidmatan Kewangan:>2.5 Juta 1.5 - 2.5 Juta 0.5 -1.5 Juta(unjuran penduduk 8.5 jutapada 2020)(melainkan Kuantan 0.64Juta)ParlimenKementerian-kementerianIbu Pejabat Jabatan PersekutuanPejabat-pejabat Kedutaan dan Pejabat-pejabat Kedutaan danPesuruhjayaPesuruhjayaPejabat-pejabat Pertubuhan Pejabat-pejabat PertubuhanAntarabangsaAntarabangsaSekretariat PertubuhanSekretariat PertubuhanAntarabangsaAntarabangsaDewan Bandaraya, Maj.Majlis Bandaraya, Majlis Majlis Bandaraya, MajlisPerbandaran & Maj. Daerah PerbandaranPerbandaranJabatan-jabatan Kerajaan Jabatan-jabatan Kerajaan Jabatan-jabatan KerajaanNegeri dan DaerahNegeri dan DaerahNegeri dan DaerahBank Bank BankBank Negara (Ibu pejabat) Bank Negara (Ibu pejabatwilayah)Bank Antarabangsa (ibupejabat Bank Antarabangsa (cawangan) Bank Antarabangsawilayah & cawangan)(cawangan)Bank Tempatan (Ibu pejabat & Bank Tempatan (Ibu pejabat Bank Tempatan (cawangan)cawangan)wilayah & cawangan)Insurans Insurans InsuransSyarikat / broker insuranantarabangsa (ibu pejabatwilayah & cawangan)Syarikat /broker insurantempatan (ibu pejabat &cawangan)Ejen-ejen & wakil SyarikatInsuran antarabangsa &tempatanSyarikat / broker insuranantarabangsa (ibu pejabatwilayah & cawangan)Syarikat /broker insurantempatan (cawangan)Ejen-ejen & wakil SyarikatInsuran antarabangsa &tempatanSyarikat / broker insuranantarabangsa (cawangan)Syarikat /broker insurantempatan (cawangan)Ejen-ejen & wakil SyarikatInsuran antarabangsa &tempatanStok & Komoditi / Sekuriti Stok & Komoditi / Sekuriti Stok & Komoditi / SekuritiSuruhanjaya Sekuriti MalaysiaBursa MalaysiaSyarikat Stok / SekuritiAntarabangsa (Ibu pejabatwilayah & cawangan)Syarikat Stok / SekuritiTempatan (Ibu pejabat &cawangan)Lain-lain PerkhidmatanKewanganPerkhidmatan Kewanganantarabangsa (ibu pejabatwilayah & cawangan)Perkhidmatan Kewangantempatan (ibu pejabat &cawangan)Syarikat Stok / SekuritiAntarabangsa (cawangan)Syarikat Stok / SekuritiTempatan (Ibu pejabat &cawangan)Lain-lain PerkhidmatanKewanganPerkhidmatan Kewanganantarabangsa (ibu pejabatwilayah & cawangan)Perkhidmatan Kewangantempatan (ibu pejabat wilayah &cawangan)Syarikat Stok / SekuritiTempatan (ibu pejabatwilayah /cawangan)Lain-lain PerkhidmatanKewanganPerkhidmatan Kewanganantarabangsa (cawangan)Perkhidmatan Kewangantempatan (cawangan)

Dasar Perbandaran NegaraKonurbasi PertumbuhanNegeriKonurbasi PertumbuhanDaerahPusat PetempatanUtamaPusat PetempatanKecilKota Bharu Temerloh-Mentakab Rujuk senarai bandar diLampiran 1Rujuk senarai bandar diLampiran 1Kuala TerengganuLumut-SitiawanAlor SetarMuar-B.Pahat-KluangKangar300,001 - 500,000 100,001 - 300,000 30,001 - 100,000 10,001 - 30,000(melainkan Kangar0.09Juta)Pejabat-pejabat KonsulatMajlis Perbandaran / Daerah Majlis Perbandaran / Daerah Majlis Daerah Majlis DaerahJabatan-jabatan Kerajaan Jabatan-jabatan Kerajaan Jabatan-jabatan Kerajaan Jabatan-jabatan KerajaanNegeri dan DaerahNegeri dan DaerahNegeri dan DaerahNegeri dan DaerahBank Bank Bank BankBank Antarabangsa(cawangan)Bank Tempatan (cawangan) Bank Tempatan (cawangan) Bank Tempatan (cawangan) Bank Tempatan (cawangan)Insurans Insurans Insurans InsuransSyarikat / broker insuran Syarikat / broker insuranantarabangsa (ejen) antarabangsa (ejen)Syarikat /broker insurantempatan (cawangan)Syarikat /broker insurantempatan (cawangan & ejen)Syarikat /broker insurantempatan (ejen)Syarikat /broker insurantempatan (ejen)Ejen-ejen & wakil SyarikatInsuran antarabangsa &tempatanStok & Komoditi / Sekuriti Stok & Komoditi / Sekuriti Stok & Komoditi / Sekuriti Stok & Komoditi / Sekuriti95Lampiran 1aSyarikat Stok / SekuritiTempatan (cawangan/kiosk)Syarikat Stok / SekuritiTempatan (cawangan/kiosk)Syarikat Stok / SekuritiTempatan (kiosk)Syarikat Stok / SekuritiTempatan (kiosk)Lain-lain PerkhidmatanKewanganLain-lain PerkhidmatanKewanganLain-lain PerkhidmatanKewanganLain-lain PerkhidmatanKewanganPerkhidmatan Kewangantempatan (cawangan)Perkhidmatan Kewangantempatan (cawangan)Perkhidmatan Kewangantempatan (wakil/ejen)Perkhidmatan Kewangantempatan (wakil/ejen)

Dasar Perbandaran Negara96Hierarki BandarPerniagaan / Perdagangan(‘Commerce & Trade’)Konurbasi PertumbuhanNegaraKonurbasi PertumbuhanWilayahKonurbasi PertumbuhanSepara WilayahPerniagaan & Perkhidmatan Perniagaan & Perkhidmatan Perniagaan & PerkhidmatanIbu pejabat antarabangsa &ibupejabat wilayahPejabat tempatan(ibupejabat & cawangan)Perkhidmatan Professional &Ejen PerniagaanIbu pejabat antarabangsa &ibupejabat wilayahPejabat tempatan (ibupejabat &cawangan)Ibu pejabat antarabangsa &ibupejabat wilayahPejabat tempatan(ibupejabat & cawangan)Perkhidmatan Professional &Ejen PerniagaanIbu pejabat antarabangsa &ibupejabat wilayahPejabat tempatan (ibupejabat& cawangan) - pelbagaiperkhidmatanIbu pejabat antarabangsa &ibupejabat wilayahPejabat tempatan(ibupejabat & cawangan)Perkhidmatan Professional &Ejen PerniagaanIbu pejabat antarabangsa &ibupejabat wilayahPejabat tempatan(ibupejabat & cawangan)- pelbagai perkhidmatanPerdagangan Borong Perdagangan Borong Perdagangan BorongIbu pejabat antarabangsa(wilayah & cawangan)Ibu pejabat antarabangsa(wilayah & cawangan)Ibu pejabat antarabangsa(cawangan)Ibu pejabat tempatan &cawanganIbu pejabat tempatan &cawanganIbu pejabat tempatan &cawanganPedagangan Jual Runcit diStor (Tanpa Pengkhususan &Pengkhususan)Pedagangan Jual Runcit diStor (Tanpa Pengkhususan &Pengkhususan)Pedagangan Jual Runcit diStor (Tanpa Pengkhususan &Pengkhususan)Stor serbaneka antarabangsa& ‘hypermarket’ antarabangsa(cawangan & ibupejabat wilayah)Stor serbaneka tempatan (ibupejabat wilayah & cawangan)Pasar raya antarabangsa(cawangan)Pasar raya tempatan(ibu pejabat wilayah & cawangan)Stor ‘convenience’ antarabangsa(ibu pejabat wilayah & cawangan)Kedai runcit tempatan &antarabangsa (pelbagai barangantermasuk makanan, pakaian,kereta, dll)Jual Runcit Barangan Terpakaidi StorBarangan terpakai tempatan &antarabangsa (pelbagai barangan)Lain Perdagangan Jual Runcit(tanpa di stor)Jual Runcit tempatan secara‘Informal’Perkhidmatan tempatanmembaiki baranganpersendirian dan isi rumahJualan langsung(antarabangsa & tempatan)Jualan runcit bahan apikenderaan (stesyen minyak,LPG/NGV)-tempatanStor serbaneka antarabangsa& ‘hypermarket’ antarabangsa(cawangan)Stor serbaneka tempatan(ibu pejabat wilayah & cawangan)Pasar raya antarabangsa(cawangan)Pasar raya tempatan(ibu pejabat wilayah & cawangan)Stor ‘convenience’ antarabangsa(ibu pejabat wilayah & cawangan)Kedai runcit tempatan &antarabangsa (pelbagai barangantermasuk makanan, pakaian,kereta dll)Jual Runcit Barangan Terpakaidi StorBarangan terpakai tempatan& antarabangsa (pelbagaibarangan)Lain Perdagangan Jual Runcit(tanpa di stor)Jual Runcit tempatan secara‘Informal’Perkhidmatan tempatanmembaiki baranganpersendirian dan isi rumahJualan langsung(antarabangsa & tempatan)Jualan runcit bahan apikenderaan (stesyen minyak,LPG/NGV)-tempatanStor serbaneka antarabangsa& ‘hypermarket’ antarabangsa(cawangan)Stor serbaneka tempatan(cawangan)Pasar raya antarabangsa(cawangan)Pasar raya tempatan(cawangan)Stor ‘convenience’antarabangsa (cawangan)Kedai runcit tempatan &antarabangsa (pelbagaibarangan termasuk makanan,pakaian, kereta dll)Jual Runcit Barangan Terpakaidi StorBarangan terpakai tempatan(pelbagai barangan)Lain Perdagangan Jual Runcit(tanpa di stor)Jual Runcit tempatan secara‘Informal’Perkhidmatan tempatanmembaiki baranganpersendirian dan isi rumahJualan langsung(antarabangsa & tempatan)Jualan runcit bahan apikenderaan (stesyen minyak,LPG/NGV)-tempatan

Dasar Perbandaran NegaraKonurbasi PertumbuhanNegeriKonurbasi PertumbuhanDaerahPusat PetempatanUtamaPusat PetempatanKecilPerniagaan & Perkhidmatan Perniagaan & Perkhidmatan Perniagaan & Perkhidmatan Perniagaan & PerkhidmatanPejabat tempatan(ibupejabat & cawangan)Perkhidmatan Professional &Ejen PerniagaanPejabat tempatan (ibupejabat& cawangan) - pelbagaiperkhidmatan– – –Pejabat tempatan(cawangan/pejabat wakil)Perkhidmatan Professional &Ejen PerniagaanPejabat tempatan(cawangan/pejabat wakil)Perkhidmatan Professional &Ejen PerniagaanPejabat tempatan(pejabat wakil)Perkhidmatan Professional &Ejen Perniagaan– – – –Pejabat tempatan (ibupejabat& cawangan) - perkhidmatanterpilihPejabat tempatan (ibupejabat& cawangan) - perkhidmatanterpilihPejabat tempatan (ibupejabat& cawangan) - perkhidmatanterpilihPerdagangan Borong Perdagangan Borong Perdagangan Borong Perdagangan Borong– – – –Cawangan & pejabat wakil Cawangan & pejabat wakil Pejabat wakilPedagangan Jual Runcit diStor (Tanpa Pengkhususan &Pengkhususan)Stor serbaneka antarabangsa& ‘hypermarket’ antarabangsa(cawangan)Stor serbaneka tempatan(cawangan)Pasar raya antarabangsa(cawangan)Pasar raya tempatan(cawangan)Stor ‘convenience’antarabangsa (cawangan)Kedai runcit tempatan(pelbagai barangan termasukmakanan, pakaian, kereta dll)Jual Runcit Barangan Terpakaidi StorBarangan terpakai tempatan(pelbagai barangan)Pedagangan Jual Runcit diStor (Tanpa Pengkhususan &Pengkhususan)Stor serbaneka antarabangsa& ‘hypermarket’ antarabangsa(cawangan)Stor serbaneka tempatan(cawangan)Pasar raya antarabangsa(cawangan)Pasar raya tempatan(cawangan)Stor ‘convenience’antarabangsa (cawangan)Kedai runcit tempatan(pelbagai barangan termasukmakanan, pakaian, kereta dll)Jual Runcit Barangan Terpakaidi StorBarangan terpakai tempatan(barangan terpilih)Pedagangan Jual Runcit diStor (Tanpa Pengkhususan &Pengkhususan)Stor serbaneka tempatan(cawangan)Pasar raya tempatan(cawangan)Stor ‘convenience’antarabangsa (cawangan)Kedai runcit tempatan(pelbagai barangan termasukmakanan, pakaian, kereta dll)Jual Runcit Barangan Terpakaidi StorBarangan terpakai tempatan(barangan terpilih)Pedagangan Jual Runcit diStor (Tanpa Pengkhususan &Pengkhususan)–––Pasar raya tempatan(cawangan)Kedai runcit tempatan(pelbagai barangan termasukmakanan, pakaian, kereta dll)Jual Runcit Barangan Terpakaidi StorBarangan terpakai tempatan(barangan terpilih)Lampiran 1aLain Perdagangan Jual Runcit(tanpa di stor)Jual Runcit tempatan secara‘Informal’Perkhidmatan tempatanmembaiki baranganpersendirian dan isi rumahJualan langsung(antarabangsa & tempatan)Jualan runcit bahan apikenderaan (stesyen minyak,LPG/NGV)Lain Perdagangan Jual Runcit(tanpa di stor)Jual Runcit tempatan secara‘Informal’Perkhidmatan tempatanmembaiki baranganpersendirian dan isi rumahJualan langsung(antarabangsa & tempatan)Jualan runcit bahan apikenderaan (stesyen minyak,LPG/NGV)Lain Perdagangan Jual Runcit(tanpa di stor)Jual Runcit tempatan secara‘Informal’Perkhidmatan tempatanmembaiki baranganpersendirian dan isi rumahJualan langsung(antarabangsa & tempatan)Jualan runcit bahan apikenderaan (stesyen minyak,LPG/NGV)Lain Perdagangan Jual Runcit(tanpa di stor)Jual Runcit tempatan secara‘Informal’Perkhidmatan tempatanmembaiki baranganpersendirian dan isi rumahJualan langsung(antarabangsa & tempatan)Jualan runcit bahan apikenderaan (stesyen minyak,LPG/NGV)97

Dasar Perbandaran NegaraHierarki BandarPerhotelan, Persidangan,Pameran, dan Konvensyen(MICE)Perindustrian / PembuatanKemudahan Awam / SosialPendidikanKonurbasi PertumbuhanNegaraKonurbasi PertumbuhanWilayahKonurbasi PertumbuhanSepara WilayahKemudahan Hotel & Persidangan Kemudahan Hotel & Persidangan Kemudahan Hotel & PersidanganResort / Eklusif (> 5 bintang)Hotel bajet sehingga 5 bintang Hotel bajet sehingga 5 bintang, Hotel bajet sehingga 5 bintangresortPusat Persidangan, Pameran dan Pusat Persidangan dan Pameran Pusat Persidangan dan PameranPerdagangan antarabangsa & Perdagangan antarabangsaRumah tetamuRumah tetamuKluster Multimedia & ICT Kluster Multimedia & ICT Kluster Multimedia & ICTantarabangsa dan negara antarabangsa dan negara negaraKluster TelekomunikasiKluster TelekomunikasiKluster Telekomunikasiantarabangsa dan negara antarabangsa dan negara negaraIndustri BerintensifkanIndustri BerintensifkanIndustri BerintensifkanPengetahuan antarabangsa Pengetahuan antarabangsa Pengetahuan negara& negara& negaraKluster Pembuatan BerasaskanSumber negara(antarabangsa & negara)Kluster Makanan EKSantarabangsa dan negaraPembuatan dan pemasanganam antarabangsa & negaraKluster Pembuatan BerasaskanSumber negara(antarabangsa & negara)Kluster Makanan EKSantarabangsa dan negaraPembuatan dan pemasanganam negaraKluster PembuatanBerasaskan Sumber negara(negara)Kluster Makanan EKStempatanPembuatan danpemasangan am tempatanUniversiti / Kolej Awam Universiti / Kolej Awam Universiti / Kolej AwamUnversiti dan Kolej Swasta Unversiti dan Kolej Swasta Unversiti dan Kolej SwastaInstitusi Latihan Kerjasamaantara negaraInstitusi Latihan Kerjasamaantara negaraPusat Penyelidikan (R&D) Pusat Penyelidikan (R&D)Pusat latihan negaraPusat latihan negaraPerpustakaan Negara / Negeri Perpustakaan Wilayah / Negeri Perpustakaan NegeriSekolah Antarabangsa Sekolah Antarabangsa Sekolah AntarabangsaSekolah Teknikal /VokasionalSekolah Teknikal /VokasionalSekolah Teknikal /Vokasional98KesihatanRekreasi / Kebudayaan /WarisanKeagamaanHospital Kerajaan Hospital Kerajaan Hospital KerajaanHospital Swasta Hospital Swasta Hospital SwastaHospital Universiti Hospital Universiti Hospital UniversitiPusat Rujukan Pakar Pusat Rujukan Pakar Pusat Rujukan PakarKlinik Kesihatan Klinik Kesihatan Klinik KesihatanKlinik Swasta Klinik Swasta Klinik SwastaKomplek Sukan Antarabangsa / Komplek Sukan Antarabangsa / Komplek Sukan Negeri /Negeri / DaerahNegeri / DaerahDaerahStadium Nasional / Negeri Stadium Negeri Stadium NegeriMuzium Negara / Negeri Muzium Negeri Muzium NegeriTeater / AuditoriumTeater / AuditoriumTaman NegaraTaman Wilayah / Negeri Taman Wilayah / Negeri Taman NegeriTaman BandarTaman BandarTaman BandarRangkaian Kawasan Rekreasi :Lingkaran Hijau(‘ Central Forest Spine’)Masjid NegaraMasjid Negeri / Daerah Masjid Negeri / Daerah Masjid Negeri / DaerahPusat Islam Pusat Islam Pusat IslamLain-lain Tempat IbadatBukan IslamLain-lain Tempat IbadatBukan IslamLain-lain Tempat IbadatBukan Islam

Dasar Perbandaran NegaraKonurbasi PertumbuhanNegeriKonurbasi PertumbuhanDaerahPusat PetempatanUtamaPusat PetempatanKecilKemudahan Hotel & Persidangan Kemudahan Hotel & Persidangan Kemudahan Hotel & Persidangan Kemudahan Hotel & PersidanganHotel bajet sehingga 5 bintang Hotel bajet sehingga 4 bintang Hotel bajet dan 4 bintang Hotel bajet dan 2 bintangPusat Persidangan & PameranPusat PameranRumah tetamu Rumah tetamu Rumah tetamu Rumah tetamuKluster Multimedia & ICTnegaraKluster Berasaskan Sumbernegara & tempatanKluster Berasaskan SumbertempatanKluster Berasaskan SumbertempatanKluster Berasaskan SumbertempatanKluster Makanan EKStempatanPembuatan dan pemasanganam tempatanUniversiti / Kolej AwamUnversiti dan Kolej SwastaKluster Makanan EKStempatanPembuatan dan pemasanganam tempatanKluster Makanan EKStempatanPembuatan dan pemasanganam tempatanKluster Makanan EKStempatanPembuatan dan pemasanganam tempatanPerpustakaan Negeri Perpustakaan Awam Perpustakaan Bergerak Perpustakaan BergerakSekolah Teknikal /VokasionalSekolah Teknikal /VokasionalSekolah Rendah & Menengah Sekolah Rendah & Menengah Sekolah Rendah & MenengahHospital Kerajaan Hospital Kerajaan Hospital KerajaanHospital SwastaHospital SwastaHospital UniversitiPusat Rujukan PakarKlinik Kesihatan Klinik Kesihatan Klinik Kesihatan Klinik KesihatanKlinik Swasta Klinik Swasta Klinik Swasta Klinik SwastaKomplek Sukan Negeri /DaerahKompleks Sukan Daerah Dewan Serbaguna Dewan Serbaguna /Dewan Orang RamaiStadium Negeri Stadium Stadium / Padang PadangMuzium Negeri99Lampiran 1aTaman NegeriTaman BandarTaman BandarTaman BandarTaman TempatanRizab Sungai dan HutanKawasan Rekreasi Aktif dan PasifMasjid Negeri / Daerah Masjid Daerah Masjid Daerah MasjidPusat IslamLain-lain Tempat IbadatBukan IslamLain-lain Tempat IbadatBukan IslamLain-lain Tempat IbadatBukan IslamLain-lain Tempat IbadatBukan Islam

Dasar Perbandaran Negara100Hierarki BandarPolisBalai BombaPerkhidmatan PosKemudahan Infrastrukturdan UtilitiPerkh. PembetunganSisa PepejalBekalan ElektrikTelekomunikasi,Penyiaran dan Jalurlebar(Broadband)Perkh. PengangkutanTerminalPengangkutanKonurbasi PertumbuhanNegaraKonurbasi PertumbuhanWilayahKonurbasi PertumbuhanSepara WilayahIbu Pejabat Polis Diraja MalaysiaIbu Pejabat Polis Kontinjen Ibu Pejabat Polis Kontinjen Ibu Pejabat Polis KontinjenIbu Pejabat Polis Daerah Ibu Pejabat Polis Daerah Ibu Pejabat Polis DaerahBalai Polis Balai Polis Balai PolisIbu Pejabat Bomba danPenyelamat MalaysiaIbu Pejabat Bomba danPenyelamat NegeriIbu Pejabat Bomba danPenyelamat NegeriBalai Bomba Balai Bomba Balai BombaPejabat Pos BesarPejabat Pos BesarPejabat Pos Pejabat Pos Pejabat PosSistem BerpusatSistem Berpusat(Centralised System)(Centralised System)Ibu Pejabat Bomba danPenyelamat NegeriSistem Berpusat(Centralised System)Tambakan PelupusanSanitariTambakan PelupusanSanitariTambakan PelupusanSanitariLoji Pembakaran Sampah(Incinerator)Loji Pembakaran Sampah(Incinerator)Loji Pembakaran Sampah(Incinerator)Loji Pelupusan Sisa Berjadual Loji Pelupusan Sisa BerjadualPencawang Masuk Utama Pencawang Masuk Utama Pencawang Masuk Utama(PMU)(PMU)(PMU)Pusat PenghantaranPusat PenghantaranPusat PenghantaranBeban NasionalBeban WilayahBeban Wilayah(National Load Desptach (Regional Load Despatch Centre (Regional Load Despatch CentreCentre - on national grid) for transmission system) for transmission system)Pusat Kawalan Pembahagian Pusat Kawalan Pembahagian Pusat Kawalan Pembahagian(Remote Load(Remote Load(Remote Loaddistribution Centre)distribution Centre)distribution Centre)Rangkaian Gentian Optik Rangkaian Gentian Optik Rangkaian Gentian OptikRangkaian Jalur LebarRangkaian Jalur LebarRangkaian Jalur LebarTanpa WayarTanpa WayarTanpa WayarStesyen Pemancar danStesyen Pemancar danStesyen Pemancar danPenerimaPenerimaPenerimaStesyen Kabel Dasar LautStesyen Satelit BumiStesyen Penyiaran TV dan Stesyen Penyiaran TV dan Stesyen Penyiaran TV danRadio DigitalRadio DigitaRadio DigitaIbusawat dan Rangkaian Ibusawat dan Rangkaian Ibusawat dan RangkaianInternetInternetInternet‘High Speed Rail’ ‘High Speed Rail’ ‘High Speed Rail’Komuter / Rel Komuter / Rel Komuter / RelLRT LRT LRTMonorel / TramMonorel / TramBas Bas BasTeksi Teksi TeksiHub Pengangkutan NegaraBerintegrasiLapangan Terbang Antarabangsadan DomestikPelabuhan Antarabangsadan nasionalTerminal PengangkutanAwam NegeriLapangan Terbang Antarabangsadan DomestikPelabuhan Antarabangsadan nasionalTerminal PengangkutanAwam NegeriLapangan Terbang DomestikTerminal PengangkutanAwam NegeriStesen Bas / Teksi Stesen Bas / Teksi Stesen Bas / TeksiStesen Keretapi Stesen Keretapi Stesen KeretapiSumber :Dasar Perbandaran Negara (DPN)

Dasar Perbandaran NegaraKonurbasi PertumbuhanNegeriKonurbasi PertumbuhanDaerahPusat PetempatanUtamaPusat PetempatanKecilIbu Pejabat Polis KontinjenIbu Pejabat Polis Daerah Ibu Pejabat Polis Daerah Ibu Pejabat Polis DaerahBalai Polis Balai Polis Balai Polis Balai PolisIbu Pejabat Bomba danPenyelamat NegeriBalai Bomba Balai Bomba Balai Bomba Balai BombaPejabat Pos Pejabat Pos Pejabat Pos Pejabat PosSistem Berpusat(Centralised System)Tambakan PelupusanSanitariLoji Pembakaran Sampah(Incinerator)Sistem Berpusat(Centralised System)(Keutamaan kepada bandaryang telah dikenalpasti)Tambakan PelupusanSanitariSistem Berpusat(Centralised System)(Keutamaan kepada bandaryang telah dikenalpasti)Tambakan PelupusanSanitariSistem Berpusat(Centralised System)(Keutamaan kepada bandaryang telah dikenalpasti)Tambakan PelupusanSanitariPencawang Masuk Utama(PMU)Pusat PenghantaranBeban Negeri(State Load Despatch Centrefor transmission system)Pusat Kawalan Pembahagian(Remote Loaddistribution Centre)Pencawang Masuk Utama(PMU)Pejabat Penghantaran Daerah(District Transmission Office)Pencawang Masuk Utama(PMU)Pejabat Penghantaran Daerah(District Transmission Office)Pencawang Masuk Utama(PMU)Pejabat Cawangan Penghantaran(Transmission Local Office)Pusat Kawalan Pembahagian(Remote Loaddistribution Centre)Pusat `breakdown’ 24 jam(24 hr breakdownresponse centre)Pusat `breakdown’ 24 jam(24 hr breakdownresponse centre)Rangkaian Gentian Optik Rangkaian Gentian Optik Rangkaian Gentian Optik Rangkaian Gentian OptikRangkaian Jalur LebarTanpa WayarStesyen Pemancar danPenerimaRangkaian Jalur LebarTanpa WayarStesyen Pemancar danPenerimaRangkaian Jalur LebarTanpa WayarStesyen Pemancar danPenerimaRangkaian Jalur LebarTanpa WayarStesyen Pemancar danPenerimaLampiran 1aStesyen Penyiaran TV danRadio DigitaIbusawat dan RangkaianInternet‘High Speed Rail’Komuter / RelStesyen Penyiaran TV danRadio DigitaIbusawat dan RangkaianInternetKomuter / RelStesyen Penyiaran TV danRadio DigitaIbusawat dan RangkaianInternetStesyen Penyiaran TV danRadio DigitaIbusawat dan RangkaianInternet101Bas Bas Bas BasTeksi Teksi Teksi TeksiLapangan Terbang DomestikTerminal PengangkutanAwam NegeriTerminal PengangkutanAwam NegeriStesen Bas / Teksi Stesen Bas / Teksi Stesen Bas / TeksiStesen Keretapi Stesen Keretapi Stesen Keretapi

Dasar Perbandaran NegaraSINGKATAN KATA102BBKCIDBEIAEPUINTANIPTJASJBAJKJRJKKKJKPTGJKTJLNJPAJPBDJPNJPPJPSKBSKeKKWaKKLBWKKMKKRKPIATKPKTKPMKPUKKPWKMKSASKSMKSTIKTAKKWPLKBLKWLPNLPKPMAMPU::::::::::::::::::::::::::::::::::::::Badan Bukan KerajaanLembaga Pembangunan Industri Pembinaan MalaysiaKajian Penilaian Impak Alam SekitarUnit Perancang EkonomiInstitut Tadbiran Awam NegaraInstitusi Pengajian TinggiJabatan Alam SekitarJabatan Bekalan AirJabatan Keselamatan Jalan RayaJawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan KampungJabatan Ketua Pengarah Tanah dan GalianJabatan Kerajaan TempatanJabatan Landskap NegaraJabatan Perkhidmatan AwamJabatan Perancangan Bandar dan DesaJabatan Perumahan NegaraJabatan Perkhidmatan PembetunganJabatan Pengairan dan SaliranKementerian Belia dan SukanKementerian Kesenian, Kebudayaan dan WarisanKementerian Kemajuan Luar Bandar dan WilayahKementerian Kesihatan MalaysiaKementerian Kerja RayaKementerian Pertanian dan Industri Asas TaniKementerian Perumahan dan Kerajaan TempatanKementerian Pelajaran MalaysiaKementerian Pembangunan Usahawan dan KoperasiKementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan MasyarakatKawasan Sensitif Alam SekitarKementerian Sumber ManusiaKementerian Sains, Teknologi dan InovasiKementerian Tenaga, Air dan KomunikasiKementerian Wilayah PersekutuanLembaga Kemajuan BandarLembaga Kemajuan WilayahLembaga Perumahan NegeriLembaga Perlesenan Kenderaan PerdaganganUnit Pemodenan Tadbiran dan Perancangan Pengurusan Malaysia

Dasar Perbandaran NegaraMARAMASMAMIDAMITIMOTMURNInetNREOKUPAKRPBANPBNPBTPDRMPKENPPRPTDREHDARFNRKKRMK-9RSNRTRWSIASKMMSPNBTMTNBTODUPEN::::::::::::::::::::::::::::::Majlis Amanah RakyatManual Saliran Mesra AlamLembaga Kemajuan Perindustrian MalaysiaKementerian Perdagangan Antarabangsa dan IndustriKementerian Pengangkutan‘Malaysian Urban Indicator Network’Kementerian Sumber Asli dan Alam SekitarOrang Kurang UpayaProjek Perumahan Awam Kos RendahPerbadanan Air NegeriPihak Berkuasa NegeriPihak Berkuasa TempatanPolis Diraja MalaysiaPerbadanan Kemajuan Ekonomi NegeriProgram Perumahan RakyatPejabat Tanah DaerahPersatuan Pemaju Hartanah dan Perumahan MalaysiaRancangan Fizikal NegaraRancangan Kawasan KhasRancangan Malaysia Ke-SembilanRancangan Struktur NegeriRancangan TempatanRancangan WilayahKajian Penilaian Impak SosialSuruhanjaya Komunikasi dan Multimedia MalaysiaSyarikat Perumahan Negara BerhadTelekom Malaysia BerhadTenaga Nasional Berhad‘Transit Oriented Development’Unit Perancang Ekonomi NegeriLampiran 2103

Dasar Perbandaran NegaraGLOSARI104TERMABandarBandar BerwawasanBandar Selamat(Safe City)BrownfieldCybercentreCybercityDaya tampunganEkonomi berintensifkanpengetahuan(K-Ekonomi)Green buildingHyogo Framework ofActionsKampung dalam bandarKawasan HijauKawasan lapang/tanahlapangDEFINISIKawasan yang diwartakan dan tepu bina yang bersempadan dengannya sertagabungannya yang terletak di dalam had sempadan bandar dan mengandungi ;• Kawasan petempatan dan kawasan komited yang telah diluluskan;• Penduduk minima 10,000 orang;• Sekurang-kurangnya 60 peratus penduduk bekerja (berumur 15 tahun dan ke atas)yang terlibat dengan aktiviti bukan pertanian;• Densiti kasar minima penduduk adalah 50-60 orang per hektar;• Kemudahan-kemudahan perbandaranBandar Berwawasan merupakan bandar yang mempunyai halatuju dan wawasan.Inisiatif Bandar Selamat merupakan program bersepadu ke arah pewujudan bandar dimana penduduknya lebih selamat dari aspek keselamatan termasuk kesihatan dan jugacara hidup.Sebarang tanah atau premis yang dibangunkan atau digunakan tetapi masih belumdiekploitasi secara sepenuhnya, walaupun ia mempunyai kecenderungan untuk digunakanatau didirikan bangunan. Ia juga boleh merupakan tanah kosong, tanah terbiar atau tanahyang telah dicemarkan. Tapak brownfield bukan semestinya tersedia untuk dibangunkandengan serta merta tanpa sebarang kawalan.Bangunan atau kompleks berteknologi tinggi dan mempunyai kemudahan elektrik,telekomunikasi dan air yang memenuhi kriteria yang diletakkan oleh PerbadananPembangunan Multimedia (M-DEC).Satu bandar pintar yang lengkap, mempunyai perniagaan dan persekitaran hidup yangbertaraf dunia, dan mempunyai kelengkapan yang memenuhi kehendak 10 perkara dalam‘Bill of Guarantee’ Koridor Raya Multimedia Malaysia.Ianya adalah ukuran keupayaan sesuatu bandar untuk menampung penduduk mengikutdensiti tertentu.Daya tampungan juga adalah merupakan satu konsep yang melibatkan satu prosesperancangan dan pengurusan untuk mengenalpasti beberapa banyak perubahan yangboleh diterima bagi sesuatu persekitaran dan mencadangkan tindakan yang perlu diambiluntuk menghadkan kesan-kesan sampingan yang negatif.Ekonomi yang berasaskan kepada pengeluaran, pengedaran dan penggunaanpengetahuan serta maklumat. Contoh aktiviti ekonomi yang bernilai tambah;• Pengeluar barang yang berteknologi tinggi• Pengguna teknologi yang utama• Perkhidmatan berintensifkan pengetahuanBangunan mesra alam dan bertenaga efisien yang menggunakan teknologi inovatif untukmengurangkan impak alam sekitar.Merupakan satu ‘blueprint’ global bagi usaha untuk mengurangkan risiko bencanabagi dekad yang akan datang. Matlamat rangka kerja ini adalah untuk mengurangkankehilangan yang berpunca dari bencana menjelang 2015. Langkah yang perlu dijalankanadalah seperti;• Menjadikan pengurangan risiko bencana sebagai satu keutamaan;• Mengenalpasti risiko dan mengambil tindakan;• Meningkatkan pemahaman dan kesedaran terhadap risiko bencana;• Mengurangkan risiko bencana; dan• Mempertingkatkan kebersediaan menghadapi bencana.Merujuk kepada kawasan petempatan di dalam bandar yang mempunyai nilai-nilaikampung. Jenis kampung yang terdapat di dalam bandar adalah kampung tradisi,kampung tersusun, kampung baru, kampung nelayan dan kampung orang asli.Kawasan merangkumi rezab hutan simpan, KPU dan KSAS Tahap 1 dan 2, kawasanlapang dan padang permainan.Ruang terbuka yang dikhaskan untuk kegunaan atau faedah awam. Secara umumnyaadalah mana-mana tanah atau ruang yang disediakan sebagai kawasan untuk kegunaanberehat/beriadah dan rekreasi. Ia termasuk taman-taman, padang permainan kanakkanak,padang-padang permainan, padang-padang sukan, kebun bunga, kawasan yangberlandskap, dan tanah-tanah yang terancang.

Dasar Perbandaran NegaraTERMAKawasan PertanianUtamaKawasan Sensitif AlamSekitar (KSAS)Kawasan tercemarKemudahan awamKemudahan InfrastrukturKemudahan utilitiKepulauan habaperbandaranKluster ekonomiKonurbasiMURNInetMyICMS 886Pembangunan BercampurPembangunan InfillPembangunan mampanDEFINISIMerangkumi lapan kawasan jelapang padi, kawasan pertanian kelapa sawit tahap 1 dan 2,dan semua kawasan pertanian sedia ada di dalam tanah Kelas 1 dan 2.Kawasan yang mempunyai nilai kepelbagaian biologi yang tinggi seperti hutan, tanahbencah, kawasan berisiko bencana; contohnya kawasan hakisan dan kawasan sokongankehidupan manusia seperti kawasan tadahan air.10 KSAS yang dikenalpasti adalah;• KSAS Kepelbagaian Biologi;• KSAS Tanah Tinggi dan Bercerun Curam;• KSAS Tadahan Air;• KSAS Perlindungan dan Hidupan Liar;• KSAS Sungai;• KSAS Tanah Lembap;• KSAS Persisiran Pantai;• KSAS Hutan Simpanan Kekal;• KSAS Warisan Geologi dan Landskap; dan• KSAS Warisan Kebudayaan dan Senibina.Kawasan yang berada dalam lingkungan tercemar atau yang menghasilkan bahan-bahanpencemaran dalam bentuk pepejal, gas dan sebagainya.Kemudahan–kemudahan yang disediakan untuk kegunaan orang ramai secara bersama.Contohnya kemudahan keagamaan seperti masjid dan surau, kemudahan kesihatanseperti klinik, pasar, dewan serbaguna, tandas awam dan lain-lain.Kemudahan dan perkhidmatan asas yang disediakan seperti sistem pembetungan danrawatan, sistem perparitan dan saliran, dan sistem pelupusan sisa pepejal.Kemudahan yang perlu disediakan di dalam kawasan bandar untuk kegunaan harianseperti bekalan elektrik, air, gas, dan telekomunikasi.Kawasan bandar yang mempunyai suhu yang lebih tinggi dari kawasan sekelilingnya.Pengumpulan atau gabungan pelbagai jenis perniagaan yang menghasilkan pekerjaanyang berkualiti mengeluarkan barangan dan perkhidmatan, berkongsi asas ekonomi yangsama dan menyatukan sektor pembangunan ekonomi awam.Kawasan bandar yang merangkumi beberapa bandar raya atau bandar yang bercantumsecara fizikal dan membentuk satu kawasan tepu bina berikutan pertambahan penduduk.Sempadan konurbasi adalah mengikut tempoh perjalanan dari tempat kerja di pusatbandar raya, iaitu 45 minit bagi konurbasi utama dan 30 minit bagi konurbasi lain.Malaysian Urban Indicator Network adalah satu pendekatan yang dapat mengukur danmenilai kemampanan sesebuah bandar. Ianya adalah satu aplikasi bagi mewujudkanpangkalan data dalam bentuk digital yang dapat mengukur kemampanan bandar yangakan memberi gambaran pencapaian kualiti rupa bentuk bagi sesebuah bandar secaraberterusan.Satu pelan Strategi Perkhidmatan Maklumat, Komunikasi dan Multimedia Malaysia yangbertujuan menjadi pemangkin kepada pelaburan di dalam bidang infrastruktur yangbakal menyokong pertumbuhan perkhidmatan maklumat, komunikasi dan multimediadan menjana bidang pertumbuhan. Ia merangkumi 8 bidang perkhidmatan, 8 bidanginfrastruktur dan 6 bidang pertumbuhan. (www.ktak.gov.my)Suatu pembangunan yang mengandungi pelbagai jenis pembangunan seperti kediaman,perniagaan dan perindustrian.Pembangunan atau pembangunan semula yang dijalankan ke atas tanah kosong atautapak yang telah dibangunkan yang terletak di dalam kawasan tepu bina dan kawasanyang sedang dibangunkan.Pembangunan yang membolehkan generasi semasa memenuhi keperluannya tanpamengkompromi kemampuan generasi mendatang memenuhi keperluan mereka.105Lampiran 3

Dasar Perbandaran Negara106TERMAPembangunan TanahBersepakatPerbandaranPerkhidmatan bandarRangkaian HijauRayapan Bandar(Urban Sprawl)Sektor tidak formalSOHOTenaga boleh diperbaharuiTerminal ‘Park and Ride’Terminal pengangkutanmulti modalTransit-OrientedDevelopment (TOD)WarisanWarisan kebudayaanDEFINISISatu kaedah pembangunan tanah di mana sekumpulan lot tanah yang berjiran disusunsemula melalui kerjasama dan persetujuan pemilik-pemilik tanah mengikut pelan dansusun atur terancang dengan penyediaan kemudahan infrastruktur dan kemudahanmasyarakat yang mencukupi.Sebagai balasan kepada sebahagian tanah yang disumbangkan, pemilik tanah akanmenerima pulangan dalam bentuk hartanah. Sebahagian lagi tanah dijadikan sebagaitanah kewangan dan dijual di pasaran bagi menampung sebahagian kos projek.Satu proses perubahan serta penerapan ciri-ciri bandar terhadap sesebuah kawasandan proses ini akan melibatkan penghijrahan masuk penduduk luar banar, perubahanaktiviti ekonomi, perkembangan kawasan bandar, pertambahan penyediaan kemudahanperbandaran, perubahan sosial, nilai dan sifat masyarakat tradisional kepada masyarakatmoden serta perubahan guna tanah keseluruhannya.Perkhidmatan awam yang disediakan atau yang diperlukan di dalam kawasan bandar. Initermasuk pengagihan bekalan air, pengurusan saliran dan pembetungan, pengurusan sisapepejal, peneylenggaraan longkang dan pembershian kawasan.Lingkaran kawasan hijau, seperti kawasan rizab sungai, perisisiran pantai dan landasankeretapi, yang bersambungan dan membentuk satu jaringan.Perkembangan bandar secara mendatar yang tidak menentu atau terkawal.Perniagaan kecil-kecilan yang dijalankan sama ada di gerai-gerai, di kaki lima bangunanataupun di pasar-pasar malam. Merujuk kepada bidang atau sektor pembuatan secarakecil-kecilan yang tidak melibatkan penggunaan bangunan-bangunan tetap atauterancang.Sektor tidak formal merangkumi pekerjaan seperti :• Peniaga tepi jalan;• Peniaga runcit kecil;• Pemandu teksi;• Perkhidmatan peribadi seperti ‘jaga’;• Atenden tempat letak kereta; dan• Janitor (penjaga bangunan).Konsep pejabat kecil di dalam unit perumahan untuk menguruskan perniagaan (smalloffice-home office). Kebiasaannya mempunyai seramai satu hingga empat orangpekerja. Contoh perniagaan yang boleh dijalankan adalah perniagaan profesionalseperti perakaunan, perunding arkitek, perunding kewangan dan perniagaan berasaskanteknologi dan pengetahuan seperti animasi digital.Elektrik yang dijana daripada sumber yang bersih dan boleh diperbaharui, seperti solar,angin, biomass dan tenaga hidro.Satu konsep di mana satu kawasan disediakan untuk pengunaan meletakkan kenderaanmilik sendiri dan kemudahan menggunakan mod pengangkutan awam.Sesebuah kompleks bersepadu yang menjadi tempat perhentian atau pengumpulan semuamod pengangkutan awam.Kawasan perumahan dan komersil yang direkabentuk untuk memaksimumkankebolehsampaian melalui transit dan mod pengangkutan tidak bermotor, sertamenggalakkan ‘transit ridership’.Sebarang monumen, objek, kawasan dan kesenian yang mempunyai nilai estetik, sejarah,saintifIk atau nilai sosial yang diwarisi turun temurun dan mempunyai nilai pada masasekarang dan generasi akan datang.Warisan kebudayaan terbahagi kepada dua iaitu warisan ketara (tangible heritage) danwarisan tak ketara (intangible heritage).Warisan kebudayaan ketara termasuklah kawasan, monumen dan bangunan manakalawarisan kebudayaan tidak ketara termasuk persembahan teater, seni mempertahankandiri dan penggubahan bunyi dan muzik.

Dasar Perbandaran NegaraLampiran 3107

Dasar Perbandaran NegaraPENGHARGAANJabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia (JPBD),Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan (KPKT) merakamkansetinggi-tinggi penghargaan dan ribuan terima kasih kepada semua pihakyang terlibat sama ada di peringkat persekutuan, negeri dan tempatan dalammemberikan kerjasama dan sumbangan dalam menjayakan penyediaanDasar Perbandaran Negara (DPN).Penghargaan juga ditujukan khas buat wakil-wakil dari badan-badanprofesional, institusi pengajian tinggi, badan-badan bukan kerajaan (NGO’s)dan individu yang terlibat secara langsung atau tidak langsung dalampenyediaan DPN.108