მასწავლებლის წიგნი

საქართველოს სახელმწიფო გერბი

lia SalvaSviliCveni garemo 1maswavleblissaxelmZRvanelobunebismetyvelebaSigamomcemloba`meridiani~Tbilisi • 2011

Cveni garemo 1maswavleblis saxelmZRvanelo bunebismetyvelebaSiavtorilia SalvaSvili _ pedagogi, geografiul mecnierebaTa doqtori,iakob gogebaSvilis premiis laureatiredaqtori _ givi bojgua _ filologifsiqolog-konsultanti: naTela imedaZeydis dizaini da ilustraciebi: nato yubaneiSvilimxatvroba da kompiuteruli grafika: qeTevan lomiSvili, dali muxaZefotoebi: akaki muSkiaSvilisadizaini da dakabadoneba: badri CugoSvilisyvela ufleba daculia.am saxelmZRvanelos arc erTi nawili, aranairi formiTa da saSualebiT,iqneba es eleqtronuli Tu meqanikuri, ar SeiZleba gamoyenebul iqnesgamomcemlis werilobiTi nebarTvis gareSe.saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.l SalvaSvili, gamomcemloba meridiani, Tbilisi, al. yazbegis gamz. 45telefoni 5elfosta: info@meridianpub.commeore gamocema, CHVENI GAREMO (OUR NATURE) 1Teacher’s textbook in Natural ScienceAuthorRedactorLia ShalvashviliGivi BojguaAll rights reserved© L. Shalvashvili, 2011© Publishing House MERIDIAN, 201145 Al. Kazbegi Ave., Tbilisi, GeorgiaPhone 832 39-15-22E-mail: info@meridianpub.com© Second Edition, 2011

sarCevikoncefcia.................................................................................... 5moswavlis saxelmZRvanelo dasamuSao rveuli (funqciebi)..................................................... 8maswavleblis wigni (funqciebi)............................................... 9praqtikuli rekomendaciebi mSobelTaTvis........................... 11erovnuli saswavlo gegma......................................................... 12sagakveTilo Temebis saaTobrivi ganawileba daZiriTadi Sinaarsi......................................................................19gakveTilebis aRwera................................................................. 214

koncefcia(saxelmZRvanelos gamoyenebis instruqcia)bunebismetyvelebis swavlebisas aqcentis gamaxvileba ganwyoba-damokidebulebebisa da unar-Cvevebis ganviTarebaze, kvleva-Ziebasa da codnis gamoyenebaze aris rogorc Tanamedrove meTodikis, iseqarTuli klasikuri didaqtikis moTxovnac.iakob gogebaSvilis Tanaxmad, umTavresi mizani bunebis Seswavlisa aris =– `gauxsnas ymawvilsTanagrZnoba bunebisa, Seayvaros misi gamoZieba da misi ganxilva~.(`bunebis kari~, I gamocemis winasityvaoba).`Cven bunebaSi varT, igi CvenSia,cocxalnic misni varT da mkvdarnic~...vaJa-fSavelaTanamedrove msoflios mowinave kacobriobis winaSe metad mniSvnelovani problemadgas. esaa bunebis, misi yoveli rgolis: miwis, wiaRis, wylis, mcenareTa da cxovelTasamyaros, atmosferos efeqturi dacva da gonivrulad gamoyeneba.buneba aris garegani materialuri samyaro. igi qmnis garemos, sadac warmoiSva,ganviTarda da cxovrobs adamiani.TviT adamiani bunebis nawilia da, rogorc cocxali arseba masTan mWidro kavSirSia.Tavisi arsebobisaTvis adamiani bunebisagan Rebulobs yvelafers: Jangbads, wyals,sakvebs, masalas da sxv. buneba aris kacobriobis materialuri kulturis wyaro. amitomadamians bunebis mimarT unda Camouyalibdes subieqturi damokidebuleba, rac mtkiceddamkvidrdeba adamianis gaazrebul da adekvatur qcevaSi bunebasTan mimarTebaSi.samyaros Semecnebis, Wvretis, kritikuli azrovnebisa da TaobaTa bejiTi,SemoqmedebiTi Sromis Sedegia samecniero-teqnikuri progresi. yoveli momdevno Taobaeyrdnoba wina Taobebis udides gamocdilebas, sakuTari Zalebis rwmenas da iTvisebssamyaros saidumloebebiT aRsavse axal-axal sferoebs, xvews Tavis warmodgenebs maszeda qmnis Tanamedrove teqnologiebs.samecniero-teqnikuri progresis miRwevebs aqvs Tavisi meore, ufro negatiuri mxarec,rac ZiriTadad dedamiwaze warmoSobili mravali problemiT gamoixateba. amas, arcTuiSviaTad, emateba, Cveni _ adamianebis momxmarebluri damokidebuleba bunebisadmi. eski sakmarisi motivaciaa imisTvis, rom movaxdinoT am damokidebulebebis revizia anuSevignoT bunebisadmi ekologiuri midgomis saWiroeba, aucilebloba, rac ukve droiserT-erTi yvelaze aqtualuri moTxovnaa da Cven mier warmodgenili bunebismetyvelebisintegrirebuli kursis principul poziciasac gulisxmobs.gare samyaros gacnobasTan erTad, bunebismetyvelebis integrirebuli kursissaxelmZRvaneloTa kompleqtis _ `Cveni garemos~ _ erT-erTi umTavresi mizaniadawyebiTi saskolo asakidan moswavleebSi ekologiuri kulturis aRzrda, ekologiuriSegnebis Camoyalibeba, miT umetes, rom mTels msoflioSi da Cvens qveyanaSi arsebuliumZimesi ekologiuri situacia mniSvnelovanwilad ganpirobebulia ekologiurigaunaTleblobiTa da Segnebis dabali doniT.I klasis bunebismetyvelebis integrirebuli kursi gansakuTrebul rols asrulebs,bunebismetyvelebis programis realizaciaSi, radganac swored I klasSi eyrebasafuZveli bunebismetyvelebis programis Sinaarsobriv xazs, moswavleTa saqmianobisorganizebisadmi midgomebs. moswavleebs unviTardebaT sagnisadmi aqtiuri interesi,romelic aucilebelia bunebismetyvelebis kursis warmatebiT SeswavlisaTvis.pirvelklaselebi iTviseben gare samyaroze informaciis miRebis ZiriTad xerxebs(saSualebebs), romlebiTac isargebleben Semdgom klasebSic da daeuflebian am xerxebisada saSualebebis axal-axal doneebs. I klasSi warmatebuli muSaoba bevrad gansazRvravs5

unebismetyvelebis saskolo kursis warmatebiT aTvisebas Semdgom klasebSi da agreTveswavlebis II da III safexurebzec.Cveni azriT, ekologiur midgomas saWiroebs swavleba/swavlis procesSi Tavad bavSvisfsiqikac, gansakuTrebiT maSin, roca is jer kidev sruliad norCia _ anu skolamdel daumcros saskolo asakSi. unda davicvaT ymawvilis fsiqika da igi yovelgvari daZabvisada gadatvirTvisagan gavaTavisufloT. vaswavloT bavSvebs, Tu rogor iswavlonise, rom dazogon TavianTi inteleqtualuri Zalebi _ yovelgvari gamomfitaviZalisxmevis gareSe, anu mivawodoT is, rac mas aucileblad sWirdeba srulyofiliganviTarebisaTvis; Tan ise mivawodoT, rom Tavad ar `dagvekargos~ informaciis`okeaneSi~. amitom, upirveles yovlisa, gavideT bavSvis unarebze, gamovumuSaoT massaWiro Cvevebi. swavla ganvaxorcieleoT misTvis sasurveli aRmoCenebis gziT, sakuTargamocdilebaze dayrdnobiT. mTel am rTul procesSi ki yovelmxriv gaviTvaliswinoTbavSvis, rogorc subieqtis, sensoruli tipi da emociuri Tavisebureba, misi ganwyoba,motivaciis xarisxi.Cven ganvsazRvreT I klasis bunebismetyvelebis kompleqtis: moswavlis samuSaorveulisa da maswavleblis wignis miznebi da misaRwevi Sedegebi. aRniSnuli kompleqti,romlis saxelwodebaa `Cveni garemo~, uzrunvelyofs:• bavSvis ukeT Seguebas lokaluri garemosadmi; axdens mis swor ekologiurorientirebas; amaRlebs bavSvis ekologiur kulturas;• aswavlis garemos aRqmas uSualod sakuTar SegrZnebebze dayrdnobiT;• aswavlis bavSvs sakuTar SegrZnebebsa da mcire cxovrebiseul gamocdilebazedayrdnobiT, problemebis gadaWris xerxebs;• exmareba bavSvs sakuTari Tavisa da garemomcveli cocxali Tu aracocxaliobieqtebis ukeT SecnobaSi;• uviTarebs bavSvs SemecnebiT unarebs, metyvelebas, emociur sferos, SemoqmedebiTSesaZleblobebs, uyalibebs saswavlo Cvevebs;• safuZvels uyris globaluri azrovnebis dawyebas, rac misi subieqturi qceviTgamoixateba; aCvevs lokalurad moqmedebis aucileblobas;• uviTarebs bavSvs dadebiT pirovnul Tvisebebs (gulkeTiloba, megobroba,pasuxismgebloba da a.S.);• ufarToebs Tvalsawiers da sxva.Cveni Seqmnili I klasis kompleqti eyrdnoba axali erovnuli saswavlo gegmis mixedviTI klasis bunebismetyvelebis standartiT gansazRvrul mimarTulebebs: 1. cocxalisamyaro, 2. sxeulebi da movlenebi, 3. dedamiwa da garesamyaro, 4. adamiani da garemo.warmodgenil saswavlo masalaSi ganxorcielebulia am mimarTulebebis integrirebasagakveTilo Temebad. amgvarad, moswavlis saxelmZRvanelo, samuSao rveulTan damaswavleblis wignTan erTad, faravs standartiT gansazRvrul yvela mimarTulebasa daSedegs (ix. cxrili #1).TiToeul sagakveTilo TemaSi gansazRvrulia:1. gakveTilis mizani;2. misaRwevi Sedegi;3. saswavlo masala:a) maswavleblisTvis,b) moswavlisTvis;4. SemoTavazebuli aqtivobebi (yoveli maTgani mxolod sarekomendacio xasiaTsatarebs da mocemulia ZiriTad bazisad im mizniT, rom maswavlebelma SeimuSaos sakuTari,individualuri sagakveTilo varianti);5. moswavleTa unar-Cvevebi.yovelive es asaxulia maswavleblisTvis gankuTvnil warmodgenil saxelmZRvaneloSi.gaviTvaliswineT isic, rom 2011 wlidan yvela pirvelklasels prezidentisiniciativiT netbukebi usasyidlod gadaecemaT. amitom maTTvis sagangebod movamzadeT6

pirveli eleqtronuli saxelmZRvanelo bunebismetyvelebaSi _ `Cveni garemo~, romelicnabeWd saxelmZRvanelosTan erTad miewodeba moswavles.amgvarad, Cven mier warmodgenili I klasis bunebismetyvelebis integrirebuli kursissaxelmZRvanelos kompleqtSi Sedis:I. moswavlis saxelmZRvanelo;a) eleqtronuli saxelmZRvanelo _ CDgamomcemloba`meridiani~CDCveni garemo© lia SalvaSvili, 2011b) moswavlis nabeWdi saxelmZRvanelo,II. moswavlis samuSao rveuli;III. maswavleblis wigni(aq mocemulia agreTve praqtikulirekomendaciebi mSobelTaTvis).7

1. moswavlis saxelmZRvanelo dasamuSao rveuli (funqciebi)moswavlis saxelmZRvanelo (rogorc eleqtronuli, ise nabeWdi) samuSao rveulTanerTad efuZneba erovnul saswavlo gegmas. igi iZleva SesaZleblobas mizanmimarTuladganvaviTaroT moswavlis azrovneba. konkretul masalaze dayrdnobiT CamovuyaliboT masgonebrivi moqmedebis xerxebi (analizi, sinTezi, Sedareba, klasifikacia, ganzogadeba).saxelmZRvanelo da samuSao rveuli mimarTulia aucilebeli unarebiT SeaiaraRosmoswavleebi _ ganuviTarebs maT SromiT da cxovrebiseul Cvevebs.moswavle, daeufleba ZiriTad SemecnebiT unarebs, miRebuli informaciis zustad damokled Sejamebas, sakuTari SegrZnebebis an dakvirvebis Sedegad miRebul STabeWdilebebsgamoxatavs sxvadasxva saSualebiT (mag., sityvebiT, xatviT, pantomimiT), TandaTanobiTdaeufleba daskvnis gamotanis xerxebs, urTierTTanamSromlobas wyvilebsa da jgufebSi,SeZlebs socialuri urTierTobis damyarebas sxvebTan (TanaklaselebTan, TanatolebTan,maswavleblebTan da a.S.).saxelmZRvaneloSi da samuSao rveulSi warmodgenili saswavlo masala moswavleebsmiewodeba, ZiriTadad, ilustraciebis saxiT, Tumca teqstur komponentsac didimniSvneloba aqvs. mokle, lakoniuri teqsti uzrunvelyofs saxelmZRvanelosa darveulis sainformacio sivrces, orientirebaSi exmareba, rogorc maswavlebels, isemoswavlis mSobels; aseve igi xels uwyobs bavSvs orientirebaSi kiTxvis SeswavlisSemdeg. maswavlebelma bavSvebs, saanbano periodis dasrulebamde, ar unda mosTxovossaxelmZRvanelosa da samuSao rveulSi warmodgenil davalebaTa teqstebis wakiTxva.Zalian mniSvnelovania dasmuli problemuri kiTxvebi, naxatebis qveS Sesrulebuliteqstebi,. yoveli aseTi teqsti xels uwyobs axali codnis SeZenas. isini naTelsa dagasagebs xdian saxelmZRvanelosa da samuSao rveulis didaqtikur masalas, ilustraciisTiToeuli elementis mniSvnelobas; Tu ar iqneboda warmodgenili aucilebeli teqstebi,saxelmZRvanelo rveulTan erTad daemsgavseboda rebuss, romlis gaSifvras didiZalisxmeva dasWirdeboda.saxelmZRvanelosa da samuSao rveulSi gamoyenebulia rubrikebi da davalebebTanmocemulia maTi pirobiTi niSnebi. moswavleTa SesaZleblobebis mixedviT, saanbanoperiodis dasrulebis Semdeg, maswavlebelma SeiZleba SesTavazos moswavleebs _waikiTxon gakveTilis saTauri, calkeuli sityvebi, xolo saswavlo wlis bolosTviski _ winadadebebi.warmodgenili ilustraciebi (rogorc fotoebi, aseve naxatebi), cnobili zRaprebispersonaJebi, mravalferovani SemoqmedebiTi davalebebi emsaxureba moswavliswarmosaxvisa da SemoqmedebiTi SesaZleblobebis ganviTarebas. moswavlis mier SeZenilicodna efuZneba mis pirad gamocdilebas da emociur sferosac, rac xels uwyobs bavSvisemociur ganviTarebas, aZlierebs SeZenili codnis mniSvnelobas. moswavleebi gakveTilzeubralod ki ar ecnobian garemos, aramed Semecnebis procesSi aqtiuradaa CarTulimaTi emociuri sferoc – isini savarjiSoebs xalisiT asruleben, riTac umuSavdebaTgarkveuli emociuri damokidebuleba garemos mimarT.codnis ganmtkicebis funqcias asrulebs samuSao rveulSi warmodgenili savarjiSoTakompleqtebi SeZenili codnis gamoyenebaze da praqtikuli samuSaoebi.SemoTavazebuli masala xazgasmiT atarebs socialuri da kulturuli aRzrdisfunqcias, rac xels uwyobs bavSvs qceviTi Cvevebis ganviTarebaSi.warmodgenili ilustraciebi, SemoqmedebiTi davalebebi, savarjiSoebi da gakveTilzeCatarebuli praqtikuli samuSaoebi mWidro kavSirSia am asakis (5-6 wlis) bavSvisyoveldRiur yofasTan, mis realur cxovrebasTan.gaviTvaliswineT isic, rom saxelmZRvanelosa da samuSao rveulis daxurvis SemdegbavSvi ubrundeba yoveldRiurobas, amitom mas saazrovno davalebebad miecema mxolodiseTi situaciebi, rac bavSvs yovel fexis nabijze xvdeba, romelic, Tavis mxriv,8

gazrdis bavSvis Sinagan motivacias, xolo swavlis procesi misTvis mimzidveli dasaxaliso gaxdeba.amgvarad, bavSvi swavlobs keTebiT, viTardeba nabij-nabij, amowmebs sakuTar Zalebsada SesaZleblobebs; mas uCndeba sakuTari Tavis rwmena, adekvaturi TviTSefaseba, stimulieZleva mis SemoqmedebiT iniciativas, rac biZgia damoukidebeli kvleva-Ziebisaken.II. maswavleblis wigni (funqciebi)maswavleblisTvis gankuTvnil Cvens sarekomendacio wignSi aRwerilia TiToeuligakveTili. igi mocemulia ZiriTad bazisad im mizniT, rom maswavlebelma SeimuSaossakuTari, individualuri sagakveTilo varianti.wignSi SemoTavazebul gakveTilebSi aris Semdegi ZiriTadi punqtebi:1. g a k v e T i l i s T e m a (aq mocemulia konkretuli gakveTilis saTauri);2. g a k v e T i l i s m i z a n i:aq mogvyavs konkretulad mocemuli gakveTilisTvis dasaxuli miznebi da mTlianobaSiar vimeorebT zogadad I klasis bunebismetyvelebis saswavlo kursis miznebsa daamocanebs.moswavleTa saqmianobis ZiriTadi saxeebi, romlebic unda ganvaviTaroT I klasisbunebismetyvelebis saskolo kursis swavlebisas:* bunebrivi obieqtebis garCeva (gamocnoba) da maTi praqtikuli gamokvleva;* gare samyaros obieqtTa modelebis, aplikaciebisa da kolaJebis damzadeba;* ekologiur-eTikuri saqmianoba, romelic dakavSirebulia gare samyaros mimarTurTierTobis kulturasTan;saqmianobis am saxeobaTa formireba iwyeba pirvelive gakveTilidan da grZeldebabunebismetyvelebis mTeli saklaso kursis ganmavlobaSi.3. m i s a R w e v i S e d e g i:es punqti daexmareba maswavlebels imaSi, rom gansazRvros konkretuli codna daunar-Cvevebi, romlebic unda SeiZinon moswavleebma mocemuli gakveTilis Sedegad.4. s a s w a v l o m a s a l a:a) maswavleblisTvis;b) moswavlisTvis.am punqtSi calk-calkea CamoTvlili maswavleblisa da moswavlisTvis saWiromasala da nivTebi.davalebebis Sesasruleblad gakveTilebze saWiroa saxelmZRvanelo (eleqtronulian nabeWdi), netbuki, samuSao rveuli, saweri kalami, carci, ubralo da feradi fanqrebi.5. SemoTavazebuli aqtivobebimaswavleblis sarekomendacio saxelmZRvaneloSi warmodgenili gakveTilebisaRweraSi mniSvnelovani punqtia SemoTavazebuli aqtivobebi. maswavlebels xazgasmiTunda mivuTiToT, rom man gakveTilis msvleloba warmarTos problemur-kvleviTimidgomiT, rac safuZvlad udevs bunebismetyvelebis kursis Cven mier SemoTavazebulmeTodikas. es midgoma iTvaliswinebs problemuri situaciebis Seqmnas, moswavleTa miervaraudebis gamoTqmas, mtkicebulebebis Ziebas, damoukidebeli daskvnebis gamotanas,Sedegebis dapirispirebas.bunebismetyvelebis Cveneuli kursis mixedviT, moswavleebs ar vawvdiT mzamzareulcodnas, aramed mizanmimarTuli saqmianobiT vaxdenT am codnis SemuSavebas. pirvelklasSi sagakveTilo Temebis saTaurebis nawili kiTxviTi formiT aris mocemuli. xolomaTze pasuxebs moswavleebi maswavleblis daxmarebiT TviTon eZieben. maswavlebeliorganizebas uwevs da warmarTavs am process, xolo informacia, romelsac igi awvdismoswavleebs, unda iyos minimaluri, mxolod gakveTilis im momentSi, rodesac bavSvebimzad arian misi aRqmisaTvis da SeuZliaT gamoiyenon es informacia kiTxvaze pasuxisZiebisaTvis. sagakveTilo procesSi viyenebT bavSvebisaTvis sayvareli zRaprebis9

personaJebsac (mag. xuTkunWula, WianWvela), romelTanac bavSvebi adareben sakuTardaskvnebs. amgvarad, bavSvs codnis SeTvisebaSi exmareba gakveTilze gamoyenebulididaqtikuri TamaSis meTodi, rac xels uwyobs problemur-kvleviTi meTodis warmatebiTrealizebas pirvelklaselebTan muSaobisas.maswavleblis gansakuTrebuli yuradReba unda gavamaxviloT agreTve praqtikulmuSaobaze bunebriv obieqtebTan, sxvadasxva saxis sagnebTan, modelebTan, romlebicgaTvaliswinebulia gakveTilebze. bavSvebi praqtikulad ikvleven gare samyaros, amprocesSi CarTulia yvela SegrZneba (mxedveloba, smena, ynosva, Sexeba, gemo) da moqmedebenSegrZnebis organoebi.gare samyaros Seswavlis mizniT, gaTvaliswinebulia TviT moswavleebis miermodelebis damzadeba, aucilebelia naturalur, bunebriv obieqtebTan da sagnebTanmuSaoba, rac saSualebas iZleva, rom gadavideT TvalsaCino-qmediTi da TvalsaCinoxatovaniazrovnebidan jer konkretul operaciebze da Semdeg abstraqtuli azrovnebissawyis elementebze, CamovuyaliboT moswavleebs Teoriuli codnis elementebi. modelebissaSualebiT bavSvebi swavloben obieqtebis klasificirebas, maTi arsebiTi niSnebisgamoyofas, moswavleebi Tavad amzadeben mzis, mTvarisa da Rrublebis modelebs da a.S.isini sxvadasxva magaliTebis saSualebiT euflebian gare samyaros SemecnebisaTvis iseTmniSvnelovan niSan-Tvisebebs, rogoricaa forma, zoma, feri.bavSvis mier realuri samyaros Semecnebis procesSi, maswavlebelma undagaiTvaliswinos, rom pirvelklaseli 5 an 6 wlisaa. igi jer kidev ar gamosulazRaprebis samyarodan, fantastikidan, romelic ase aqtualuri da axlobelia misTvis,misi sulieri samyarosTvis. amitom saxelmZRvaneloSi realuri samyaros gverdiT,warmodgenilia zRaprebis samyaro da mocemulia masTan dakavSirebuli SemoqmedebiTidavalebebi, romelsac bavSvebi xalisiT asruleben. magaliTad, `moifiqre zRapari, Turogor swavlobdnen WianWvelebi quCaSi moZraobis wesebs~.saxelmZRvaneloSi warmodgenili msgavsi da sxva saxis SemoqmedebiTi davalebebi xelsuwyoben bavSvis individualobis gamovlenas. amitom maswavleblis sarekomendacio wignSiamgvar davalebebs didi yuradReba eTmoba. gaviTvaliswineT isic, rom maswavlebels,rig SemTxvevebSi, uWirs Tavad moiZios Temis Sesabamisi literaturuli masala. amitommas vTavazobT mravalferovan literaturul masalas (leqsebi, moTxrobebi, nawyvetebizRaprebidan, gamocanebi), romelic asrulebs samotivacio funqcias da xels uwyobssaswavlo masalis Sinaarsis ukeT aTvisebas.maswavlebelma, gakveTilis msvlelobis dagegmvisas, unda gansazRvros swavlebisorganizaciis axali formebi. meTodur rekomendaciebSi gansakuTrebuli yuradRebaeTmoba jgufur muSaobasa da wyvilebad muSaobas. mniSvnelovani roli eniWeba problemurikiTxvebis jgufur gadawyvetas, agreTve, individualur davalebebs, romlebic undawarmovadginoT interesebisa da midrekilebebis gaTvaliswinebiT. gansakuTrebiT undagamovyoT gakveTilze saqmianobis saxeobaTa cvlis aucilebloba, romelic warmatebuliswavlebis aucilebeli pirobaa.cnobilia, rom pirvelklaselebTan muSaobisas TiToeul gakveTilze tardeba ori`sportuli wuTSesveneba~. bavSvebSi gansakuTrebul interess iwvevs iseTi `sportuliwuTSesvenebebi~, romlebic Tematurad dakavSirebulia gakveTilis SinaarsTan. sworedaseTi xasiaTis `sportul wuTSesvenebebs~ vuwevT rekomendacias mecadineobis procesSi.Sesabamisi masalebi moTavsebulia punqtis _ `SemoTavazebuli aqtivobebis~ Semdeg.maswavlebelma Tavad unda gansazRvros gakveTilze misi gamoyenebis dro. im SemTxvevaSi,roca rekomendaciebSi `sportuli wuTSesvenebebi~ ar aris mocemuli, maswavlebelisakuTari Sexedulebisamebr warmarTavs mas.I klasis bunebismetyvelebis saskolo kursis Seswavlisas gaTvaliswinebuli gvaqvseqskursiebi, saswavlo Sinaarsis gaseirneba, agreTve _ gakveTilebis Catareba uSualodbunebaSi. aseTi gakveTilebi SeiZleba CavataroT skolis teritoriaze, parkSi, skverSi,saTburSi, axlomdebare tyeSi, zooparkSi, botanikur baRSi da a.S.10

6. m o s w a v l e T a u n a r-C v e v e b iTiToeul sagakveTilo Temas ganvusazRvreT is unar-Cvevebi, romelTac moswavleebidaeuflebian mocemul gakveTilze. esenia:sagakveTiloTemakognituri CvevebiZiriTadis garCevameorexari sxovnisgan,gansxvavebis povna,klasificireba(dajgufeba) (mag., xilida bostneuli; xe, buCqida balaxi).moqmedebiTi(motoruli)Cvevebiraime saxismoqmedebis Sesruleba(mag., gaferadeba,gamoWra, xazebiTSeerTeba, Zerwva)imitaciuriCvevebiraime movlenissakuTariJestebiT,situaciuradgadmocema(mag. qarisgansaxiereba,ZaRlis yefa, katisknavili).qceviTi CvevebisakuTar Tavsa da sxvazemimarTuli qceva.(mag. ar mowyvitos yvavili;daicvas piradi higieniswesebi; skolis sasauzmeSi(bufetSi) Sesvlis windaibanos xelebi angaiwmindos higienuri svelixelsawmendiT).zemoT CamoTvlili Cvevebis bazaze moswavles SemdgomSi, TandaTanobiT Camouyalibdebakreatiuli Cvevebi anu moRvaweobis is saxeebi, romelic moiTxovs axal originalurgadawyvetas da masalis gansxvavebuli kuTxiT danaxvis unars, rac aucilebeliaproeqtis dasamuSaveblad, mis dasagegmavad, gansaxorcieleblad, Sesafaseblad,SesaTanxmeblad. kreatiuli Cvevebis ganviTareba niSnavs agreTve Sejamebas, miRweulisSefasebas, Sedarebas, rac xels uwyobs im dinamikis warmoSobas, romelic situaciismixedviT moqmedebas gulisxmobs.praqtikuli rekomendaciebi mSobelTaTvisam punqtSi mocemulia rekomendaciebi mSoblisTvis, Tu rogor daexmaron TavianTSvils bunebismetyvelebis gakveTilze miRebuli codnis praqtikulad gamoyenebaSi.I klasis bunebismetyvelebis (da ara marto bunebismetyvelebis) dawyebiTi kursisSeswavlisas maswavlebeli aqtiurad TanamSromlobs moswavleTa mSoblebTan, radganswored mSoblebs SeuZliaT _ gauwion bavSvs udidesi daxmareba gare samyaros SemecnebaSi.saswavlo wlis dasawyisSi aucilebelia gavacnoT mSoblebs moswavlis saxelmZRvanelo(eleqtronuli an nabeWdi), samuSao rveuli, ganvumartoT kursis miznebi da amocanebi,swavlebis Taviseburebebi da vTxovoT mSoblebs Sin martivi savarjiSoebis Catareba,romelic iTvaliswinebs umartives dakvirvebebs gare samyaroze, agreTve vTxovoT_ bavSvs waukiTxon iseTi damatebiTi literatura, romelic gaufarTovebs Tvalsawiersda ganaviTarebs bavSvs. mSoblis mier gaweuli aseTi daxmareba Zalian mniSvnelovaniabavSvis aRzrdisa da ganviTarebisaTvis.mSoblebisTvis gankuTvnili masalebi, mocemulia punqtis `SemoTavazebuliaqtivobebis~ Semdeg.11

erovnuli saswavlo gegmaI კლასიბუნებისმეტყველება სტანდარტიწლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები მიმართულებების მიხედვით:ცოცხალი სამყარო სხეულები და მოვლენები დედამიწა და გარესამყარო ადამიანი და გარემობუნ.I.1.მოსწავლესშეუძლიაგააცნობიეროსშეგრძნებისორგანოებისმნიშვნელობაგარემოს აღქმაში.ბუნ.I.2.მოსწავლესშეუძლია აღწეროსორგანიზმებიგარეგნულინიშნების მიხედვით.ბუნ.I.3.მოსწავლეს შეუძლიააღწეროს სხეულებს/მოვლენებს შორისმსგავსება და განსხვავებაარსებითი ნიშნებისმიხედვით.ბუნ.I.4.მოსწავლესშეუძლია ორიენტირებასკოლის ტერიტორიაზე.ბუნ.I.5.მოსწავლესშეუძლიადაახასიათოსდღე-ღამისმონაცვლეობასთანდაკავშირებულიმოვლენები.ბუნ.I.6. მოსწავლესშეუძლია ლოკალურიგარემოს აღწერა.ბუნ.I.7.მოსწავლესშეუძლია პირადიჰიგიენისა და უსაფრთხოქცევისელემენტარული წესებისდაცვა.ბუნ.I.8.მოსწავლესშეუძლიადამოკიდებულებისგამოხატვა საკუთარიგარემოსადმი.წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და მათი ინდიკატორები:მიმართულება: ცოცხალი სამყარობუნ.I.1.მოსწავლეს შეუძლია გააცნობიეროს შეგრძნების ორგანოების მნიშვნელობა გარემოს აღქმაში.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• ჩამოთვლის ადამიანის შეგრძნებებს და აღწერს მათ როლს გარემომცველი ობიექტებისამოცნობასა და პირად უსაფრთხოებაში (მაგ., როგორ გვეხმარება გარეგნული ნიშნები და სუნისაკვების ვარგისიანობის დადგენაში; როგორ შეგვიძლია ხმის საშუალებით დავადგინოთ,გამართულად მუშაობს თუ არა რომელიმე ხელსაწყო);• შეგრძნებებს უკავშირებს შესაბამის ორგანოებს;• უკავშირებს ობიექტის ზოგიერთ მახასიათებელს შესაბამის შეგრძნების ორგანოს (მაგ., ფერი,ფორმა - თვალი; გემო - ენა);• შეგრძნების ორგანოების (ერთდროულად ორის) დახმარებით აღწერს მისთვის ნაცნობიობიექტების მახასიათებლებს (მაგ., ლიმონი ყვითელი და მჟავეა, თოვლი თეთრი და ცივია);• იყენებს მარტივ ხელსაწყოებს (მაგ., ლუპა, სტეტოსკოპი) ობიექტის აღსაქმელად.ბუნ.I.2.მოსწავლეს შეუძლია აღწეროს ორგანიზმები გარეგნული ნიშნების მიხედვით.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• აღწერს ადამიანს (საკუთარ თავს) თვალსაჩინო გარეგანი ნიშნების მიხედვით;• აჯგუფებს ორგანიზმებს მცენარეებად და ცხოველებად და აღწერს მათ განმასხვავებელნიშნებს;• ცხოველების და მცენარეების მრავალფეროვნების გამოსავლენად სვამს კითხვებს (მაგ.,ერთნაირია თუ არა სკოლის ეზოში მდგარი სხვადასხვა ხის ფოთლები?) და ეძებს პასუხებს.მიმართულება: სხეულები და მოვლენებიბუნ.I.3.მოსწავლეს შეუძლია აღწეროს სხეულებს/მოვლენებს შორისარსებითი ნიშნების მიხედვით.მსგავსება და განსხვავებაშედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• ადარებს და აჯგუფებს სხეულებს ერთი ან ორი ნიშნით საკლასო ოთახში, სახლში, ბუნებაში,ილუსტრაციებზე, მსჯელობს მათ განმასხვავებელ ნიშნებზე (მაგ., მერხი და საწერი მაგიდა);12

• აკვირდება და განასხვავებს მოძრავ და უძრავ სხეულებს საკლასო ოთახში, სკოლის ეზოში,ქუჩაში;• პოულობს მსგავსი დანიშნულების საგნებს სახლსა და სკოლაში და აღწერს მათ;• აღწერს და განასხვავებს ბუნებრივ სხეულებსა (მაგ., ხე, ქვა) და ადამიანის მიერ დამზადებულსაგნებს (მაგ., მაგიდა, აგური).მიმართულება: დედამიწა და გარესამყარობუნ.I.4.მოსწავლეს შეუძლია ორიენტირება სკოლის ტერიტორიაზე.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• აფიქსირებს სასწავლო გარემოში (მაგ., საკლასო ოთახი, სკოლის დერეფანი, სკოლის ეზო)ობიექტების დანიშნულებასა და მათ მდებარეობას საკუთარი თავის მიმართ (მისგან: შორს -ახლოს, ზემოთ - ქვემოთ, წინ - უკან, მარჯვნივ - მარცხნივ);• სკოლაში აგნებს მისთვის მნიშვნელოვან ადგილებს (მაგ., საკლასო ოთახი, სპორტულიდარბაზი, ტუალეტი, ბუფეტი, ექიმის კაბინეტი, ადგილი, სადაც უნდა დაელოდოს უფროსს);• ხატავს სასწავლო გარემოს შესაბამისი ობიექტებით (მაგ., სკოლის შენობა, ეზო, საკლასოოთახი).ბუნ.I.5.მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს დღე-ღამის მონაცვლეობასთან დაკავშირებულიმოვლენები.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• ბუნებაში ან ილუსტრაციებზე ამოიცნობს ციურ სხეულებს (მზე, მთვარე, ვარსკვლავები);• აღწერს საკუთარი აქტივობების მონაცვლეობას დღე-ღამის განმავლობაში და უკავშირებსკონკრეტულ დროს (მაგ., დილის 9 საათი - სწავლის დაწყება, საღამოს 6 საათი - საყვარელიტელეგადაცემა);• აღწერს ცხოველთა (მაგ., ღამურა, შინაური ცხოველები, მწერები) ქცევას დღე-ღამისგანმავლობაში, გადმოსცემს მისთვის საინტერესო ისტორიას და აკეთებს ჩანახატებს.ბუნ.I.6.მოსწავლეს შეუძლია ლოკალური გარემოს აღწერა.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• აგროვებს ბუნებრივ სხეულებს (მაგ., ქვები, გირჩები, ნაყოფები), აჯგუფებს მათ თვალსაჩინონიშნის მიხედვით (ფერი, ფორმა, ზომა, სიმძიმე ან სიმაგრე) და აღწერს მათ;• აკვირდება და აღწერს მის გარშემო არსებულ ობიექტებს;• დაკვირვების საფუძველზე აღწერს ლოკალურ გარემოს და ქმნის ნახატებს.მიმართულება: ადამიანი და გარემობუნ.I.7.მოსწავლეს შეუძლია პირადი ჰიგიენისა და უსაფრთხო ქცევის ელემენტარული წესებისდაცვა.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• ამოიცნობს და განმარტავს ქუჩაში მოძრაობის წესების ამსახველ ძირითად პირობით ნიშნებს(არა უმეტეს სამი საპირისპირო წყვილისა), ხსნის მათი დაცვის აუცილებლობას;• ასახელებს საკუთარი საცხოვრებელი ადგილის და სკოლის მისამართს;13

• მსჯელობს საყოფაცხოვრებო ნივთების (მაგ., მაკრატელი, ჩაქუჩი, ფანქრის სათლელი)უსაფრთხო მოხმარების წესებზე;• საუბრობს ცხოველებთან და მცენარეებთან უსაფრთხო ურთიერთობაზე;• ასახელებს პირადი ჰიგიენის ნივთებს (მაგ., სავარცხელი, კბილის ჯაგრისი, პირსახოცი),აღწერს მათ დანიშნულებას და მოხმარების წესებს;• საუბრობს კომპიუტერით სარგებლობის ჰიგიენური ნორმების (კომპიუტერით სარგებლობისხანგრძლივობა, მანძილი მონიტორსა და მოსწავლეს შორის) დაცვის აუცილებლობაზე.ბუნ.I.8.მოსწავლეს შეუძლია საკუთარი გარემოსადმი დამოკიდებულების გამოხატვა.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• მონაწილეობს სასკოლო გარემოში ქცევის ელემენტარული წესების შემუშავებაშიმასწავლებელთან ერთად და იცავს მათ;• უფრთხილდება და უვლის პირად, თანაკლასელების ნივთებსა და სასკოლო ინვენტარს;• განასხვავებს სუფთა და დანაგვიანებულ გარემოს, სიტყვიერად ან ჩანახატების სახითგადმოცემს საკუთარ განწყობას კონკრეტული გარემოს მიმართ;• იცავს გარემოში სისუფთავეს და აღწერს ამ მიზნით საკუთარი ქმედების მნიშვნელობას (მაგ.,საყოფაცხოვრებო ნარჩენების განთავსება);• თანაკლასელებს უზიარებს საკუთარ დამოკიდებულებას საყვარელი ნივთების, მცენარეებისადა ცხოველებისადმი და ახასიათებს მათ მისთვის გამორჩეული ნიშან – თვისებებით;• აღწერს და აჯგუფებს კონკრეტულ გარემოს ადამიანის აქტივობის მიხედვით (მაგ., საძინებელი- ძილი, საკლასო ოთახი - სწავლა).პროგრამის შინაარსიგარემოს აღქმა - შეგრძნებების ორგანოები და შეგრძნებები: კანი – შეხება, თვალი – მხედველობა,ენა – გემო, ცხვირი – ყნოსვა, ყური – სმენა.სხეულთა თვისებები - სხეულის თვისებები: ფერი, ფორმა, ზომა, მძიმე, მსუბუქი, სიგლუვე,გამჭვირვალობა, სუნი, გემო.ცოცხალი ობიექტების მრავალფეროვნება - ადამიანი (საკუთარი თავი) და მისი აღნაგობა;მცენარეების და ცხოველების მრავალფეროვნება (მაგ., ხე, ბუჩქი, ბალახი; ხილი, ბოსტნეული;შინაური და გარეული ცხოველები);ცა და დედამიწის ზედაპირი - მზე, მთვარე, ვარსკვლავები, ღრუბელი.დღე და ღამე - კვირის დღეები; დღე-ღამის მონაცვლეობა.სხეულთა შედარება - ბუნებრივი და ადამიანის მიერ დამზადებული სხეულები.სასკოლო გარემო - სკოლაში ქცევის წესები;სასწავლო გარემოს ობიექტები: სკოლის შენობა, საკლასო ოთახი, სკოლის ეზო, სპორტულიდარბაზი, ტუალეტი, ბუფეტი, ექიმის კაბინეტი და სხვ.;სასკოლო ინვენტარი;პირადი და საერთო სარგებლობის სასკოლო ნივთები.უსაფრთხო ქცევის წესები - ქუჩაში უსაფრთხო მოძრაობის ძირითადი პირობითი ნიშნები:შუქნიშანი, გადასასვლელი;საყოფაცხოვრებო ნივთების უსაფრთხო გამოყენების ელემენტარული წესები:ელექტროხელსაწყოები;ცხოველებთან და მცენარეებთან უსაფრთხო ურთიერთობის წესები.პირადი ჰიგიენაპირადი ჰიგიენის ნივთები: კბილის ჯაგრისი, სავარცხელი, პირსახოცი.მიმართებითი ტერმინები: შორს -ახლოს, ზემოთ - ქვემოთ, წინ - უკან, მარჯვნივ - მარცხნივ.14

Sinaarsisa da misaRwevi Sedegebis rukasaxelmZRvanelo _ `Cveni garemo~ faravs I klasis standartiT gaTvaliswinebulyvela misaRwev Sedegsa da indikators:cxrili № 1gakv. № gakveTilis Tema misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi1 gavicnoT erTmaneTi2 Cemi samuSao rveuli3 Cemi saklaso oTaxi4Cemi skola (gakveTilieqskursia)5 Cemi skola (gagrZeleba)6skolis ezo da quCa(gakveTili-eqskursia)7. skolis ezo da quCa8. piradi nivTebi9.davibanoT xel-piri,gaviwmindoT kbilebi10. feri da forma11. didi da patara pingvinebiZlevs gaucxoebis grZnobas, uziarebs TanaklaselebsTavis damokidebulebas sayvareli nivTebis mimarTecnoba saxelmZRvanelos, samuSao rveulsa da mispersonaJebs.mimarTuleba: sxeulebi da movlenebi:* adarebs da ajgufebs sxeulebs saklaso oTaxSi,saxlSi, ilustraciebze; poulobs msgavsi daniSnulebissagnebs saxlsa da skolaSi da aRwers maT.* ufrTxildeba da uvlis pirad, TanaklaselebisnivTebsa da saskolo inventars.mimarTuleba: dedamiwa da garesamyaro: orientirebsskolis teritoriaze. *afiqsirebs saswavlo garemoSi(mag. saklaso oTaxi, derefani, skolis ezo) obieqtebs,maT daniSnulebasa da ganlagebas.orientirebs skolis teritoriaze.* afiqsirebs da skolaSi agnebs misTvis mniSvnelovanadgilebs (saklaso oTaxi, sportuli darbazi, tualeti,sasadilo oTaxi, eqimis kabineti, biblioTeka); adgensskolis Senobis martiv makets.mimarTuleba: adamiani da garemo; orientirebs skolisteritoriaze da axlomdebare garemoSi;* uyalibdeba damokidebuleba sakuTari garemosadmi.* ganasxvavebs sufTa da danagvianebul garemos.sityvierad gadmoscems Tavis ganwyobas konkretuligaremos mimarT; monawileobs saskolo garemoSi qceviselementaruli wesebis SemuSavebaSi da icavs maT.mimarTuleba: adamiani da garemo; * amoicnobs daganmartavs quCaSi moZraobis wesebis amsaxvel pirobiTniSnebs (SuqniSani, gadasasvleli), xsnis maTi dacvisaucileblobas; SeZlos daasaxelos Tavis sacxovrebeliadgilisa da skolis misamarTi.mimarTuleba: adamiani da garemo:* asaxelebs pirad saswavlo da sayofacxovrebo nivTebs;* uziarebs Tanaklaselebs sakuTar damokidebulebassaswavlo da sayofacxovrebo nivTebis mimarT,* SeuZlia maTi daniSnulebis gansazRvra.* asaxelebs pirad, arasaziaro higienis nivTebs(savarcxeli, kbilis jagrisi, pirsaxoci); aRwers maTdaniSnulebas da moxmarebis wesebs;* eufleba piradi higienis wesebs.* SeuZlia mimarTebiTi terminebis (zemoT-qvemoT)gamoyeneba; Seswavlili formebis gamosaxva TokebiT _`gavacocxloT figurebi~.* SeuZlia sagnebis Sedareba zomisa da simaRlismixedviT - terminebis - didi da patara, maRali dadabali gamoyenebiT;15

gakv. № gakveTilis Tema misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi12. amoicani figurebi13. saxifaTo nivTebi14. kompiuteri15. foTlebi16. foTlebis kvleva17. wiwvebi da girCebi18. mze19. Rrublebi20. mTvare21. varskvlavebi22. cisartyela23. cisartyelas ferebi24. qvebi (gakveTili-eqskursia)25. qvebi (gagrZeleba)* SeuZlia formebsa da ferebs Soris msgavseba-gansxvavebisdanaxva;* SeuZlia sxvadasxva tipis saxifaTo sayofacxovrebonivTebis amocnoba.* eufleba elementarul usafrTxo qcevis wesebs;* msjelobs sayofacxovrebo nivTebis usafrTxomoxmarebis wesebze;* ecnoba sxvadasxva tipis kompiuters;* ecnoba kompiuteris ZiriTad nawilebs; asrulebsumartives operaciebs. saubrobs kompiuteriTsargeblobis higienuri normebis dacvis aucileblobaze;mimarTuleba: cocxali samyaro;* aRwers cocxali bunebis obieqtebs;* bunebasa da ilustraciaze arsebul obieqtebs adarebserTmaneTs;* maTi mravalferovnebis gamosavlenad svams kiTxvebs;* atarebs kvlevas (foTlebis), iyenebs martiv xelsawyos- lupas;* aRwers cocxali bunebis obieqtebs;* bunebasa da ilustraciaze arsebul obieqtebs adarebserTmaneTs.mimarTuleba: dedamiwa da garesamyaro:* bunebaSi da ilustraciebze amoicnobs mze dagansazRvravs mzis amosvlis dros.* aRwers lokalur garemos;* akvirdeba dRis cas, aRwers da xatavs masze arsebulobieqtebs (mzes). amzadebs modelebs.* aRwers lokalur garemos;* akvirdeba dRis cas, aRwers, xatavs masze arsebulobieqtebs (Rrublebs); amzadebs aplikaciebs.* bunebaSi da ilustraciebze amoicnobs mTvare dagansazRvravs mTvaris gamoCenis dros.* akvirdeba Ramis cas, aRwers mTvaris formas;* amzadebs modelebs (mTvaris modelis gamoZerwva);* bunebaSi da ilustraciebze amoicnobs varskvlavebs dagansazRvravs varskvlavebis gamoCenis dros;* akvirdeba Ramis cas,* akvirdeba varskvlavebis fersa da zomas.* amzadebs modelebs (varskvlavebis modelebisgamoZerwva).ilustraciaze amoicnobs cisartyelas da aRwersmas, asaxelebs cisartyelis ferebs, ecnoba ferebisTanamimdevrobas.aRwers da xatavs dRis caze arsebul obieqtebs(aferadebs cisartyelas), amzadebs cisartyelis makets.aRwers lokalur garemos. amoicnobs da agrovebsdedamiwis zedapirze arsebul qvis nimuSebs; SeuZlia(msubuqi da mZime) qvebis garCeva.* ajgufebs qvebs TvalsaCino niSnis mixedviT (zoma daforma).* ajgufebs qvebs TvalsaCino niSnis mixedviT (feri);* iyenebs martiv xelsawyos - lupas.16

gakv. № gakveTilis Tema misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi26. `rbili~ da magari qvebi* ajgufebs qvebs simagris mixedviT;* SeuZlia rbili da magari qvebis garCeva.27. rogor Cndeba nagavi?mimarTuleba: adamiani da garemo.* SeuZlia sakuTari garemosadmi damokidebulebisgamoxatva;28. sad waviRoT nagavi?* aRwers sakuTar da sxvis qmedebas garemoSi sisufTavisdasacavad; (sayofacxovrebo narCenebis ganTavseba)* SeuZlia sayofacxovrebo narCenebis daxarisxeba da29.ganTavseba.SesafuTi masalis daxarisxeba* SeuZlia produqtebis SesafuTi masalidan sxvadasxvada gamoyenebanamuSevrebis damzadeba (e.w. `meoradi nedleulis~gamoyeneba).30. rogori var me?mimarTuleba: cocxali samyaro* aRwers sakuTar Tavs TvalsaCino garegnuli niSnebismixedviT.31. sxeulis nawilebi* SeuZlia adamianis sxeulis garegani nawilebisdasaxeleba.* SeuZlia adamianis sxeulis nawilebis dasaxeleba -`marjvena-marcxenis~ garCeva.32. xuTi SegrZneba* CamoTvlis adamianis SegrZnebebs da aRwers maTrols garemomcveli obieqtis amocnobisa da piradiusafrTxoebisTvis;33. vxedavT TvalebiT * acnobierebs Tvalis mniSvnelobas garemos aRqmaSi.34. Sokoladi* SegrZnebis organoebis (gemovnebisa da ynosvis)daxmarebiT aRwers misTvis nacnobi sakvebis(Sokoladis) maxasiaTeblebs.35. Tafli da gozinayi* SegrZnebebs ukavSirebs Sesabamis organoebs;* acnobierebs, rom gemos SegrZneba enis meSveobiT xdeba;36. gvesmis yuriT* acnobierebs smenis organos - yuris mniSvnelobasgaremos aRqmaSi.37. vexebiT kaniT* ukavSirebs obieqtis zogierT maxasiaTebels SegrZnebisorganos;* acnobierebs Sexebis organos - kanis mniSvnelobasgaremos aRqmaSi;38. moZravi da uZravi sxeulebimimarTuleba: sxeulebi da movlenebi.* akvirdeba da ganasxvavebs moZrav da uZrav sxeulebsskolis ezoSi, quCaSi; iyenebs mimarTebiT terminebs`Sors~ da `axlos;* akvirdeba da ganasxvavebs moZrav da uZrav sxeulebsilustraciaze;39. sagzao moZraobis wesebimimarTuleba - adamiani da garemo.* amoicnobs da ganmartavs quCaSi moZraobis wesebisamsaxvel ZiriTad pirobiT niSnebs, xsnis maTi dacvisaucileblobas; amzadebs models.40. Tovli da yinuli * axdens bunebis obieqtebis praqtikul kvlevas.41.fifqebi(gakveTili-eqskursia)* iyenebs martiv xelsawyo-lupas fifqzedasakvirveblad; amoicnobs nakvalevs;* dakvirvebis safuZvelze aRwers lokalur garemos daqmnis naxatebs;42. amindi* aRwers mocemuli dRisTvis damaxasiaTebel aminds.* SeuZlia amindis tipebis amocnoba; maT Sorisgansxvavebis dadgena;17

gakv. № gakveTilis Tema misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi43. cocxali da aracocxali44.45.cocxali da aracocxali(gagrZeleba)bunebaSi arsebuli daadamianis mier damzadebulinivTebi46. mcenareebi47. cxovelebi48. cxovelTa moZraoba49. mwerebi50. Tevzebi51. frinvelebimimarTuleba: cocxali samyaro.* ilustraciaze an bunebaSi arsebul obieqtebsmiakuTvnebs cocxals da aracocxals (martivTvalnaTliv magaliTebze).* axdens cocxalis da aracocxalis klasifikacias.mimarTuleba: sxeulebi da movlenebi.* ganasxvavebs bunebriv sxeulebsa da adamianis mierdamzadebul sagnebs;mimarTuleba: cocxali samyaro.* ajgufebs cocxal obieqtebs - mcenareebad;* axdens maT klasifikacias ganmasxvavebeli niSnebismixedviT;mimarTuleba: cocxali samyaro.* ajgufebs cxovelebs;* svams kiTxvebs da eZebs pasuxebs cxovelebismravalferovnebis asaRwerad.* ajgufebs cxovelebs da SeuZlia maTi ganmasxvavebeliniSnebis aRwera.* SeuZlia mwerebis ganmasxvavebeli niSnebis aRwera;* sakuTari dakvirvebis Sedegad miRebul STabeWdilebasgamoxatavs sxvadasxva saSualebebiT (xatviT,pantomimiT).* SeuZlia Tevzebis ganmasxvavebeli niSnebis aRwera;* sakuTari dakvirvebis Sedegad miRebul STabeWdilebasgamoxatavs sxvadasxva saSualebiT (modelisa daaplikaciis damzadeba).* SeuZlia frinvelebis ganmasxvavebeli niSnebis aRwera;* iyenebs martiv xelsawyos - lupas;* axdens bumbulis kvlevas;* sakuTari dakvirvebis Sedegad miRebul STabeWdilebasgamoxatavs pantomimiT.52.Sinauri da gareulicxovelebi* SeuZlia Sinauri da gareuli cxovelebis garCeva;53. xilia Tu bostneuli * SeuZlia xilisa da bostneulis erTmaneTisgan garCeva.54.ratom unda mivirTvaT xilida bostneuli?55. dro56. kviris dReebisul 56 gakveTili* SeiTvisebs rom xilisa da bostneulis Wamasasargebloa, radgan bevr vitamins Seicavs.* eufleba piradi higienis wesebs.mimarTuleba: dedamiwa da garesamyaro. orientirebsdroSi (warsuli, awmyo da momavali).* CamoTvlis kviris dReebs TanmimdevrobiT daganasxvavebs maT, misTvis mniSvnelovani maxasiaTeblebismixedviT; SeuZlia sakuTari aqtivobebis aRweradRe-Ramis ganmavlobaSi;18

sagakveTilo Temebis saaTobrivi ganawilebasaswavlo wlis ganmavlobaSi sul aris 32.5 saswavlo kvira;bunebismetyvelebis swavlebas kviraSi eTmoba 2 saaTi;32.5 × 2 = 65 saaTi65 sT. – 56 sT. = 9 saaTsamgvarad, maswavlebels mTeli saswavlo wlis ganmavlobaSi aqvssarezervo dro _ 9 saaTi,romelsac gamoiyenebs sakuTari Sexedulebisamebr.ZiriTadi SinaarsiI. Cemi skola (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 gakveTilebi);II. sxvadasxva nivTebi (8, 9, 10-11, 12, 13, 14, gakv.)III. foTlebi (15, 16, 17, gakv.)IV. aracocxali buneba (18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, gakv.)V. me da Cemi sxeuli (30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, gakv.)VI. moZravi da uZravi sxeulebi (38, 39, gakv.)VII. amindi (40, 41, 42 gakv.)VIII. cocxali da aracocxali (43, 44, 45, gakv.)IX. mcenareebi (46 gakv.)X. cxovelebi (47, 48, 49, 50, 51, 52 gakv.)XI. xili da bostneuli (53, 54 gakv.)XII. dro da kvira (55, 56 gakv.)ra gaviTvaliswineTsagakveTilo TemebisSedgenisas?• sagakveTilo Temebis Sinaarsi da Tanmimdevroba mocemulia nacnobidan ucnobze,martividan rTulze gadasvlis principiT;• Temebi iwyeba bavSvisTvis yvelaze axlobeli garemos gacnobiT, rogoricaa: `Cemisaklaso oTaxi~, `Cemi skola~, `skolis ezo da quCa~, `piradi nivTebi”, `saojaxonivTebi~.• moswavle Tavdapirvelad ecnoba higienis, skolaSi qcevisa da quCaSi moZraobiselementarul wesebs;• iseTi Temebi, rogoricaa `feri da forma~, `didi da patara~, `amoicani figurebi”,mocemulia saswavlo wlis pirveli dasawyisSi. bavSvi ecnoba ZiriTad ferebsa daformebs, cnebebs - `didi_patara~, `maRali_dabali~ `zemoT_qvemoT~, `SigniT_gareT~, samomavlod lokaluri garemos ukeT aRweris mizniT (magaliTad, qvebis feri,forma, zoma da a.S.);19

kvleva:dakvirveba, aRwerada klasifikaciaazris Camoyalibebada miwodebanamuSevrisorganizebadaskvnis gamotanada ganzogadebadisciplinisa dadrois limitisdacvajgufSiSeTanxmebuloba,TanamSromlobamaswavlebels vTavazobT moswavleTa jgufuri muSaobis Sefasebis sqemas:arasworad akvirdeba, ver amoicnobsda aRwers obieqtebs, ar SeuZliaobieqtebis dajgufeba maTimaxasiaTeblebis mixedviT;nawilobriv sworad amoicnobs,aRwers da ajgufebs obieqtebs maTimaxasiaTeblebis mixedviT;srulyofilad SeuZlia obieqtebisamocnoba, aRwera da dajgufeba maTimaxasiaTeblebis mixedviT.arasworad ayalibebs azrebs, verflobs umartivesi obieqtebiscnebebsa da terminebs;nawilobriv sworad ayalibebsazrebs, nawilobriv flobsumartivesi obieqtebis cnebebsa daterminebs;srulyofilad ayalibebs azrebs,kargad icnobs umartivesi obieqtebiscnebebsa da terminebs.ar SeuZlia namuSevris organizeba,ver asrulebs martiv instruqciebs,ver akeTebs Canawerebsa TuCanaxatebs;nawilobriv sworad SeuZlianamuSevris organizeba da martiviinstruqciebis Sesruleba,Canawerebisa Tu CanaxatebisgakeTeba;srulyofilad SeuZlia namuSevrisorganizeba, martivi instruqciebisSesruleba, Canawerebisa TuCanaxatebis gakeTeba.cdaze, eqperimentsa Tu movlenazedakvirvebis Sedegad, ver gamoaqvssaTanado daskvnebi; ar SeuZliaganzogadeba;nawilobriv SeuZlia cdaze,eqsperimetsa Tu movlenazedakvirvebis Sedegad, saTanadodaskvnebis gamotana, cdilobsganzogadebas;srulyofilad SeuZlia cdaze,eqsperimentsa Tu movlenazedakvirvebis Sedegad, saTanadodaskvnebis gamotana, agreTve,ganzogadeba.ar aris disciplinirebuli, arSeuZlia drois limitis dacva;aris nawilobrivdisciplinirebuli, xandaxan icavsdrois limits;aris disciplinirebuli, yovelTvisicavs drois limits.ver muSaobs jgufSi SeTanxmebulad,ver TanamSromlobs jgufiswevrebTan;jgufis yvela wevrTan ver muSaobsSeTanxmebulad, jgufis zogierTwevrTan uWirs TanamSromloba;SeTanxmebulad muSaobs jgufSi,kargad TanamSromlobs jgufis yvelawevrTan.20

gakveTili 1gakveTilis Tema: gavicnoT erTmaneTi (gakveTili tardeba skolis ezoSi).gakveTilis mizani: gavicnoT bavSvebi, gavacnoT maT erTmaneTi, klasSi SevqmnaT megobruligaremo Semdgomi TanamSromlobisaTvis.misaRwevi Sedegi: moswavleebma SeZlon sakuTari Tavis wardgena da erTmaneTTan megobrulikavSiris damyareba; daZlion gaucxoebis grZnoba;saswavlo masala: maswavleblisTvis _ rezinis feradi burTi.moswavleTa unar-Cvevebi: pirvel gakveTilzeve safuZveli eyreba moswavleebSi iseTiunar-Cvevebis Camoyalibebas, rogoricaa damoukidebeli azrovneba, mosmenis unari, Tanam-Sromloba.P.S. mocemul gakveTilze maswavlebeli zogadad ecnoba moswavleebis SesaZleblobebs:a) metyvelebas; b) azrovnebis unars; g) fsiqo-motorul ganviTarebas.gakveTili 2gakveTilis Tema: Cemi saxelmZRvanelo rveuli.gakveTilis mizani: bavSvebi gaecnon saxelmZRvanelos _ `Cveni garemo~ da mis personaJebs_ xuTkunWulas, WianWvelas; rubrikebis pirobiT niSnebs;misaRwevi Sedegi: aReZraT interesi sagnisadmi; SeZlon samuSao rveulSi gamoyenebulirubrikebis pirobiTi niSnebis amocnoba.saswavlo masala: maswavleblisTvis _ xuTkunWulasa da WianWvelas suraTebi, samuSaorveuli, carci;moswavlisTvis: saxelmZRvanelo (eleqtronuli an nabeWdi), netbuki, samuSao rveuli,feradi fanqrebi.SemoTavazebuli aqtivobebi: gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli moswavleebs uCvenebssaxelmZRvanelos, sTxovs _ daakvirdnen mis garekanze mocemul fotos da ekiTxeba moswavleebs:_ vin icis saxelmZRvanelos garekanze gamosaxuli mcenaris saxelwodeba? vinicis im mweris saxelwodeba, romelic masze zis? aRmoCndeba, rom zogierTma bavSvma ar icismaTi saxelwodebebi. amis Semdeg maswavlebeli mimarTavs bavSvebs: _ Cvens irgvliv mSvenierisamyaroa gadaSlili; mSvenieri Tavisi mravalferovnebiT, simdidriTa da silamaziT,romelTa Sesaxeb Tqven jer kidev cota ram iciT. Tqven axla iwyebT garemos Secnobas,misi saocrebebis amocnobas. yovelive amaSi ki dagexmarebaT es saxelmZRvanelo _ `Cvenigaremo~ da misi personaJebi. (8 wuTi)Semdeg maswavlebeli bavSvebs acnobs wignis personaJebs _ xuTkunWulasa da WianWvelas;uyveba bavSvebs maT Sesaxeb; _ iyo da ara iyo ra, iyo erTi cnobismoyvare WianWvela.igi uamrav kiTxvas svamda, radgan yvelaferi ainteresebda. da ai, megobrebma urCies, misuliyoskolaSi da TqvenTan erTad eswavla pirvel klasSi. skolis gza Wkvianma xuTkun-Wulam uCvena. xuTkunWulamac gadawyvita skolaSi swavla da WianWvelasTan erTad gvestumrabunebismetyvelebis gakveTilze. maTi daxmarebiT da maTTan erTad, bavSvebo, mravalsaintereso rames SeityobT garemos Sesaxeb.Semdeg maswavlebeli ekiTxeba bavSvebs: _ ra hqviaT Cveni saxelmZRvanelos gmirebs?ratom movidnen xuTkunWula da WianWvela skolaSi? mTeli saswavlo wlis manZilze, maT-Tan bevrjer mogiwevT Sexvedra. (10 wuTi)gakveTilis Semdeg etapze, maswavleblis davalebiT, moswavleebi akvirdebian TiToeulpirobiT niSans da upasuxeben maswavleblis kiTxvebs. maswavlebeli svams Semdeg kiTxvebs:1. rogor fiqrobT, romeli pirobiTi niSani aRniSnavs gaferadebas an Caxatvas? (pasuxi:romelzec feradi fanqrebi uWiravs WianWvelas);21

2. romeli pirobiTi niSani migviTiTebs makratliT gamoWrasa da Cawebebaze (Cakvraze)?(pasuxi: romelzec makrateli, funji da webo uWiravs WianWvelas);3. rogor fiqrobT, romeli pirobiTi niSani aRniSnavs dakvirvebas? (pasuxi: romelzedacWianWvelas uWiravs gamadidebeli SuSa). Tu bavSvebs gauWirdaT am kiTxvaze pasuxisgacema, exmareba maswavlebeli.4. romeli pirobiTi niSani aRniSnavs mofiqrebas? (pasuxi: kiTxvisniSniani xuTkunWula).(7 wuTi)alternatiuli aqtivoba: zemoTaRwerili aqtivobebis nacvlad, maswavlebelma saxelmZRvanelosgacnoba SeiZleba warmarTos netbukisa da eleqtronuli saxelmZRvanelosmeSveobiT.gakveTilis bolos maswavlebeli Seajamebs moswavleTa pasuxebs, xolo bavSvebi maswavleblisdavalebiT feradi fanqrebiT aferadeben samuSao rveulSi mocemul xuTkunWulasada WianWvelas konturul naxatebs. (10 wuTi)moswavleTa unar-Cvevebi: dakvirvebis unari, moqmedebiTi (motoruli) Cvevebi(gaferadeba).gakveTili 3gakveTilis Tema: Cemi saklaso oTaxi.gakveTilis mizani: moswav leebSi gaucxoebis grZnobis daZleva, saklaso oTaxis gacnobada sakuTar saxlTan msgavsebisa da gansxvavebis danaxva.misaRwevi Sedegi: SeZlon sakuTar saxlsa da saklaso oTaxSi msgavsi daniSnulebissagnebis povna da maTi daniSnulebis aRwera,;saklaso oTaxis aveji da nivTebi aRiqvanrogorc saerTo da iswavlon maTi mofrTxileba.saswavlo masala: moswavlisTvis _ samuSao rveuli, ubralo fanqari, saSleli.moswavleTa unar-Cvevebi: moqmedebiTi (motoruli) Cvevebi (xazebiT SeerTeba,gaferadeba), kognituri Cvevebi (msgavseba-gansxvavebis povna), qceviTi Cvevebis formirebisdasawyisi (saklaso nivTebisa da avejis gafrTxilebis unar-Cvevebis damkvidreba).gakveTili 4gakveTilis Tema: Cemi skola (gakveTili-eqskursia).eqskursiis mizani: skolis Senobis gacnoba, saklaso oTaxis, rogorc skolis Semadgenelinawilis, aRqma; agreTve skolis zogierTi TanamSromlis (mag. darajis, mandaturis, eqimis,damlageblis) gacnoba, gaucxoebis grZnobis dasaZlevad; moswavleTa TviTdamkvidrebaaxal garemoSi. skolaSi sworad qcevis wesebis elementebis Seswavla.misaRwevi Sedegi: SevaswavloT skolis SenobaSi orientireba. samaswavleblos, eqimiskabinetis, tualetis, sportuli darbazis, biblioTekis, sasadilo oTaxis daniSnulebisada ganlagebis gansazRvra, gaucxoebis grZnobis daZleviT skolisadmi dadebiTi ganwyobisSeqmna.maswavlebeli winaswar (winadRiT an Sesvenebaze) moelaparakeba skolis TanamSromlebs(eqims, mzareuls, biblioTekars) am Sexvedrisa da maTTan erTad oTaxebis gacnobis Taobaze.moswavleTa unar-Cvevebi: dakvirvebisa da damaxsovrebis unar-Cvevebi, qceviTi Cvevebi(skolaSi sworad qcevis wesebis elementebi).22