15.12.2012 Views

kari 3: wyali - momxmarebeli.ge

kari 3: wyali - momxmarebeli.ge

kari 3: wyali - momxmarebeli.ge

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Tavi 5. miwisqveSa wylebi<br />

<strong>kari</strong> 3: <strong>wyali</strong><br />

1. Sesavali<br />

miwisqveSa wylebis mniSvneloba garemosaTvis<br />

<strong>wyali</strong> Cveni planetis erT-erTi umniSvnelovanesi Seucvleli resursia da mas<br />

dacva da gafrTxileba unda, rameTu bunebaSi ar arsebobs iseTi nivTiereba, romelsac<br />

ZaluZs Sescvalos <strong>wyali</strong> _ rogorc macocxebeli Zala. SeiZleba iTqvas, rom Cvens<br />

garSemo ar arsebobs arc miwieri, ise aramiwieri samyaro romelzedac <strong>wyali</strong> ar<br />

axdendes did gavlenas.<br />

zedapiruli hidrosfero (msoflio okeane, zRvebi, mdinareebi, tbebi, myinvarebi,<br />

atmosferuli teni) da miwisqveSa hidrosfero (dedamiwis qerqis is nawili,<br />

romelSic SeiZleba miwisqveSa wylebi arsebobdes) ganixileba rogorc erTi mTlianis<br />

_ hidrosferos Semad<strong>ge</strong>neli nawilebi, romelTac erTmaneTTan uSualo kavSiris gamo<br />

garkveuli funqcia akisria.<br />

hidrosferos resursebis formirebaze da maT xarisxze udides gavlenas axdens<br />

rogorc atmosferuli naleqebi, aseve zedapiruli Camonadenis sidide. miwisqveSa da<br />

zedapirul wylebs Soris uSualo kavSiris arsebobis gamo, maTi resursebis<br />

raodenoba, xarisxi, doneebisa da xarjis meryeoba didad aris damokidebuli<br />

atmosferuli naleqebis raodenobis, maTi modinebis intensiurobaze da saxeobaze.<br />

rogorc zedapiruli aseve, miwisqveSa wylebis bunebrivi resursebi mniSvnelovan<br />

elements warmoad<strong>ge</strong>nen hidrosferos saerTo balansis warmoqmnaSi da ganapirobeben<br />

wyalSemcveli horizontebis saeqspluatacio resursebis Sevsebas, romlebic naleqebis<br />

saerTo wrebrunvis procesis gamo ganicdian mudmiv ganaxlebas.<br />

normatiuli baza<br />

miwisqveSa wylebi zedapiruli wylebisagan gansxvavebiT, warmoad<strong>ge</strong>ns sasar<strong>ge</strong>blo<br />

wiaRiseul resurss, romlis gankargva, sar<strong>ge</strong>blobaSi gadacema da dacva regulirdeba<br />

`wiaRis Sesaxeb”, `wylis Sesaxeb~, `garemos dacvis Sesaxeb~, `licenzirebisa da<br />

nebarTvebis Sesaxeb”, `kurortebisa da sakurorto adgilebis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

kanonebiT da kanonqvemdebare normatiuli aqtebiT.<br />

aRsaniSnavia, rom mas mere, rac miRebuli iqna `licenziebisa da nebarTvebis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, zemoTaRniSnul kanonebSi ar ganxorcielebula<br />

Sesabamisi cvlilebebi da damatebebi, ris Sedegadac dReisaTvis wyalTan mimarTebaSi<br />

moqmedi kanonebis normebis umetesoba ar aris SesabamisobaSi momijnve sferoebSi<br />

moqmed dargobriv kanonmdeblobasTan da, xSir SemTxveveSi, erTmaneTTan Seusabamo<br />

calkeuli normebis saxiT asaxulia uamrav sakanonmdeblo normatiul aqtebSi.<br />

amdenad, Seqmnili mdgomareoba ar iZleva saSualebas Camoyalibdes wylis<br />

bunebrivi resursebis marTvis, flobis, sar<strong>ge</strong>blobisa da gankargvis maregulirebeli<br />

mwyobri sistema. amis gamomwvevi mizezebi pirvel rigSi, samarTlebriv sakanonmdeblo<br />

aqtebis arasrulyofilebiT unda avxsnaT. ase magaliTad: wylis resursebis marTva,<br />

dacva, kontroli da monitoringi, saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi<br />

resursebis saministros prerogativaa, maSin roca miwisqveSa wylebis<br />

sar<strong>ge</strong>blobisaTvis licenziis gacemas axdens saqarTvelos ekonomikis saministro;<br />

sasmeli wylis xarisxis kontrols axorcielebs soflis meurneobis saministro,<br />

xolo wylis standartebTan (wylis xarisxisadmi wayenebul sanitariul-higienur<br />

xasiaTis normebTan da wesebTan) dakavSirebuli sakiTxebi saqarTvelos Sromis,<br />

janmrTelobisa da kulturis dacvis saministros kompetencias ganekuTvneba.<br />

aRsaniSnavia isic, rom is kanonebi da normatiuli dokumentebi, romlebiTac<br />

gansazRvrulia samarTlebrivi urTierTobebi saxelmwifosa da wiaRiTmosar<strong>ge</strong>bles<br />

Soris ara Tu iZleva miwisqveSa wylebis racionaluri gamoyenebis uzrunvelyofis<br />

garantias, aramed, garkveulwilad iwvevs am saqmeSi gau<strong>ge</strong>brobasa da uTanxmoebas.<br />

zemoTaRniSnulidan gamomdinare, wylis resursebis sferoSi gardaqmnebis miRweva<br />

SesaZlebelia mxolod Zireuli reformebis gatarebiT, romelmac unda moicvas maT<br />

Soris erTiani sistematizirebuli sakanonmdeblo bazis Seqmnac.


2. arsebuli mdgomareoba<br />

miwisqveSa wylebis klasifikacia<br />

saqarTvelos teritoriis miwisqveSa hidrosferos farglebSi naTladaa<br />

warmod<strong>ge</strong>nili sruli speqtri rogorc klasikuri, aseve, metad iSviaTi<br />

hidro<strong>ge</strong>ologiuri kanonzomierebebisa da anomaliebisa, rac Tavis mxriv ganapirobebs am<br />

teritoriaze ZiriTadi, iSviaTi da unikaluri tipebis miwisqveSa wylebis farTe<br />

gavrcelebas. am TvalsazrisiT, erT-erTi yvelaze arsebiTi sakiTxTagania miwisqveSa<br />

wylebis klasifikacireba.<br />

samwuxarod, dRemde ar arsebobs miwisqveSa wylebis sayovelTaod miRebuli<br />

unificirebuli klasifikacia. xSirad, sxvadasxva mkvlevaris SromebSi, miwisqveSa<br />

wylebis erTsa da imave tips, gansxvavebuli saxelwodeba aqvs. mravali maTgani<br />

upiratesobas aniWebs Tanafardobas mTavar anionebsa da kaTionebs Soris. zogi<br />

miwisqveSa wylebis dajufebas axdens maTSi gaxsnili gazebis mixedviT.<br />

dReisaTvis msoflio praqtikaSi, miwisqveSa wylebis sistematizaciis<br />

metnaklebad misaReb klasifikacias safuZvlad udevs maTi ganla<strong>ge</strong>bis (Cawolis)<br />

hidro<strong>ge</strong>ologiuri pirobebi. am klasifikaciis mixedviT miwisqveSa wylebi dayofolia<br />

zeda, gruntisa da arteziul wylebad, romlebic gabatonebuli anionebisa da<br />

kaTionebis mixedviT dajgufebulia klasebad da jgufebad. ionebs Soris<br />

Tanafardobis mixedviT, miwisqveSa wylebi dayofilia kidev calkeul tipebad.<br />

miwisqveSa wylebis tipebi, saerTo moculobebi da gamoyeneba<br />

saqarTveloSi miwisqveSa wylebi warmod<strong>ge</strong>nilia msoflioSi cnobili yvela<br />

unikaluri mineraluri wylebis sruli speqtriT, rogorc qimiuri Sed<strong>ge</strong>nilobis,<br />

temperaturis, ise raodenobrivi da Tvisobrivi TvalsazrisiT. pirobiTad isini<br />

mineralizaciis da temperaturis mixedviT iyofa Semdeg jgufebad:<br />

a) mtknari sasmeli wylebi (mineralizaciiT ara umetes 1,0 g/l).<br />

b) mineraluri wylebi (1,0 g/l-ze maRali saerTo mineralizaciiT).<br />

g) Termuli wylebi _ samkurnalo 20_30 0 C da Tboener<strong>ge</strong>tikuli _ 40-108 0 C<br />

temperaturiT.<br />

a) mtknari miwisqveSa wylebi warmoad<strong>ge</strong>ns sasmelad vargisi umaRlesi xarisxis<br />

wylebis yvelaze saimedod dacul wyaros, amitomac iTvleba igi unikalur wiaRiseulad,<br />

romelTa raodenobis mxriv saqarTvelo erT-erTi umdidresi qveyanaa. amasTan<br />

erTad, qveynis wylis resursebis saerTo raodenobis 60-70%, sasmel-sameurneo<br />

miznebisaTvis gamoyenebis mizniT, miwisqveSa wylebze modis, romlis 30% umaRlesi<br />

xarisxisaa.<br />

mtknari miwisqveSa wylebi saerTo mineralizaciis mixedviT iyofa or jgufad: I<br />

_ 0,2_0,3 g/l; II _ 0,3_1,0 g/l.<br />

I jgufis ultramtknari wylebi ZiriTadad samxreT saqarTvelos teritoriazea<br />

gavrcelebuli da qimiuri Sed<strong>ge</strong>nilobiT hidrokarbonatul-kalciumiania. maTi saerTo<br />

resursebi aRemateba 1,7 mln. m 3 /dR.R (20 m 3 /wm).<br />

II jgufis wylebi praqtikulad saqarTvelos mTel teritoriazea<br />

gavrcelebuli. maTi saerTo resursebi 4 mln. m 3 /dR.R-ze metia. qimiuri Sed<strong>ge</strong>nilobiT<br />

am jgufis wylebi hidrokarbonatuli kalciumiania, iSviaTad hidrokarbonatulqloriduli<br />

kalciumian-magniumiani an kalciumian-natriumiani.<br />

sul saqarTvelos teritoriaze daZiebulia mtknari miwisqveSa wylebis 100-ze<br />

meti obieqti (sabado), romelTa bunebrivi resursebi Sead<strong>ge</strong>ns 573 m 3 /wm (49,4 mln.<br />

m 3 /dR.R.). es resursebi farTod, magram araTanabrad arian ganawilebuli saqarTvelos<br />

mTel teritoriaze. maTi saerTo raodenobis 63,4% _ (362,5 m 3 /wm) modis das.<br />

saqarTveloze, 24,1% _ (137,9 m 3 /wm) aRm. saqarTveloze, xolo 12,5% _ (71,3 m 3 /wm) ki<br />

_ samxr. saqarTveloze.<br />

qveynis mtknari miwisqveSa wylebis saeqspluatacio resursebi, anu mTliani<br />

bunebrivi resursebis gamoyenebis dasaSvebi raodenoba Sead<strong>ge</strong>ns 285,5 m 3 /wm. maT Soris:<br />

dasavleT saqarTveloSi _ 181 m 3 /wm (63,5%), aRmosavleT saqarTveloSi – 69,0 m 3 /wm<br />

(24,5%), xolo samxreT saqarTveloSi _ 35,0 m 3 /wm (12%).


gamovlenili resursebis daaxloebiT mesamedi nawili (~50 sabado) detalurad<br />

aris Seswavlili da maTi saeqspluatacio mara<strong>ge</strong>bi damtkicebulia mara<strong>ge</strong>bis<br />

saxelmwifo komisiaSi 82,6 m 3 /wm (7,4 mln. m 3 /dR.R) odenobiT.<br />

rigiTi #<br />

III<br />

daraionebis ruka #1<br />

mtknari miwisqveSa wylebis bunebrivi da saeqspluatacio resursebis da<br />

damtkicebuli mara<strong>ge</strong>bis ganawileba hidro<strong>ge</strong>ologiuri regionebis mixedviT<br />

crili 1<br />

<strong>ge</strong>ologiur-hidro<strong>ge</strong>ologiuri<br />

regioni<br />

bunebrivi<br />

resursebi<br />

aT.m 3 /dR.R<br />

m 3 /wm<br />

saeqspluatacio<br />

resursebi<br />

aT.m 3 /dR.R<br />

m 3 /wm<br />

damtkicebuli mara<strong>ge</strong>bi<br />

kategoriebis mixedviT<br />

aT.m 3 /dR.R<br />

m 3 /wm<br />

sul A+B C1+C2<br />

1 2 3 4 5 6 7<br />

I-II<br />

mTavari kavkasionis samxreT<br />

ferdis gruntis wylebisa da<br />

wyalwneviani sistemis zona<br />

25, 5<br />

295<br />

12,7<br />

147,5<br />

254,0<br />

2,94<br />

190,1<br />

2,20<br />

63,9<br />

0,74<br />

saqarTvelos beltis<br />

arteziuli auzebis zona<br />

14,3 7,1 5 315,3 3 033,5<br />

2 281,<br />

8<br />

maT Soris:<br />

165 81,5 61,5 35,1 26,4<br />

IV<br />

V<br />

1) dasavleT daZirvis<br />

2) aRmosavleT daZirvis<br />

aWara-TrialeTis naoWa zonis<br />

wyalwneviani sistemis zona<br />

arTvin-bolnisis beltis<br />

gruntis wylebis zona<br />

sul<br />

8,6 4,3 1 801,4 1 336,8 434,6<br />

100 50 20,85 15,82 5,03<br />

5,6 2,8 3 513,9 1 666,7<br />

1 847,<br />

2<br />

65 32,5 40,67 19,29 21,38<br />

4 665,6 2 332,8 198,7 198,7 -<br />

54 27 2,30 2,30 -<br />

5 097,6 25448,8 1,367,7 1 087,7 279,9<br />

59 29,5 15,83 12,59 3,24<br />

49,5 24 753,6 7 135,8 4 510,0<br />

2 625,<br />

7<br />

573 285,5 82,6 52,2 30,4


miuxedavad wylis resursebis siuxvisa, saqarTveloSi sufTa sasmeli wylis<br />

xelmisawvdomoba, TiTqmis yvela regionSi, kvlav problemad rCeba. maSin roca<br />

dasavleT saqarTvelos regionebi wyaldidobis riskis qveS imyofebian, aRmosavleT<br />

saqarTvelos mosaxleoba ganicdis wylis deficits. dReisaTvis saqarTvelos<br />

mosaxleobis mxolod nawili aris uzrunvelyofili usafrTxo wylis Seuferxebeli<br />

momara<strong>ge</strong>biT. arsebuli monacemebis Tanaxmad, saqarTvelos mosaxleoba, romelic<br />

sasmeli wyalmomara<strong>ge</strong>bis sistemidan ar maragdeba, (qalaqis mosaxleobis 5% da<br />

soflis mosaxleobis 65%), sasmel wyals damoukideblad moipovebs da am mizniT<br />

ZiriTadad miwisqveSa wylebs iyenebs.<br />

2008 wlis monacemebiT saqarTveloSi weliwadSi gamoyenebuli iyo mtknari<br />

miwisqveSa wylebi 427,9 mln. m 3 odenobiT, maT Soris sasmeli daniSnulebiT 425,3 mln.<br />

m 3 , xolo sawarmoo sawarmoo saWiroebisaTvis _ 2,6 mln. m 3 . soflis meurneobaSi<br />

sarwyavad gamoiyeneboda zedapiruli wylebi.<br />

b) sasmeli da samkurnalo daniSnulebis mineraluri wylebi<br />

arsebuli monacemebiT, saqarTvelos teritoriaze gamovlenili farTe speqtris<br />

mineraluri Sed<strong>ge</strong>nilobis, temperaturisa da sxva unikaluri Tvisebebis mqone<br />

mineraluri wylebis gamosavlebis (wyaroebi, WaburRilebi) saerTo raodenoba 2 aTass<br />

aWarbebs, romelTa jamuri debiti 160 aT. kuburi metria dRe-RameSi. qimiuri<br />

Sed<strong>ge</strong>nilobis, saerTo mineralizaciis (dabali 8gr/l) da temperaturis (civi _ 20 0 C (Termomineraluri) maCveneblebis<br />

mixedviT, pirobiTad isinis sam jgufadaa dayofili.<br />

qveynis mineraluri wylebis prognozuli resursebi daaxloebiT ~ 50 mln.<br />

aT.m 3 /dR.R. tolia. dReisaTvis saqarTvelos teritoriaze detalurad Seswavlilia 45<br />

mineraluri wylis sabado. mara<strong>ge</strong>bis saxelmwifo komisiaSi damtkicebuli mara<strong>ge</strong>bis<br />

raodenoba Sead<strong>ge</strong>ns 76,2 aT.m 3 /dR.R. maTgan meoTxedis gamoiyeneba xdeba marto<br />

balneologiuri miznebisaTvis, naxevarze mets sammagi gamoyenebaa aqvs (balneologia,<br />

Tbomomara<strong>ge</strong>ba, samrewvelo Camosxma), xolo nawili gamoiyeneba mxolod samrewvelo<br />

CamosxmisaTvis. aRniSnuli raodenobis mineraluri wylis ∼1_2 %-iT aTvisebac ki<br />

saSualebas iZleva yovelwliurad Camoisxas ramodenime miliardi boTli (0,5 l)<br />

produqcia.<br />

g) Termuli wylebi<br />

saqarTvelos teritoriaze aRricxulia 40_108 0 C temperaturis mqone wylis<br />

200-ze meti bunebrivi (8 wyaro) da xelovnuri (200 WaburRili) calkeuli da<br />

jgufuri gamosavlebi. maTi jamuri debiti Sead<strong>ge</strong>ns daaxloebiT 160 aT.m 3 /dR.R.<br />

<strong>ge</strong>oTermuli Seswavlis donis mixedviT, wiaRSi arsebuli Termuli wylebis<br />

prognozuli mara<strong>ge</strong>bi Sead<strong>ge</strong>ns 350_400 mln. m 3 /weliwadSi. mara<strong>ge</strong>bis saxelmwifo<br />

komisiaSi damtkicebuli Termuli wylis saeqspluatacio mara<strong>ge</strong>bi (15 sabado) 126 aT.<br />

m3/dR.R. tolia, rac saerTo prognozuli resursebis mxolod 20%_s Sead<strong>ge</strong>ns.<br />

<strong>ge</strong>oTermuli siTbo, romelic ganaxlebadi energiis erT-erTi uSreti wyaroa,<br />

gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs yvelaze iafi da ekologiurad sufTa siTburi<br />

energiis gamoyenebis TvalsazrisiT. qveynis teritoriaze arsebul <strong>ge</strong>oTermul wylebs<br />

misi temperaturuli maCveneblebis mixedviT iyeneben, rogorc soflis meurneobaSi,<br />

aseve, komunalur meurneobasa da balneologiaSi.<br />

SeniSvna: gasuli saukunis 80-iani wlebis monacemebis mixedviT, qveynis miwisqveSa<br />

wylebis sabadoebze damtkicebuli mara<strong>ge</strong>bis samrewvelo aTvisebis xvedriTi wili<br />

daaxloebiT 12% mineralur wylebze modis, 4% Termoener<strong>ge</strong>tikul wylebze, xolo<br />

2% mtknar miwisqveSa wylebze, maSin roca miwisqveSa sasmeli wylis resursuli<br />

potencialis mixedviT saqarTvelo erT-erTi umdidresi qveyanaa msoflioSi, am mxriv<br />

igi 2,5-jer aRemateba msoflios saSualo maCvenebels erT sul mosaxleze<br />

gadaangariSebiT.<br />

miwisqveSa wylebis dabinZurebis done (aRiweros monacemTa xelmisawvdomobis<br />

problemebi, Zveli monacemebis Sejereba)<br />

saqarTvelos dablobi da mTaTaSorisi regionebis (kolxeTis dablobi, qarTlis<br />

veli, md. alaznis marcxena sanapiro da sxv), romelTa farglebSic Tavmoyrilia<br />

erovnuli meurneobis mTeli potenciali da msxvili dasaxlebuli punqtebis 80%-ze


meti, miwisqveSa hidrosferos, gansakuTrebiT gruntis da zedapiridan pirveli wneviani<br />

wyalSemcveli fenis umetesi nawili ekologiurad saSiS zonaSia moqceuli, rac<br />

gamowveulia progresirebadi dabinZurebiT.<br />

am kuTxiT, gansakuTrebiT mZime ekologiuri mdgomareobaa Seqmnili qveynis<br />

soflebis da umetesi raionuli centrebis wyalsadenebze, romelTa sistemebi<br />

gamosulia mwyobridan siZvelis, teqnikuri gaumarTaobisa an wyalsadeni milebis<br />

avariuli mouvlelobis gamo. yofili wyalTameurneobis da melioraciis saministros<br />

monacemebis mixedviT saqarTvelos 4357 soflis 2,4 mln. mosaxlis umetesi nawili<br />

svams iseT wyals romelic ar Seesabameba standartebs, amis gamo saqarTveloSi<br />

yovelwliurad aRiricxeba nawlavuri infeqciuri daavadebebis afeTqebebi da jgufuri<br />

daavadebebi.<br />

gasuli saukunis 70-90 wlebSi Catarebuli hidro<strong>ge</strong>ologiuri sareJimo, a<strong>ge</strong>gmviTi<br />

da saZiebo samuSaoebis Sede<strong>ge</strong>bze dayrdnobiT, saqarTvelos <strong>ge</strong>ologiis saxelmwifo<br />

departamentma 2000 wels gamosca `informaciuli biuleteni _ miwisqveSa<br />

hidrosferos ekologiuri mdgomareobis da saSiSi <strong>ge</strong>ologiuri procesebis Seswavlisa<br />

da prognozirebis Sesaxeb~, romelSic gakeTebulia qveynis mtknari miwisqveSa wylebis<br />

sxvadasxva tipebis gaWuWyianebis kerebis aRricxva-pasportizaciis analizi.<br />

qveynis teritoriaze arsebuli wyalpunqtebidan aRebuli wylis (707 sinjis)<br />

analizebis ganzogadoebul masalebze dayrdnobiT gamotanili iqna daskvna, rom:<br />

miwisqveSa hidrosferos gaWuWyianebis masStabebi saqarTvelos teritoriaze ZiriTadad<br />

atarebs lokalur da regionul xasiaTs; wyalsaRebi na<strong>ge</strong>bobebis xangrZlivi<br />

eqspluataciis periodis ganmavlobaSi miwisqveSa wylebma ganicades Tvisobrivi<br />

cvlilebebi xarisxis gauaresebis TvalsazrisiT da saWiroebs saswrafo reagirebas.<br />

(ix. ruka 2)<br />

sqematuri hidro<strong>ge</strong>oekologiuri ruka #2<br />

aRniSnul dokumentis mixedviT saqarTvelos hidrosferos ekologiuri viTarebis<br />

(2000 wlisaTvis) amsaxveli suraTi qveynis regionebis mixedviT aseTia:<br />

a) samcxe-javaxeTis regioni<br />

axalcixis arteziuli auzis teritoriis farglebSi (aspinZis raionis garda)<br />

gavrcelebuli naleqebis pirveli wyalSemcveli horizontis miwisqveSa wylebi (52


WaburRilis, 29 wyaros da 6 Wis monacemebiT) gabinZurebulia azotovani naerTebiT:<br />

nitratebiT, nitritebiT da amiakiT, romelTa Semcveloba miwisqveSa wylebSi 1,5-3,0<br />

jer aRemateba zRvrulad dasaSveb koncentracias.<br />

b) kaxeTis regioni<br />

regionis teritoriaze zRvrulad dasaSveb koncentracias aRemateba miwisqveSa<br />

wylebSi (152 WaburRilis monacemebiT) nitratebis, nitritebis da gogirgwyalbadis<br />

Semcveloba. wylebSi meTanisa da navTobproduqtebis arsebobis mizezad unda yofiliyo<br />

fekaluri wylebis magistralebis dazianeba, mecxoveleobis fermebidan fekaluri<br />

wylebis da sasoflo-sameurneo savargulebidan Sxanqimikatebis CaJonva, aseve sasuqebis<br />

sawyobebis gaumarTaoba da sxv.<br />

g) samegrelo-zemo svaneTis regioni<br />

samegrelos arteziuli auzis gruntis wylebis ZiriTadad dabinZurebulia<br />

azotis naerTebiT _ nitratebiT, nitritebiT da amoniumiT, aRiniSneboda agreTve,<br />

rkinis, fenolisa da manganumis Semcveloba. 79 WaburRilis monacemebis mixedviT,<br />

gansakuTrebiT dabinZurebis maRali xarisxiT gamoirCeoda mWidrod dasaxlebuli<br />

punqtebis teritoriebi.<br />

e) mcxeTa-mTianeTis regioni<br />

regioni mWidrod dasaxlebuli raionebisgan Sed<strong>ge</strong>ba da maT teritoriaze farTod<br />

gavrcelebulia soflis meurneobis TiTqmis yvela dargi. Sesabamisad, farTod<br />

gamoiyeneboda sasoflo-sameurneo savargulebSi sxvadasxva tipis Sxamqimikatebi da<br />

mineraluri sasuqebi. sakvlev teritoriaze 58 WaburRilSi dafiqsirebuli iqna<br />

zRvrulad dasaSveb koncentraciaze meti iseTi ingredientebi, rogoricaa: nitratebi,<br />

nitritebi, liTiumi, amoniumi, qlori, rkina.<br />

v) Sida qarTlis regioni<br />

gasuli saukunis bolosaTvis, regioni gamoirCeoda samrewvelo ibieqtebis didi<br />

raodenobiT. cementisa da Saqris qarxnebi, xorckombinati, avtogasamarTi sadgurebi da<br />

sxv. aRniSnul teritoriaze 83 WaburRilSi zdk-Tan SedarebiT maRali iyo iseTi<br />

gamabinZurebeli ingredientebi, rogoricaa liTiumi, manganumi, rkina, nitratebi da<br />

nitritebi. gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia kadmiumis Semcvelobis momatebis faqti<br />

sofel CumaTeleTis wyaroSi, romelsac iyenebdnen sasmelad (suramis saavtomobilo<br />

gvirabis axlos, bazrobis teritoriaze).<br />

z) qvemo qarTlis regioni<br />

regionis miwisqveSa wylebSi gamabinZurebeli ingredientebis zdk-Tan SedarebiT<br />

momatebuli raodenoba dafiqsirebuli iyo 77 WaburRilsa da 8 wyaroSi. ZiriTadad<br />

gamovlenili iyo amoniumi, nitratebi, nitritebi, bariumi, bori, kadmiumi, kobalti,<br />

liTiumi, fenolebi, pesticidebi, rkina.<br />

T) imereTis regioni<br />

regionis teritoriaze Semowmebul 53 wyalpunqtSi (6 wyaro da 47 WaburRili)<br />

aRiniSneboda zdk-Tan SedarebiT momatebuli damabinZurebeli ingredientebis<br />

Semcveloba. am mxriv sayuradReboa q. quTaisis farglebSi miwisqveSa wylebSi mZime<br />

metalebis arseboba, rac uTuod gamowveuli unda iyos am regionSi ganla<strong>ge</strong>buli<br />

sawarmoebidan CaJonili wylis Sedegad. savaraudoa, rom es movlena adrindel<br />

dabinZurebasTan yofiliyo dakavSirebuli, ramac mogvianebiT iCina Tavi.<br />

i) guriis regioni<br />

am regionSi Seswavlil 25 WaburRilSi zdk-Tan SedarebiT momatebuli aRmocnda<br />

fenolebis, mZime metalebis, nitratebisa da dustis Semcveloba.<br />

k) raWa-leCxum-qvemo svaneTis regioni<br />

regionis farglebSi Seswavlil i wyalpunqtebidan mxolod 5 wyaroSi aRmoCnda<br />

gazrdili rkinis, boris da nitratebis Semcveloba zdk-Tan SedarebiT.<br />

l) aWaris avtonomiuri respublika<br />

kvlevis momentisaTvis, aWaris teritoriaze Seswavlili iyo yvela soflis<br />

wyalsadenis saTave na<strong>ge</strong>boba da misi mkvebavi wyaroebi. dad<strong>ge</strong>nili iqna, rom maTi<br />

ekologiuri mdgomareoba ver akmayofilebda eqspluataciis pirobebiT dad<strong>ge</strong>nil<br />

minimalur moTxovnebs. kerZod, arcerT maTgans ar hqonda gamoyofili sanitariuli<br />

dacvis mkacri reJimis (pirveli) zona, wyalSemkrebi ne<strong>ge</strong>bobebi amortizebuli iyo da<br />

imyofeboda avariul mdgomareobaSi. eqspluataciaSi myofi araRrma WaburRilebis (30<br />

WaburRili) wylebSi nitratebis, fenolebis, mZime metalebis da navTobproduqtebis<br />

Semcveloba mniSvnelovnad aWarbebda zdk-s.


miwisqveSa wylebis dabinZurebis ZiriTadi wyaroebi, maT mier miwisqveSa wylebis<br />

dabinZurebis intensivoba da gamomwvevi mizezebi<br />

miwisqveSa wylebis gaWuWyianebaSi igulisxmeba anTropo<strong>ge</strong>nuri sameurneo<br />

saqmianobiT gamowveuli wylis xarisxis cvlileba mis bunebriv (fonur)<br />

mdgomareobasTan SedarebiT, rac wyals nawilobriv an mTlianad gamousadegars xdis.<br />

pirvel rigSi es exeba sasmel mtknar wyals.<br />

miuxedavad imisa, rom miwisqveSa wylebis horizontebi miCneulia bunebrivad<br />

daculad anTropo<strong>ge</strong>nuli (teqno<strong>ge</strong>nuri) faqtorebis negatiuri zegavlenisgan, mainc<br />

SeimCneva maTze mavne zegavlenis mniSvnelovani gaZliereba. es gamowveulia miwisqveSa<br />

wylebis hidravlikuri kavSiriT dabinZurebul zedaprul wylebTan, samrewvelo<br />

narCenebis samarxebTan, sasuqiT damuSavebul sasoflo-sameurneo savargulebTan,<br />

samrewvelo obieqtebTan da sxva faqtorebTan.<br />

aRsaniSnavia, rom sasoflo-sameurneo savargulebSi gasuli saukunis bolo<br />

aTwleulebSi agroqimikatebis didi dozebiT gamoyenebas mohyva rogorc zedapiruli,<br />

ise gruntis wylebis dabinZureba nitratebiT, pesticidebiT. rig regionebSi,<br />

rogoricaa samegrelo, aWara-guria, qarTli, kaxeTi, qvemo imereTi, sadac mosaxleoba<br />

mWidrodaa dasaxlebuli da centralizebuli wyalsaRebebis farTo qseli<br />

funqcionirebs, miwisqveSa wylebis dabinZurebam 100-150m siRrmeSi ganla<strong>ge</strong>bul<br />

arteziul horizontebamdec ki CaaRwia. ase Tu gagrZelda, amas SeiZleba mZime<br />

ekologiuri Sede<strong>ge</strong>bi mohyves.<br />

gruntis wylebis dabinZureba didia im regionebSic, sadac aeraciis zonis<br />

simZlavre mcirea. kolxeTis dablobis (samegrelos, imereTis), agreTve qarTlisa da<br />

kaxeTis regionebSi meoTxeuli naleqebis doneze arsebuli gruntis wylebis qimiuri<br />

Sed<strong>ge</strong>nilobis analizebma aCvenes, rom maTSi azot-nitratebis Semcveloba Sead<strong>ge</strong>nda<br />

0.4-1.6 mg/l, maSin rodesac zRvrulad dasaSvebi koncentracia (zdk) 0,02 mg/l-ia, e.i<br />

maTi Semcveloba dasaSveb normas 20-30-jer aRemateba. aseve 3-4-jer metia azotamiakis<br />

Semcveloba, es komponentebi ki axali dabinZurebis maCveneblebia, romelTa<br />

warmoSobis wyaros warmoad<strong>ge</strong>ns ara mxolod sasuqebiT gajerebuli saxnav-saTesi<br />

savargulebi, aramed, im sawarmoebis Camdinare wylebi, romlebic iyeneben nitratul<br />

marilebs sawarmoo miznebisaTvis. aRniSnuli teritoriebis farglebSi zedapiridan<br />

pirveli wyalSemcavi horizontis udawneo wylebi mniSvnelovnad aris dabinZurebuli,<br />

razec miuTiTebs maTSi amoniumis azotis Semcveloba 1,0 mg/l (zdk 0.39), azotnitratebisa<br />

1,2 mg/l (zdk 0.02).<br />

aRsaniSnavia, rom dasavleT saqarTvelos umetesi qalaqebisa da soflebis<br />

mosaxleoba sasmelad iyenebs Webisa da wyaroebis wylebs, romlebic Zalze sustad<br />

aris daculi dabinZurebis rogorc anTropo<strong>ge</strong>buli, aseve bunebrivi faqtorebis<br />

zemoqmedebisgan. amis ZiriTadi mizezi aris gruntis wylebis araRrma ganla<strong>ge</strong>ba da<br />

zemodan saimedo safaris ararseboba. aseve, sanitariuli dacvis zonebis pirobebis<br />

daucveloba.<br />

SedarebiT naklebadaa dabinZurebuli wneviani arteziuli da fenTaSorisi wneviani<br />

wylebi, romlebic praqtikulad wyalgaumtari Tixovani qanebis saxuravis arsebobis<br />

gamo, Tavisi gavrcelebis did nawilze, inarCuneben maRal organoleptikur Tvisebebs.<br />

miuxedavad zemoTaRniSnulisa, miwisqveSa fenaTSorisi wylebis dabinZurebis<br />

SemTxvevebs, marTalia iSviaTad, magram mainc qonda adgili.<br />

(mzaddeba)<br />

suraTi: sensituri arteziuli auzebis Wrilebi<br />

3. ZiriTadi gamowvevebi (ZiriTadi problemebi, maT gadasWredad dRemde gatarebuli<br />

zomebi/RonisZiebebi, maTi efeqturoba da naklovanebebi, ra aris damatebiT gasakeTebeli, ra<br />

winaaRmdegobebi/gamowvevebi aris mosalodneli.)<br />

_ saqarTvelos teritoriis fizikur-<strong>ge</strong>ologiuri, klimaturi da sxva bunebrivi<br />

pirobebis mravalferovneba ganapirobebs hidrosferos mdgomareobas. miwisqveSa wylebi,<br />

hidrosferos Semad<strong>ge</strong>neli nawilia. isini xasiaTdebian resursebis raodenobisa da<br />

xarisxis gansakuTrebuli specifiurobiT _ ganaxlebadobiT drois nebismier monakveTSi<br />

da aqedan gamomdinare, swrafad reagireben anTropo<strong>ge</strong>nuli faqtorebis yovelgvar<br />

(negatiur Tu pozitiur) zemoqmedebaze.<br />

samwuxarod, saxelmwifo dReis mdgomareobiT ar flobs srulyofil informacias<br />

vin, sad, ra formiT da mizniT moixmars erovnul simdidres. romeli<br />

wyal<strong>momxmarebeli</strong> obieqtia sareabilitacio, sarekonstruqcio, dasakonservebeli an


salikvidacio. amis mizezad SeiZleba CaiTvalos, is rom 15 welze metia rac ar<br />

Catarebula qveynis teritoriaze arsebuli miwisqveSa wylebis obieqtebis<br />

(centralizebuli, lokaluri da korporaciuli wyalamRebebi, erTeuli WaburRilebi,<br />

msxvili bunebrivi gamosavlebi romlebic gamoiyeneba sasmelad) pasportizacia, romlis<br />

mizansac warmoad<strong>ge</strong>ns <strong>momxmarebeli</strong> obieqtebis aRricxva, maTi teqnikuri mdgomareobis,<br />

iuridiuli formis da kuTvnilebis dad<strong>ge</strong>na, mopovebuli monacemebis kadastrireba<br />

(arsebuli wesis Sesabamisad) da misTvis saxelmwifo statusis miniWeba.<br />

mravali welia rac, aseve, ar mimdinareobs hidromonitoringi _ mudmivi reJimuli<br />

dakvirveba miwisqveSa wylebis resursebis raodenobasa da xarisxze. daud<strong>ge</strong>nelia<br />

dabinZurebis ra procesebs aqvs adgili da maTi masStabebi. Sesabamisad, ar aris<br />

gansazRvruli, Tu ra RonisZiebebis gatarebaa saWiro imisaTvis, rom es negatiuri<br />

movlenebi srulad aRikveTos an arsebiTad SeizRudos mainc.<br />

aRsaniSnavia isis, rom umravles SemTxvevaSi, adgili aqvs arsebuli<br />

kanonmdeblobis moTxovnaTa darRvevebs, kerZod: WaburRilebis burRva bevr SemTxvevaSi<br />

xorcieldeba specialuri nebarTvebisa da wiaRiT Sesaxeb informaciis erTian fondSi<br />

registraciis gareSe, ugulvelyofilia wyalmomara<strong>ge</strong>bis wyaros SerCevisa da<br />

SefasebisaTvis aucilebeli kriteriumebi; irRveva burRvis teqnologiuri procesi; ar<br />

xdeba burRvis monacemTa Sesabamisi formiT dokumentireba, WaburRilis sanitariuli<br />

dacvis zonis moTxovnebi da sxva. yovelive aman, ki SesaZlebelia gamoiwvios<br />

miwisqveSa wylebis resursebis gamoleva, rasac Tan sdevs WaburRilebidan wylis<br />

miRebis Sewyveta, Webis daSroba an bunebrivi wyaroebis gaqroba. garda amisa,<br />

aRniSnuli qmedebebis gamo SeiZleba moxdes sxva xarisxis wylebis Sewova rogorc<br />

ufro Rrmad mdebare horizontebidan aseve, imave horizontis an, gruntis wylebis<br />

horizontebidan, aseve, dabinZurebuli zedapiruli nakadebidan. yovelive es ki, aris<br />

winapiroba wylis raodenobrivi da xarisxobrivi maCveneblebis cvlilebisa. aRniSnuli<br />

darRvevebis gamomwvevi mizezebi, pirvel rigSi, miwisqveSa wylebis dacvis kuTxiT<br />

kontrolis sistemis araefeqturobaSi da samarTlebriv sakanonmdeblo aqtebis<br />

arasrulyofilebaSi unda veZeboT.<br />

samwuxarod, dResac, saqarTvelos TiTqmis mTel teritoriaze intensiurad<br />

mimdinareobs, elementaruli wesebis dacvis gareSe, miwisqveSa wylebis saeqspluatacio<br />

WaburRilebis ukontrolo da aRuricxavi burRva.<br />

garda aRniSnuli problemebisa, aRsaniSnavia mosaxleobisaTvis xelmisawvdomi<br />

sasmeli wylis (m.S. Webidan mosaxleobis mier sasmelad moxmarebuli miwisqveSa<br />

wylebis) xarisxis Seusabamoma moqmed standartebTan. am mxriv, qveyanaSi arsebuli<br />

wylis xarisxi, romelsac sasmelad moixmars qveynis mosaxleoba, ar akmayofilebs<br />

sasmeli wylis miRebul standartebs, rogorc mikrobiologiuri, aseve qimiuri da<br />

radiologiuri Semad<strong>ge</strong>nlobis mixedviT. aRniSnuli problema ki Tavis mxriv pirdapir<br />

kavSirSia ufro mZime socialuri, Tu ekonomikuri xasiaTis problematikasTan, rasac<br />

sabolood mniSvnelovan sazogadoebriv zianamde mivyavarT.<br />

_ saqarTvelos <strong>ge</strong>ologiis saxelmwifo departamenti 1970-iani wlebidan,<br />

biujetis saxsrebiT, awarmoebda mudmiv reJimul dakvirvebebs miwisqveSa hidrosferos<br />

ekologiur mdgomareobaze. saqarTveloSi ekologiuri mdgomareobis marTvisa da<br />

operatiuli kontrolis ganxorcielebis mizniT, respublikis mTavrobis 1993w. 31<br />

dekemberis, #967 dad<strong>ge</strong>nilebis safuZvelze, departaments daevala miwisqveSa<br />

hidrosferos mdgomareobis Seswavlis, prognozirebisa da kontrolis erTiani<br />

saxelmwifo monitoringuli sistemis Seqmna, misi racionaluri gamoyenebisa da dacvis<br />

mizniT.<br />

aRniSnuli brZanebulebis Sesabamisad, SemuSavda liTosferos monitoringis<br />

erTiani saxelmwifo sistema da qveynis regionebis teritoriebis farglebSi daiwyo<br />

reJimuli kvlevebi miwisqveSa hidrosferos fonuri mdgomareobis Seswavlis,<br />

wyalSemcvel horizontebze teqno<strong>ge</strong>nuri datvirTvis donis Sefasebisa da miwisqveSa<br />

wylebis ekologiuri mdgomareobis gaumjobesebis rekomendaciebis SemuSavebis mizniT.<br />

mravalwliani kvlevebis Sede<strong>ge</strong>bis analizis safuZvelze momzadda `sainformacio<br />

biuleteni~, romelSic Sefasebulia saqarTvelos miwisqveSa mtknari wylebis<br />

ekologiuri mdgomareoba, romlis safuZvelzec SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos<br />

rogorc zedapiruli, aseve nawilobriv miwisqveSa wylebis dabinZurebas ara aqvs<br />

mxolod lokaluri xasiaTi da, Sesabamisad, saWiroebs saswrafo reagirebas.<br />

garkveuli mizezebis gamo, monitoringuli kvlevebi 2000-2005 wlebSi tardeboda<br />

mxolod qveynis urbanizebul regionebSi. kvlevebi atarebda erTjerad xasiaTs, ris<br />

gamoc ver moxerxda srulfasovnad Sefasebuli miwisqveSa hidrosferos ekologiuri<br />

mdgomareoba da, rac mTavaria, raime saxis prognozis gakeTeba. Sesabamisad, aRniSnuli


periodis `garemos mdgomareobis Sesaxeb erovnul moxsenebebSi~, informacia miwisqveSa<br />

hidrosferos mdgomareobis Sesaxeb, miwisqveSa wylebis parametrebis dinamikuri<br />

suraTis ar arsebobis gamo, Zalze fragmentul xasiaTs atarebda. samwuxarod,<br />

monitoringuli samuSaoebis warmoeba 2005 wlis Semdeg saerTod Sewyda. aseve, Sewyda<br />

miwisqveSa wylebis kadastris warmoebac.<br />

_ qveynis miwisqveSa hidrosferos ekologiuri mdgomareobis dad<strong>ge</strong>nisa da mtknari<br />

miwisqveSa wylebis daSreta-dabinZurebisagan dacvis uzrunvelyofis mizniT,<br />

aucilebelia aRd<strong>ge</strong>s hidromonitoringis erTiani saxelmwifo sistema. amisaTvis<br />

aucilebelia, saqarTvelos mtknari miwisqveSa wylebis arteziuli auzebis farglebSi,<br />

winaswar SerCeul ubnebze ganla<strong>ge</strong>bul wyalpunqtebze (wyaroebi, WaburRilebi,<br />

wyalSemkrebi galereebi da sxv.) da maTTan hidrodinamikur kavSirSi myofi zedapirul<br />

wylebze, mudmivmoqmedi monitoringuli sadgurebis (daaxloebiT 50 sadguris) mowyoba<br />

da maTze reJimuli dakvirvebebis warmoeba.<br />

aRniSnuli saSualebas mogvcems gamovavlinoT ukve dabinZurebuli arealebi,<br />

SeZlebisdagvarad ganvsazRvroT maTi dabinZurebis mizezebi, sasmel-sameurneo<br />

wyalmomara<strong>ge</strong>bisaTvis SevarCioT ekologiurad sufTa teritoriebi, gavceT<br />

rekomendaciebi maTi xarisxis aRd<strong>ge</strong>na-SenarCunebis da SevZloT uaxlesi da Soreuli<br />

bunebrivi procesebis prognozireba. da, Tu ver moxerxda daSreTa-dabinZurebis<br />

procesis drouli prevencia, samomavlod, misi SeCereba did teqnikur da finansur<br />

danaxarjebTan iqneba dakavSirebuli.<br />

Cveni azriT, am RonisZiebebis ganaxlebis aucilebloba gansakuTrebiT imiTacaa<br />

ganpirobebuli, rom miwisqveSa mtknari <strong>wyali</strong> warmoad<strong>ge</strong>ns yvelaze Zvirfas<br />

wiaRiseuls da sasmelad vargis umaRlesi xarisxis yvelaze saimedod dacul wyaros,<br />

amdenad, igi gansakuTrebul yuradRebas da gafrTxilebas moiTxovs, rac gvarwmunebs<br />

imaSi, rom misi Tanamedrove moTxovnilebis doneze Seswavlis, aTvisebisa da dacvis<br />

ufleba mkacri, konkretuli moTxovnebiT unda iyos nakarnaxevi da, rom am problemis<br />

mogvarebas alternativa ara aqvs.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!