23.12.2012 Views

davaleba - Ganatleba

davaleba - Ganatleba

davaleba - Ganatleba

SHOW MORE
SHOW LESS

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.

ana kldiaSvili<br />

nino RaRaniZe<br />

Tamar jayeli<br />

xelovneba<br />

VII klasi<br />

moswavlis wigni<br />

klio<br />

2009


edaqtori — nana kupraSvili<br />

Tbilisis saxelmwifo samxatvro<br />

akademiis profesori,<br />

xelovnebaTmcodneobis doqtori


civilizaciebi1<br />

Zveli


4<br />

1 uZvelesi<br />

ras gavixsenebT:<br />

• fondegomis da altamiras<br />

gamoqvabulebis mxatvrobas.<br />

• gaixseneT sad<br />

aRmoCnda uZvelesi<br />

adaminis naxatebi?<br />

• ra iyo gamosaxuli<br />

maTze?<br />

• aRwere aq warmodgenili<br />

scena.<br />

• Seni azriT, ra Sinaarsis<br />

scenaa aq gamosaxuli?<br />

tasili. gamoqvabulis<br />

mxatvroba. Crd. afrika.<br />

?<br />

• daakvirdiT TrialeTis<br />

petroglifebs.<br />

aRwereT isini.<br />

• Tqveni azriT,<br />

vin arian aq warmodgenili<br />

adamianebi?<br />

?<br />

?<br />

adamianis<br />

naxatebi<br />

raze visaubrebT:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

raze xatavdnen Zveli adamianebi?<br />

riT xatavdnen da ras xatavdnen isini?<br />

rogor gamosaxavdnen Zveli adamianebi sakuTar Tavs?<br />

sad gvxvdeba uZvelesi adamianebis gamosaxulebebi?<br />

1. TqvenTvis ukve cnobilia,<br />

rom uZvelesi adamianebi<br />

TavianTi sadgomebis<br />

gamosaxulebebis kedlebs<br />

naxatebiT amkobdnen.<br />

2. uZvelesi adamiani Tavisi<br />

naxatebis Sesaqmnelad<br />

bunebriv masalas iyenebda:<br />

es iyo naxSiri, mineralebi,<br />

mcenareebis fesvebi da sxv.<br />

gamoqvabulis kedelze isini<br />

xeliT an sagangebod Seqmnili<br />

”funjiT” gadahqonda.<br />

Zvalze wamocmuli gareuli<br />

cxovelis bewvi funjis<br />

funqcias asrulebda. sa­<br />

RebaviT uZvelesi adamiani<br />

gamosaxulebis kontursac<br />

moxazavda da mTel figurasac<br />

feravda.<br />

tasili. gamoqvabulis<br />

mxatvroba. Crd. afrika.<br />

3. Tavdapirvelad adamiani cxovelTa gamosaxulebebs<br />

xatavda, odnav mogvianebiT ki adamianebis gamosaxulebebic<br />

gaCnda.<br />

nadiroba uZvelesi adamianisaTvis umniSvnelovanesi<br />

aqti iyo. amiT igi sarCo­sabadebels moipovebda. cnobilia,<br />

rom nadirobis win Zveli adamianebi sagangebo ritualebs<br />

asrulebdnen, raTa warmatebiT moenadirebinaT<br />

cxovelebi.<br />

TrialeTis petroglifebi. saqarTvelo.


4. Tu daakvirdebiT tasilis uZvelesi adamianis mier<br />

daxatul figurebs, aSkarad dainaxavT, rom isini Zalze<br />

moZravni da cocxalni arian. figurebs xelSi mSvild­isrebi<br />

uWiravT, cxovelebs umizneben da aqtiurad moZraoben,<br />

TiTqos cekvaven.<br />

figurebi Zalze martivadaa<br />

gamosaxuli. maTi Tavebi<br />

mrgvali formis Savi<br />

laqiTaa gadmocemuli. Sav<br />

siluetebad warmodgenili<br />

sxeulis proporciebi Zalze<br />

darRveulia, zogi Zlieradaa<br />

wagrZelebuli, zogic<br />

gazneqili.<br />

tasili. gamoqvabulis<br />

mxatvroba. Crd. afrika.<br />

santa kruzi. argentina. gamoqvabulis mxatvroba.<br />

<strong>davaleba</strong><br />

xelebis saSualebiT SeqmeniT feradovani kompozicia.<br />

SegiZliaT, Tqvens kompoziciaSi cxovel­<br />

Ta gamosaxulebebic CarToT.<br />

?<br />

• d a a k v i r d i T<br />

da gaaanalizeT, rogoraa<br />

ganawilebuli figurebis<br />

siluetebi sibrtyeze.<br />

• ramdenad realuradaa<br />

gamosaxuli adamianis<br />

figura uZvelesi adamianis<br />

naxatebze.<br />

• aRwereT uZvelesi<br />

adamianis es mxatvroba.<br />

• Tqveni azriT, ras<br />

unda niSnavdes xelebis<br />

gamosaxulebebi?<br />

?<br />

tasili. gamoqvabulis<br />

mxatvroba. Crd. afrika.<br />

ganmartebani<br />

5<br />

petroglifi (berZ. petros<br />

qva, klde da glyphē<br />

amoWra, amokveTa) _ gamoqvabulebSi<br />

da kldeze<br />

amokveTili gamosaxulebani<br />

cxovelebisa, frinvelebisa,<br />

Tevzebisa, meomrebisa<br />

da a. S.


6<br />

qalaq uris zikurati.<br />

rekonstruqcia<br />

2 SuamdinareTi<br />

?<br />

• SuamdinareTis romeli<br />

qalaqebi ici istoriidan?<br />

• daakvirdiT fotoze<br />

da rekonstruqciaze<br />

warmodgenil zikuratebs.<br />

aRwereT maTi forma.<br />

• dafiqrdiT, ras<br />

gagonebT maTi forma?<br />

ninevia. iSTaris karibWe<br />

• xom ar iciT,<br />

vin iyo iSTari?<br />

?<br />

?<br />

raze visaubrebT:<br />

• ra aris zikurati?<br />

• vin gamoigona aguri?<br />

• vin iyo nabuqodonosor II?<br />

• ras gamosaxavdnen babilonis sasaxleebis Semamkobel<br />

reliefebze?<br />

1. or mdinares ­ tigrossa da evfrats Soris mdebare<br />

nayofier miwas uZvelesi droidanve SuamdinareTs<br />

uwodebdnen. am teritoriaze sxvadasxva dros<br />

mcxovrebma sxvadasxva modgmis xalxebma (Sumerebma,<br />

asurelebma, xeTebma) Zveli samyaros erT­erTi RirSesaniSnavi<br />

civilizacia Seqmnes. am civilizaciis Cvenamde<br />

moRweul fragmentebs dRes mecnierebi ikvleven.<br />

arqeologiuri gaTxrebis Sedegad SesaZlebeli gaxda<br />

am teritoriaze mcxovrebi uZvelesi xalxis ­ Sumerebis<br />

mier agebuli qalaqebis iersaxis warmodgena. qalaqebs<br />

qalaq uris zikurati.<br />

gars galavani ertya. maT centrSi ki safexurebiani ta­<br />

Zari ­ zikurati idga. zikurati RvTismsaxurebis adgili<br />

iyo. gvian RamiT qurumebi maSxalebiT xelSi iwyebdnen<br />

zikuratis safexurebze msvlelobas, romelic sul zeda<br />

terasaze ­ TaRebiT gaxsnil mcire saTavsSi msxverplis<br />

SewirviT sruldeboda.<br />

2. SuamdinareTSi ar moipoveboda qvis magari jiSebi<br />

da xis masala, magram didi raodenobiT iyo Tixa. mSeneblobisaTvis<br />

aqaurebi swored Tixisagan gakeTebul agurebs<br />

iyenebdnen. agurs Tavdapirvelad mzeze aSrobdnen,<br />

Semdeg meti simtkicisaTvis maTi sagangebo RumelSi gamowvavdnen.<br />

TandaTan ki aguris Semkobac daiwyes. amisaTvis<br />

aguris zedapirs sagangebo feradi feniT ­ WiquriT<br />

faravdnen. moWiquli aguriT aris mopirkeTebuli qalaq<br />

nineviis iSTaris karibWe. iSTaris kaSkaSa moWiquli lurji<br />

aguriT naSeni karibWis masiuri kedlebi da koSkebi<br />

damSvenebulia fantastikuri cxovelebis reliefuri gamosaxulebebiT.<br />

lurj fonze warmodgenili oqrosferi


cxovelebi naTlad ikiTxeba da es feradovneba sazeimo<br />

iers aZlevs karibWes. iSTaris karibWe dRes<br />

berlinis muzeumSia gadatanili.<br />

3. SuamdinareTis istoriam ar Semogvinaxa xuroTmoZRvarTa<br />

da moqandakeTa saxelebi, magram kargad<br />

aris cnobili babilonis samefos mmarTvelTa hamurabisa<br />

da nabuqodonosor II­is saxeli. bevri Rir­<br />

SesaniSnavi nagebobis mSenebloba swored nabuqodonosoris<br />

saxels ukavSirdeba. man babilons Semoavlo<br />

mZlavri galavani, ganaaxla qalaqis zikurati, sarwyavi<br />

sistema da mravali sasaxle aago. mis mier agebuli<br />

erT­erTi taZris kedelze aseTi warweraa SemorCenili:<br />

„me davamTavre etemenankis taZris mSenebloba, imisaTvis,<br />

rom cas gavjibrebodi“.<br />

babilonSi mefeTa sasaxleebis reliefebiT Semkobis<br />

tradicia arsebobda. es reliefebi saintereso informacias<br />

gvawvdis am xalxis cxovrebis wesis Sesaxeb.<br />

aSurbanipalis armia. ninevia. Zv. w. 669­633<br />

lomze nadirobis scena. aSurnasirpalis sasaxle. nimrudi. Zv. w. 850 w.<br />

<strong>davaleba</strong><br />

daakvirdi aq warmodgenil reliefebs. dafiqrdi,<br />

ra informacias gvawvdis isini SuamdinareTis istoriis,<br />

kulturis da cxovrebis wesis Sesaxeb.<br />

cxovelis gamosaxuleba.<br />

iSTaris karibWe<br />

?<br />

• msoflios Svidi<br />

saocrebidan romeli<br />

ukavSirdeba mefe nabuqodonosor<br />

II­is saxels?<br />

• ra ici am saocrebis<br />

Sesaxeb?<br />

hamurabis kanonebi<br />

mefe hamurabi sul<br />

axalgazrda iyo, rodesac<br />

brZoliT moipova taxti.<br />

misi saxelmwifo wlebis<br />

ganmavlobaSi inarCunebda<br />

Zlierebas. hamurabi mis<br />

mier Seqmnili kanonebiTaa<br />

cnobili istoriaSi. mefis<br />

b r Z a n e b i T<br />

ka nonebi qvis<br />

svetze amoWres<br />

da maTi<br />

wakiTxva yvelas<br />

SeeZlo.<br />

h a m u r a b i s<br />

kanonebi Sesruleba<br />

am<br />

saxelmwifos<br />

T i T o e u l i<br />

m o q a l a q i s<br />

vali iyo.<br />

7<br />

hamurabi


3 piramidebi<br />

8<br />

raze visaubrebT:<br />

ras gavixsenebT:<br />

•<br />

• ra aris mumia?<br />

• rogori geometriuli<br />

formaa piramida?<br />

mastaba<br />

Tavdapirveli samarxebi<br />

martivi formisa iyo. trapeci<br />

is formis Senoba ori<br />

­ miwiszeda da miwisqveSa<br />

nawilisagan Sedgeboda. miwiszemoT<br />

ganlagebuli iyo<br />

samlocvelo da masSi sxvadasxva<br />

nivTebi inaxeboda,<br />

xolo miwisqveS ­ samarxi kamera<br />

sarkofagiTa da mumiiT.<br />

amgvar samarxebs mastaba ewodeba.<br />

es arabuli sityvaa da<br />

skams niSnavs.<br />

faraon joseris samarxi<br />

kompleqsi. sakara.<br />

Zv. w­is XXVIII s.<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

vin cxovrobs dRes Zveli egviptis teritoriaze?<br />

rogor emzadebodnen egviptelebi saiqio cx ovrebisTvis?<br />

rogori samarxebi hqondaT egviptel faraonebs?<br />

vin iyo imxotepi da ra aago man?<br />

rogoria gizas ansambli?<br />

1. egviptelebs swamdaT, rom adamianis arseboba sikvdiliT<br />

ar mTavrdeba. igi cxovrebas micvalebulTa anu<br />

amduatis qveyanaSi agrZelebs. man rom mSvidad icxovros<br />

mastaba<br />

imqveynad yvelaferi sWirdeba, rac amqveynad gaaCnda. diax,<br />

yvelaferi, sakuTari sxeulic ki. amitomac inaxavdnen egviptelebi<br />

gardacvlilis sxeuls mumiis saxiT. mumias ki<br />

sagangebod agebuli mosasvenebeli samarxi esaWiroeboda.<br />

2. egvitelebi adamianis samudamo gansasvenebels<br />

yvelaze mkvidri masalisagan<br />

­ qvisagan agebdnen. istoriam Semogvinaxa<br />

Zveli egvipteli xuroTmoZRvris<br />

imxotepis saxeli, romelic amave dros<br />

cnobili iyo rogorc brZeni, mecnieri,<br />

astronomi da eqimi. mogvianebiT igi egviptelebma<br />

gaaRmerTes kidec. imxotepis<br />

agebulia faraon joseris safexurebiani<br />

piramida da samarxi kompleqsi sakara­<br />

Si, romelic Zveli welTaRricxvis XXVIII<br />

saukuniT TariRdeba.<br />

faraon joseris samarxi kompleqsi mravali<br />

nagebobisagan Sedgeboda. mis centr­<br />

Si idga 60 metris simaRlis safexurebiani<br />

piramida. es iyo erTmaneTze Sedgmuli eqvsi<br />

mastaba, romelTa zomebi simaRlesTan<br />

erTad mcirdeba da piramidis safexurovan<br />

formas qmnis. aqve iyo samlocveloebi,<br />

Ria ezo da mravali sxva nageboba. mTeli<br />

ansambli garSemortymuli iyo galavniT.


3. udabnos ukidegano, yviTelqviSian sivrceSi, qvis<br />

kristalebiviT amoizrdeba sami uzarmazari piramida.<br />

gizas kompleqsi<br />

es gizas ansamblia, romelSic<br />

sami faraonis<br />

xeopsis, xefrenis da<br />

mikerinis piramidebi<br />

Sedis. isini Zve­<br />

xeofsis piramidis derefani liwelTaRricxvis XXVIII<br />

saukuneSia agebuli. TiToeuli piramidis<br />

garSemo mravali nageboba iyo ganlagebuli:<br />

sulis mosaxseniebeli taZrebi, faraonis<br />

moxeleebis, naTesavebis, ojaxis wevrebis samarxebi<br />

­ mastabebi. bunebrivia isini bevrad ufro mcire<br />

iyo zomiT, mag., mikerinis piramidis maxloblad misi<br />

sami colis sami mcire piramida idga. faraon xefrenis<br />

piramidis ansamblSi ki cnobili sfinqsi Sedioda.<br />

gizas kompleqsi<br />

?<br />

• ra gsmeniaT gizas<br />

cnobili piramidebis Sesaxeb?<br />

?<br />

xeofsis piramida<br />

gizas piramidebidan zomiT<br />

yvelaze didia xeofsis<br />

piramida. misi simaRle<br />

146 metria. nage bia kargad<br />

gaTvlili erTmaneTTan uduRabod,<br />

mWidrod mij rili<br />

qvis blokebisagan. sul 2 milion<br />

300 aTasi qvis blokia<br />

gamoyenebuli, romelTa wona<br />

2,5­sa da 30 tonas Soris meryeobs.<br />

cnobilia, rom misi<br />

mSenebloba 30 wels gagr­<br />

Zelda. aqedan 10 weli piramidasTan<br />

misasvleli gzebis<br />

mSeneblobas moandomes.<br />

xeopsis piramidis TiTqmis<br />

SuagulSi moTavsebulia<br />

samarxi kamera,<br />

romliskenac farTo<br />

derefans mivyavarT.<br />

garda<br />

amisa, pirami­<br />

daSi da miwis<br />

qveS aris derefnebis mTeli<br />

qseli ­ labirinTi, romelic<br />

erTmaneTTan akavSirebs kidev<br />

or kameras.<br />

• Seni azriT, ratom<br />

agebdnen Zveli egviptelebi<br />

aseT grandiozul<br />

samarxebs?<br />

• ra ici sfinqsis Sesaxeb?<br />

ganmartebani<br />

9<br />

duRabi _ qvis blokebis<br />

SemaerTebeli, SemakavSirebeli<br />

xsnari.


10<br />

4<br />

ras gavixsenebT:<br />

• rogori religiuri<br />

warmodgenebi hqondaT egvitelebs?<br />

• CamoTvaleT egvipturi<br />

RvTaebebi.<br />

rogor daarsda<br />

axetatoni<br />

exnatonma gadawyvita, rom<br />

RvTaeba atons calke qalaqi<br />

miuZRvnas. igi tovebs egviptis<br />

Zvel dedaqalaqs Tebes<br />

da axali dedaqalaqis<br />

­ axeta to nis mSeneblobas<br />

iwyebs. legendis mixedviT,<br />

exnat ons qalaqis adgili<br />

Tavad atonma miuTiTa. axetatonis<br />

nangre vebi aRmo­<br />

Cenilia dRevan de li qalaqis<br />

el­amarnas max lo blad. aqedan<br />

warmosdga exnatonis<br />

Cvidmetwliani mmar Tvelobis<br />

periodis saxelwodeba ­<br />

amarnis periodi.<br />

aRsaniSnavia, XIX s­Si am<br />

adgilas erT­erTma glexma<br />

ipova exnatonis droindeli<br />

mimoweris mravali nimuSi<br />

sxva qveynebis mmarTveleb­<br />

Tan, riTic vgebulobT, rom<br />

exnatons aqtiuri urTier­<br />

Toba hqonda sxva qveynis<br />

mmarTvelebTan.<br />

• aRwereT exnatonis<br />

portreti.<br />

?<br />

?<br />

TuTmosis saxelosno<br />

raze visaubrebT:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

ra cvlileba Seitana exnatonma egviptur religiaSi?<br />

rogor daarsda qalaqi axetatoni?<br />

vin iyo exnatonis karis moqandake?<br />

1. Zveli welTaRricxvis XIV s­Si egvipteSi metad mniSvnelovani<br />

cvlilebebi xdeba. taxtze adis amenhotep IV,<br />

romelic auqmebs<br />

yve la RvTaebis<br />

kults da erTaderT<br />

WeSmarit<br />

RmerTad aRiarebs<br />

Tavad mzes<br />

­ atons. atoni<br />

erTaderT RvTaebad<br />

cxaddeba;<br />

amenhotep IV gadairqmevs<br />

saxels<br />

da amieridan ex­<br />

natonadiwodeba, rac „atonis<br />

gansaxierebas“ ni­<br />

Snavs. exnatonma<br />

axali dedaqalaqi<br />

ax etatoni aago.<br />

gaTxrebis Se degad<br />

dadasturda, rom<br />

am qalaqis mTavar<br />

nagebobas war­<br />

gamocxadebaTa<br />

sarkmeli<br />

axetatoni. rekonstruqcia.<br />

moadgenda taZari ­ atonis saxli. aqve iyo mefis sasaxlec,<br />

romelic Sedgeboda saparado da sacxovrebeli nawilisagan.<br />

maT erTmaneTTan akavSirebda daxuruli xidi, romel­<br />

Sic datanebuli iyo „gamocxadebaTa sarkmeli“. am sarkmlidan<br />

sazeimo ceremoniebis<br />

dros faraoni da misis ojaxis<br />

wevrebi ubralo mokvdavT<br />

esalmebodnen.<br />

2. cnobilia, rom exnatonis<br />

karze moRvaweobda im drois<br />

gamoCenili moqandake TuTmosi,<br />

romelsac exnatonisa da<br />

misi ojaxis wevrebis mravali<br />

portreti aqvs Seqmnili. mis<br />

exnatonis portreti.


mier Seqmnil portretebSi aSkarad<br />

Cans faraonis saxasiaTo garenuli<br />

niSnebi: dagrZelebuli saxis ovali,<br />

savse qveda yba, didi tuCebi, iribad<br />

Casmuli Tvalebis wvrili da<br />

mogrZo Wrili, damZimebuli didi<br />

quTuToebi, romlebic saxes erTgvar<br />

sevdian ganwyobilebas aniWebs.<br />

nefertitis portreti<br />

exnatonis portreti<br />

3. amarnis periodSi portretebTan erTad xSirad iqmneboda<br />

reliefebi, romlebzec faraoni exnatoni gamosaxuli<br />

iyo ojaxur garemoSi, meuRlesTan da SvilebTan erTad. igi<br />

zogan eTamaSeba Svilebs, zogan kidec efereba maT. Cans<br />

Tbili da cocxali uerTierToba adamianebs Soris.<br />

?<br />

?<br />

nefertiti<br />

cnobilia, rom exnatonis<br />

meuRle nefertiti ulamazesi<br />

qali iyo. mas exnatonisagan<br />

eqvsi qaliSvili SeeZina.<br />

taxtis memkvidre vaJi ki<br />

arada ar eyola. 1912 wels<br />

el­amarnaSi aRmoCnda nefertitis<br />

portreti qudiT. es<br />

portreti egvipturi silamazis<br />

simbolod iqca. misi aRmomCeni,<br />

germaneli arqeologi<br />

borxardti werda: „amis<br />

aRweras azri ara aqvs, mxolod<br />

uyureT!“ varaudoben,<br />

rom es nefertitis portretic<br />

moqandake TuTmosis<br />

Seqmnili unda iyos.<br />

• aRwereT nefertitis<br />

portreti.<br />

• am portretis mixedviT<br />

daaxasiaTeT<br />

?<br />

11<br />

• aRwereT es<br />

ori reliefi.<br />

• romelic maTgani<br />

ukeT gadmocems adamianebs<br />

Soris urTierTobas<br />

da ratom?


12<br />

5 ZvelberZnuli<br />

aTenis akropolisi. rekonstruqcia.<br />

frontoni<br />

akropolisi<br />

akropolisi ZvelberZnuli<br />

sityvaa da niSnavs<br />

zeda qalaqs. is qalaqis<br />

sazogadoebrivi da religiuri<br />

centri iyo,<br />

romelSic am qalaqis<br />

simdidre inaxeboda; mis<br />

win mdebare moedanze ki<br />

saxalxo Tavyrilobebi<br />

da dResaswaulebi imar­<br />

Teboda.<br />

arqiteqtura<br />

raze visaubrebT:<br />

• ra aris akropolisi?<br />

• rogoria berZnuli taZari?<br />

• ra aris orderi?<br />

• rogori iyo berZnuli qalaqis mTavari<br />

moedani?<br />

1. Zveli berZnebis warmodgeniT, nebismier<br />

RvTaebas esaWiroeboda mudmivi adgilsamyofeli,<br />

sacxovrebeli dedamiwaze da es iyo taZari.<br />

yvela berZnuli polisi cdilobda, Tavisi<br />

mfarveli RvTaebisaTvis rac SeiZleba mSvenieri<br />

da didebuli taZari aego.<br />

taZrebi umetesad qalaqis centralur<br />

borcvebze ­ akropolisebze Sendeboda.<br />

2. berZnuli taZris saxe nel­nela, droTa ganmavlobaSi<br />

yalibdeboda. taZrebi Tavda pirvelad xisa da agurisgan<br />

Sendeboda, mogvianebiT ki, berZnebi saSen masalad<br />

sxvadasxva jiSis qvas, da maT Soris, keTil­<br />

Sobil marmarilosac iyenebdnen.<br />

berZnuli taZris umniSvne lovanesi<br />

elementia sveti. Zveli<br />

berZnuli taZari garedan<br />

svetebis erTi an ori rigi­<br />

Taa garSemortymuli. mis Tavze<br />

orqanoba saxuraviT Seqmnil<br />

samkuTxa formas frontoni ewodeba.<br />

frontoni umetesad reliefebiT<br />

imkoboda.<br />

berZnuli taZari<br />

aTenis akropolisi. parTenoni.<br />

svetebi


3. rogorc vTqviT, sveti berZnuli taZris erT­erTi<br />

mTavari elementia. mas ori nawili aqvs: svetis tani da<br />

svetis Tavi ­ kapiteli.<br />

kapiteli SeiZleba sxvadasxva formisa iyos.<br />

1 2 3<br />

doriuli<br />

orderi<br />

ioniuri<br />

orderi<br />

korinTuli<br />

orderi<br />

„ordo“ ZvelberZnulad wesrigs niSnavs. Zveli berZnebi<br />

TavianT taZrebis agebisas mkacrad icavdnen wesebs,<br />

romlebsac orderi ewodeboda. sxvadasxva orders gansxvavebuli<br />

formis kapiteli gaaCnia.<br />

5. Zveli berZnuli qalaqebis erT­erTi umniSvnelovanesi<br />

adgili iyo qalaqis mTavari moedani ­ agora, romelic<br />

umetesad ori centraluri, SedarebiT ganieri gzis<br />

gadakveTaze ewyoboda xolme. es iyo moqalaqeTa TavSeyris<br />

adgili, sadac ganlagebuli iyo qalaqis bazari, biblioTeka,<br />

mmarTvelTa sasaxleebi, taZrebi da sxv. agora<br />

xSirad garSemortymuli iyo galereebiT, sadac saxelosnoebi<br />

da duqnebi iyo ganTavsebuli. es iyo qalaqis yvelaze<br />

xalxmravali adgili, romelic xSirad qandakebebiT<br />

iyo Semkuli.<br />

qalaq asosis agora<br />

?<br />

ganmartebani<br />

svetis Tavi<br />

(kapiteli)<br />

13<br />

svetis tani<br />

• aRwere aq mocemuli<br />

TiToeuli kapitelis<br />

forma.<br />

agoranomi<br />

cnobilia, rom Zveli saberZneTis<br />

qalaqebSi arsebobda<br />

sagangebo Tanamdeboba<br />

­ agoranomi. am adamianebs<br />

agoraze wesrigis dacva evalebodaT.<br />

• polisi ­ qalaq­saxelmwifo<br />

Zvel saberZneTSi.<br />

• akropolisi ­ zeda<br />

qalaqi; maRlobze, gorakze<br />

gaSenebuli Zveli saberZne­<br />

Tis qalaqebis centraluri<br />

gamagrebuli nawili.


14<br />

6<br />

• imsjeleT gamonaTqvamis<br />

`Seican Tavi Seni”<br />

Sesaxeb.<br />

•<br />

poza.<br />

?<br />

aRwereT kurosis<br />

?<br />

• aRwereT aq mocemuli<br />

ori kurosis saxe.<br />

• ra iqcevs Tqvens<br />

gansakuTrebul yuradrebas<br />

kurosebis saxeebze.<br />

?<br />

berZnuli qandakeba da<br />

idealuri adamiani<br />

raze visaubrebT:<br />

• vin arian kurosebi?<br />

• ra aris ”arqauli Rimili?<br />

• rogoria idealuri adamiani berZenTa warmodgeniT?<br />

• polikletosis ”kanoni”<br />

berZnul kulturaSi gansakuTrebiT izrdeba interesi<br />

adamianis mimarT. ”Seican Tavi Seni” ­ es warwera<br />

amSvenebs taZris Sesasvlels.<br />

1. adreuli xanis berZNul qandakebaSi vxvdebiT<br />

Wabu kebis gamosaxulebebs e.w. kurosebs (kurosi ber­<br />

Znulad Wabuks niSnavs). vis ganasaxiereben<br />

isini? zogi mecnieri Tvlis, rom<br />

es RvTaeba apolonis gamosaxulebaa,<br />

zogi ki miiCnevs, rom isini realuri<br />

adamianebi arian ­ gmirebi, meomrebi<br />

Tu olimpiur TamaSebSi gamarjvebuli<br />

aTletebi. marTalia, zog SemTxvevaSi<br />

kurosebi konkretul damanTa gamosaxulebebs<br />

warmoadgendnen, magram maT­<br />

Si portretulobisa da individualobis<br />

niSan­wyalic ki araa.<br />

2.kurosTa figuris erTaderTi samkauli<br />

Tmaa, romelic ornamentuli<br />

xveulebis saxiT gars uvlis figuris<br />

Tavs da mxrebze eSveba. kurosTa saxeebze<br />

gansakuTrebul yuradRebas iqcevs<br />

erTi arsebiTi Strixi ­ Rimili.<br />

”arqauli Rimili” ­ ase uwodes mas mecnierebma,<br />

radgan misi analogi msoflio<br />

xelovnebis istoriaSi ar moiZebneba.<br />

tuCebis odnav zemoT aziduli kideebi<br />

metropotenis<br />

muze umis kurosi.<br />

Zv.w. VI s.<br />

amarTlac Rimilis STabeWdilebas qmnis,<br />

magram is, mxolod bageebs Sexebia. saxis<br />

wyoba da gamometyveleba, mzera mSvidia<br />

da TiTqos tuCebis RimilTan<br />

araferi aqvs saerTo. aseTi ”Seusabamoba”<br />

erTgvai idumalebiT<br />

aRavasebs, amoucnobis da miuwvdomlis<br />

daRs asvams maT saxeebs.<br />

es TiTqos erTgavi Canasaxia adamianuri<br />

grZnobebisa, romelsac<br />

kurosTa mkacr saxeebSi erTgvari<br />

sicocxle, sikeTis elferi da<br />

xalisiani ganwyobileba Seaqvs


3. Zveli berZeni moqandakeebi cdilobdnen srulyofili<br />

da harmoniuli adamianis gamosaxuleba SeeqmnaT. Zveli<br />

berZeni filosofosi sokrate fiqrobda, rom amqveyniur<br />

samyaroSi ar arsebobs srulyofili forma. misi<br />

gadmocema mxolod xelovnebis qmnilebaSia SesaZlebeli.<br />

srulyofilebis da harmonis miRweva, berZnebis azriT,<br />

SesaZlebelia maTematikuri gaangariSebebis safuZvelze.<br />

Zvelma berZenma moqandakem polikletosma sagangebo<br />

traqtatic ki Seqmna, romelsac ”kanoni” erqva da romelSic<br />

Camoyalibebuli iyo misi Sexeduleba adamianis<br />

sxeulis harmoniuli proporciebis Sesaxeb. am traqtatiT<br />

dadgenili proporciebis mixedviT Seqmna man Tavisi<br />

cnobili namuSevari ­ ”axalgazrda aTletis” brinjaos<br />

figura, e.w. ”doriforosi” (Subosani). am figuraSi Tavi<br />

sxeulis 1/7­ia anu 7­jer eteva sxeulSi; xelis mtevnebi<br />

­ 1/10, fexis terfebi ­ 1/6.<br />

”laokooni”.<br />

Zv. w. II s.<br />

4. Tu kurosebisa da doriforosis SemTxvevaSi figurebi<br />

mSvid, auRelvebel STabeWdilebas toveben, ukve<br />

mogvianebiT Seqmnili ”laokoonis” qandakebaSi Cven moZrav<br />

da mRelvare figurebs vxvdebiT.<br />

adreul xanaSi adamianis idealuri saxe gawonasworebuli<br />

da harmoniuli iyo. moZraoba, poza Tu saxis<br />

gamometyveleba simSvides asxivebda. swored amgvari iyo<br />

berZnul kulturaSi damkvidrebuli idealuri adamiani.<br />

mogvianebiT ki Zveli berZnebi adamianebis grZnobebiT,<br />

emociebiT dainteresdnen da ”laokoonis” qandakebac<br />

amis naTeli magaliTia.<br />

?<br />

• aRwereT doriforosis<br />

moZraoba.<br />

• SeadareT es figura<br />

kurosebisas. ra msgavsebasa<br />

da gansxvavebas xedavT?<br />

?<br />

15<br />

• aRwereT aq mocemuli<br />

”laokooni”.<br />

• daaxasiaTeT fi gurebis<br />

moZraoba da pozebi.<br />

laakoonis istoria<br />

qurumi laokooni troelebs<br />

afrTxilebda, rom aqavelTa<br />

mier karibWesTan datovebuli<br />

cxeni qalaqSi ar<br />

SeeyvanaT, radgan es qalaqis<br />

dacemas gamoiwvevda. apoloni<br />

amis gamo ganrisxda masze,<br />

gamougzavna gvelebi, romelbmac<br />

jer misi Svilebi mogudes<br />

da Semdeg Tavad laokoonic<br />

dagesles.<br />

laokoonis qandakeba cnobili<br />

berZeni moqandakeebis,<br />

agesandres, polidorisosa da<br />

aTinodorosis mieraa Sesrulebuli.<br />

is 1506 wels rom­<br />

Si gaTxrebiasa aRmoaCines da<br />

amJamad vatikanSi inaxeba.


16<br />

7<br />

ras gavixsenebT:<br />

imperator titusis TaRis<br />

reliefi. ax. w. 79­81 w.<br />

romis xelovneba<br />

raze visaubrebT:<br />

• rodis Seiqmna da<br />

rodemde arsebobda romis<br />

imperia?<br />

• rogor saxelmwif os<br />

ewodeba imperia?<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

ra aris triumfaluri TaRi?<br />

ra gamoisaxeboda triumfalur TaRze?<br />

vin iyo vitruviusi?<br />

rogor iswavles romaelebma qandakebis xelovneba?<br />

1. romis imperia Zveli samyaros<br />

Zlevamosili saxelmwifo iyo. misi<br />

sazRvrebi gamudmebiT farTovdeboda<br />

axali qveynebis dapyrobis xarjze.<br />

romaul kulturaSi mniSvnelovani<br />

adgili ekava meomris, mxedarmTavris<br />

omSi miRweuli warmatebis Temas.<br />

yvela mniSvnelovani movlenis<br />

an mogebuli omis ukvdavsayofad<br />

romis imperiis qalaqebSi igeboda<br />

sazeimo anu triumfaluri TaRebi.<br />

qalaqSi dabrunebuli jari, misi<br />

mxedarmTavari da xSirad Tavad imperatoric<br />

am TaRis gavliT Sedioda<br />

qalaqSi da esalmeboda maT dasaxvedrad<br />

gamosul xalxs.<br />

triumfaluri TaRis reliefebi<br />

imperator konstantines triumfaluri TaRi. Zv. w. 117­138 ww. xSirad omis epizodebs asaxavs. magaliTad,<br />

imperator titusis tri­<br />

• daakvirdiT aq warmodgenil<br />

reliefs. rogor<br />

fiqrobT, ra scenaa<br />

gamosaxuli masze?<br />

?<br />

umfalur TaRze ierusalimidan dabrunebuli<br />

meomrebis procesiaa aRbeWdili, maT zemoT<br />

aRmarTul filebze sxvadasxva qalaqis saxelia amotvifruli.<br />

amgvari triumfaluri TaRebi axlac dgas romis<br />

mier dapyrobil evropis sxvadasxva qalaqSi da TvalnaTliv<br />

mouTxrobs STamomavlebs romis<br />

istoriis umniSvnelovanesi movlenebis<br />

Sesaxeb.<br />

• eTanxmebiT Tu<br />

ara vitruviusis am<br />

gamonaTqvams?<br />

?<br />

2. romis kulturisa da xelovnebis<br />

Sesaxeb zust da saintereso<br />

cnobebs gvawvdis inJineri da xuroTmoZRvari<br />

vitruviusi. man dawera<br />

„10 wigni arqiteqturis Sesaxeb“.<br />

am wignebSi vitruviuss detalurad<br />

aqvs aRwerili romauli xuroTmoZRvrebis<br />

nimuSebi, samSeneneblo<br />

agebis masala, agebis teqnika da<br />

mxatvruli iersaxe. swored vitruviuss<br />

ekuTvnis cnobili gamoTqma „nagebobebs unda axasiaTebdes<br />

gamZleoba, sargeblianoba da silamaze“.<br />

romaulis garda vitruviusma aRwera Zveli berZnuli<br />

arqiteqtura da qarTuli (kolxuri) sacxovrebelic.


3. romaelebs didi wvlili miuZRviT imaSic, rom dRes<br />

Cven kargad vicnobT berZnul qandakebas. ai, rogor moxda<br />

es: saberZneTis dapyrobis Semdeg, romaelebma ga­<br />

Zarcves ZveleberZnuli qalRmerTi. saberZneTidan wamo­<br />

Rebuli berZnuli xe lovnebis nimuSebiT ­ marmarilos<br />

Tu brinjaos qandakebebiT romael imperatorTa da didgvarovanTa<br />

sasaxleebi iyo<br />

morTuli. romaelebma am<br />

qandakebebis aslebis damzadebac<br />

daiwyes da male<br />

daostatdnen kidec am<br />

saqmeSi. swored aTasobiT<br />

amgvari aslia axla gamofenili<br />

msoflios mraval<br />

muzeumSi. ase gadaarCines<br />

da Tavisdauneburad saxeli<br />

gauTqves romaelebma<br />

berZnul qandakebas.<br />

romaeli.<br />

Zv.w. I saukune<br />

agripas portreti.<br />

ax. w. I s.<br />

qalis portreti.<br />

Zv.w. II s.<br />

4. droTa ganmavlobaSi<br />

romaelebma iseTi qandakebebis<br />

keTeba daiwyes, romle­<br />

bic sakmaod gansxvavdeboda berZnulisagan. imperatorebis,<br />

didgvarovnebisa da ubralo mokvdavebis portretebSi<br />

Seulamazeblad aris warmodgenili maTi saxis nakvTebi<br />

Tu sxva saxasiaTo detalebi. maT arc maTi xasiaTis dadebiTi<br />

da uaryofiTi Tvisebebia dafaruli.<br />

oqtaviane avgustusis portreti.<br />

Zv.w. 20­17 ww.<br />

?<br />

?<br />

• aRwere aq warmodgenili<br />

romauli<br />

por tretebi.<br />

• S e s a Z l e b e l i a<br />

Tu ara am adamianebis<br />

xasiaTis amokiTxva am<br />

portretebSi?<br />

• daaxasiaTeT Ti­<br />

Toeulis piro v nuli<br />

Tvisebebi.<br />

ganmartebani<br />

17<br />

• triumfi ­ Zvel rom­<br />

Si: sazeimo Sexvedra, romelsac<br />

uwyobdnen gamarjvebul<br />

sardalsa da mis<br />

jars.<br />

• traqtati ­ mecnieruli<br />

naSromi, romelSic<br />

ganxilulia raime konkretuli<br />

sakiTxi, problema.


18<br />

8<br />

• Zveli civilizaciebidan<br />

cnobili romeli qalaqebi<br />

arsebobs dResac?<br />

?<br />

pompeis nangrevebi. ax. w. I s.<br />

rogor gaiTxara pompei<br />

vulkanis amofrqvevis<br />

Sedegad daRupuli qalaqebis<br />

Sesaxeb pirvelad 1592<br />

wels, arxis gayvanis dros<br />

Seityves, magram aravin icoda<br />

romeli qalaqebi iyo damarxuli<br />

miwisqveS. mxolod<br />

1763 wels erT­erTi qandakebis<br />

sadgamze gakeTebuli<br />

warweriT gaxda cnobili,<br />

rom es iyo qalaqi pompei.<br />

1863 wlidan gaTxrebs<br />

xelmZRvanelobda arqeologi<br />

juzepe fioreli. 1870 wels<br />

fiorelim aRmoaCina, rom gamagrebul<br />

lavaSi moyolili<br />

adamianebisa da cxovelebis<br />

sxeulebis adgilas gaCnda<br />

sicariele, romeli mecnierebma<br />

TabaSiriT Seavses da<br />

amiT adamianebis pozebis rekonstruqcia<br />

SeZles.<br />

qalaqi pompei bolomde<br />

gaTxrili ar aris da<br />

arqeologiuri samuSaoebi<br />

iq dResac mimdinareobs.<br />

romauli qalaqebi<br />

raze visaubrebT:<br />

• ratom SemorCa kargad Zveli romauli qalaqebi<br />

herkulanumi da pompei?<br />

• rogor amkobdnen TavianT sacxovrebels Zveli<br />

romaelebi?<br />

• rogori iyo romauli qalaqebis wyalgayvanilobis<br />

sistema?<br />

1. bevri uZvelesi qalaqis saxeli istoriisaTvis kargad<br />

aris cnobili. zogi maTgani aRar arsebobs, zogma ki<br />

dRemde moaRwia.<br />

droTa ganmavlobaSi qalaqebi saxes icvlis,<br />

yoveli epoqa Tavis daRs asvams maT<br />

da xSirad maTi pirvandeli saxis warmodgena<br />

mxolod mecnierTa mier Catarebuli sagangebo<br />

kvlevis Sedegad aris SesaZlebeli.<br />

magram arsebobs iseTi qalaqebic, romleb­<br />

Sic yvelaferi xeluxleblad aris Semonaxuli,<br />

TiTqos isini axlac „cocxalia“.<br />

ax. w­is 79 wels 24 agvistos samxreT italiaSi<br />

mdebare qalaqebi pompei da herkulanumi<br />

uecrad gaRviZebuli vulkanis ­ vezuvis<br />

amofrqvevam imsxverpla. qalaqebSi sicocxle<br />

erTbaSad Sewyda, magram TiTqmis ucvlelad<br />

Semoinaxa gavarvarebul lavasa da cxel ferflSi Camarxuli<br />

taZrebi da saxlebi, moednebi da abanoebi, Sadrevnebi,<br />

quCebi, Teatrebi, adamianebi da cxovelebic ki. dRes<br />

es qalaqebi istoriis erTgvari vizua luri saxelmZRvaneloebia.<br />

maTi meSveobiT romauli qalaqebis iersaxisa da<br />

cxovrebis wesis warmodgenaa SesaZlebeli.<br />

2. romauli qalaqis aucilebeli<br />

atributi forumi<br />

iyo. pompeisa da<br />

herkulanumis forumebze<br />

mdebare savaWro nagebobebsa<br />

Tu duqnebSi arqeologebma<br />

aRmoaCines gasayidad<br />

gamzadebuli sagnebi<br />

da sakvebi produqtebi:<br />

sa yofacxovrebo nivTebi,<br />

puri, fuli da sxv.<br />

danaxSirebuli<br />

puri pompeidan<br />

adamianis figuris<br />

rekonstruqcia pompeidan


pompei. kedlis mxatvroba. ax. w. I s.<br />

pompeis quCa ax. w. I s.<br />

3. gaTxrebma daadastura, rom pompeis quCebi keTilmowyobili<br />

iyo: savali nawili mokirwyluli iyo, viwro<br />

trotuarebs ki wvimis sadinari arxebi miuyveboda.<br />

SesaniSnavad iyo mowyobili qalaqis wyalgayvanilobis<br />

sistema. Tixis milebiT mTeli qalaqi iyo daqselili.<br />

zogierT monakveTSi milebi imdenad kargad aris Semor­<br />

Cenili, rom maTi gamoyeneba dResac SeiZleba.<br />

4. pompeiSi aRmoCenili saxlebi mkvidrad iyo nagebi,<br />

maTi interierebi Semkuli iyo mxatvrobiTa da mozaikiT.<br />

am mo xatulobebis fe rebi<br />

ki jerac ar ga xunebula,<br />

xolo mxatvrTa ostatoba<br />

naTlad mJRavndeba adamianebis,<br />

cxovelebis da<br />

frinvelebis gamosaxulebebSi.<br />

pompeiSi mravladaa iseTi<br />

saxlebi anu vilebi,<br />

romelTa asagebad da Sesamkobad<br />

im drois sauke­<br />

Teso ostatebs iwvevdnen.<br />

pompei. kedlis<br />

mxatvroba. ax. w. I s.<br />

?<br />

• Tu ici, rogor<br />

aris mowyobili wyalgayvanilobis<br />

sistema Tanamedrove<br />

qalaqebSi?<br />

pompei. kedlis<br />

mxatvroba. ax. w. I s.<br />

? • daakvirdiT<br />

pompeis moxatulobebs<br />

da Seecade amoicnoT, ra<br />

siuJetia aq gamosaxuli.<br />

• rogor fiqrob, sazo<br />

gadoebis romeli fenisTvis<br />

iyo gankuTvnili<br />

pompeis vilebi? daasabu­<br />

TeT Tqveni mosazreba.<br />

19<br />

axali aRmoCenebi<br />

2000 wels arqeologebma<br />

kidev erTi romauli<br />

qalaqis kvals miagnes,<br />

oRond amjerad ara xmeleTze,<br />

aramed wyalqveS.<br />

qalaqi zeugma dRevandeli<br />

TurqeTis teritoriaze<br />

mdebareobs. uaxlesi teqnikis<br />

meSveobiT SesaZlebeli<br />

gaxda misi dazverva<br />

wyalqveS. zeugmas Seswavla<br />

jer ar dasrulebula.<br />

arqeologebi mraval axal<br />

aRmoCenas elian.


20<br />

9 nageboba<br />

ras gavixsenebT:<br />

• TqvenTvis cnobil nagebobebs<br />

da mT daniSnulebas.<br />

Zveli romi. kolizeumi.<br />

ax. w. 72­80 ww.<br />

• daakvirdiT fotoebze<br />

warmodgenil nagebobebs.<br />

aRwereT isini.<br />

• rogor fiqrobT,<br />

ra daniSnuleba hqonda am<br />

nagebobebs?<br />

?<br />

da misi funqcia<br />

raze visaubrebT:<br />

• ra kavSiri arsebobda arqiteqturul nagebobasa<br />

da mis daniSnulebas Soris?<br />

• rogor igeboda CineTis didi kedeli?<br />

• ra aris stupa?<br />

1. arqiteqtura xelovnebis sxva dargebis ­ mxatvrobisa<br />

da qandakebisagan gansxvavebiT gacilebiT metad aris<br />

dakavSirebuli ama Tu im nagebobis<br />

daniSnulebasTan. nebismieri arqiteqturuli<br />

Zeglis ageba misi daniSnulebis<br />

gaazrebiT iwyeba, yoveli<br />

epoqa da qveyana ki am daniSnulebaze<br />

„morgebul sxvadasxvagvar formas<br />

irCevs. ucnobi Zeglis aRmoCenisas<br />

mecnierebi masSi gamoyenebul arqiteqturul<br />

formebsa da maT urTier­<br />

TkavSirs akvirdebian da ase arkveven<br />

ra daniSnuleba hqonda am nagebobas.<br />

aseTi daskvnebis damoukideblad gakeTeba<br />

zogjer Tqvenc SegiZliaT.<br />

2. arsebobs iseTi nagebobebic,<br />

romelic ramdenime funqcias iTavsebs.<br />

magaliTad, Zvel CineTSi jer<br />

kidev Cvens welTaRricxvamde daiwyes<br />

sazRvris gayolebaze didi kedlis<br />

mSenebloba, romelsac saimedod unda daecva qveyana<br />

mtrisagan. bunebrivia, aseT grandiozul saqmes auracxeli<br />

muSaxeli, samSeneblo masala da saxsrebi sWirdeboda,<br />

amitom mSenebloba ramdenime saukunis ganmavlobaSi<br />

pompei. sazogadoebrivi<br />

tualeti. ax. w. I s.<br />

Zveli saberZneTi. epidavrosis<br />

Teatri. Zv. w. 380­375 ww.


mimdinareobda. kedeli rac SeiZleba gamZle unda yofiliyo<br />

da amitom is sakmaod ganieric iyo. saSualod<br />

misi simaRle 5­10 metria, xolo sigane ­ 5­8 metri.<br />

saTavdacvo funqciis garda, kedelma male SeiZina moxerxebuli<br />

da keTilmowyobili gzis funqciac. am gzis<br />

gamoyenebiT CineTis armia gacilebiT swrafad gadaadgildeboda.<br />

kedlis masivSi Catanebuli saTvalTvalo<br />

koSkebSi saSiSroebis moaxlobisTanave anTebdnen cecxls<br />

da ase atyobinebdnen erTmaneTs safrTxis Sesaxeb.<br />

3. indoeTSi budizmis mimdevrebma<br />

religiuri siwmindeebis<br />

Sesanaxad naxevarwriuli<br />

formis stupebis ageba<br />

daiwyes. qvis am veeberTela<br />

goraks Tavze msubuqi fanCaturi<br />

edga. swored iq inaxeba<br />

budas wminda nawilebi. qalaq<br />

sanCis es stupa mTeli budisturi<br />

samyaros umTavresi siwmindea.<br />

4. am fotoze gamosaxulia aqveduki. am nagebobas yofili<br />

romis imperiis sxvadasxva nawilSi dResac SexvdebiT.<br />

nimis aqveduki. ax. w. I s.<br />

CineTis didi kedeli.<br />

mSenebloba daiwyo<br />

Zv. w. III s­Si.<br />

?<br />

• Tqveni azriT, ra<br />

daniSnuleba unda hqonoda<br />

am nagebobas?<br />

ganmartebani<br />

21<br />

sanCis<br />

stupa.<br />

Zv. w. 1 s,<br />

• stupa ­ Zvel sanskritze<br />

miwis an qvis<br />

borcvs niSnavs.<br />

• buda (sanskr. gaRviZebuli;<br />

ganaTlebuli)<br />

­ budisturi religiis mi­<br />

Turi damaarsebeli.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!