23.12.2012 Views

strategiuli marTvis kibernetikuli meTodi

strategiuli marTvis kibernetikuli meTodi

strategiuli marTvis kibernetikuli meTodi

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

g. baRaTuria, o. baRaTuria<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong><br />

<strong>kibernetikuli</strong> <strong>meTodi</strong><br />

`teqnikuri universiteti”@


saqarTvelos teqnikuri universiteti<br />

g. baRaTuria, o. baRaTuria<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong><br />

<strong>kibernetikuli</strong> <strong>meTodi</strong><br />

damtkicebulia stu-s<br />

saredaqcio-sagamomcemlo sabWos<br />

mier. 02.07.2009, oqmi #6<br />

Tbilisi<br />

2009


uak (UDC) 303.4:681.51<br />

monografiaSi ganxilulia zogadi <strong>kibernetikuli</strong> <strong>meTodi</strong><br />

<strong>strategiuli</strong> politikur-ekonomikuri procesebis dagegmvisa da <strong>marTvis</strong><br />

mizniT. monografia moicavs politikur-ekonomikuri procesebis<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvisa da <strong>marTvis</strong> ZiriTad cnebebs, amocanebsa da<br />

meTodologiur safuZvlebs, romelic damyarebulia avtorTa originalur<br />

kvlevebze. dawvrilebiT aris Camoyalibebuli <strong>strategiuli</strong> dagegmvisa da<br />

<strong>marTvis</strong> arsi, kibernetikul koncefciaze damyarebuli <strong>strategiuli</strong><br />

dagegmvis zogadi, universaluri algoriTmi, naCvenebia Tu rogor unda<br />

ganxorcieldes gamosakvlevi <strong>strategiuli</strong> politikur-ekonomikuri<br />

problemis (<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> obieqtis) formalizeba <strong>kibernetikuli</strong><br />

<strong>meTodi</strong>T, rac aseTi obieqtebis optimaluri <strong>marTvis</strong> (anu problemis<br />

efeqtiani gadawyvetis) SesaZleblobas iZleva.<br />

gansakuTrebuli yuradReba eTmoba kibernetikis principebis<br />

gamoyenebas mravalsubieqtiani <strong>strategiuli</strong> politikur-ekonomikuri<br />

procesebis kvlevis problematikaSi.<br />

monografiaSi gadmocemuli masalis Sesaxeb avtorebs gakeTebuli<br />

aqvT moxsenebebi samecniero konferenciebze, kvlevis Sedegebi<br />

gamoqveynebulia samecniero JurnalebSi da konferenciebis SromaTa<br />

krebulebSi.<br />

monografia sasargeblo iqneba maTTvis, vinc dainteresebulia<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvisa da menejmentis Tanamedrove meTodebis gamoyenebiT<br />

biznesis, saxelmwifo <strong>marTvis</strong>a da sajaro politikis amocanebSi.<br />

avtorebi:<br />

giorgi baRaTuria, saqarTvelos teqnikuri universitetis asocirebuli<br />

profesori<br />

oTar baRaTuria, saqarTvelos teqnikuri universitetis doqtoranti<br />

recenzentebi:<br />

SoTa doRonaZe, saqarTvelos teqnikuri universitetis sruli profesori<br />

nodar jiblaZe, saqarTvelos teqnikuri universitetis sruli profesori<br />

samecniero redaqtori<br />

arCil frangiSvili, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis wevr-korespodenti<br />

© sagamomcemlo saxli ,,teqnikuri universiteti’’, 2009<br />

ISBN 978-9941-14-674-9<br />

http://www.gtu.ge/publishinghouse/<br />

yvela ufleba daculia. am wignis arc erTi nawili (iqneba es teqsti, foto,<br />

ilustracia Tu sxva) aranairi formiT da saSualebiT (iqneba es eleqtronuli Tu<br />

meqanikuri), ar SeiZleba gamoyenebul iqnas gamomcemlis werilobiTi nebarTvis gareSe.<br />

saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.<br />

2


Sinaarsi<br />

gverdi<br />

Sesavali _ rogor vmarToT saxelmwifo?.............................. 4<br />

Tavi 1. <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> amocanebi ................................ 13<br />

<strong>marTvis</strong> Teoriis sawyisebi ............................................................. 13<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> menejeruli principebi ...................... 18<br />

menejeruli azrovnebis ganviTarebis etapebi ..................... 23<br />

menejeruli azrovnebis ramdenime magaliTi ........................ 38<br />

menejmentis nacionaluri stili ................................................ 40<br />

menejmentis swavlebis meTodologiuri safuZvlebi ...... 45<br />

Tavi 2. <strong>strategiuli</strong> dagegmvis amocanebi. ........................... 58<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis daniSnuleba ........................................ 58<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis procesi ................................................. 69<br />

biznes-strategiis tipebi................................................................... 73<br />

Tavi 3. <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> <strong>kibernetikuli</strong><br />

<strong>meTodi</strong> .......................................................................................................... 75<br />

<strong>marTvis</strong> obieqtis <strong>kibernetikuli</strong> struqtura .................... 75<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sistemis <strong>kibernetikuli</strong><br />

modeli .......................................................................................................... 80<br />

mravalsubieqtiani politikur-ekonomikuri<br />

procesebi .................................................................................................... 83<br />

saqarTvelo, rogorc <strong>marTvis</strong> mravalsubieqtiani<br />

sistema ......................................................................................................... 87<br />

politikuri procesebis <strong>marTvis</strong> specifika ......................... 92<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvisa da <strong>marTvis</strong> zogadi<br />

algoriTmi .................................................................................................<br />

100<br />

prognozireba <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> amocanebSi ............... 104<br />

daskvna ......................................................................................................... 109<br />

avtorTa Sromebi .................................................................................. 112<br />

3


Sesavali<br />

rogor vmarToT saxelmwifo?<br />

`Cven Cafluli varT cxovrebaSi, sadac samyaro<br />

mTlianad emorCileba Termodinamikis meore kanons:<br />

uwesrigoba matulobs, xolo wesrigi ki klebulobs. mainc,<br />

... Termodinamikis meore kanoni, Tumca ki SeiZleba igi<br />

dasabuTebul iqnas mTeli daxSuli sistemisTvis,<br />

garkveulad miuyenebelia sistemis araizolirebuli<br />

nawilebis mimarT. samyaroSi, sadac mTlianad aRebul<br />

entropias zrdisken aqvs miswrafeba, arsebobs adgilobrivi<br />

da droebiTi kunZulebi, sadac entropia mcirdeba. am<br />

kunZulebis arseboba zogierT Cvengans SesaZleblobas<br />

aZlevs daamtkicos progresis arseboba~.<br />

norbert vineri, `kibernetika da sazogadoeba~<br />

saxelmwifoTa normaluri ganviTarebisTvis, upirveles<br />

yovlisa, saWiroa qveynis saxelmwifoebrivi politikis,<br />

saxelmwifos <strong>marTvis</strong> sistemis moqnili da efeqtiani<br />

funqcionireba, msoflio politikisa da ekonomikis<br />

globalur procesebSi swori da drouli orientireba,<br />

<strong>strategiuli</strong> ganviTarebis veqtoris ucdomeli warmarTva.<br />

saxelmwifos efeqtiani politikuri da ekonomikuri <strong>marTvis</strong><br />

ganxorcielebis miznisTvis gadaudebel aucileblobas<br />

warmoadgens <strong>marTvis</strong> Tanamedrove Teoriisa da praqtikis<br />

4


Seswavla, axali meTodebisa da midgomebis ganviTareba da maTi<br />

realizeba.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> problematika, sazogadad, ganixileba<br />

sxvadasxva Teoriuli TvalsazrisiT. arsebobs saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> principebis formulirebis sami ZiriTadi midgoma:<br />

samarTlebrivi, politikuri da menejeruli (mmarTvelobiTi)<br />

midgoma.<br />

winamdebare naSromSi saxelmwifo <strong>marTvis</strong> problematika<br />

ganixileba menejeruli midgomiT. menejeruli midgomis<br />

Tanaxmad, saxelmwifo <strong>marTvis</strong> ZiriTadi Rirebulebebia<br />

efeqtianoba, ekonomiuroba da Sedegianoba, romlebic ise unda<br />

iyos formulirebuli, rom maqsimalurad SesaZlebeli iyo<br />

maTi gazomva. am SemTxvevaSi xSirad gamoiyeneba termini<br />

`saxelmwifo menejmenti~ (public management) rogorc<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> cnebis sinonimi.<br />

yvela SemTxvevaSi rogorc politikosTa, ise saxelmwifo<br />

moxeleTa saqmianobis warmmarTveli unda iyos kanonis<br />

uzenaesobisa (samarTlebrivi midgoma) da xalxis nebis<br />

aRsrulebis (politikuri midgoma) principebi da saWiro<br />

socialur-ekonomikuri Sedegebis miRebis (menejeruli midgoma)<br />

miznebi. dasaxuli politikuri miznebis miRweul SedegebTan<br />

da praqtikulad realizebul principebTan Sesabamisoba<br />

gansazRvravs saxelmwifo <strong>marTvis</strong> xarisxs. saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> xarisxis Sesafaseblad TiToeuli zemoaRniSnuli<br />

midgomisTvis Sesabamisi kriteriumebi gamoiyeneba. msoflioSi<br />

farTod aris gavrcelebuli gaeros mier SemuSavebuli<br />

<strong>meTodi</strong>ka, romliTac gansazRvrulia saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

xarisxis mTavari maCveneblebi e.w. `Zireuli Rirebulebebi~ 1 .<br />

menejeruli midgomis ZiriTadi Rirebulebebia: Sedegianoba da<br />

efeqtianoba (effectiveness and efficiency) _ xelisuflebis<br />

organoebi aRweven iseT Sedegebs, romlebic akmayofileben<br />

sazogadoebriv molodins; amave dros, saukeTesod iyeneben maT<br />

1 http://www.unescap.org/pdd/prs/ProjectActivities/Ongoing/gg/governance.asp<br />

“What is good governance?”<br />

5


gankargulebaSi arsebul resursebs da zrunaven am resursebis<br />

aRwarmoebaze.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> efeqtianobis TvalsazrisiT<br />

saintereso informacias gvaZlevs meore aTaswleulis<br />

miwurulis msoflioSi mimdinare politikuri da ekonomikuri<br />

procesebis gaanalizeba. es periodi ori zesaxelmwifos, aSS-sa<br />

da ssrk-is dapirispirebis fonze, ,,civi omis“ pirobebSi<br />

viTardeboda. am periodidan sul ufro TvalsaCino gaxda<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sabWoTa sistemis CamorCena. es gasagebic<br />

gaxldaT. sabWoTa komunisturi ideologiis TvalsazrisiT,<br />

saxelmwifos, qveynis ekonomikis Tu sazogadoebis <strong>marTvis</strong><br />

principebi erTxel da samudamod savsebiT ganisazRvra<br />

marqsizm-leninizmis moZRvrebiT. sazogadoebisa da<br />

saxelmwifos marTva e.w. ,,mecnieruli komunizmis“ meTodebiT<br />

xorcieldeboda, qveynis ekonomikuri sistemisa ki _<br />

administraciul-mbrZanebluri meTodebiT, romlebic<br />

politbiuros dadgenilebebiT ganisazRvreboda da srulebiT<br />

gamoricxavda arsebuli ekonomikuri realobis gaTvaliswinebas.<br />

swored es gaxldaT saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sabWouri sistemis<br />

mTavari naklovaneba _ <strong>marTvis</strong> procesSi ukukavSiris rgolis<br />

ignorireba anu realurad arsebuli saSinao Tu sagareo<br />

ekonomikuri da politikuri viTarebis ugulebelyofa.<br />

`ucdomel~ komunistur partias ar esaWiroeboda<br />

sazogadoebasa Tu ekonomikaSi praqtikulad arsebuli<br />

viTareba. mecnierul azrovnebis politikuri ideologiis<br />

prokrustes sarecelSi moqcevam, faqtobrivad, ganapiroba<br />

sabWoTa kavSiris sul ufro mzardi sayovelTao CamorCena,<br />

jer mecnieruli, Semdeg ekonomikuri, rasac sabolood<br />

uzarmazari sabWoTa imperiis politikuri kraxic mohyva.<br />

msoflios mowinave qveynebSi ki sul ufro garTulebuli<br />

sazogadoebrivi da ekonomikuri urTierTobebis efeqtiani<br />

<strong>marTvis</strong> mizniT ganuwyvetliv mimdinareobda da mimdinareobs<br />

<strong>marTvis</strong> axali mecnieruli meTodebis SemuSaveba. biznesisa da<br />

sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi prioritetuli<br />

gaxda <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong>a (<strong>strategiuli</strong> menejmentis) da<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis meTodebi. Tumca, unda aRiniSnos, rom<br />

6


ganviTarebul qveynebSic ki dRes <strong>marTvis</strong> sferoSi<br />

uzarmazari ufskrulia dagrovil codnasa da mis praqtikul<br />

gamoyenebas Soris. mmarTvelobiTi mecnierebis Tanamedrove<br />

problemebi is aris, rom rogorme Semcirdes arsebuli didi<br />

gansxvaveba <strong>marTvis</strong> liderebsa da Semsruleblebs Soris.<br />

miuxedavad imisa, rom warmatebuli, efeqtiani <strong>marTvis</strong>Tvis<br />

kacobriobam daagrova srulebiT sakmarisi codna da<br />

gamocdileba, mainc, Tanamedrove industriuli da<br />

postindustriuli sazogadoebis erT-erTi mTavari naklovaneba<br />

is gaxlavT, rom cota vinmem Tu icis ra aris realurad<br />

marTva, menejmenti, risTvis aris is saWiro, rogori<br />

SesaZleblobebi da ra valdebulebebi aqvs mas. xSirad TviT<br />

marTvasTan dakavSirebuli terminebic ar aris zustad<br />

gansazRvruli.<br />

sagulisxmoa sityvebis: marTva, menejmenti,<br />

administracia _ gamoyenebis specifikuri mxareebi, vinaidan<br />

menejmenti (da ara marTva/administracia) gaxda mTavari<br />

kategoria, razec Teoretikosebi da praqtikosebi saxelmwifo<br />

samsaxuris organizaciasTan dakavSirebiT kamaToben 2 . sityvebis<br />

_ „menejmenti“ da „administracia/marTva“ _ terminologiuri<br />

aRreva arTulebs saxelmwifo menejmentis, rogorc samecniero<br />

disciplinis, Camoyalibebas. terminologiuri uzustobebi ki,<br />

Tavis mxriv, konceptualur aRrevas uwyobs xels.<br />

sazogadod (vebsteris leqsikonis ganmartebiT), sityva<br />

`menejmenti~ amgvarad ganimarteba _ `resursebis organizacia<br />

da marTva sasurveli miznis misaRwevad”. aqedan gamomdinare,<br />

ras niSnavs saxelmwifo menejmenti? ras gulisxmobs termini<br />

`menejmenti”, rodesac saubaria saxelmwifo menejmentze? riTi<br />

gansxvavdeba termini `menejmenti” terminisagan<br />

`administracia”? vin miekuTvneba saxelmwifo menejerebs _<br />

merebi, gubernatorebi Tu prezidentebi, municipaluri<br />

mmarTvelebi, mdivnebi, sagangebo rwmunebulebi, kanonmdeblebi,<br />

mosamarTleebi?<br />

2 www.parliament.ge/kvlevebi/analitika/arqivi/. 2006 w. ianvari<br />

7


sxvadasxva gamokvlevis safuZvelze SeiZleba<br />

ganisazRvros `saxelmwifo menejmentis” Semadgeneli<br />

elementebi 3 . es elementebia: personalis marTva,<br />

xelmZRvaneloba; samuSao Zalis dagegmva; koleqtiuri<br />

SeTanxmebis miRweva da SromiTi urTierTobebis marTva,<br />

sakadro politikis warmarTva; saqmianobis produqtiulobisa<br />

da efeqtianobis Sefaseba; organizeba/reorganizeba; finansuri<br />

menejmenti, auditi, biujetis Sedgena; organizaciis<br />

saqmianobis Sefaseba, angariSgeba.<br />

saqarTvelos parlamentis kvleviTi departamentis<br />

analitikuri ganyofilebis azriT, sityvebi „menejmenti“ da<br />

„administracia/marTva“ swored Semsruleblis rolSi gamodis.<br />

realurad am terminebis gavlena damokidebulia imaze, Tu<br />

ramdenad xSirad gamoiyeneba isini kanonebSi, akademiur<br />

kvlevebSi, oficialur moxsenebebSi, saubrebSi da a.S.<br />

terminologiuri cvlilebebi, ZiriTadad, saxelmwifo<br />

seqtoris revoluciuri transformaciis _ Zveli saxelmwifo<br />

marTvidan (old public administration) axal saxelmwifo marTvamenejmentamde<br />

(new public management) gamoxatulebad aRiqmeba.<br />

saxelmwifo seqtoris marTvam mniSvnelovani<br />

transformacia ganicada XX saukunis miwurulidan.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> mkacri, biurokratiuli forma, romelic<br />

manamde dominirebda, Secvala moqnilma, saxelmwifo<br />

menejmentis bazarze orientirebulma formam. axali<br />

saxelmwifo menejmenti sxvadasxva qveyanaSi sxvadasxva formiT<br />

dainerga saxelmwifo seqtoris <strong>marTvis</strong> istoriuli bunebidan<br />

da reformis amocanebidan gamomdinare. magaliTad, skandinaviur<br />

qveynebSi aqcenti gakeTda Sesrulebis menejmentze, amerikis<br />

SeerTebul Statebsa da didi britaneTis gaerTianebul<br />

samefoSi yuradReba gamaxvilda sabazro tipis meqanizmebsa da<br />

3 Mushkin Selma J., Sandifer Frank H., Familton Sally. Current Status of Public<br />

Management: Research Conducted by or supported by Federal Agencies (Public<br />

Services Laboratory, Georgetown University, 1978); Gulick Luther, Urwick Al, eds.<br />

Papers in the Science of Public Administration (Institute of Public Administration,<br />

1973). Gray A. and Jenkins B. “from Public Administration to Public Management:<br />

Reassessing a revolution?”<br />

8


momsaxurebis xarisxis gaumjobesebaze. miuxedavad imisa, rom<br />

reformebis grZelvadiani Sedegebi empiriulad dasabuTebuli<br />

ar iyo, reformatorebi SeTanxmdnen, rom ganviTarebad qveynebs,<br />

saxelmwifo seqtoris <strong>marTvis</strong> gaumjobesebis mizniT, uari<br />

unda eTqvaT saxelmwifo <strong>marTvis</strong> tradiciul modelze da<br />

daenergaT axali saxelmwifo menejmenti.<br />

reformis TiToeuli elementi unda emsaxurebodes, erTi<br />

mxriv, mTavroba/saministroebsa da, meore mxriv,<br />

departamentebsa da sxva erTeulebs Soris momxmareblis da<br />

mimwodeblis tipis urTierTobis Camoyalibebas an gaZlierebas.<br />

„kontraqtze“ damyarebulma urTierTobam mTlianad unda<br />

Secvalos saxelmwifo <strong>marTvis</strong> tradiciuli sistema. Zveli<br />

saxelmwifo marTvidan axal saxelmwifo menejmentze gadasvla,<br />

ZiriTadad, Semdeg princips emyareba: menejeri ar aris<br />

pasuxismgebeli Sedegebze, Tu mas ara aqvs moqmedebis<br />

Tavisufleba. es imas niSnavs, rom menejers saSualeba unda<br />

hqondes damoukideblad marTos Tavisi organizacia. axali<br />

zelandiis magaliTma aCvena, Tu rogor SeiZleba kerZo<br />

seqtorSi gamoyenebuli efeqtiani menejmentis danergva da<br />

ganviTareba saxelmwifo seqtorSi. saxelmwifo menejmentis<br />

Semadgeneli nawilebi: `strategia~, `personalis marTva~,<br />

`finansuri menejmenti da kontroli~ umeteswilad biznesidan<br />

damkvidrda. es procesi SeiZleba davaxasiaToT ara rogorc<br />

mxolod axal ekonomikur sistemaze gadasvla, aramed rogorc<br />

mTlianad sazogadoebis da misi yvela institutis<br />

fundamenturi transformacia sabazro ideologiis Sesabamisad.<br />

meore mxriv, ismis kiTxva: Secvala Tu ara saxelmwifo<br />

menejmentma (public management) saxelmwifo marTva (public<br />

administration)? am terminTa aRiarebuli ganmartebiT<br />

administrireba fokusirebulia procesze, procedurebsa da<br />

sakuTrebaze, maSin roca menejmenti bevrad mets gulisxmobs 4 .<br />

administracia ufro viwroa Tavisi mniSvnelobiT, vidre<br />

4 Boyne, G. “The intellectual crisis in public administration: is public management the<br />

problem or the solution? Public Administration, 74, 679-694, 1996; Hughes, O.E.<br />

Public Management and Administration: An introduction, 1994<br />

9


menejmenti da Sesabamisad erTidan meoreze gadasvla Teoriasa<br />

da praqtikaSi cvlilebebis ganxorcielebas gulisxmobs.<br />

amrigad, marTva saxelmwifo <strong>marTvis</strong> SemTxvevaSi<br />

politikasTan erTad warmoadgens mTavrobis mkafiod<br />

gamokveTil funqcias: realurad ganaxorcielos ukve<br />

gansazRvruli politikuri RonisZiebebi da, amasTanave,<br />

aRasrulos saxelmwifos mier gamoxatuli neba. marTva<br />

araviTar SemTxvevaSi ar gulisxmobs ubralod aRmasrulebeli<br />

xelisuflebis funqcias, e.i. mTavrobis sistemaSi garkveuli<br />

Zalauflebis aRsrulebas, aramed igi warmoadgens<br />

saxelmwifos nebis ganxorcielebasac. garkveuli TvalsazrisiT<br />

moqmedebis es areali zog SemTxvevaSi aWarbebs mTavrobisTvis<br />

kanoniT miniWebul uflebamosilebas, zogan ki _ masze mcirea.<br />

amdenad, tradiciul samTavrobo organoebSi mmarTvelebs<br />

pirobiTad SeiZleba vuwodoT saxelmwifo menejerebi, xolo<br />

maT mier ganxorcielebul saqmianobas _ saxelmwifo<br />

menejmenti. aqve aRvniSnoT, rom menejmentis cnebas<br />

ukavSirdeba, agreTve, sityva `xelmZRvaneloba“ 5 .<br />

<strong>marTvis</strong>, menejmentis. administrirebis problema<br />

gansakuTrebiT mwvavea postsabWoTa sivrceSi, sadac<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> Tanamedrove koncefciebi ukeTes<br />

SemTxvevaSi ignorirebulia, uares SemTxvevaSi _ uaryofili.<br />

winamdebare monografiaSi kibernetikis principebze<br />

dayrdnobiT Camoyalibebulia <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> axali,<br />

universaluri <strong>meTodi</strong> politikuri da ekonomikuri sistemebisa<br />

da procesebis <strong>marTvis</strong> mizniT, rogorc menejmentis, ise<br />

5 terminebis aRreviT gamowveuli Sinaarsobrivi gaugebrobis magaliTia<br />

inglisuri sityva „public“ Targmnis SemTxvevebi. konteqstis mixedviT sityva<br />

„public“ qarTulad SeiZleba iTargmnos rogorc „saxelmwifo“, „sajaro“ an<br />

„sazogadoebrivi“, Tumca xSirad xdeba am sityvebis aRreva da maTi<br />

meqanikuri Canacvleba; aseve, `erTiani erovnuli gamocdebi~ ar gulisxmobs<br />

nacionaluri niSniT Catarebul gamocdebs, amdenad, upriani iqneboda Tu mas<br />

saxelmwifo gamocda daerqmeboda. an aseTi gancxadeba _ `... mimdinareobs<br />

narCenebis <strong>marTvis</strong> maregulirebeli kanonis proeqtze muSaoba~. aq<br />

`narCenebis marTva~ „waste management“-is sruli kalkia da qarTulad<br />

gaugebari Sinaarsis matarebelia.<br />

10


administrirebis amocanebisTvis; damuSavebulia saxelmwifos<br />

efeqtiani politikuri da ekonomikuri <strong>marTvis</strong> <strong>kibernetikuli</strong><br />

meTodologia da am ukanasknelis gamoyenebiT _ saxelmwifos<br />

efeqtiani politikuri da ekonomikuri <strong>marTvis</strong> <strong>strategiuli</strong><br />

dagegmvis zogadi algoriTmi.<br />

kibernetika berZnulad niSnavs mesaWes. <strong>marTvis</strong> TeoriaSi<br />

es termini Semoitana amerikelma maTematikosma norbert<br />

vinerma, romelmac 1948 wels gamocemul naSromSi<br />

,,kibernetika anu marTva da komunikacia cocxal organizmebsa<br />

da meqanizmebSi”, kibernetika gansazRvra, rogorc mecniereba,<br />

romelic swavlobs <strong>marTvis</strong>a da komunikaciebis zogad<br />

principebs. vineris mixedviT <strong>marTvis</strong>a da komunikaciis<br />

principebi erTgvarovania rogorc cocxali organizmebisTvis,<br />

ise meqanizmebisTvis. amJamad kibernetika ganixileba rogorc<br />

mecniereba <strong>marTvis</strong>, komunikaciisa da organizaciis Sesaxeb<br />

nebismieri tipis obieqtebisTvis.<br />

avtorTa azriT, mTlianobaSi, ekonomikuri da<br />

politikuri procesebis <strong>marTvis</strong> sistemebi (menejeruli<br />

midgomiT) <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> erTian sistemas warmoadgens.<br />

aseTi gaerTianebis wanamZRvars qmnis TviT <strong>kibernetikuli</strong><br />

koncefcia, romlis meSveobiTac SesaZlebelia davinaxoT<br />

sxvadasxva tipis obieqtebSi mimdinare procesebi <strong>marTvis</strong><br />

Teoriis TvalsazrisiT da CamovayaliboT erTiani sistemuri<br />

midgoma maTi <strong>marTvis</strong> mizniT. amave dros, gaTvaliswinebuli<br />

unda iqnas am obieqtebisTvis damaxasiaTebeli specifikuri<br />

Taviseburebebi.<br />

monografia Sedgeba Sesavlis, sami Tavisa da daskvnisgan.<br />

SesavalSi ganxilul iqna saxelmwifo marTvaSi<br />

menejeruli midgomis Taviseburebebi.<br />

pirvel TavSi ganxilulia <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> Teoriis<br />

zogadi sakiTxebi, <strong>marTvis</strong> istoriuli sawyisebi,<br />

terminologiuri Taviseburebebi, menejmentis zogadi<br />

principebi, politikuri procesebis (saxelmwifos) <strong>marTvis</strong><br />

Tanamedrove principebi, menejmentis swavlebis meTodologiuri<br />

safuZvlebi, mocemulia `kargi <strong>marTvis</strong>~ ramdenime magaliTi.<br />

11


meore TavSi ganxilulia <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> procesis<br />

ganmsazRvreli elementis _ <strong>strategiuli</strong> dagegmvis arsi, misi<br />

ZiriTadi cnebebi, amocanebi, <strong>strategiuli</strong> alternativebi,<br />

biznes-strategiis tipebi, miznebi da efeqtianoba.<br />

mesame TavSi damuSavebulia <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong><br />

<strong>kibernetikuli</strong> <strong>meTodi</strong>. mocemulia <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong><br />

sistemis <strong>kibernetikuli</strong> modeli, <strong>strategiuli</strong> dagegmvis<br />

zogadi algoriTmi, rekomendaciebi gadawyvetilebis<br />

miRebisTvis; ganxilulia mravalsubieqtiani <strong>strategiuli</strong><br />

procesebi, maT Soris, saqarTvelo, rogorc mravalsubieqtiani<br />

obieqti; damuSavebulia mravalsubieqtiani procesebis<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> algoriTmi. dasabuTebulia, rom<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> procesebSi anu saxelmwifos<br />

politikuri da ekonomikuri <strong>marTvis</strong> procesebSi realuri<br />

politikuri, organizaciuli da ekonomikuri efeqtis miRwevis<br />

mizniT aucilebelia <strong>kibernetikuli</strong> meTodologiisa da<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis algoriTmis gamoyeneba.<br />

dasasrul gakeTebulia daskvna kibernetikis<br />

instrumentis gamoyenebis aucileblobis Sesaxeb.<br />

12


Tavi 1<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> amocanebi<br />

... `Cven, rogorc adamianuri arsebani, ar<br />

warmovadgenT izolirebul sistemebs. Cven gare samyarodan<br />

vRebulobT CvenSi energiis SeqmnisTvis aucilebel sakvebs da<br />

amis Sedegad warmovadgenT nawilebs ufro vrceli samyarosi,<br />

romelic Seicavs Cveni sicocxlisunarianobis am wyaroebs.<br />

magram ufro mniSvnelovania is faqti, rom Cveni grZnobis<br />

orgnoebiT vRebulobT informacias da vmoqmedebT miRebuli<br />

informaciis Sesabamisad~.<br />

norbert vineri, `kibernetika da sazogadoeba~.<br />

<strong>marTvis</strong> Teoriis<br />

warmoqmna<br />

nebismieri organizmis, sawarmos, sazogadoebis,<br />

teqnikuri Tu ekonomikuri sistemis, saxelmwifos Tu<br />

sasoflo TviTTmmarTvelobis met-naklebad sicocxlisunariani<br />

funqcionireba uSualod ukavSirdeba <strong>marTvis</strong> im principebsa<br />

da sistemas, romelic am organizaciis (sawarmos,<br />

sazogadoebis, qveynis) <strong>marTvis</strong>Tvis gamoiyeneba. efeqtiani<br />

<strong>marTvis</strong> ganxorcielebis erT-erTi aucilebeli winapiroba aris<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis meTodebis gamoyeneba, gansakuTrebiT<br />

didi ganzomilebis mqone obieqtebisTvis.<br />

13


<strong>marTvis</strong> ZiriTadi principebis Casaxva kacobriobis<br />

gariJraJze, pirvelyofil Temur wyobilebaSi unda<br />

vivaraudoT, maSin, rodesac daiwyo gadasvla samomxmareblo<br />

tipis ekonomikidan (nadiroba, Tevzaoba, nayofis Segroveba da<br />

sxv.) materialuri faseulobebis warmoebis ekonomikaze.<br />

uZvelesi civilizaciebis gaCenisTanave ki xdeba <strong>marTvis</strong><br />

principebis daxvewa, formalizeba, dasabuTeba. pirveli<br />

werilobiTi monacemebi <strong>marTvis</strong> met-naklebad formalizebuli<br />

principebis Sesaxeb III aTaswleulidan Cndeba Zvel egvipteSi.<br />

am dros egvipteSi ukve sakmaod Zlier aris ganviTarebuli<br />

saxelmwifo, amasTan saxelmwifo iyo rogorc politikuri<br />

organo, aseve sameurneo subieqti. Sesabamisad ganviTarebulia<br />

moZRvrebani saxelmwifo <strong>marTvis</strong> Sesaxeb, gamarTulad<br />

funqcionirebs Sesabamisi struqturebi.<br />

Zveli aRmosavleTis civilizaciidan (egvipte, babiloni,<br />

indoeTi da CineTi) SemorCenilia msjelobani saxelmwifos<br />

mowyobisa da <strong>marTvis</strong> Sesaxeb. civilizaciis gariJraJze<br />

egvipteSi, babilonSi, indoeTSi, CineTSi ukve arsebobs<br />

saxelmwifoebi, romelTa funqcionireba SeuZlebeli iqneboda<br />

garkveuli politikuri wesebis, normebisa da principebis<br />

gareSe. im dros ZiriTadi iyo Tezisi xelisuflebis<br />

RvTaebrivi warmomavlobis Sesaxeb, xolo TviT saxelmwifo<br />

miiCneoda msoflio kosmosuri wesrigis Semadgenel nawilad.<br />

iTvleboda, rom umaRlesi mmarTvelebi RvTaebriv<br />

xelisuflebas axorcieleben da amitom maTi xelisufleba<br />

memkvidreobiTia, uflebamosileba _ wmidaTawmida, isini _<br />

xelSeuxebelni arian, xolo, socialuri uTanasworoba _<br />

winaswargansazRvruli da racionaluri. Camoyalibebulia<br />

erTgvari religiur-politikuri ideologiuri sistema,<br />

romelic asabuTebs arsebuli socialur weswyobilebas,<br />

umaRles mmarTvelTa SeuzRudav Zalauflebas. imdroindeli<br />

araracionaluri meurneoba ganapirobebda mmarTvelobis<br />

despotur formebs, amis gamo msjelobani sazogadoebisa da<br />

saxelmwifos mowyobis Sesaxeb umetes SemTxvevaSi atarebda<br />

qveSevrdomTa darigebebis xasiaTs, politikuri mosazrebebi<br />

14


pragmatuli xasiaTis iyo da yoveldRiuri cxovrebis<br />

praqtikul sakiTxebs exeboda.<br />

uZvelesi saxelmwifoebis organizeba, maT mier<br />

ganxorcielebuli grandiozuli proeqtebi – egviptis<br />

piramidebi, CineTis didi kedeli, babilonis dakiduli baRebi,<br />

inkebis qalaqebi tenotitClani da maCu-pikCu SeiZleboda<br />

aSenebuliyo mxolod mravali adamianis koordinirebuli,<br />

organizebuli ZalisxmeviT.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> SesaniSnavi adreuli nimuSebia<br />

uZvelesi imperiebi _ CineTis, sparseTis, romis, rodesac<br />

Seuferxeblad imarTeboda udidesi teritoriebi, dabolos,<br />

romis imperia, romelsac saxelmwifo <strong>marTvis</strong> mkafiod<br />

Camoyalibebuli sistema hqonda. <strong>marTvis</strong> da dagegmvis mkafio<br />

struqturis mqone disciplinirebuli romauli legionebi<br />

marSiT ipyrobdnen cudad organizebul evropul da aziur<br />

qveynebs. romis imperias hqonda im dros saukeTeso<br />

kavSirgabmulobis sistema - aSenebdnen SesaniSnav gzebs,<br />

romelTagan nawili dResac gamoiyeneba. gzebis meSveobiT<br />

xdeboda gadasaxadebis drouli akrefa, vaWrobisa da<br />

warmoebis ganviTareba, jarebis swrafi gadaadgileba. XX<br />

saukuneSi menejmentis specialistebi ukve Teoriulad<br />

daasabuTeben, rom nebismieri organizaciis warmatebis erTerTi<br />

umniSvnelovanesi piroba aris mis sxvadasxva nawilebs<br />

Soris kargi kavSiris arseboba. romis imperiis dRegrZelobis<br />

erT-erTi winapiroba swored kargi gzebic iyo. amas<br />

adasturebs imdroindeli romauli sentenciac – gza<br />

sicocxlea (laTinurad Via est vital).<br />

sazogadoebis ganviTarebasTan erTad rTuldeboda<br />

<strong>marTvis</strong> xelovnebac. evropaSi samrewvelo revoluciis<br />

periodSi, XVIII –XIX saukuneebSi, <strong>marTvis</strong> Sroma gamoeyo<br />

sakuTrebas. mesakuTreebi qiraobdnen garkveuli tipis<br />

adamianebs, romelTac andobdnen sawarmoebis marTvas. Caisaxa<br />

mmarTvelis anu menejeris profesia. XIX saukunis dasawyisSi<br />

<strong>marTvis</strong> sferoSi revoluciurma gardaqmnebma xeli Seuwyo<br />

menejerebis Sromis gancalkevebas, normebisa da standartebis<br />

SemoRebas, Tanamdebobrivi instruqciebisa da pasuxismgeblobis<br />

15


mkafiod gansazRvras. XX saukunis ukanasknel meoTxedSi<br />

<strong>marTvis</strong> Sroma kvlav Tvisebrivad Seicvala informaciis<br />

kompiuterebiT gadamuSavebis SesaZleblobis warmoqmnis gamo.<br />

<strong>marTvis</strong> mecnieruli meTodebis damuSavebis<br />

aucilebloba Tavdapirvelad samrewvelo revoluciam<br />

warmoqmna. am periodSi ukve SeuZlebeli xdeboda sul ufro<br />

mzardi warmoebis marTva da saWiro xdeboda iseTi meTodebis<br />

gamoyeneba, romlebic axlad fexadgmul kapitalizms efeqtiani<br />

ganviTarebis SesaZleblobas miscemda. sazogadoebrivi<br />

warmoebis marTva gaxda <strong>marTvis</strong> Teoriis erT-erTi<br />

umniSvnelovanesi mimarTuleba, romelic sabunebismetyvelo,<br />

ekonomikuri, sociologiuri, sazogadoebrivi da sxva kanonebis<br />

Segnebuli gamoyenebiT axorcielebs sawarmoo koleqtivebze<br />

mizanmimarTul zemoqmedebas.<br />

mrewvelobisa da sazogadod ekonomikis ganviTareba<br />

moiTxovs sul ufro met ganaTlebul adamians. meore mxriv,<br />

rac ufro metia ganaTlebuli adamiani, miT ufro metia<br />

organizaciis (da <strong>marTvis</strong>) moTxovnileba da piriqiT. amdenad,<br />

<strong>marTvis</strong> procesi socialuri cvlilebebis stimulatori xdeba<br />

_ iwvevs ganaTlebaze moTxovnis ,,afeTqebas”. vinaidan marTva,<br />

upirveles yovlisa, adamianebsa da adamianTa gaerTianebaze<br />

zemoqmedebas gulisxmobs, amitom igi socialur mecnierebas<br />

miekuTvneba, Tumca mecnierebis sxva dargebis (ekonomikuri,<br />

fiziologiuri, pedagogiuri, fsiqologiuri da sxv.)<br />

miRwevebsac iyenebs.<br />

pirveli samecniero Sromebi <strong>marTvis</strong> TeoriaSi,<br />

romliTac ganzogadebulia <strong>marTvis</strong> dagrovili praqtikuli<br />

gamocdileba, XIX saukunis miwurulsa da XX saukunis<br />

dasawyisSi gamoCnda. mecnierebis, teqnikis da sazogadoebrivi<br />

urTierTobebis ganviTarebis kvalobaze warmoebis marTvaSi<br />

warmoqmnili aqtualuri problematikis gadaWra <strong>marTvis</strong><br />

mecnierebis anu menejmentis sxvadasxva skolebiT<br />

xorcieldeboda. Tavdapirvelad Camoyalibda mecnieruli<br />

menejmentis skola, romelic Semdeg sxvadasxva mimarTulebebiT<br />

ganviTarda imis mixedviT, Tu ra problemebi iCenda Tavs<br />

<strong>marTvis</strong> sul ufro garTulebuli procesis srulyofis dros.<br />

16


ase warmoiqmna administraciuli menejmentis mimarTuleba,<br />

Semdeg adamianur urTierTobaTa menejmentis mimarTuleba, meti<br />

yuradReba daeTmo qceviT da procesualur midgomebs. XX<br />

saukunis meore naxevridan, <strong>marTvis</strong> amocanebis gadawyvetis<br />

dros sul ufro farTod gamoiyeneba raodenobrivi,<br />

sistemuri da situaciuri midgomebi.<br />

menejeruli azrovnebis ganviTareba ZiriTadad<br />

evoluciuri procesia, romelic uwyvetad mimdinareobs da<br />

orientirebulia rogorc msoflio ekonomikur-politikuri<br />

panoramis cvlilebebze, ise organizaciaTa miznebze,<br />

strategiasa da amocanebze. rogorc ki icvleba organizaciis<br />

miznebi da strategia, maSinve icvleba konkretuli amocanebi<br />

da Sesabamisad icvleba <strong>marTvis</strong> struqtura da meTodebi.<br />

koleqtiuri saqmianobis <strong>marTvis</strong> sxva principebisgan<br />

gansxvavebiT menejmenti TavisTavSi mudmivi ganaxlebadobis<br />

Tvisebas Seicavs. menejmentis ganviTarebis etapebi gvaCvenebs,<br />

rom igi damokidebulia garemo pirobebisa da, pirvel rigSi,<br />

sazogadoebis ganviTarebaze. menejmentis mravalferovan<br />

skolebsa da mimarTulebebs Soris SeiZleba gamovyoT<br />

ramdenime ZiriTadi mimarTuleba, es aris mecnieruli <strong>marTvis</strong><br />

skola (mecnieruli menejmenti), administraciuli <strong>marTvis</strong> anu<br />

klasikuri skola (administraciuli menejmenti), adamianuri<br />

urTierTobebisa da qceviTi mecnierebebis skola (adamianur<br />

urTierTobaTa menejmenti), maTematikuri (an raodenobrivi<br />

meTodebis) skola, sistemuri, situaciuri midgomebi da sxv.<br />

yvela am mimdinareobis urTierTkavSiri ganapirobebs <strong>marTvis</strong><br />

maRal efeqtianobas. Tanamedrove organizaciebSi gamoiyeneba am<br />

mimarTulebaTa sxvadasxva elementi. menejmentis (<strong>marTvis</strong>)<br />

yvela mimarTulebaTa ganzogadoeba SesaZlebelia<br />

<strong>kibernetikuli</strong> <strong>meTodi</strong>s meSveobiT.<br />

sabWoTa kavSirSi sociologiisa da fsiqologiis<br />

marTvaSi gamoyeneba moinaTla `burJuaziis xrikebad~, xolo<br />

kibernetika _ crumecnierebad. sabWoTa kavSiris realur<br />

mmarTvelobaSi menejmentis Teoriisa da praqtikis ganviTarebas<br />

saerTod ar `amCnevdnen~. dasavleTisgan gansxvavebiT, sadac<br />

<strong>marTvis</strong> Teoria sabazro ekonomikis, demokratiisa da<br />

17


Tavisuflebis pirobebSi viTardeboda, sabWoTa kavSirSi<br />

<strong>marTvis</strong> Teoria e.w. `mecnieruli komunizmis~ safuZvlebze<br />

`erTxel da samudamod~ iyo Camoyalibebuli, aq gabatonebuli<br />

iyo <strong>marTvis</strong> administraciul-mbrZanebluri sistema,<br />

ukukavSiris principebis sruli ignorirebiT, ramac, saboloo<br />

angariSiT, ganapiroba kidec sabWoTa kavSiris rRveva.<br />

dRes, SesaZlebelia iTqvas, rom biznesisa da saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> Teoriis ZiriTadi principebi mTlianad aris<br />

Camoyalibebuli. sxva saqmea Tu rogor xdeba aRniSnuli<br />

principebis realur cxovrebaSi realizeba da dagrovili<br />

codnis faqtobrivi realizeba konkretul saxelmwifoebriv<br />

Tu komerciul saqmianobaSi. ZiriTadi problema dRes aris<br />

Teoriuli miRwevebis praqtikuli realizeba, agreTve,<br />

biznesisa da saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sistemebis praqtikuli<br />

organizeba.<br />

Tanamedrove msoflios politikur-ekonomikur<br />

ganviTarebas ganapirobeben transnacionaluri kompaniebi,<br />

romelTa <strong>marTvis</strong>Tvis aucilebeli gaxda <strong>strategiuli</strong><br />

meTodologiis damuSaveba da Sesabamisi meTodebis _<br />

<strong>strategiuli</strong> kvlevis, <strong>strategiuli</strong> dagegmvisa da<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> gamoyeneba. mmarTvelobiTi azrovnebis<br />

miRwevaTa gamaerTianeblad SeiZleba CaiTvalos saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> <strong>kibernetikuli</strong> modeli, romelic erT mTlian<br />

sistemaSi aqcevs <strong>marTvis</strong> mecnierul midgomebsa da meTodebs<br />

rogorc biznesis, ise saxelmwifo <strong>marTvis</strong> amocanebisTvis.<br />

<strong>kibernetikuli</strong> midgoma, <strong>marTvis</strong> problemis strategiul<br />

xedvasTan erTad, opitimaluri (garkveuli TvalsazrisiT _<br />

saukeTeso) Sedegebis miRwevis SesaZleblobas iZleva, rogorc<br />

ekonomikuri, ise politikuri sistemebis kvlevisa da<br />

<strong>marTvis</strong>aTvis.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

menejeruli principebi<br />

saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong> Teoria dasabamidan<br />

viTardeboda rogorc politikur moZRvrebaTa erT-erTi<br />

18


mimarTuleba, XIX saukunidan ki ukve damoukidebel<br />

samecniero mimarTulebad Camoyalibda. am dros saxelmwifos<br />

Seswavlis mizniT germaniaSi Seiqmna samarTlebrivi skola,<br />

Semdeg aSS-Si kolumbiis kolejSi (SemdgomSi Columbia<br />

Univerity) politikuri mecnierebebis skola, romelmac male<br />

daiwyo yovelkvartaluri politikuri Jurnalis gamocema<br />

(Political Science Quarterly). Semdeg msgavsi specialobebi<br />

evropisa da aSS-is sxva universitetebSic gaixsna. aq<br />

politikur mecnierebaTa saerTo kompleqsSi ukve saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> problemebi iswavleba. TandaTan ikveTeboda<br />

specialurad saxelmwifo moxeleTa momzadebis aucilebloba,<br />

rasac ganapirobebda garTulebuli sazogadoebrivi da<br />

saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong> struqturebi, izrdeboda<br />

saxelmwifo moxeleTa raodenoba, ZiriTadad dabali rangis,<br />

magram, amiT saxelmwifo aparatis efeqtianoba ar maRldeboda.<br />

saxelmwifoTa ganviTarebis kvalobaze TandaTan<br />

yalibdeboda Sesabamisi biurokratuli struqturebi. XIX<br />

saukuneSi biurokratulma aparatma ukve mTlianobaSi metnaklebad<br />

Camoyalibebuli saxe miiRo. formirebas iwyebs<br />

kanonmdebloba saxelmwifo samsaxuris Sesaxeb, romlebic<br />

aregulirebs saxelmwifo samsaxurSi dasaqmebul moxeleTa<br />

Sromas. TandaTan Cndeba specialurad saxelmwifo moxeleTa,<br />

administratorTa momzadebis aucilebloba. 1927 wels<br />

JenevaSi daarsda `mmarTvelobis saerTaSoriso instituti”,<br />

xolo 1959 wels `mmarTvelobis meTodebis swavlebis<br />

centrebis saerTaSoriso asociacia”.<br />

administraciul-saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong> Teoriis<br />

(rogorc damoukidebeli samecniero mimarTulebis)<br />

fuZemdeblad iTvlebian aSS-is 23-e prezidenti vudro<br />

vilsoni, amerikeli politologi frenk gudnau da germaneli<br />

sociologi da ekonomisti maqs veberi.<br />

XIX saukunis miwuruls imJamad samarTlis<br />

profesorma vudro vilsonma (SemdgomSi) daiwyo saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> procesebis Teoriuli kvleva (administraciuli<br />

<strong>marTvis</strong> mimarTulebiT). man SeimuSava `administraciuli<br />

efeqtianobis modeli”, sadac ganixila saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

19


procesebSi <strong>marTvis</strong> im meTodebis gamoyenebis SesaZlebloba,<br />

romlebic ukve arsebobda biznesis marTvaSi. amave sakiTxebze<br />

muSaobda frenk gudnau. vilsoni da gudnau cdilobdnen<br />

SeemuSavebinaT demokratiuli sazogadoebisTvis misaRebi<br />

biurokratiis modeli, romelic vilsonma praqtikulad<br />

ganaxorciela kidec saxelmwifo moRvaweobis dros. Semdeg<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> Teoria mecnieruli menejmentis<br />

mimarTulebiT ganviTarda. am SemTxvevaSi <strong>marTvis</strong> sakiTxebi<br />

ganixileba saxelmwifos politikuri ideologiisgan<br />

damoukideblad.<br />

vilsonis azriT mTavrobis muSaobis gaumjobesebisa da<br />

Sromatevadobis Semcirebis mizniT SesaZlebeli iyo biznesSi<br />

arsebuli racionaluri organizaciuli meTodebis gamoyeneba<br />

uSualod <strong>marTvis</strong> procesis organizebis mizniT da ara<br />

politikuri gadawyvetilebebis miRebisTvis. qveynis<br />

politikuri xelmZRvanelobisTvis saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

administracia (biurokratia) biznesSi moqmedi <strong>marTvis</strong><br />

struqturebis analogiurad unda gamxdariyo politikuri<br />

gadawyvetilebebis praqtikulad realizebis aparati. amrigad,<br />

biurokratiisadmi wayenebuli mTavari da erTaderTi moTxovna<br />

iqneboda misi kompetenturoba da profesionalizmi da ara<br />

partiul-politikuri Sexedulebebi. maSasadame, politikuri<br />

xelmZRvanelobis Secvlam ar unda gamoiwvios<br />

administraciuli aparatis cvlileba da, ufro metic,<br />

saerTod ar unda imoqmedos mis saqmianobaze. amrigad,<br />

administraciul-saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong> sistemaSi<br />

biurokratiuli aparati unda warmoadgendes garkveuli<br />

ierarqiiT agebul profesionalur instruments, sadac<br />

funqciebi mkafiod aris gancalkevebuli. mTavroba gamoscems<br />

kanonebs, Camoayalibebs qveynis ganviTarebis mimarTulebebs,<br />

xolo administracia maT aRasrulebs _ es aris saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> arsi, amiT mkveTri sazRvaria gavlebuli<br />

politikosebsa da biorokratias Soris. biurokratias ar unda<br />

hqonoda politikaSi Carevis SesaZlebloba, rac politikosTa<br />

mxridan moiTxovs biurokratiis moqmedebebis kontrols.<br />

20


vilsonisa da gudnaus ideebis Semdgomi ganviTareba da<br />

srulyofa saxelmwifo <strong>marTvis</strong> Tanamedrove, menejeruli<br />

mimarTulebis saxiT ganaxorciela maqs veberma. saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> Tanamedrove, menejeruli mimarTulebis safuZveli<br />

gaxda maqs veberis mier SemuSavebuli Teoria racionaluri<br />

biurokratiis Sesaxeb, romelic man Camoayaliba naSromSi<br />

`meurneoba da sazogadoeba”. veberma garkveuli gavlena iqonia<br />

agreTve Tanamedrove politikuri realizmis koncefciis<br />

Camoyalibebaze. veberis azriT, saerTaSoriso politika<br />

qveynebs Soris dausrulebel brZolas warmoadgens,<br />

saxelmwifoebi dausruleblad ibrZvian gadarCenis mizniT da,<br />

amdenad, mSvidobac aris omis erT-erTi forma.<br />

germaniis saxelmwifo biurokratiis sistematizebuli<br />

analizis safuZvelze veberma axsna biurokratsa da<br />

politikoss Soris arsebuli ZiriTadi gansxvavebebi da<br />

faqtobrivad Camoayaliba saxelmwifo <strong>marTvis</strong> (menejmentis)<br />

institucionaluri aspeqtebi. saxelmwifos organizaciis<br />

yvelaze ufro efeqtiani sistema veberis azriT aris mkacr<br />

biurokratiul principebze agebuli sistema. biurokratiuli<br />

sistemis efeqtianoba ganpirobebulia movaleobebis,<br />

profesionalizmisa da disciplinis mkacri gancalkevebiT.<br />

aseTi sistema organizaciis gansazRvrul parametrebze<br />

aqcentirebisa da misi saqmianobis mimarTulebaTa<br />

formalizaciis saSualebas iZleva.<br />

racionaluri biurokratia ar iRebs politikur<br />

gadawyvetilebebs, saxelmwifo moxele ar aris (ar unda iyos)<br />

politikosi da mxolod politikuri xelmZRvanelobis<br />

gankargulebebs asrulebs. amisaTvis, biurokratiuli aparati<br />

zedmiwevniT kargad unda flobdes biurokratiuli procesis<br />

wesebs.<br />

yovelTvis arsebobs imis saSiSroeba, rom biurokratiam<br />

SesaZloa daiwyos sakuTar da ara saxelmwifoebriv<br />

interesebze zrunva. am dros biurokratia cdilobs <strong>marTvis</strong><br />

teqnikis monopolizebas iseTi xerxebis gamoyenebiT,<br />

rogoricaa informaciis gasaidumloeba, „samsaxureobrivi<br />

saidumlobis“ dacva da a.S. sazogadod, rogorc maqs veberi<br />

21


aRniSnavda, biurokratia iswrafvis gaafarTovos Tavisi<br />

gavlenis areali, gacdes sakuTari ufleba-movaleobebis<br />

farglebs. aseTi biurokratia xelmZRvanelobs e.w.<br />

`Zalauflebis instinqtiT“ da funqcionaluri daniSnulebiT.<br />

saqmis efeqtiani war<strong>marTvis</strong>Tvis biurokratias unda hqondes<br />

garkveuli damoukidebloba, magram `zedmeti~ damoukideblobis<br />

SemTxvevaSi biurokratias uCndeba saxelmwifo Zalauflebis<br />

monopolizebis SesaZlebloba, ris gamoyenebasac<br />

damoukideblad moqmedi, e.w. totaluri biurokratia<br />

aucileblad ecdeba. aseT SemTxvevaSi qveyanaSi diqtatoruli<br />

reJimis damyarebaa mosalodnelia. saxelmwifo mmarTvelobis<br />

erT-erTi umniSvnelovanesi amocanaa biurokratiis<br />

uflebamosilebaTa mkafiod gansazRvra da aRniSnul<br />

uflebamosilebaTa aRsrulebis efeqtianobisa da xarisxis<br />

mkacri kontroli.<br />

amdenad, administraciul-saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong><br />

Teoriis Semdgom ganviTarebaSi sul ufro mniSvnelovani gaxda<br />

<strong>marTvis</strong> aparatis imgvari formireba, rom igi mTlianad<br />

yofiliyo gamijnuli politikisgan. aseTi midgoma ganapirobebs<br />

biurokratiuli aparatis efeqtianobas, misi saqmianobis<br />

mizanmimarTulad warmarTvas. meore mxriv, <strong>marTvis</strong><br />

biurokratiuli aparatis formirebisTvis aucilebeli gaxda<br />

saTanado mecnieruli meTodebis damuSaveba.<br />

amrigad, administraciul-saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong><br />

TeoriaSi Camoyalibda menejeruli midgoma anu iseTi marTva,<br />

romelic ar aris damokidebuli politikur ideologiaze.<br />

Teoriuli menejeruli principebis praqtikulad gavrcelebis<br />

mizniT TandaTan daiwyo specialuri organizaciebis Seqmna.<br />

amJamad dasavleTis qveynebSi ukve sistematur safuZvelze<br />

aswavlian saxelmwifo <strong>marTvis</strong> meTodebs (upiratesad<br />

administraciul-saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong> mimarTulebiT).<br />

saboloo saxiT administraciul-saxelmwifoebrivi<br />

<strong>marTvis</strong> Teoria Camoyalibda rogorc disciplinaTaSorisi<br />

mecniereba. dReisTvis igi politologiis, menejmentis,<br />

fsiqologiis, filosofiis, sociologiis da sxv. mecnierebaTa<br />

sinTezia. administraciul-saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong> Teoriis<br />

22


sagans warmoadgens im procesebis mecnieruli kvleva,<br />

romliTac xorcieldeba saxelmwifos optimaluri <strong>marTvis</strong><br />

uzrunvelyofa saxelmwifo <strong>marTvis</strong> organoebis saSualebiT da<br />

risTvisac gamoiyeneba codnis yvela sferos miRwevebi,<br />

daaxloebiT iseve, rogorc amas aristotele ganmartavda<br />

politikasTan dakavSirebiT 6 . ufro konkretulad Tu vityviT,<br />

administraciul-saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong> Teoriis mizania<br />

aRmoaCinos administrirebisTvis damaxasiaTebeli obieqturi<br />

kanonzomierebebi da maT safuZvlze SeimuSavos Sesabamisi<br />

rekomendaciebi, romlebsac administraciuli samarTalis<br />

Teoria iuridiul normativebSi gardaqmnis.<br />

aqedan gamomdinare, administraciul-saxelmwifoebrivi<br />

<strong>marTvis</strong> Teoriis ZiriTadi amocanebia: saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

organizeba sxvadasxva doneze (nacionaluri, regionaluri,<br />

adgilobrivi) da Sesabamisi funqciebis damuSaveba saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> aparatisTvis; saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sxvadasxva<br />

struqturebis, rogorc erTiani sistemis koordinacia;<br />

mmarTveli kadrebis rekrutireba da momzadeba; saxelmwifo<br />

aparatis saStato Semadgenlobis optimaluri struqturis<br />

dadgena; saxelmwifo organizaciis personalis <strong>marTvis</strong><br />

problemebis kvleva; saxelmwifo administrirebis teqnikis<br />

SemuSaveba gadawyvetilebebis miRebis, prognozirebis,<br />

krizisebisa da konfliqtebis <strong>marTvis</strong> mizniT; masobrivi<br />

informaciis saSualebebTan da sazogadoebasTan urTierTobis<br />

teqnologiis damuSaveba da sxv.<br />

menejeruli azrovnebis<br />

ganviTarebis etapebi<br />

mecnieruli menejmentis fuZemdeblad iTvlebian<br />

amerikeli inJinrebi frederik teilori da misi mowafeebi es<br />

6 `...ramdenadac mecniereba saxelmwifos Sesaxeb iyenebs sxva mecnierebebs,<br />

rogorc saSualebebs, da, garda amisa, kanonmdeblobiT gansazRvravs Tu ra<br />

aris gasakeTebeli da ra _ ara, amdenad, misi mizani, rogorc Cans, Seicavs<br />

sxva mecnierebaTa miznebs, maSasadame, adamianebisTvis swored es mizani iqneba<br />

umaRlesi sikeTe.’’ aristotele, `Политика~, gv.321.<br />

23


mimarTuleba ZiriTadad ukavSirdeba frederik teiloris mier<br />

SemuSavebuli <strong>marTvis</strong> sistemis Teoriasa da praqtikas. Tavisi<br />

Sexedulebebi teilorma Camoayaliba wignSi `mecnieruli<br />

menejmentis principebi~, romelic XX saukunis dasawyisis<br />

industriuli periodis menejeruli azrovnebisa da praqtikis<br />

Taviseburebebs asaxavs. iTvleba, rom iseve, rogorc adam<br />

smitis TeoriiT daiwyo politekonomiis sxvadasxva Stoebis<br />

ganviTareba, aseve, teilorma misca dasabami menejmentis<br />

Semdgom ganviTarebas, anu rogorc ambobda p.drukeri<br />

`teilorizmi _ es aris klde, romelzedac daSenebulia Cveni<br />

disciplinebi~. mecnieruli menejmentis mixedviT marTva<br />

ganixileba rogorc meqanizmi, romelic moqmedebs sxvadasxva<br />

faqtorebis kombinaciis Sedegad da iZleva dasaxuli miznebis<br />

maqsimaluri efeqtianobiT miRwevis SesaZleblobas resursebis<br />

xarjvis minimizaciiT.<br />

mecnieruli <strong>marTvis</strong> koncefciam gardatexa Seitana<br />

warmoebis <strong>marTvis</strong> sistemaSi, es midgoma swrafad gavrcelda<br />

aSS-sa da evropaSi (inglisSi, safrangeTSi da sxv.). magram,<br />

<strong>marTvis</strong> procesebis garTulebasTan erTad gamoCnda mecnieruli<br />

menejmentis meqanicizmis principuli SezRuduloba.<br />

teilorma pirvelma gansazRvra menejmenti, rogorc<br />

`warmoebis organizacia~, daamuSava mecnieruli <strong>marTvis</strong><br />

principebi, romelsac `teilorizmi~ ewoda. teilorma es<br />

principebi Camoayaliba SromiTi operaciebis, standartuli da<br />

zedmeti moZraobebis acilebis empiriuli analiziT. teilorma<br />

muSaTa Sromis analiziT da misi ZiriTadi elementebis<br />

gansazRvriT daamuSava Sromis normirebis meTodologiuri<br />

safuZvlebi, moaxdina samuSao operaciebis standartizacia,<br />

praqtikaSi danerga muSaTa SerCevis, ganawilebisa da maTi<br />

Sromis stimulirebis mecnieruli meTodebi, man daamuSava<br />

agreTve organizaciuli urTierTkavSiris rTuli sistema,<br />

qronometraJi, sainstruqcio baraTebi, muSaTa gadamzadebis<br />

meTodebi, dagegmvis biuro, socialuri informaciis Segrovebis<br />

sistema. igi did mniSvnelobas aniWebda xelmZRvanelobis<br />

stils, disciplinarul sanqciebs da Sromis stimulirebas.<br />

mis sistemaSi efeqtianobis mTavari wyaro aris Sroma, vinc<br />

24


mets Sromobs, is met gasamrjelos iRebs, _ es aris<br />

teilorizmis erT-erTi mTavari debuleba.<br />

teiloris azriT menejmentis principuli mizani unda<br />

iyos damqiraveblisa da TanamSromlebis maqsimaluri<br />

keTildReobis uzrunvelyofa. erTi mxriv, damqiraveblisaTvis<br />

`maqsimaluri keTildReoba~ niSnavs ara marto didi mogebis<br />

swrafad miRwevas, aramed sawarmos yvela aspeqtis<br />

ganviTarebas misi mudmivi warmatebis uzrunvelyofis mizniT.<br />

meore mxriv, TanamSromlisaTvis `maqsimaluri keTildReoba~<br />

niSnavs ara mxolod droebiT maRal Semosavals, aramed misi<br />

unar-Cvevebis ganviTarebas samuSaos maqsimalurad kargad<br />

Sesrulebis mizniT. teiloris azriT xelmZRvanelobasa da<br />

muSebs Soris winaaRmdegobis daZlevisa da warmadobis zrdis<br />

uzrunvelyofisTvis saWiro iyo sawarmoo procesis<br />

sistematurad Seswavla, rac samuSaos Sesrulebis saukeTeso<br />

meTodebis dadgenisa da, Aamave dros, muSebis efeqtiani<br />

kontrolis SesaZleblobebs qmnida.<br />

teiloris naSromebSi xazgasmulia arasamuSao<br />

elementebis maqsimaluri gamoricxvisa da viwro<br />

specializaciis mkacri aucilebloba, amocanis arsze<br />

yuradRebisa da Zalisxmevis koncentracia. teilorizmis<br />

mixedviT, marTva aris specifikuri saqmianoba, xolo kompania<br />

mxolod moigebs, Tu muSaTa TiToeuli jgufi imas gaakeTebs,<br />

rac yvelaze ukeT gamosdis. ZiriTadi yuradReba eTmoba<br />

sawarmoo procesebis marTvas. aseTma midgomam saSualeba misca<br />

teilors gaezarda Sromis nayofiereba, firmis Semosavali da<br />

muSaTa xelfasi. teilorma pirvelma gaiTvaliswina da<br />

praqtikaSi daamkvidra `adamianis faqtoris~ cneba. teiloris<br />

mier Camoyalibebuli <strong>marTvis</strong> koncefciis mTvari principebia<br />

organizaciuli harmonia, ekonomikuri da fsiqologiuri<br />

mizanSewoniloba, agreTve, materialuri stimulireba.<br />

teiloris principebi farTod iyo danergili da<br />

amJamadac sakmaod xSirad gamoiyeneba masobrivi warmoebis<br />

kompaniebSi. Tumca es ideebi mis sicocxleSive iqna<br />

gakritikebuli muSebis garkveulwilad efeqtianad momuSave<br />

manqanebis donemde dayvanis gamo.<br />

25


teilorTan erTad mecnieruli mimarTulebis<br />

damfuZneblebad iTvlebian agreTve frenk da liliana<br />

jilbertebi, henri ganti da sxv. mecnieruli skolis<br />

SemoqmedTa TvalsazrisiT SesaZlebelia xelis Sromis mravali<br />

operaciis srulyofa da maTi efeqtianobis gazrda logikiT,<br />

dakvirvebebiT, gazomvebis analizis Sedegebis gamoyenebiT.<br />

mecnieruli <strong>marTvis</strong> skolis mimdevarTa menejeruli<br />

azrovneba efuZneboda debulebas imis Sesaxeb, rom<br />

SesaZlebelia vmarToT mecnierulad. es idea maSin seriozuli<br />

aRmoCena iyo. marTlac, sainJinro mecnierebaTa ideebis<br />

sawarmoo sferoSi gadatanam sul male moitana pirveli<br />

efeqti. gamoqveynda pirveli samecniero Sromebi menejmentis<br />

dargSi, romliTac ganzogadebulia <strong>marTvis</strong> dagrovili<br />

praqtikuli gamocdileba.<br />

mecnieruli menejmentis Semdgomi ganviTareba<br />

ukavSirdeba e.w. administraciuli <strong>marTvis</strong> klasikur skolas<br />

(administraciuli menejmenti). mecnieruli menejmentis<br />

fuZemdeblebma (teilori da misi mowafeebi) kariera muSis<br />

Tanamdebobidan daiwyes, ramac, bunebriva, rom imoqmeda maT<br />

warmodgenaze organizaciis <strong>marTvis</strong> Sesaxeb. klasikuri skolis<br />

fuZemdeblebs (harington emersoni, anri faioli, henri<br />

fordi), ukve hqondaT didi biznesis <strong>marTvis</strong> gamocdileba da,<br />

amrigad, maTi interesebi mTeli organizaciis efeqtian<br />

muSaobas exeboda. klasikuri skolis fuZemdebelTa<br />

umniSvnelovanesi miRweva aRmoCnda maT mier Camoyalibebuli<br />

<strong>marTvis</strong> principebi, romlebic orientirebuli iyo, pirvel<br />

rigSi, formaluri organizaciuli struqturebisa da<br />

sistemebis Seqmnaze. es gaxldaT administrirebis mecnierebis<br />

pirveli damoukidebeli Sedegi. administraciuli skolis<br />

ganviTareba ori mimarTulebiT mimdinareobada – warmoebis<br />

racionalizacia da <strong>marTvis</strong> problemebis Seswavla. am skolis<br />

mizani iyo <strong>marTvis</strong> iseTi universaluri principebis Seqmna,<br />

romlis gamoyenebac aucileblad moitanda warmatebas.<br />

`klasikosTa~ TvalsazrisiT mTavaria SemuSavebul iqnas<br />

administraciul-saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong> principebi,<br />

romlebic yvela qveyanaSi gaaumjobesebs saxelmwifo<br />

26


administrirebas. es principebia: administraciulsaxelmwifoebrivi<br />

organizaciebis <strong>marTvis</strong> racionaluri<br />

sistemis damuSaveba da organizaciis struqturis ageba.<br />

amasTan <strong>marTvis</strong> sistemaSi uzrunvelyofili unda iyos<br />

harmonia (urTierTwinaaRmdegobis nacvlad), TanamSromloba<br />

(individualuri muSaobis sapirwoned) da maqsimaluri<br />

mwarmoebloba TiToeul samuSao adgilze. es aris zemodan<br />

qvemoT mkafiod reglamentirebuli ierarqiuli organizacia,<br />

TiToeuli Tanamdebobrivi kategoriis funqciis mkveTri<br />

gansazRvriT. aseTi modeli efeqtiania stabiluri socialuri<br />

garemos SemTxvevaSi, rodesac gadasawyvetia erTnairi tipis<br />

<strong>marTvis</strong> amocanebi. am dros naklebi yuradReba eqceva<br />

administraciul-saxelmwifoebrivi moRvaweobis socialur<br />

problemebs.<br />

gansakuTrebuli roli warmoebis organizebis sferoSi<br />

ekuTvnis menejmentis amerikel eqsperts harington emersons,<br />

man pirvelma ganixila warmoebis efeqtianoba farTo<br />

masStabiT. misi naSromi `warmadobis 12 principi~ (1911 w.)<br />

mewarmeTa da bisnemenTa sayovelTao dainteresebis sagani<br />

gaxda. rogorc im dros aRniSnavdnen, emersonis principebis<br />

dacva ganapirobebs <strong>marTvis</strong> maqsimalur efeqtianobas rogorc<br />

warmoebis dargSi, ise sazogadoebrivi saqmianobis TiTqmis<br />

yvela sferosTvis. nebismieri warmoebis Tu samrewvelo<br />

organizaciisa da sabanko operaciis efeqtianoba SesaZloa<br />

Sefasebul iqnas imis mixedviT Tu ramdenad Seesabameba maTi<br />

saqmianoba emersonis principebs.<br />

emersonis azriT, `WeSmariti mwarmoebluroba<br />

yovelTvis iZleva maqsimalur Sedegebs minimaluri<br />

danaxarjebiT; daZabuloba, piriqiT, iZleva sakmaod did<br />

Sedegebs, mxolod aranormalurad mZime pirobebSi~. emersonma<br />

daasabuTa kompleqsuri, sistemuri midgomis gamoyenebis<br />

aucilebloba rTuli, mravalmxrivi praqtikuli amocanebis<br />

gadawyvetis dros rogorc warmoebis <strong>marTvis</strong> organizaciis,<br />

ise nebismieri moRvaweobis SemTxvevaSi. emersoni cnobili<br />

gaxda agreTve <strong>marTvis</strong> saStabo principebis kvleviT. misi<br />

azriT, organizaciis saStabo principiT marTva ara marto<br />

27


samxedro, aramed nebismieri tipis organizaciebSia<br />

SesaZlebeli.<br />

warmoebis organizaciis sakuTari xedva ganaviTara<br />

amerikis saavtomobilo industriis fuZemdebelma henri<br />

fordma. fordis mixedviT warmoebis ganviTarebis ZiriTadi<br />

piroba aris samecniero-teqnikuri siaxleebis operatiuli<br />

danergva, xelis mZime Sromis manqanebiT Secvla, saamqroebSi<br />

sisufTavisa da simyudrovis uzrunvelyofa, avtomobilebis<br />

maRali xarisxi, maTi servisuli momaxurebis qselis<br />

ganviTareba. mrewvelobis miznad fords miaCnda ara mxolod<br />

momxmarebelTa (klientTa) dakmayofileba, aramed maTi<br />

(klientTa Seqmna (Semdeg am azrs safuZvlianad ganaviTarebs<br />

p.drukeri), muSaTa Sromis maRali anazRaurebisa da<br />

produqciaze fasebis Semcirebis miRweva.<br />

XX saukunis pirveli meoTxedis menejmentis udidesi<br />

warmomadgenelia frangi inJineri anri faioli,<br />

`administraciis Teoriis~ avtori. amerikelebi mas menejmentis<br />

mamas uwodeben. faiolim daamuSava administraciis moRvaweobis<br />

analizis zogadi midgoma da Camoayaliba <strong>marTvis</strong> zogierTi<br />

mkacrad aucilebeli principi. faiolis Sromebis bazaze<br />

Camoyalibda kompaniis organizaciuli struqturis cneba,<br />

romlis elementebs Soris myardeba garkveuli urTierTkavSiri<br />

<strong>marTvis</strong> ZiriTadi funqciebis realizebis mizniT.<br />

administraciuli Teoriis Tanaxmad warmoebis<br />

efeqtianobis miRweva SesaZlebelia ara mxolod samuSao<br />

adgilisa da saamqros, aramed mTlianad organizaciis<br />

(sawarmos) srulyofiT. <strong>marTvis</strong> fuZemdeblur principebad<br />

faioli ganixilavda Zalauflebisa da pasuxismgeblobis<br />

Sexamebas, disciplinas, xelmZRvanelobis erTianobas, kerZo<br />

interesebis saerTo interesebisadmi damorCilebas, TiToeuli<br />

muSakis iniciativas, korporaciul ganwyobas da a.S. faiolma<br />

administraciis moqmedeba sxvadasxva operaciebad da<br />

funqciebad dayo. es funqciebia: dagegmva, organizeba,<br />

motivireba (Sromis stimulireba), koordinireba da<br />

kontroli. faiolis mTavari wvlili <strong>marTvis</strong> TeoriaSi is<br />

gaxlavT, rom man marTva ganixila rogorc universaluri<br />

28


procesi, romelic ramdenime urTierTdakavSirebuli<br />

funqciisgan Sedgeba.<br />

praqtikulad menejmentis safuZvlebi gageba faiolis<br />

interpretacias eyrdnoba, romelTanac Sexamebulia sxvadasxva<br />

mimdinareobebi. faiolma Camoayaliba warmoebis <strong>marTvis</strong> 14<br />

zogadi principi, romlebic, garkveuli TvalsazrisiT, dResac<br />

aqtualuria, gansakuTrebiT postsabWoTa qveynebisTvis<br />

(romlebic SeiZleba daxasiaTdes, rogorc gardamavali<br />

saxelmwifoebriobisa da ekonomikis mqone qveynebi). faiolis<br />

principebi exeba rogorc Sromis danawilebis da <strong>marTvis</strong><br />

organizebis principebs, ise personalis <strong>marTvis</strong> sakiTxebs.<br />

faioli Tvlida, rom <strong>marTvis</strong> principebis raodenoba ar aris<br />

SemosazRvruli da viTarebis cvlilebebis Sesabamisad<br />

SeiZleba Seicvalos <strong>marTvis</strong> principebic. gansakuTrebul<br />

yuradRebas faioli aniWebda gegmis Sedgenas da prognozirebas.<br />

faiolis damsaxurebaa agreTve is daskvna, rom ara mxolod<br />

sainJinro-teqnikur personals unda gaCndes administraciuli<br />

mmarTvelobis met-naklebi Cvevebi, aramed sazogadoebis yvela<br />

wevric unda flobdes mas elementarul doneze mainc.<br />

faiolma daaskvna, rom administratoris pirovneba<br />

arsebiTia organizaciis warmatebisTvis. aqedan gamomdinare,<br />

faiolma Seadgina im Tvisebebis nusxa, romlebsac unda<br />

akmayofilebdes menejeri. es Tvisebebia: janmrTeloba da<br />

fizikuri sixalise; Wkua da inteleqti; moraluri Tvisebebi,<br />

mizanmimarTuloba, energia, gambedaoba gadawyvetilebis miRebis<br />

dros da pasuxismgebloba, movaleobis grZnoba da a.S.; kargi<br />

zogadi ganaTleba; mmarTvelobiTi Tvisebebi: intuicia,<br />

moqmedebis gegmis Sedgenis unari, organizaciuli Cvevebi,<br />

adamianebTan urTierTobis xelovneba, mravali adamianis<br />

gaerTianebisa da maTi Zalisxmevis war<strong>marTvis</strong> niWi, maTi<br />

kontrolis unari; zogadi codna sawarmos yvela ZiriTadi<br />

funqciis Sesaxeb; dabolos, namdvili kompetenturoba<br />

organizaciisTvis damaxasiaTebeli specifikuri saqmianobis<br />

Sesaxeb.<br />

sazogadoebis ganviTarebasTan erTad mbrZaneblobiTi<br />

meTodebi TandaTan adgils uTmobs <strong>marTvis</strong> arapirdapir, irib<br />

29


formebs. eqstensiuridan intensiur meurneobriobaze gadasvlam<br />

gamoiwvia axali meTodebis Ziebis aucilebloba mmarTvelobiT<br />

azrovnebaSi. menejmentis Teoretikosebma TandaTan SeamCnies,<br />

rom mkafiod Camoyalibebuli samuSao operaciebi da kargi<br />

xelfasi yovelTvis ar iwvevda Sromis nayofierebis zrdas,<br />

rogorc amas Tvlidnen mecnieruli <strong>marTvis</strong> mimdevrebi.<br />

adamianTa Soris warmoqmnili urTierTobebi xSirad<br />

aWarbebdnen xelmZRvanelobis Zalisxmevas. muSakebi ufro<br />

regirebdnen kolegebis zewolaze, vidre xelmZRvanelobis<br />

SeniSvnebsa Tu materialur stimulebze. TandaTan<br />

Camoyalibebas iwyebs `adamianur urTierTobaTa~ an, sxvanairad,<br />

mecnieruli menejmentis neoklasikuri skola (h.<br />

miunsterbergi, m. foleti, a. maslou, e. meio, u. merfi),<br />

romelic, faqtobrivad warmoadgens fsiqologiisa da<br />

sociologiis miRwevebis marTvaSi gamoyenebas. Semdeg wlebSi<br />

es mimarTuleba gagrZelda organizaciis, rogorc socialuri<br />

sistemis, Teoriis ganviTarebiT. fsiqologiisa da<br />

sociologiis ganviTarebasTan erTad adamianur urTierTobaTa<br />

mimdinareoba gardaiqmna menejmentis qceviTi anu<br />

bihevioristul mecnierebad (r. laikarti, d. makgregori, a.<br />

maslou, C.bernardi).<br />

neoklasikuri da bihevioristuli skolebis<br />

warmomadgenelTa kvlevebma aCvenes, rom adamianTa qcevis<br />

motivacia ZiriTadad aris ara ekonomikuri, aramed sxva<br />

xasiaTis, rasac fuliT ver daakmayofileb. Tu xelmZRvaneloba<br />

ufro metad izrunebs muSakebze, maSin maTi kmayofileba ufro<br />

izrdeba rasac bunebrivad mivyavarT nayofierebis zrdisken.<br />

neoklasikosebis azriT, `mxolod adamianuri resursebi<br />

gvaZlevs ekonomikur Sedegebs. yvela sxva resursi meqanikis<br />

kanonebs emorCileba, maTi ukeT gamoyeneba SeiZleba, magram<br />

maTi jamuri Sedegebi ar iqneba Sesasvlelze arsebuli<br />

resurebis jamze meti~. amitom, saWiro gaxda socialurfsiqologiuri<br />

faqtorebis gaTvaliswineba. organizacia unda<br />

ganixiloY rogorc socialuri sistema, formalur<br />

organizacias unda daematos araformaluri struqtura. es<br />

unda iyos aucilebeli da arsebiTi komponenti organizaciis<br />

30


efeqtiani saqmianobisTvis. organizacia aris aisbergi, zemoT<br />

Cans formaluri urTierTobebi, qvemoT ki aris araformaluri<br />

kavSirebi. Sromis mwarmoeblobis gazrda SesaZlebelia<br />

fsiqologiuri faqtorebis gaTvaliswinebiT da muSakTa<br />

motivirebis gaZlierebiT. aRmoCnda, rom muSakTa Soris<br />

arsebuli kargi urTierToba an maTi kmayofileba Tavisi<br />

SromiT avtomaturad ar iwvevs mwarmoeblobis gazrdas.<br />

gacilebiT ufro mniSvnelovania maRali Sedegebis miRwevis<br />

motivireba da sxva fsiqologiuri momentebi.<br />

`neoklasikosebi~ Tvlidnen, rom warmoebis procesSi<br />

<strong>marTvis</strong> simZimis centrma unda gadainacvlos adamianebs Soris<br />

urTierTobebze. marTvas isini Seiswavlidnen fsiqologiisa da<br />

sociologiis meTodebis gamoyenebiT, e.i. adamianis qcevis<br />

mecnierebiT. am Teoriis Tanaxmad adamiani aris yuradRebis<br />

mTavari obieqti, amitom kandidatebis SerCeva unda<br />

ganxorcieldes testirebiT, momavali TanamSromlebis<br />

erTmaneTTan Tavsebadobis SemowmebiT, midrekilebiT sxvadasxva<br />

profesiebisadmi. rekomendebulia, agreTve, fsiqologiuri<br />

zemoqmedebis gamoyeneba muSakTa saqmianobis gasaumjobeseblad.<br />

amitom, kompaniis saqmianobis analizi ar unda Semoifarglos<br />

mxolod Tanamdebobrivi struqturebiT. menejerma unda<br />

Seasrulos ori funqcia _ ekonomikuri da socialuri.<br />

pirveli – organizaciis miznebis miRwevisTvis, meore –<br />

efeqtianad momuSave SromiTi gaerTianebebisa da jgufebis<br />

Seqmnisa da <strong>marTvis</strong>Tvis.<br />

adamianur urTierTobaTa problematikis kvleva<br />

TandaTan adamianTa qcevis dawvrilebiTi Seswavlis<br />

mimarTulebiT ganviTarda. bihevioristuli skolis<br />

warmomadgenlebi Tvlidnen, rom organizaciaSi <strong>marTvis</strong><br />

efeqtianobis gazrda unda ganxorcieldes socialuri<br />

fsiqologiisa da sociologiis miRwevebis safuZvelze, ara<br />

mxolod pirovnebaTaSorisi urTierTobebis mowesrigebiT,<br />

aramed TiToeuli muSakis qcevis analiziT da masze<br />

zemoqmedebiT, misi stimulirebis sxvadasxva meTodebiT. amJamad<br />

es meTodebi personalis <strong>marTvis</strong> samecniero safuZvelia.<br />

qceviTi (bihevioristuli) skolis mizania davexmaroT muSaks<br />

31


misi SesaZleblobebis SecnobaSi, Sesabamisad organizaciis<br />

efeqtianoba unda gaizardos misi adamianuri resursebis<br />

efeqtianobis zrdis xarjze. bihevioristebma gamoikvlies<br />

adamianTa saqmianobis kooperaciis problemebi da aCvenes, rom<br />

indidvidebi moqmedeben sxvebTan TanamSromlobiT. individebi<br />

unikalurni, damoukidebelni arian, organizaciebi ki _<br />

kooperaciulni. kooperacia maSin arsebobs, Tu aris Sedegi da<br />

efeqtianoba; Sedegi gamoixateba miznebis miRwevaSi,<br />

efeqtianoba _ individebis dakmayofilebaSi. amitom, menejerma<br />

erTmaneTs unda Seuxamos organizaciis kooperaciuli da<br />

individualuri komponentebi. dadebiTi motivacia – samuSaos<br />

warmatebiT Sesrulebis mTavari faqtoria.<br />

meore msoflio omis pirobebSi jarebis <strong>marTvis</strong> mizniT<br />

Caisaxa menejmentis raodenobrivi meTodebi. gadawyvetilebaTa<br />

miRebaSi daiwyes maTematikisa da kompiuterebis gamoyenebas.<br />

SesaZlebeli gaxda didi raodenobis statistikuri<br />

informaciis damuSaveba, rac SemTxveviT movlenebSi<br />

kanonzomierebaTa SemCnevisa da movlenaTa ganviTarebis<br />

prognozirebis saSualebas iZleva. amave periodSi daiwyo<br />

sistemuri da situaciuri mimarTulebebis Camoyalibeba. amJamad<br />

mravali kompania iyenebs maTematikur meTodebs (operaciaTa<br />

kvleva, modelireba, grafebis Teoria da sxv.) TanamSromelTa<br />

daqiravebis, mowyobilobis ganawilebis, sasawyobo meurneobis<br />

dagegmvis dros. raodenobrivi meTodebi gamoiyeneba <strong>marTvis</strong>a<br />

da sawarmoo problemebis gadasawyvetad, gadawyvetilebis<br />

miRebisTvis, ekonomikuri efeqtianobis gamosaTvlelad da a.S.<br />

didi sistemebis Teoriisa da kibernetikis meTodebis<br />

ganviTarebam biznesisa da saxelmwifo <strong>marTvis</strong> miznebisTvis,<br />

faqtobrivad, daZlia winaaRmdegoba `<strong>marTvis</strong> mecnierebis~<br />

momxreTa racionalizmsa da adamianur urTierTobebsa da<br />

organizaciebSi harmoniis idealist enTuziastebs Soris. am<br />

SemTxvevaSi sityvieri aRwera icvleba modelebiT,<br />

somboloebiT da a.S.<br />

maTematikis gamoyeneba anviTarebs sistemur midgomas,<br />

sistemur analizs. sistemur midgomaSi igulisxmeba, rom<br />

xelmZRvanelma organizacia unda ganixilos rogorc<br />

32


urTierTdakavSirebuli elementebis erToblioba, rogoricaa<br />

adamianebi, struqtura, amocanebi da teqnologia, romlebic<br />

orientirebulia sxvadasxva miznebis miRwevaze cvlad garemo<br />

pirobebSi. sistemuri midgomis mixedviT saxelmwifo<br />

administrirebis mTeli sistema unda warmovidginoT erTianad,<br />

misi qvesistemebisa da elementebis urTierTkavSirSi da<br />

garemosTan anu mTel sazogadoebasTan<br />

urTierTdaqvemdebarebaSi. sazogadoeba ki mudmivad viTardeba<br />

da icvleba; amrigad, SeuZlebeli xdeba <strong>marTvis</strong> procesebis<br />

zusti prognozireba. saWiro xdeba <strong>marTvis</strong> iseTi sistemis<br />

SemuSaveba, romelic reagirebas moaxdens cvlad garemosa da<br />

pirobebze. aqedan gamomdinare warmoiqmna situaciuri midgomis<br />

mimarTuleba. situaciuri midgomis Tanaxmad <strong>marTvis</strong> dros<br />

aucilebelia garemosa da sxva faqtorebis cvlilebis<br />

mudmivi gaTvaliswineba e.w. `moqnili azrovnebisa” da<br />

`organizaciuli kibernetikis” meTodebis meSveobiT.<br />

situaciuri midgomiT xazgasmulia, rom <strong>marTvis</strong> ama Tu im<br />

<strong>meTodi</strong>s efeqtianoba ganisazRvreba Seqmnili realuri<br />

situaciiT. situaciuri midgomiT miRebul <strong>marTvis</strong> models<br />

uwodeben strategiul (an proaqtiur) models. am<br />

SemTxvevaSi gaTvaliswinebulia <strong>marTvis</strong> procesis garemosTan<br />

Segueba. <strong>marTvis</strong> strategiul models axasiaTebs <strong>marTvis</strong><br />

procesisadmi miznobrivi da sistemuri midgoma.<br />

XX saukunis 70-iani wlebi gardatexis periodia<br />

mmarTvelobiT azrovnebaSi. dadginda, rom organizacia aris<br />

Ria sistema, romelic cdilobs Seeguos realurad arsebul<br />

cvalebad garemos, gare da Sida faqtorebis erTobliobas,<br />

organizaciis SigniT mimdinare movlenebis mTavari mizezebi<br />

unda veZeboT mis gareT. Semdeg wlebSi xdeba im meTodebis<br />

intensiuri Zieba, romlebmac erTmaneTs daukavSires garemos<br />

tipebi da <strong>marTvis</strong> sxvadasxva formebi – anu moxda<br />

universalizmis principebidan `situaciur midgomaze~<br />

gadasvla, rac figuralurad SeiZleba SevadaroT munji Sav-<br />

TeTri kinodan xmovan da ferad kinoze gadasvlas. <strong>marTvis</strong><br />

erT-erT mTavar principad SeiZleba CaiTvalos saqmisadmi<br />

integrirebuli midgoma (parki mTlianad unda dainaxo,<br />

33


odesac axali jiSis xes rgav). unda imoqmedo ise, rom<br />

gadawyvetileba pasuxobdes konkretul gansazRvrul<br />

situacias.<br />

Semdeg axali naxtomis aTwleuli dadga. gamovlinda<br />

`organizaciuli kulturis~ didi mniSvneloba, rac didi<br />

moulodneloba aRmoCnda amerikelebisTvisac ki (romlebic<br />

Zalian swrafad da iolad iReben siaxleebs) da rasac friad<br />

efeqtianad iyeneben iaponelebi. menejmentis mecnierebaSi dRes<br />

pirovnuli kultura <strong>marTvis</strong> iseTive mniSvnelovan<br />

instrumentad iTvleba, rogorc TviT organizacia, misi<br />

struqtura. marTlac, ukve sayovelTaod cnobilia, rom<br />

progresuli gardaqmnebis mTavar potencialsa da, amave dros,<br />

mTavar safrTxes adamiani warmoadgens (ufro sworad adamianis<br />

azrovneba, misi kultura, maT Soris organizaciaSi qcevis<br />

kulturuli stereotipebi).<br />

viTardeba agreTve adhokratiuli sistemebi 7 . es aris<br />

gansakuTrebuli organizaciuli meqanizmebi, romlebic rig<br />

SemTxvevebSi ufro efeqtianad wyveten sakiTxebs, vidre<br />

biurokratuli sistema. aq ar aris mkacri ierarqia,<br />

mimdinareobs paraleluri kvlevebi, warmoeba<br />

decentralizebulia, organizaciis filialebsa da<br />

ganyofilebebs eZleva maqsimaluri avtonomia, mimdinareobs<br />

Sidasafirmo konkurencia da a.S., maqsimalurad gamoiyeneba<br />

adamianuri faqtori, agreTve mravalferovani moraluri<br />

stimulebi. aseTi sistemebis meSveobiT did kompaniaSi gadadis<br />

mcire firmebis muSaobis praqtika, filialebs mcire zomebi<br />

aqvs, marTva gamartivebulia, biurokratiuli barierebi _<br />

minimizebuli, mmarTvels mudmivi piradi kontaqti aqvs<br />

personalTan, SemoqmedebiTi saqmianobisTvis ar arsebobs<br />

reglamentacia, yvela TanamSromelSi yalibdeba erTiani ojaxis<br />

SegrZneba.<br />

mmarTvelobiTi azrovnebis ganviTarebis procesSi<br />

erTgvarad calke dgas avstriuli warmoSobis amerikelma<br />

7 adhokratia (laTinuridan ad hoc) – mocemuli SemTxvevisTvis<br />

gaTvaliswinebuli.<br />

34


mecnieris, menejmentis Teoretikosisa da konsultantis peter<br />

drukeris figura, romelmac sabolood daasrula menejmentis<br />

Teoriuli da praqtikuli safuZvlebisTvis mwyobri xasiaTis<br />

micema.<br />

XX saukunis 40-iani wlebidan msoflios wamyvani<br />

koncernebi muSaoben `drukeris mixedviT~. drukeris mier<br />

formulirebuli ideebi Semdeg menejmentis postulatebi<br />

xdeboda. marTlac, TiTqmis ar arsebobs mecnierebis<br />

mimarTuleba <strong>marTvis</strong> Sesaxeb, romelic drukeris ideebs ar<br />

eyrdnoba. am TvalsazrisiT unda iTqvas, rom drukerma<br />

menejmentis filosofia Seqmna. drukerma moaxdina menejeris<br />

funqciis sistematizeba da pirvelma ganacxada, rom sawarmos<br />

yvelaze ufro Zvirfasi resursi aris menejeri _ biznesis<br />

elita, romelic gansakuTrebul rols asrulebs sawarmos<br />

saqmianobaSi. mTavari adamianuri faseulobebis safuZvelze<br />

Camoayaliba drukerma menejmentis WeSmariti arsi: marTva aris<br />

ara gare impulsebze pasiuri reaqcia kompaniis gadarCenis<br />

mizniT, aramed ganviTareba sawarmos miznebis Camoyalibebisa da<br />

miRwevis gziT. menejmentis amocanaa energiis gazrda<br />

organizaciaSi. am ideis praqtikuli ganxorcieleba gaxda<br />

DdRes popularuli koncefcia marTva miznebis mixedviT<br />

(management by objectives, МВО). МВО-m kardinalurad Secvala<br />

menejmentis logika. 50-ian wlebSi menejerebi<br />

koncentrirebulni iyvnen funqciebsa da procesebze, xolo<br />

drukeri ki amtkicebda, rom marTva unda daviwyoT miznebis<br />

CamoyalibebiT da mxolod Semdeg unda gadavideT funqciebis,<br />

urTierTqmedebebisa da procesebis formirebaze. _ `biznesis<br />

Zireul sferoebSi miznobrivi maCvenebelebi warmoadgens<br />

<strong>marTvis</strong> pults (xelsawyoTa panels), romelic aucilebelia<br />

saqmiani sawarmos pilotisTvis~. МВО–s arsi imdenad<br />

faqtorebisTvis Tvalyuris devneba ki ar aris, ramdenadac<br />

organizaciis yvela TanamSromlis – rogorc xelmZRvanelTa,<br />

ise rigiTi muSakebis _ sruli monawileoba organizaciis<br />

miznebis damuSavebaSi da yvela maTganis pasuxismgebloba<br />

dasaxuli miznebis miRwevaSi.<br />

35


adamianis roli organizaciaSi drukerma srulad ukve<br />

informaciul epoqaSi Camoayaliba. informaciuli epoqa<br />

xasiaTdeba `codnis sazogadoebiT~, am dros wamyvani xdeba<br />

`inteleqtualuri muSaki~, icvleba urTierToba pirovnebasa<br />

da kompanias Soris. Tanamedrove organizaciebSi adamiani<br />

organizaciisTvis ufro mniSvnelovani xdeba, vidre<br />

organizacia _ adamianisTvis. drukeris azriT, Tanamedrove<br />

adamianis mTavari moTxovnileba, misia aris sakuTari Tavis<br />

marTva, nacvlad imisa, rom mxolod is akeTos, rasac<br />

eubnebian. sakuTari adgilis povnis procesSi `codnis<br />

ekonomikis~ muSakebisTvis erTaderTi kriteriumi unda iyos<br />

sakuTari faseuloba. amave dros, maT unda aiRon<br />

pasuxismgebloba organizaciaSi arsebul urTierTobebze,<br />

vinaidan Tanamedrove organizaciebi `ndobas da<br />

urTierTgagebas~ eyrdnoba. aqedan gamomdinareobs drukeris<br />

mier gamovlenili fundamenturi cvlileba _ organizaciebSi<br />

adre arsebuli ierarqiuli damokidebuleba ufrosebsa da<br />

xelqveiTebs Soris icvleba TanamSromlobiTi<br />

damokidebulebiT. codnis epoqaSi icvleba informaciuli<br />

nakadebis intensiuroba da mimarTulebebi, Sesabamisad unda<br />

Seicvalos organizaciis struqtura. drukeri aRniSnavda, rom<br />

organizaciis struqtura unda iyos maqsimalurad<br />

horizontaluri, xolo gadawyvetilebebi unda miiRebodes<br />

maqsimalurad dabal doneze. drukeri ganmartavs, rom<br />

struqtura imdeni unda iyos, ramdenic aris biznes-proeqti<br />

da adamiani: `nebismieri organizacia ganviTarebul qveynebSi<br />

unda Seiqmnas konkretuli amocanisTvis, droisa da<br />

adgilisTvis (an kulturisTvis)”.<br />

drukeris azriT, aucilebeli xdeba axali, `mewarmeTa<br />

sazogadoebis~ Seqmna. am sazogadoebis cxovrebis wesi unda<br />

gaxdes menejerTa inovaciuri saqmianoba _ es aris<br />

organizaciisa da ganviTarebis ZiriTadi saSualeba codnis<br />

ekonomikaSi. organizaciam unda uzrunvelyos sami inovaciuri<br />

principis dacva. es aris produqciis mudmivi srulyofa,<br />

codnis gamoyeneba ganviTarebisTvis da sistemuri inovaciuri<br />

saqmianoba. amasTan, inovacia ganixileba rogorc ara mxolod<br />

36


teqnikuri saqmianoba, aramed rogorc Sida safirmo da<br />

socialuri `mewarmeoba~. drukeris azriT, iaponiis warmateba<br />

ganpirobebulia swored socialuri inovaciiT, kerZod iseTi<br />

institutebis ganviTarebiT, rogorc umaRlesi da saSualo<br />

ganaTleba, SromiTi xelSekrulebebi. amave dros,<br />

gansakuTrebuli paTosic ar aris saWiro inovaciebTan<br />

dakavSirebiT, vinaidan, drukeris azriT, warmatebul<br />

inovaciaTa umetesoba damyarebulia ara unikalur aRmoCenebsa<br />

da ucnob faqtebze, aramed ukve cnobil movlenebze,<br />

magaliTad, mosaxleobis asakobrivi Semadgenlobis,<br />

mrewvelobisa da bazris struqturis cvlilebaze da a.S. amave<br />

dros, rogorc drukeri Tvlida, novatorobis swavlac Zalian<br />

advilia. gavrcelebuli stereotipebisgan gansxvavebiT,<br />

drukeri mkveTrad mijnavs, TiTqmis upirispirebs erTmaneTs<br />

xelmZRvanelis qarizmasa da mis efeqtianobas _ `didi<br />

menejerebi SeiZleba iyvnen qarizmatulebi an usaxoni, uxvni an<br />

Zunwebi, emociurebi an dinjebi, maT mxolod erTi ram<br />

aerTianebT _ isini efeqtianad muSaoben~.<br />

ukanasknel dros drukeri sul ufro met yuradRebas<br />

uTmobda momavlis problemebs. mTavar problemebad igi Tvlida<br />

Sobadobis Semcirebas ganviTarebul qveynebSi (`ganviTarebuli<br />

qveynebi iwyeben koleqtiur TviTmkvlelobas~), cvlilebebs<br />

Semosavlebis ganawilebaSi, mzard Seusabamobas ekonomikur<br />

globalizaciasa da politikur gaTiSulobas Soris,<br />

cvlilebebs efeqtianobis gansazRvraSi, konkurenciis<br />

globalizacias.<br />

rogorc msoflios wamyvani menejerebi, Teoretikosebi<br />

da praqtikosebi Tvlian, drukerTan erTad, faqtobrivad,<br />

dasrulda menejmentis Teoriuli ganviTareba, axla imis droa,<br />

rom dawvrilebiT gadavamuSavoT arsebuli Teoriuli masala<br />

da praqtikuli rCevebi, gadavideT <strong>marTvis</strong> specializaciaze.<br />

37


menejeruli azrovnebis<br />

ramdenime magaliTi<br />

specializacia da Sromis danawileba<br />

jer kidev me-19 saukuneSi specializaciiT da Sromis<br />

danawilebiT miRweul iqna warmoebis saocrad maRali<br />

efeqtianoba. Sromis danawilebamde erTi muSaki dReSi maqsimum<br />

20 qinZisTavs (`bulavkas~) amzadebda. Sromis danawilebiT<br />

gamoiyo 18 operacia: mavTulis gaWimva, gamarTva, daWra,<br />

wamaxvileba, maryuJis gakeTeba,... gaTeTreba, qaRaldze<br />

damagreba. Sedegi? swori marTviT aTma muSakma dReSi gaakeTa<br />

48 aTasi qinZisTavi. e.i. erTma muSakma daamzada 4800<br />

qinZisTavi anu im raodenobaze 240-jer meti, ramdensac is<br />

Sromis danawilebamde axerxebda (aRebulia adam smitis<br />

wignidan `xalxTa simdidre” 8 ). faqtobrivad specializaciiT<br />

da Sromis danawilebiT daiwyo samrewvelo revolucia.<br />

Jan pol geti<br />

meore msoflio omis dros Jan pol getis, maSin<br />

navTobis magnats, sTxoves exelmZRvanela<br />

TviTmfrinavTmSeneblobisTvis. pol getis azriT, miuxedavad<br />

mrewvelobis dargisa, biznesis principebi ar icvleba. man,<br />

menavTobem, marTlac seriozul warmatebas miaRwia<br />

TviTmfrinavTmSeneblobaSi.<br />

1942 wlis TebervalSi, mas Semdeg, rac aSS iaponiis<br />

winaaRmdeg omSi Caeba, pol getis aSS-is samxedro sazRvao<br />

flotis sardalma polkovnikma frenk noqsma sTxova aqtiuri<br />

monawileoba mieRo im ori korporaciis (Spartan Aircraft da<br />

Spartan School of Astronautics) marTvaSi, romlebic<br />

TviTmfrinavebis warmoebasa da mfrinavebis momzadebasTan iyvnen<br />

dakavSirebulni. im dros pol getim araferi icoda<br />

TviTmfrinavebis warmoebis Sesaxeb, man mxolod is icoda, rom<br />

TviTmfrinavs aqvs frTebi da Zravi da, im SemTxvevaSi, Tu<br />

sworad aris agebuli da sworad imarTeba, frinavs. pol getim<br />

8 Adam Smith, The Wealth of Nations, v. 1(London: Dent, 1910) p.5. agreTve<br />

М.Мескон, М.Альберт, Ф. Хедоури. Основы менеджмента. Пер. с английского,<br />

Москва, 1999. (с. 108).<br />

38


logikurad CaTvala, rom is ZiriTadi principebi, romlebiTac<br />

xdeba samuSaoTa organizeba am dargSi, mTlianobaSi im<br />

principebis msgavsi unda iyos, romlebiTac unda<br />

ixelmZRvanelon sxva sferoebSi garkveuli saqmiani<br />

operaciebis Catarebisa da strategiis gamomuSavebis dros.<br />

pol getim daiwyo am dargis xelmZRvaneloba, ris Sedegadac<br />

ori wlis ganmavlobaSi qarxnis sawarmoo farTobi 5-jer<br />

gaizarda, xolo TanamSromelTa raodenoba _ TiTqmis aTasjer.<br />

qveynis Tavdacvisunarianobis amaRlebaSi miRweul iqna<br />

seriozuli warmatebebi, raSic, pol getis azriT, mTavari<br />

wvlili Seitanes misma TanamSromlebma. pol getis saboloo<br />

daskvna aseTia: `biznesi aris biznesi. biznesis principebi ar<br />

icvleba, safuZvlebi igivea, mrewvelobis romel dargsac ar<br />

unda exebodes”.<br />

ratom marcxdeba menejeri?<br />

siuzen donelma gamoikvlia 2500 warumatebeli<br />

xelmZRvaneli 9 . ra aris maTi warumateblobis ZiriTadi<br />

mizezebi?<br />

I. potencialurad warumatebel menejers ainteresebs mxolod<br />

maRali xelfasis miReba da piradi komforti. mas<br />

ainteresebs ara sawarmos saqmianoba, aramed piradi maRali<br />

Semosavali.<br />

II. potencialurad warumatebeli menejeri gadaWarbebuli<br />

yuradRebas aqcevs mdgomareobis simboloebs: kabinets,<br />

manqanas, samuSao magidas, saxls. misi kabineti namdvili<br />

cocxali muzeumia, igi gatenilia kabinetis mflobelis<br />

statusis damadasturebeli atributebiT. efeqtian menejers<br />

axasiaTebs sisadave.<br />

III. potencialurad warumatebel menejers ainteresebs mxolod<br />

sakuTari persona. cud xelmZRvanels sxvebi ar ainteresebs.<br />

9 Gerald Graham, “Study Points to Failings of Ambitious Managers”. News Sun<br />

Sentinel, Weekly Buiness, January 30, 1984, p.21. agreTve М.Мескон, М.Альберт,<br />

Ф. Хедоури. Основы менеджмента. Пер. с английского, Москва, 1999. (с. 63)<br />

39


IV. potencialurad warumatebel menejers axasiaTebs<br />

TanamSromelTa warmatebuli Sedegebis miTviseba, sakuTari<br />

TanamSromlebis warmatebis miCqmalva.<br />

V. potencialurad warumatebel menejers axasiaTebs<br />

TviTizolireba koleqtivisgan da saerTod sxvebisgan. igi<br />

dakavebulia sakuTari TaviT da dros simartoveSi atarebs.<br />

VI. potencialurad warumatebel menejers axasiaTebs azrebisa<br />

da grZnobebis damalva.<br />

menejmentis nacionaluri<br />

stili<br />

ZiriTadad, SeiZleba ganvasxvavoT menejmentis aziuri da<br />

evro-amerikuli stili.<br />

aziuri menejmentis safuZvelia megobruli koleqtivebis<br />

Seqmna Sromis organizaciis formaluri da araformaluri<br />

elementebis SexamebiT. kompaniaTa Soris urTierTobebi<br />

agebulia urTierTndobasa da urTierTgagebaze, kompaniaTa<br />

xelmZRvanelebis megobrul urTierTobebze; xelmZRvanelTa<br />

TaTbirebze gadawyvetileba miiReba konsensusiT; kompaniebSi<br />

inergeba kompaniisadmi erTguleba; aucilebelia dajildoeba<br />

SromaSi miRweuli warmatebebisTvis; Sromis anazRaurebasa da<br />

dawinaurebaSi yvelaze didi mniSvneloba eniWeba kompaniaSi<br />

TanamSromlis muSaobis staJs; aq arsebobs erTi da igive<br />

sasadilo muSebisa da xelmZRvanelebisTvis; periodulad<br />

tardeba kompaniis yvela TanamSromlis `ojaxuri~ sadili;<br />

samsaxurSi miReba xdeba samudamod; muSis pensiaze gasvlis<br />

Semdeg misi ojaxis yvela wevri uzrunvelyofilia pensiiT;<br />

xelmZRvanelebis xelqveiTebisadmi damokidebuleba<br />

koreqtulia, xolo xelqveiTebis xelmZRvanelobisadmi<br />

damokidebulebaSi SesamCnevia Tanadgomis grZnoba da sxv.<br />

iaponiasa da samxreT koreaSi kompaniebi adamianebs ara<br />

mxolod dasaqmebisa da Semosavlebis miRebis SesaZleblobas<br />

aZleven, aramed yovelTvis xels uwyoben maT TviTganviTarebas,<br />

TviTdamkvidrebas.<br />

40


iaponeli biznesmenebi molaparakebebs warmarTaven nela,<br />

SesvenebebiT, TandaTan uaxlovdebian saqmis arss. mizani – jer<br />

miRweul iqnas urTierTgageba da ndoba, xolo Semdeg<br />

gadasvla saqmeze da problemebis gadawyvetis dawyeba.<br />

SesaZloa, rom molaparakebebze ar moiwvion iuristebi.<br />

evropuli stilis damaxasiaTebelia individualuri<br />

pasuxismgebloba; calkeul ganyofilebaTa xelmZRvanelobis<br />

TviTdamkvidreba kompaniaSi; TanamSromlebs ar aqvT sakuTari<br />

samuSao adgilisadmi erTgulebis grZnoba; gadawyvetilebas<br />

iRebs xelmZRvaneli individualurad xelqveiTTa daxmarebis<br />

gareSe (da amiT Tavis Tavze iRebs personalur<br />

pasuxismgeblobas). xelqveiTebi mxolod exmarebian mas<br />

gadawyvetilebis arCevaSi warmoebis xarjebis analizis<br />

safuZvelze; saqmiani urTierTobebi arasdros ar exeba pirad<br />

urTierTobebs.<br />

amerikuli stilisTvis damaxasiaTebelia biznesmenebis<br />

sworxazovani moqmedeba; molaparakebebis dros,<br />

gadawyvetilebis SeTanxmebis procesSi zewolis, iZulebis<br />

gamoyeneba; didi Sesavlebis gareSe pirdapir saqmis arsis<br />

ganxilvaze gadasvla, sakiTxebis pragmatuli klasificireba da<br />

maTi swrafad gadawyveta.<br />

amerikelebisTvis mTavari mizania sayovelTao SeTanxmebis<br />

miRweva. erT-erTi umTavresi pirobaa yvela kanonis,<br />

normatiuli aqtis, debulebis zusti dacva. am dros mogebis<br />

miRebis survilmac ki SesaZloa ukana planze gadaiwios.<br />

amerikuli delegaciis SemadgenlobaSi molaparakebebze<br />

aucileblad aris uflebamosili warmomadgeneli (romelsac<br />

aqvs gadawyvetilebis miRebis ufleba) da iuristi. amerikeli<br />

menejerebi ar iwoneben Tu ki maTi kolegebi (partniorebi)<br />

wyveten diskusias da gadawyvetilebis miRebis win sxvagan<br />

gadian sakuTari gadawyvetilebis ganxilvis mizniT.<br />

<strong>marTvis</strong> inglisur-amerikuli modelis monawileni arian:<br />

menejerebi, mflobelebi, aqcionerebi, samTavrobo<br />

organizaciebi. dauSvebelia ZiriTad investorad bankis an<br />

sainvesticio fondis monawileoba.<br />

41


menejmentis inglisuri modelis Taviseburebaa didi<br />

yuradRebis daTmoba warmoebis xarjebis Semcirebisadmi, axali,<br />

mecnierebatevadi produqciis damuSavebisadmi; aq guldasmiT<br />

atareben samecniero-kvleviT da sacdel-sakonstruqtoro<br />

samuSaoebs; Zveli teqnologiuri procesebis modernizacia da<br />

axali procesebis danergva sakmaod swrafad xdeba;<br />

gansakuTrebuli yuradReba epyroba warmoebis procesis<br />

detalebsa da niuansebs.<br />

menejmentis germanuli modelis Taviseburebania:<br />

SorsmWvreteloba; maRali disciplina; warmoebis<br />

modernizaciis dros siaxleTa danergvis SedarebiT xangrZlivi<br />

procesi; kompaniis xelmZRvaneloba xorcieldeba ori<br />

struqturiT: gamgeobiT da sameTvalyureo sabWos mier. maTi<br />

funqciebi gancalkevebulia da aravis SeuZlia SeiTavsos orive<br />

struqturis funqciebi. gamgeobis wevrebi arian mxolod<br />

kompaniis TanamSromlebi; sameTvalyureo sabWos ricxovnobas<br />

adgens kanoni da misi Secvla aqcionerebs ar SeuZliaT; xmis<br />

micemis dros aqcionerebis uflebebi SezRudulia; bankebs<br />

ufleba aqvT monawileoba miiRon xmis micemaSi aqcionerTa<br />

krebaze.<br />

me-20 saukunis 60-iani wlebidan msoflio ekonomika<br />

moxibla iaponuri kompaniebis warmatebebma, rac iaponur<br />

saswaulad moinaTla. aSS-Si, im droisTvis umdidres qveyanaSi,<br />

didi yuradRebiT swavlobdnen iaponur gamocdilebas da<br />

cdilobdnen epovaT iaponuri saswaulis saidumloebani.<br />

iaponuri kompaniebis warmatebis erT-erT umniSvnelovanes<br />

mizezad miCneul iqna <strong>marTvis</strong> iaponuri stili. sabolood,<br />

Catarebuli kvlevebis Sedegad, Camoyalibda aSS-sa da iaponuri<br />

kompaniebis <strong>marTvis</strong> sistemis maxasiaTeblebis SedarebiTi<br />

cxrili.<br />

42


cxrili 1<br />

aSS-isa da iaponuri kompaniebis<br />

<strong>marTvis</strong> sistemis maxasiaTeblebi<br />

iaponia aSS<br />

muSakTa daqiraveba samudamod moklevadiani daqiraveba<br />

anazRaurebisa da samuSaoze<br />

dawinaurebis dros<br />

prioriteti eniWeba muSakis<br />

asaks<br />

anazRaureba Sromis<br />

individualuri Sedegebis<br />

mixedviT<br />

araformaluri kontroli formaluri kontroli<br />

samuSao davalebis aramkafiod samuSao davalebis mkafiod<br />

gansazRvra<br />

gansazRvra<br />

koleqtiuri pasuxismgebloba individualuri<br />

pasuxismgebloba<br />

davaleba ar aris<br />

davaleba ganisazRvreba<br />

damokidebuli Tanamdebobaze TanamdebobiT<br />

koordinaciisa da<br />

efeqtianobisa da Sedegebis<br />

TanamSromlobis prioriteti prioriteti<br />

SeTanxmebuli gadawyvetileba individualuri<br />

gadawyvetileba<br />

marTva `qvemodan zemoT~ marTva `zemodan qvemoT~<br />

swavleba warmoebisgan kvalifikaciis amaRleba<br />

mouwyvetliv<br />

specialuri programebiT<br />

universitetebis<br />

universitetebis<br />

kursdamTavrebulTa mizidva kursdamTavrebulTa da<br />

samuSaod<br />

gamocdili specialistebis<br />

mizidva samuSaod<br />

grZelvadiani orientacia orientacia mimdinare<br />

Sedegebze<br />

radganac iaponiaSi gaficvebi naklebad xdeba, kadrebis<br />

denadoba mcirea, samuSaos gacdenebi iSviaTia, mwarmoebluroba<br />

maRalia, CaiTvala, rom iaponel muSakTa moraluri<br />

mdgomareobac maRali unda iyos. sinamdvileSi, rogorc<br />

specialurma kvlevebma aCvena muSakTa damokidebuleba<br />

43


samuSaosadmi ar xsnis maT qcevas 10 . tradiciulad iTvleba,<br />

rom iaponeli muSa Sromismoyvarea, romelTa kompaniisadmi<br />

erTguleba nayidia samudamo daqiravebiT, didi SeRavaTebiT da<br />

stabiluri dawinaurebiT muSaTa asakisa da staJis<br />

gaTvaliswinebiT. magram es exeba did, warmatebul kompaniebs,<br />

sadac saSualod dakavebulia iaponel muSaTa daaxloebiT 20%<br />

da romlebic qmnian iaponiis mTliani Sida produqtis (mSp)<br />

20%-s. iaponiis SromiTi resursebis 80% ki dakavebulia<br />

mcire sawarmoebSi (sadac 300 kacze naklebi muSaobs), aq ki<br />

arc iseTi saxarbielo mdgomareobaa, SeiZleba iTqvas, rom<br />

iaponeli muSa srulebiTac ar aris ufro bednieri amerikel<br />

muSasTan SedarebiT. am daskvnis gakeTebis SesaZleblobas<br />

iZleva qvemoT moyvanili cxrili.<br />

cxrili 2<br />

aSS-sa da iaponuri kompaniebis muSaTa<br />

damokidebuleba kompaniisadmi<br />

maxasiaTeblebi iaponia aSS<br />

samuSaoTi kmayofil muSaTa raodenoba 57% 83%<br />

damqiraveblisadmi loialurad<br />

damokidebul muSaTa raodenoba<br />

44% 68%<br />

muSebi (raodenoba), romelTac ar<br />

awuxebs ufrosoba<br />

28% 79%<br />

muSebi (raodenoba), romlebic Tvlian,<br />

rom kompaniam unda izrunos maTze<br />

36% 88%<br />

muSebi (raodenoba), romlebic mzad<br />

arian meti imuSaon, raTa daexmron<br />

Tavis kompanias<br />

15% 68%<br />

rogorc gairkva, iaponur kompaniaTa warmateba<br />

ganpirobebulia ara muSaTa TavdadebiT da kompaniis<br />

xelmZRvanelobisa da personalis gansakuTrebuli<br />

10 Duns Business, October, 1983, p.35. agreTve М.Мескон, М.Альберт, Ф.<br />

Хедоури. Основы менеджмента. Пер. с английского, Москва, 1999. (с. 648)<br />

44


damokidebulebiT, aramed <strong>marTvis</strong> mecnierebisa da praqtikis<br />

farTod gamoyenebiT. amitom aSS-is an iaponiis <strong>marTvis</strong><br />

modelebis zusti kopireba ar aris saWiro, radganac, erTi<br />

mxriv, es detalebi arc ise mniSvnelovania, meore mxriv, es<br />

modelebi ar aris sayovelTaod gavrcelebuli. arc erTi<br />

warmatebuli kompania ar muSaobs sxva kompaniaSi gamocdili<br />

<strong>marTvis</strong> sistemis brma receptebiT, yvela kompaniaSi saerToa<br />

<strong>marTvis</strong> zogadi struqtura, magram xasiaTdeba, agreTve,<br />

mxolod misTvis damaxasiaTebeli <strong>marTvis</strong> specifikiT.<br />

menejmentis swavlebis<br />

meTodologiuri safuZvlebi<br />

`sisulelea imis fiqri, rom karg maswavlebelTa gareSe ...<br />

saxelmwifos meTauroba, rac yovel saqmeze udiadesia,<br />

adamians TavisTavad mosdis~.<br />

sokrate<br />

rogor unda iswavlon e.w. `axalgazrda demokratiis~<br />

qveynebSi, maT Soris saqarTveloSi marTva (menejmenti) da<br />

masTan dakavSirebuli iseT disciplinebi, rogoricaa<br />

saxelmwifo marTva, saxelmwifo politika, sajaro politika,<br />

ekonomikis marTva, sazogadoebrivi urTierTobebi (PR),<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmva, administrireba, menejmenti da sxv.? es<br />

problema exeba, agreTve, saxelmwifo da ekonomikuri <strong>marTvis</strong><br />

sistemebis formirebis sakiTxsac. biznesisa da saxelmwifos<br />

marTva erTi mTlianis ori nawilia, SeiZleba iTqvas _ erTi<br />

medlis ori mxare. uerTmaneTod arc erTi maTganis swavleba<br />

ar moitans sasurvel Sedegebs maT Soris arsebuli<br />

`sasicocxlod aucilebeli~ kavSiris gamo.<br />

ganviTarebul qveynebSi, romlebmac praqtikulad<br />

daamtkices saxelmwifo da ekonomikuri <strong>marTvis</strong> arsebuli<br />

sistemebisa da, maSasadame, Sesabamisi saganmanaTleblo<br />

sistemebis efeqtianoba, <strong>marTvis</strong> cneba xSirad ukavSirdeba<br />

biznesis cnebas. magram, amave dros, aucilebelia mkafiod<br />

gavmijnoT biznesisa da <strong>marTvis</strong> (menejmentisa da<br />

45


administrirebis) cnebebi imisaTvis, raTa aseve gavmijnoT<br />

ganaTlebis Sesabamisi sistemebi.<br />

biznesi – es aris saqmianobis is saxeoba, romelic<br />

mimarTulia mogebis miRebisken garkveuli produqciis an<br />

momsaxureobis realizaciis gziT. biznesis marTva (Business<br />

Management) – es aris komerciuli, sameurneo organizaciebis<br />

marTva. amasTan erTad, TiTqmis rogorc sinonimi, gamoiyeneba<br />

termini Business Administration, romelic SeiZleba iTargmnos,<br />

rogorc `saqmiani administrireba”. rac Seexeba termin<br />

`menejments~ igi gamoiyeneba nebismieri tipis<br />

organizaciebisTvis, magram Tu vsaubrobT nebismieri donis<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> organoebze, maSin ufro swori iqneba<br />

gamoviyenoT termini Public Administration _ `saxelmwifo<br />

marTva~.<br />

biznesmeni, menejeri, administratori sxvadasxva cnebebia.<br />

biznesmeni is aris, vinc `fuls akeTebs~, vinc kapitalis<br />

mflobelia, igi gansazRvravs organizaciis ganviTarebis<br />

politikas, mas ar ukavia raime mudmivi Tanamdeboba<br />

organizaciaSi, magram misi aqciebis mflobelia da SesaZloa am<br />

kompaniis (organizaciis) mmarTvelobis wevric iyos. menejers<br />

ki aucileblad aqvs raime mudmivi Tanamdeboba, mis<br />

daqvemdebarebaSi arian sxva TanamSromlebi. saqarTveloSi da<br />

gardamavali saxelmwifoebriobisa da ekonomikis qveynebSi<br />

biznesmeni, mewarme da menejeri xSirad erTi da igive<br />

pirovnebaa, rac, SeiZleba danamdvilebiT iTqvas, xels uSlis<br />

am qveynebis ekonomikur ganviTarebas.<br />

analogiurad, saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sistemaSi menejeri,<br />

administratori ar aris politikuri figura, igi ar iRebs<br />

politikur gadawyvetilebebs, saxelmwifo moxele ar aris (ar<br />

unda iyos) politikosi da mxolod politikuri<br />

xelmZRvanelobis gankargulebebs asrulebs. amisaTvis<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> (biurokratiuli) aparati zedmiwevniT<br />

kargad unda flobdes saxelmwifo <strong>marTvis</strong> (biurokratiuli)<br />

procesis war<strong>marTvis</strong> wesebs.<br />

politikur-ekonomikuri procesebis <strong>marTvis</strong>Tvis<br />

aucilebelia rogorc politikuri, ise ekonomikuri<br />

46


procesebis <strong>marTvis</strong> zogadi kanonzomierebebis Seswavla da<br />

maTi erToblivi gamoyeneba. politikuri procesebis swori<br />

marTva xels uwyobs ekonomikuri procesebis efeqtian marTvas<br />

da, piriqiT, ekonomikuri procesebis efeqtiani marTva qmnis<br />

politikuri procesebis, maT Soris saxelmwifos warmatebuli<br />

<strong>marTvis</strong> winapirobebs. magram, TviT saukeTeso winapirobebis<br />

arsebobis SemTxvevaSic ki SeuZlebelia <strong>marTvis</strong><br />

damakmayofileblad warmarTva, miuxedavad imisa iqneba <strong>marTvis</strong><br />

obieqti didi, saSualo Tu mcire biznesi, qveynis ekonomika,<br />

saxelmwifo, misi sagareo Tu saSinao politika, sazogadoeba,<br />

Tu Teoriulad mkafiod ar aris Camoyalibebuli da<br />

praqtikulad realizebuli aseTi obieqtebis <strong>marTvis</strong><br />

principebi.<br />

amrigad, saxelmwifo marTva aris mecnierebis<br />

damoukidebeli dargi, ufro zustad _ disciplinaTaSorisi<br />

sfero, romelic seriozul Seswavlasa da aTvisebas moiTxovs.<br />

ufro swori iqneba, Tu am dargs vuwodebT `mmarTvelobiT<br />

azrovnebas~, romelic Tavis TavSi aerTianebs mecnierebas,<br />

gamocdilebas, mmarTvelobiT xelovnebas. mmarTvelobiTi<br />

azrovnebaze gavlenas axdens mecnierebis miRwevebi da<br />

menejeruli mecnierebis erT-erTi amocana swored is aris,<br />

rom efeqtianad gamoiyenos es miRwevebi, raTa gadaiWras<br />

mTavari problema – miRebul iqnas sasurveli Sedegebi<br />

mravali adamianis SeTanxmebuli moqmedebiT, adamianebisa,<br />

romlebic qmnian produqcias, axorcieleben momsaxurebas da am<br />

procesSi mravalferovan resursebs iyeneben, rogorc biznesisa<br />

da ekonomikis, ise politikuri procesebis marTvaSi.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> swavlebis principebis sworad<br />

SerCevis mizniT upirveles yovlisa gasaTvaliswinebelia<br />

<strong>marTvis</strong> anu adamianebze zemoqmedebis adre arsebuli ZiriTadi<br />

principebi da Tanamedrove tendenciebi, romlebic axla<br />

mkvidrdeba politikuri procesebisa (saxelmwifos) da<br />

biznesis <strong>marTvis</strong> msoflio sistemaSi.<br />

kacobriobis istoriaSi Camoyalibda <strong>marTvis</strong> sami<br />

ZiriTadi principi.<br />

47


pirveli aris ierarqia, organizacia, sadac zemoqmedebis<br />

ZiriTadi saSualeba gamoixateba ufrosisadmi xelqveiTis<br />

morCilebiT, es aris TanamSromlis `zemodan~ iZuleba (maT<br />

Soris materialuri sikeTeebis ganawilebis kontroliT da<br />

sxv.), rogorc es iyo ssr kavSirSi da sxva avtoritaruli,<br />

fundamentalisturi Tu totalitaruli reJimis qveynebSi.<br />

meore aris kultura anu sazogadoebis, organizaciis,<br />

jgufis mier gamomuSavebuli da aRiarebuli Rirebulebebi,<br />

qcevis normebi, Sablonebi, wesebi, ritualebi, romlebic<br />

aiZuleben adamians moiqces ase da ara sxvagvarad.<br />

mesame aris Tanaswori horizontaluri urTierTobebis<br />

qseli (anu bazari), romelic damyarebulia produqciisa da<br />

momsaxurebis yidva-gayidvaze, sakuTrebasTan damokidebulebaze<br />

(magaliTad, kerZo sakuTrebis xelSeuxebloba), gamyidvelisa<br />

da myidvelis interesebis wonasworobaze, rasac, politikuri<br />

TvalsazrisiT, demokratiuli mmarTveloba Seesabameba.<br />

ierarqiuli organizacia, kultura, bazari – rTuli<br />

movlenebia. es araa mxolod <strong>marTvis</strong> instrumentebis<br />

erToblioba. cocxal, realur sameurneo da socialur<br />

sistemebSi yvela maTgani aucileblad aris. saqme is aris, Tu<br />

romel maTgans eniWeba prioriteti, romeli aris mTavari<br />

iaraRi. swored es gansazRvravs sazogadoebis ekonomikuri da<br />

politikuri organizebis arss.<br />

tradiciuli sabWoTa sazogadoebis administraciulmbrZaneblobiTi<br />

sistemis xerxemals mkacrad organizebuli<br />

ierarqia warmoadgenda, rasac sayovelTao xasiaTi hqonda.<br />

yvelafers hqonda daqvemdebarebis garkveuli xazi, zemdgomi<br />

organo, xolo umaRlesi aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

uflebamosileba praqtikulad SeuzRudavi gaxldaT. magram,<br />

amasTan erTad, sabWoTa sazogadoeba aqtiurad iyenebda xist<br />

kulturul urTierTobebs, rogorc sazogadoebis wevrebze<br />

zemoqmedebis mZlavr iaraRs. oficialuri ideologiiT,<br />

komunisturi partiis wevrobiT, masobrivi informaciis<br />

saSualebaTa gavleniT, ganaTlebis sistemiT, mxardaWerili<br />

tradiciebiTa da CvevebiT adamianebi eguebodnen arsebul<br />

viTarebas, icodnen mravalricxovani SezRudvis Sesaxeb _ ra<br />

48


`SeiZleba~ da ra `ar SeiZleba~, rac partokratiiT<br />

kontroldeboda. Tu adamianebi ar icavdnen dadgenil normebs,<br />

maSin gardauvali xdeboda konfliqti oficialur sistemasTan.<br />

amave dros, yovelmxriv iTrguneboda sabazro sistema, rogorc<br />

sameurneo saqmianobaze zemoqmedebis saSualeba da mxolod<br />

moxmarebis sagnebis vaWrobiT iyo Semofargluli. <strong>marTvis</strong><br />

ekonomikuri meTodebi gamoiyeneboda ierarqiuli sistemebis<br />

mkafiod gansazRvrul CarCoebSi. da mainc, bazari, Tavisi<br />

bunebrivi, mZlavri mdgomareobiT arsebobda Crdilovan<br />

ekonomikaSi, romelic, Tavis mxriv, agebda sakuTar,<br />

aralegalur ierarqiul urTierTobebs farul,<br />

antisazogadoebriv, korumpirebul struqturebSi, ayalibebda<br />

negatiur kulturas, rac amaxinjebda adamianTa cnobierebas,<br />

maT socialur urTierTobebs.<br />

sabWoTa kavSirisa da, sazogadod, komunisturi sistemis<br />

kraxis erT-erTi umTavresi mizezi swored <strong>marTvis</strong><br />

administraciul-mbrZaneblobiTi sistema gaxldaT. aseT<br />

sistemaSi <strong>marTvis</strong> vertikali mimarTulia mkacrad zemodan<br />

qvemoT, romelSic moiTxoveba mxolod brZanebis Sesruleba.<br />

ramdenad sruldeba es brZaneba, saWiroa Tu ara misi<br />

Sesruleba da a.S. es, <strong>marTvis</strong> piramidis mwvervalze<br />

praqtikulad aravis ainteresebs, ar arsebobs efeqtiani<br />

<strong>marTvis</strong> mTavari Semadgeneli elementi _ ukukavSiri,<br />

xelisufleba yrua mosaxleobisa da sazogadoebis<br />

moTxovnebisadmi da, rogorc Sedegi, arc adre miRebuli<br />

gadawyvetilebebi kontroldeba, Tundac mcdari da<br />

qveynisaTvis saziano. garkveul pirobebSi aseTi marTva<br />

nawilobriv amarTlebs, Tu amave dros daculia<br />

mbrZaneblobiTi sistemis sxva pirobebi: saxelmwifoebrivi<br />

iZulebis meqanizmebis Seuferxebeli moqmedeba; avtoritarul<br />

(diqtatorul) qveyanaSi miRebul RirebulebaTa sistemis<br />

dacvis uzrunvelyofa da kanonierebis darRvevaTa daundobeli<br />

dasja; amave dros, ekonomikuri sistemis garkveuli xarisxiT<br />

sabazro principebiT funqcionireba da ara mTlianad<br />

partiuli struqturis (xelisuflebis) zegavlenis qveS<br />

moqceva, rogorc es sabWoTa kavSirSi iyo dakanonebuli.<br />

49


Tanamedrove pirobebSi saxelmwifosa da biznesis <strong>marTvis</strong><br />

procesebi exeba rogorc saxelmwifo administraciuli<br />

organizaciebis, ise biznes-kompaniebis cvladi garemosadmi<br />

adaptaciis gaRrmavebas, cvlad konkurentul garemoSi<br />

organizaciebis ganviTarebis perspeqtiuli gegmebis Sida<br />

organizaciuli meqanizmebisadmi Sexamebas arCeuli strategiis<br />

realizebis mizniT.<br />

dRes saxelmwifosa Tu biznesis <strong>marTvis</strong>Tvis aucilebeli<br />

xdeba iseTi cnebebi, rogoricaa: organizaciis momavlis xedva<br />

(Vision), organizaciis daniSnulebis ganmsazRvreli zeamocana,<br />

misi saqmianobis mTavari miznebi (Mission), organizaciis<br />

ZiriTadi orientirebi, romlebic wamyvani struqturebis<br />

maCveneblebis Sesadaria (Benchmarking) da sxv.<br />

meore tendencia ukavSirdeba globalizacias, ramac<br />

gaaZliera saxelmwifosa da biznesis <strong>marTvis</strong> saerTaSoriso<br />

xasiaTi. ganviTarebuli qveynebis umetesoba erTian politikur<br />

sivrces qmnis, maTi ekonomika Ria xdeba da bazarze<br />

Tavisuflad aRwevs praqtikulad nebismieri saqoneli da<br />

momsaxureba, miuxedavad maTi warmoebis adgilisa. sul ufro<br />

mzardi mniSvnelobis aris saerTaSoriso konkurenciis roli,<br />

farTovdeba warmoebaTa kooperacia, iqmneba transnacionaluri<br />

korporaciebi da a.S., rac umniSvnelovanes politikurekonomikur<br />

cvlilebebs iwvevs. es yovelive mraval axal<br />

kiTxvas usvams <strong>marTvis</strong> Teorias da praqtikas. maT Soris<br />

umTavresia _ ra aris gansakuTrebuli marTvaSi? rogori<br />

kanonzomierebebi moqmedebs? saxelmwifosa da biznesis <strong>marTvis</strong><br />

romeli formebi da meTodebia universaluri da romelia<br />

specifikuri da moqmedebs mxolod mocemuli qveynebis<br />

konkretul pirobebSi? rogor vmarToT sagareo-ekonomikuri<br />

saqmianoba? raSi mdgomareobs <strong>marTvis</strong> nacionaluri stilisa<br />

da organizaciuli qcevis Taviseburebani? ramdenad<br />

mniSvnelovania am TaviseburebaTa roli sasurveli Sedegebis<br />

miRwevisTvis? rogor unda moaxerxos ucxoelma biznesmenma,<br />

menejerma Tu politikosma da administratorma swrafad<br />

moergos nacionalur, adgilobriv garemos? da a.S.<br />

50


mesame Tavisebureba ukavSirdeba Tanamedrove saxelmwifo<br />

da ekonomikuri saqmianobis materialuri da teqnologiuri<br />

bazis mniSvnelobis gacnobierebas, rac warsulisken erTgvari<br />

mobruneba gaxda. am garemoebis ganmsazRvreli gaxda, erTi<br />

mxriv, kompiuteruli teqnikisa da kompiuteruli qselebis<br />

sul ufro mzardi gamoyeneba marTvaSi, organizaciis miznebis<br />

miRwevaze samecniero-teqnikuri progresis gavlenis<br />

gaZliereba, mwarmoeblobisa da xarisxis rolis kidev ufro<br />

amaRleba konkurentunariani produqciis SeqmnaSi, xolo, meore<br />

mxriv, warmoebisa da biznesis <strong>marTvis</strong> procesebis, biznesis<br />

teqnologiis gardaqmnis, ufro racionalurad war<strong>marTvis</strong><br />

survili. farTod gavrcelda cneba `reinjineringi~, rac<br />

moicavs aRniSnuli procesebis racionaluri gardaqmnis<br />

meTodebisa da midgomebis erTobliobas. am TvalsazrisiT<br />

SeiZleba iTqvas, rom mmarTvelobiT azrovnebaSi kvlav<br />

Zlierdeba teqnokratizmis roli, oRond amJamad ufro Rrma<br />

da jansaR safuZvelze.<br />

paralelurad viTardeba <strong>marTvis</strong> demokratizacia, rigiTi<br />

muSakebis monawileoba marTvaSi. es idea XX saukunis 20-ian<br />

wlebSi Caisaxa da 50-60-ian wlebSi viTardeboda Teoriulad,<br />

Tumca, maSin es midgoma seriozulad ver damkvidrda. am ideas<br />

skeptikurad gansakuTrebiT aSS-Si epyrobodnen (evropisa da<br />

iaponiisgan gansxvavebiT). dRes <strong>marTvis</strong> demokratizacia,<br />

iseve rogorc biznesis eTikis moTxovnebi, mTel msoflioSi<br />

realoba xdeba. ukve sayovelTaod aRiarebulia, rom momavali<br />

ekuTvnis <strong>marTvis</strong> demokratiul, e.w. „participation~-ul formas.<br />

Sesabamisad icvleba ganaTlebis principebi. klasikuri<br />

universitetebis dro midis. saxelmZRvaneloebiT studenti<br />

mxolod studentur naSroms Seqmnis. amitom zogad Teoriul<br />

ganaTlebasTan erTad studentma unda miiRos praqtikuli<br />

muSaobis unar-Cvevebi ise, rom man moaxerxos ara mxolod<br />

biznes-kompaniebsa da saxelmwifo organizaciebSi muSaoba,<br />

aramed, mas unda hqondes swrafad cvlad politikurekonomikur<br />

garemoSi drouli orentaciisa da saTanado<br />

gadawyvetilebebis miRebis unari. aseT SesaZleblobebs<br />

ganapirobebs swavlebis inovaciuri meTodebi, romlebic<br />

51


eyrdnoba `ganaTlebis sam veSaps~ _ (1) klasikur<br />

fundamentur ganaTlebas, (2) uaxlesi Teoriuli samecniero<br />

miRwevebis aTvisebisa da praqtikuli realizebis<br />

SesaZleblobas da (3) leqtorisa da studentis<br />

urTierTTanamSromlobas.<br />

<strong>marTvis</strong> sferoSi dReisaTvis msoflioSi arsebobs<br />

ganaTlebis Semdegi ZiriTadi modelebi _ germanuli<br />

(tradiciuli), amerikuli, iaponuri da Sereuli.<br />

tradiciuli anu germanuli modeli ZiriTadad<br />

gavrcelebulia germaniaSi, avstriaSi, SveicariaSi, aRmosavleT<br />

evropis qveynebSi. germanuli modelis mixedviT organizaciis<br />

xelmZRvaneli kadrebis momzadeba xdeba sxvadasxva dargis<br />

profesionali specialistebis bazaze. am modelis farglebSi<br />

ikveTeba, pirvel rigSi, umaRlesi profesiuli momzadeba, rac<br />

sabaziso codnasa da specialobas (sainJinro, ekonomikuri,<br />

iuridiuli, sociologiuri, sainJinro-ekonomikuri) iZleva<br />

da romelsac pirdapiri damokidebuleba aqvs organizaciis<br />

teqnikur an mmarTvelobiT saqmianobasTan. Semdegia<br />

xelmZRvanelTa kvalifikaciis amaRleba, rac ukve praqtikuli<br />

muSaobis procesSi mimdinareobs, rogorc wesi, kvalifikaciis<br />

amaRlebis moklevadiani kursebis meSveobiT. am kursebze<br />

msmenelebi iZenen <strong>marTvis</strong> specialur, konkretul unar-Cvevebs,<br />

romlebic aucilebelia <strong>marTvis</strong>a da sameurneo saqmianobisTvis.<br />

SesaZlebelia, agreTve, profesiuli gadamzadeba, rogorc<br />

codnisa da unar-Cvevebis ganviTarebis ufro safuZvliani<br />

forma, rasac SesaZloa mohyves axali specialobis SeZenac<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong>, biznesis, menejmentisa an mewarmeobis<br />

sferoSi.<br />

amerikuli modeli damyarebulia e.w. profesionali<br />

menejeris momzadebaze. es modeli gulisxmobs umaRlesi<br />

profesiuli ganaTlebis miRebas menejmentis dargSi ukve<br />

arsebuli zogadi umaRlesi ganaTlebis (nebismieri dargis<br />

bakalavriatis farglebSi) bazaze. amasTan, bakalavris<br />

profesiuli diplomi SesaZloa iyos sainJinro,<br />

sabunebismetyvelo, humanitaruli an sxv., romelTac SesaZloa<br />

araviTari kavSiri ar gaaCndes saxelmwifo an komerciuli<br />

52


organizaciebis saqmianobasTan. menejmentis dargSi umaRlesi<br />

profesiuli ganaTlebis miRebamde msurvelma unda daagrovos<br />

praqtikuli muSaobis garkveuli gamocdileba, raTa `Signidan~<br />

gaigos ra aris menejmenti realur cxovrebaSi. mxolod amis<br />

Semdeg irCevs is menejeris `karieras~. mecnierebisa da<br />

praqtikis kavSiris gasaZliereblad mravali skola<br />

leqtorebad iwvevs firmebisa da saxelmwifo uwyebebis im<br />

xelmZRvanelebs, romelTac aqvT samecniero xarisxi da<br />

swavlebisa da samecniero muSaobis gamocdileba. aseTi<br />

profesori gansakuTrebiT Rirebul leqtorTa kategorias<br />

miekuTvneba.<br />

evropaSi amerikul modelTan gansakuTrebiT axlos aris<br />

britanuli magistratura, Tumca, aqac, samagistro programebis<br />

ZiriTadi nawili warmoebisgan mouwyvetlad moqmedebs.<br />

profesiuli menejerebis formirebis amerikul meTods<br />

aSkarad gamoxatuli oponenti hyavs iaponuri skolis saxiT.<br />

iaponiaSi xelmZRvanelebs amzadeben TviT firmebi Tanaxmad<br />

koncefciisa - `swavleba gamocdilebis meSveobiT~, muSakTa<br />

TandaTanobiTi gadaadgilebiT sxvadasxva Tanamdebobebze da<br />

dawinaurebiT. aseTi <strong>meTodi</strong> biznesis sxvadasxva aspeqtebis<br />

gacnobisa da sakuTari firmis dawvrilebiTi Seswavlis<br />

saSualebas iZleva. iaponur kompaniebSi yvela swavlobs –<br />

muSidan dawyebuli da prezidentiT damTavrebuli. iaponiaSi<br />

biznesis mxolod ramdenime skola aris, ZiriTadad imaT<br />

mosamzadeblad, romlebic sazRvargareT muSaobas apireben.<br />

praqtikos muSakTa kvalifikaciis asamRleblad sxva saswavlo<br />

dawesebulebSi gagzavna iSviaTad xdeba. erT-erTi iSviaTi<br />

gamonaklisia kompania `macusita denki~-sTan arsebuli<br />

macusitas akademia (Academy of Matsusita), sadac umaRlesi<br />

ganaTlebis mqone niWier axalgazrdobas kidev xuTi weli<br />

aswavlian. magram, es elitisaTvis gankuTvnili gamonaklisia.<br />

dasavleT evropis qveynebis umetesoba iyenebs Sereul<br />

models. am SemTxvevaSi umaRlesi ganaTlebis germanuli tipis<br />

tradiciuli evropuli sistema Sexamebulia amerikul<br />

sistemasTan. swavlebis es sistema farTod aris gavrcelebuli<br />

italiaSi, safrangeTSi, espaneTSi, niderlandebSi, sadac<br />

53


asobiT aseTi modelis skola funqcionirebs. am skolebSi<br />

profesionali menejerebis momzadebas amerikulTan SedarebiT<br />

naklebi dro eTmoba. samagierod, didi mniSvneloba eniWeba<br />

realur proeqtebze muSaobas, praqtikas sxvadasxva<br />

kompaniebSi, „swavlebas moqmedebiT“. am dros `akademiur~<br />

komponents, tradiciul programebTan SedarebiT, naklebi<br />

yuradReba eTmoba. saboloo angariSiT, wamyvani evropuli da<br />

amerikuli programebis mizania msmenelTaTvis axali<br />

`karieruli perspeqtivis~ micema.<br />

Tanamedrove ganaTlebis sistemis umTavresi tendencia<br />

imiT gamoixateba, rom sxvadasxva qveynebSi arsebuli<br />

mmarTvelobiTi ganaTlebis meTodebi sul ufro uaxlovdeba<br />

erTmaneTs. marTviT dakavebul specialistTa profesia sul<br />

ufro internacionaluri xdeba. TiToeuli qveynis <strong>marTvis</strong><br />

gamocdilebis gaziareba metad mniSvnelovania, radganac aseTi<br />

gamocdileba ara mxolod sazRvargareT saqmianobaSi<br />

gvexmareba, aramed, saerTod, xels uwyobs SesaZlo Secdomebis<br />

Tavidan acilebas. sxvisi warmatebisa Tu warumateblobis<br />

istoria xSirad metad TvalsaCinoa da sasargeblo sakuTari<br />

saqmianobis uSecdomo (an naklebad saxifaTo) war<strong>marTvis</strong>aTvis.<br />

efeqtiani <strong>marTvis</strong> sxvadasxva magaliTebis samecniero da<br />

empiriuli ganzogadeba, <strong>marTvis</strong> saerTo principebis SemuSaveba,<br />

misi sxvadasxva formebisa da gamoyenebis pirobebis tipizacia<br />

seriozulad anviTarebs menejerul, mmarTvelobiT azrovnebas.<br />

Tu davakvirdebiT saxelmwifo <strong>marTvis</strong>a da ekonomikuri<br />

sistemebis (biznesis) ganviTarebas dRevandel post-sabWoTa<br />

sivrceSi, maT Soris saqarTveloSi, vnaxavT, rom realur<br />

marTvaSi eqsperts, saTanadod momzadebul specialists ar<br />

eniWeba mniSvnelovani roli. rogorc wesi, gadamwyvetia<br />

xelmZRvanelis figura, adamianisa, romelic SesaZloa<br />

maincdamainc ganaTlebuli ar iyos (an sul ar hqondes<br />

saTanado ganaTleba), ar gaaCndes codna <strong>marTvis</strong> meTodebis<br />

Sesaxeb, magram flobdes <strong>marTvis</strong>, rogorc xelovnebis,<br />

saidumloebebs da Tavisi piradi Tvisebebis wyalobiT,<br />

pirovnuli (zogjer avanturistis) talantiT, gamocdilebiT<br />

da saRi azrovnebiT, intuiciiT, riskis unariT aRwevdes<br />

54


mniSvnelovan warmatebebs. meore mxriv, mravali, erT dros<br />

warmatebuli organizaciis marcxis mizezi xSirad xdeba misi<br />

xelmZRvanelis arasakmarisi codna. talantisa da samecniero<br />

codnis SeerTeba iZleva warmatebis miRwevis garantirebul<br />

SesaZleblobas rogorc saxelmwifo marTvaSi, ise sabazro<br />

ekonomikaSi.<br />

<strong>marTvis</strong> realuri problemebi iSviaTad aris `funqciuri~<br />

anu es problemebi ar exeba saxelmwifo Tu ekonomikuri<br />

saqmianobis mxolod erT romelime mxares, vTqvaT, mxolod<br />

sazogadoebasTan urTierTobas an administrirebas, mxolod<br />

finansebs an marketings. biznesis TvalsazrisiT konkurentul<br />

brZolaSi imarjvebs is, vinc biznesis sakiTxebs – bazris<br />

moTxovnebi, finansebi, teqnologiebi, kadrebis SerCeva, maTi<br />

motivireba, marketingi _ kompleqsurad wyvets, erTdroulad<br />

da erTmaneTTan mWidro uTierTkavSirSi. saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

TvalsazrisiT ki is organizacia aris warmatebuli, romelic<br />

kompleqsurad wyvets rogorc administrirebis, ise sityvis<br />

Tavisuflebis, sazogadoebasTan urTierTobis,<br />

gadawyvetilebaTa miRebis gamWvirvaleobis uzrunvelyofis da<br />

sxva sakiTxebs.<br />

aqedan gamomdinareobs sxvadasxva disciplinaTaSorisi<br />

`integrirebuli~ kursebis mniSvneloba, izrdeba interesi<br />

sistemuri azrovnebisadmi, momaval menejerebs realuri,<br />

saqmiani problemebis kompleqsurad gadawyveta unda SeeZloT.<br />

ganaTlebis miReba <strong>marTvis</strong> sferoSi saWiroa ara mxolod<br />

karieris dasawyisSi, aramed, praqtikulad mTeli cxovrebis<br />

ganmavlobaSi. amitom iqmneba axali programebi e.w.<br />

`ganuwyveteli magistratura~ (ganaTleba mTeli cxovrebis<br />

ganmavlobaSi), rac, axali kursebis SemoqmedebiTad<br />

SewavlasTan erTad, menejeruli codnis periodulad<br />

ganaxlebas iTvaliswinebs. magram umTavresi is aris, rom<br />

Tanamedrove pirobebSi efeqtiani menejmentis inovaciuri<br />

meTodebis Sewavla SeuZlebelia mxolod tradiciuli<br />

(rogorc formiT, ise SinaarsiT) akademiuri ganaTlebis<br />

farglebSi, ra maRali donisac ar unda iyos swavlebis<br />

xarisxi. aucilebelia aratradiciuli, aqtiuri meTodebis<br />

55


gamoyeneba, romelTagan erT-erTia saqmiani TamaSebi,<br />

gansakuTrebiT kompiuteruli imitaciuri TamaSebi, romlebic<br />

mravali welia rac gamoiyeneba msoflios wamyvan <strong>marTvis</strong><br />

skolebSi, fsiqologiuri treiningebi saqmiani komunikaciebis<br />

unar-Cvevebis Camosayalibeblad, molaparakebis xelovneba da<br />

a.S. didi mniSvneloba eniWeba Team Building-s (muSaoba erTiani<br />

gundis Camoyalibebis mizniT) da lideris treinings, farTod<br />

gamoiyeneba iseTi formebi, rogoricaa Action Learning<br />

(swavleba moqmedebiT). am dros studenti muSaobs raime<br />

konkretuli saqmiani problemis gadawyvetaze, romlis drosac<br />

iTvisebs swored am problemis gadawyvetisaTvis saWiro<br />

meTodebsa da ideebs. axali, inovaciuri midgoma aris, agreTve,<br />

Project-Based Management Education (saswavlo programebi<br />

proeqtebis seriis bazaze). amas emateba staJireba wamyvan<br />

kompaniebSi da saxelmwifo struqturebSi. Semdegi naxtomia<br />

Learning Organization (mTeli organizaciis swavleba). am<br />

SemTxvevaSi swavlebis obieqtia ara calkeuli adamianebi an<br />

jgufebi, aramed mTeli organizacia, rogorc administraciulsaxelmwifoebrivi<br />

dawesebuleba, ise kerZo biznes-kompania. am<br />

dros cdiloben ara mxolod kompaniis gardaqmnas, aramed<br />

kompaniis TviTgardaqmnis unaris SemuSavebas, rac gulisxmobs<br />

gare da Sida problemebze droulad reagirebisa da maTi<br />

realurad gadawyvetis unaris gamomuSavebas mTeli<br />

organizaciis mier.<br />

saganmanaTleblo procesebis revoluciuri gardaqmna<br />

gamoiwvia axali sainformacio teqnologiebis, globaluri<br />

sainformacio qselebis, internetis ganviTarebam, ramac<br />

efeqtiani swavlebis axali meTodebi, maT Soris Distance<br />

Learning-is (distanciuri swavlebis) SesaZlebloba Seqmna.<br />

<strong>marTvis</strong> swavlebis tradiciuli (Zveli) midgomidan<br />

axalze gadasvla, pirvel rigSi, gamoixateba `pasiuridan~ (rac<br />

mxolod saswavlo kursis aTvisebiT ifargleba) `inovaciur~<br />

swavlebaze gadasvliT, saswavlo kursebis programebis<br />

moqnilobiT, maTSi mravalferovani da cvladi realuri<br />

samyaros asaxvis SesaZleblobiT, moswavleze (studentze)<br />

56


ufro aqtiuri zemoqmedebiT da maT mier axali unar-Cvevebis<br />

gamomuSavebiT praqtikuli problemebis gadawyvetis dros.<br />

swavlebis axal formebis SemuSavebasTn erTad icvleba<br />

codnis xarisxis kontrolis sistemac. icvleba, agreTve,<br />

moTxovnebi pedagogebis mimarT. tradiciul sistemaSi karg<br />

pedagogad iTvleboda maRalkvalificiuri profesori,<br />

romelsac hqonda maRali samecniero xarisxi, iyo wignebisa da<br />

samecniero statiebis avtori. am dros swavleba mimdinareobda<br />

profesoridan studentebisken codnis gadacemaSi (vuwodoT<br />

aseT midgomas `carieli WurWlis avsebis <strong>meTodi</strong>”).<br />

inovaciuri swavleba ukve sxva midgomas moiTxovs.<br />

maswavlebeli aRar aris mxolod codnis avtonomiuri wyaro,<br />

igi saswavlo procesis momwyobia (e.w. `fasilitatori~<br />

facilitator), e.w. moTamaSe mwvrTneli da ara mxolod<br />

damrigebeli, mentori. am dros codnis SeZena, unar-Cvevebis<br />

gamomuSaveba, msoflmxedelobis Camoyalibeba xorcieldeba<br />

saswavlo jgufebSi TviT msmenelTa urTierTqmedebiT (`codnis<br />

CiraRdnis anTeba”). aseTi midgoma gansakuTrebiT nayofieria<br />

praqtikos-menejerTa ganaTlebisTvis.<br />

rogorc qvemoT vnaxavT, yvela es <strong>meTodi</strong> da midgoma<br />

ganzogadoebulia <strong>marTvis</strong> <strong>kibernetikuli</strong> algoriTmis<br />

meSveobiT<br />

57


Tavi 2<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis amocanebi<br />

... `sakiTxi imis Sesaxeb, ganvmartoT Tu ara<br />

Termodinamikis meore kanoni pesimisturad, damokidebulia,<br />

erTi mxriv, im mniSvnelobaze, romelsac Cven vaniWebT<br />

samyaros mTlianad da, meore mxriv _ klebadi entropiis<br />

mqone adgilobriv kunZulebs. davixsomoT, rom Cven TviTon<br />

SevadgenT klebadi entropiis aseT kunZuls da vcxovrobT<br />

sxva amgvar kunZulebs Soris. amis Sedegad Cveulebrivi<br />

perspeqtiuli gansxvaveba uaxloessa da Soreuls Soris<br />

gvaiZulebs gacilebiT didi mniSvneloba mivaniWoT klebadi<br />

entropiis da mzardi wesrigis sferoebs, vidre mTel<br />

samyaros~.<br />

norbert vineri, `kibernetika da sazogadoeba~<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis<br />

daniSnuleba<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmva aris <strong>marTvis</strong> procesis erT-erTi<br />

funqcia, romlis meSveobiTac xorcieldeba organizaciis<br />

miznebis arCeva da maTi miRwevis gzebis damuSaveba.<br />

praqtikuli TvalsazrisiT <strong>strategiuli</strong> dagegmvis procesi<br />

aris gadawyvetilebaTa da moqmedebaTa erToblioba, romelsac<br />

mivyavarT organizaciis miznebis miRwevamde. sxva sityvebiT,<br />

rom vTqvaT, <strong>strategiuli</strong> dagegmvis ZiriTadi funqcia aris<br />

safuZvlebis uzrunvelyofa yvela mmarTveli<br />

gadawyvetilebisTvis.<br />

58


<strong>strategiuli</strong> dagegmva organizaciis xelmZRvanelobas<br />

aZlevs SesaZleblobas uSecdomod (an naklebi SecdomebiT da<br />

riskiT) gansazRvros organizaciis momavali ganviTarebis<br />

gzebi. biznesis sferoSi es niSnavs biznesis ganviTarebis<br />

tempebisa da mimarTulebebis gansazRvras, bazris ganviTarebis<br />

globaluri tendenciebis Sefasebas, imis garkvevas Tu ra<br />

saxis organizaciuli da struqturuli cvlilebebi unda<br />

ganxorcieldes kompaniaSi misi konkurentunarianobis<br />

uzrunvelsayofad, ra aris kompaniis upiratesoba, ra<br />

instrumentebis gamoyenebaa saWiro kompaniis warmatebuli<br />

ganviTarebisTvis da a.S. saxelmwifo <strong>marTvis</strong>a da, sazogadod,<br />

politikuri procesebis sferoSi <strong>strategiuli</strong> dagegmva<br />

exmareba umaRles politikur xelisuflebas da saxelmwifo<br />

moxeleebs gansazRvron qveynis an romelime dargis<br />

ganviTarebis perspeqtivebi da SesaZleblobebi, msoflio<br />

ekonomikuri da politikuri sivrcis cvlilebebis<br />

mimarTulebebi da gamowvevebi, sazogadoebis moTxovnebi da a.S.<br />

jer kidev sul cota xnis winaT <strong>strategiuli</strong> dagegmva<br />

mxolod saxelmwifos umaRlesi politikuri xelisuflebis,<br />

dargis (saministroebis) xelmZRvanelobis, msxvili<br />

saerTaSoriso koncernebis prerogativa iyo. magram situacia<br />

swrafad icvleba da sul ufro da ufro meti biznes-kompania<br />

Tu saxelmwifo organizacia iwyebs <strong>strategiuli</strong> dagegmvis<br />

SesaZleblobebis gamoyenebas.<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis procesi zogadad SeiZleba<br />

warmovadginoT Semdegi Tanmimdevrobis saxiT:<br />

• organizaciis misiisa da miznebis gansazRvra da Sefasebis<br />

kriteriumebis dadgena;<br />

• organizaciis funqcionirebis garemos analizi. garemos<br />

analizi moicavs organizaciis Zlieri da susti mxareebis,<br />

misi potencialuri SesaZleblobebisa da safrTxeebis<br />

analizs arsebuli gare da Sida informaciis damuSavebis<br />

safuZvelze. garemos analizis dros gaTvaliswinebuli<br />

unda iqnas ara mxolod organizaciis Sida ekonomikuri<br />

faqtorebi, aramed agreTve, organizaciis gareT arsebuli<br />

59


moTxovnebi, socialuri da ekonomikur-politikuri<br />

faqtorebi da sxv.<br />

• organizaciis moqmedebis strategiis SerCeva da realizeba.<br />

aq SesaZlebelia miRebul iqnas gadawyvetilebebi<br />

resursebis ganawilebis, garemosadmi adaptaciis, Sida<br />

koordinaciis mizniT da sxv.<br />

• <strong>strategiuli</strong> gadawyvetilebebis Sesrulebis monitoringi,<br />

Sefaseba, prognozi da, saWiroebis SemTxvevaSi,<br />

koreqtireba.<br />

mTavari is aris, rom perspeqtiuli gegmebisgan<br />

gansxvavebiT <strong>strategiuli</strong> gegma cocxali organizmis msgavsia,<br />

aq aramcTu SesaZlebeli, aramed aucilebelia organizaciis<br />

ganviTarebis mravali variantis, alternatiuli versiebis<br />

arseboba. ra Tqma unda, Tu biznes-kompaniaSi kompaniis<br />

ganviTarebis strategia SeiZleba Seicvalos xelmZRvanelobis<br />

swrafi gadawyvetilebiT, saxelmwifo struqturebSi ase ar<br />

xdeba. magram, mainc, saxelmwifo organizaciis <strong>strategiuli</strong><br />

ganviTarebis gegmac unda iTvaliswinebdes mis winaSe mdgari<br />

amocanebis gadawyvetis sxvadasxvagvar SesaZleblobas<br />

organizaciis uflebamosilebis farglebSi. mmarTvelobiTi<br />

sakiTxebis gadawyvetis dros erTmaneTTan Sexamebuli unda<br />

iyos rogorc maTematikuri (raodenobrivi) meTodebi, aseve<br />

SemoqmedebiTi midgoma, intuiciiT nakarnaxevi mosazrebebi,<br />

amave dros, gaTvaliswinebuli unda iqnas adamianuri<br />

faqtoris mniSvneloba.<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis procesis efeqtiani<br />

war<strong>marTvis</strong>Tvis upirveles yovlisa saWiroa organizaciis<br />

xelmZRvanelobis <strong>strategiuli</strong> azrovneba. <strong>strategiuli</strong><br />

azrovneba warmoadgens sistemuri azrovnebis garkveul tips,<br />

romelic aerTianebs azrovnebis racionalur da SemoqmedebiT<br />

komponentebs, obieqtur da subieqtur aspeqtebs, axorcielebs<br />

sxvadasxva koncefciebisa da meTodebis integrirebas. erTi<br />

mxriv, <strong>strategiuli</strong> azrovneba ganviTarebuli analitikuri<br />

unar-Cvevebis erT-erTi formaa, romelic emyareba logikisa da<br />

formaluri meTodebis Tanmimdevrul da zust gamoyenebas.<br />

60


meore mxriv, tradiciuli warmodgenebis gadalaxvis<br />

SemoqmedebiTi (kreatiuli) unari, araformaluri da, xSirad,<br />

intuiciuri midgoma ama Tu im sakiTxebis gadawyvetis dros.<br />

biznesisa Tu saxelmwifo mmarTvelobis dagegmva SemoqmedebiTi<br />

midgomis gareSe mogvcems ara strategiul, cocxal gegmas,<br />

romelic SeiZleba Seicvalos situaciis cvlilebis<br />

kvalobaze, aramed erTxel da samudamod dadgenil, gaxevebul<br />

sqemas, romlis Sesruleba moiTxovs mxolod mocemuli<br />

instruqciebis zust Sesrulebas miuxedavad garemo pirobebis<br />

cvlilebebisa. rogorc viciT, aseTi midgoma ganwirulia<br />

marcxisTvis rogorc biznesis sferoSi, ise saxelmwifo<br />

mmarTvelobaSi, rac naTlad daadastura ganvlilma istoriam,<br />

maT Soris sabWoTa kavSiris ngrevam.<br />

<strong>strategiuli</strong> azrovneba sxvadasxvanairad vlindeba<br />

politikaSi, samxedro saqmeSi, biznesSi. aRsaniSnavia, rom Zvel<br />

CineTSi ukve iyo dawerili traqtati ,,omis xelovneba~,<br />

romlis avtoradac iTvleba Cineli moazrovne da strategosi<br />

sun Zi (an, sxvanairad sun-cu) 11 . metad sainteresoa misi azri<br />

strategosis Sesaxeb: ,,vinc gaimarjva asjer as konfliqtSi,<br />

mas maincdamainc didi xelovneba ar gaaCnia. strategiis<br />

gamoyenebis xelovneba imorCilebs sxvas masTan konfliqtis<br />

gareSe”. aRniSnul traqtatSi gadmocemulia sxvadasxva<br />

samxedro rCevebi (e.w. strategemebi) romlebic gamarjvebis<br />

miRwevis mizniT mowinaaRmdegisTvis sxvadasxva eSmakuri<br />

xafangebis dagebas gulisxmobs.<br />

samxedro strategiasa da sxvadasxva samxedro eSmakebobs<br />

did yuradRebas uTmobdnen agreTve antikur romSi. romis<br />

saxelmwifo da samxedro moRvawis seqstus iulius<br />

frontinusis naSromSi `strategemebi~ gadmocemulia<br />

samxedro Teoria, romelic sistematizebulia samxedro-<br />

11 sun Zi _ Cineli moazrovne da strategosi, romelic cxovrobda<br />

daaxloebiT Zveli w.aR. VI an IV saukuneSi. sxva monacemebiT Zv. w.aR. 313-<br />

238 ww.-Si. ix Сунь Цзы. Искусство войны. an Sun Tzu. On the art of<br />

war. arsebobs qarTuli Targmanic.<br />

61


istoriuli magaliTebis (startegemebis) saxiT 12 .<br />

warmatebuli samxedro moqmedebebisTvis frontinusis azriT<br />

aucilebelia omis guldasmiT momzadeba, brZolebis droisa<br />

da adgilis sworad SerCeva, saTanado samxedro<br />

struqturebis Camoyalibeba, mowinaaRmdegis dezorganizaciis<br />

xerxebis gamoyeneba da sxv. amasTan, samxedro Teoria<br />

ganxilulia istoriul gamocdilebasTan mWidro kavSirSi,<br />

rac metad mniSvnelovania.<br />

SevniSnoT, rom samxedro strategiis kargad floba<br />

sulac ar niSnavs imas, rom aseve kargad SeiZleba flobde<br />

biznesis an saxelmwifo <strong>marTvis</strong> xelovnebas. am TvalsazrisiT<br />

sagulisxmoa didi frangi politikosebis napoleonisa da<br />

taleiranis moRvaweobaTa Sedareba. rodesac genialurma<br />

samxedro strategma da saxelmwifo moRvawem, napoleon<br />

bonapartem gadaaWarba samxedro warmatebaTa SesaZleblobis<br />

zRvars da ukve msoflios batonoba ganizraxa, taleirani<br />

(napoleonis imperiis sagareo saqmeTa ministri) mixvda, rom<br />

adre Tu gvian es safrangeTis katastrofas gamoiwvevda da<br />

ukve ramdenime wliT adre, rodesac imperatori napoleoni<br />

da mis mier Seqmnili safrangeTis imperia jer kidev didebis<br />

zenitSi iyo, daiwyo napoleonis Semdgom epoqaSi safrangeTis<br />

(da sakuTari Tavis) usafrTxobaze zrunva. sabolood<br />

napoleoni damarcxda gaerTianebul evropasTan omSi, xolo<br />

taleiranma ostaturi diplomatiuri svlebiT damarcxebuli<br />

safrangeTi, faqtobrivad okupirebuli qveyana aramcTu<br />

gadaarCina danawilebas gamarjvebuli saxelmwifoebis<br />

kongresze venaSi (1915 w.), aramed, ufro metic, SeunarCuna<br />

mas teritoriebi (maT Soris, 1789 wlis revoluciis Semdeg<br />

mopovebulic ki), siZliere, avtoriteti da didi<br />

12 seqstus iulius frontinusi (daaxloebiT 35-103 ww). laTinurad Sextus<br />

Iulius Frontinus. Stragemata. ... Секст Юлий Фронтин. Стратегемы (Военные<br />

хитрости).<br />

62


saxelmwifos statusi, evropul da msoflio politikaSi<br />

pirvelxarisxovani moTamaSis mdgomareoba.<br />

aseve, gansakuTrebuli <strong>strategiuli</strong> azrovnebiT<br />

gamoirCeoda didi germaneli saxelmwifo moRvawe otto fon<br />

bismarki, romelmac moaxerxa wvril samTavroebad daqsaqsuli<br />

qveynis gaerTianeba da, faqtobrivad, Seqmna iseTi Zlieri da<br />

sicocxlisunariani saxelmwifo, romelic, dResac,<br />

miuxedavad Tavsdamtydari katastrofebisa, msoflios erTerTi<br />

umdidresi da uZlieresi saxelmwifoa. SevniSnoT, rom<br />

XX saukunis tragediebis mizezi gaxda germaniis maSindel<br />

xelisufalTa mier bismarkis <strong>strategiuli</strong> kursis uaryofa<br />

(dawvrilebiT ix. danarTi 1).<br />

sruliad gansxvavebuli Sinaarsis matarebelia<br />

strategia biznesis amocanebisTvis. biznesis TvalsazrisiT<br />

strategia aris detaluri, Sors gaTvlili, yovelmxrivi,<br />

kompleqsuri gegma, rac imisTvis aris gamiznuli, rom<br />

uzrunvelyos organizaciis misiis ganxorcieleba da misi<br />

miznebis miRweva. aq sagulisxmoa aRiniSnos <strong>strategiuli</strong><br />

koncefciis evolucia samxedrodan ekonomikurisken. samxedro<br />

da ekonomikur strategiaTa Soris aris mravali msgavseba,<br />

magram mTavaria maT Soris arsebuli umniSvnelovanesi<br />

gansxvaveba. samxedro strategiis mizani aris mtris<br />

ganadgureba. ekonomikuri strategiisa ki _ komerciuli<br />

efeqtis miReba. momxmarebelTa mosazidad sulac ar aris<br />

saWiro konkurentebis ganadgureba. SeiZleba konkurenti<br />

sulac ar gyavdes (magaliTad, vaWroba da warmoeba ssrk-Si).<br />

aq mTavari aris miaRwio konkurentul upiratesobas.<br />

upiratesoba ara konkurentTan, aramed momxmarebelTan<br />

mimarTebaSi.<br />

magaliTad, afTiaqis gaxsna sjobs iq sadac sxva<br />

afTiaqebicaa da ara calke, sadRac. ratom? sadac meti<br />

afTiaqia, iq meti momsvlelia. konkurentuli brZola sxva<br />

afTiaqis ganadgurebas ki ar niSnavs, aramed klientisTvis<br />

ukeTesi momsaxurebis, konkurentze ufro dabali fasebis da/an<br />

ufro maRali xarisxis medikamentebis SeTavazebas/miwodebas.<br />

63


imisaTvis, rom organizaciam efeqtiani funqcionireba<br />

SeZlos, mis xelmZRvanelobas sworad unda hqondes<br />

gaazrebuli Tu ra aris da ras moiTxovs strategia.<br />

strategia aris saboloo Sedegis miRwevis saSualeba.<br />

amasTan, strategia aerTianebs organizaciis yvela nawils erT<br />

mTlianobaSi da moicavs organizaciis yvela ZiriTad aspeqts.<br />

meore mxriv, strategia gansazRvravs organizaciis<br />

grZelvadian gegmebs da uzrunvelyofs organizaciis gegmebis<br />

yvela nawilis urTierTSeTavsebadobas cvladi garemos<br />

pirobebSi. am TvalsazrisiT SeiZleba iTqvas, rom strategia<br />

aris winaswar dagegmili reaqcia garemos cvlilebaze.<br />

organizaciis Zlieri da susti mxareebis, agreTve, misi<br />

ganviTarebis SesaZleblobebis da Seferxebebis analizi aseve<br />

strategiis Semadgeneli nawilia.<br />

organizaciis strategia mxolod maSin aris namdvili da<br />

efqetianad moqmedi Tu ki igi Seicavs naTel miznebs, romelTa<br />

miRweva gadamwyvetia saqmis saboloo warmatebisaTvis.<br />

garda amisa:<br />

- strategia xels unda uwyobdes iniciativas;<br />

- strategia unda axdendes mTavari Zalisxmevis<br />

koncentrirebas saWiro dros da saWiro adgilas;<br />

- strategia unda iTvaliswinebdes moqmedebis iseT<br />

moqnilobas, raTa resursebis minimaluri odenobiT<br />

SesaZlebeli iyos maqsimaluri Sedegebis miRweva;<br />

- strategia unda axorcielebdes organizaciis Semadgeneli<br />

rgolebis koordinirebul moqmedebas;<br />

- strategia unda varaudobdes moqmedebaTa gasageb ganrigs;<br />

- strategia unda uzrunvelyofdes miRebuli<br />

gadawyvetilebebis realizebisTvis saWiro garantirebul<br />

resursebs.<br />

kerZod, biznesis <strong>marTvis</strong> SemTxvevaSi strategia iZleva<br />

pasuxs kompaniis arsis, misi arsebobis ZiriTad kiTxvebze. es<br />

kiTxvebia:<br />

- ra aris, ras warmoadgens Cveni biznesi dRes?<br />

- rogori unda gaxdes Cveni biznesi xval?<br />

- rogoria Cveni saqoneli, funqciebi, bazrebi?<br />

64


- ra unda gavakeToT dasaxuli miznebis misaRwevad?<br />

sazogadod strategia erTdroulad aris aqtiuric<br />

(dagegmili) da reaqtiulic (situaciisadmi morgebadi).<br />

realuri (faqtobrivi) strategia unda warmoadgendes<br />

dagegmili moqmedebebaTa da garemos cvalebadobiT gamowveul<br />

sapasuxo momedebebaTa Sexamebas. am TvalsazrisiT<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmva aris uwyveti, ganaxlebadi procesi.<br />

xelmZRvanelis amocanaa dainaxos kompania ara mxolod<br />

iseTi, rogoric aris, aramed iseTi, rogoric unda iyos.<br />

amasTan, strategia orientirebuli unda iyos upiratesad gare<br />

da ara Sida pirobebze.<br />

strategiis yvela zemoT moyvanili gansazRvrebis codna<br />

da gaazreba saSualebas aZlevs organizaciis xelmZRvanelobas<br />

Camoayalibos TviTSemowmebis testi (e.w. Check-list), romliTac<br />

gairkveva aqvs Tu ara mis organizacias ganviTarebis<br />

strategia. TviTSemowmebisTvis organizaciis xelmZRvanelma<br />

unda upasuxos iseT kiTxvebs, romelic moicavs zemoTmoyvanil<br />

ganmartebebs. magaliTad, man unda upasuxos aseT SekiTxvebs:<br />

� viciT Tu ara ra aris Cveni saboloo mizani?<br />

� gvaqvs Tu ara warmodgenili rogor unda mivaRwioT<br />

saboloo Sedegs?<br />

� aris Tu ara organizaciis miznebi mkafiod da naTlad<br />

gansazRvruli?<br />

� aris Tu ara organizacia `erTiani gundi~?<br />

� gasagebia Tu ara moqmedebaTa ganrigi organizaciis yvela<br />

Semadgeneli rgolisTvis?<br />

� organizaciis ganviTarebis strategiiT gansazRvrulia Tu<br />

ara saWiro resursebi?<br />

� arsebobs Tu ara organizaciaSi ganviTarebis strategiiT<br />

gansazRvruli saWiro resursebi? da a.S.<br />

aRniSnul kiTxvebze dadebiTi pasuxis gacemis SemTxvevaSi<br />

mkafiod unda Camoyalibdes Tu ras warmoadgens arsebuli<br />

biznesi dRes da rogori iqneba xval, rogoria kompaniis<br />

saqoneli da funqciebi, rogoria bazris koniunqtura,<br />

dabolos, unda arsebobdes saTanado gegma dasaxuli miznebis<br />

misaRwevad.<br />

65


miRebuli pasuxebis mixedviT SesaZlebelia davadginoT<br />

arsebobs Tu ara Cvens organizaciaSi ganviTarebis strategia,<br />

aqvs Tu ara mis xelmZRvanels <strong>strategiuli</strong> azrovneba, ra<br />

naklovanebebi gvaqvs da ra aris gasakeTebeli iseTi<br />

strategiis Sesaqmnelad, romelic efeqtianad moqmedi iqneba.<br />

organizaciaSi strategiis ganmxorcielebelia kompaniis<br />

prezidenti, aRmasrulebeli direqtori, generaluri<br />

direqtori, kompaniis mepatrone, direqtorTa sabWos<br />

Tavmjdomare, mewarme, sportuli gundis mwvrTneli, TeatrSi<br />

_ reJisori, omSi _ sardali, universitetSi _ reqtori,<br />

dekani, kaTedris gamge. am SemTxvevaSi mas strategi ewodeba,<br />

swored igia pasuxismgebeli saerTo saqmis warmatebaze.<br />

strategis roli gansakuTrebulia. warumateblobis<br />

SemTxvevaSi, yvelaze metad, pasuxismgebloba swored strategs<br />

ekisreba. Tumca es imas ar niSnavs, rom xelmZRvanel<br />

Tanamdebobaze myofi piri yovelTvis Seefereba strategis<br />

cnebas.<br />

strategiul saqmianobaSi yvelas Tavisi stili aqvs,<br />

gemovneba, meTodebi. magram, mainc, miuxedavad stilisa da<br />

gemovnebisa, arsebobs zogadi moTxovnebi, romlebic<br />

gansazRvravs moTxovnebs strategisadmi..<br />

biznes-kompaniaSi strategi eZebs pasuxs Semdeg kiTxvebze:<br />

rogoria Cveni biznesi? rogoria Cveni biznesis mdgomareoba?<br />

rogori iyo Cveni biznesi guSin? ra Zlieri da susti<br />

mxareebi gvaqvs, ra SegviZlia da ra ar SegviZlia? 13 ra<br />

gviSlis xels? ra gviwyobs xels? saiT mivdivarT? da a.S.<br />

analogiurad Camoyalibdeba strategis funqciebi<br />

saxelmwifo organizaciaSi, im arsebiTi gansxvavebiT, rom<br />

gadawyvetilebis realizebam biznes-gadawyvetilebis<br />

13 an sxva sityvebiT, strategma unda Caataros kompaniis e.w. SWOT analizi,<br />

romlis meSveobiTac ganisazRvreba misi Zlieri da susti mxareebi,<br />

SesaZleblobebi da safrTxeebi abreviatura SWOT Sedgeba sityvebisgan:<br />

Strenghts – Zlieri mxareebi, Weakness – susti mxareebi, Opportunities _<br />

SesaZleblobebi, Threats _ safrTxeebi.<br />

66


ealizebasTan SedarebiT SeiZleba gacilebiT meti dro da<br />

Zalisxmeva moiTxovos.<br />

rogorc saxelmwifo organizaciis, ise biznes-kompaniis<br />

warmatebis erT-erTi aucilebeli piroba aris sworad<br />

gansazRvruli misiis arseboba.<br />

misia aris organizaciis (kompaniis) hipermizani, raRac<br />

ufro meti, vidre mizani, organizaciis kredo, filosofia,<br />

principebi. misia SesaZloa arc iyos absoluturad realuri<br />

da miRwevadi. organizaciam (kompaniam) unda daisaxos<br />

miRwevadi miznebi, mxolod maSin aqvs am organizacisa Tu<br />

kompaniis arsebobas gamarTleba. rac Seexeba misias, is<br />

SeiZleba mTlianobaSi miuRwevadic iyos, magram unda<br />

miuTiTebdes im generalur mimarTulebaze, romliskenac unda<br />

miiswrafvodes saxelmwifo organizacia Tu biznes-kompania.<br />

misia gansazRvravs organizaciis, politikuri partiis,<br />

saxelmwifos rols politikur scenaze, xolo bizneskompaniisa<br />

_ biznesis scenaze 14 .<br />

14 magaliTi. ganvixiloT saqarTvelos erT-erTi umsxvilesi sawarmos, Sps<br />

`saqarTvelos rkinigzis~ misia. erTi SexedviT, SesaZloa, vifiqroT, rom Sps<br />

`saqarTvelos rkinigzis~ misia unda ganisazRvrebodes rogorc sarkinigzo<br />

momsaxureba, rac TiTqos bunebrivad gamomdinareobs biznesis am saxeobidan.<br />

magram menejmentis TvalsazrisiT aseTi midgoma seriozuli Secdomaa, rac<br />

mravalwilad ganapirobebs sawarmos gakotrebis riskis zrdas. es<br />

daadastura kidec rigi sarkinigzo kompaniis warumatebelma saqmianobam. Sps<br />

`saqarTvelos rkinigzis~, rogorc biznes-sawarmos, misia aris<br />

satransporto momsaxureba, rac afarTovebs am struqturis saqmianobis<br />

areals da ukve bunebrivad ganapirobebs kompaniis iseTi miznebisa da<br />

amocanebis arsebobas, rac kvlavac uzrunvelyofs kompaniis momgebian<br />

saqmianobas. Tu misias mxolod sarkinigzo gadazidvebiT SemovfarglavT,<br />

maSin klientis momsaxurebis sfero, saerTod, yuradRebis miRma rCeba. sul<br />

ufro mzardi konkurenciis pirobebSi warmatebisTvis sakmarisi aRaraa<br />

Semoifarglo mxolod sarkinigzo gadazidviT da tvirTmflobels SesTavazo<br />

mxolod tvirTis gadazidva erTi sadguridan meoreSi (vTqvaT, foTi-<br />

Tbilisis marSrutiT), aramed unda moizido kidec klienti da yvela piroba<br />

Seuqmna mas, anu unda SesTavazo yvela saWiro servisi, raTa man rkinigzis<br />

transportis gamoyeneba amjobinos sxva saxis transports. aseT kompleqsur,<br />

srul serviss gulisxmobs satransporto momsaxurebis misia. aseTi misia<br />

ukve sxvagvar miznebsac ganapirobebs. magaliTad, mizani unda iyos ara<br />

tvirTbrunvis moculobis gazrda (rac TavisTavad aris aucilebeli, magram<br />

67


kompaniis strategiis ganmapirobebeli kidev erTi<br />

umniSvnelovanesi cneba aris organizaciis (kompaniis)<br />

potenciali. kompaniis potenciali warmoadgens mis<br />

resursebs, resursebis Sevsebis wyaroebs, igi uzrunvelyofs<br />

kompaniis konkurentul upiratesobas da mdgradobas cvlad<br />

garemoSi, axdens negatiuri faqtorebis neitralizebas.<br />

biznes-kompaniis, arakomerciuli organizaciis Tu<br />

politikuri struqturis strategias, misiasa da<br />

potencialTan erTad, ganapirobebs misi miznebi. sworad<br />

Camoyalibebuli mizani formirebulia zustad, aris gazomvadi,<br />

miRwevadi, droSi gansazRvruli da Seesabameba kompaniis<br />

ganviTarebis strategias da Semsruleblebis interesebs.<br />

kompanias unda hqondes ara mxolod safinanso, aramed,<br />

agreTve, <strong>strategiuli</strong> miznebi. safinanso miznebi gasagebia. Tu<br />

mogeba ar geqneba biznesi daixureba. <strong>strategiuli</strong> miznebi ki<br />

miuTiTebs xelmZRvanelobas ra unda gaakeTos man biznesis<br />

gasaZliereblad. safinanso miznebi aris – mogebis zrda,<br />

sainvesticio Semosavlebis zrda, kreditunarianobis amaRleba,<br />

aqcionerTa dividendebis zrda. <strong>strategiuli</strong> miznebi aris –<br />

kompaniis konkurentunarianobis amaRleba, poziciebis<br />

SenarCuneba bazarze, konkurentTa produqciaze ukeTesi<br />

xarisxis miRweva, dargSi arsebul zrdis maCvenebelze ukeTesi<br />

maCveneblis miRweva, momsaxurebis gaumjobeseba, bazris wilis<br />

gazrda, konkurentebTan SedarebiT xarjebis Semcireba,<br />

saerTaSoriso bazarze poziciebis mopoveba, teqnologiuri<br />

liderobis miRweva, zrdis pirobebis Seqmna. direqtorma<br />

(mflobelma) unda izrunos ara mxolod safinanso<br />

mdgomareobis uzrunvelyofaze, aramed kompaniis<br />

konkurentunarianobasa da perspeqtivaze.<br />

sxvadasxva kompanias sxvadasxva miznebi aqvs. kompaniis<br />

strategia dinamikurad formirdeba sxvadasxva elementebisgan<br />

sawarmos ganviTarebis procesSi. strategia aucileblad<br />

arasakmarisi piroba warmatebis misaRwevad), rogorc es sabWoTa kavSiris<br />

dros xdeboda, aramed, safinanso mogebis gazrda.<br />

68


yovelTvis unda gadaixedos cvladi pirobebis gaTvaliswinebiT<br />

an/da srulyofis mizniT.<br />

is sakiTxi, Tu ramdenad sworad aris SerCeuli<br />

strategia da ramdenad sworad xdeba misi ganxorcieleba,<br />

Seadgens strategiis efeqtianobis sagans. strategiis<br />

efeqtianobis ganisazRvreba ramdenime maCveneblis mixedviT. es<br />

maCveneblebia: strategiis Sesabamisoba, kompaniis<br />

konkurentunarianoba da kompaniis mwarmoebluroba _ kargi<br />

strategia zustad Seesabameba kompaniis Sida da gare<br />

mdgomareobas, karg strategias mivyavarT mdgradi<br />

konkurentunarianobisken. rac ufro konkurentunariani xdebi,<br />

miT ufro kargia strategia. kargi strategia iwvevs<br />

mwarmoeblurobis zrdas, mogebis zrdas an mdgomareobis<br />

gaumjobesebas.<br />

amave dros, kompaniis warmatebas gansazRvravs mTeli<br />

rigi e.w. warmatebis faqtorebi. es faqtorebi SeiZleba iyos<br />

sxvadasxva xasiaTisa da Sinaarsis: teqnologiuri, sawarmoo,<br />

savaWro, marketinguli, kvalifikaciuri, organizaciuli da<br />

sxv. garda amisa, kompaniis warmatebas mniSvnelovnad<br />

ganapirobebs kompniis imiji da saxeli, misi reputacia,<br />

saerTo mcire danaxarjebi, kargi adgilmdebareoba, Tavaziani<br />

muSakebi, kapitali, patentebi da sxv.<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis<br />

procesi<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis amocana saboloo anagariSiT<br />

gamoixateba <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> procesis efeqtianobiT.<br />

biznesis strategias gansazRvravs <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong><br />

xuTi etapi:<br />

I. gadawyvetilebis miReba biznesis sferos arCevis<br />

mizniT.<br />

II. mas Semdeg rac gansazRvrulia kompaniis ganviTarebis<br />

<strong>strategiuli</strong> mimarTuleba (<strong>strategiuli</strong> xedva), saWiroa<br />

<strong>strategiuli</strong> xedvis gardaqmna konkretul amocanebsa da<br />

miznebSi.<br />

69


III. am etapze unda Camoyalibdes im praqtikul<br />

RonisZiebaTa nusxa, romelSic dawvrilebiT iqneba miTiTebuli<br />

kompaniis ganyofilebebisa Tu departamentebis samuSao<br />

davalebebi, operatiuli gegmebi, pasuxismgebeli pirebi,<br />

Semowmebisa da kontrolis meqanizmebi da a.S.<br />

IV. arCeuli strategiis kvalificirebuli<br />

realizeba.<br />

V. strategiis realizebis monitoringi anu muSaobis<br />

Sedegebis kontroli da Sefaseba, axali tendenciebis<br />

Seswavla.<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> nebismier etapze miRebuli<br />

gadawyvetileba SesaZlebelia gadaisinjos monitoringis etapis<br />

Sedegebis mixedviT Tu amas moiTxovs Seqmnili realuri<br />

viTareba. <strong>strategiuli</strong> marTva aris uwyveti, ganaxlebadi<br />

procesi. amitom, zemoxsenebul xuT etaps Soris sazRvrebi ar<br />

arsebobs. aRniSnuli etapebis gancalkevebas mxolod<br />

formaluri xasiaTi aqvs da isic kompaniis top-menejerTa<br />

warmosaxvaSi.<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> procesi Sedgeba Semdegi<br />

urTierTdakavSirebuli etapebisgan: strategiis dagegmva,<br />

<strong>strategiuli</strong> organizeba (strategiis realizeba),<br />

<strong>strategiuli</strong> kontroli da regulireba.<br />

organizaciis strategiis dagegmva iwyeba analiziT:<br />

arsebuli situaciis Sida da gare faqtorebisa da moqmedebis<br />

kvleviT. es aris is faqtorebi, romelTa meSveobiTac<br />

SesaZlebelia konkurentuli upiratesobebis miRweva,<br />

SenarCuneba, ganviTareba da kapitalizacia. saboloo angariSiT,<br />

strategiis dagegmvis stadiis dros xorcieldeba strategiis<br />

damuSaveba, <strong>strategiuli</strong> analizi da strategiis arCevani.<br />

strategiis arCevanis dros mimdinareobs alternativebis Zebna.<br />

am Zebnis Sedegad ganxorcieldeba saukeTeso strategiis<br />

arCevani. arCeulma strategiam unda moaxdinos: firmis Zlieri<br />

mxareebis kapitalizacia; susti mxareebis daZleva;<br />

safrTxisaTvis Tavis arideba.<br />

konkretulad biznes-kompaniisTvis strategiis dagegmva<br />

aris mmarTvelobiTi procesi, romelmac unda Seqmnas da<br />

70


SeinarCunos kompaniis miznebis, potencialuri<br />

SesaZleblobebisa da bazarze arsebuli situaciis<br />

<strong>strategiuli</strong> Sesabamisoba. garda amisa, strategiul gegmaSi<br />

gansazRvruli unda iyos, agreTve, kompaniis safinanso<br />

saqmianoba xangrZlivi periodisaTvis. amisaTvis unda Catardes<br />

grZelvadiani safinanso prognozireba.<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> Semdegi etapia <strong>strategiuli</strong><br />

organizeba, romelic moiTxovs <strong>strategiuli</strong> procesis<br />

organizatorTa da SemsrulebelTa TviTdisciplinas,<br />

pasuxismgeblobas, Tavdadebas. <strong>strategiuli</strong> organizebis<br />

stadiis dros xorcieldeba organizaciuli sistemis awyobagamarTva<br />

arCeuli strategiis Sesabamisad, strategiis<br />

danergva, strategiis realizeba, organizaciuli sistemis<br />

<strong>strategiuli</strong> organizeba an regulireba. strategiis<br />

realizebis dros ganisazRvreba kompaniis struqtura, misi<br />

Semadgeneli elementebis funqcia, personali da sistemebi.<br />

strategiis dagegmvisa da <strong>strategiuli</strong> organizebis<br />

Semdeg iwyeba <strong>strategiuli</strong> kontroli da regulireba. es aris<br />

miRweuli Sedegebis da arCeuli strategiis monitoringi,<br />

Sefaseba, kontroli da regulireba. nebismieri darRvevis<br />

SemTxvevaSi unda ganxorcieldes strategiis koreqtireba<br />

dasaxuli miznebis misaRwevad.<br />

sazogadod <strong>strategiuli</strong> dagegmva unda daviwyoT sawyisi<br />

poziciis gaanalizebiT, Cven sakuTar Tavs (kompanias) vusvamT<br />

kiTxvebs _ sad viyaviT guSin? sad varT axla? vin varT, ras<br />

warmovadgenT? ra gvsurs, ras vapirebT, saiT mivdivarT? ra<br />

aris gasakeTebeli miznis misaRwevad? magram, amave dros, unda<br />

gavarkvioT ris gakeTebaa saWiro da SesaZlebeli.<br />

paralelurad vaanalizebT Cvens sust da Zlier mxareebs. Tu<br />

ki viciT ra gviSlis xels da ra gvexmareba, maSin TiTqos<br />

naTeli xdeba ra aris gasakeTebeli: winaaRmdegoba unda<br />

daiZlios, xolo mxardaWera _ gamoviyenoT. cxadia, rom<br />

praqtikulad am sakiTxebis gadawyveta arc Tu ise ioli<br />

gansaxorcielebelia. mas Semdeg, rac gavarkvevT zemoxsenebeul<br />

sakiTxebs SegviZlia ganvsazRvroT ra SeiZleba rom gavakeToT<br />

da ra unda gavakeToT. gadawyvetilebis mirebiT sruldeba<br />

71


<strong>strategiuli</strong> dagegmvis mosamzadebeli etapi. gadawyvetilebis<br />

miRebiT ukve viciT ra unda gavakeToT, rogor vimoqmedoT,<br />

ukve gvaqvs moqmedebis strategia. Semdeg iwyeba <strong>marTvis</strong><br />

procesi.<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis procesSi erT-erTi<br />

umniSvnelovanesi etapi aris <strong>strategiuli</strong> alternatiuli<br />

arCevanis gakeTeba. imisda mixedviT, Tu rogoria <strong>marTvis</strong><br />

obieqtis specifika, gveqneba <strong>strategiuli</strong> dagegmvis<br />

gansxvavebuli tipis amocanebi, magram ZiriTadi, principuli<br />

sakiTxebi ucvleli rCeba.<br />

biznes-kompaniis ganviTarebis dros, kompaniis<br />

mdgomareobis mixedviT, aucileblad warmoiqmneba <strong>strategiuli</strong><br />

ganviTarebis erT-erTi Semdegi alternativa:<br />

� stabiluri ganviTarebis strategia _ stabilur,<br />

Camoyalibebul organizaciebSi yvelaze ufro xelsayrelia<br />

kompaniis ganviTarebis SezRuduli zrda.<br />

� dinamikuri ganviTarebis strategia _ dinamikurad mzard<br />

dargebSi uzrunvelyofili unda iqnas swrafi zrda, TviT<br />

zrdis tempis zrda.<br />

� Senelebuli ganviTarebis strategia kompaniis stagnaciis<br />

periodSi dgeba misi saqmianobis Semcirebis problema, rac<br />

kompaniis racionalizaciis ukanaskneli saSualeba, jansaRi<br />

gzaa.<br />

<strong>strategiuli</strong> alternativebis SerCevis dros didi<br />

mniSvneloba aqvs kompaniis safinanso analizis sworad<br />

Catarebas. safinanso analiziT gamovlindeba kompaniaSi<br />

arsebul problemaTa simptomebi da tendenciebi;<br />

raodenobrivad Sefasdeba kompaniis Zlieri da susti mxareebi.<br />

amasTan erTad, unda gaviTvaliswinoT, rom <strong>strategiuli</strong><br />

TvalsazrisiT safinanso analizis Sedegebze gadametebul<br />

dayrdnobas SesaZloa axasiaTebdes uaryofiT mxareebic.<br />

vinaidan, safinanso analizi yovelTvis warsuls asaxavs, ramac<br />

SesaZloa ver asaxos teqnologiebisa da bazrebis swrafi<br />

cvlilebebi. amasTan erTad, mxolod warsuli gamocdilebidan<br />

gamomdinare xSirad, SeuZlebelia momavlis ganWvreta. garda<br />

72


amisa, safinanso monacemebi SeiZleba gamoyenebul iqnas<br />

subieqturi interpretaciisTvis.<br />

biznes-strategiis<br />

tipebi<br />

saqmianobis masStabebis mixedviT SeiZleba ganvasxvavoT<br />

biznes-strategiis sami tipi: korporaciuli strategia<br />

(mTlianad organizacis ganviTarebis strategia), biznesis<br />

saxeobis, mimarTulebis strategia, da funqcionaluri<br />

strategia.<br />

<strong>strategiuli</strong> amocanebis dagegmva da marTva praqtikulad<br />

SesaZlebelia mxolod korporaciul doneze. korporaciuli<br />

strategia ufro zogadia. korporaciuli strategiis mTavari<br />

mizania dagegmili mogebis miReba naklebi danaxarjebiT.<br />

mogebis ZiriTadi wyaroa kapitaldabandebebi da aqtivebi.<br />

mxolod danaxarjebis Semcirebaze orientirebam SeiZleba ver<br />

moitanos dagegmili mogeba. amitom korporaciuli strategiis<br />

mniSvnelovani mizania, agreTve, gansakuTrebuli Tvisebebis<br />

miRweva produqciis warmoebasa Tu momsaxurebis sferoSi.<br />

aseTi mizniT gaTvaliswinebulia myidvelTa uzrunvelyofa<br />

unikaluri saqonliT, axali faseulobebiT, gansakuTrebuli<br />

TvisebebiT, momsaxurebiT gayidvis Semdgom periodSi da sxv.<br />

amave dros, SesaZlebeli xdeba bazrisTvis ufro maRali<br />

fasebis karnaxic. korporaciuli strategiiT saukeTeso<br />

Sedegebi miiRweva orive aRniSnuli miznis kombinirebiT,<br />

rodesac korporacia axerxebs rogorc xarjebis Semcirebas,<br />

ise axali produqciis (momsaxurebis) SeTavazebas<br />

samomxmareblo bazrisTvis. es mizani Zneli misaRwevia.<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis mizani biznes-mimarTulebis<br />

doneze aris konkurentuli upiratesobis miRweva da<br />

SenarCuneba, misi kapitalizacia, arawamgebianobis wertilis<br />

gansazRvra da mudmivi monitoringi kompaniis momgebianobis<br />

uzrunvelsayofad.<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis mizani funqcionalur doneze<br />

aris kompaniaSi finansebis <strong>marTvis</strong> uzrunvelyofa, marketingis<br />

73


warmarTva, warmoebis organizeba, resursebis ganawileba,<br />

samecniero da sakonstruqtoro samuSaoebis Catareba.<br />

korporaciuli strategiis SemTxvevaSi strategia<br />

fokusirebulia kapitalze, misi moqmedebis area mTlianad<br />

mTeli kompania, strategiis resursi ganisazRvreba kompaniis<br />

kapitaliT, xolo strategiis kriteriumia misi efeqtianoba.<br />

biznes-mimarTulebis SemTxvevaSi strategia<br />

fokusirebulia konkurentuli upiratesobebis miRwevaze, misi<br />

moqmedebis area arsebuli biznes-mimarTuleba, strategiis<br />

resursi ganisazRvreba kompaniis Sida potencialiT, xolo<br />

strategiis kriteriumi _ miRweuli <strong>strategiuli</strong> poziciebiT.<br />

funqcionalur strategiis SemTxvevaSi strategia<br />

fokusirebulia efeqtianobaze, misi moqmedebis are<br />

ganisazRvreba Sida safirmo procesebiT, strategiis resursi<br />

ganisazRvreba kompaniaSi moqmedi sistemiT, strategiis<br />

kriteriumia _ Semosavlianoba.<br />

dabolos SevniSnavT, rom Tu organizacias surs<br />

ganaxorcielos saukeTeso marTva, maSin man unda SeZlos<br />

saukeTeso strategiis saukeTesod realizeba. saukeTeso<br />

strategiis ageba SesaZlebelia dagegmvisa da <strong>marTvis</strong><br />

kobernetikuli <strong>meTodi</strong>s gamoyenebiT<br />

74


Tavi 3<br />

<strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong><br />

<strong>kibernetikuli</strong> <strong>meTodi</strong><br />

`abstraqtuli azrovneba xSirad<br />

ufro mniSvnelovania, vidre codna~.<br />

albert ainStaini<br />

<strong>marTvis</strong> obieqtis<br />

<strong>kibernetikuli</strong> struqtura<br />

kibernetikis TvalTaxedviT sistemas warmovadgenT<br />

rogorc garkveuli saxis materialur obieqts, romelic sxva<br />

obieqtebisgan Sedgeba. am ukanasknelT mocemuli sistemis<br />

qvesistemebi ewodeba. kibernetikis Semdegi umniSvnelovanesi<br />

cnebaa sistemis mdgomareobis gansazRvra drois sxvadasxva<br />

momentSi. amrigad, kibernetika ganixilavs sistemis<br />

organizebas drosa da sivrceSi, anu imas, Tu rogor aris<br />

qvesistemebi sistemad SekavSirebuli da rogor gavlenas<br />

axdens erTi qvesistemis mdgomareobis cvlileba sxva<br />

qvesistemebisa da, saerTod, sistemis mdgomareobaze. mTavari<br />

yuradReba eqceva sistemis droSi organizebas, rac<br />

mizanmimarTulebis SemTxvevaSi, marTvas warmoadgens.<br />

amrigad, <strong>marTvis</strong> (<strong>kibernetikuli</strong>) TvalsazrisiT rogorc<br />

teqnologiuri sistemebi, ise cocxali organizmebi da<br />

sazogadoeba SeiZleba ganvixiloT erTiani poziciebidan.<br />

75


aseTive midgoma unda iqnes gamoyenebuli politikuri<br />

procesebis analizisa da <strong>marTvis</strong>aTvis da, maT Soris,<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> amocanebisTvis. sxva sityvebiT, rom<br />

vTqvaT, nebismieri movlena, problema <strong>marTvis</strong> TvalsazrisiT<br />

SegviZlia ganvixiloT, rogorc <strong>marTvis</strong> obieqti.<br />

<strong>kibernetikuli</strong> TvalsazrisiT unda ganvasxvavoT <strong>marTvis</strong><br />

obieqtebis xuTi klasi: cocxali organizmebi, teqnikuri<br />

sistemebi, ekonomikuri sistemebi, saxelmwifo da sazogadoeba.<br />

es ori ukanaskneli klasi SesaZlebelia warmovadginoT<br />

rogorc politikuri sistema. SeiZleba iTqvas, rom <strong>marTvis</strong><br />

Teoria srulyofilad aris damuSavebuli cocxali<br />

organizmebisa (medicina) da teqnikuri sistemebisTvis<br />

(avtomaturi <strong>marTvis</strong> Teoria), Tumca, sainformacio<br />

teqnologiebis ganviTarebis kvalobaze <strong>marTvis</strong> meTodebi kidev<br />

ufro ixveweba da sul ufro srulyofili xdeba. SedarebiT<br />

maRal donezea agreTve ekonomikuri sistemebis <strong>marTvis</strong><br />

Teoria. rac Seexeba politikur sistemebs, aq seriozuli<br />

CamorCenaa, gansakuTrebiT postsabWoTa da sazogadod,<br />

komunisturi orientaciis qveynebisTvis.<br />

<strong>kibernetikuli</strong> koncefciis Sesabamisad prioritetuli<br />

gaxda <strong>strategiuli</strong> menejmenti, <strong>strategiuli</strong> dagegmva<br />

biznesisa da sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi.<br />

SeiZleba iTqvas, rom postsabWoTa sivrceSi biznesis sferoSi<br />

nawilobriv gamoiyeneba strategiul marTvaze dafuZnebuli<br />

sxvadasxva praqtikuli receptebi. rac Seexeba saxelmwifo<br />

marTvas, aq, faqtobrivad, ignorirebulia <strong>marTvis</strong> Tanamedrove<br />

principebi, maT Soris <strong>kibernetikuli</strong> koncefciac, miuxedavad<br />

imisa, rom saxelmwifo <strong>marTvis</strong> kibernetikulma modelma<br />

praqtikulad daamtkica Tavisi upiratesoba _ msoflios<br />

ganviTarebuli qveynebis saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sistemebi<br />

ZiriTadad swored kibernetikul koncefcias eyrdnoba.<br />

<strong>marTvis</strong> modelis <strong>kibernetikuli</strong> struqtura<br />

SesaZlebelia warmovadginoT Semdegi saxiT (ix. naxazi 3.1).<br />

<strong>marTvis</strong> Teoriis TvalsazrisiT, gadasawyveti problema<br />

(<strong>marTvis</strong> obieqti) ganixileba rogorc erTgvari ,,Savi yuTi”,<br />

romlis SigniT mimdinare procesebi CvenTvis ucnobia an<br />

76


naklebad cnobili. Cvens gankargulebaSi ZiriTadad aris<br />

obieqtze moqmedi gare procesebi da obieqtis reaqcia am<br />

zemoqmedebaze, misi e.w. gamosasvleli procesi→Y_<br />

,,gamoZaxili“.→Y<br />

Cveni amocanaa ganvaxorcieloT am obieqtis optimaluri<br />

(garkveuli TvalsazrisiT saukeTeso) marTva. anu obieqtis<br />

gareT da mis SigniT mimdinare socialur-ekonomikuri,<br />

politikuri Tu fizikur-qimiuri procesebis gaTvaliswinebiT<br />

(anu Sesasvleli faqtorebis arsebuli mniSvnelobebisa da<br />

,,xmauris“ zemoqmedebis pirobebSi) ganvaxorcieloT iseTi<br />

gadawyvetileba (movaxdinoT <strong>marTvis</strong> iseTi zemoqmedeba),<br />

romelic saSualebas mogvcems mivaRwioT dasaxul mizans -<br />

uzrunvelvyoT ,,obieqtis” optimaluri funqcionireba.<br />

Tu ,,obieqti” sazogadoebaa, maSin saWiroa mivaRwioT mis<br />

socialur stabilurobas, ekonomikur keTildReobas,<br />

ideologiur Tanxmobas. Tu ,,obieqti” farTo moxmarebis<br />

saqonlis mwarmoebeli sawarmoa – mivaRwioT mis efeqtian,<br />

momgebian funqcionirebas, Tu ,,obieqti“ safexburTo klubia -<br />

mivaRwioT misi Sedegebis gaumjobesebas (Cempionobas, Tasis<br />

aRebas da a.S.).<br />

obieqtis Seswavlisa da <strong>marTvis</strong>aTvis saWiroa mopovebul<br />

iqnas mravalmxrivi informacia, gaizomos mravali sidide,<br />

romelTac, rogorc wesi erTmaneTisgan sruliad gansxvavebuli<br />

Tvisebebi aqvs. miuxedavad amisa, es sidideebi, faqtorebi,<br />

romlebic ganapirobeben obieqtis mdgomareobas, SeiZleba<br />

daiyos 4 jgufad:<br />

77


kontrolirebadi<br />

movlenebi da<br />

faqtorebi<br />

X<br />

ukukavSiri<br />

mmarTveli zemoqmedeba, gadawyvetileba U<br />

<strong>marTvis</strong><br />

obieqti anu<br />

,,Savi yuTi“<br />

ξ<br />

gauTvaliswinebeli da/an arakontrolirebadi<br />

movlenebi da faqtorebi `xmauri~<br />

nax.3.1. <strong>marTvis</strong> obieqtis zogadi struqtura<br />

Y<br />

gamosasvleli<br />

faqtorebi,<br />

miznebi


1) Sesasvleli aramarTvadi faqtorebis simravle _<br />

X. Sesasvlel aramarTvadi faqtorebi gavlenas axdenen<br />

obieqtSi mimdinare procesze da mis maCveneblebze. maT<br />

ver vcvliT, magram vakontrolebT (vzomavT)<br />

xelsawyoebiT, laboratoriuli an eqspertuli<br />

analiziT.<br />

2)Sesavleli marTvadi faqtorebis simravle _ X.<br />

marTvad faqtorebiT xdeba obieqtis marTva.<br />

3) arakontrolirebadi faqtorebis simravle (,,xmauri”)<br />

_ ξ. faqtorebi, romlebsac ver vaxasiaTebT verc raodenobrivad,<br />

verc Tvisebrivad, ucnobia maTi obieqtze<br />

zemoqmedebis adgili, dro, intensiuroba. aseT<br />

SemTxveviT faqtorebs (anu aRSfoTebebs) uwodeben<br />

`xmaurs~. `xmauris~ zemoqmedeba iwvevs obieqtis<br />

maxasiaTeblebis ukontrolo cvlilebas, ris Sedegadac<br />

<strong>marTvis</strong> procesi rTuldeba an maxinjdeba.<br />

4) gamosasvleli faqtorebis simravle _ Y,<br />

obieqtis maxasiaTebeli faqtorebi.<br />

gamosasvlel faqtorebs xSirad uwodeben<br />

`gamoZaxils~ an `miznis funqcias~.<br />

obieqtis optimaluri <strong>marTvis</strong> amocanaa vipovoT da<br />

ganvaxorcieloT iseTi gadawyvetilebebi (<strong>marTvis</strong><br />

zemoqmedebebi), romlebic saSualebas mogvcems<br />

mivaRwioT dasaxul miznebs (me-4 jgufis faqtorebis<br />

sasurvel mniSvnelobas), Sesasvleli faqtorebis<br />

arsebuli mniSvnelobebisa da `xmauris~ zemoqmedebis<br />

pirobebSi.<br />

imisaTvis, rom SevamowmoT, ramdenad vaRwevT<br />

dasaxul mizans, sworad unda iyos SerCeuli Sefasebis<br />

kriteriumi. kriteriumis mixedviT unda davadginoT Tu<br />

ramdenad efeqtiania Cveni gadawyvetileba, ramdenad<br />

vuaxlovdebiT mizans.<br />

gadawyvetilebis miRebisa da misi sacdeli<br />

realizaciis Semdeg mniSvnelovania ukukavSiris<br />

meSveobiT miRebuli informaciis anu miRebuli Sedegis<br />

gaanalizeba. ukukavSiriT xorcieldeba adre miRebuli


gadawyvetilebis koreqtireba, Secvla an sabolood<br />

ganxorcieleba, agreTve, Sesasvleli faqtorebisadmi<br />

saWiro moTxovnebis wayeneba. SesaZloa gadaisinjos<br />

optimalurobis kriteriumic.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sistemis<br />

<strong>kibernetikuli</strong> modeli<br />

struqturulad saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sqema zemoT<br />

ganxiluli <strong>marTvis</strong> zogadi modelis msgavsia, magram<br />

icvleba <strong>marTvis</strong> obieqtis, ukukavSiris rgolis da<br />

moqmedi faqtorebis Sinaarsi, rac SesaZlebelia<br />

warmovadginoT nax.3.1-is analogiuri nax.3.2-is saxiT, im<br />

gansxvavebiT, rom aq icvleba TiToeuli kvanZis Sinaarsi.<br />

am SemTxvevaSi <strong>marTvis</strong> obieqts warmoadgens<br />

arsebuli politikuri sistema, politikuri procesi an<br />

reJimi, romelic Sesasvlel faqtorebs (sazogadod,<br />

amomrCevlis nebas) gamosasvlel faqtorebad (kanonebad,<br />

brZanebulebebad) gardaqmnis da uzrunvelyofs am<br />

kanonebis Sesrulebas.<br />

obieqtis Sesasvleli faqtorebia: arCevnebis<br />

Sedegebi, sazogadoebrivi azri, mmarTveli partiis<br />

politikuri azrovneba, komunikacia xelisuflebasa da<br />

opoziciur politikur elitas Soris, masmediisa da<br />

samoqalaqo sazogadoebis saqmianoba.<br />

politikur procesze, saxelmwifos<br />

funqcionirebaze gavlenas axdens rogorc Sida, ise<br />

qveynis gareT arsebuli politikur-ekonomikuri garemo.<br />

am zemoqmedebis xasiaTi, intensiuroba, gamovlenis dro<br />

da adgili winaswar ganusazRvrelia, gansakuTrebiT<br />

arastabiluri politikuri da/an ekonomikuri viTarebis<br />

pirobebSi. ZiriTadad, aseTi viTarebaa gardamavali<br />

ekonomikis qveynebSi, CamorCenil da ganviTarebad<br />

saxelmwifoebSi, gansakuTrebiT damoukidebel<br />

saxelmwifoTa Tanamegobrobis (dsT) sivrceSi.<br />

politikur-ekonomikuri garemos winaswar<br />

80


eleqtorati<br />

nax. 3.2. saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sistemis<br />

<strong>kibernetikuli</strong> modeli<br />

ukukavSiri _ kanonproeqtebis koreqtireba<br />

politikuri<br />

sistema<br />

politikur-ekonomikuri garemo<br />

araprognozirebadi zemoqmedeba<br />

kanonebi


ganusazRvreli, araprognozirebadi zemoqmedeba ki, rogorc<br />

wesi, uaryofiT zegavlenas axdens arsebuli politikuri<br />

sistemis (saxelmwifos) funqcionirebaze. swored amitom,<br />

politikur-ekonomikuri garemo, <strong>marTvis</strong> Teoriis<br />

TvalsazrisiT, `xmaurs” miekuTvneba. ukukavSiris gamoyenebiT<br />

Teoriulad metnaklebi miaxloebiT SesaZlebelia politikurekonomikuri<br />

`xmauris” zemoqmedebis xasiaTis prognozireba da<br />

saxelmwifo politikis saTanado strategiis SerCeva.<br />

efeqtiani da sicocxlisunariani saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

pirobebSi ukukavSiri gavlenas axdens politikur sistemaze<br />

da ayalibebs sxvadasxva moTxovnebs, ramac sabolood unda<br />

gamoiwvios saxelmwifoebrivi miznebis miRweva.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> amocanebSi gadawyvetilebis (kanonis,<br />

brZanebulebis) miReba unda ganxorcieldes iseTive<br />

TanmimdevrobiT, rogorc amas <strong>strategiuli</strong> dagegmvis zogadi<br />

algoriTmi iTvaliswinebs (ix. qvemoT $ 3.6). aq mokled<br />

mivuTiTebT gadawyvetilebis miRebis aucilebel etapebs:<br />

etapi I. arsebuli gadasawyveti sakiTxebis (problemebis)<br />

gansazRvra da formalizeba.<br />

etapi II. im miznebis mkafiod Camoyalibeba, romlis<br />

miRwevisTvis mzaddeba Sesabamisi gadawyvetileba (kanoni,<br />

brZanebuleba).<br />

etapi III. miznis miRwevis kriteriumebis gansazRvra.<br />

etapi IV. faqtorebis analizi.<br />

etapi V. kanonproeqtis sacdeli realizeba da misi<br />

Sedegebis Semowmeba (monitoringi) ukukavSiris gamoyenebiT<br />

(magaliTad, sazogadoebrivi azris gaTvaliswinebiT).<br />

igulisxmeba, rom kanonproeqtis sacdeli realizaciisa da<br />

monitoringis Sedegad saWiro gaxdeba kanonproeqtis<br />

(gadawyvetilebis) met-naklebi koreqtireba. koreqtirebis<br />

procesSi SesaZlebelia Seicvalos <strong>marTvis</strong> sqemis yvela<br />

Semadgeneli elementi miznebis CaTvliT.<br />

etapi VI. gadawyvetilebis saboloo realizacia (kanonis<br />

miReba).<br />

82


kanonproeqtis parlamentSi ganxilvis procedura<br />

formalurad ukukavSiris rgolis moqmedebas niSnavs. magram<br />

Tu parlamenti marTvadia aRmasrulebeli xelisuflebis mier,<br />

maSin praqtikulad ukukavSiri ar moqmedebs da, Sesabamisad,<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> procesi kargavs efeqtianobas. am<br />

TvalsazrisiT, TviT aRmasrulebeli xelisufleba unda iyos<br />

dainteresebuli raTa parlamenti aRmasrulebeli<br />

xelisuflebisgan damoukidebeli iyos, vinaidan mxolod am<br />

SemTxvevaSia ukukavSiris rgoli moqmedi da, Sesabamisad,<br />

aRmasrulebeli xelisufleba _ efeqtiani. winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi, aRmasrulebeli xelisufleba TandaTan dakargavs<br />

saxelmwifos <strong>marTvis</strong> unars. susti parlamentis SemTxvevaSi<br />

ukukavSiris roli Teoriulad SeiZleba itvirTos, agreTve,<br />

Zlierma samoqalaqo sazogadoebam, Tu xelisuflebas aqvs<br />

sazogadoebis azris mosmenis da gaTvaliswinebis keTili neba.<br />

mravalsubieqtiani<br />

politikur-ekonomikuri<br />

procesebi<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> amocanebSi gansakuTrebiT aris<br />

gansaxilveli mravalsubieqtiani an droSi mimdinare<br />

mravalstadiani politikuri da ekonomikuri procesebi.<br />

Tanamedrove demokratiul saxelmwifoTa umetesoba, swored,<br />

<strong>marTvis</strong> aseT obieqtebs ganekuTvneba.<br />

kibernetikis TvalsazrisiT, aseT procesebs warmovadgenT<br />

rogorc mravali calkeuli politikuri da/an ekonomikuri<br />

fazisgan Semdgar process. calkeuli fazebi aris<br />

avtonomiuri <strong>marTvis</strong> obieqtebi (avtonomiuri respublika an<br />

olqi, calkeuli regioni an ekonomikis dargi), romelTac<br />

maTTvis damaxasiaTebeli Sesasvleli X, <strong>marTvis</strong> U da<br />

gamosasvleli Y faqtorebi axasiaTebs da optimalurobis<br />

sakuTari K kriteriumi aqvs. vuwodoT am kriteriumebs<br />

lokaluri optimumis kriteriumi. saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

politikuri procesis saboloo mizani ganisazRvreba<br />

83


globaluri (anu <strong>strategiuli</strong>) optimalurobis kriteriumiT<br />

W.<br />

rogor unda iqnas miRweuli globaluri (anu<br />

<strong>strategiuli</strong>) kriteriumis optimumi? saboloo angariSiT,<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> efeqtianoba imiT ganisazRvreba, Tu<br />

rogor gaviTvaliswinebT <strong>strategiuli</strong> kriteriumis<br />

moTxovnebs calkeul fazebSi (subieqtebSi) ukukavSiris<br />

rgolis meSveobiT. avtoritaruli mmarTvelobis qveynebSi,<br />

romelTac garkveuli TvalsazrisiT dsT-is qveynebic<br />

miekuTvneba, ukukavSiri praqtikulad ugulebelyofilia, rac<br />

am qveynebis arasakmarisi tempebiT ganviTarebas ganapirobebs.<br />

meore mxriv, avtoritarizmis sruli uaryofis procesSi<br />

mosalodnelia centridanuli tendenciebis warmoqmna, rodesac<br />

regionebis marTva mxolod adgilobrivi interesebis<br />

dakmayofilebis mizniT (anu lokaluri kriteriumebis<br />

optimizaciiT) xorcieldeba. am dros <strong>strategiuli</strong><br />

kriteriumis moTxovnebi (anu saxelmwifo miznebi) naklebad<br />

aris gaTvaliswinebuli.<br />

saukeTeso SemTxvevaSic ki, rodesac miRweulia<br />

calkeuli subieqtebis miznebi (lokaluri kriteriumebis<br />

optimumi), es mainc ar iZleva saxelmwifoebrivi<br />

funqcionirebis miznebis miRwevis SesaZleblobas, vinaidan<br />

calkeuli, lokaluri optimaluri Sedegebis ubralo<br />

gaerTianeba, sazogadod, ar iZleva saerTo globalur<br />

(strategiul) optimums. magaliTad, trasekas proeqtiT<br />

gaTvaliswinebuli Sedegebis miRweva trasekas monawile<br />

qveynebSi SesaZlebelia mxolod saerTo warmatebiT anu<br />

<strong>strategiuli</strong> kriteriumis optimizaciiT.<br />

globaluri kriteriumiT gansazRvruli romelime fazis<br />

saukeTeso gadawyvetilebiT miRebuli lokaluri Sedegi<br />

SeiZleba ar iyos saukeTeso uSualod am stadiisTvis, magram<br />

unda ekuTvnodes lokaluri kriteriumiT mocemul ares.<br />

mravali subieqtisgan Semdgari saxelmwifos optimaluri<br />

<strong>marTvis</strong> mizniT calkeuli regionisaTvis (an dargisaTvis)<br />

miRebuli gadawyvetileba unda akmayofilebdes saerTo<br />

84


saxelmwifoebrivi optimaluri <strong>marTvis</strong> strategiul<br />

kriteriums da ara regionis lokaluri optimalurobis<br />

kriteriums. es ukanaskneli gamoyenebul unda iqnas<br />

regionisaTvis aucilebeli garkveuli pirobebis Sesrulebis<br />

moTxovnis mizniT.<br />

amdenad, calkeul stadiebze (qveynis regionebSi,<br />

ekonomikis dargebSi) miRebuli gadawyvetilebebi optimaluri<br />

unda iyos ara adgilobrivi an dargobrivi interesebis<br />

dakmayofilebis mizniT (anu calkeuli lokaluri<br />

kriteriumiT), aramed globaluri, <strong>strategiuli</strong><br />

optimalurobis kriteriumiT an, sxvagvarad rom vTqvaT,<br />

saxelmwifoebrivi ganviTarebis zeamocaniT. am dros<br />

lokaluri kriteriumi arsebobs, rogorc garkveuli SezRudva<br />

regionis, dargis ganviTarebisTvis aucilebeli moTxovnebis<br />

saxiT.<br />

maSasadame, mravali subieqtisgan Semdgari saxelmwifos<br />

optimaluri <strong>marTvis</strong> mizniT calkeuli regionisaTvis (an<br />

dargisaTvis) miRebuli gadawyvetileba unda akmayofilebdes<br />

saerTo saxelmwifoebrivi optimaluri <strong>marTvis</strong> strategiul<br />

kriteriums.<br />

amrigad, optimaluri gadawyvetilebiT miRebuli Sedegi<br />

ekuTvnis mocemul gansazRvris ares da warmoadgens<br />

saukeTesos <strong>strategiuli</strong> kriteriumis TvalsazrisiT.<br />

maSasadame, mravalsubieqtiani an mravalstadiani politikurekonomikuri<br />

procesis optimaluri <strong>marTvis</strong> mizani iqneba ara<br />

calkeuli funqcionalebis<br />

Yi=Fi(Xi,Ui), i=1,n<br />

optimizacia, aramed <strong>strategiuli</strong> funqcionalis<br />

W=Φi(Xi,Ui), i=1,n<br />

mravaljeradi, mravalstadiuri optimizacia, im moTxovniT,<br />

rom sruldeba<br />

Ki(Yi)⊂ Ωi,<br />

sadac Ωi (i=1,n) – aris mocemuli subieqtis efeqtiani<br />

funqcionirebis gansazRvris are. cxadia, rom TviT<br />

<strong>strategiuli</strong> Φi funqcionalis forma da Tvisebebi,<br />

85


sazogadod, gansxvavebuli iqneba lokaluri funqcionalisgan<br />

Fi.<br />

mravalstadiani (mravalkriteriumiani) procesis<br />

globaluri (<strong>strategiuli</strong>) kriteriumis mixedviT<br />

optimizaciis struqtura sqematurad nax. 3.3-zea gamosaxuli.<br />

aseT struqturaSi TiToeuli fazis gamosasvleli sidideebis<br />

efeqtianoba mowmdeba saboloo, <strong>strategiuli</strong> kriteriumis<br />

mixedviT. mxolod am SemTxvevaSi aris SesaZlebeli<br />

gansaxilveli teqnologiuri, ekonomikuri Tu politikuri<br />

procesis optimaluri funqcionireba anu, saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

TvalsazrisiT, dasaxuli miznebis miRweva, saxelmwifoebrivi<br />

ganviTarebis zeamocanis Sesruleba.<br />

mTavrobis gunduri wesiT formireba garkveulwilad<br />

qmnis <strong>strategiuli</strong> kriteriumis moTxovnebis dakmayofilebis<br />

SesaZleblobas, ZiriTadad, ekonomikuri amocanebis gadawyvetis<br />

dros _ calkeuli dargebi viTardeba ara avtonomiurad,<br />

aramed saerTo saxelmwifoebrivi zeamocanis Sesrulebis<br />

mizniT. magram, ukukavSiris rgolis gamoyenebis gareSe arc<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> gunduri principia sakmarisi,<br />

gansakuTrebiT politikuri amocanebis gadawyvetis dros.<br />

postsabWoTa sivrceSi dRes arsebuli problemebi,<br />

ZiriTadad, kvlav ukavSirdeba saxelmwifo <strong>marTvis</strong> procesSi<br />

ukukavSiris da <strong>strategiuli</strong> kriteriumis ugulebelyofas.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> procesSi daSvebuli umTavresi<br />

Secdoma swored imaSi mdgomareobs, rom ignorirebulia<br />

<strong>marTvis</strong> Teoriis mecnierulad da praqtikulad ukve<br />

mravalgzis dadasturebuli mTavari Sedegi _ Mrogorc<br />

teqnikuri, ise ekonomikuri sistemebis da sazogadoebis,<br />

saxelmwifos <strong>marTvis</strong> efeqtianobas gansazRvravs Seuferxeblad<br />

moqmedi ukukavSiris rgoli. cxadia, rom am dros unda<br />

sruldebodes <strong>marTvis</strong>aTvis aucilebeli sxva pirobebi:<br />

mkafiod unda iyos Camoyalibebuli da gansazRvruli <strong>marTvis</strong><br />

miznebi da kriteriumebi, gaanalizebulia moqmedi faqtorebi,<br />

,,xmauri“ da a.S.<br />

86


miuxedavad am, ukve sayovelTaod aRiarebuli faqtisa,<br />

saxelmwifo moxeleebs uCndebaT iluzia, rom maTi brZanebebi<br />

da gankargulebebi mainc Sesruldeba miuxedavad imisa,<br />

arsebobs Tu ara ukukavSiri. amitom arc aris saWiro<br />

ukukavSiris (anu sazogadoebrivi azris) gaTvaliswineba. amis<br />

mizezi isic aris, rom, teqnikuri an ekonomikuri<br />

sistemebisgan gansxvavebiT, araswori saxelmwifo<br />

gadawyvetilebis uaryofiTi Sedegebi swrafad ar vlindeba.<br />

magram amiT saqmis arsi ar icvleba. ukukavSiris gareSe<br />

ganxorcielebuli marTva adre Tu gvian kraxiT dasruldeba,<br />

rac TvalsaCinod daadastura saqarTveloSi mimdinare<br />

politikurma procesebma.<br />

saqarTvelo, rogorc <strong>marTvis</strong><br />

mravalsubieqtiani sistema<br />

saqarTvelos, rogorc <strong>marTvis</strong> obieqti SesaZloa<br />

warmovadginoT, magaliTad, dargebis (saministroebis) an<br />

regionebis WrilSi (nax. 3.4 da nax. 3.5).<br />

amrigad, rogorc ukve aRiniSna, calkeul subieqtebad<br />

unda warmovidginoT qveyanaSi arsebuli mrewvelobisa da<br />

ekonomikuri meurneobis sxvadasxva<br />

87


88<br />

ukukavSiri _ <strong>strategiuli</strong> kriteriumidan individualuri fazebisken<br />

lokaluri kriteriumis<br />

gansazRvris are gaTvaliswinebulia<br />

strategiul kriteriumSi<br />

U1 U2 U3 Un<br />

X1 faza<br />

1<br />

Y1<br />

K1<br />

X2 faza<br />

2<br />

Y2<br />

K2<br />

X3 faza<br />

3<br />

Y3<br />

K3<br />

... Xn faza<br />

n<br />

ξ ξ ξ ξ<br />

Uaraprognozirebadi politikur-ekonomikuri garemo ξ<br />

calkeul fazebze zemoqmedeba SesaZlebelia iyos erTgvarovani an sxvadasxva<br />

nax. 3.3. mravalkriteriumiani procesis <strong>strategiuli</strong> optimizacia<br />

Yn<br />

Kn<br />

W


dargi da sazogadoebrivi moRvaweobis sxvadasxva sfero. romelime<br />

erTi dargis warmatebuli funqcionireba ver gansazRvravs qveynis<br />

warmatebul arsebobas.<br />

ganaTlebis<br />

saministro<br />

energetikis<br />

saministro<br />

sagareo<br />

saqmeTa<br />

saministro<br />

mTavroba<br />

finansTa<br />

saministro<br />

Sinagan<br />

saqmeTa<br />

saministro<br />

sxva<br />

saministroe<br />

bi da<br />

uwyebebi<br />

nax. 3.4. mravalsubieqtiani <strong>strategiuli</strong> procesi – saqarTvelo<br />

(saministroebis WrilSi)<br />

meore mxriv, saqarTvelo aris mravali subieqtisagan<br />

(regionisgan) Semdgari saxelmwifo (nax. 3.5).


90<br />

aWara<br />

samaCablo<br />

qarTli<br />

kaxeTi<br />

saqarTvelo<br />

afxazeTi<br />

imereTi<br />

samegreli<br />

guria<br />

nax. 3.5. mravalsubieqtiani <strong>strategiuli</strong> procesi<br />

(regionebis WrilSi)<br />

cxadia, rom aseTi saxelmwifos optimaluri <strong>marTvis</strong> mizniT<br />

calkeuli regionisaTvis miRweuli gadawyvetileba unda<br />

akmayofilebdes saerTo saxelmwifoebrivi optimaluri <strong>marTvis</strong><br />

strategiul kriteriums da ara regionis lokaluri<br />

optimalurobis kriteriums. es ukanaskneli gamoyenebul unda<br />

iqnas regionisaTvis aucilebeli garkveuli pirobebis Sesrulebis<br />

moTxovnis mizniT. amdenad, calkeul stadiaze (qveynis regionSi,<br />

dargSi) miRebuli gadawyvetilebebi optimaluri unda iyos ara<br />

adgilobrivi interesebis dakmayofilebis mizniT, aramed


saxelmwifoebriv ganviTarebis zeamocaniT. maSasadame, mravali<br />

subieqtisagan Semdgari saxelmwifos optimaluri <strong>marTvis</strong> mizniT<br />

calkeuli regionisaTvis miRebuli gadawyvetileba unda<br />

akmayofilebdes saerTo saxelmwifoebrivi optimaluri <strong>marTvis</strong><br />

strategiul kriteriums. SeuZlebelia aWaraSi, kaxeTSi an<br />

guriaSi gvqondes kargi mdgomareoba, xolo sxva regionebSi _<br />

cudi.<br />

aseve, SeuZlebelia kargad muSaobdes erTi an ramdenime<br />

dargi (saministro), vTqvaT Sinagan saqmeTa, soflis meurneobis,<br />

xolo sxva dargebi, vTqvaT ganaTlebis, jandacvis _ cudad da<br />

qveyanaSi kargi mdgomareoba iyos.<br />

aRsaniSnavia, rom rogorc warmatebuli mravalsubieqtiani<br />

qveynebis saxelmwifo <strong>marTvis</strong> gamocdileba aCvenebs, TviT<br />

calkeuli subieqtebisaTvis aris ufro momgebiani eswrafvodes<br />

ara sakuTari miznebis miRwevas (anu lokaluri kriteriumis<br />

optimizacias), aramed daumorCilos igi saerTo saxelmwifoebriv<br />

miznebs anu <strong>strategiuli</strong> kriteriumis optimalurobis moTxovnas.<br />

mravalsubieqtiani procesebis <strong>strategiuli</strong> kriteriumiT marTva<br />

(an, ukidures SemTxvevaSi, aseTi kriteriumiT <strong>marTvis</strong><br />

aucileblobis SegrZneba) aadvilebs mravali rTuli politikuri<br />

sakiTxis gadawyvetas. magaliTad, saqarTvelos SemTxvevaSi,<br />

naTelia, rom afxazeTisa da yofili samxreT oseTis teritoriis<br />

saqarTvelos iurisdiqciaSi moqcevis gareSe saqarTvelo ver<br />

iqneba srulyofili saxelmwifo. es TiTqos cxadia <strong>marTvis</strong><br />

Teoriis gareSec. magram rogor unda movaxerxoT am<br />

teritoriebis dabruneba? mravalkriteriumiani procesis<br />

<strong>strategiuli</strong> optimizaciis meTodologiis Tanaxmad mcdaria<br />

midgoma romelic iTvaliswinebs aseT sqemas _ `jer gavZlierdeT<br />

ekonomikurad, qveyana gavxadoT separatistebisTvis mimzidvel<br />

qveynad da Semdeg isini TviTon SemogvierTdebian”. cxadia,<br />

saqarTvelos mimzidveloba sasurveli mizania, magram<br />

teritoriuli mTlianobis aRdgenamde es ver moxdeba. maSasadame,<br />

saWiroa sxva gzebis Zieba. am gzebis Zieba scildeba winamdebare<br />

naSromis farglebs. mainc, SeiZleba itqvas, rom `sxva gzebSi~<br />

avtorebi ar gulisxmoben oms, Tumca SesaZloa ganxiluliyo<br />

`garkveuli saxis~ iZulebiTi zemoqmedeba (mag. `mSvidobisTvis<br />

91


iZulebis~ principis gamoyeneba gaeros mier). omis SesaZleblobas<br />

avtorebi kategoriulad uaryofen rogorc arsebuli politikuri<br />

viTarebis, ise geografiuli garemoebis gaTvaliswinebiT,<br />

gansakuTrebiT ki _ istoriuli TvalTaxedviT. problemis<br />

mogvarebis erT-erTi gza SesaZloa iyos kviprosis magaliTi. sxva<br />

saqmea, rogor unda moxdes am magaliTis praqtikuli realizeba,<br />

miTumetes, saqarTveloSi arsebuli sazogadoebrivi dapirispirebis<br />

pirobebSi, vinaidan: `erTurTis mimarT mtrulad ganwyobil<br />

jgufebad danawevrebul sazogadoebaSi ar SeiZleba arsebobdes<br />

sazogadoebrivi azri; maSasadame, SeuZlebelia am sazogadoebis<br />

marTvac. da raki buneba ver iTmens veraviTar vakuums, ararsebuli<br />

sazogadoebrivi azris adgils uxeSi Zala ikavebs. ukeTes<br />

SemTxvevaSi, uxeSi Zala Tavis Tavze iRebs im funqciebs,<br />

romlebsac sazogadoebrivi azri unda asrulebdes~ 15 .<br />

msgavsi, oRond ufro globaluri masStabis problemebi aqvT<br />

iseT saxelmwifoebs, rogoric aris aSS da ruseTi. <strong>strategiuli</strong><br />

optimizacia dRes mxolod evrokavSirSi xorcieldeba<br />

(yovelSemTxvevaSi, saxelmwifoebrivi <strong>marTvis</strong>a da sajaro<br />

politikis mimarTuleba aseTia).<br />

politikuri procesebis<br />

<strong>marTvis</strong> specifika<br />

rogorc ukve aRiniSna, politikuri procesebis efeqtiani<br />

<strong>marTvis</strong> mizniT saWiroa kibernetikis principebis gamoyeneba.<br />

magram, amave dros, unda gaviTvaliswinoT politikuri<br />

procesebisTvis damaxasiaTebeli specifika, rac, <strong>kibernetikuli</strong><br />

koncefciis Tanaxmad gamoixateba `SemTxveviTi garemos”<br />

zemoqmedebiT. politikuri sistemisTvis ,,SemTxveviTi garemos”<br />

faqtorTa simravle Seadgens socialuri, ekonomikuri,<br />

politikuri, istoriuli, materialuri da sulieri, zneobrivi da<br />

nebelobiTi, adamianuri, bunebrivi da xelovnuri xasiaTis<br />

xdomilobaTa da faqtorTa aradeterminebul erTobliobas,<br />

romlis gamovlenis da/an jamuri zemoqmedebis zegavlenis sididis,<br />

droisa da adgilis gaTvaliswineba SesaZlebelia mxolod<br />

15 xose ortega i gaseti. `masebis amboxi~ Tbilisi, 1993, gv. 135.<br />

92


garkveuli albaTobiT vivaraudoT, rogorc movlenaTa<br />

ganviTarebis erT-erTi SesaZlo varianti xdomilobaTa<br />

ganusazRvreli, Tumca sasruli simravlidan<br />

vinaidan politikuri mecniereba ar warmoadgens zusti<br />

(sabunebismetyvelo) mecnierebis sferos da amis gamo SeuZlebelia<br />

misi WeSmaritobis Semfasebeli obieqturad neitraluri<br />

kriteriumebis, sazomi erTeulis dadgena, amdenad, politikuri<br />

mecnierebis Sedegebis (arsebuli mdgomareobis analizis da<br />

ganviTarebis prognozis) praqtikuli gamoyeneba did sirTuleebs<br />

awydeba. politikuri analizis Sedegebi Tavis gavlenas axdens<br />

sazogadoebis cnobierebaze, TviT am Sedegebis interpretacia ki<br />

araerTgvarovan reaqcias iwvevs sazogadoebaSi (rogorc<br />

mxardaWeras, ise mZafr kritikas, imisda mixedviT, emTxveva Tu ara<br />

politikuri analizis Sedegebi konkretul sazogadoebrivpolitikuri<br />

jgufebis interesebs an warmodgenebs). nebismieri<br />

politikuri faqtis interpretacia xdeba garkveuli socialuri<br />

interesebidan gamomdinare, ufro konkretulad, imisda mixedviT,<br />

Tu rogori interpretaciaa misaRebi xelisuflebisaTvis Tu ama<br />

Tu im politikuri partiis an socialuri, eTnikuri, konfesiuri<br />

jgufisTvis. socialuri, erTgvari `kerZo~ interesi (partiuli,<br />

saxelisuflebo, eTnikuri) iwyebs obieqturi sinamdvilis<br />

ignorirebas an, ukeTes SemTxvevaSi, mis interpretirebas Tavis<br />

sasargeblod. am SemTxvevaSi SeiZleba iTqvas, rom politikuri<br />

mecniereba gardaiqmneba politikur ideologiad. politikuri<br />

ideologia ki garkveul miznebs emsaxureba, misi arseboba<br />

ganpirobebulia garkveuli politikuri motivaciiT da, amdenad,<br />

rac sruliad bunebrivia, xSirad uars ambobs arsebul, obieqtur<br />

politikur WeSmaritebaze, cdilobs daiqvemdebaros politikuri<br />

analizis Sedegebi da iwyebs sakuTari miznebiT xelmZRvanelobas.<br />

bunebrivia, rom Tavisufali da WeSmariti ver iqneba<br />

romelime socialur-politikuri doqtrina, msoflmxedveloba,<br />

ideologia. politikuri mecniereba mainc ufro axlos aris<br />

WeSmaritebasTan, vidre politikuri doqtrina, vinaidan igi<br />

asaxavs, an cdilobs asaxos ,,saganTa arsebuli da ara<br />

warmosaxviTi realoba~ (n.makiaveli). am realobis<br />

gauTvaliswinebloba xdeba ama Tu im ideologiis saboloo<br />

93


marcxis erT-erTi mniSvnelovani wanamZRvari. komunisturi<br />

ideologiis marcxis mTavari mizezi swored araswori<br />

politikuri analizi da obieqturi realobis gauTvaliswinebloba<br />

gaxda. meore mxriv, rogorc politikuri mecnierebis (Teoriis,<br />

azris) ganviTarebis mTeli istoria gviCvenebs antikuri epoqidan<br />

dRemde, Zalian Znelia mkafiod gavmijnoT politikuri Semecnebis<br />

sfero politikuri ideologiiT gansazRvruli moTxovnebisgan,<br />

mecnieruli, obieqturi miukerZoebloba - politikuri simpaTiaantipaTiebisa<br />

an interesebisgan, arsebuli obieqturi realoba -<br />

mogonili Tu marTlac arsebuli ,,istoriuli simarTlisgan~.<br />

arsebuli politikuri realoba, socialuri konfliqtebi,<br />

sxva saxelmwifoTa interesebi, sazogadoebrivi ganxeTqileba<br />

(zogjer ganzrax iniciirebuli) aiZulebs adamianebs<br />

ideologiurad iazrovnon, maT aviwydebaT, rom yovelive<br />

CamoTvlili agreTve aris ,,obieqturi realoba~ (miuxedavad imisa,<br />

mtruli Zalebis mier aris provocirebuli Tu ara). kibernetikis<br />

terminologiiT es aris ,,xmauri~, winaswar ucnob xelSemSlel<br />

faqtorTa nakrebi, romelic sxvadasxva intensiurobiT yovelTvis<br />

axlavs saxelmwifo <strong>marTvis</strong> procesebs. gasaTvaliswinebelia<br />

agreTve is garemoebac, rom politikuri procesebis TviT<br />

keTilsindisieri mkvlevaric yovelTvis ver axerxebs iyos<br />

gulgrili, miukerZoebeli, mas yovelTvis axasiaTebs socialurpolitikuri<br />

simpaTia da eyrdnoba garkveul faseulobebs.<br />

amave dros gadamwyveti mniSvneloba eniWeba im garemoebis<br />

gaTvaliswinebas, rom politikuri procesebis ganviTarebas<br />

kacobrioba bunebrivad mihyavs demokratiuli mmarTvelobisken.<br />

kibernetikis terminologiiT demokratiuli mmarTveloba<br />

xasiaTdeba sistemuri mdgradobiT, mdgradi sistema ar irRveva<br />

aRSfoTebebisa da xelSeSlebis zemoqmedebis Sedegad.<br />

sazogadoebriv-politikuri sistema mdgradia Tu xelisufleba<br />

gawonasworebulia (xelisuflebis sami damoukidebeli Sto),<br />

damyarebulia politikuri Tanasworoba da ekonomikuri<br />

keTildReoba, garantirebulia pirovnebis Tavisufleba,<br />

sazogadoebisa da pirovnebis moralur-zneobriv da sulierreligiuri<br />

avtonomia, pirovnebis ganviTarebis SesaZlebloba da<br />

misi sasicocxlo interesebis dakmayofileba da sxv. anu<br />

94


miRweulia sayovelTaod aRiarebuli demokratiuli faseulobebis<br />

ganuxreli dacva.<br />

Tavisuflebisa da demokratiis misaRwevad, rogorc wesi,<br />

saWiroa udidesi Zalisxmeva 16 . iSviaTi gamonaklisis garda,<br />

demokratiuli wyobilebis damkvidreba iolad, usisxlod,<br />

totalitaruli reJimebis da misi Sedegebis Zalmomreobrivi<br />

msxvrevis gareSe ar xerxdeba. saqarTvelos politikuri garemos<br />

gaTvaliswinebiT, qveyanaSi demokratiuli mmarTvelobis, anu<br />

sistemuri mdgradobis damyarebis aucilebeli, magram arasakmarisi<br />

piroba aris saerTaSoriso urTierTobaTa sistemuri mdgradoba.<br />

Tanamedrove saerTaSoriso urTierTobebSi sistemuri mdgradoba<br />

upirveles yovlisa niSnavs msoflioSi mSvidobis uzrunvelyofas,<br />

terorizmis alagmvas, rig qveynebSi arsebuli siRatakisa da<br />

SimSilis daZlevas, narkotrafikisa da trefikingis aRmofxvras,<br />

agresiuli religiuri fundamentalizmis gavrcelebis SezRudvas<br />

da a.S. am TvalsazrisiT SeiZleba iTqvas, rom saerTaSoriso<br />

sistemuri mdgradoba Tanamedrove epoqaSi jer kidev miRweuli ar<br />

aris, rac kidev ufro mniSvnelovans xdis uSualod saqarTveloSi<br />

mimdinare politikur procesebs da qveynis saxelmwifoebrivi<br />

ideologiis, rogorc sistemuri mdgradobis xelSemwyobi erTerTi<br />

gadamwyveti faqtoris, rols.<br />

miuxedavad imisa, rom `Zala erTobaSia~, mainc, TviT mTeli<br />

xalxisa da saxelmwifos erTianobisa da saerTaSoriso<br />

sistemuri mdgradobis SemTxvevaSic ki SeuZlebeli xdeba<br />

saxelmwifos efeqtiani marTva saTanado, mecnierulad<br />

SemuSavebuli da praqtikulad Semowmebuli meTodebis gamoyenebis<br />

gareSe.<br />

politikuri procesebis <strong>marTvis</strong> dros mxedvelobaSi unda<br />

iqnas miRebuli agreTve sxvadasxva konkretuli da praqtikuli<br />

sakiTxi, romelTa gauTvaliwinebloba iwvevs saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

sistemis funqcionirebis Seferxebas. es sakiTxebi exeba biznesis<br />

<strong>marTvis</strong> meTodebis saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sistemaSi gamoyenebas,<br />

saxelmwifo moxelisa da menejeris funqciaTa msgavsebasa da<br />

16 `dro da dro Tavisuflebis xe unda moirwyas tiranTa da patriotebis<br />

sisxliT~ (T.jefersoni).<br />

95


gansxvavebebs, saxelmwifo <strong>marTvis</strong> procedurebis reglaments,<br />

saxelmwifos Carevas qveynis ekonomikur-socialur cxovrebaSi da<br />

a.S. biznesis sferosgan gansxvavebiT saxelmwifo <strong>marTvis</strong> sistemas<br />

axasiaTebs mTeli rigi specifikuri Taviseburebebi. es aris<br />

gadawyvetilebaTa miRebisa da realizebis sakanonmdeblo<br />

SezRudvebi, rac saxelmwifo <strong>marTvis</strong> process naklebad<br />

operatiuls xdis; saxelmwifo <strong>marTvis</strong> procesze moqmed<br />

faqtorTa simravle, romelic gansxvavdeba biznes-faqtorTa<br />

simravlisgan; personalTan urTierTobis reglamentirebuli<br />

wesebi; Sedegebis miRwevis SefasebaTa aramkafio kriteriumebi da<br />

sxv.<br />

sabWoTa komunisturi ideologiis TvalsazrisiT,<br />

sazogadoebis <strong>marTvis</strong> principebi erTxel da samudamod savsebiT<br />

ganisazRvra marqsizm-leninizmis moZRvrebiT. saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

sabWouri sistemis mTavari naklovaneba gaxldaT <strong>marTvis</strong> procesSi<br />

ukukavSiris rgolis ignorireba anu ar xdeboda sazogadoebis<br />

azris da, Tundac, realurad arsebuli saSinao Tu sagareo<br />

ekonomikuri da politikuri viTarebis gaTvaliswineba. rasac<br />

sabolood qveynis ekonomikuri da politikuri kraxi mohyva.<br />

aRmosavleT evropaSi, gansakuTrebiT sabWoTa kavSirSi,<br />

marqsistuli, socialisturi meTodebi iyo gabatonebuli, rac<br />

pirwmindad gamoricxavda pirad iniciativas da kerZo sakuTrebas.<br />

miuxedavad amisa, sabWoTa kavSirSi stalinis mmarTvelobis<br />

periodSi administraciul-mbrZaneblobiTi meTodebiT moxerxda<br />

mZlavri industriuli saxelmwifos aSeneba, rac sastik<br />

represiul meTodebs eyrdnoboda, magram didi iyo, agreTve,<br />

mosaxleobis enTuziazmi. avtoritaruli sistemebis warmatebuli<br />

ekonomikis saukeTeso magaliTia singapuris miRwevebi, sadac<br />

erTpartiuli mmarTvelobiT (e.w. ,,inteleqtis diqtaturiT”)<br />

miRweulia msoflioSi ekonomikuri mdgomareobis erT-erTi<br />

umaRlesi done. 17 avtoritaruli mmarTvelobiT miRweuli<br />

politikur-ekonomikuri warmatebis magaliTebia, agreTve, Cile<br />

(pinoCetis diqtatura) da espaneTi (frankos diqtatura).<br />

sagulisxmoa aRiniSnos, rom am qveynebSi avtoritaruli<br />

17 Lee Kuan Yew: The Singapore Story 2000<br />

96


mmarTvelobis mier politikuri stabilurobis miRwevis Semdeg<br />

misi demokratiul sistemiT Secvla, faqtobrivad, umtkivnulod<br />

ganxorcielda. aqve aucileblad unda aRiniSnos, rom marTalia<br />

memarjvene diqtatura ekonomikurad ufro efeqtiania, vidre<br />

memarcxene, magram normalur demokratiasTan SedarebiT gacilebiT<br />

ufro nakleb efeqtiania.<br />

ganviTarebadi qveynebis ekonomikis saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

saintereso nimuSia kunZul taivanis gamocdileba, sadac<br />

diqtatoruli reJimidan TandaTan ganxorcielda saxelmwifos<br />

mier regulirebul sabazro ekonomikaze da srul demokratiaze<br />

gadasvla. 18 msgavsi reformebi grandiozuli masStabiT da sruli<br />

ekonomikuri warmatebiT Caatara CineTis saxalxo respublikaSi<br />

den siao-pinma. 19 sabWoTa kavSiris reformirebis mcdeloba ki,<br />

romelsac mixeil gorbaCovi atarebda warumateblad dasrulda,<br />

radganac erTdroulad ver ganxorcielda komunisturi<br />

saxelmwifos rogorc ideologiuri, aseve ekonomikuri gardaqmna.<br />

saxelmwifos krizisidan gamoyvanis saqmeSi metad<br />

mniSvnelovani roli miekuTvneba ruzvelts, aSS-is 32-e<br />

prezidents. saxelmwifos ekonomikaSi Careva Teoriulad<br />

daasabuTa ingliselma ekonomistma jon keinsma me-20 saukunis 30iani<br />

wlebis bolos. keinsis azriT TviTregulirebadi ekonomikis<br />

koncefcia mcdaria da ganaviTara idea sabazro ekonomikis<br />

saxelmwifo regulirebis Sesaxeb. ekonomikis saxelmwifo<br />

regulireba sabazro ekonomikis pirobebSi xorcieldeba ori<br />

ZiriTadi mimarTulebiT:<br />

- saxelmwifos gamgeblobaSi arsebuli sawarmoebis uSualo<br />

marTva;<br />

- sabazro ekonomikis iribi saxelmwifo regulireba saxelmwifo<br />

biujetis, sagadasaxado da sabaJo politikiT, sakreditofuladi<br />

sistemiT da a.S.<br />

saxelmwifos ekonomikur-socialur cxovrebaSi Carevis<br />

aucileblobisa da zomis gansazRvra aris efeqtiani saxelmwifo<br />

menejmentis erT-erTi mTavari maCvenebeli.<br />

18 baRaTuria g., taivani – keTildReobis kunZuli, 2000<br />

19 Yang, Benjamin and Yang, Bingzhang. Deng: A Political Biography. 1998<br />

97


ekonomikuri krizisis pirobebSi saxelmwifos ekonomikaSi<br />

Carevis aucilebloba Teoriulad daasabuTa ingliselma mecnierma<br />

j. keinsma me-20 saukunis 30-iani wlebis bolos. keinsis azriT<br />

TviTregulirebadi ekonomikis koncefcia mcdaria. man ganaviTara<br />

idea sabazro ekonomikis saxelmwifo regulirebis Sesaxeb.<br />

ekonomikis saxelmwifo regulireba sabazro ekonomikis pirobebSi,<br />

keinsis azriT, unda ganxorcieldes ori ZiriTadi<br />

mimarTulebiT: 20<br />

• saxelmwifos gamgeblobaSi arsebuli sawarmoebis uSualo<br />

marTviT;<br />

• sabazro ekonomikis iribi saxelmwifo regulirebiT<br />

saxelmwifo biujetis, sagadasaxado da sabaJo<br />

politikiT, sakredito-fuladi sistemiT da a.S.<br />

rogorc aRmoCnda, Tavisufali mewarmeobis pirobebSi,<br />

praqtikuli TvalsazrisiT, keinsis Teoriuli debulebebi<br />

mTlianobaSi miuRebelia. mniSvnelovani saxelmwifo<br />

gadawyvetilebebis miRebis dros keinsis mosazrebebi SesaZlebelia<br />

gaTvaliswinebul iqnes mxolod nawilobriv, arasavaldebulo<br />

rCevebis saxiT. didi britaneTis mTavroba asec iqceoda, meore<br />

msoflio omis dros keinsi iyo didi britaneTis mTavrobis<br />

konsultanti saomari drois ekonomikisa da omisSemdgomi<br />

ekonomikuri aRorZinebis sakiTxebSi. rogorc CerCilma SeniSna<br />

misTvis damaxasiaTebeli iumoriT _ "If you put two economists in a<br />

room, you get two opinions, unless one of them is Lord Keynes, in which<br />

case you get three opinions." 21<br />

saxelmwifos ekonomikuri krizisidan gamoyvanis saqmeSi metad<br />

mniSvnelovani, gadamwyveti roli miekuTvneba aSS-is prezidents _<br />

franklin delano ruzvelts. ruzvelti ar icnobda keinsis<br />

Sromebs. ufro metic, rodesac man keinsis specialurad misTvis<br />

gakeTebuli moxseneba moismina, ukmayofilo darCa da ase<br />

ganacxada: `keinsi ufro maTematikosia, vidre politekonomisti~. 22<br />

me-20 sukunis 30-iani wlebis mZvinvare ekonomikuri krizisis<br />

20<br />

Blinder A.S. Keynesian Economists. The Concise Encyclopedia of Economics.<br />

2002<br />

21<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/John_Maynard_Keynes “Other notes”<br />

22<br />

Perkins F. The Roosevelt I know. N.Y., 1948, p.183<br />

98


daZleva ruzveltma ganaxorciela e.w. axali kursis~ meSveobiT,<br />

rac misi politikuri gadawyvetilebebis Sedegi galdaT. 23<br />

`axali kursi~ iTvaliswinebda sxvadasxva socialur programebs,<br />

muSaTa mdgomareobis gaumjobesebas, Tavisufali mewarmeobisadmi<br />

erTgvar konkurencias saxelmwifos mxridan da sxv.<br />

sazogadoebrivi samuSaoebis dafinansebiT saxelmwifo xelovnurad<br />

qmnida samuSao adgilebs, ramac mniSvnelovnad Seamcira<br />

umuSevrobis done. `axali kursis~ gatarebaSi ruzvelts did<br />

winaaRmdegobas uwevdnen kongresi da uzenaesi sasamarTlo,<br />

ramdenime saxelmwifo programa, rogorc antikonstituciuri,<br />

aikrZala kidec, magram, ruzveltma swori politikiT mainc<br />

moaxerxa `axali kursiT~ gaTvaliswinebuli ZiriTadi miznebis<br />

miRweva _ aSS-Si socialur-politikuri stabilurobis<br />

SenarCuneba da ekonomikuri aRmavlobis stimulireba.<br />

saxelmwifos ekonomikur-socialur cxovrebaSi Carevis<br />

aucileblobisa da zomis gansazRvra aris efeqtiani saxelmwifo<br />

menejmentis erT-erTi mTavari maCvenebeli. am TvalsazrisiT, aSSis<br />

erT-erTi saukeTeso prezidenti, didi saxelmwifo moRvawe da<br />

politikosi franklin delano ruzvelti namdvilad efeqtiani<br />

menejeri iyo.<br />

amrigad, politikuri procesebis marTvaSi principulad<br />

SesaZlebelia gamoviyenoT biznesis <strong>marTvis</strong> meTodebi, ZiriTadad,<br />

politikuri da saxelmwifo <strong>marTvis</strong> procesebis menejmentis<br />

TvalsazrisiT. magram, nebismieri warmatebuli biznesmeni<br />

avtomaturad ver gaxdeba warmatebuli saxelmwifo menejeri.<br />

efeqtiani saxelmwifo <strong>marTvis</strong>Tvis aucilebelia gaTvaliswinebul<br />

iqnas saxelmwifo struqturebisTvis damaxasiaTebeli<br />

reglamentacia da procedurebi, rac, sazogadod ucxoa biznesmenejerebisTvis.<br />

aseve, warsulSi efeqtianma saxelmwifo moxelem<br />

SesaZlebelia warmatebulad imuSavos biznesis <strong>marTvis</strong> feroSi,<br />

sazogadod, saxelmwifo moxelis gamocdileba sasargeblo iqneba<br />

biznesis administrirebis TvalsazrisiT.<br />

23 Schlesinger A. The Crisis of the Old Order 1919-1933, l., 1957<br />

99


<strong>strategiuli</strong> dagegmvisa da <strong>marTvis</strong><br />

zogadi algoriTmi<br />

<strong>kibernetikuli</strong> koncefciis gamoyenebiT <strong>strategiuli</strong> dagegmvis<br />

zogadi algoriTmi SeiZleba Semdegnairad Camoyalibdes:<br />

pirveli etapi _ <strong>marTvis</strong> koncefciis gansazRvra<br />

I. problemis (sakiTxis, amocanis) gansazRvra;<br />

II. misiis gansazRvra;<br />

III. miznis funqciis dadgena;<br />

IV. kriteriumebis gansazRvra;<br />

meore etapi - analizi<br />

V. SWOT analizi;<br />

VI. faqtorebis analizi;<br />

VII. ,,xmauris” analizi;<br />

(saWiroebis SemTxvevaSi _ safinanso, resursebis, bazris ... da<br />

a.S. analizi)<br />

mesame etapi – gadawyvetilebis miReba<br />

VIII. gadawyvetilebebis simravlis gansazRvra;<br />

IX. gadawyvetilebis efeqtianobis analizi da alternativebis<br />

SerCeva;<br />

X. SerCeuli gadawyvetilebis Semowmeba da/an modelireba;<br />

meoTxe da mexuTe etapebi<br />

<strong>strategiuli</strong> marTva<br />

meoTxe etapi _ gadawyvetilebis realizacia<br />

XI. gadawyvetilebis sacdeli realizeba;<br />

XII. gadawyvetilebis saboloo realizeba;<br />

mexuTe etapi _ monitoringi/koreqtireba<br />

(ukukavSiri)<br />

XIII. gadawyvetilebis realizebis monitoringi;<br />

XIV. gadawyvetilebaTa SesaZlo koreqtireba.<br />

gadawyvetilebis miRebis procesSi sasargebloa sxvadasxva<br />

rekomendaciebis gamoyeneba. maT miekuTvneba amerikeli sociologis<br />

m.rubinSteinis mier Camoyalibebuli gadawyvetilebis miRebis aTi<br />

wesi:<br />

1. sanam daiwyebdeT detalebSi garkvevas, jer warmoidgineT<br />

problema (sakiTxi, amocana) mTlianobaSi;<br />

100


2. nu miiRebT gadawyvetilebas, sanam ar ganixilavT yvela<br />

SesaZlo variants;<br />

3. yovelTvis daeWvdiT – TviT sayovelTaod cnobilma<br />

WeSmaritebamac unda gamoiwvios undobloba da ar unda<br />

SegeSindeT maTi uaryofa;<br />

4. SexedeT Tqvens winaSe mdgar problemas sxvadasxva kuTxidan;<br />

5. eZieT modeli an analogia, romelic dagexmarebaT ukeT gaigoT<br />

gadasawyveti problemis arsi. diagramebi da sqemebi saSualebas<br />

iZleva, faqtobrivad, erTi SexedviT warmoidginoT rTuli da<br />

didi problema;<br />

6. dasviT rac SeiZleba meti SekiTxva. sworad dasmul SekiTxvas<br />

SeuZlia radikalurad Secvalos pasuxis Sinaarsi;<br />

7. nu dakmayofildebiT pirvelive gadawyvetilebiT, romelsac<br />

moifiqrebT. ecadeT ipovoT am gadawyvetilebis susti<br />

adgilebi. SeecadeT ipovoT mocemuli problemis sxva<br />

gadawyveta da SeadareT is pirvels;<br />

8. saboloo gadawyvetilebis miRebamde esaubreT vinmes Tqveni<br />

problemebis Sesaxeb;<br />

9. nu uaryofT Tqvens emociebs. problemis analizis dros<br />

gadamwyveti mniSvneloba aqvs logikur azrovnebas, magram arc<br />

intuiciis rolis ugulebelyofa iqneba marTebuli;<br />

10. gaxsovdeT, rom yvela adamiani uyurebs cxovrebas da<br />

yoveldRiurad warmoqmnil problemebs Tavisi, gansakuTrebuli<br />

TvalsazrisiT.<br />

am rekomendaciebs, Cveni mxriv, davamatoT kidev ori wesi:<br />

� ecadeT isaubroT miRebuli gadawyvetilebis Sesaxeb,<br />

daumtkicoT igi sxvebs, raTa TviTon darwmundeT miRebuli<br />

gadawyvetilebis sisworeSi;<br />

� gaxsovdeT, rom axali ideis sazogadoebisTvis gacnobis dros<br />

arsebobs Sedegebis miRwevis sami done:<br />

I. umdablesi – gaacnoT Tqveni idea auditorias da daarwmunoT<br />

msmeneli Tqveni ideis marTebulobaSi;<br />

II. saSualo _ gaacnoT Tqveni idea msmenelebs, gamoiwvioT maTi<br />

uTanxmoeba da diskusiis Sedegad mainc daarwmunoT msmenelebi<br />

Tqveni ideis marTebulobaSi;<br />

101


III. umaRlesi _ gaacnoT Tqveni idea msmenelebs, gamoiwvioT maTi<br />

uTanxmoeba da diskusiis Sedegad Tavad darwmundeT Tqveni<br />

ideis aramarTebulobaSi.<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis algoriTmis Sedgenis Semdeg<br />

sasurvelia misi Semowmeba Sesamowmebeli testis “Check-List”-is<br />

meSveobiT, romelic Seicavs kiTxvebs imis Sesaxeb, Sesrulebulia<br />

Tu ara zemoxsenebuli 11 safexuri: gansazRvrulia Tu ara<br />

problema? gansazRvrulia Tu ara misia? Camoyalibebulia Tu ara<br />

miznebi? gansazRvrulia Tu ara miznebis miRwevis kriteriumebi?<br />

Catarebulia Tu ara SWOT analizi? da a.S.<br />

miRebuli pasuxebi naTlad gvaCvenebs, ramdenad<br />

srulyofilia Sedgenili gegma.<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis zemoaRniSnuli algoriTmi iujin<br />

bardaxis mier problemaTa efeqtiani mogvarebisTvis damuSavebuli<br />

rvasafexuriani midgomis msgavsia. aseTi midgoma farTod<br />

gamoiyeneba sajaro politikis analizis amocanebSi da moicavs<br />

Semdeg safexurebs 24 :<br />

1. problemis gansazRvra,<br />

2. argumentebis Sekreba,<br />

3. alternativebis konstruireba,<br />

4. kriteriumebis SerCeva,<br />

5. Sedegebis prognozireba,<br />

6. arCevanis problema _ mogvarebis gzebi,<br />

7. gadawyvetilebaTa miReba,<br />

8. saTqmelis gadmocema.<br />

problemaTa gansazRvris dros yuradReba unda mieqces misi<br />

Sefasebis SesaZleblobas, maT Soris raodenobrivad an<br />

xarisxobrivad mainc, problemaTa gamomwvev garemoebebs, arsebul<br />

SesaZleblobebs da aRweris neitralurobas. problemis emociuri<br />

aRwera ufro publicistikis saqmea da ara politikis analizisa<br />

da <strong>strategiuli</strong> dagegmvis.<br />

24 Eugene Bardach. A Practical Guide for Policy Analysis: the Eightfold Path to More<br />

Effective Problem Solving. qarTuli gamocema. iujin bardaxi. praqtikuli<br />

gzamkvlevi politikis analizSi: rvasfexuriani midgoma problemaTa efeqtiani<br />

mogvarebisTvis. saqarTvelos biznes samarTlis centris gamomcemloba. Tbilisi,<br />

2002.<br />

102


argumenetebis (da/an monacemebis) Sekrebis procesi<br />

mravalwilad gansazRvravs miRebuli Sedegebis efeqtianobas. vinc<br />

flobs informacias, is flobs samyaros. aq Znelia universaluri<br />

<strong>meTodi</strong>s Camoyalibeba, vinaidan informaciisa da argumentebis<br />

Sekrebis meTodebi mniSvnelovnad aris damokidebuli gansaxilveli<br />

problemis xasiaTze.<br />

alternativebis Camoyalibebis dros rekomendebulia<br />

daviwyoT farTo xedviT da davasruloT gamokveTil sakiTxze<br />

fokusirebiT.<br />

kriteriumebis SerCeva, faqtobrivad, gansazRvravs analizis<br />

efeqtianobas. kriteriumi SeiZleba iyos ekonomikuri an<br />

politikuri xasiaTis, magram mTavaria, rom misi meSveobiT zustad<br />

moxerxdes problemis gansazRvra da problemaTa gadawyvetis<br />

dros miRebuli Sedegebis xarisxis dadgena.<br />

Sedegebis prognozireba ganapirobebs SesaZlo<br />

gadawyvetilebebs, man SesaZloa kvlevis mimarTulebac Secvalos.<br />

gasagebia, rom am midgomis gamoyeneba ar unda iyos<br />

meqanikuri. rogorc sajaro politikis analizis, ise<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis sxvadasxva etapze SesaZloa gamoyenebul<br />

iqnas esa Tu is <strong>meTodi</strong>, rogorc <strong>strategiuli</strong> dagegmvis zemoT<br />

moyvanili algoriTmidan, ise rvasafexuriani midgomidan. rogorc<br />

<strong>marTvis</strong>, ise politikis analizisa da <strong>strategiuli</strong> dagegmvis<br />

amocanebSi erTmaneTs gonivrulad unda SevuxamoT xelovneba da<br />

mecniereba.<br />

iujin bardaxis azriT politikis analizi aris ufro<br />

xelovneba, vidre mecniereba da intuicias iseTive mniSvnelobas<br />

aniWebs, rogorc kvlevis meTodebs. peter drukeris azriT ki<br />

biznesmens warmatebisTvis sami ram esaWiroeba – niWi, iRbali da<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmva. sagulisxmoa aSS-is 34-e prezidentis<br />

duait eizenhaueris azri dagegmvis Sesaxeb: gegma _ araferia,<br />

dagegmva _ yvelaferi.<br />

problemaTa gadwyvetis procesSi saWiroa mimdinare<br />

procesis mudmivi monitoringi, miRebuli Sedegebis mixedviT adre<br />

miRebuli gadawyvetilebebis gadasinjva da, SesaZloa, radikaluri<br />

cvlileba, rac, praqtikulad, ukukavSiris Seuferxebel<br />

funqcionirebas niSnavs.<br />

103


prognozireba <strong>strategiuli</strong><br />

<strong>marTvis</strong> amocanebSi<br />

saxelmwifos politikuri Tu ekonomikuri <strong>marTvis</strong>Tvis<br />

umniSvnelovanesi elementia SesaZlo movlenaTa prognozireba.<br />

<strong>strategiuli</strong> gegmis mixedviT, kompaniis SorsgaTvlili<br />

miznebi warmoadgens ara mimdinare saqmianobis ubralo asaxvas,<br />

aramed kompaniis saqmianobis Sida da gare faqtorebis cvlilebaTa<br />

analizisa da prognozirebis Sedegs. amasTan, prognozireba, erTi<br />

mxriv, dagegmvis winapirobaa, xolo, meore mxriv, <strong>strategiuli</strong><br />

dagegmvis procesis Semadgeneli erT-erTi ZiriTadi elementia,<br />

romelic am procesis (dagegmvis) sxvadasxva etapze gamoiyeneba.<br />

ekonomikis <strong>marTvis</strong> administraciul-mbrZanebluri sistema,<br />

romelic farTod gamoiyeneboda sabWoTa kavSirSi da, sazogadod,<br />

socialisturi meurneobriobis pirobebSi, icnobda dagegmvis<br />

mxolod droSi gansxvavebul tipebs: moklevadian, saSualovadian<br />

da perspeqtiul gegmebs, romlebSic metnaklebi sisruliT<br />

aisaxeboda sawarmos, zogadad, meurneobis, sxvadasxva ekonomikurfinansuri<br />

maCveneblebi.<br />

sabazro ekonomikis pirobebSi aseTi saxis gegmebze daydrnoba<br />

ukve dagegmvis etapzeve ganapirobebs sawarmos, zogadad mTeli<br />

meurneobis marcxs, ukeTes SemTxvevaSi, mis arsebobas ukiduresi<br />

CamorCenilobis pirobebSi, risi naTeli dadasturebacaa<br />

ekonomikis socialisturi sistemis, gansakuTrebiT, sabWoTa<br />

sistemis kraxi.<br />

safinanso mogebaze orientirebuli komerciuli sawarmos<br />

efeqtiani funqcionirebisaTvis gadamwyveti mniSvneloba eniWeba<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmvis meTodebis swor da mizanmimarTul<br />

gamoyenebas. perspeqtiuli dagegmvisagan gansxvavebiT, <strong>strategiuli</strong><br />

dagegmva yovlismomcveli cocxali organizmia, romelic<br />

iTvaliswinebs rogorc ekonomikuri organizaciis ZiriTad Sida<br />

elementebs, ise cvlad garemos: qveyanaSi arsebul socialur da<br />

politikur aspeqtebs, momxmarebelTa gemovnebasa da<br />

moTxovnilebebs, konkurentebis moqmedebas, saerTaSoriso<br />

ekonomikur da politikur cvlilebebs da a.S. amasTan, yvela am<br />

faqtoris cvlileba, rogorc wesi, stoqastikuri xasiaTisaa, rac<br />

104


<strong>strategiuli</strong> dagegmvis procesSi albaTuri (statistikuri)<br />

meTodebis gamoyenebasac gulisxmobs.<br />

amasTan, Tu grZelvadiani prognozi qveynis <strong>strategiuli</strong><br />

ganviTarebis safuZvlebs qmnis da principulad naklebi riskis<br />

fasad aris SesaZlebeli (miTumetes, Tu gaviTvaliswinebT im<br />

garemoebas, rom Secvlili viTarebis kvalobaze yovelTvis<br />

SesaZlebelia grZelvadiani prognozis koreqtireba), moklevadiani,<br />

operatiuli prognozi, TiTqosda naklebad mniSvnelovania, Tumca<br />

gacilebiT rTuli da fataluri Sedegebis momtanic aris<br />

araswori prognozirebis SemTxvevaSi. amis magaliTebi mravlad<br />

aris msofliosa da saqarTvelos istoriaSi. operatiuli,<br />

moklevadiani prognozis didi mniSvneloba imiT gamoixateba, rom<br />

igi gvaiZulebs saswrafod da operatiulad vcvaloT adre<br />

miRebuli gadawyvetilebebi Pprognozis Sedegebis gaTvaliswinebiT<br />

<strong>marTvis</strong> sistemis ukukavSiris rgolSi. moklevadiani prognozis<br />

Sedegebis monitoringis interpretacia saSualebas aZlevs<br />

mocemuli dargis xelmZRvanelobas swrafi reagireba moaxdinos<br />

Secvlil viTarebaze. amave dros, naTeli xdeba, rom ekonomikuri<br />

da politikuri movlenebi urTierTgadajaWvulia da politikuri<br />

viTarebis cvlilebaze myisier reagirebas SeuZlia ekonomikuri<br />

movlenebis sasurvel kalapotSi warmarTva da piriqiT,<br />

ekonomikuri viTarebis cvlileba moiTxovs politikis saTanado<br />

warmarTvasac. cxadia, prognozirebas mxolod maSin aqvs<br />

mniSvneloba, Tuki, prognozis gaTvaliswinebiT miRebuli Sedegebis<br />

monitoringi saSualebas gvaZlevs sworad warvmarToT qveynis<br />

ekonomikuri da politikuri ganviTareba. am TvalsazrisiT, didi<br />

mniSvneloba aqvs qveynis samrewvelo-ekonomikuri dargebisa Tu<br />

msxvili biznes-kompaniebis ekonomikuri maCveneblebis<br />

prognozirebasa da monitorings. operatiuli prognozirebisa da<br />

prognozirebis Sedegebis monitoringis Sedegad miRebuli<br />

informacia saukeTeso masalas iZleva qveynis ekonomikuri<br />

ganviTarebis Sesafaseblad (ekonomikis `temperaturis~ gasazomad)<br />

saTanado rekomendaciebis gasacemad da ekonomikuri <strong>marTvis</strong><br />

mimarTulebebis misaniSneblad, rac, aseve, damatebiT impuls<br />

iZleva saxelmwifo politikuri <strong>marTvis</strong> mimarTulebebis<br />

koreqtirebisaTvis.<br />

105


amdenad aris SesaZlebeli monografiaSi damuSavebuli<br />

<strong>kibernetikuli</strong> instrumentis (<strong>meTodi</strong>s) meSveobiT politikurekonomikuri<br />

procesebis ganviTarebis prognozireba? amdenad<br />

zusti iqneba aseTi prognozi?<br />

makroekonomikuri procesebis prognozirebaze muSaoben<br />

msoflios wamyvani ekonomistebi, safinanso institutebi, maTi<br />

rekomendaciebiT xorcieldeba sxvadasxva qveynebis ekonomikuri<br />

ganviTarebis dagegmva da marTva. am rekomendaciebiT miRweulia<br />

seriozuli warmatebebi. magram, mainc, ver xerxdeba msoflio<br />

ekonomikuri krizisebis Tavidan acileba, maT Soris XXI<br />

saukeneSic ki, rom araferi vTqvaT umsxvilesi korporaciebis<br />

gakotrebisa da sxvadasxva qveynis gaRatakebis Sesaxeb. ufro<br />

metic, aseTi krizisuli movlenebi TiTqos sruliad<br />

moulodnelad iCens xolme Tavs da iwvevs msoflio ekonomikuri<br />

mdgomareobis ryevas, ekonomikuri ganviTarebis daqveiTebas,<br />

umuSevrobas da a.S.<br />

rac Seexeba politikuri procesebis prognozirebas, aq saqme<br />

ufro rTulad aris. marqsistuli moZRvrebis (romelic Tavis<br />

mxriv hegelis filosofias eyrdnoba) mixedviT SesaZlebelia<br />

politikuri procesebisa da/an revoluciuri cvlilebebis da misi<br />

Sedegebis winaswarmetyveleba. praqtikulad es mosazreba<br />

`brwyinvaled~ daadastura 1917 wlis revoluciebma ruseTis<br />

imperiaSi da am `unikaluri eqsperimentiT~ amoiwura sazogadoebis<br />

ganviTarebis marqsistul-leninuri Teoriis damamtkicebeli<br />

magaliTebi.<br />

Tanamedrove politikuri filosofia ZiriTadad uaryofs<br />

politikuri procesebis met-naklebad zusti prognozirebis<br />

SesaZleblobas 25 . rogorc dimitri uznaZe aRniSnavda `arsebobs<br />

swored imdeni kulturuli mimdinareoba, ramdeni erovnebac<br />

cocxlobs. da es imitom, rom kulturuli Semoqmedebis subieqti<br />

SeiZleba mxolod gansazRvruli erovnuli erTeuli iyos...<br />

rodesac kulturis ganviTarebis Sesaxeb vlaparaobT, aucileblad<br />

saxeSi unda gvqondes erTi romelime gansazRvruli erovnebis<br />

25 ix. robert gilpini `saerTaSoriso politikuri cvlilebebis buneba~ wignSi<br />

`saerTaSoriso urTierTobebis Teoria~, qrestomaTia, samoqalaqo iniciativebis<br />

instituti, 2000 w. gv. 84-115.<br />

106


kulturuli cxovreba.~ 26 analogiurad SesaZlebelia iTqvas<br />

politikuri procesis unikalurobasa da ganumeoreblobaze.<br />

amdenad, naTeli unda iyos, rom SeuZlebelia iseTi politikuri<br />

moZRvrebis an Teoriis damuSaveba, romelic axsnis msoflio<br />

politikur procesebs da romliTac moxerxdeba am procesebis<br />

prognozireba.<br />

Tumca, arsebobs iseTi Sexedulebac, rom politikuri<br />

procesebis ganviTareba eqvemdebareba obieqtur kanonebs. aseTi<br />

Sexedulebis Tanaxmad, mecnierebis Zalisxmeva mimarTuli unda<br />

iyos am kanonebis aRmoCenisa da gagebisaken 27 .<br />

iseve rogorc saerTod mecnierebaSi, aseve, politikaSic,<br />

SesaZlebelia da saWiroa faqtobrivad arsebuli WeSmaritebisa da<br />

mosazrebis, hipoTezis erTmaneTisgan gamijvna. esa Tu is<br />

politikuri Teoria mxolod mas Semdeg SeiZleba vaRiaroT<br />

WeSmaritebad, rodesac igi uZlebs drois gamocdas. realurad ki,<br />

ufro xSirad ama Tu im moZRvrebis mimdevarni cdiloben axsnan<br />

Tu ratom ar gamarTlda maTi winaswarmetyveleba. Tumca<br />

`mxolod~ faqtebis dadgenac ki, miTumetes maTi kompetenturi<br />

analizis SemTxvevaSi, iZleva sakmaris safuZvels raTa<br />

ganWvretil iqnas esa Tu is politikuri Sedegi. kacobriobis<br />

istoria gvaswavlis, rom ar arsebobs ori erTnairi politikuri<br />

Tu ekonomikuri procesi. amitom, ama Tu im politikurekonomikuri<br />

procesebis kvleva aucileblad unda warimarTos im<br />

konkretuli istoriuli, ekonomikuri, politikuri da<br />

geografiuli viTarebis gaTvaliswinebiT, romelSic mimdinareobs<br />

es procesebi da romelic gavlenas axdens maTze _ am procesebis<br />

dawyebaze, ganviTarebasa da dasasrulze.<br />

26 n.berulava `d.uznaZe. cxovreba da Semoqmedeba~, Tbilisi 1967, gv. 89<br />

27 `politikuri realizmis Tanaxmad, politika, iseve rogorc sazogadoeba,<br />

obieqturi kanonebiT imarTeba, romelTa fesvebi adamianis bunebaSia. imisaTvis,<br />

rom sazogadoeba gaumjobesdes, jer masSi gavrcelebuli kanonebis gagebaa<br />

saWiro. vinaidan kanonebi saerTod ar emorCileba Cvens prioritetebs, adamianebi<br />

warumateblobis didi riskis fasad Tu SeewinaaRmdegebian maT funqcionirebas.<br />

realizmma, romelsac sjera, rom politikuri kanonebi obieqturia, aseve unda<br />

irwmunos is, rom SesaZlebelia racionaluri Teoriis damuSaveba, romelic,<br />

Tundac, calsaxad da arasrulyofilad, magram mainc asaxavs am obieqtur<br />

kanonebs...~ hans morgenTau, `politikuri realizmis eqvsi principi~, Tavi I.<br />

107


garkveuli miaxloebiT SesaZlebelia iTqvas, rom politikur<br />

moZRvrebaTa mTeli istoria am kanonebis aRmoCenis mcdelobaTa<br />

istoriaa. miuxedavad imisa, rom politikuri ganviTarebis<br />

sayovelTao kanoni, cxadia, aRmoCenilia ar aris, aseTi kanonis<br />

ararasebobis gamo, ar unda vifiqroT, rom ar arsebobs araviTari<br />

kanonzomiereba. im garemoebis gaTvaliswinebiT, rom adamianis<br />

buneba, praqtikulad, ar Secvlila kacobriobis mTeli ganvlili<br />

istoriis ganmavlobaSi, naTeli unda iyos, rom politikur<br />

moZRvrebaTa anTologia, pirvel rigSi ki CineTis, indoeTisa da<br />

saberZneTis klasikuri filosofiuri moZRvrebebi exmareba gonier<br />

politikoss, saxelmwifo moRvawes, Cawvdes arsebul politikur<br />

viTarebas da miiRos Sesabamisi gadawyvetileba. efeqtiani<br />

gadawyvetilebis miRebaSi mas daexmareba <strong>kibernetikuli</strong> <strong>meTodi</strong>s<br />

gamoyeneba.<br />

108


daskvna<br />

`imoqmede ise, rogorc saWiroa da<br />

dae, moxdes ise, rogorc moxdeba~.<br />

laTinuri andaza<br />

marTva _ es aris xelovneba, romlis daufleba<br />

SesaZlebelia specialuri momzadebiT. aseTi momzadeba eyrdnoba,<br />

erTi mxriv, fundamentur Teoriul codnas (filosofia, istoria,<br />

menejmenti, fsiqologia, mecnierebis sxva sferoebi), meore mxriv<br />

_ <strong>marTvis</strong> procesebSi monawileobis xangrZliv praqtikul<br />

gamcdilebas. imis da mixedviT Tu rogori klasis (ekonomikuri<br />

sistema, saxelmwifo, sazogadoeba) an tipis (sxvadasxva<br />

ganzomilebisa da specifikis) aris <strong>marTvis</strong> obieqti da rogor<br />

istoriul, geografiul, politikur, ekonomikur Tu socialur<br />

garemoSi mimdinareobs <strong>marTvis</strong> procesi mmarTveli (menejeri,<br />

administratori, politikosi) iZens saTanado gamocdilebas,<br />

romelic Sesabamis Teoriul codnasTan erTad aZlevs mas <strong>marTvis</strong><br />

procesis efeqtianad war<strong>marTvis</strong> SesaZleblobas. winamdebare<br />

monografiaSi damuSavebuli <strong>strategiuli</strong> <strong>marTvis</strong> <strong>kibernetikuli</strong><br />

<strong>meTodi</strong> warmoadgens iseT mecnierul meTods, romelic <strong>marTvis</strong><br />

obieqtis klasis, tipis an <strong>marTvis</strong> procesis mimdinareobis<br />

specifikuri garemoebebisa da pirobebis miuxedavad iZleva<br />

<strong>marTvis</strong> procesebisa da obieqtebisadmi midgomis universalur<br />

instruments. aseTi midgomiT SesaZlebelia arsebuli politikurekonomikuri<br />

viTarebis obieqturi gaanalizeba da saTanado<br />

109


gadawyvetilebebis miReba <strong>strategiuli</strong> dagegmvisa da efeqtiani<br />

<strong>marTvis</strong> mizniT.<br />

monografiaSi damuSavebuli <strong>strategiuli</strong> dagegmvisa da<br />

<strong>marTvis</strong> <strong>kibernetikuli</strong> <strong>meTodi</strong>s wignieri gamoyeneba sakmaod<br />

swrafad moitans mniSvnelovan organizaciul da ekonomikur<br />

efeqts, rac gansakuTrebiT sagrZnobi iqneba gardamavali<br />

saxelmwifoebriobisa da ekonomikis mqone qveynebis (maT Soris,<br />

saqarTvelos) saxelmwifo <strong>marTvis</strong> amocanebSi. cxadia, rom<br />

aRniSnuli <strong>kibernetikuli</strong> instrumentis gamoyeneba mxolod maSin<br />

moitans saTanado efeqts Tu mas gamoiyeneben saTanadod<br />

momzadebuli profesionali mmarTvelebi (menejerebi,<br />

administratorebi Tu politikosebi).<br />

<strong>kibernetikuli</strong> instrumentis gamoyenebis mTavari mizania<br />

daexmaros menejers, biznesmens, saxelmwifo moxeles Tu<br />

politikoss mkafiod Seimecnos rogorc sakuTari Tavi im<br />

Tanamdebobaze Tu saqmianobaSi, romelsac is eweva, ise misi<br />

organizaciis, saministros, regionis Tu samSoblos misia da<br />

SesaZleblobebi Tanaxmad delfos taZarze amokveTili warwerisa<br />

Seican Tavi Seni! 28<br />

sakuTari Tavis SecnobasTan dakavSirebiT upriania gavixsenoT<br />

sokratesa da misi erT-erTi mowafis, evTidemes, dialogi: 29<br />

`_ erTi es miTxari Cemi evTideme, delfoSi Tu yofilxar<br />

rodisme? _ hkiTxa sokratem.<br />

_ vficav zevss, orjer var namyofi,<br />

_ Tu SeginiSnavs iq taZarze amokveTili warwera: `Seican Tavi<br />

Seni~?<br />

_ diax, SevniSne,.<br />

_ mermeda, ar gamoiCine yuradReba am warweris mimarT, ar<br />

daukvirdi mas da ar scade gamoZieba, Tu vin xar da ra xar Sen?<br />

... vinc ver Seicno Tavisi Tavi da sakuTar Zalas yalbad<br />

afasebs, sxvebsaca da adamianis yovel saqmianobasac aseve epyroba.<br />

man ar icis: ra aris saWiro, ra unda akeTos da riT isargeblos;<br />

28 platonis mixedviT (dialogi `protagora~) antikuri saberZneTis Svidi brZeni<br />

(Talesi, pitaki, bianti, soloni, kleobuli, misoni, hiloni) erTmaneTs Sexvda<br />

apolonis taZarSi, delfoSi, sadac maT es warwera gaakeTes.<br />

29 qsenofonti, mogonebebi sokrateze. IV, 2, 24-29.<br />

110


yovel am saqmeSi cdeba, sikeTes scildeba da borotebas<br />

uaxlovdeba. vinc icis, rasac akeTebs, Tavis saqmianobaSi<br />

yovelTvis warmatebas aRwevs da saxelmoxveWili da pativsacemi<br />

kaci xdeba...<br />

vinc ar icis, rasac akeTebs, arCevanis cud gzas adgeba, rasac<br />

xels hkidebs, im saqmeSi marcxdeba da ara marto am marcxisTvis<br />

jarimdeba an isjeba, aramed saerTod utydeba saxeli, sasaciloc<br />

xdeba da amieridan zizRsa da upatiurobaSi cxovrobs. Sen xom<br />

xedav, is saxelmwifoni, romelTac Tavisi Zala ar uwyian da<br />

ufro ZlierT dauwyeben oms, an aRigvebian pirisagan miwisa, anda<br />

Tavisuflebas kargaven da sxvaTa monebad iqcevian~.<br />

111


monografiis avtorTa naSromebi<br />

kibernetika<br />

1. g.baRaTuria, o.baRaTuria. Cybernetic Conception of Public<br />

Management. saqarTvelos mecnierebaTa akademiis moambe. 171, #<br />

2, 2005.<br />

2. g.baRaTuria, o.baRaTuria. avtomaturi <strong>marTvis</strong> Teoriis ZiriTadi<br />

principebi sajaro politikasa da saxelmwifo marTvaSi.<br />

saerTaSoriso samecniero konferencia `informaciuli<br />

teqnologiebi marTvaSi~. SromaTa krebuli. Tbilisi,<br />

sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~ 2007.<br />

3. a.cincaZe, g.baRaTuria, o.baRaTuria. saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

<strong>kibernetikuli</strong> modeli – aSS-is gamocdileba. amerikis Seswavlis<br />

sakiTxebi. Tsu, Tbilisi, 2004.<br />

4. g.baRaTuria. Russian-Georgian Relations and European Security.<br />

abreSumis gzis me-3 saerTaSoriso simpoziumi. SromaTa krebuli,<br />

Tbilisi, 2006.<br />

politikuri procesebis<br />

<strong>strategiuli</strong> dagegmva da marTva<br />

5. g.baRaTuria, o.baRaTuria. <strong>marTvis</strong> Teoria politikuri<br />

sistemebisTvis. saerTaSoriso samecniero konferencia<br />

`informaciuli teqnologiebi – 2008~. SromaTa krebuli.<br />

Tbilisi, sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~ 2008.<br />

6. g.baRaTuria. politikuri da ekonomikuri procesebis marTva _<br />

msgavseba da gansxvaveba. samecniero Jurnali `xelisufleba da<br />

sazogadoeba. istoria, Teoria, praqtika~ # 2 (10), 2009.<br />

7. g.baRaTuria <strong>strategiuli</strong> dagegmva. meTodologiuri safuZvlebi.<br />

saxelmZRvanelo. stu, Tbilisi 2009<br />

8. S.doRonaZe, g.baRaTuria, o.baRaTuria. komunikaciuri teqnologia<br />

politikuri procesebis marTvaSi. saerTaSoriso konferencia<br />

`verbaluri komunikaciuri teqnologiebi”. SromaTa krebuli.<br />

Tbilisi, sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~, 2008.<br />

9. g.baRaTuria, s.cxadaZe. saxelmwifo politikis <strong>strategiuli</strong><br />

dagegmva _ bismarki. samecniero Jurnali `xelisufleba da<br />

sazogadoeba. istoria, Teoria, praqtika~ # 1 (7), 2008<br />

10. saxelmwifo politika (Public Policy). Sesavali specialobaSi.<br />

damxmare saxelmZRvanelo centraluri evropis universitetis<br />

mxardaWeriT. stu, 2002 (avtorTa jgufi a.cincaZisa da<br />

g.baRaTurias saerTo redaqciiT).<br />

112


11. g.baRaTuria. taivani – keTildReobis kunZuli. monografia.<br />

Tbilisi, 2000.<br />

saxelmwifo <strong>marTvis</strong> Teoria<br />

12. g.baRaTuria, o.baRaTuria. saerTo niadagis koncefcia –<br />

solidaruli saxelmwifoebrivi msoflmxedveloba Tanamedrove<br />

saqarTveloSi. monografia. ,,mecniereba”. Tbilisi, 2006.<br />

13. a.cincaZe, g.baRaTuria. arCevani. demokratiis mSenebloba<br />

totalitarizmis epoqaSi. monografia. Tbilisi, 2002.<br />

14. g.baRaTuria, o.baRaTuria. saxelmwifoebrivi solidaruli<br />

msoflmxedvelobis safuZvlebi. samecniero Jurnali<br />

`xelisufleba da sazogadoeba. istoria, Teoria, praqtika~ # 4,<br />

2007.<br />

15. g.baRaTuria, o.baRaTuria. politikuri reJimi da xelisufali<br />

samecniero Jurnali `xelisufleba da sazogadoeba. istoria,<br />

Teoria, praqtika~ # 3, 2007.<br />

16. g.baRaTuria. politikuri samyaro _ cnobiereba, garemo, sistema<br />

samecniero Jurnali `xelisufleba da sazogadoeba. istoria,<br />

Teoria, praqtika~ # 2, 2006.<br />

17. g.baRaTuria. The Reasons of Crisis of State Governance in Georgia.<br />

samecniero Jurnali `xelisufleba da sazogadoeba. istoria,<br />

Teoria, praqtika~. # 1, 2006.<br />

18. g.baRaTuria, n.abaSiZe, o.baRaTuria. saxelmwifo <strong>marTvis</strong><br />

amerikuli sistemis saqarTveloSi ganxorcielebis<br />

SesaZleblobebi da problemebi. amerikis Seswavlis sakiTxebi.<br />

Tsu, Tbilisi, 2005.<br />

19. o.baRaTuria, idealizmi da pragmatizmi amerikul politikaSi.<br />

amerikis Seswavlis sakiTxebi. Tsu, Tbilisi, 2004<br />

20. a.cincaZe, g.baRaTuria, o.baRaTuria. saxelmwifos demokratiuli<br />

<strong>marTvis</strong> specifika saqarTveloSi. stu-s Sromebi, # 7 (446),<br />

Tbilisi, 2002.<br />

publicisturi werilebi saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> sakiTxebis Sesaxeb<br />

21. g.baRaTuria. qarTlis Wirsa vervin mosTvlis. saxelmwifo<br />

<strong>marTvis</strong> krizisi saqarTveloSi. ,,saqarTvelos respublika”<br />

6.04.2005 w.<br />

22. Г.Багатурия. Германия – Вдохновитель и защитник<br />

независимости Грузии (1918 г.) Газета «Свободная Грузия» 26<br />

мая, 2005.<br />

113


23. Г.Багатурия. Причины кризиса системы государственного<br />

управления в независимой Грузии. Газета «Свободная Грузия» 28<br />

мая, 2005<br />

24. g.baRaTuria. rogor vmarToT saxelmwifo? gaz. saqarTvelos<br />

respublika, 10-11 dekemberi, 2004<br />

menejmentis sakiTxebi<br />

25. g.baRaTuria, The Basis of Public Administration Teaching.<br />

saerTaSoriso simpoziumi `umaRlesi ganaTlebis axali<br />

mimarTulebebi~. SromaTa krebuli, Tbilisi, 2007<br />

26. o.baRaTuria. The Signifance of the Course “The Theory of<br />

Statehood” for University Education. saerTaSoriso simpoziumi<br />

`umaRlesi ganaTlebis axali mimarTulebebi~. SromaTa krebuli,<br />

Tbilisi, 2007<br />

prognozireba<br />

27. g.baRaTuria, T,gorSkovi, n.WiWikoSvili. moklevadiani<br />

prognozireba saxelmwifo <strong>marTvis</strong> amocanebSi. samecniero<br />

Jurnali `xelisufleba da sazogadoeba. istoria, Teoria,<br />

praqtika~ # 2 (6), 2008<br />

28. g.baRaTuria, T,gorSkovi, n.WiWikoSvili. satransporto<br />

qselis <strong>marTvis</strong> Tanamedrove sistema. samecniero Jurnali<br />

`xelisufleba da sazogadoeba. istoria, Teoria, praqtika~ # 3,<br />

2007<br />

29. g.baRaTuria, T.gorSkovi. <strong>strategiuli</strong> marketingi sarkinigzo<br />

kompaniaSi samecniero Jurnali `saqarTvelos ekonomika~. #4<br />

(101) 2006, aprili.<br />

30. T.gorSkovi, g.baRaTuria, p.cagareiSvili, d.sadraZe. sarkinigzo<br />

gadazidvaTa prognozirebis kompleqsuri meTodologiis<br />

SemuSavebis Sesaxeb. Jurnali ,,mecniereba da teqnologiebi”. № 1-<br />

3, 2005<br />

31. g,baRaTuria, T.gorSkovi. TRACECA – Restoration of Silk Route.<br />

Japan Railway & Transport Review, 28, 2001.<br />

32. g,baRaTuria, T.gorSkovi. Development at Georgian railway. Japan<br />

Railway & Transport Review, 24, 2000.<br />

33. g.baRaTuria `gazomvaTa Sedegebis damuSavebis statistikuri<br />

safuZvlebi~, damxmare saxelmZRvanelo, Tbilisi, spi, 1986.<br />

34. g.baRaTuria da sxv. `informaciis gamoyenebiTi Teoria~,<br />

damxmare saxelmZRvanelo, Tbilisi, spi, 1988.<br />

114


moxsenebebi konferenciebze<br />

1. saerTaSoriso samecniero konferencia `informaciuli<br />

teqnologiebi marTvaSi~. 2007 w. Tbilisi<br />

2. saerTaSoriso samecniero konferencia `verbaluri komunikaciuri<br />

teqnologiebi”. 2008 w. Tbilisi<br />

3. samecniero konferencia `xelisufleba da sazogadoeba~. 2007 w.<br />

4. samecniero konferencia `xelisufleba da sazogadoeba~. 2008 w.<br />

Tbilisi<br />

5. saerTaSoriso samecniero konferencia `xelisufleba da<br />

sazogadoeba~. 2009 w. Tbilisi<br />

6. The New Trends in Higher Education. 2007. Tbilisi<br />

7. 3 rd Silk Road Simposia. 2006. Tbilisi<br />

8. 2 nd Silk Road Simposia. 2005. Tbilisi<br />

9. amerikis Seswavlis sakiTxebi, Tbilisi, 2006 w.<br />

10. amerikis Seswavlis sakiTxebi, Tbilisi, 2005 w.<br />

11. amerikis Seswavlis sakiTxebi, Tbilisi, 2004 w.<br />

12. stu-s samecniero konferencia, Tbilisi, 2002 w.<br />

115


116<br />

Giorgi Bagaturia, Otar Bagaturia<br />

Cybernetic Method of Strategic Management<br />

Reviewers:<br />

Shota Dogonadze, full professor of Georgian Technical University<br />

Nodar Jibladze, full professor of Georgian Technical University<br />

Scientific Editor – Archil Prangishvili, corresponding member Academy of<br />

Sciences of Georgia<br />

The theoretical and practical questions necessary for strategic planning in tasks of<br />

the governance and economy are considered. The manual contains the basic<br />

concepts, tasks and methodological bases of strategic planning, including original<br />

researches of the author. The essence of strategic planning and management, the<br />

general algorithm of strategic planning are in detail formulated, is shown as it is<br />

necessary to formalize a researched problem with the purpose of strategic<br />

planning. Methods of forecasting of political-economical processes are considered<br />

as well.<br />

The special attention is given use of principles of cybernetics in tasks of strategic<br />

planning, including in a problematic of the multi-subject processes, being by the<br />

most important for the governance and the organization of business.<br />

Authors<br />

Giorgi Bagaturia, associate professor of Georgian Technical University.<br />

About problems of Public and State Administration has published a lot of scientific<br />

and publicist articles, the monograph and textbooks for students, including<br />

“Introduction into Public Policy” (2000, group of authors, the book is the winner of<br />

competition of Central European University), «Lessons of Democracy –<br />

Shevardnadze” (2002, 2003, co-author A.Tsintsadze's, the book is translated on<br />

Russian 2002 and English 2007 languages), “Common Ground Concept - the State<br />

Philosophy of Contemporary Georgia” (2006, co-author O.Bagaturia), “Taiwan -<br />

Island of Prosperity” (1997), etc.<br />

Otar Bagaturia, doctoral candidate of Georgian Technical University.<br />

About problems of Public and State Administration has published scientific and<br />

publicist articles, the monograph and textbook for students - “Introduction into<br />

Public Policy” (2000, group of authors, the book is the winner of competition of<br />

Central European University), “Common Ground Concept - the State Philosophy of<br />

Contemporary Georgia” (2006, co-author G.Bagaturia), etc.


Георгий Багатурия, Отар Багатурия<br />

Кибернетический метод государственного управления<br />

Рецензенты:<br />

Шота Догонадзе, профессор Грузинского технического университета<br />

Нодар Джибладзе, профессор Грузинского технического университета<br />

Научный редактор – Арчил Прангишвили, член-корреспондент АН Грузии<br />

Рассмотрены теоретические и практические вопросы, необходимые для<br />

стратегического планирования в задачах государственного управления и<br />

экономики. Учебное пособие содержит основные понятия, задачи и<br />

методологические основы стратегического планирования, в т.ч.<br />

оригинальные исследования автора. Подробно сформулированы суть<br />

стратегического планирования и управления, общий алгоритм<br />

стратегического планирования, показано как нужно формализовать<br />

исследуемую проблему с целью стратегического планирования. Рассмотрены<br />

также методы прогнозирования политико-экономических процессов.<br />

Особое внимание уделяется использованию принципов кибернетики<br />

в задачах стратегического планирования, в т.ч. в проблематике много<br />

субъектных процессов, являющегося наиболее важными для<br />

государственного управления и организации бизнеса.<br />

.<br />

Авторы<br />

Георгий Багатурия, ассоциированный профессор Грузинского<br />

технического университета. О проблемах государственного управления и<br />

стратегического планирования опубликовал множество научных статей и<br />

публицистических писем, монографий и учебников для студентов, в т.ч.<br />

«Публичная политика. Введение в специальность» (2000 г., группа авторов,<br />

книга является победителем конкурса Центрального Европейского<br />

Университета), «Выбор. Строительство демократии в условиях тоталитаризма<br />

– опыт Эдуарда Шеварднадзе» (2002, 2003 гг. в соавторстве с А.Цинцадзе,<br />

книга переведена на русский (2002 г.) и английский (2007 г.) языки),<br />

«Концепция общей почвы – государственное мировоззрение современной<br />

Грузии» (2006 г., в соавторстве с О.Багатурия), «Тайвань – остров<br />

благополучия» (1997 г.) и др.<br />

Отар Багатурия, докторант Грузинского технического университета.<br />

О проблемах государственного управления и стратегического планирования<br />

опубликовал научные статьи, монографию «Концепция общей почвы –<br />

государственное мировоззрение современной Грузии» (2006 г., в соавторстве с<br />

Г.Багатурия) и, совместно с группой авторов, учебное пособие для студентов -<br />

«Публичная политика. Введение в специальность» (2000 г.).<br />

117


ibeWdeba avtorTa mier warmodgenili saxiT<br />

gadaeca warmoebas 03.07.2009. xelmowerilia dasabeWdad<br />

08.07.2009. qaRaldis zoma 60X84 1/16. pirobiTi nabeWdi Tabaxi 7,5.<br />

tiraJi 100 egz.<br />

sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~, Tbilisi,<br />

kostavas 77<br />

gamomcemloba `cis nami~,<br />

q. Tbilisi, daviT aRmaSeneblis 121

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!