Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
MOTTO: NA MIPHUN CAAH HMUNHMA THA VA SER PIAK HNA<br />
EST: SEPT 12, 2010 VOLUME 1 , ISSUE 105 OCTOBER 14, 2012<br />
CHINRAM TELH IN RAMTHEN 5<br />
UNO NIH A BAWMH LAI<br />
October 11, 2012: Chinram telh in Kachin,<br />
Shan, Arakan le Karen hna tthanchonak ah<br />
UNO nih bawmhnak pek a timh tiah<br />
Khonumthung thanhca nih a ttial. Ramri<br />
vunci du-bochohci <strong>The</strong>in Htay le အျပည္ျပည္<br />
ဆိုင္ရာ<br />
ၾကက္ေျခနီအဖဲြ bu tonnak an ngeih lioah hi<br />
kong an ceih tiah Myanmar Newlight thanhca<br />
nih October 11 ah a tial. Cun France<br />
lamkaltu Mr. Thiery Mathou le ramri vunci<br />
tonnak an ngeih lio zongah hi kong an ceih<br />
ti a si.<br />
Bawmhnak phaisa belte a zat chim<br />
a si rih lo. Kan hnu nikhat ni Mizzima thanhca<br />
tialnak ahcun ramthen 5 caah $ 144<br />
million bawmh a si lai a ti. Bawmhnak hi<br />
December in thawk a silai ti a si. 2011<br />
UNO report ah Chinram cu Kawlram chungah<br />
a si a fak bik a si a ti. 2011 ah Chinram<br />
caah tiin Japan (Japan International Cooperation<br />
Agency – JICA) nih Ks 99—<br />
million le India nih $ 6 million a bawmh ti<br />
a si nain nihin tiang cozah nih hmannak an<br />
thanh rih lo. (Cc: Khonumthung)<br />
6<br />
7<br />
Thla 2 chungah KIA nih Kawl ralkap 211 an thah hna..Ch: 4<br />
Rangon Airport ah Dr. Lian H. Sakhong an don..Ch: 2<br />
CRC Coordinator Ko Tin Maung Shwe he tonnak...Ch: 7<br />
Lady Gaga nih Assange a leng..Ch: 7<br />
Kum 14 nu raltha..Ch: 6<br />
Aw! CNF<br />
Khua muih lai i, ramleng chuah cu<br />
Thinphan dailo, kan rak ti kha<br />
Zaantim ih rip, na chawl khiah <strong>thawng</strong><br />
Di de ngai in, zan hngilh kho lo<br />
Thawngpang chia kip, i manh phah in<br />
Fingrei cah lai, kan rak hngah kha<br />
Mitthlam an cuang nihin ni cu<br />
Dawtnak horkuang ah naa cang i<br />
Vapi vate an luang thluahmah<br />
A fenh dih hna tilu lian nih<br />
Rili ral cu an va phan i<br />
Cungvuan na leh, nee tla na leh<br />
Dawtnak nehbung khirhzaal tilo<br />
Na hna a car, thal tiva bang<br />
Thih lai ke chaih, thahrun chuah in<br />
Khua na va hlam, pokhlet lei in<br />
Mi le mah khom hliah um ti hlah<br />
Khualchia va bang, chiatserh na tong<br />
Aw! CNF..Aw CNF<br />
Zei he na can, cu ngai tak cu<br />
Van i hrim law, van kan zoh hmanh<br />
Chinland club zong, iip lengmang in<br />
Dawtnak khuvai kan rak cuan<br />
Dr. Salai Bawi Uk Thang<br />
(Hluan Ku pa)
EST: SEPT 12, 2010 VOLUME 1 , ISSUE 105 OCTOBER 14, 2012<br />
CHINMI 200 FAI NIH RANGON AIRPORT IN DR. LIAN<br />
HMUNG SAKHONG AN DON<br />
Yangon: Chin Literature<br />
and Culture Comittee<br />
(Universities, Yangon) hohatnak<br />
in Chin miphun dihlak minung<br />
200 renglo nih Kawlram tlangcungmi<br />
le Chinmi ramkhel hruaitu<br />
upa pakhat a simi Dr. Lian H. Sakhong<br />
cu Yangon, Minglardon Airport<br />
ah hlunghlainak in an don.<br />
10 October, zanlei suimilam<br />
2:00 ah a rak phanmi Ethnic<br />
Nationalities Council (ENC) Chiarman, CNC Chiarman le CNF Supreme<br />
Council chungtel Dr. Lian H. Sakhong donnak ah CLCC siangakchia<br />
pinah, Khumi Mino Bu, Chin Youth Forum, Lautu Family,<br />
Zophei Family, Aibur Family, Parties Palai cheukhat hna le upa 40<br />
renglo nih an donpi hna.<br />
A dongtu hna nih anmah le bu min cio in hlunghlai tein an<br />
donnak Kawl in catar tampi put in sunglawihnak an langhter pinah,<br />
Kawlca in catar an I putmi ah "ENC Chiarman kan in don", "Chin<br />
Siangakchia Hruaitu Hlun kan in don", "CNC Chiarman kan in don",<br />
"United National League for Democracy, General Secretary hlun kan<br />
in don" ti pawl telh in le pangpar oihnak le laithuam he an sunlawih.<br />
Dr. Lian H. Sakhong nih atu lio an donmi kong le Kawlram a ratnak<br />
kong he pehtlai in; kum 20 chung ram zamtak dirhmun in ka nunnak<br />
chungah lamhruai in Kawlram ka phak khawh caah Pathian min ka<br />
thangthat. Hlunghlai taktak in a ka donmi Chin miphun nan dihlak<br />
cungah kaa lawm. A bik in CLCC nan cungah lawmhnak tampi ka<br />
ngei. CLCC hi miphun caah riantuan kaa thoknak keimah ka nubu<br />
bantuk in ka ruah i ka thinlung ah hi hmun ah ka rak tuanmi hi a cam<br />
zungzal. Atu kan ram tampi thlennak cungah kaa lawm. Asinain kum<br />
60 a raumi tlangcungmi buainak hi cabuai cung biaruahnak lawng in<br />
phisin a hau. Meithal le hriam in phisin nakin a dong kho lai lo. Ka<br />
riantuan hawi tampi cu mual an liam. Ka ngeih a chia tuk. Zungzal ka<br />
theih peng hna lai. Cun atu UNLD hawile tthing he hmuhnak caan<br />
zong kaa ngaituk. Cun Chinmi bu le a dangdang bu he iton khawhnak<br />
caan ttha ka ngah lai caah kaa nuam tuk" tiah Airport i Speech a<br />
pekmi ah a chim.<br />
Hi donnak ah tuanvo latu CLCC a ttanpi tu hna le Chin Magazin Editor<br />
hlun Salai Samuel nih "atu bantuk in CLCC hruaitu hlun le Chin<br />
siangakchia pawl nih Chin tuanbia kan theih khawhnak dingah ca<br />
tampi a kan tialpiak tu le, Chin siangakchia cawlcanghnak ah hruaitu<br />
a simi pakhat kan don khawhmi cungah lung a hmui tuk" tiah <strong>The</strong><br />
Chinland Post sinah a chim.<br />
Apeh i "a minung ka hmuh in a muisam le a pum in upat awk a tlak<br />
cu um rih seh. Media pawl bia a lehmi hna le a biachimmi hrim rumra<br />
a ngei. Chin miphun ramkhel hruaitu amah bantuk kan ngeihmi hi<br />
Chin mi kan i van tha. Keimah tein Chinmi si, i uarnak a kai tuk" tiah<br />
a ti.<br />
Khumi Mino in nungak A. S. nih "Dr. Lian H. Sakhong ka hmuh i<br />
kaa lunghmuih tuk. A kong hi a hlan ah ka thei tuk lo. Donnak ah<br />
Khumi in a kan hruaitu kan ule nih a kong an kan chimh lawngah<br />
biatak tein miphun caah arak i zuamnak le upat a tlaknak hi ka<br />
fian. Chin miphun nih hi bantuk hruaitu kan ngeihmi hi kan van tha<br />
tuk" tiah <strong>The</strong> Chinland Post sinah a chim. Kawlram a um chungah a<br />
rat hnawhchanmi "Will current reform will bring genuin peace in<br />
Myanmar" timi tlangtar in tuahmi Kawlram fimthiam hna le President<br />
ruahnak petu telin seminar ah "2008 Kawlram phunghram nih tlangcungmi<br />
zeitluk in zalonnak a pek, ruahchanhnak a pek" timi ca a<br />
chuahpi lai. Cun 13 October ah CLCC hohatnak in Rangoon um<br />
UMFCCI ah Chin History, Culture and Identity tiin biachimhnak a<br />
ngei lai. Cu ah tlangcungmi hruaitu le Laimi lei in fimthiam tampi<br />
zong biachimnak an ngei ve lai. Cun Kawlram a um chungah MPs<br />
pawl training peknak, Laitlang lei va tlawn in, CNF nih mipi tonnak a<br />
tuahmi (Public Consultation) zongah a telpi hna lai tiah theih a si.<br />
(Cc: <strong>The</strong> Chinland Post)<br />
KANMAH THAWNG<br />
Cahmai: 2<br />
KAWLRAM CAAH JAPAN TIMHTUAHNAK VIALTE<br />
October 10, 2012: 2013<br />
ah Japan nih Kawlram a miak<br />
tlawm taktak in phaisa cawih<br />
hram kan thawk cang lai tiah<br />
Japan ramleng vunci Koriki Jojima<br />
nih October 10 ah tuahmi<br />
Kawlram lei banchamnak kongah<br />
ramkip phaisa lei Agency<br />
meeting ah a chim. IMF, World<br />
Bank, Asia development Bank<br />
le G7 in rianngeitu pawl cu<br />
meeting cu an kai dih. Japan nih<br />
Kawlram phaisa zeizat ka cawih<br />
lai ti a chimlo nain Electric, lam<br />
le hlei remhnak, khuate thanchonak<br />
le tilawng dinhnak chan<br />
he aa tlak in remhnak ca ka<br />
bawmh lai a ti. Cu meeting ah<br />
Kawlram zeitin kan bawmh lai<br />
timi hnatlaknak a um lo nain<br />
Kawlram phaisa cawihnak cu<br />
hmaikum January in Japan<br />
hruainak in kan thawk lai an ti.<br />
Kawlram nih Japan lei a bat mi<br />
hi Yen 500 billion ($6.4 billion)<br />
a si i, U <strong>The</strong>in Sein Japan a kal<br />
lioah 60% cu ngaihthiam nan si<br />
lai ee tiah Japan nih an rak ti.<br />
Asia le World Bank ah Kawlram<br />
a leiba $900 million a ngeihmi<br />
zong Japan Bank (Bank of<br />
Tokyo le Mitsubishi UFJ) nih<br />
<strong>kanmah</strong> nih kan cham lai an ti.<br />
Kawlram caah Japan timhtuahnak<br />
vialte hi Kawlram kong<br />
hlathlaitu pawl an khuaruah a<br />
har dih. Japan University pakhat<br />
ah Kawlram kong a thei mi pakhat<br />
nihcun Kawlram cu zang<strong>thawng</strong><br />
Japan le Tuluk an i cilnak<br />
hmun pakhat a si cang lai tiah<br />
<strong>News</strong> York Time ah a chim. Tuluk<br />
nih Kawlram sui le ngun<br />
lawng a zoh lioah Japan nihcun<br />
man a fawi mi Kawl riantuantu<br />
rian kawl piak in Thailand le Indonisia<br />
tikulh thilchuahnak ah<br />
hman a duh hna ti a si. Reuter<br />
Agency pakhat chimnak ahcun<br />
Japan cozah le pumpak chawlettu<br />
hna hrambunh ding le Kawlram<br />
bawmh an timhmi hi $18 billion<br />
hrawng a si te lai a ti. Hi phaisa hi<br />
a miak 0.01 a si lai i kum 50<br />
chung a cawih lai.<br />
A hramthawk kumhra cu a<br />
miak loin a cawih lai. Thanchonak<br />
lei zongah Japan nih<br />
bawmhnak tampi chuah a timh<br />
rih. U <strong>The</strong>in Sein nih lamhla<br />
khuate ah siangniamrun sianginn<br />
a rannak in sak kan duh tiah Japan<br />
sinah ca a rak tial bal. Rangon<br />
dinti remh zong Japan Engineer<br />
nih tuanvo lak an timh cang. Rangon<br />
ti peknak pipe 40% cu pipe a<br />
that lo caah ti a zut dih, a lak a si<br />
caah a rannak in remh a hau.<br />
Rangon mipi caah kal-umnak,<br />
Rangon mei a petu zung 4 remh<br />
ding, Pegu tiva ah hleidonh ding<br />
le Tilawa tilawng dinhnak bawmh<br />
dingin Japan nih an hlat hlai<br />
cuahmah lio a si. (Cc: Irrawaddy)<br />
MATUPI AH NIGHT-CLUB AN AWN<br />
October 11, 2012: Keimah<br />
cu Matupi khuapi<br />
chung um High School<br />
No. (1) ah Siang cachim<br />
pakhat ka si. Ka hmuh<br />
theihmi kong hi piangthlangtuk<br />
in ka chim a<br />
si ah cun ka rian in an<br />
kan chuah ding le ka umnak<br />
hmun an ka tthial<br />
ding a si caah, thli cung<br />
in a si ah, online media in a si ah a ran khawh chung in atu ka chimmi<br />
pawl he aa pehtlaimi nih ttuanvo nan laknak ding ah theihter kan duh<br />
hna” tiah siang cachim pakhat nih a chimmi cu Khonumthung<br />
<strong>thawng</strong>ca nih a ttial.<br />
Cu siang cachim pa nih amah a hmuh tonmi phun 9 in a<br />
langhtermi chung ah, #No. 7. nak ah, “Matupi khua chung, Sanbawng<br />
sang, Panaing lampi ah an awnmi Nigh-Club ah mino tete le<br />
tleirawl tete hna zan tinte an kalmi hi Chin nunphung he zong aa kalh<br />
i, biaknak he zong aa kalhmi a si” tiah a langhter.<br />
Hi bantuk tuahsernak tthalopi hi a tlau khawhnak ding caah thli cung<br />
in a si ah, online media in a si ah, hi kong he pehtlai in ttuanvo ngeitu<br />
hna nih an theih ding ah ka hung langhter duh tiah Siang cachim pa<br />
nih a chim. (Cc: Globalchin)
EST: SEPT 12, 2010 VOLUME 1 , ISSUE 105 OCTOBER 14, 2012<br />
October 9, 2012: Kawlram ah<br />
ramkulh le ramthen 14 hna tlukruannak<br />
caah ramkulh 14 phung kalpi dingin democracy<br />
party 10 nih kan i zuam lai an ti.<br />
A hmanmi federal pyitaungsuh a chuah<br />
khawhnak dingah ramkulh (0r) ramthen<br />
ai-awhtu cathluan kan tuah cang. Cu<br />
cathluan cu president U <strong>The</strong>in Sein le<br />
hluttaw sin chuah pi dingin hawikom party10<br />
nih October 19 meeting ah hnatlaknak<br />
kan ngei lai tiah democratic<br />
(Myanmar) in president U Tu Way nih a<br />
ti.<br />
Ramthen in a si ahcun 14, ramkulh<br />
in a si ahcun 14. Kan zapi federal<br />
pyitaungsuh bantuk in nawlngeinak kan i<br />
then lai. American bantuk in kan kal lai a<br />
ti. U Ne Win cozah nih Federal cu i<br />
thenkhuai ruahnak a si tiah bia an rak<br />
vahpi caah Burma miphun thinlung ah<br />
hmunhma a rak ngeih nain a tu cu federal<br />
hi a dikmi democracy a si tiin an<br />
cohlan than cang tiah Shan (SNDP) in U<br />
Saw Than Myint nih a ti.<br />
Federal ti cangka in tlangcung mi<br />
chuahnak a si tiah cozah nih an rak vahpi<br />
mi cu thennak a si lo tiah an lung a fian<br />
than cang caah thazang a um deuh cang a<br />
ti. Kawlram cu pyituangsuh ram tiah<br />
2008 phunghram ah suai a si bantuk in U<br />
<strong>The</strong>in Sein zong nih ramkip ah a aupi.<br />
Nain a tak ah centre nawlngeihnak<br />
(တျပည္ေထာင္ စနစ္ကို)<br />
an hman tiah U Saw<br />
Than Myint nih a ti. Federal cu mah tein<br />
KANMAH THAWNG<br />
FEDERAL PYITAUNGSUH CAAH PARTY 10<br />
TIMHTUAHNAK<br />
lairel khuakhan nak centre in a tang<br />
bik tiang tuannak nawl a ngeih ti a<br />
si. Hi kongah tlangcung mi zapi he<br />
pehtlaihnak a ngei. 2008 phunghram<br />
ah mah tein khuakhan lairelnak tlawmte<br />
telh a si nain a tak ah ttuannak<br />
nawl a um lo tiah party hruaitu pawl<br />
nih an ti.<br />
A ra laimi 2015 in 2020 ah<br />
federal chuahter kan i zuam lai tin<br />
biachahnak kan ngei tiah SNDP<br />
party in chimnak nawlngei nih a ti.<br />
Kawlram ah a dikmi federal chuahter<br />
dingah tlangcungmi nih kum hrabu<br />
tampi i zuam a si cang nain nihin<br />
tiang hlawhtlinnak a um lo. A dik mi<br />
federal chuahter dingah 2008<br />
phunghram remh a hau ti zong a<br />
chimchih. 2008 phunghram remh hi<br />
Daw Su zong nih a aupi mi a si. Zapi<br />
kan i bawmh ahcun hlawh a tling ko<br />
lai tiah party hruaitu pawl nih an ti.<br />
2008 phunghram remhnak dingah<br />
pyitaungsuh hluttaw 75% hnatlaknak<br />
a herh tiah pohma 436 ah aa tel.<br />
Kawlram zalennak a hmuh hi kum<br />
60 hrawng a si cang nain daihnak a<br />
umkhawh lo hi a dikmi pyitaungsuh<br />
a silo caah a si.<br />
Cucah tlangcung mi tlukruannak<br />
a um khawhnak ding le a<br />
dikmi pyitaungsuh a chuahnak dingah<br />
RDNP party nih kan hnu May<br />
thla ah halnak an rak tuah. Tulio<br />
Kawlram ah ramkulh 7 pinah, Kawl<br />
miphun umnak ramthen 7 zong ramkulh<br />
bantuk in ser dingle ramkulh<br />
cozah uknak tangah a um mi ram<br />
siter dingah RNDP party president<br />
Dr. Aye Maung nih party meeting ah<br />
a rak chuahpi bal. A dikmi federal<br />
pyituangsuh a chuah khawh ding le<br />
2015 thimnak pungsan thlen dingah<br />
party 10 nih U <strong>The</strong>in sein ton an<br />
timh ti a si. (Cc: Mizzima)<br />
U THEIN NYUNT: ROHINGJA KONG KAN I CEIH LAI LO<br />
October 7, 2012: Kawlram ah a chuak i<br />
a tthang mi cu Kawlram mi tiah cohlan<br />
a si nain Rohingja timi belte cu Kawlram<br />
tuanbia lei commission chuahpi mi<br />
ah an i tel lo caah anmah kong hi kan i<br />
zuam/kan i ceih ding a si lo tiah NNDP<br />
party hruaity U <strong>The</strong>in Nyunt nih a ti. Hi<br />
bia a chim hi October 4 ah tuahmi<br />
NNDP party kumkhat tlin ni ah a chim<br />
mi bia a si. Thimfung hmuhnak men ah<br />
khat leiah phundang khat leiah phundang<br />
in ka chim lai lo. Kawlram tuanbia<br />
lei commission nih tlangcung miphun 135 an um, hi chungah Rohingja an i tel<br />
lo a ti caah Rohingja kong kan i zuam ding a si lo a ti hi a si. (Cc: Mizzima)<br />
Cahmai: 3<br />
KIA NIH KAWL RALBAWI LIAN PAKHAT LE<br />
RALKAP PATHUM AN THAH HNA<br />
October 9, 2012:<br />
Shanram chaklei<br />
Munggu hmun<br />
Hka Lumle Hpai<br />
Kawng kar ah October<br />
9 zinglei<br />
suimilam 2:30 in<br />
3:00 tiang Kawl<br />
ralkap le KIA<br />
kahnak a um i, Kawl ralkap tatyinhmu (ဗ်ဴဟာမွဴး ၁ ဦး)<br />
le ralkap 3 an thi. Hi hna pa 4 hi Muse mipi sizung ah<br />
an kalpi hna i, boci pakhat zong a hma a fak tuk tiah<br />
khuami nih an chim. Hi dohnak ah Kawl ralkap minung<br />
8 hliamhma an pu ti a si.<br />
Tutan KIA nih an phomh mi hna Kawl ralkap<br />
pawl hi Munggu hmun hrawngah an tlawngleng i<br />
mipi thil duhpaoh in a hmang mi an si, Kachin mi<br />
pathum zong an tlaih hna i, Kawl ralkap uniform an<br />
hrukter hna tiah KIA lei nih an ti. An tlaihmi hna Kachin<br />
pathum cu (ဗ်ဴဟာမွဴး) pawngah an um ter hna<br />
caah a thi mi pathum hi Kachin an tlaihmi hna an si<br />
kho men ti zong KIA lei nih an chim. Tutan a thimi<br />
(ဗ်ဴဟာမွဴး) pa hi KIA ralbawi Bala Brang Shawng an<br />
tlaih lioah a hrem tu a si i, a hnarpherh hri in a chunh<br />
i a hruai tiah KIA lei nihcun an chimchap. October 8<br />
kahnak zongah Kawl ralkap 2 an thi tiah KIA lei nih<br />
an ti. (Cc: KNG)<br />
KUMKHAT AH MOTOR 20,000 HRAWNG A<br />
CHUAH KHOMI KAWLRAM AH AN DIRH<br />
CANG LAI<br />
October 10, 2012: Japan<br />
ram in Suzuki Cooperation<br />
Motor<br />
chuahtu sehzung ngan<br />
pakhat cu Kawlram ah<br />
2015 ah dirchuah dingin<br />
timhtuahnak a um.<br />
Kumkhat ah Motor<br />
20,000 in 30,000 tiang<br />
a chuah khomi vawleicung sehzung ngan lakah i tel ve<br />
dingin timhtuah a si tiah <strong>The</strong> Asahi Shimbun thanhca<br />
nih a tial. Suzuki Company nih Yen million tampi hrambunh<br />
dingin Rangon ramthen Tilawa ah sak an timh hi a<br />
si.<br />
Suzuki company nih khualtlawng phortu le motor<br />
cycle cu 1999 in Kawlram sehhmuh vunci zung he<br />
fonhin rak kuat a si. 2010 ah nawlpeknak a dih caah<br />
company zong an rak hrawh. 2011 ah Suzuki company<br />
nih Kawlram cozah sinah a rak sawk than nain Kawl<br />
cozah nih an rak hnon piak hna. Tutan Kawlram nih<br />
sehzung pakhat dirh dingin a lem than caah a tu bantuk<br />
in Suzuki motor simanking a chuahnak hi a si. Kawlram<br />
ah Motor hmatpungtin cia 2,300,000 hrawng a um i a<br />
tam deuh cu Japan in a lutmi an si. Minung 60 million<br />
umnak Kawlram ah rianngei lo ah cozah he dotu party<br />
he buaipimi pakhat a si. Kawl mi thlahlawh cu Thailand<br />
mi an thlahlawh cheu li cheu khat lawng a si caah ramdang<br />
company pawl an lung a luhnak pakhat a si.<br />
(Cc: Irrawaddy)
EST: SEPT 12, 2010 VOLUME 1 , ISSUE 105 OCTOBER 14, 2012<br />
KANMAH THAWNG<br />
DAW SU NIH AMERICAN A TLAWNNAK KONG THAWNGFIANNAK A TUAH<br />
October 8, 2012: American ah<br />
zarhhnih chung a kalmi Daw Su nih<br />
October 8 ah Rangon NLD zungpi ah<br />
<strong>thawng</strong>fiannak a tuah. Thawnghlat<br />
pakhat nih president tuan duhnak<br />
thinlung na ngei maw tiah a hal i,<br />
Mipi nih an ka duh ahcun ka tuan ko<br />
lai tiah a leh. Kei cu ramkhel party<br />
pakhat ah hruaitu ka si. Party pakhat<br />
ah hruaitu nihcun president ttuannak<br />
caah ralthatnak ka ngei ko a ti. Cucaah mipi nih an duh ahcun ka ttuan ko lai.<br />
Phunghram cu hluttaw in kan remh lai. Caan karlak thimnak kan luh lioah<br />
phunghram remh cu kan aupi cang mi a si. President sinak pakhat lawng a si lo,<br />
remh ding tampi a um a ti. U <strong>The</strong>in Sein US a tlawn “mipi nih an thim ahcun Daw<br />
Su president tuah ka cohlang lai” a ti. Kachin ralmei kong le Arakan buainak kongah<br />
Daw Su nih hitin a leh hna. Khual ka tlawnnak ah Kachin le Arakan na sia a<br />
herh lo tiah thangchiat ka tong. An lung a tling lo nain hitin ka leh hna.<br />
Remhdaihnak tuahtu pakhat dirhmun in khat lei le khat lei sual phawt ding<br />
a si lo. An ka hman zongah a si kho lai lo. Khat lei ca lawng hman hi ka duh lem<br />
lo. Kaphnih caah an ka hman ahcun Ok. Ramchung ralmei kong ahcun <strong>kanmah</strong><br />
pawl kan i tel lo. Tlangcung mi nih an duh ahcun tel dingah timhcia ka si. Nain<br />
tlangcung pawl he remdaihnak a tuahtu hi <strong>kanmah</strong> kan si lo, cozah an si a ti. Democracy<br />
lamthluan pi kan phak ka lawng a si tihi nan lungah um seh ti ka duh.<br />
Kan ram hi democracy a si cang ti awk a tha rih lo. Tulio kan dirhmun hi democracy<br />
lam kan phak ka lawng a si tihi ka van theihter hna. Hilam hi a fawi mi lam a<br />
si lo caah kan zapi kan i tel a hau. Kan zapi ka ti duhnak cu mipi he kalti a si a ti.<br />
Kawlram democracy caah American hi fek tein a kan dirpitu an si. Tutan zong<br />
mipi zawnruah ah chawlet phihnak hri an dorh. Hi kongah lawmhbia chim dingah<br />
ka kal zong a si a ti.<br />
Kawlram ah phaisa hrambunh a duhmi tampi an um cang. Hi kongah kan i<br />
ralrin a hau. A bunh paoh kan cohlan hna ahcun palhnak a um kho. Kawlram le<br />
Kawl mipi zawnruahnak ngeih buin phaisa hram an bunh ding a si. Kan komh lo<br />
dingmi kan komh hna ahcun hmailei thatnak nak in chiatnak a tam deuh lai. Phaisa<br />
hram a bunhmi hna ca zongah thatlonak a chuak lai. Komh lo dingmi he kan i<br />
komh ahcun aupi colh uh. Cucu media vawlei rian pakhat a si tiah Daw Su nih a ti.<br />
Kawlram ah a chah tuk cangmi eihmuarnak zong doh dingah cozah nih rian a<br />
ngei. Cozah chungah eihmuarnak a um ahcun media pawl nih aupi colh uh a ti<br />
hna. Eihmuarnak hi cozah he tampi pehtlaihnak a ngei. Upadi zong he pehtlaihnak<br />
a ngei. Cucaah a sikhawh chungin kan i zuam lai. Media lei pakhat zangfah nawl<br />
kan duh hna. Eihmuarnak kongah nan theih mi <strong>thawng</strong>pang paoh leng chuahter<br />
uh. Nan chuah tikah pumpak hoih si hlah seh. Nan theih lo in aupi belte hrial uh.<br />
Nan puh mi hna minung caah a fak tuk. Tuluk he pehtlaih zong kan caah a biapi. A<br />
sikhawh ahcun Tuluk zong tlawn ka duh a ti. (Cc: RFA/ Mizzima)<br />
NOBEL DAIHNAK LAKSAWNG RUAHDAMH MI AH U THEIN SEIN AA<br />
TEL VE<br />
October 8, 2012: Tukum Nobel daihnak laksawng cotu ding<br />
No. 5nak ah U <strong>The</strong>in Sein a um tiah kumtin Nobel laksawng<br />
a hmu kho ding minung 5 a tuaktantu Oslo hrambunh Prior<br />
lutlai Kristian Berg Harpviken nih a mah tuaktan ning a<br />
phuan. President U <strong>The</strong>in Sein cu Kawlram democracy lei<br />
hruaitu a si pinah kum tampi ramleng he pehtlaihnak a ngei<br />
ti lomi Kawlram cu ramleng he pehtlaihnak innka ontu pakhat<br />
a si caah No.5 ah ka chiah hi a si tiah Kristian Berg<br />
Harpviken nihcun a chim.<br />
Nobel laksawng cotu ding an thim hna tikah hruaitu<br />
pakhat a siloah bu pakhat daihnak lei hruai hi a biapi tukmi<br />
pakhat a si ve. Tukum Nobel laksawng cotu ding cu October 12, zinglei suimilam<br />
11 ah vawleipi thanh a si lai. Kum 67 a si cangmi U <strong>The</strong>in Sein cu ruah lo piin<br />
kawlram ramkhel thlennak ah hruaitu a si caah 2012 vawleicung huham a ngei bik<br />
100 lakah pakhat a si ve tiah American hrambunh <strong>The</strong> Time Magazine nih April 18<br />
ah a rak langhter. Kawlram democracy ca cawlcanghtu Daw Su zong 1991 ah Nobel<br />
daihnak laksawng pek a rak si. (Cc: VOA)<br />
Cahmai: 4<br />
OIC NIH ROHINGJA CAAH $25MILLION AN<br />
KHOLH CANG<br />
October 5, 2012:<br />
Vawleicung Muslim<br />
bu (OIC) nih Arakan<br />
Muslim caah<br />
bawmhnak $25 million<br />
an kholh cang.<br />
Kan hnu ni 5 ni ah<br />
tuahmi Kawlram<br />
chung Arakan um<br />
Rohingja kong<br />
ceihnak ah hitin an kholh hna hi a si tiah Jakata Post<br />
nih a tial.<br />
Ramrum nih bawmhnak an chuah rih lo caah<br />
hinak tam deuh a chuak te lai tiah OIC chungtuan<br />
chang nih a ti. Kan hnu August thla chungah Malaysia<br />
ah a voikhatnak Rohingja kong meeting an tuah lioah<br />
OIC chungtel ram a simi Kowait, Sodi Arabia, Turkey<br />
le Arab pyituangsuh in $ 50 million le 100 million kar<br />
kan chuah lai tiah biakamnak an rak tuah. OIC ah<br />
chungtel ram 57 an um. Bawmhnak an kholh mi hi<br />
Arakan ram chung Rohingja an thutdirnak remhnak<br />
caah a si lai ti a si. (Cc: Mizzima)<br />
THLAHNIH CHUNG PHAKANH DOHNAK AH<br />
RALKAP 211 AN THI CANG<br />
Nitlaklei Kachin ram, phakanh lungvar hring hmun<br />
ah, Kawl ralkap 211, kan hnu thla 2 chungah an thi<br />
tiah Kachin Independence Army (KIA) senior ralbawi<br />
(commander) nih Zarhpini ah a chim. KIA Battalion<br />
6nk senior ralbawi Lt- Col. Nhkum Zau Doi nih, kan<br />
hnu thla 2 chungah Kawl ralkap a thimi zat cu,<br />
Hpakant khua Kachin Baptist Church i bia a chim lio<br />
ah, a chim tiah Kachin <strong>News</strong> Group [KNG] nih October<br />
10 ah a tial.<br />
August 31 i Hpakant lungvar hring kawltu<br />
Wai Aung Kaba Company ah bomb rual an phuak i,<br />
Kawl ralkap 140, voikhat thah ah a thah dihmi hna<br />
kha, thla 15 chung raltuknak puai ah a thi tamcem<br />
puai a si. KIA bomb kamhmi nih company hmanmi<br />
lung puahnak bomb ruah a hei puahchih hna tikah<br />
cuti bomb a phuahnak cu a si.<br />
Hpakant lungvar hring kawltu ‘Kyaing International’,<br />
ralbawi puarhrang Than Shwe nupi Daw<br />
Kyiang Kyiang ngeihmi company zong ah, Kawl ralkap<br />
29 an thi fawn. Kan hnu thla 2 chung ah KIA ralkap<br />
2 lawng an thi tiah KIA nih an chim. Ralbawi<br />
Zau Doi nih biakinn i bia a chim lio ah, “Hihi <strong>kanmah</strong><br />
(KIA thilti khawhnak in) sermi hlawhtlinnak a si lo,<br />
Pathian ta a si” tiah ai pummi mibu hmai ah a chim.<br />
(Cc: Globalchin)
EST: SEPT 12, 2010 VOLUME 1 , ISSUE 105 OCTOBER 14, 2012<br />
VAWLEICUNG THAWNG<br />
2012 NOBEL DAIHNAK LAKSAWNG EURO NIH A CO<br />
October 12, 2012:<br />
2012 Nobel daihnak laksawng<br />
cu European Union<br />
(EU) nih a co tiah Nobel laksawng<br />
thimtu committee<br />
president Thorbjoern<br />
Jagland nih a thanh cang. EU<br />
a riantuannak cu European<br />
ram daihnak le democracy<br />
nuhrin covo thanchonak caah<br />
kumhran bu 6 a bawmh cang<br />
hna. Kum 70 chungah France<br />
le Germany ral voithum bak an i do. A tu cu raldohnak mui a leng ti lo.<br />
Hihi EU a thawnnak pakhat a si tiah laksawng thimtu committee<br />
president Thorbjoern Jagland nih a ti. Leiba kongah thlang lei sifak pawl le<br />
chaklei ramrum pawl kar buainak he a khah lioah hitin EU nih a co hi<br />
cheukhat khuaruah har in an um ve. Nain EU nih a voihnihnak ralpi in aa<br />
then dihmi ram hna karah daihnak a ser khotu bik bu an si. Hihi can tawite<br />
chung a silo, can saupi thazang an chuah ruangah hitin laksawng an pek<br />
hna hi a si. Caan khat lioah mah le duh poh in a um mi ram 27 hna kha<br />
hmunkhat ah a dirtertu le ram 17 ah EU phaisa hman khawh tiang an tuan<br />
chuah rih. Tutan laksawng petu Nowar nih 1972 le 1994 ah voihnih tiang<br />
laksawng pek dingah EU hi a rak h non bal cang. Tu tiangah Norway nih<br />
EU chungtel si hi an ram cheuli ah cheuthum nih an duh lo. Noway ramhun<br />
zong nih chungtel luhnak caah timhtuahnak a um lo ee a ti rih.<br />
(Cc: First-11)<br />
DAW SU: KAWLRAM FIMTHIAMNAK KA HMUH NING<br />
October 9, 2012: Kum 50 chung Kawlram fimthiamnak<br />
lei chim awk um lo in a tla tiah Daw Su<br />
nih <strong>thawng</strong>fiannak a tuah lioah a chim. Hitin fimthiamnak<br />
lei a tlak ruangah hman awk mino an har<br />
a ti. Hihi Kawl mino an san tlaih lo ruang a si lo,<br />
fimthiamnak lei a tlak ruangah a si. Kawlram fimthiamnak<br />
lei hi a tla taktak mi dirhmun ah a um<br />
caah fak piin remh a hau.<br />
Fimthiamnak hi ngakchia fimnak a pe taktak<br />
khomi dirhmun hrim ah a um lo, ngakchia<br />
sianginn a kai hrimhrim lai timi tuanchuah a hau.<br />
Fimthaimnak a chuahpi taktak mi sianginn a si pinah a lenglei fimcawnnak<br />
tampi tuan a hau a ti. Rangon sianghleirun nunter than hi ka sia a herh taktak<br />
mi a si. Rangon sianghleirun hi caan khat lioah a tleu in a rak tleu mi pakhat a<br />
rak si. Nunter thannak ah kan zapi tanti a herh a ti. Kawh Mu ah pawcawmnak<br />
lei fimthiam cawnnak kan dirh cang. Hihi a santlaihnak a um ahcun a dang<br />
khuapi ah kan dirh rih lai. Cu timtuahnak cu Daw Khin Kyi foundation nih<br />
tuanvo kan lak lai a ti (Cc: Popular Maynmar <strong>News</strong> Journal)<br />
MIDANG ZAWNRUAHNAK NGEI LO, FIHNUNG PAWL TUAHSERNAK<br />
October 2, 2012: October nihnih ni ah khan<br />
a si. France kuttang ah a um mi Africa<br />
nichuah lei Reunion timi tikulh pakhat ah<br />
zawnruahnak a ngei lomi hakkau hna cheu<br />
khat nih Uico fate<br />
pakhat cu Ngaman<br />
(ငါးမန္း) sionak ah an<br />
hman tiah Aalldogsnews nih a langhter.<br />
Uico fa cu a hmur le a hnar ah Ngaman sio<br />
in an sawh, a ke an tem dih. Uico zeitluk in<br />
dah a temtuar, a zoh kholo tu saram dawtu<br />
bu nih $500 siloin $100,000 le thongdan<br />
caah kum 2 siloin kum 10 dantat dingah halnak<br />
an tuah. Hi halnak a tuahmi hna hi minung 800,000 nih min an<br />
thut cang ti a si. (http://multivitaminforall.blogspot.com/)<br />
Cahmai: 5<br />
U THIEN NYUNT: DAW SU PRESIDENT SI DIN-<br />
GAH PHUNGHRAM REMH A HAR KO LAI<br />
October 10, 2012; NLD<br />
president Daw Aung San<br />
Su Kyi president si dingah<br />
phunghram remh a<br />
har ko lai tiah upadi thiam<br />
pawl nih an ti. Tulio<br />
phunghram upadi chapter<br />
3 ah president si awk ah<br />
chapter 12 hi remh<br />
hmaisa a hau. Tulio dirhmun<br />
in remh a har ngai lai<br />
tiah U <strong>The</strong>in Nyunt nih a<br />
ti. 2008 phunghram chapter 3, pohma 59,60 nih Daw Su president<br />
sinak a kham cang. Cu chungah a ummi cu ramdang pakhat<br />
khat sinak a ngeimi a fa le an um ahcun president tuan<br />
khawh a si lo ti a si. A dang pakhat cu president cu raltuknak lei<br />
ah hmuh khawhnak/thiamnak a ngeilai ti a si.<br />
Cu phunghram chapter 3, pohma 59, 60 remh dingah<br />
hluttaw 75% hnatlaknak a hau. Cu hnatlaknak a um hnuah rampumpi<br />
thimfung thla kho minung hnarcheu nih cohlan a hau rih<br />
tiah U <strong>The</strong>in Nyunt nih a ti. Phunghram hi remh har taktak seh<br />
tiin pei an rak ser cu tiah sihni ngan U Aung <strong>The</strong>in nih a ti ve. U<br />
<strong>The</strong>inNyunt nih a peh mi cu president changtu ah chuahpi mi a<br />
tupa Kawlram ah a chuak nain Australia ram mi sinak a ngeih<br />
caah a dang in thlen a si a ti. Phunghram remhnak dingah Daw<br />
Su nih hluttaw ah mi a lem khawh hna a hau tiah Ciankhanye<br />
party chungtuan U Htay Oo nih a chim. Phunghram nih a kham<br />
ko nain i zuam ahcun remh khawh a si. Hluttaw ah i zuam a<br />
hau. I zuam ahcun a si kho ko lai. A remh ding cu hluttaw an si.<br />
Anmah nih remh a herh ko an ti ahcun remh a si ko tiah U Htay<br />
Oo nih a peh. Phunghram remhnak ahcun mipi nih dirpi a biapi<br />
bik. Minung pakhat nih remh khawh a si lo. Mipi nih Daw Su<br />
president ah an duh ahcun president a si kho,<br />
U <strong>The</strong>in Sein zong nih American ah a chim cang. October<br />
8 ah Daw Su zong nih party pakhat hruaitu dirhmun in mipi<br />
nih an ka duh ahcun president tuanvo ka lak ko lai, phunghram<br />
remh kan i zuam lai tiah a chim tiin U Htay Oo nih a chimchih.<br />
Tulio ramkhel thlennak ah ralkap dirhmun hi democracy lei<br />
tlawmte aa mer ve ko cang. Hluttaw chungah ciankhanye party<br />
le ralkap hna kuttlaih in democracy thlennak le phunghram<br />
remhnak kan i zuam lai an ti cang. Tulio phunghram ning ah<br />
president ca minung pathum cu pyituh hluttaw nih pakhat,<br />
Amyota hluttaw nih pakhat le ralkap lei nih pakhat tiin chuahpi<br />
a si lai ti a si. Cu hna pathum chungah pyituh hluttaw le Amyota<br />
hluutaw fonh mi pyitaungsuh hluutaw nih president a fehter lai<br />
i, a dang pahnih cu vice president an silai ti a si.(Cc: Irrawaddy)<br />
KYA-INN AH THLICHIA NIH MINUNG PAKHAT NUNNAK A LAK<br />
October 10, 2012: Kalaymyo peng, Kyainn<br />
khua ah 10.10.2012 ni zing suimilam 2:00 ah<br />
thli cia a hrang i Bengkeng kung lianpi nih Pu<br />
Tluang Pum le Pi Par Hluan an nu pa a nenh<br />
hna caah Pi Par Hluan (45) cu a nunnak a dih.<br />
Pu Thuang Pum belte thihnak in a luat. Mah<br />
thlichia cu pawngkam khua a simi Thawihkyinh<br />
khua le Sita khua ah cun fak tuk a hrang lo.<br />
Kya-inn ah inn 520 hrawng an um i mah thlichia nihcun inn12 a<br />
hrawh. Thlichia nih cu Thingkung lian pi pi a hram i a phur hna hlei ah a<br />
kung nge tam pi nih inn le electic hri tam lak te a hrawh piak hna. Thli<br />
nih a hrawh mi thil ri a tam ngai. Pi Par Hluan hi lai tlang a khua cu Phaizawng<br />
khua mi a si i fa nu 1 a ngei. Kya inn Baptist church ah Mission<br />
hruai tu u pa a si. A ruak tu cu 10.10.2012 ni zan lei 3 ah Rev. Phu Luai<br />
nih a vui. (Salai Khin Mg Thien, Lai forum)
EST: SEPT 12, 2010 VOLUME 1 , ISSUE 105 OCTOBER 14, 2012<br />
KUM 14 NU RALTHA MALALA YOUSAFZAI<br />
Vawleicung <strong>News</strong> Headline ah a khat in a khatmi kum 14 nu<br />
kong hi tial loin um khawh a si lo.<br />
Muslim biaknak a biami, ttihnung<br />
tang ah a ummi nih, amah bantuk<br />
nu ngakchia covo caah a au<br />
ngammi cu, nu saltha, nu raltha<br />
taktak a si. Taliban ralhrang nih a<br />
lu le a ttang ah meithal in an kah<br />
hnu ah sibawi nih a lu i meithal<br />
kuan an lakpiak i, a dam lai tiah 70% an zumh caah a dawtu vialte cu<br />
lunglawmhnak in an khat. Malala Yousafzai (14) cu vawleicung minthang<br />
<strong>thawng</strong>ca headline ah a kong hi a khat in a khat.Taliban tapung<br />
nih hi nu a nun ko ahcun, amah thah ding in a neh kan zulh tthan lai tiah<br />
<strong>thawng</strong> an thanh caah, Pakistan cozah nih a him bikmi ralkap sizung ah<br />
a chiah i, security tha taktak in a venpiak. Malala Yousafzai cu March,<br />
1998 kum ah chaklei Pakistan, Swat ramkulh, Minggora khua ah a<br />
chuakmi a si. Kum 11 a si lio, 2007-2009 karlak chung hi an umnak<br />
ramkulh cu Taliban tapung nih an rak uk. Taliban tapung nih an uk<br />
chungah nu ngakchia paoh sianginn kai an rak sianh hna lo.<br />
Taliban uknak tang i a nunning, a tuanbia cu Pakistan ralkap<br />
nih Taliban an tei hna i, an umnak ramkulh cu Pakistan uknak tang ah a<br />
um tthan hnu ah, a tuanbia cu BBC <strong>thawng</strong>ca ah ca in a rak tial. A umnak<br />
ramkulh cu Taliban nih an uk i, nu ngakchia paoh sianginn kai an<br />
sianh hna lomi cungah, nu sianginn kai a herhning kong a hmuhnak<br />
zong a rak tial chih.<br />
Nu pawl nuhrin covo le sianginn kai a thatnak kong hi biatak tein a rak<br />
tial ve. Nu ngakchiate nih a kum phu loin Nu pawl nuhrin covo le<br />
sianginn kai a thatnak kong a tial tikah vawleicung pumpi nih an uar<br />
tuk i laksawng phunphun an pek.<br />
2011 ah "International Children's Peace Prize" cu Kigds Right<br />
Foundation zuamnak in an pek. December 19, 2011 thiamthiam ah<br />
Pakistan National Peace Prizes - kum 18 tang pekmi cu Prime Minister<br />
Yousaf Raza Gilani nih a pek. Cun, Pakistan ah <strong>The</strong> Government Girl<br />
Secondary School, Mission Road ah a ummi cu, Malala Yousufzai upat<br />
peknak caah, Malala Yousufazai Government Girls Secondary School"<br />
tiah January 3, 2012 ah khan an thlen.<br />
Taliban uknak tang ah nu pawl an reh chihning hna, nu nih covo an<br />
ngeih loning le, Taliban nih nu an hmuhning le nu caah a harning, thinphan,<br />
thlalau in an um lengmangnak kong vialte cu BBC ah ca in a tial.<br />
Cun, Muslim a si ko nain, nu pawl covo tha tein ttihzahpiak le hmanter<br />
a herhning, nu zong sianginn kai a herhning tibantuk zong tampi a chim<br />
i a tial. Cu tikah Taliban tapung cu an thin a runh in a runh hna i,<br />
Malala thah ding in mi an thlah hna. Nizan tihni October 9 ah khan,<br />
Malala Yousafzai cu a hawile he sianginn in an rak ttin lio lampi ah,<br />
meithal a putmi pakhat nih, "Ahodah Malala nan si? Nan chim lo ahcun,<br />
nan za tein kan kah dih hna lai" tiah a hro hna. "Allah ralkap,<br />
Taliban a dodaltu cu, hrem hrimhrim a herh" tiah a ti hna. Cu tikah<br />
Malala nih a sinak cu a chim i, Taliban ralhrangpa nih cun a lu le a<br />
ttang ah meithal in a kah i a kaltak. A hawile pahnih, Shazia le a dang<br />
pakhat zong fak ngai in hliam an tuar. Malala cu a mah le mah hngalh<br />
loin a um i, a rannak in Peshawar i ralkap sizung ah an kalpi. Sibawi te<br />
nih a lu i meithal kuan cu an lak piak i, sibawi te nih a nung lai timi hi<br />
70% cu kan chim ngam ko tiah an ti. Nihin October 11 tiang ahhin<br />
Malala cu amah le mah hngalh loin a um rih ko. Pakistan cozah nih Security<br />
a tha taktakmi, Armed Forces Institute of Cardiology, Rawalpindi<br />
ah an chiah. Pakistan cozah nih Malala a kaptu a that khomi paoh $<br />
105,000 (10m rupe) pek nan si lai tiah a thanh. US Secretary of State<br />
Hillary Clinton zong nih American Nu Ngakchia Scouts Movement ah,<br />
Malala Yousafzai cu miraltha taktak a si. Nu ngakchia hna covo caah<br />
fek tein a dirmi a si tiah a thangthat. (Cc: Globalchin)<br />
VAWLEICUNG THAWNG<br />
WILLIAM LE KATE NIH TAKLAWNG IN A UM MI AN HMUH HNA<br />
October 9, 2012: William le A nupi Kate<br />
Middleton Cu English National Team nih<br />
Training an kainak hmun thar - St George<br />
Park ah an va leng. Mah siangpahrang<br />
nupa hna nih St George Park ah an kal hi<br />
South East Asia le Asia Pacific lei an hnu in<br />
an voikhat leng chuahnak a si. England National<br />
Team i lutlai pawl he biaruahnak an<br />
ngei hnu ah Training Tuahnak Hmun thar le inn hna cu an zoh hna. Training<br />
tuahnak inn chung pakhat ah an va lut i, football players hna taklawng<br />
in ti-dilmi chungah an rak um ko kha ruahlo tuk in an va chuah hnawh<br />
hna. Kan i chawk hna i, ruahlo tuk in pool chung ah taklawng in a rak i<br />
kholhmi kan va chuah hnawh hna, khuaruah har ngai a si" tiah William<br />
nih capo in a chim tiah Mirror nih an tial. (Cc: Mirror)<br />
WHITE HOUSE LE MITT ROMNEY AN I NAIH CHIN LENGMANG<br />
October 10. 2012: US mipi ruahnak an lakmi poll<br />
ah hin Romney hi a vun kai ngai i a support tu nih<br />
cun Obama caan a nai cang "zarh li te lawng a tang<br />
cang" tiah an au. Naite i Denver debate nih Romney<br />
cu a vun cawi taktak fawn. Nifatin in poll an<br />
tuahmi zoh tikah Romney nih Obama hi point 2<br />
ngawt in a tei tiah Gallup le Investors Business<br />
Daily nih an chim, cun Rasmussen nih a tuahmi<br />
poll ah cun an i tluk.<br />
"Election ni phaknak ding ah ni 28 a tang<br />
cang" tiah Romney mipi 12,000 sinah a chim.<br />
"Zarh li lawng a tang cang, zarh li lawng a tang cang tiah au caan a si<br />
cang" tiah mipi cu a ti hna. "Obama nih White House a chuah tak caan a<br />
phan cang i November 6 in goodbye an ti caan a phan cang lai" a ti. Romney<br />
a vun kai ngai nak a ruang cu debate khan a si, cun nihnih ni ah khan<br />
a chimmi cu "abortion" kham ding in timhnak ka ngei lo tiah Lowa newspaper<br />
ah a chim. Hihi Romney caah a tthatter ngaimi a si. Obama a dirpitu<br />
nih cun "kum li cu peh rih ko seh, kum li cu peh rih ko seh" tiah Ohio<br />
khuapi Columbus ah an i pumhnak ah cun an au ve. "Vote rih ko u zeicatiah<br />
ttuan ding a um rih. Election hi kan tei ding a hau rih" tiah Obama nih<br />
a ti hna. "2008 lioah kan i zuammi vialte kha 2012 he aa khatmi a si ko" a<br />
ti. Ohio hi a biapi ngaimi state a si. Ohio ah tthawn lo ahcun Romney hi<br />
sungh khawh zong a si. (Cc: Globalchin)<br />
IRAN KAH CU MAH LE MAH IKAH A SI LAI<br />
October 10, 2012: Iran hi Israel nih a kan<br />
kah ahcun anmah le anmah an i nawn a si lai tiah<br />
Iran President Mahmoud Ahmadinejad nih biaruahnak<br />
an tuah lioah a chim. "Iran hi Israel nih<br />
kah an timhmi hi cu mah le mah i nawn bantuk a<br />
si tiah vawleicung mifim paoh nih cun an theih<br />
tiah a chim.<br />
Cun Mahmoud Ahmadinejad nih a chim<br />
tthanmi cu Iran nih ral a chuah pi bal lo i hmailei<br />
zongah a chuah pi lai lo, asi nain hramhram in<br />
namnet a kan timmi hna caah cun kan ram hi kan runven awk hrimhrim a<br />
si. A kan kah ahcun kan lehrulmi hna hi a fak tuk lai tiah a chim. Israel hi<br />
mi thah lo le mi ram va lak loin a um kho lomi an si. Kan rawk sual lai<br />
tiah thih-nun ruat loin aa vengmi an si a ti. Israel hi biatak tein Iran kah aa<br />
tim zeicatiah Iran nih a nuclear sermi hi a ngol duh lo. Asinain Iran nih<br />
cun nuclear kan sermi hi mipi caah a si an ti. (Cc: Globalchin)<br />
LADY GAGA NIH JULIAN ASSANGE A LENG<br />
October 9, 2012: US hlasak minthang, Lady Gaga nih ruah lo tuk in Ecuador ah himnak a halmi Wikileaks dirhtu<br />
Julian Assange cu a va leng i Ecuadoian EMbassy hnulei khan ah zanriah an ei tti. Lady Gaga cu zanlei suimilam<br />
7pm hrawng ah Julian Assange umnak, London i Ecuador embassy cu a phan i, zan ttim tiang Julian Sinah a va um i,<br />
zanriah zong an ei tti.<br />
Gaga nih khuachia lukhuh a khuh, angki chung nak le angki leng nak nawn a hruk. Julian belte cu zan ihnak,<br />
napkin rang te a hruk i, a angki ah a nehmi te a um ti a si. A nehmi hi nawngpa-ttang bantuk a lo ko tiah an media<br />
nih an tial. Lady Gaga a rak chuah lio ah hman an thlakmi ah a angki kep a hrenh lo' ti a si rih. Zanriah an ei pinah<br />
zeidah an tuah timi hi aho hmanh nih an langhter lo. (Cc: Mirror)<br />
Cahmai: 6
EST: SEPT 12, 2010 VOLUME 1 , ISSUE 105 OCTOBER 14, 2012<br />
INTERVIEW & CELHZUAMNAK THAWNG<br />
TULUK CLUB NIH LAMPARD CAWK<br />
AN DUH October 9,<br />
2012: England<br />
le<br />
Chelsea lai<br />
chuihtu kum<br />
34 Frank<br />
Lampard cu<br />
Chinese Super<br />
League<br />
ah club a si<br />
mi Shanghai Shenhua FC (tu Drogba le<br />
Anelka umnak) le Beijing Guoan nih<br />
zarhkhat hlawhman £ 250,000<br />
($450,000), thla khat £1 million in an<br />
duh tiah <strong>thawng</strong>pang a um. Tulio Lampard<br />
cu England vawlei a thutdirnak fiang<br />
lo ngain a um. A ruang cu Chelsea fa<br />
ah mino tete an um len cang caah first-11<br />
ah hmunhma a ngei lai lo ti a si. Cucaah<br />
kum 11 chung a rak tlawnlennak Chelsea<br />
cu chuahtak dawh a si ko ti a si. Cun<br />
Chelsea nih kum 30 cung paoh cu kumkhat<br />
lengmang minthut chap a si. <strong>The</strong><br />
Sun thanhca tialnak ahcun tukum<br />
chuihcaan a dih cun Chelsea a kal tak<br />
cang lai a ti. American ram Glaxy zong<br />
nih kum 38 pa Backham he chuihti dingah<br />
Lampard cu an duh ve ti a si.<br />
(Cc: <strong>The</strong> Sun)<br />
VAWLEICUNG KUM UPA BIK NU<br />
132 AH A THI<br />
October 9,<br />
2012: Georgian<br />
Nu<br />
vawleicung<br />
ralpi II le Russia<br />
Revolution<br />
lio zong ah a<br />
nunnak a<br />
luatmi nu cu kum 132 a si ah a nunnak a<br />
liam ruangmang cang. Antisa Khvichava<br />
cu Georgia, Sachino khua te ah July 8,<br />
1880 kum ah a chuak tiah ti a si nain cu<br />
kong ah buainak tete a um pah. Amah cu<br />
1965 kum, kum 85 a si ah lakphak le<br />
thlaitlaknak rian in ai din i a tuupa kum<br />
42 a simi he an um ti. Hiti a ngandamnak<br />
a ruang cu nichiar tein brandy a dinnak<br />
in a si tiah zumh a si. Khivicha cu Tuu<br />
12, a tuu fa 18 le tuuchin fa 4 a ngeih hna<br />
ti a si. Kum 72 a si cangmi a fapa Mikhail<br />
cu kum 60 a si lio ah a rak hrin ti a<br />
si. (Cc: <strong>The</strong> Asian Age)<br />
CRC (MALAYSIA) COORDINATOR KO TIN MAUNG SHWE HE TONNAK<br />
OSJ: Na chuahkehnak le Malaysia na phak kum na kan chim kho hnga maw?<br />
TMS: Ka chuahnak khua cu Langly (Zotung) a si i Malaysia hi 2004 ah ka phan cang.<br />
OSJ: CRC Coordinator hi zeitik kum in dah na tuan?<br />
TMS: 2011 kum in CRC ah Coordinator ka tuan.<br />
OSJ: Na riantuannak ah zeidah a har bik, zei tik can ah dah naa lawmh bik?<br />
TMS: Kei hi mi thin tawi ka si i CRC riantuannak hi mipi he riantuan ti a si tikah mipi cungah lungsau<br />
khawh ding i zuam hi kai harh bik. Mipi nih dawtnak le ruahnak he experiance a kan pek tikah<br />
le mipi nih ruahnak a kan hal tikah ka theih mi thil chungin ruahnak ka pek khawh hna i tlamtlinnak<br />
an hmuh khawh caan ah ka lawm bik.<br />
OSJ: CRC zungah Chinmi nuva reportnak a tam ngai tiin kan theih i, na tuan chungah a um bal<br />
maw a um ahcun zei bantuk buainak dah a tam bik?<br />
TMS: Malaysia um Chinmi nuva report nak kong ah hin kan buai ngai ko, ka tuan chungah hin<br />
tampi ka ton, an buainak tam deuh cu nuva thennak kong hi a si.<br />
OSJ: Zahan naiah Geneva leiin UN riantuantu Malaysia an rak phan tiin kan theih i, minung<br />
pa zeizat dah an si? Zei kong bik dah an ratnak a si?<br />
TMS: Geneva leiin UN rian tuan tu 3 Malaysia an ra i, an ratnak a ruangbik cu Malaysia UNHCR<br />
zong an harsatnak le Malaysia um refugees pawl kan harsatnak kha hlathlai le theih an duh ruangah<br />
a ra mi an si.<br />
OSJ: Malaysia UNHCR thi sit lioah nu nih pa chekhlainak an tuah hna ning, pa nih nu an chek<br />
hna ning ah Geneva lei in a phan mi an lung a tha lo ti zong kan theih i, hi kongah biafiang na<br />
kan chim kho hnga maw?<br />
TMS: Geneva leiin a ra mi UN rian tuantu 3 nih Malaysia refugees nu pawl nih nan har satnak um<br />
ah cun nan kan chim kho lai maw a kan ti tikah, nu lei nih nuhmei (single mother) pawl an harsatnak,<br />
tlaihkhih kong le thi sit tikah pa siibawi nih nu chekhlainak le nu siibawi nih pa chekhlainak<br />
kong an chim tikah an lung cu a tha lo ngai, an ruah nak bantuk a rak si rua lo.<br />
OSJ: Geneva leiin a rak phan mi hna sinah <strong>kanmah</strong> Chin lei in kan sining zei bantuk pawl dah<br />
nan theih ter hna? (Ex. Nu pakhat nih Malaysia ah chungkhar in kan khuasak a har ning a<br />
chim ti hna kan theih i)<br />
TMS: Kanmah Chin lei in kan sining kong kan theihternak kan ngei lo, Malaysia um refugees<br />
dihlak aiawh in chimrelnak le theihternak kan ngei. Cun, chungkhar ngei mi nu pawl hi Malaysia ah<br />
an fa le sianginn kai nak a tlamtlin lonak le UN ah chungkhar benh a harnak kong zong kan theihter<br />
chih hna.<br />
OSJ: UN card a ngei rihlo mi hna caah zei bia an chim mi a um maw?<br />
TMS: UN card a ngei rih lomi hna ca ah anmah leiin zeibia hmanh an chim lo nain kan mah leiin<br />
tampi kan chim.<br />
OSJ: CRC cazin ah UN card a ngei lo mi pa zeizat hrawng dah an um?<br />
TMS: CRC cazin ah UN card a ngei lomi 20, 000 hrawng an um lai.<br />
OSJ: BIO data UNHCR nih an ngol than mi kongah zei bia a um maw, a ra laimi can ah<br />
ruahchannak hna a um maw?<br />
TMS: BIO data kongah hin UNHCR nih atu tiang zei bia hmanh a kan chim ti lo, a ra laimi BIO<br />
data kongah hin UNHCR nih hmailei cu <strong>kanmah</strong> tein (system a thar in) kan tuah than te lai tiin All<br />
community meeting ah bia a kan cah, a ra lai mi caan ah ruahchannak cu a um ko.<br />
OSJ: US a kal cang lai tiin kan theih i, nupi loin na kal kun lai, US ah nupi thit a har ngai ti hna<br />
kan theih dakaw..<br />
TMS: Si, zeiti awk tha ti lo, nupi loin kal ding si cang ko hih, US ah nupi thit a har ngai an ti lengmang<br />
hrim, Malaysia ah nuva kong ah ka buaipi tuk hna ruangah hin keimah ca ah nupi thit ding ka<br />
philh ko hih, nan van ka kuat hau te ko lai he hee<br />
OSJ: Malaysia Chinmi chungin si thalo he Kotaraya hrawng a vai mi an tampi tiin kan theih,<br />
biafiang nan theihmi a um maw?<br />
TMS: Malaysia ah Chinmi a vai mi an tam chin lengmang ko, nai te ah Kotaraya hrawng ah a vai<br />
mi hna kha CADC nih interview zong an va tuah ko hna, CADC nih an shelter ah an chiah mi zong<br />
an um ko, atu cu kotaraya lawng si ti lo, hmundang zongah Chinmi a vaimi tampi an um cang.<br />
OSJ: Careltu caah na siaherh bia?<br />
TMS: Kan Chinmi hi mi sin in ruahnak, cawnnak, theinak hal kan duh hna lo, thil cawn ding, theih<br />
ding mi a tamtuk ko nain thil thei tuk mi bantuk in kan um hna tikah kan khua ruahnak a bi i thil<br />
tuah ding kan thei ti lo. Malaysia ah Chinmi nih thil kan theih lo mi a tamtuk tikah buainak tampi<br />
kan chuahpi.Cu ruangah miphun dang hna nih Chinmi zeihmanh ah a kan rel ti lo, thil pakhat khat<br />
harnak kan ton tikah bochan ding lawng kan kawl hna. Buai awk tlak lo mi thil kongah kan buai<br />
peng hna ruangah Chinmi hmailei ah karhlan ding tluk in kan kal kho ti lo, mi bochannak lawng<br />
khua kan ruah tikah bochan mi ka si kho ti lo, bochan mi kan si khawhnak ah Chinmi i zuam hna u<br />
sih. Minung kan sinak kan rights kha thei in miphun thleidannak lungthin ngeihlo ding hi a biapi tuk<br />
mi a si. Pakhat le pakhat i upatnak (respect) ngei u sih. Chinmi cu miphun (holh ai dangmi) kan tam<br />
bantukin thil theimi, thiltuah khomi zong kan tam a hau, kan dihlak nih private planning, family<br />
planning ,kan ram ca ah, miphun ca ah planning ngei hna u sih. Cu ti cun Chinmi kan dihlak nih<br />
lungrual tein minung pakhat le pakhat, miphun pakhat le pakhat upatnak ngei in thleidannak ngeilo<br />
in rian tuan ti hna u sih tiin biatawi chim ka duh<br />
OSJ: Na caan tampi na kan pek, kan i lawm tuk.<br />
TMS: Ka lawmtuk ve.<br />
Cahmai: 7
EST: SEPT 12, 2010 VOLUME 1 , ISSUE 105 OCTOBER 14, 2012<br />
MI DAM LO, MIZAW HNA CAAH THEIHTERNAK<br />
Malaysia um kan Laimi a dam lomi, a zaw<br />
fakmi, thazaang a ngei lomi,Malay siikhaan kal<br />
aa harh deuhmi hna caah man fawi deuh le mah<br />
le holh tein zohkhenh a duhmi hna caah a tanglei<br />
address ah hin nifatin i piah khawh a si<br />
(1) Sii phunphun cawk khawh a si<br />
(2) Drip, tha umnak chunh khawh a si<br />
(3) Hepatitis B vaccine ( thinphin chuahtertu B<br />
rungrul khamhsii ) chun khawh a si<br />
(4) Thla 3 khan nau hlatnak sii chunh khawh a<br />
si<br />
(5) In chungkhar nau ngeih a duh rih lo mi<br />
( Family planning service )<br />
(6) Thithlum, Zunthlum, Thittum, Thikai<br />
tahkhawh a si<br />
(7) A dangdang zawtnak a phunphun ca<br />
ah man fawi tein sii chunh, sii cawk khawh a<br />
si.<br />
8. HIV/ AIDS zong chek khawh a si.<br />
Address: No. 29/A , First Floor,<br />
Jalan Brunei Barat (ACR zung a hnulei, Pudu<br />
plaza pawng<br />
Sii khan on caan:<br />
Nikhat ni in ninga ni tiang, 10:00 AM in 8:00<br />
PM<br />
Zarhte nile zarhpi ni cu<br />
3:00 PM in 8:00 PM<br />
Sayama Mang Tial @ Tially<br />
Contact: No 014 2660 597<br />
Na duh ningin thil tthiter khawh a<br />
si<br />
Western style,Nu le pa coat,bongbi phunphun,<br />
bongbi than zong cawk chih khawh a si. Na<br />
thilthuam remh na duh ahcun dawh tein kan<br />
tuahpiak than lai.Lai thilthuam zong duh ning<br />
paoh in thitter khawh a si.Vawikhat thitter law<br />
na chir hrim lai lo.Mizoram le Kalaymyo ah<br />
kum saupi thil a tthi cangmi a si.<br />
Contact:Pudu Plaza,5 floor,Room 4<br />
Mahpui..0176641792,0176264989<br />
KUANGKIK REMH LEIIN KAN IN BAWMH LAI<br />
Kuangkik (ye-khe-te-ta) a rawhnak kongah<br />
na lung re theih hrim hlah. Man fawi tein<br />
kan in bawmh lai.<br />
Pehtlaihnak<br />
Ph: 0162862728<br />
FAKLANGHNAK PAWL<br />
PA THANG THILTHITNAK<br />
Laithil Coat, bawngbi le a dangdang duhn<br />
ing in thitter khawh a si. India, Mizo ram<br />
Aizawl le Lunglei ah can saupi a rak<br />
cawngmi a a si. Thantlang zongah min a<br />
ngeimi le a thiam tuk mi a si.<br />
Pehtlaihnak Ph;0163827872<br />
DICTIONARY CAWK KHAWH A SI<br />
English-Burma-Chin Dictionaty a tha taktak<br />
mi Pu John Kham dawr ah cawk khawh<br />
a si.<br />
Pehtlaihnak 0163533054<br />
Pu John Kham dawr (Imbi)<br />
LAI THIL THIT, TIRAWL PHUNPHUN ZUARNAK LAIDAWR<br />
Chin miphun nih kan ngeihmi thilthuam<br />
phunphun le Sakhi sa, Chihmui, Bahrumthu<br />
Komcheu le a dangdang Lairawl tampi kan<br />
zuar. Aizawl ram ah kum 15 chung thiltthi<br />
cangmi Moonlight thiltthitnak zong kan<br />
tuah chih. Western style siseh Coat phunphun<br />
siseh a dangdang man fawi tein kan<br />
thit.Facebook in zohduh mi caah chinchawilu<br />
ah zohkhawh a si.<br />
Pehtlaihnak: Lai miphun dawtu.<br />
0123276353,0146297981,0172723017<br />
chinchawilu@gmail.com<br />
NA DUHNING TEIN THILTHIT TER<br />
KHAWH A SI<br />
Laicoat, Suit, Shirt..timi hnipuan na duh<br />
ning chim! Na duh ning tein thit piak na si<br />
lai. Kawlram ah can saupi thilthit rian a<br />
tuan cang mi a si.<br />
Pehtlaihnak:<br />
Hello! U Cung..0166711754<br />
Imbi (Pu Chan Hniang Dawr hmai)<br />
TURKEY NIH SYRIA VANLAWNG HRAMHRAM IN A TUMTER<br />
October 10, 2012: Russian ram Mosco khua in Syria ram<br />
khualipi Damascus khua lei a rak i thawhmi minung phur<br />
vanlawng cu Turkey ralkap Jet vanlawng nih hramhram in<br />
Turkey ram Ankara vanlawng tualrawn ah an tum ter. Mah<br />
hi vanlawng hi minung 185 cit khawhmi a si nain tutan ah<br />
khualtlawngmi 35 le vanlawng riantuantu 2 lawng an si.<br />
Vanlawng chung ummi pawl an tum ter hna i Turkey nawlngeitu pawl nih a chungah hlathlainak<br />
an tuah ti a si. Turkey ramleng vuanci chimnak ah mah hi vanlawng nih hriamnam lei a phurh<br />
khawh ti a si caah hiti hin an tuahnak a si. Cuka ah a ummi Media pawl sin in <strong>thawng</strong>theihnak<br />
ah mah hi vanlawng chung ah ralkap lei hmanmi pehtlaihnak thilri pawl an hmuh hna i an lak<br />
hna ti a si. Vanlawng zong an kal ter than cang. Mah hi thiltuahnak ruang ah Turkey le Syrai kar<br />
lakah baitak tein buainak a chuah ter khawh tiah zumh a si. Kan hnu zarh chungah Syria ram lei<br />
in kahnak ruang ah Turkey rammi minung 5 nunnak a liam caah ramhnih kar ah buainak a fak<br />
ngaingai lio a si. Turkey lei zong nih an kah nolh ve than hna. (BBC)<br />
ICH MITHAR COHLAN A SI CANG<br />
Pu Ngun Mang le chungkhar nih dirhmi<br />
ICH rian cu peh lengmang a si. Atu thip<br />
9nak thawk a si cang lai caah min pek<br />
khawh a si cang. Minung 10 in 15 kar cohlan<br />
a si. Thla hnih chung a si lai i pathian<br />
biain nitin i thithruai a si lai. Phaisa thawh<br />
zeihmanh a um lo, rian ngeitu nih<br />
zohkhenh dih a si.<br />
Pehtlaihnak: 010300129<br />
0143206117<br />
0163814902<br />
0176418784<br />
SUI PAWN LE ZUAR A DUH MI CAAH<br />
Sui pawn a duhmi le zuar a duhmi nan um ahcun<br />
lungtling tein zuar/pawn khawh a si.<br />
Pehtlaihnak:<br />
Phone: 0173477641/0122687166<br />
Jln Loke Yew (Hleihlak tang)<br />
HNIPUAN/THILRI THITTER KHAWH A SI<br />
Hnipuan/thilri na duh ning tein tthitter khawh a<br />
si. Kawlram ah cansau pi a tthi cang mi a si. A<br />
thiam, thitman a fawi. Thitter hmanh na ruah<br />
ning leng in a `ha lai.<br />
Contact: 0172198451 / 0149220313<br />
Hello! Pi Khin Shwe<br />
Pudu<br />
THIHLOH I ZOHKHENHNAK BU<br />
Thihloh ton sualah i zohkhenhnak bu a um.<br />
Chungtel sinak ah kumkhat RM 50 thawh a<br />
silai i thihloh tonsual ah RM 10,000 in<br />
zohkhenh a si lai. Zeitik can paohah Emmanuel<br />
Laidawr ah pehtlaih khawh a si.<br />
Pehtlaihnak<br />
Pu Ngun Mang 0061421968816<br />
Kol Bat 0103001209<br />
<strong>The</strong> <strong>One</strong> <strong>Star</strong> Journal TawlreLtu<br />
hna<br />
Chief Editor :<br />
Salai Mang Bik<br />
Editor:<br />
Salai Van Biak Mang<br />
Salai Siang Za Hu<br />
Thawng Tha Lian<br />
Salai Sui Lian Thang<br />
Ngun Hlei Iang<br />
A man RM 2<br />
Copies 500<br />
Kuala Lumpur<br />
Malaysia<br />
mangbik07@gmail.com<br />
Ph : 0126025824<br />
A ngeitu: Zophei Students Union<br />
Web:http://theonestar.org/