musikaSi
musikaSi
musikaSi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი<br />
„თავისუფლება“<br />
საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი<br />
ჩემი ხატია სამშობლო,<br />
სახატე მთელი ქვეყანა,<br />
განათებული მთა-ბარი,<br />
წილნაყარია ღმერთთანა.<br />
„თავისუფლება“<br />
თავისუფლება დღეს ჩვენი<br />
მომავალს უმღერს დიდებას,<br />
ცისკრის ვარსკვლავი ამოდის<br />
და ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,<br />
დიდება თავისუფლებას,<br />
თავისუფლებას დიდება.<br />
ჩემი ხატია სამშობლო,<br />
სახატე მთელი ქვეყანა,<br />
განათებული მთა-ბარი,<br />
წილნაყარია ღმერთთანა.<br />
თავისუფლება დღეს ჩვენი<br />
მომავალს უმღერს დიდებას,<br />
ცისკრის ვარსკვლავი ამოდის<br />
და ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,<br />
დიდება თავისუფლებას,<br />
თავისუფლებას დიდება.<br />
ლექსი დავით მაღრაძის<br />
ლექსი დავით მაღრაძის
maia oTiaSvili irine miqaZe<br />
mzis sxivi<br />
<strong>musikaSi</strong><br />
maswavleblis wigni<br />
VII klasi<br />
`wyarosTvali~<br />
Tbilisi, 2012 weli<br />
1
SemoqmedebiTi jgufi:<br />
avtori da jgufis xelmZRvaneli - maia oTiaSvili<br />
avtori - irine miqaZe<br />
eTnomusikosi - marina xuxunaiSvili<br />
Finale 2008-is gakveTilebis momzadeba - mixeil vawaZe<br />
musikaluri redaqtori - levan mizandari<br />
literaturuli redaqtori - Tamar faSaliSvili<br />
mTavari redaqtori - nana RvinianiZe<br />
mxatvar-dizaineri:<br />
TinaTin mRebriSvili<br />
dakabadoneba:<br />
zaza gelaSvili<br />
kaxaber wurwumia<br />
kompiuteruli uzrunvelyofa:<br />
mixeil vawaZe<br />
marina javaxiSvili<br />
fonogramebis avtorebi:<br />
mixeil vawaZe<br />
levan mizandari<br />
audio reJisorebi:<br />
mixeil vawaZe<br />
mixeil kilosaniZe<br />
`wyarosTvali~<br />
tel: 274 63 69; 227 30 73;<br />
5(99) 76 10 39; 5(99) 30 16 84<br />
el-fosta: tskarostvali@gmail.com<br />
© `wyarosTvali~ 2012<br />
© maia oTiaSvili<br />
2
miTiTebebi da rekomendaciebi gakveTilis Catarebis<br />
formebsa da saxeebze<br />
dawyebiT klasebSi (I-VI) mocemuli iyo gakveTilis Catarebis konkretuli sqema. gakveTili<br />
dayofilia 5 etapad:<br />
I mxiaruli notebi<br />
II ritmul-intonaciuri savarjiSoebi<br />
III simReris ganmeoreba<br />
IV axali simReris Seswavla<br />
V musikaluri gantvirTva<br />
Tu gaviTvaliswinebT moswavleebis asaksa da maRal klasebSi Sesaswavli masalis sirTules,<br />
SegviZlia sxvadasxva saxis gakveTilebi CavataroT. am etapze maswavlebels moeTxoveba<br />
meti SemoqmedebiToba da improvizacia. mas SeuZlia daeyrdnos dawyebiT klasebSi mocemul<br />
gakveTilis formas, magram maRali klasebis gansxvavebuli specifikidan gamomdinare daarRvios<br />
es sqema da Seitanos axali niuansebi: gakveTilze meti yuradReba daeTmos musikis<br />
mosmenasa da gantvirTvas (avtorelaqsacia), simReris Seswavlas, SemoqmedebiT testebs.<br />
elementaruli Teoriis sakiTxebs daeTmos 5-10 wuTi da mas informaciuli xasiaTi hqondes:<br />
`solfejios gakveTilebi~, `furclidan kiTxva~, `kvarta-kvinturi wre~, `gamebis gamRereba~<br />
da sxv. amiT bavSvebs saerTo warmodgena SeeqmnebaT am sakiTxebze.<br />
musikis gakveTilebi zogadad emsaxureba ganaTlebuli da kulturuli msmenelis aRzrdas,<br />
amitom gakveTilze ufro meti yuradReba daeTmos musikis mosmenasa da informacias.<br />
kerZod, gakveTilze Tematur masalas vecnobiT, vkiTxulobT da vmsjelobT, bavSvebi gamoxataven<br />
TavianT azrsa da damokidebulebas. amis Semdeg TiTqmis yvela gakveTilis bolos<br />
vismenT musikas Sesabamisi aqtivobebis SesrulebiT.<br />
SegviZlia gakveTili daviwyoT Seswavlili simReris gameorebiT an Teoriuli masalis gaxsenebiT<br />
(kiTxvebis dasmiT). musikis gakveTilebze maswavlebels SeuZlia I-VI klasebSi Seswavlili<br />
aqtivobebis gamoyeneba: `dasartyam sakravTa orkestri~, `musikaluri karnaxi~. VII-<br />
-IX klasebis rubrikaSi `furclidan kiTxva~ mravladaa sxvadasxva intonaciuri savarjiSo.<br />
maswavlebels SeuZlia airCios yvelaze advili da martivi, gaaxsenos bavSvebs es aqtivoba<br />
da klasSi Sesrulon (ix. V-VI klasis maswavleblis wignSi scenari _ musikaluri karnaxi<br />
1-2). aqve moxdeba 2/4, 3/4 da 4/4 zomebis gaxseneba da diriJoroba. agreTve gakveTilis 5-10<br />
wuTi daeTmos `musikalur viqtorinas~ _ musikis mosmenasa da gamocnobas, rac xels Seuwyobs<br />
moswavleT codnis gameorebasa da ganmtkicebas. rac Seexeba `SemoqmedebiT testebs~,<br />
am gakveTilebze jer kiTxuloben leqss, Semdeg maswavlebeli asmeninebs musikas, romlis<br />
fonzec bavSvebma unda waikiTxon leqsi, mxolod amis Semdeg iwyeba am aqtivobis Sesruleba.<br />
sasurvelia ar davtvirToT bavSvebi sxvadasxva saxis saSinao davalebebiT (teqstis Seswavla-Cabareba,<br />
gamebis gamRereba da maTi diezisa da bemolebis damaxsovreba). SevecadoT,<br />
rac SeiZleba SevumsubuqoT bavSvebs gakveTilebze mocemuli masalis Seswavla, mivawodoT<br />
informacia msubuqad da sainteresod, raTa ufro metad SevayvaroT es sagani. amis gamo,<br />
VII-IX klasebSi zogierTi gakveTilis (`klasgareSe~) Seswavla ar aris savaldebulo, Tumca<br />
saaTobrivi badedan ar aris amoRebuli, radgan am gakveTilebze bavSvebi ismenen musikas.<br />
zogierTi simRera gamoirCeva didi diapazoniT (mag. `amapola~), aseTi simRerebi gankuTvnilia<br />
solo SesrulebisTvis.<br />
3
sarCevi<br />
erovnuli saswavlo gegma ..................................................................................... 5<br />
Sinaarsisa da miznebis ruka ................................................................................ 17<br />
audio masalis sia .................................................................................................. 20<br />
Sesavali .................................................................................................................... 24<br />
uZvelesi civilizaciis musikaluri kultura _ mimoxilva ................... 25<br />
uZvelesi civilizaciebi ..................................................................................... 28<br />
juzepe verdi _ opera `aida~ ............................................................................. 30<br />
damatebiTi informaciebi uZveles civilizaciebze. Sumeri ................... 31<br />
CineTi ........................................................................................................................ 32<br />
saberZneTi ............................................................................................................... 34<br />
Tanamedrove simRerebi........................................................................................ 37<br />
israeli ..................................................................................................................... 38<br />
solfejios gakveTili ......................................................................................... 39<br />
qarTuli xalxuri musika .................................................................................... 40<br />
musikaluri testebi ............................................................................................. 49<br />
testebis pasuxebi .................................................................................................. 51<br />
sulxan cincaZe ....................................................................................................... 52<br />
antonin dvorJaki .................................................................................................. 53<br />
rihard vagneri da juzepe verdi ...................................................................... 53<br />
Finale 2008 .................................................................................................................. 54<br />
sanoto danarTi ..................................................................................................... 55<br />
damatebiTi sarekomendacio resursebis nusxa ............................................ 83<br />
4
paragrafis dasaxeleba<br />
musikis warmoSoba<br />
solfejios gakveTili.<br />
musika, rogorc sinkretuli<br />
xelovneba<br />
olivie mesiani<br />
solfejios gakveTili. ritmi<br />
rekviemi<br />
furclidan kiTxva<br />
inola gurgulia `adamiani~<br />
solfejios gakveTili<br />
saqarTvelos kuTxeebis mus. kultura<br />
aRmosavleT saqarTvelos mTianeTi 1<br />
xevsureTi<br />
solfejios gakveTili<br />
sulxan cincaZe `maia wyneTelis<br />
simRera~<br />
akademiuri saaTi<br />
Sinaarsisa da miznebis ruka<br />
mus.VII.1. moswavles SeuZlia improvizaciis procesSi<br />
monawileoba.<br />
mus.VII.2. moswavles SeuZlia simRera TanaklaselebTan<br />
erTad.<br />
17<br />
mus.VII.3. moswavles SeuZlia sxvadasxva davalebis Sesruleba<br />
musikalur-kompiuteruli<br />
mus.VII.4. moswavles SeuZlia saswavlo proeqtSi<br />
monawileoba.<br />
mus. VII .5. moswavles SeuZlia mosmenili musikaluri<br />
nawarmoebis gaanalizeba.<br />
mus.VII.6. moswavles SeuZlia gaacnos Tanaklaselebs<br />
musikaluri xelovnebis nimuSi an musikosis Semoqmedeba.<br />
mus.VII.7. moswavle icnobs da SeuZlia qarTuli da<br />
msoflio musikaluri xelovnebis cnobili nimuSebis<br />
daxasiaTeba.<br />
2 X X X X X X X<br />
1 X X X X X X<br />
2 X X X X X X X X<br />
1 X X X X X X X X<br />
2 X X X X X X X<br />
mus.VII.8. moswavle aRiqvams musikas, rogorc informaciisa<br />
da komunikaciis saSualebas.<br />
X X X X<br />
1 X X X X X X<br />
2 X X X X X X X<br />
egvipteli musikosebi 1 X X X X X X X X<br />
juzepe verdi 1 X X X X<br />
Zvelegvipturi sakravebi 1 X X X X X<br />
verdi `aida~<br />
solfejios gakveTili. samxmovaneba<br />
baxi. italiuri koncerti<br />
furclidan kiTxva<br />
Jingle Bell Rock<br />
solfejios gakveTili<br />
1 X X X X X X X X<br />
1 X X X X X X X X<br />
2 X X X X X X X
evaz laRiZe<br />
`inaTebs male~<br />
paragrafis dasaxeleba<br />
akademiuri saaTi<br />
mus.VII.1. moswavles SeuZlia improvizaciis procesSi<br />
monawileoba.<br />
18<br />
mus.VII.2. moswavles SeuZlia simRera TanaklaselebTan<br />
erTad.<br />
mus.VII.3. moswavles SeuZlia sxvadasxva davalebis<br />
Sesruleba musikalur-kompiuteruli<br />
mus.VII.4. moswavles SeuZlia saswavlo proeqtSi<br />
monawileoba.<br />
mus. VII .5. moswavles SeuZlia mosmenili musikaluri<br />
nawarmoebis gaanalizeba.<br />
mus.VII.6. moswavles SeuZlia gaacnos Tanaklaselebs<br />
musikaluri xelovnebis nimuSi an musikosis<br />
Semoqmedeba.<br />
mus.VII.7. moswavle icnobs da SeuZlia qarTuli da<br />
msoflio musikaluri xelovnebis cnobili nimuSebis<br />
daxasiaTeba.<br />
mus.VII.8. moswavle aRiqvams musikas, rogorc informaciisa<br />
da komunikaciis saSualebas.<br />
2 X X X X X X X<br />
Sumeris musika 2 X X X X X X X<br />
instrumentuli koncerti<br />
solfejios gakveTili<br />
2 X X X X X X X X<br />
maia oTiaSvili `alilo~. furclidan kiTxva 2 X X X X X X X<br />
sulxan cincaZe `baSi-aCukis simRera~ 2 X X X X X X X<br />
vaJas samSoblo – fSavi! 1 X X X X X<br />
mindia 1 X X X X X X X X<br />
ebrauli sakravebi 2 X X X X X<br />
verdi `nabuqo” 1 X X X<br />
sulxan cincaZe `Tbilisis dila~ 2 X X X X X X X<br />
Cinuri musika 2 X X X X X<br />
Cinuri sakravebi 1 X X X X X<br />
Caikovskis IV simfonia<br />
furclidan kiTxva. solfejios gakveTili<br />
Sinaarsisa da miznebis ruka<br />
1 X X X X X X X X<br />
TuSeTi 1 X X X X X X X<br />
induri cekva 1 X X X X X<br />
induri sakravebi 1 X X X
paragrafis dasaxeleba<br />
Sinaarsisa da miznebis ruka<br />
akademiuri saaTi<br />
mus.VII.1. moswavles SeuZlia improvizaciis procesSi<br />
monawileoba.<br />
19<br />
mus.VII.2. moswavles SeuZlia simRera TanaklaselebTan<br />
erTad.<br />
mus.VII.3. moswavles SeuZlia sxvadasxva davalebis<br />
Sesruleba musikalur-kompiuteruli<br />
mus.VII.4. moswavles SeuZlia saswavlo proeqtSi<br />
monawileoba.<br />
mus. VII .5. moswavles SeuZlia mosmenili musikaluri<br />
nawarmoebis gaanalizeba.<br />
mus.VII.6. moswavles SeuZlia gaacnos Tanaklaselebs<br />
musikaluri xelovnebis nimuSi an musikosis<br />
Semoqmedeba.<br />
mus.VII.7. moswavle icnobs da SeuZlia qarTuli da<br />
msoflio musikaluri xelovnebis cnobili nimuSebis<br />
daxasiaTeba.<br />
Yesterday 2 X X X X X X X<br />
xevi 1 X X X X X X<br />
ferenc listi 1 X X X X X X X X<br />
ianis qsenakisi 1 X X X X X X X X<br />
ZvelberZnuli sakravebi<br />
solfejios gakveTili. intervalebi<br />
mus.VII.8. moswavle aRiqvams musikas, rogorc informaciisa<br />
da komunikaciis saSualebas.<br />
2 X X X X X X X X<br />
dionises dResaswaulebi 1 X X X X X X<br />
pani da sirinqsi 1 X X X X X X<br />
eTer WeliZe `deda qarTlisa~<br />
solfejios gakveTili. qromatizmi<br />
2 X X X X X X X<br />
mTiuleT-gudamayari 1 X X X X X X<br />
Zveli romis musikaluri sakravebi<br />
solfejios gakveTili. wminda, didi da patara<br />
intervalebi<br />
2 X X X X X X X<br />
kvarta-kvinturi wre 2 X X X X X X X X<br />
Suberti `Ave Maria ~ 2 X X X X X X X<br />
rihard vagneri 1 X X X X X X X X<br />
soso pavliaSvili `Tendeba~ 2 X X X X X X X<br />
Finale 2008 1 X
audio masalis sia<br />
diski I<br />
1. ioseb keWaymaZe _ sagundo nawarmoebi `arqaika~<br />
2. vedas tomis simRera (kunZuli ceiloni)<br />
3. uZvelesi tomis simRera (kunZuli `cecxlovani miwa~, samxreT amerika)<br />
4. olivie mesiani _ `egzotikuri frinvelebi~<br />
5. volfgang amadeus mocarti _ opera `jadosnuri fleita~, Ramis dedoflis<br />
aria<br />
6. dasakravi ueno salamurze<br />
7. mTiuluri `sacekvao~ salamurze fanduris TanxlebiT<br />
8. xevsuruli `nana~<br />
9. `ferxisuli~<br />
10. egvipturi tradiciuli folklori<br />
11. juzepe verdi _ opera `aida~, I moqmedebis II suraTi,scena taZarSi<br />
12. juzepe verdi_ opera `aida~, triumfaluri marSi<br />
13. sulxan cincaZe _ sakvarteto miniatura `mwyemsuri~<br />
14. uZvelesi melodia Sumerul arfasa da ormag salamurze SesrulebiT<br />
15. babilonis himni _ 1<br />
16. babilonis himni _ 2<br />
17. jansuR kaxiZe _ `alilo~<br />
18. georg fridrix hendeli _ gundi `aliluia~ oratoriidan `mesia~<br />
19. fSauri simRera `jvaris winasa~<br />
20. fSauri simRera `esTi, esTi, fartenao~<br />
21. ebrauli sagalobeli<br />
22. melodia Sofaris SesrulebiT<br />
23. juzepe verdi _ gundi operidan `nabuqo~<br />
24. petre Caikovski _ Cinuri cekva baletidan `maknatuna~<br />
25. tradiciuli Cinuri instrumentuli musika<br />
20
26. koreuli tradiciuli musika<br />
27. TuSuri simRera `ra lamazia TuSeTi~<br />
28. TuSuri simRera `baxtrionidan gicqerdi~<br />
29. induri raga `adana~<br />
30. induri simRera `Speaking in Tongues~ (`Ticka-Ticka-Ta~) _ dolis imitacia<br />
31. induri simRera `Shehnai Song~<br />
32. jorj harisoni _`Within You, Without You~ ravi Sankaris instrumentuli interpretacia<br />
sitaraze<br />
33. moxeuri `dideba~<br />
34. moxeuri `nana~<br />
35. Eevripide _ musika dramisaTvis `oreste~ _ fragmenti<br />
36. antikuri berZnuli musika _ apolonisadmi miZRvnili himni<br />
37. antikuri berZnuli instrumentuli musika<br />
38. antikuri berZnuli himni<br />
39. antikuri musika barbitonze<br />
40. klod debiusi _ `sirinqsi~ _ piesa fleitisaTvis<br />
41. mTiuluri `lomisuri~<br />
42. fandurze dasakravi mTiuluri melodiebi<br />
43. antikuri instrumentuli musika_`satirebis cekva~<br />
44. otorino respigi _ `siciliana~ liraze SesrulebiT<br />
45. otorino respigi _ `siciliana~ arfaze SesrulebiT<br />
21
diski II _ `imRere TviTon~<br />
1. inola gurgulia _ `adamiani~ _ asrulebs vokaluri trio `harmonia~<br />
2. inola gurgulia _ `adamiani~ _ asrulebs inola gurgulia<br />
3. inola gurgulia _ `adamiani~ _ `minus~ fonograma<br />
4. sulxan cincaZe _ maia wyneTelis simRera k/f `maia wyneTeli~ _ asrulebs<br />
gaiane doliZe<br />
5. sulxan cincaZe _ `maia wyneTelis simRera~ _ `minus~ fonograma<br />
6. beli, boTi _ `Jingle Bells Rock~ _asrulebs ansambli “Holly Dolly”<br />
7. beli, boTi _ `Jingle Bells Rock~ _ minus fonograma<br />
8. maia oTiaSvili _ `alilo~ _asruleben maia oTiaSvili da ia gabunia<br />
9. maia oTiaSvili _ `alilo~ `minus~ fonograma<br />
10. sulxan cincaZe _ baSi-aCukis simRera k/f `baSi-aCuki~ _asrulebs zurab<br />
anjafariZe<br />
11. sulxan cincaZe _ `baSi-aCukis simRera~_minus fonograma<br />
12. naomi Semeri _ ebrauli simRera `oqros ierusalimi~ _ asrulebs neka<br />
sefiskveraZe<br />
13. naomi Semeri _ebrauli simRera `oqros ierusalimi~ _ `minus~ fonograma<br />
14. sulxan cincaZe _ `Tbilisis dila~ k/f `abezara~ _ asrulebs vaJTa ansambli<br />
15. sulxan cincaZe _ `Tbilisis dila~ _`minus~ fonograma<br />
16. jon lenoni, pol makartni _ `Yesterday~ _ansambli `biTlzi~<br />
17. jon lenoni, pol makartni _ `Yesterday~ _ `minus~ fonograma<br />
18. eTer WeliZe _ `deda qarTlisa~ asrulebs ia gabunia<br />
19. eTer WeliZe _ `deda qarTlisa~_ `minus~ fonograma.<br />
20. franc Suberti _`Ave Maria~ asrulebs luCano pavaroti<br />
21. franc Suberti _ `Ave Maria~ _ `minus~ fonograma<br />
22. franc Suberti _ `Ave Maria~ arfaze SesrulebiT<br />
22
diski III _ VII-VIII- IX klasebisTvis<br />
1. volfgang amadeus mocarti _ rekviemi `lakrimoza~<br />
2 . juzepe verdi _ opera `traviata~ sufruli. j. sazerlendisa da l. pavarotis SesrulebiT<br />
3. iohan sebastian baxi _ `italiuri koncerti~<br />
4. volfgang amadeus mocarti _ opera `don-Juani~, don-Juanis aria, safortepiano<br />
versia<br />
5. leopold mocarti _ `iumoreska~, safortepiano versia<br />
6. ludvig van beThoveni _ saviolino koncerti<br />
7. antonin dvorJaki _ koncerti Celosa da orkestrisaTvis<br />
8. oTar TaqTaqiSvili _ opera `mindia~, mindias aria. z. anjafariZis SesrulebiT<br />
9. petre Caikovski _ simfonia #4, IV naw.<br />
10. ferenc listi _ ungruli rafsodia<br />
11. ianis qsenakisi _ `Metastasies~<br />
12. rihard vagneri _ opera `tanhoizeri~, uvertiura<br />
13. revaz laRiZe _ `inaTebs male~. T. WoxoneliZis SesrulebiT<br />
14. revaz laRiZe _ `inaTebs male~ minus fonograma<br />
15. soso pavliaSvili _ `samSoblo~<br />
16. soso pavliaSvili _ `samSoblo~ minus fonograma<br />
17. bizantiuri instrumentuli musika<br />
18. Sua saukuneebis espanuri instrumentuli musika<br />
19. stingi _ `udabnos vardi~. stingisa da Ceb mamis SesrulebiT<br />
20. bionse _ `ave maria~<br />
21. Non, Je ne regrette rien _ edit piafis SesrulebiT<br />
22. meri daviTaSvili _ popuri multfilmebidan<br />
23. jansuR kaxiZe _ `mravalJamieri~<br />
24. mark antuan Sarpantie _ `samefo marSi~<br />
25. alfred Snitke _ `suita Zvel stilSi~, menueti<br />
26. iohan sebastian baxi _ tokata da fuga axali interpretaciiT<br />
27. tomazo albinoni _ adaJio<br />
28. gia yanCeli _ `yviTeli foTlebi~, safortepiano versia<br />
29. nino rota _ musika kinofilmidan `romeo da julieta~<br />
30. levan mizandari _ `mogonebebi~ Sereuli gundisa da simebiani orkestrisaTvis<br />
31. levan mizandari _ `mogonebebi~ Sereuli gundisa da simebiani orkestrisaTvis,<br />
kompiuteruli versia<br />
32. nugzar vawaZe _ `molodini~. m. sefaSvilisa da m. baraTaSvilis SesrulebiT<br />
33. nugzar vawaZe _ `molodini~ minus fonograma<br />
34. Sammy Cahn, Jule Styne _ `Let It Snow~. din martinis SesrulebiT<br />
35. Sammy Cahn, Jule Styne _ `Let It Snow~ minus fonograma<br />
36. fredi merkuri _ `We are the champions~. ansambli `quini~-s SesrulebiT<br />
37. fredi merkuri _ `We are the champions~ minus fonograma<br />
miTiTeba: diski III-ze mocemulia musikaluri masala VII-VIII-IX klasis saxelmZRvaneloebis<br />
rubrikebisaTvis: `moiZie internetSi~ da `simRerebi klasis koncertisa-<br />
Tvis~.<br />
23
Sesavali<br />
VII klasis musikis saxelmZRvanelos ZiriTadi Temaa uZvelesi civilizaciebis<br />
musikaluri kultura. musikis warmoSobis sakiTxebTan erTad, moswavleebi<br />
gaecnobian Zveli egviptis, axlo aRmosavleTis, CineTis, indoeTis,<br />
aseve, antikuri saberZneTisa da romis musikalur samyaros, imdroindeli<br />
yofa-cxovrebis kavSirs musikasTan, musikalur sakravebs, maTTan dakavSirebul<br />
miTebsa da legendebs, moismenen, sxvadasxva saxiT Cvenamde moRweuli<br />
uZvelesi musikis nimuSebs Zveleburi sakravebis SesrulebiT, amasTan erTad,<br />
mocemulia saintereso paralelebi klasikuri da Tanamedrove musikidan. saxelmZRvanelos<br />
Sedgenisas viTvaliswinebdiT saganTSoris kavSirebsac.<br />
uZvelesi epoqis musikaluri samyaros gacnoba gaaZlierebs mos wavleTa<br />
warmosaxvis unars, maT fantazias, cnobismoyvareobas, xels Seuwyobs arastereotipuli<br />
azrovnebis ganviTarebas, xolo am sakiTxebTan dakavSirebiT, maswavleblis<br />
wignSi mocemuli didZali damatebiTi sainformacio masala pedagogs<br />
saSualebas miscems Caataros ufro mravalferovani da SemoqmedebiTi<br />
gakveTilebi, sakuTari interpretaciiT warmarTos saswavlo procesi. saxelmZRvanelos<br />
ZiriTadi Tema gaRrmavebulia sakiTxebiT, romlebic exeba<br />
musikis gamosaxvis saSualebebs _ melodia, ritmi, tembri, tempi, dinamika;<br />
Aase ve, _ musikis Sesrulebis sxvadasxva formebs _ solo, saansamblo, sagundo,<br />
saorkestro. moswavleebi uZvelesi sakravebis gacnobis garda gaixseneben<br />
wina klasebSi naswavl qarTul xalxur da klasikur sakravebs, eqnebaT<br />
SesaZlebloba, Seadaron isini uZveles musikalur instrumentebs. SemoviReT<br />
axa li rubrikac _ solfejios gakveTili~_ romelzec gavixsenebT da SeviswavliT<br />
musikalu ri anbanis sxvadasva sakiTxebs. rubrikaSi `furclidan<br />
kiTxva~ bavSvebi gaimRereben da idiriJoreben intonaciur savarjiSoebs,<br />
romlebic Sedgenilia sxvadasxva qveynebis folkloruli da klasikuri nimuSebidan.<br />
wignSi mocemulia sxvadasxva cnebebisa da terminebis leqsikuri<br />
ganmartebebi. VII klasSi viwyebT musikalur-kompiuterul programa Finale<br />
2008-is Seswavla, romlis Seswavla grZeldeba VIII da IX klasSi.<br />
axal konteqstSi ganvagrZobT qarTuli xalxuri musikis Seswavlas. amjerad,<br />
VII klasidan IX klasis CaTvliT, TanmimdevrobiT moviv liT saqarTvelos<br />
yvela kuTxes, xevsureTidan guriamde. MVII klasSi vecnobiT aRmosavleT<br />
saqarTvelos mTis kuTxeebs, vismenT sakravze dasakravebs, vswavlobT sim-<br />
Rerebs. garda amisa, SeviswavliT asakis Sesaferis – XX saukunis gamoCenil<br />
qarTvel da ucxoel kompozitorTa simRerebs.<br />
24
uZvelesi civilizaciis musikaluri kultura<br />
oqros xarisTaviani arfa<br />
Sumeri Zv.w. 2600 w.<br />
pirveli cnobebi kacobriobis uZveles civilizaciaTa Sesaxeb<br />
Zv. w.-is IV-III aTaswleulidan mogvepoveba, rodesac egviptis,<br />
SuamdinareTis (dasavleT aziis saxelmwifoebi mdinareebis<br />
tigrossa da evfrats Soris, _ Sumeri, babiloni, urartu,<br />
finikia), mogvianebiT ki, indoeTisa da CineTis teritoriebze<br />
udidesi saxelmwifoebi Seiqmna. uZveles samyaroSi moiazreba<br />
epoqa, romelic moicavs Zveli aRmosavleTis, anti kuri saber-<br />
ZneTisa da romis istoriasa da kulturas. swored es qveynebi<br />
gaxndnen kacobriobis civilizaciebis pirveli kerebi. gansxvavebebis<br />
miuxedavad, am saxelmwifoebs bevri ram saerToc<br />
hqondaT _ upirveles yovlisa, es iyo pirvelyofili Temuri<br />
wyobilebisaTvis damaxasiaTebeli yofis niSnebi. Semdeg etapze<br />
axali sazogadoebriv-politikuri wyoba-monaTmflobeloba<br />
Ca mo yalibda, aSenda grandiozuli sasaxleebi da taZrebi,<br />
safuZveli Caeyara sxvadasxva mecnierebas _ astronomias,<br />
maTematikas, medicinas, ganviTarda zRvaosnoba, warmoiSva damwerloba...<br />
Zvel xalxebs religiur warmodgenebSic bevri ram hqondaT<br />
saerTo. es iyo poliTeizmi, anu mravalRmerTianoba. RmerTebi bunebis Zalebs ganasaxierebdnen<br />
da adamianis moRvaweobis yvela ZiriTad sferosTan iyvnen dakavSirebulni. uZvelesi<br />
kulturac, upirveles yovlisa, religiur amocanebs emsaxureboda. RmerTebi arsebobdnen<br />
adamianTa cnobierebasa da cxovrebaSi, maT yoveldRiur saqmianobaSi. Ggavida dro. Aadamiani<br />
ufro Segnebuli gaxda da CaTvala, rom am miwieri faseulobebis<br />
Semoqmedi TviTon iyo. swored am epoqaSi Seiqmna legendebi<br />
uZlevel gmirebze, romelTac SeeZloT urCxulTa damarcxeba,<br />
RvTiur saidumloTa axsna (SumerSi _ gilgameSi, saberZneTSi _<br />
promeTe, saqarTveloSi _ amirani), imdroindeli xelovnebac am<br />
gmirTa da umaRles xelisufalTaA gandidebas, maT RmerTebTan<br />
miaxloebas emsaxureboda. Aam dros Camoyalibda profesiuli<br />
xelovneba. mxatvrebs, arqiteqtorebsa da musikosebs didad<br />
afasebdnen. ra Tqma unda, musikas religiuri datvirTvac hqonda.<br />
SemTxveviTi ar iyo, rom bevr qveyanaSi musikosebi taZris<br />
msaxurni iyvnen, zogjer qurumebic, xolo musikalur sakravze<br />
dakvra umaRles RvTaebriv niWad iTvleboda.<br />
Zvelad, musikis Sesrulebisas did rols<br />
TamaSobda improvizacia. impro vi zirebis<br />
gamoqvabulis kedlis<br />
moxatuloba<br />
mimoxilva<br />
unari musikosis RmerTTan si axloved<br />
aRiqmebodaM. musika didxans rCeboda zepirsityvier<br />
xelovnebad da amitomac varT mok-<br />
lebulni musikalur wyaroebs. uZvelesi musikis Sesa xeb warmodgenas<br />
gviqmnian istoriuli wyaroebi, mxa tvrobis nimuSebi, uZvelesi freskebi<br />
da bareliefebi, WurWlis mo xatulobani, romelzedac gamosa xulni<br />
arian musikosebi, musikaluri sakravebi. swored aqedan vaskvniT, Tu<br />
saidan iRebs musika saTa ves da ramdenad mniSvnelovania igi adamianisTvis.<br />
uZveles droSi miaCndaT, rom ada miani musikaluri aRzrdisa<br />
da ganaTlebis gareSe srulyofili ver iqneboda. qveynis saxelmwifoebriv<br />
simdidresa da kulturis ganviTarebis donesac musikas ukav-<br />
25<br />
uZvelesi sanoto damwerloba<br />
Zv.w. 1900-1700 w.w. babiloni
Sirebdnen. musikas aswavlidnen maTematikasa da filosofiasTan<br />
erTad. egvipteli faraonebi Tavadac muzicirebdnen da musikas<br />
faraonTa xelovnebas uwodebdnen. musika met brwyinvalebasa da<br />
grandiozulobas matebda sasaxlis karis zeimebsa da sakultoreligiur<br />
ritualebs. amave dros, is Tavis Zvel daniSnulebasac<br />
inarCunebda _ Taobidan Taobas gadaecemoda da adamianTa<br />
cxovrebis ganuyofel nawilad rCeboda sayofacxovrebo cekvebi<br />
da simRerebi.<br />
pirvelyofili Te muri wyobilebis xanaSi mu si kaluri xelovneba<br />
ganviTa rebis axal safexurze avida, TandaTan xelovnebis<br />
damo ukidebel dargad daiwyo Camoyalibeba, xolo monaTmflobelobis<br />
epoqaSi Camoyalibda xalxuri da profesiuli musikis<br />
saxeebi.<br />
mefe sargoni Zv.w. 2500 w. Ppirveli profesionali musikosebi, erTdroulad, kompozitorebic<br />
iyvnen da Semsruleblebic. isini gaCndnen<br />
egvipteSi, SumerSi, babilonSi, siriaSi, palestinaSi, indo eTSi, CineTSi, saberZneTSi,<br />
amierkavkasiasa da Sua aziaSic. swored am periodis ZvelaRmosavluri swavlebebidan iRebs<br />
saTaves mecnieruli azri musikaze,mis raobaze,yalibdeba iseTi<br />
cnebebi,rogoricaa bgeraTa rigi,kilo,intervali.. mecnierebi<br />
xSirad musikis kanonebs magias, kosmogonias ukavSirebden (bgera-<br />
Ta rigSi bgerebis raodenoba planetebis ricxvs emTxveoda). didia<br />
Zvel berZen mecnierTa wvlili musikis Teoriis ganviTarebaSi. mag.<br />
piTagora musikis akustikas swavlobda, platoni – musikis esTetikis<br />
sakiTxebs. gaCnda pirveli warmodgena musikalur Janrebsa<br />
da kiloebze. Seiqmna axa li sakravebi, gamoiyo ZiriTadi jgufebic:<br />
dasartyami, sasule, simebiani. simebiani sakravebia – qnari, arfa,<br />
Cangi, lira, barbiTi.<br />
Casaberi (sasule) _ ganivi fl e ita, salamuri, sayviri, buki.<br />
dasartyami _ didi da patara dolebi, TefSebi… da sxv.<br />
Tu aqamde arsebul pirvel sak ravebs adamiani nadirobis da Sromis<br />
dros iyenebda (dasar tyamebs, Zvlis, qoqosis, lerwmis fleitebs da qali arfiT. egvipte<br />
sxv.), Zv.w. IV-III aTaswleulSi sakravebs sxva daniSnu lebac miecaT.<br />
aRmosavleTis qveynebSi _ babilonSi, siriasa da egvipteSi profesional musikosTa didi<br />
ansamblebi Seiqmna.<br />
zeimebze sasaxleebSi sadResaswaulo sagaloblebi da himnebi JRerda, religiuri wes-<br />
Cveulebebis Sesrulebas Tan axlda ritualuri cekvebi da simRerebi, romlebic musikaluri<br />
sakravebis TanxlebiT sruldeboda, sakravebs ki mistiuri mniSvneloba eniWebodaT.<br />
uZveles civilizaciaTa xelovneba isev sinkretuli iyo, musika kvlav mWidrod ukavSirdeboda<br />
sityvas, cekvasa da pantomimas. sinkretuli iyo osirisisadmi miZRvnili Zvelegvipturi<br />
misteriebi _ erTgvari Teatraluri<br />
warmodgenebi, romlebSic CarTuli iyo ritmuli<br />
cekvebi da samgloviaro simRera-datirebebi.<br />
msgavsi misteriebi aRmosavleTis sxva qveynebSic<br />
gvxvdeba.<br />
viTardeboda solo simRerac da amis SesaniSnavi<br />
nimuSebia daviTis fsalmunebi-melodizirebuli<br />
reCitativi sakravis TanxlebiT.maT Semdeg<br />
fsalmodiebi ewodaT..Zvel iudeaSi Seiqmna e.w. antifonuri<br />
mReris xerxebi,roca ori, erTmaneTis<br />
egvipteli musikosebi<br />
mopirispired mdgari gundi cal-calke gamodioda<br />
26
da monacvleobiT mReroda.<br />
TandaTan viTardeboda musikaluri ena. Camoyalibda<br />
sxva dasxva kilo, Seiqmna pentatonika, ufro<br />
mravalferovani<br />
sakravebi.<br />
gaxda melosi da musikaluri<br />
Zveli aRmosavleTis, antikuri saberZneTisa da<br />
romis imperiebis musikaluri kulturis safuZvelze<br />
aRmocenda kacobriobis Semdgomi xanis udidesi<br />
musikaluri kultura _ evropis musikaluri<br />
xelovneba.<br />
Zveli civilizaciebis musikaluri miRwevebi<br />
sxvada sxva qveyanaSi sxvadasxvagvarad ganviTarda.<br />
Tuki egviptis, SuamdinareTisa da antikurobis Cinuri<br />
muza kiTariT Zv.w. 445 w.<br />
xanis musika dRes TiTqmis dakargulia, indoeTisa sakravi erxu<br />
da CineTis uZvelesi musika dResac iseve JRers da<br />
am xalxebis Tanamedrove musikaluri kulturis nawilia.<br />
istoriul-regionaluri TvalsazrisiT<br />
gamoiyofa: Zveli aRmosavleTis civilizaciebi, antikuri<br />
xanis (berZnul-romauli), samxreT kavkasiis, dasavleTis, Sua saukuneebisa<br />
da axali drois civilizaciebi.<br />
VII klasSi Cven mimovixilavT Zveli drois _ aRmosavleTisa da antikuri<br />
xanis civilizaciebs.<br />
uZveles civilizaciaTa musikis saerTo niSan-Tvise bebia:<br />
1.OorganizebulobaM;<br />
2. musikis gamoyeneba magiis, warmarTuli ritualebis, sakulto<br />
dResaswaulebis dros;<br />
3. sinkretuloba;<br />
4. anonimuroba (xSir SemTxvevaSi).<br />
amasTan, adreuli musika umTav resad voka luria da nawi lobriv _<br />
instrumentuli.<br />
indoeli mocekvave<br />
miTiTeba: maswavlebels SeuZlia, gae cnos<br />
am mimoxilvas da pirvel gakveTilze esaubros<br />
bavSvebs uZvelesi civilizaciebis musikaluri<br />
kulturis Sesaxeb, gaavlos paralelebi istoriasTan<br />
da bavSvebTan erTad imsjelos, ikama-<br />
Tos am Temebze da ukeT moamzados da ganawyos<br />
isini saswavlo procesisTvis.<br />
civilizacia (laTin. Civilis samoqalaqo, saxelm wifo e brivi)<br />
_ sazogadoebis materialuri da sulieri miRwevebis<br />
erToblioba.<br />
antika (laT.Antiquus uZvelesi) _ am termins xSirad iyeneben<br />
berZnul-romauli siZvelis, Zveli saberZneTis,<br />
romis istoriisa da kulturis aRsaniSnavad.<br />
27<br />
romis kolizeumi ax.w. I saukune
miTiTeba scenarisaTvis: uZvelesi civilizaciebis qveynebis musikaluri kulturis<br />
da aRmosavleT saqarTvelos mTis musikaluri folkloris SeswavlasTan erTad, VII klas-<br />
Si gavecnobiT da SeviswavliT sxvadasxva epoqebis _ barokos, klasicizmis, romantizmis<br />
warmomadgenelTa da aseve Tanamedrove qarTvel da ucxoel kompozitorTa Semoqmedebas.<br />
esenia: i.s. baxi, v.a.mocarti, l.v. beThoveni, f. listi, r, vagneri, a, dvorJaki, o. mesiani, i.<br />
qsenakisi, S. mSveliZe, o. TaqTaqiSvili, s. cincaZe...<br />
mimovixilavT sxvadasxva Janrebsa da formebs: opera, simfonia, instrumentuli koncerti,<br />
rafsodia, variacia, rondo da sxva. farTod aris warmodgenili qarTuli kino-musika.<br />
musikaluri masalis umravlesi nawili diskebzea Tavmoyrili. zogierT SemTxvevaSi ki,<br />
rubrikaSi `moiZie internetSi~, moswavleebs davalebis saxiT vTavazobT moiZion internetSi<br />
konkretuli musikaluri nawarmoebebi da aseve sxvadasxva Teoriuli masala proeqtebisa<br />
da prezentaciebisaTvis. sasurvelia, am davalebis SesrulebaSi aqtiurad iyos<br />
CarTuli maswavlebeli, daexmaros bavSvebs musikaluri masalis moZiebaSi, Semdeg maT mosmenasa<br />
da gaanalizebaSi. maswavlebeli klasSi atarebs musikalur viqtorinas, naswavli<br />
musikaluri terminebis daxmarebiT, bavSvebTan erTad, adgens krosvordebs, testebs, rac<br />
aaqtiurebs maT SemoqmedebiT unarebs, UuRvivebs interessa da uRrmavebs codnas.<br />
musikis mosmenisas, maswavlebeli amaxvilebs yuradRebas nawarmoebis Janrsa da xasiaTze,<br />
formaze, tempze, tembrze, kilour cvalebadobasa da dinamiur elferze, nawarmoebis<br />
Sesrulebis sxvadasxva formebze.<br />
uZvelesi civilizaciebi<br />
mizani: marto da sxvebTan erTad simReris,SemoqmedebiT procesSi aqtiuri monawileobis,<br />
axali terminebis sworad gaazreba- gamoyenebis unar-Cvevebis ganviTareba. uZvelesi<br />
civilizaciebis musikaluri kulturis da sakravebis gacnoba, musikis mosmeniT miRebuli<br />
STabeWdilebebis gadmocema ( xatva, plastika, literaturuli Canaxati), .musikaluri nawarmoebebis<br />
Sesrulebis sxvadasxva formebis gacnoba da maTi praqtikuli gamoyeneba(solo,<br />
ansambli, gundi), musikis gamomsaxveli saSualebebis Seswavla (ritmi, melodia, dinamika,<br />
tempi, tembri).<br />
resursi: moswavlis wigni, audio diski xangrZlivoba: 25 akad.saaTi<br />
VII klasis musikis saxelmZRvanelo agebulia kontrastis principze. saxel mZRvanelos<br />
ZiriTadi qvakuTxedia aTi Tema, romelic uZveles civilizaciebs eTmoba:<br />
egvipte, Sumeri, siria-finikia, israeli, CineTi, indo eTi, saberZneTi, romi. Ti-<br />
Toeuli qveyana mokledaa mimoxiluli istoriul konteqstSi. saxelmZRvaneloSi<br />
saubaria uZvelesi civilizaciebis musikalur yofaze, musikis mniSvnelobaze adamianisa<br />
da saxelmwifos cxovrebaSi, uZveles sakravebsa da musikosebze.<br />
mecnierTa mier gaSifruli, Cvenamde moRweuli uZvelesi musikis sanoto Canawerebidan<br />
ramdenime maTgani avaJRereT kompiuteruli musikaluri programis<br />
Finale 2008 daxmarebiT da isinic davurTeT mosasmen masalas. garda amisa, gamoviyeneT<br />
da bavSvebs gavacaniT is nawarmoebebi, romlebic Zvel civilizaciebze warmodgenas<br />
kidev ufro gauRrmavebs. mag.: egviptis civilizaciis gacnobisas visaubrebT<br />
imazec, rom juzepe verdim opera `aidaze~ muSaobisas zedmiwevniT Seiswavla<br />
Zveli egviptis istoria, kultura, imogzaura egvipteSi da amis Sedegad Seiqmna genialuri<br />
opera. Cveni mizani iyo, bavSvebs zRaprul da egzotikur samyaroSi emogzauraT,<br />
maTTvis bevri saintereso da ucnauri ambavi mogveTxro. es yvelaferi ki<br />
maT Tvalsawieris gafarToebaSi, gemovnebis daxvewaSi, SemoqmedebiTi niWis gazr-<br />
28
dasa da, rac mTavaria, codnis SeZenaSi daexmareba. am gakveTilebze mas wavlebeli<br />
bavSvebTan erTad aucileblad unda gaecnos saxelmZRvaneloSi mocemul teqsts,<br />
gaarCios, imsjelos wignSi mocemul mravalferovan fotoebsa da naxatebze, romlebic<br />
nawilobriv warmodgenas gviqmnian uZveles droze, im droze, rodesac ar arsebobda<br />
Tanamedrove teqnika, kompiuteri. samagierod, es yvelaferi Semogvinaxes<br />
Tixis, qvis firfitebze, Tixis larnakebsa Tu kldis gamoqvabulebebze gamosaxulma<br />
naxatebma da damwerlobam. sagulisxmoa isic, rom VII klasis istoriis saxelmZ-<br />
Rvanelo uZveles civilizaciebze mogviTxrobs da Cvenc SevecadeT, es codna im<br />
drois musikaluri kulturis gacnobiTac gagvemdidrebina. vfiqrobT, rom es Temebi<br />
moswavleTaTvis mravalmxriv saintereso da sasargeblo iqneba. maswavlebels<br />
SeuZlia, TiToeuli civilizaciis Seswavlis Semdeg bavSvebs daavalos prezentaciis<br />
mowyoba. mag. Sumeris istoriisa da kulturis gacnobis Semdeg Seadginon<br />
gazeTi (jgufuri muSaoba) da sxv. maswavleblis wignSi mocemulia damatebiTi informaciebi<br />
uZvelesi civilizaciebis Sesaxeb.<br />
& c œœ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ � Œ j<br />
œ œ � œ œ œ.<br />
œ œ œ �<br />
j Œ<br />
œ.<br />
œ �<br />
&4 2 œ ><br />
œ<br />
j<br />
œ œ<br />
J<br />
><br />
œ‰ œ><br />
J J œ<br />
j j j j<br />
œ œ œ œ œ ‰ œ ><br />
J œ<br />
j j j j<br />
œ œ œ œ œ œ ><br />
& c 4 5 c 4 5 œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ œ � c<br />
& c 2 3<br />
v.a.mocarti<br />
nawyveti operidan"jadosnuri fleita"<br />
& c œœ œ œ<br />
(cecxlovani miwa)<br />
(ceiloni)<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Œ<br />
Œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ � Œ j<br />
œ œ � œ œ œ.<br />
œ œ œ �<br />
j Œ<br />
œ.<br />
œ �<br />
&4 2 œ ><br />
œ<br />
j<br />
J<br />
œ œ ><br />
œ‰ œ<br />
J<br />
><br />
œ<br />
j j j j<br />
J<br />
œ œ œ œ œ ‰ œ ><br />
œ<br />
j j j j<br />
J<br />
œ œ œ œ œ œ ><br />
& c 4 5 c 4 5 œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ œ � c<br />
& c 2 3<br />
v.a.mocarti<br />
& c œœ nawyveti operidan"jadosnuri fleita"<br />
œ œ<br />
(cecxlovani miwa)<br />
(ceiloni)<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Œ<br />
Œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ � Œ j<br />
œ œ � œ œ œ.<br />
œ œ œ �<br />
j Œ<br />
œ.<br />
œ �<br />
&4 2 œ ><br />
œ<br />
j<br />
J<br />
œ œ ><br />
œ‰ œ<br />
J<br />
><br />
œ<br />
j j j j<br />
J<br />
œ œ œ œ œ ‰ œ ><br />
œ<br />
j j j j<br />
J<br />
œ œ œ œ œ œ ><br />
& c 4 5 c 4 5 œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ œ � c<br />
& c 2 3<br />
v.a.mocarti<br />
nawyveti operidan"jadosnuri fleita"<br />
(cecxlovani miwa)<br />
uZvelesi tomis simRera (kunZuli `cecxlovani miwa~)<br />
(ceiloni)<br />
vedas tomis simRera (ceiloni)<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Œ<br />
& j<br />
œ œ<br />
J J œ œ<br />
J œ œ<br />
J J<br />
&<br />
œ<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />
J<br />
&4<br />
œ œ<br />
2<br />
mxiarulad<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j<br />
œ ‰ œ œ j<br />
œ ‰ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j<br />
œ ‰<br />
Cqara, cocxlad<br />
& c œ # œ œ . œ . œ .<br />
œ . œ . � œ . œ . œ . œ . œ . œ œ �<br />
œ # œ œ . œ . œ .<br />
œ . œ . � œ . œ . œ . œ . œ œ &<br />
œ œ �<br />
j<br />
œ œ<br />
J J œ œ<br />
J œ œ<br />
J J<br />
&<br />
œ<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />
J<br />
&4<br />
œ œ<br />
2<br />
mxiarulad<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j<br />
œ ‰ œ œ j<br />
œ ‰ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j<br />
œ ‰<br />
Cqara, cocxlad<br />
& c œ # œ œ . œ . œ .<br />
œ . œ . � œ . œ . œ . œ . œ . œ œ �<br />
œ # œ œ . œ . œ .<br />
œ . œ . � œ . œ . œ . œ . œ œ &<br />
œ œ �<br />
j<br />
œ œ<br />
J J œ œ<br />
J J œ œ<br />
J<br />
&<br />
œ<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />
J<br />
&4<br />
œ œ<br />
2<br />
mxiarulad<br />
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j<br />
œ ‰ œ œ j<br />
œ ‰ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j<br />
œ ‰<br />
Cqara, cocxlad<br />
& c œ # œ œ . œ . œ .<br />
œ . œ . � œ . œ . œ . œ . œ . œ œ �<br />
œ # œ œ . œ . œ .<br />
œ . œ . � œ . œ . œ . œ . œ œ œ œ �<br />
mocemuli sanoto magaliTebi aJRerebulia musikalur-kompiuteruli<br />
programiT da isini Cawerilia musikalur diskze, romelic axlavs<br />
saxelmZRvanelos. am simRerebis sanoto nimuSebs ixilavT moswavlis<br />
wignSi. sasurvelia, bavSvebma mousminon audio-Canawers, Tvali gaadevnon notebs da maswavleblis<br />
daxmarebiT gaimReron es simRerebi notebis dasaxelebiT.<br />
29<br />
ebrauli sagalobeli<br />
ebrauli sagalobeli<br />
ebrauli sagalobeli<br />
babilonis himni<br />
ukrainuli xalxuri simRera<br />
ukrainuli xalxuri simRera<br />
ukrainuli xalxuri simRera<br />
a.gedike. cekva<br />
a.gedike. cekva<br />
a.gedike. cekva<br />
evripide. fragmenti `orestedan~
Tanamedrove simRerebi<br />
mizani: marto da sxvebTan erTad simReris unar-Cvevebis gamomuSaveba.SemoqmedebiT<br />
procesSi aqtiuri CarTva. musikis mosmenisas sakuTari damokidebulebis gamoxatva _<br />
plastika, xatva. ritmis gamoxatvis, damaxsovrebis unar-Cvevebis ganviTareba. Sesaswavli<br />
simRerebis yoveldRiurobasTan dakavSireba.<br />
resursi: moswavlis wigni, audio diski xangrZlivoba: 12 akademiuri saaTi<br />
saxelmZRvaneloSi sxvadasxva kompozitorebisa da sxvadasxva stilis simRerebi<br />
SevitaneT. simRerebis arCevisas gaviTvaliswineT moswavleTa asaki, maTi interesebi,<br />
gemovneba, SesaZleblobebi. moswavleebi swavloben ukve klasikad miCneul, rogorc<br />
qarTul saestrado simRerebs, agreTve, ramdenime Zalian popularul ucxour simRerasac.<br />
saxelmZRvaneloSi mocemulia simRerebi inglisur, ebraul, laTinur enebze.<br />
saxelmZRvaneloSi sul 12 simReraa mocemuli. musikalur diskze Cawerilia am sim-<br />
Rerebis `minus~ da `plius~ fonogramebi. moswavleebi simRerebis teqstis Seswavlis<br />
Semdeg, musikaluri Canaweris daxmarebiT, advilad aiTviseben am simRerebs. maswavlebeli<br />
maT esaubreba simReris musikisa da teqstis avtorebzec. (moswavlis wignSi es<br />
Tematika TvalsaCinod da vrclad aris mowodebuli). bavSvebs maswavleblis gareSec<br />
SeuZliaT, damoukideblad Seiswavlon simRera. simReris gakveTilebSi mocemulia zogierTi<br />
simReris erTxmiani sanoto Canaweric. maswavlebeli sTxovs bavSvebs, notebis<br />
dasaxelebiT gaimReron da gaiazron simReris melodia. es aqtivoba exmareba maT<br />
notebis gaxsenebasa da solfejios sakiTxebis gameorebaSi.<br />
wlis bolos TiToeul maTgans sakmaod bevri simRera ecodineba da SeuZlia es<br />
codna gamoiyenos rogorc individualuri Sesrulebisas, aseve, klasisa da skolis<br />
koncerteb ze. _ saxelmZRvaneloSi mocemul mravalferovan TematikasTan erTad am<br />
simRerebis Sesruleba ufro metad gaamdidrebs maT codnas da daxvews maT gemo vnebas.<br />
Tanamedrove simRerebis garda, moswavleebi swavloben sxvadasxva kanonebs,<br />
orxmian da erTxmian intonaciur savarjiSoebs, gaimRereben sekvenciebs.<br />
maswavlebeli avalebs bavSvebs, gaixsenon wina klasSi naswavli simRerebi Tbilisze,<br />
simRerebi qarTuli kinofilmebidan da moawyon Tematuri koncertebi.<br />
maswavleblis wignis bolos darTulia yvela simReris noti.<br />
pasuxebi rubrikisaTvis, gamoicani ra simReraa<br />
gv. 11 _ `aSo Cela~ _ megruli<br />
gv. 20 _ `ia batonebo~ _ guruli<br />
gv. 31 _ `ase Conguri~ _ megruli<br />
gv. 41 _ `suliko~ _ v. maWavariani-wereTlisa<br />
37
mizani: marto da sxvebTan erTad simReris, ritmul-intonaciur savarjiSoebSi martivi<br />
orxmianobis elementebis gamoyenebis unar- Cvevebis ganviTareba,mTeli sanoto sistemis,<br />
sanoto niSnebis Cawera _ amocnoba, grZliobebis,myari da meryevi safexurebis,alteraciis<br />
niSnebis, intervalebis Seswavla- ganmeoreba, SemoqmedebiT procesSi aqtiuri CarTva.<br />
resursi: moswavlis wigni, audio diski<br />
`solfejios gakveTilebi~ saxelmZRvanelos laitmotivad gahyveba. am gakveTilebze<br />
Tavidan viwyebT musikis ana-banas Seswavlas. im bavSvebs, romlebsac ar<br />
gauvliaT I-VI klasis musikis kursi sajaro skolaSi, VII klasSi SeuZliaT Tavidan<br />
Seiswavlon notebi violinos gasaRebSi I da II oqtavis farglebSi, tetraqordi, pentatonika,<br />
do-maJori da qromatuli gama, myari da meryevi safexurebi, intervalebi,<br />
grZlioba, zoma, ritmi, metri, altercia. gaimReron sxvadasxva intonaciuri<br />
savarjiSoebi, samxmovanebebi, intervalebi. ritmul-intonaciuri savarjiSoebis<br />
daxmarebiT ganaviTaron ritmis SegrZneba, daweron notebi, Seasrulon musikaluri<br />
testebi. solfejios gakveTilebi 3-4 ZiriTadi gakveTilis monacvleobiTaa Car-<br />
Tuli. maswavlebels SeuZlia, yvela ZiriTadi gakveTilis 5-10 wuTi solfejios<br />
sakiTxebs dauTmos. magaliTad, Tema `egvipte~ _ am uZvelesi civilizaciis Temas<br />
ori gakveTili eTmoba. mis win solfejios gakveTilze mocemuli masala ki SeiZleba<br />
5-10 wuTis ganmavlobaSi SeviswavloT da gavimeoroT. danarCeni dro egviptis<br />
musikalur kulturas, mis sakravebsa da musikis mosmenas davuTmoT.<br />
solfejios gakveTilebis Teoriuli masalis Seswavlas viwyebT martivi savarjiSoebidan.<br />
gzadagza, intonaciur savarjiSoebSi sxvadasxva axali musikaluri<br />
niuansebi, gamomsaxvelobiTi saSualebebi, gansxvavebuli ritmebic CavrTeT. aseTi<br />
formis gakveTilebi bavSvebs daexmareba, advilad eziaron musikis Teoriis elementarul<br />
sakiTxebs. es yovelive saxelmZRvaneloSi mocemulia egzotikuri, zRapruli,<br />
SemecnebiTi ambebis fonze.<br />
vagrZelebT wina klasebSi mocemul rubrikas `furclidan kiTxva~, sadac bavSvebi<br />
gaimRereben da idiriJoreben intonaciur savarjiSoebs. savarjiSoebi agebulia<br />
sxvadasxva qveynis folkloruli da klasikuri nimuSebTan. es rubrika bavSvebs<br />
daexmareba gaimeoron da ganamtkicon is codna, romelic maT SeiZines solfejios<br />
gakveTilebze.<br />
am rubrikaSi bavSvebs vaZlevT davalebas _ moiZion sxvadasxva kompozitoris<br />
biografia, informacia maTi Semoqmedebis Sesaxeb. Sesabamisad<br />
mousminon musikalur nawarmoebebs da klasSi waradginon am<br />
Temebze, es aqtivoba bavSvebs exmareba ufro metad iyvnen CarTulni<br />
saswavlo procesSi.<br />
39
qarTuli xalxuri musika<br />
mizani: ritmis damaxsovrebisa da gamoxatvis, marto da sxebTan erTad<br />
mReris, ritmul-intonaciur savarjiSoebSi martivi orxminobis elementebis<br />
gamo yenebis unar-Cvevebis ganviTareba, SemoqmedebiT procesSi aqtiuri CarTva,<br />
xalxuri sakravebis tembrulad da vizualurad gacnoba, mosmenili musikaluri<br />
nimuSis yoveldRiurobasTan dakavSireba, musikis mosmenisas sakuTari damokidebulebis<br />
gadmocema.<br />
resursi: moswavlis wigni, audio diski xangrZlivoba: 12 akad. saaTi<br />
musikis saxelmZRvaneloSi erT-erTi mniSvnelovani adgili qarTuli<br />
xalxuri musikis gacnobasa da Seswavlas eTmoba. meSvide klasSi ufro Tanmimdevrulad<br />
da konkretulad vecnobiT saqarTvelos sxvadasxva kuTxis<br />
musikalur kulturas.<br />
TiToeul Temas Tan erTvis saqarTvelos ruka. bavSvebma pirveli<br />
klasidanve ician da gaferadebuli aqvT ruka, Seswavlili aqvT sxvadasxva<br />
kuTxis simRerebi, sakravebi... meSvide klasis saxelmZRvaneloSi saqarTvelos<br />
ruka dayofilia kuTxeebad da sxvadasxva feriTaa gamoyofili is<br />
kuTxe, romlis simRerebsac SeviswavliT. es xerxi TiToeul bavSvs samSoblos<br />
ukeT aRqmasa da orientaciaSi exmareba. qarTuli xalxuri simReris<br />
Seswavlas yvelaze martiviT (1 xmianobiT) _ aRmosavleTis mTis simRerebiT<br />
_ xevsuruliT, fSavuriT, TuSuriT, mTiuluriT, moxevuriT viwyebT,<br />
TandaTan varTulebT da IX klasSi rTuli mravalxmianiT _ guruliT<br />
vamTavrebT.<br />
meSvide klasSi vecnobiT aRmosavleT saqarTvelos mTis TiToeuli<br />
kuTxis adgilmdebareobas, eTnografias, wes-Cveulebebs, adaTebsa da<br />
xalxur sakravebs _ fandurs, salamurs, dols, garmons. yvelaze martivi<br />
erTxmiani simRerebia xevsureTSi, fSavSi, TuSeTSi. ufro ganviTarebul<br />
2-3-xmian simRerebs fandurisa da garmonis, TanxlebiT vxvdebiT xevsa<br />
da mTiuleTSi. maswavlebeli gakveTilze bavSvebTan erTad kiTxulobs<br />
teqsts da msjelobs Sinaarsze. xalxuri musikis gakveTilebze bavSvebi<br />
usmenen ama Tu im kuTxis simReras, ixseneben, swavloben da erTad mRerian<br />
TavianTi asakis Sesaferis simRerebs.. mag. `moxevis qalo, Tinao~-s an<br />
`xevsurul nanas~. am gakveTilebze vecnobiT, agreTve, im gamoCenili adamianebis<br />
Semoqmedebas, romlebic sxvadasxvagvarad arian dakavSirebulni<br />
am kuTxeebTan: vaJa-fSavela, aleqsandre yazbegi, vaxuSti kotetiSvili,<br />
goderZi Coxeli, eTer TaTaraiZe, lela TaTaraiZe da sxv. es daexmareba<br />
bavSvebs, ufro ukeT dainaxon da gaiTavison ama Tu im kuTxis eTnografiuli<br />
da musikaluri Semoqmedeba. xalxur simRerebs vswavlobT audioCanawerebis<br />
meSveobiT. teqstebs moswavleebi sakuTar saxelmZRvaneloebSi ecnobian.<br />
gakeTilis bolos erTad ismenen sacekvao musikas. bavSvebi cekvaven da<br />
mxiaruloben.<br />
40
taS-fandura<br />
cekvis dros dasartyami sakravis ZiriTadi funqcia rit muli<br />
suraTis xazgasmaa. mTaSi dasartyam sakravs cvlis taSi. dasartyami<br />
sakravis monawileobis drosac cekvas taSs ayoleben. taSi<br />
ufro aZlierebs cekvis xasiaTs. is gansazRvravs sacekvao ritms<br />
da temps. taSis mixedviT icvleba sacekvao ritmi _ xan neldeba,<br />
xan ki Cqardeba (gvaramaZe `qarTuli qoreografia~).<br />
sityva taSi momdinareobs arabuli `daS~-idan da niSnavs qvas.<br />
cnobili folkloristis, grigol CxikvaZis daskvniT, Zvelad,<br />
albaT, koleqtiuri Sromis procesebsa da magiuri xasiaTis moZraobebs<br />
Tan axlda ritmulad qvis qvaze dartyma. es sainte reso<br />
Cveuleba zogierT qarTul sofelSi dRemdea Semonaxuli. uZveles<br />
dasartyam sakravad xevsureTsa da fSavSi SeiZleba miviCnioT<br />
e.w. `toSi~ – dasartyami sakravis umartivesi saxe, – gardamavali<br />
etapi `taSidan~ – dasartyam sakravebamde. xevsureTSi utoSod<br />
ar cekvavdnen. toSi iyo xanjlis, danis an joxis cema xis ficarze.<br />
fSavSi toSi fandurze dakvrasac axlda, roca sacekvao<br />
sruldeboda. xevsuri mTxrobelis TqmiT, cekvas simRera ise ar<br />
sWirdeboda, rogorc toSi. toSi, funqciis mixedviT, igivea, rac<br />
taSi, magram ufro efeqturia. es gaZlierebuli taSia, dinamiuri<br />
siZliere momatebulia ori myari sagnis erTmaneTze cemiT. toSi<br />
kavkasiis sxvadasxva xalxebSi dasartyami sakravis winaparia. amgvarad,<br />
toSi umartivesi dasartyami sakravia, romelic warmoadgens<br />
Sualedur rgols taSsa da dasartyam sakravs Soris.<br />
`taS-fandura~ ki qarTuli instrumentuli ansamblis prototipia,<br />
masSi monawileoben simebiani fanduri da dasartyami<br />
toSi.<br />
41