saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo
saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo
saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />
2011 wlis 17-19 Tebervals qarTuli delegecia<br />
tao-klarjeTs stumrob<strong>da</strong>, vizitis farglebSi saSualeba<br />
mogveca gvenaxa iSxnis saxelganTqmuli taZari.<br />
Tebervlis mziani dRe <strong>da</strong> eklesiis garSemo mdgari<br />
SiSveli TuTis xeebi iSxnis kedlebis <strong>da</strong>Tvalierebis<br />
saukeTeso saSualebas iZleo<strong>da</strong>. istoriuli Zeglisaken<br />
mimaval <strong>da</strong>RmarTze iSxnis kaTedralis samxreTi<br />
kedeli mTeli Tavisi brwyinvalebiT moCan<strong>da</strong>. fotografirebis<br />
dros amave kedlis samxreTi karis<br />
zemoT, saxuravTan axlos uwesrigod gafantuli, sakmaod<br />
mozrdili asomTavruli warwerebi moCan<strong>da</strong>.<br />
pirveladi <strong>da</strong>Tvalierebis Semdeg, sruliad naTeli<br />
iyo, rom dRemde gamouqveynebel warwerebTan gvqon<strong>da</strong><br />
saqme.<br />
aRniSnuli teqstebi ar moxvedrila eqvTime TayaiSvilis,<br />
mari broses, n. sargisianis, vaxtang jobaZis,<br />
irine giviaSvilis, i. koplataZis, m. kadiroRlus, f.<br />
bairamis fun<strong>da</strong>mentur SromebSi. am garemoebis mizezi<br />
warwerebis mdebareobaa, samxreTis kedelTan<br />
mdgari maRali TuTis xeebis xSiri foTlebi gazafxulsa<br />
<strong>da</strong> zafxulSi warwerebs TiTqmis SeumCnevels<br />
xdis.<br />
iSxnis taZari ganTqmulia lapi<strong>da</strong>ruli <strong>da</strong> freskuli<br />
warwerebis siuxviT. dRemde cnobili 25-ze meti<br />
warwera, eklesiis mSeneblobis sxva<strong>da</strong>sxva etapis, qtitorTa,<br />
momlocvelTa Tu aq gamosaxul wmin<strong>da</strong>nTa<br />
Sesaxeb mogviTxrobs.<br />
Cveni warwera 4 nawilisagan Sedgeba. ufro sworad<br />
fragmentebis saxiTaa SemorCenili sxva<strong>da</strong>sxva zomis<br />
qvebze. qvebi ki uwesrigo<strong>da</strong>a Calagebuli iSxnis taZris<br />
samxreTi kedlis ze<strong>da</strong> registrSi. SesaZloa, rom<br />
erT dros isini sul sxva adgilze mdebareob<strong>da</strong><br />
mogviTxrob<strong>da</strong> sakmaod vrcelsa <strong>da</strong> saintereso ambavs,<br />
Tumca mogvianebiT warwerebiani qvebi sxva<strong>da</strong>sxva<br />
adgilas gaifanta, razec qvemoT <strong>da</strong>wvrilebiT visaubrebT.<br />
mTlianad warwerisa <strong>da</strong> grafemebis zomebis<br />
aReba amJamad SeuZlebelia. iseve, rogorc gankveTilobisa<br />
<strong>da</strong> qaragmis niSnebis garCeva. warwera Tumca<br />
mkrTalad aris SemorCenili, magram grafemebis<br />
ZiriTadi nawilis amokiTxva xerxdeba.<br />
pirveli CvenTvis saintereso warwera samxreTi<br />
kedlis yvelaze maRal adgilas samxreTi karis gayolebaze<br />
mdebareobs. warwera oTx qvazea Sesrulebuli,<br />
aqe<strong>da</strong>n Sua ori - didi zomisaa, gverdiTa qvebi<br />
ki gacilebiT pataraa. pirvel qvaze mxolod gamSvenebuli<br />
jvaria gamosaxuli, momdevnoze ki samstriqonian<br />
asomTavrul warweras vxe<strong>da</strong>vT, romli<strong>da</strong>nac<br />
mxolod pirveli oris garCeva SeiZleba, isic nawilobriv,<br />
radgan qvis marjvena qve<strong>da</strong> kuTxis sakmaod<br />
didi nawili Camotexilia, mesame striqoni saSeni<br />
masalis gamofitvis gamo ukve aRar ikiTxeba (sur 1).<br />
warwera amJamad Semdegnairad gamoiyureba:<br />
“† qe Se sliTa [e]/ an mfe ”.<br />
gaSifvris Semdeg igi aseT saxes miiRebs:<br />
“† qriste Seiwyale suliTa [e] ... amin ... mefe ...”<br />
suraTi 1<br />
4<br />
cxadia, rom pirveli striqoni <strong>da</strong>usrulebelia,<br />
igi rogorc Cans momdevno qvaze grZeldebo<strong>da</strong>, aseve<br />
wina qvaze iwyebo<strong>da</strong> meore striqonis pirveli sityva.<br />
amdenad Cvens mier aRdgenili “amin“ mxolod varaudis<br />
sagania, radgan igi SesaZlebelia sulac sxva<br />
sityvis <strong>da</strong>boloeba iyos (magaliTad “aman“...).<br />
momdevno qvaze warwera kidev ufro fragmentula<strong>da</strong>a<br />
SemorCenili, aq mxolod pirveli striqonis<br />
ramdenime asos wakiTxva SeiZleba, Tumca iSxnis kaTedralis<br />
istoriisaTvis swored es sityvaa yvelaze<br />
saintereso <strong>da</strong> mniSvnelovani. SemorCenili striqoni<br />
Semdegnairad sruldeba “ [T]rdtis Ze“ (ukanasneli<br />
aso “e“ mesame qvaze ga<strong>da</strong>dis) gaSifvris Semdeg<br />
cxadia, rom aq “Tr<strong>da</strong>tis Ze“ weria.<br />
aqac iseve rogorc wina SemTxvevaSi grafemebis<br />
zomebis aReba SeuZlebelia. iseve, rogorc gankveTilobisa<br />
<strong>da</strong> qaragmis niSnebis garCeva. warweris erTi<br />
monakveTis asoebi (kerZod, “Tr<strong>da</strong>tis Ze“-s win) an<br />
saerTod ar un<strong>da</strong> iyos qarTuli, an <strong>da</strong>zianebulia.<br />
asoebi ZiriTa<strong>da</strong>d kuTxovania. grafemebi a, r, d, t<br />
_ gansakuTrebiT didi zomisaa. specifiuria “e“-s<br />
gamoxatvis forma _ ze<strong>da</strong> nawilTan yvelgan martivi<br />
moxazulobis nacvlad mcire texili xazi aqvs <strong>da</strong>rTuli.<br />
warweris TariRi ar un<strong>da</strong> aRematebodes X saukunes<br />
an XI saukunis pirvel meoTxeds.<br />
warweris amokiTxvisTanave Cndeba kiTxva, vin un<strong>da</strong><br />
iyos zemoxsenebuli Tr<strong>da</strong>tis Ze?- pirveli rac Sei-<br />
Zleba am saxelis xsenebaze gagaxsendes somxeTis<br />
saxelovani mefe Tr<strong>da</strong>t didia, miT ufro roca<br />
iSxnis taZrisaTvis ucxo araa Tr<strong>da</strong>tis ojaxis wevr-<br />
Ta moxsenieba. eqvTime TayaiSvilma 1917 wlis eqspediciis<br />
dros iSxnis sakurTxevlis TaRis marcxena<br />
nawilSi qalis gamosaxuleba 7 striqoniani somxuri<br />
warweriT aRmoaCina. aq somexTa pirveli qristiani<br />
dedofali, Tr<strong>da</strong>t mefis meuRle aSxavnari, igive<br />
aSxeni yofila <strong>da</strong>xatuli. (e. TayaiSvili, 1917 wlis<br />
arqeologiuri eqspedicia samxreT saqarTveloSi.<br />
Tbilisi, 1960. gv. 23). miuxe<strong>da</strong>vad am garemoebisa nakleb<br />
warmosadgenia, rom 285-300 wlebSi moRvawe<br />
Tr<strong>da</strong>tis ojaxis wevrebi IX-X saukuneebis Zeglze moexseniebinaT.<br />
gasaTvalisinebelia isic, rom warweris<br />
paleografiuli saxe, forma <strong>da</strong> ganlageba kedelze<br />
ar tovebs STabeWdilebas, rom aq mxolod didi<br />
somexi mefis tradiciul moxsenebaze iyos saubari<br />
(rogorc wmin<strong>da</strong>nisa, rogorc amierkavkasiis erTerTi<br />
pirveli qristiani mefisa, rogorc grigol<br />
ganmanaTleblis TanamebrZolisa, rogorc mirian<br />
mefis mZaxlisa...). epigrafikuli warwera, romelic<br />
Tr<strong>da</strong>tis Zis Sewyalebas iTxovs, faqtia. rom didi<br />
Tr<strong>da</strong>tis saxelTan ar aris <strong>da</strong>kavSirebuli<br />
suraTis sicxadisaTvis, vfiqrobT, saWiroa <strong>da</strong>wvrilebiT<br />
mimovixiloT taZris mSeneblobis ZiriTadi<br />
etapebi. cnobilia rom pirveli eklesiis mSenebloba<br />
iSxanSi somexTa kaTalikosis nersesis saxels ukav-<br />
Sirdeba. bizantiuri politikisa <strong>da</strong> rwmenis gamtarebeli<br />
nersesi sakaTalikoso taxti<strong>da</strong>n Camoagdes. 652<br />
#2 (01) 24.02.2011