qarTuli ena da literatura - Ganatleba
qarTuli ena da literatura - Ganatleba
qarTuli ena da literatura - Ganatleba
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
n. maRlakeliZe, c. yuraSvili,e. maRlakeliZe<br />
<strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong><br />
<strong>da</strong><br />
<strong>literatura</strong><br />
maswavleblis wigni<br />
wigni
n. maRlakeliZe, c. yuraSvili,<br />
e. maRlakeliZe<br />
<strong>qarTuli</strong> enisa <strong>da</strong><br />
literaturis<br />
gakveTilebi meoTxe klasSi<br />
(maswavleblis wigni)<br />
gamomcemloba `meridiani~<br />
Tbilisi<br />
2009<br />
1
e<strong>da</strong>qtorebi _ neli elizbaraSvili<br />
manana CikvilaZe<br />
kompiuteruli uzrunvelyofa _ <strong>da</strong>viT kutubiZe<br />
koreqtori _ marine kilaZe<br />
© gamomcemloba `meridiani~, 2009<br />
© n. maRlakeliZe<br />
2
meToduri miTiTebani maswavlebelTaTvis<br />
naTela maRlakeliZis, cisana yuraSvilis, elene maRlakeliZis mier<br />
qarTul <strong>ena</strong>sa <strong>da</strong> <strong>literatura</strong>Si Sedgenili saswavlo kompleqti IV-klaselTaTvis<br />
moicavs Semdeg komponentebs:<br />
a) <strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong> <strong>da</strong> <strong>literatura</strong> _ moswavlis wigni;<br />
b) aqtivobebis rveuli;<br />
g) maswavleblis wigni;<br />
d) wignis samyaro-4.<br />
`moswavlis wigni~ Sedgenilia erovnuli saswavlo gegmisa <strong>da</strong> <strong>qarTuli</strong> enisa<br />
<strong>da</strong> literaturis sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtebis mixedviT. masSi Setanili sakiTxavi<br />
masala SerCeulia <strong>da</strong> <strong>da</strong>lagebuli e. w. Tematur-budobrivi principiT. aq SexvdebiT<br />
rogorc klasikosebis (SoTa rusTaveli, sulxan-saba orbeliani, <strong>da</strong>viT<br />
guramiSvili, ilia, akaki, vaJa, iakob gogebaSvili, galaktioni...), ise Tanamedrove<br />
qarTveli mwerlebis (no<strong>da</strong>r dumbaZe, revaz inaniSvili, goderZi Coxeli, otia<br />
ioseliani, guram doCanaSvili, guram rCeuliSvili, ana kalan<strong>da</strong>Ze, muxran maWavariani,<br />
murman lebaniZe...) Semoqmedebis saukeTeso nimuSebs, aseve _ sazRvargareTis<br />
saymawvilo mwerlobis cnobili warmomadgenlebis (mark tveni, astrid<br />
lindgreni...) Targmanebs; gar<strong>da</strong> sityvakazmuli mwerlobis nimuSebisa, vrclad<br />
aris wamodgenili e. w. aRweriTi teqstebic, romelTa mizania ara mxolod kiTxvis<br />
strategiebis <strong>da</strong>ufleba, aramed sagnobrivi codnis SeZ<strong>ena</strong>c xelovnebis, istoriisa<br />
<strong>da</strong> bunebismetyvelebis ama Tu im sakiTxebze. es, Cveni azriT, xels Seuwyobs<br />
saganTSoris kavSirsa <strong>da</strong> saswavlo masalis integracias, rac <strong>da</strong>wyebiTi<br />
klasebisaTvis gansakuTrebiT mniSvnelovani <strong>da</strong> arsebiTia.<br />
axali masalis <strong>da</strong>muSaveba xdeba swavlebis interaqtiuri meTodebis gamoyenebiT.<br />
teqstis <strong>da</strong>muSavebisaTvis wamodgenilia sami tipis kiTxvebi<br />
_ gagebaze, gaazrebasa <strong>da</strong> Sefasebaze orientirebuli. es<br />
saxelmZRvaneloSi aRniSnulia saTanado pirobiTi niSnebiT <strong>da</strong><br />
maswavlebels vTxovT, miaqcios am garemobas yuradReba. aseve,<br />
saTanado pirobiTi niSniT aris warmodgenili enobriv masalaze<br />
<strong>da</strong>kvirvebac, romelic mWidrod ukavSirdeba sakiTxav teqstebs.<br />
aq mocemulia is gansazRvrebebi, wesebi <strong>da</strong> savarjiSoebi, romlebic<br />
xels Seuwyoben ara mxolod calkeuli gramatikuli kategoriebis<br />
gacnobas, aramed maTs gamoyenebas praqtikulad _<br />
zepirsa Tu weriTs metyvelebaSi. enobrivi masalis <strong>da</strong>muSavebisas<br />
maswavlebels SeuZlia, <strong>da</strong>matebiT gamoiyenos amave avtorebis<br />
mier Sedgenili (ukve aprobirebuli) <strong>da</strong>mxmare saxelmZRvanelos<br />
_ `Cveni <strong>ena</strong> <strong>qarTuli</strong>~ _ ganaxlebuli <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>muSavebuli<br />
gamocema, romelSic igive sakiTxebi ganxilulia meti siRrmiTa<br />
<strong>da</strong> sistematikiT <strong>da</strong> xels uwyobs moswavleTa aRWurvas ZiriTadi<br />
sametyvelo unar-CvevebiT.<br />
saswavlo masala warmodgenilia 36 samuSao kvirisaTvis.<br />
TiToeuli Temis <strong>da</strong>muSavebas sWirdeba <strong>da</strong>axloebiT 2-3 akademi-<br />
3<br />
gavigoT<br />
gaviazroT<br />
SevafasoT<br />
enobriv masalaze<br />
<strong>da</strong>kvirveba<br />
_____________<br />
_____________<br />
_____________<br />
_____________<br />
_____________<br />
____________<br />
sityvis salaro
uri saaTi (kviraSi saSualod 2 masala); aseve, gza<strong>da</strong>gza maswavlebels vutovebT<br />
1-1 saaTs Tavisufali muSaobisaTvis. pe<strong>da</strong>gogma Tavad ga<strong>da</strong>wyvitos, rogor<br />
gaanawilos es saaTebi.<br />
`aqtivobebis rveulSi~ (ise, rogorc gasul wlebSi) warmodgenilia is ZiriTadi<br />
savarjiSoebi <strong>da</strong> aqtivobebi, romlebic un<strong>da</strong> Sesruldes ama Tu im masalis<br />
swavlebisas. ar vuTiTebT, romeli savarjiSo un<strong>da</strong> Sesruldes Sin <strong>da</strong> romeli<br />
klasSi, es Tavad maswavleblis ga<strong>da</strong>sawyvetia. aseve met adgils vtovebT `Tavisufali~<br />
werisaTvis. savarjiSo maswavlebels SeuZlia, TviTon SearCios sakuTari<br />
SexedulebiT. TiToeul masalasTan <strong>da</strong>axloebiT 4-5 <strong>da</strong>valebaa warmodgenili.<br />
ZiriTadi aqcenti keTdeba teqstebis agebaze, praqtikuli sametyvelo unar-<br />
Cvevebis <strong>da</strong>uflebaze, weriTi metyvelebis kulturis <strong>da</strong>xvewaze. maswavlebels ki<br />
(Tu mas dro <strong>da</strong>rCa <strong>da</strong> aqvs survili) SeuZlia maTi gamravalferovneba. `rveulSi~<br />
savarjiSoebis erTi nawili gankuTvnilia wyvilebSi muSaobisaTvis,<br />
rac saTanado pirobiTi niSniT aris aRniSnuli. zogierTi savarjiSo<br />
warmatebiT SeiZleba gamoviyenoT jgufuri muSaobisaTvisac.<br />
gar<strong>da</strong> weriTi <strong>da</strong>valebebisa, mocemulia testuri kiTxvebic,<br />
romlebic ZiriTa<strong>da</strong>d teqstis gaazrebazea orientirebuli. `rveulSi~ erTgvar<br />
siaxles warmoadgens <strong>da</strong>valebebi moswavleTa codnis TviTSefasebisaTvis. maswavlebels<br />
vTxovT, ar gamorCes es garemoeba mxedvelobi<strong>da</strong>n.<br />
`wignis samyaro _ 4~ warmoadgens sakiTxavi masalis krebuls <strong>da</strong>moukidebeli<br />
kiTxvisaTvis. vecadeT, SegverCia iseTi maRalmxatvruli teqstebi, romlebic<br />
saintereso iqnebo<strong>da</strong> am asakis moswavleTaTvis; amave dros, iqnebo<strong>da</strong> SemecnebiTi<br />
<strong>da</strong> aRmzrdelobiTi xasiaTis. am krebulis mizania saklaso kiTxvis<br />
gakveTilebze miRebuli codnis gaRrmaveba, wignze <strong>da</strong>moukidebeli muSaobisa <strong>da</strong><br />
kiTxvis unar-Cvevebis srulyofa,... masala aqac warmodgenilia Tematur-budobrivi<br />
principiT (sul warmodgenilia 6 Tema: `Sen gitoveb, es qveyana Senia...~,<br />
istoriuli sakiTxavi, `kidevac <strong>da</strong>izrdebian...~, `buneba mbrZanebelia~, `sibrZne<br />
sicruisa~, `qveyana, saxelad `sikeTe~. maswavlebels, ra Tqma un<strong>da</strong>, SeuZlia<br />
maTi ga<strong>da</strong>jgufeba sakuTari Sexedulebisamebr.<br />
`maswavleblis wigni~ gzamkvlevia pe<strong>da</strong>gogisaTvis. misi mizania gauadvilos<br />
maswavleblebs gakveTilebis <strong>da</strong>gemva Tanamedrove, swavlebis interaqtiuri<br />
meTodebiT, uzrunvelyos im Sedegebis miRweva, romlebic erovnuli saswavlo<br />
gegmiT aris gaTvaliswinebuli. gvsurs xazi gavusvaT im faqts, rom `maswavleblis<br />
wigni~ aris mxolod <strong>da</strong> mxolod saorientacio <strong>da</strong> ara savaldebulo. pe<strong>da</strong>gogs<br />
SeuZlia masSi cvlilebebis Setana sakuTari Sexedulebisamebr. `wignSi~<br />
warmodgenilia gakveTilebis sc<strong>ena</strong>rebi ise, rom maswavlebels eqneba maTi gamravlaferovnebisa<br />
<strong>da</strong> SemoqmedebiTad gamoyenebis SesaZlebloba. aq miTiTebula<br />
gakveTilebis miznebi <strong>da</strong> aqtivobebi, teqstze muSaobis ZiriTadi etapebi,<br />
testuri <strong>da</strong>valebebisa <strong>da</strong> savarjiSoebis pasuxebi, ew. `<strong>da</strong>matebiTi informacia~<br />
teqstSi aRniSnuli romelime istoriuli faqtisa Tu movlenis Sesaxeb... Ti-<br />
Toeuli sc<strong>ena</strong>ris bolos saTanado kodiT (am kodiT aRniSnuli Sedegi maswavle-<br />
4
els SeuZlia ixilos `<strong>qarTuli</strong> enisa <strong>da</strong> literaturis sagnobriv stan<strong>da</strong>rtebSi~)<br />
miTiTebulia gakveTilis bolos mosalodneli Sedegebi. gza<strong>da</strong>gza pe<strong>da</strong>gogebs<br />
vawvdiT e. w. `sanimuSo gakveTilebis~ sc<strong>ena</strong>rebs, sa<strong>da</strong>c detalurad aris aRwerili<br />
gakveTilis TiToeuli momenti saorientacio drois miTiTebiT.<br />
`maswavleblis wignSi~, pe<strong>da</strong>gogTa survilsamebr, SevitaneT mokle biografiuli<br />
cnobari Sesaswavli mwerlebis Sesaxeb, sa<strong>da</strong>c mwerlebis ZiriTad<br />
biografiul momentebTan erTad misi Semoqmedebis ZiriTadi aspeqtebic aris<br />
mimoxiluli. xazgasmiT gvin<strong>da</strong> aRvniSnoT, rom es `cnobaric~ <strong>da</strong> `<strong>da</strong>matebiTi<br />
informaciac~ gankuTvnilia mxolod <strong>da</strong> mxolod pe<strong>da</strong>gogebisaTvis <strong>da</strong> misi am<br />
saxiT miwodeba moswavleTaTvis <strong>da</strong>uSvebelia.<br />
winaswar vuxdiT madlobas im pe<strong>da</strong>gogebs, romlebmac arCevani Cven mier Sedgenil<br />
saxelmZRvaneloze SeaCeres. yovel saqmian SeniSvnas didi madlierebiTa<br />
<strong>da</strong> gulisyuriT movekidebiT.<br />
5<br />
avtorebi
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
ana kalan<strong>da</strong>Zis `saqarTveloo lamazo~,<br />
martivi teqstis ageba – `rogor gavatare zafxuli~<br />
nj{ofcj<br />
_ poeturi teqstis aRqma<br />
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ mxatvrul saxeebze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ martivi Tematuri teqstis ageba <strong>da</strong> wera<br />
_ weris martivi strategiebis (weriTi <strong>da</strong>valebis mokle gegmis Sedg<strong>ena</strong>,<br />
teqstis <strong>da</strong>niSnulebisa <strong>da</strong> miznis gansazRvra, naweris koreqtireba,<br />
TviTSefaseba...) <strong>da</strong>ufleba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle gamometyvelebiT kiTxulobs teqsts<br />
_ saubrobs saTaurisa <strong>da</strong> teqstis azrobriv kavSirze<br />
_ gamoxatavs sakuTar <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT<br />
_ akvirdeba leqsSi gamoyenebul mxatvrul saxeebs<br />
_ qmnis martiv Tematur teqsts<br />
_ eufleba weris martiv strategiebs<br />
I. leqsis gamometyvelebiTi kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
1) gakveTilis pirveli nawili <strong>da</strong>eTmoba moswavleTa zafxulis STabeWdilebebis<br />
gaziarebas.<br />
2) maswavlebeli teqsts kiTxulobs gamometyvelebiT. udidesi mniSvneloba<br />
aqvs maswavleblis nimuSs, ramd<strong>ena</strong><strong>da</strong>c swored gamometyvelebiTi kiTxvis proces-<br />
Si xdeba moswavleTa provocireba, amave dros bevri ucnobi sityvisa Tu frazis<br />
mniSvneloba SeiZleba, swored am dros gaiazron moswavleebma. aucilebelia, winaswar<br />
sworad iqnes SerCeuli saTanado intonacia, tempi <strong>da</strong> xmis tembri, gaazrebul<br />
iqnes logikuri maxvilebisa Tu pauzebis adgili teqstSi...<br />
moswavleebi maswavleblis miTiTebiT varjiSoben teqstis gamometyvelebiT<br />
kiTxvaze, gza<strong>da</strong>gza aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi (Zewna _ tirifis<br />
saxeoba; naava<strong>da</strong>ri _ <strong>da</strong>avadebuli; eWvebiT naava<strong>da</strong>ri _ eWvebiT Sepyrobili;<br />
sa<strong>da</strong>ri _ Sesa<strong>da</strong>ri, msgavsi; ros _ roca; <strong>da</strong>nabindebi _ <strong>da</strong>binduli...). aucilebelia,<br />
kiTxvis procesSi moswavleebi praqtikulad, terminebis miwodebis ga-<br />
6
eSe, <strong>da</strong>vakvirvoT, Tu rogor axerxebs mwerali teqstSi silamazisa <strong>da</strong> musikalobis<br />
miRwevas (riTma: sad ari _ sa<strong>da</strong>ri, mzad ari _ sad ari... refreni: erTi <strong>da</strong><br />
imave frazis gameoreba _ sxva saqarTvelo sad ari?! aliteracia: msgavsi bgerebis<br />
Tanazomieri ganmeoreba _ ca arca risi sa<strong>da</strong>ri... metafora: gorSi itirebs<br />
atami...).<br />
3) teqstis analizi _ a) waikiTxeT teqsti<strong>da</strong>n is adgili, sa<strong>da</strong>c aRwerilia<br />
saqarTvelos buneba, b) moZebneT is fraza, romelic leqsSi ramdenjerme meordeba;<br />
Tqveni azriT, ratom imeorebs poeti am frazas? ris gamoxatva surs mas am<br />
sityvebiT? (`sxva saqarTvelo sad ari?!~ Casmulia brWyalebSi imis gamo, rom<br />
igi amoRebulia gr. orbelianis leqsi<strong>da</strong>n); g) Tu Cans leqsSi poetis ganwyoba?<br />
romeli sityvebiT gadmogvcems poeti amas? (`guli safr<strong>ena</strong>d mzad ari~), d) Tqveni<br />
azriT, ramd<strong>ena</strong>d sworad aqvs SerCeuli leqss saTauri?<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: ana kalan<strong>da</strong>Ze _ (1915 _ 2008 wlebi), cnobili<br />
qarTveli poeti qali, <strong>da</strong>amTavra Tbilisis saxelmwifo universitetis filologiis fakulteti<br />
1946 wels, pirveli krebuli gamosca 1953 wels; misma leqsebma maSinve miipyro yuradReba sinatifiTa<br />
<strong>da</strong> poeturi azrovnebis kulturiT, misi poeturi stili sisa<strong>da</strong>viTa <strong>da</strong> harmoniuli formiT<br />
gamoirCeva; sinamdvile mis lirikaSi mxolod ganwmendili, gafaqizebuli saxiT aris warmodgenili;<br />
maRali paTetikisa <strong>da</strong> wrfeli guliTadobis Sezaveba zomieri arqaizaciisa <strong>da</strong> sasaubro<br />
intonaciebis SerwymiT aris miRebuli. misi leqsebis krebuli mravaljer gamoica. Targmnilia<br />
rusul, frangul, inglisur, germanul, polonur, Turqul, arabul... enebze.<br />
II. martivi Tematuri teqstis Seqmna<br />
moswavleebi maswavleblis miTiTebiT adgenen martiv Tematur teqsts zafxulis<br />
ar<strong>da</strong>degebis Sesaxeb. ecnobian `aqtivobebis rveulSi~ mocemul samaxsovros:<br />
`erTad SevadginoT teqsti~:<br />
1. SeTavazebuli saTaurebi<strong>da</strong>n irCeven erT-erTs (`rogor gavatare zafxuli~,<br />
`Cemi zafxuli~, `zafxulis STabeWdilebani~... SeuZliaT, Tava<strong>da</strong>c moifiqron<br />
msgavsi saTauri);<br />
2. adgenen gegmas (TanmimdevrobiT Camoweren sakiTxebs, romlebzec apireben<br />
saubars);<br />
3. adgenen teqsts am gegmis mixedviT;<br />
4. kiTxuloben <strong>da</strong> asworeben sakuTar <strong>da</strong>werils;<br />
5. ukiTxaven sxvebs.<br />
6. afaseben sakuTar nawers (rogor Sevasrule <strong>da</strong>valeba _ `Zalian kargad~,<br />
`kargad~, `gamiWir<strong>da</strong>~, erTmaneTs u<strong>da</strong>reben maswavleblisa <strong>da</strong> sakuTar Sefasebas,<br />
akeTeben <strong>da</strong>skvnas _ ra gauWir<strong>da</strong>T, ratom, momavalSi rogor un<strong>da</strong> aicilon Tavi<strong>da</strong>n<br />
mosalondeli Secdomebi...)<br />
umjobesia, es <strong>da</strong>valeba klasSi Sesruldes individualurad.<br />
Sedegebis kodi: IV.1, IV.3, IV.6, IV. 7, IV.10, IV.11.<br />
7
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
no<strong>da</strong>r dumbaZis ` bebia <strong>da</strong> zurikela~ (nawyveti), frazeologizmebi,<br />
dialogi, sxvaTa sityvis -o o<br />
nj{ofcj<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba, sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />
_ dialogze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ sxvaTa sityvis -o-s marTlwera<br />
_ frazeologizmebze <strong>da</strong>kvirveba, moswavleTa leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ kiTxvis martivi strategiebis (wakiTxulis gaazreba, miTiTebuli adgilis<br />
moZebna, personaJTa saqcielis Sefaseba, wakiTxulisadmi sakuTari<br />
<strong>da</strong>mokidebulebis <strong>da</strong>fiqsireba...) <strong>da</strong>ufleba<br />
_ Seswavlili nawarmoebis mixedviT werilobiTi Txzulebis Sedg<strong>ena</strong><br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />
_ gadmoscems mis Sinaarss sxva<strong>da</strong>sxva pirSi<br />
_ afasebs moqmed pirTa saqciels <strong>da</strong> gamoxatavs Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas<br />
wakiTxulisadmi<br />
_ wers<br />
_ eufleba marTlweris sakiTxebs (sxvaTa sityvis -o, sityvis <strong>da</strong>marcvla <strong>da</strong><br />
ga<strong>da</strong>tana)<br />
_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad<br />
I. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs wigns `me, bebia,<br />
iliko <strong>da</strong> ilarioni~, ekiTxeba, ra smeniaT am wignis gmirebis Sesaxeb (moswavleTa<br />
umravlesobas nanaxi aqvs filmi, erT nawils ki unaxavs am personaJebis monumentebi<br />
<strong>da</strong>svenebis park `mziurSi~), n. dumbaZis romeli leqsebi ician... martivad,<br />
klasisaTvis gasagebi eniT saubrobs n. dumbaZis Semoqmedebaze.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: no<strong>da</strong>r dumbaZe (1928-1984 wlebi), <strong>da</strong>amTavra<br />
Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomiuri fakulteti, 1950 wli<strong>da</strong>n misi leqsebi <strong>da</strong> iumoristuli<br />
moTxrobebi sistematurad ibeWdeba qarTul presaSi. moTxrobebis pirveli wigni<br />
_ `sofleli biWi~ _ gamoqveyn<strong>da</strong> 1960 wels. aRiareba moutana pirvelive romanebma: `me, bebia,<br />
8
iliko <strong>da</strong> ilarioni~ (1960 w), `me vxe<strong>da</strong>v mzes~ (1962 w). 1975 wels romanisaTvis `TeTri bairaRebi~<br />
mieniWa rusTavelis premia. misi nawarmoebebis optimizmma, Tanamedrove problemebis Rrma wvdo-<br />
mam, Txrobis lirizmma <strong>da</strong> ganumeorebelma iumorma ganapiroba mwerlis popularoba. n. dumbaZis<br />
nawarmoebebi Targmnilia mraval <strong>ena</strong>ze. misi romanebis mixedviT (`me bebia, iliko <strong>da</strong> ilarioni~,<br />
`me vxe<strong>da</strong>v mzes~, `nu geSinia, de<strong>da</strong>,~ `TeTri bairaRebi~, `mziani Rame~) <strong>da</strong>idga speqtaklebi;<br />
reJisorebma T. abulaZem (`me, bebia, iliko <strong>da</strong> ilarioni~), l. RoRoberiZem (`me vxe<strong>da</strong>v mzes~),<br />
T. kokoCaSvilma (`gza mSvidobisa, jayo~ _ romanis `nu geSinia, de<strong>da</strong>~ ekranizacia)... ga<strong>da</strong>iRes<br />
filmebi, romlebic aseve didi popularobiT sargebloben dRemde.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> leqsikuri analizi _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs<br />
gamometyvelebiT. am dros gasaTvaliswinebeli is faqti, rom teqstis didi<br />
nawili <strong>da</strong>werilia dialogis formiT. amitom aucileblad un<strong>da</strong> SeirCes saTanado<br />
intonacia <strong>da</strong> tempi.<br />
avalebs moswavleebs waikiTxon teqsti Cumad <strong>da</strong> moZebnon maTTvis gaugebari<br />
sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. aixsneba: usulgulo _ civi, gulgrili; lafSiani<br />
_ ityvian a<strong>da</strong>mianze, romelsac didi piri aqvs; ucxvirpiro _ uxasiaTo; pir-<br />
Savi _ usindiso; rumbiviT gagixdi cxvir-pirs _ imdens girtyam, cxvir-pirs<br />
<strong>da</strong>gisieb; amoupiravi _ gaumaZRari; RvTis piri<strong>da</strong>n ga<strong>da</strong>vardnili _ Sercxvenili,<br />
usindiso; moswavleebs avuxsniT agreTve safosto markis mniSvnelobasac<br />
(Zvelad im werilebSi, romlebsac ar ekra safosto marka, adresati valdebuli<br />
iyo ga<strong>da</strong>exa<strong>da</strong> garkveuli Tanxa).<br />
3. wakiTxulis analizi _ moswavleebi varjiSoben teqstis gamometyvelebiT<br />
kiTxvaze (am dros SeiZleba gamoviyenoT rolebad kiTxvac: zurikela, bebia). akvirdebian,<br />
ramdeni a<strong>da</strong>mianis saubaria teqstSi gadmocemuli (ori: teqstis erTi<br />
nawili warmoadgens zurikelasa <strong>da</strong> bebias dialogs), eZeben <strong>da</strong> kiTxuloben im adgilebs,<br />
sa<strong>da</strong>c ori a<strong>da</strong>mianis saubaria mocemuli. gaanalizdeba, vin hyveba teqstSi<br />
gadmocemul ambavs (Tavad zurikela), rogor hyveba (sasacilod)... metyvelebisas<br />
rogor sityvebs iyenebs bebia (iwyevleba, iyenebs iseT sityvebs, rogoricaa: laf-<br />
Siani, ucxvirpiro, pirSavi, RvTispiri<strong>da</strong>n ga<strong>da</strong>vardnili)... maTi azriT, ratom<br />
iyenebs bebia aseT sityvebs metyvelebisas, TviTonac xom ar gaixseneben msgavs<br />
sityvebs, romlebsac maTi bebiebi <strong>da</strong> babuebi iyeneben saubrisas, gansakuTrebiT<br />
maSin, roca gabrazebuli arian; ratom uwodebs zurikela Tavis bebias `brZens~,<br />
bebias ra `sibrZne~ Cans am teqstSi; ratom aris ganaTlebis saministros ga<strong>da</strong>wyvetileba,<br />
bebias azriT, `usulgulo~... <strong>da</strong>axasiaTon bebia <strong>da</strong> zurikela teqstis<br />
mixedviT <strong>da</strong> TiToeuli Tvisebis naTelsayofad teqsti<strong>da</strong>n <strong>da</strong>asaxelon saTanado<br />
adgili (mag. zurikela zarmacia imitom, rom ar exmareba bebias, ar uyvars swavla,<br />
mis bebias xSirad ibareben skolaSi, acdens gakveTilebs, skolas gaWirvebiT<br />
amTavrebs...); gaarkvion, Tu Cans teqstSi mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba misi gmirebisadmi...<br />
3. Txroba _ moswavleebi TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss. am dros<br />
yuradReba maxvildeba III pirSi Txrobaze.<br />
9
4. wakiTxulis gaazreba _ teqstis <strong>da</strong>muSavebis mere wakiTxulis gaazrebis<br />
mizniT sruldeba testuri <strong>da</strong>valebebi (swori pasuxebi: 1 a, 2 a), aseve _ <strong>da</strong>valebebi:<br />
#1 <strong>da</strong> #2. #2 <strong>da</strong>valebis Sesrulebisas moswavleebi winaswar adgenen gegmas<br />
<strong>da</strong> zepirad muSaoben Txzulebaze. klasSi gaanalizdeba ramdenime varianti, Semdeg<br />
ki igive savarjiSo sruldeba weriT, individualurad.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. sityvis mravalmniSvnelianoba: moswavleebi akvirdebian sityva `piris~<br />
mniSvnelobas wina<strong>da</strong>debebSi: `piri imitom arsebobs, rom <strong>ena</strong> <strong>da</strong>atios kacma Sig.<br />
piri zogs patara aqvs, zogs _ didi. visac didi piri aqvs, imas lafSians eZaxian<br />
~ <strong>da</strong> frazebSi: `pirSavi kaci~ _ Sercxvenili, usindiso a<strong>da</strong>miani, `upiro kaci~<br />
_ moRalate, matyuara a<strong>da</strong>miani; `ucxvirpiro~ _ uxasiaTo... rac Seexeba `zmnis<br />
pirs~, maswavlebeli klass eubneba, rom sul male zmnis pirsac Seiswavlian <strong>da</strong><br />
sTxovs <strong>da</strong>imaxsovron es fraza (`zmnis piri~). aqve jgufurad SeiZleba Catardes<br />
erTgvari Sejibric: vin met sityvas <strong>da</strong>wers `piris~ gamoyenebiT (xel-piri, Tavpiri,<br />
pirnaTeli, pirsaxoci, pirutyvi, pirferi, pirjvari, pirquSi, pirRia...)<br />
2. sxvaTa sityvis -o_s marTlwera _ <strong>da</strong>faze iwereba frazebi:<br />
`bebiam zurikelas hkiTxa:<br />
_ rasaa, rom izuTxav?<br />
zurikelam upasuxa:<br />
_ zmnis pirianobas vswavlob.~<br />
<strong>da</strong><br />
`bebiam zurikelas hkiTxa: rasaa, rom izuTxavo. zurikelam upasuxa: zmnis<br />
pirianobas vswavlobo~.<br />
moswavleebs vakvirvebT, rom pirvel SemTxvevaSi bebiasa <strong>da</strong> zurikelas naTqvami<br />
sityvasityviT aris gadmocemuli, meore SemTxvevaSi ki zurikelasa <strong>da</strong> bebias<br />
naTqvams imeorebs sxva (am SemTxvevaSi avtori) <strong>da</strong> orive wina<strong>da</strong>debas boloSi<br />
o <strong>da</strong>erTvis.<br />
am codnis gamoyenebiT sruldeba aqtivobebis rveulSi mocemuli #3 <strong>da</strong>valeba,<br />
romelic iTvaliswinebs pir<strong>da</strong>pir naTqvamTan sxvaTa sityvis `o~-s marTlweras.<br />
informacia maswavleblisaTvis: Tu visime naTqvami sityvasityviTaa gadmocemuli,<br />
amas pir<strong>da</strong>piri naTqvami hqvia. Tu pir<strong>da</strong>piri naTqvami sxvis (III piris)<br />
naTqvams gulisxmobs, mas Cveulebriv boloSi `o~ <strong>da</strong>erTvis, rasac sxvaTa sityvis<br />
`o~ hqvia. Cven mier motanil yvela magaliTSi mTqmeli imeorebs sxvis (III piris)<br />
naTqvams, amitom yvelagan `o~-s gamoyenebaa saWiro.<br />
3. <strong>qarTuli</strong> anbanis ganmeoreba (<strong>da</strong>valeba #4).<br />
4. sityvis <strong>da</strong>marcvla <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>tana (<strong>da</strong>valeba #5).<br />
Sedegebis kodi: IV.2, IV.3, IV.4, IV.6, IV.7, IV.10, IV.12, IV.13.<br />
10
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
otia ioselianis `qoCora mtredis motanili baraTi~,<br />
martivi miznobrivi <strong>da</strong> Tematuri teqstebis Seqmna;<br />
dialogi, monologi (praqtikulad)<br />
nj{ofcj<br />
_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ martivi miznobrivi (`skolis abra~) <strong>da</strong> Tematuri (`Cemi skola~)<br />
teqstebis Seqmna<br />
_ gabmul metyvelebaze varjiSi<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ martivi punqtuaciuri <strong>da</strong> orTografiuli Cvevebis formireba<br />
_ Txrobis dialogur <strong>da</strong> monologur formebze <strong>da</strong>kvirveba (praqtikulad)<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ afiqsirebs Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT,<br />
ayalibebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_adgens <strong>da</strong> wers martiv teqsts Temaze: `Cemi skola~,<br />
_ akvirdeba teqstSi Txrobis dialogur <strong>da</strong> monologur formebs<br />
_ixsenebs Seswavlil metyvelebis nawilebs (arsebiTi saxeli, zedsarTavi<br />
saxeli, zmna) <strong>da</strong> amoicnobs maT teqstSi saTanado semantikur niSnebze<br />
<strong>da</strong>yrdnobiT (ras aRniSnavs, ra kiTxva <strong>da</strong>esmis)<br />
_ varjiSobs orTografiasa <strong>da</strong> punqtuaciaSi<br />
I. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba warimarTos sxva<strong>da</strong>sxvanairad: a) maswavlebelma<br />
klass gaaxsenos wina klasebSi Seswavlili otia ioselianis nawarmoebebi<br />
<strong>da</strong> imsjelon maT Sesaxeb; b) klass jgufuri muSaobisaTvis SesTavazos Tema<br />
`Cemi skola~. muSaobisaTvis eZlevaT <strong>da</strong>axloebiT 5 wuTi. TiToeuli jgufi warmoadgens<br />
sakuTar variants, romelic gaanalizdeba <strong>da</strong> Sefasdeba klasSi.<br />
2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli sanam teqstis kiTxvas <strong>da</strong>iwyebs, klass<br />
ganumartavs, rom mocemuli nawyveti amoRebulia otia ioselianis wigni<strong>da</strong>n `muxlze<br />
<strong>da</strong>werili moTxrobebi~. Tu wakiTxuli nawyveti <strong>da</strong>ainteresebT, SeuZliaT,<br />
biblioTekaSi am wignis moZieba <strong>da</strong> wakiTxva.<br />
11
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: otia ioseliani (1930, wyaltubo, sof gviS-<br />
tibi), <strong>da</strong>amTavra ssrk mweralTa kavSirTan arsebuli umaRlesi literaturuli kursebi 1961<br />
wels, moTxrobebs aqveynebs 1954 wli<strong>da</strong>n, pirveli krebuli `karis mezoblebi~ gamosca 1957 wels.<br />
nayofierad muSaobs rogorc novelistikaSi, ise romanul JanrSi, wers piesebsa <strong>da</strong> kinosc<strong>ena</strong>reb-<br />
sac. avtoria aTamde piesisa, romlebic wlebis manZilze warmatebiT idgmebo<strong>da</strong> rogorc qarTul,<br />
ise ucxour scenebze (`sanam uremi ga<strong>da</strong>brundeba~, `a<strong>da</strong>miani ibadeba erTxel~, `roca siyvaruli<br />
mova~, `eqvsi Sinabera <strong>da</strong> erTi mamakaci~...). yuradRebas amaxvilebs zneobriv-eTikur problema-<br />
tikaze. intensiurad muSaobs sabavSvi mwerlobis <strong>da</strong>rgSi (`<strong>da</strong>Cis zRaprebi~, `cagamTenia~, `muxlze<br />
<strong>da</strong>werili moTxrobebi~, `xelisgulistola zRaprebi~...). misi nawarmoebebi Targmnilia mraval<br />
<strong>ena</strong>ze.<br />
maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavi<strong>da</strong>n bolomde gamometyvelebiT. yuradReba<br />
un<strong>da</strong> miaqcios im faqts, rom teqstSi Txrobis dialogur formas<br />
<strong>ena</strong>cvle ba monologuri, amitom maTi kiTxvisas un<strong>da</strong> SeirCes gansxvavebuli intonacia,<br />
tempi <strong>da</strong> logikur-fsiqologiuri maxvilebi.<br />
informacia maswavleblisaTvis: dialogi _ metyvelebis forma, romliTac gadmocemulia<br />
ori a<strong>da</strong>mianis monacvleobiTi saubari. aseTia teqstSi skolis <strong>da</strong>rajisa <strong>da</strong> avtori saubari.<br />
monologi aris mxatvruli saxis Seqmnis erT-erTi xerxi. is aris iseTi metyveleba, romelic<br />
sxvi sadmi an sakuTari Tavisadmi aris mimarTuli, magram ar moiTxovs sxva pirisagan sapasuxo<br />
reaqcias. gmiris monologSi gadmoicema ara marto misi piradi gancdebi, fiqrebi, aramed masSi<br />
xSirad mocemulia nawarmoebis mTavari, sakvanZo ideebi. enobrivi TvalsazrisiT monologs axasiaTebs<br />
Semdegi niSnebi: mimarTvebis, nacvalsaxelebis, II piris formebis siWarbe, ritorikuli<br />
SekiTxvebi... mocemul teqstSi monologuri Txrobis nimuSebia: `aha, zarmaci <strong>da</strong> uqnara bejiTis<br />
xarjze gadis... un<strong>da</strong>T Tu ar un<strong>da</strong>T, ibejiTon~; `ara, Wkuas ki aravis vaswavli... ra sakvirvelebi-<br />
Taa savse samyaro~.<br />
moswavleebi xmamaRla kiTxuloben teqsts <strong>da</strong> gza<strong>da</strong>gza xsnian gaugebar sityvebsa<br />
<strong>da</strong> gamoTqmebs, risTvisac iyeneben `sityvis salaros~. maswavlebeli klass<br />
avalebs teqstis Cumad wakiTxvasac <strong>da</strong> masSi garkveuli adgilebis moniSvnas (mag.<br />
moiniSneT teqstSi is adgili, sa<strong>da</strong>c aRwerilia a) cru <strong>da</strong> matyuara bavSvebis skola,<br />
b) zarmacTa <strong>da</strong> uqnaraTa skola, g) moCxubarTa <strong>da</strong> ayalmayalis amtexTa skola,<br />
d) avyiaTa skola...).<br />
3. teqstis analizi _ yuradReba maxvildeba Semdeg momentebze: a) ramd<strong>ena</strong>d<br />
Seefereba nawarmoebSi aRwerili ambavi sinamdviles (ar Seefereba, ambavi xdeba<br />
ararsebul qveyanaSi, romelsac saxelic ki ar aqvs), b) rogoria mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
nawarmoebSi aRwerili ambisadmi (Tav<strong>da</strong>pirvelad uaryofiTi _ `gavcecxldi,<br />
magram ra gavcecxldi!~ SemdegSi igi icvlis azrs _ `iZulebuli iqnebian<br />
gaanZrion xeli <strong>da</strong> ibejiTon~, `onavrebsa <strong>da</strong> CxubisTavebs sawyal bavSvebTan<br />
aqvT didi guli~...), g) rogoria mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba bavSvebisadmi (mas<br />
Zalian uyvars bavSvebi _ `am ukidegano qveyanaze yvelaze ufro bavSvebi mizi<strong>da</strong>ven~...),<br />
d) rogor aris aRwerili teqstSi sxvadsxva tipis skolebi (kiTxuloben<br />
saTanado adgilebs teqsti<strong>da</strong>n), e) ramd<strong>ena</strong>d marTebulia, moswavleTa azriT,<br />
am tipis skolebis arseboba (aq SeiZleba mcire diskusiac ki gaimarTos, moswavleebs<br />
eZlevaT azris gamoTqmisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTebis saSualeba, moqmedebs principi:<br />
12
yvela azri misaRebia), v) axasiaTeben sakuTar skolas <strong>da</strong> saTanado abrasac `ur-<br />
Ceven~ mas (es samuSao SeiZleba SevTavazoT jgufura<strong>da</strong>c)... wakiTxulis gaazrebisaTvis<br />
sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia a (zRapari) _ ambavi mwerlis<br />
mier gamogonil qveyanaSi xdeba), z) vin <strong>da</strong> vin arian nawarmoebis moqmedi pirebi<br />
(Tavad avtori, skolis <strong>da</strong>raji, bavSvebi)... martivad axasiaTeben maT.<br />
4. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi adgenen gegmas (savaraudo<br />
sakiTxebi: 1) mwerlis mogzauroba, 2) cru <strong>da</strong> matyuara bavSvTa skola, 3) zarmac-<br />
Ta <strong>da</strong> uqnaraTa skola, 4) moCxubarTa <strong>da</strong> ayalamayalis amtexTa skola, 5) avyiaTa<br />
skola, 6) werili bavSvebTan); gadmoscemen teqstis Sinaarss nawil-nawil am gegmis<br />
mixedviT. Sinaarsis gadmocemisas yuradReba maxvildeba III pirSi Txrobasa <strong>da</strong><br />
dialoguri formebis perifrazze.<br />
5. wera _ am mizniT `aqtivobebis rveulSi~ warmodgenili 2 savarjiSo: 1)<br />
Sinaarsis gadmocema erT-erTi sakiTxis mixedviT (<strong>da</strong>valeba #2) <strong>da</strong> 2) Txzuleba<br />
(<strong>da</strong>valeba #3). maswavlebels Tavisi SexedulebiT SeuZlia maTi ganawileba saklaso<br />
<strong>da</strong> saSinao samuSaoebisaTvis.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. III pirSi Txroba _ gairkveva, vin yveba nawarmoebSi gadmocemul ambavs<br />
(Tavad avtori, romelic amave dros nawarmoebis erT-erTi moqmedi piricaa),<br />
ratom mimarTavs am xerxs avtori (rom ufro <strong>da</strong>ainteresos mkiTxveli, ufro<br />
zustad gviTxras Tavisi saTqmeli); gadmoscen teqstis Sinaarsi ise, TiTqos mas<br />
gareSe piri gviyveba.<br />
2. dialogsa <strong>da</strong> monologze <strong>da</strong>kvirveba (terminebis gareSe) _ moZebnon<br />
teqstSi is adgilebi, sa<strong>da</strong>c: a) ori a<strong>da</strong>miani saubaria aRwerili, b) sa<strong>da</strong>c mwerali<br />
mimarTavs, esaubreba sakuTar Tavs.<br />
3. sasven niSnebze <strong>da</strong>kvirveba _ eZeben teqstSi adgils, sa<strong>da</strong>c `mravalwertilia~<br />
gamoyenebuli, ixseneben wina klasSi naswavl `mravalwertilis~ funqcias<br />
(azri ar aris <strong>da</strong>mTavrebuli); Tavad amTavreben azrs (`mSoblebs axlos<br />
ar akarebT~... _ gareT ar uSvebT, axloblebTan urTierTobas ukrZalavT, bavSvebs<br />
cu<strong>da</strong>d eqceviT... `aq swavloben, TamaSoben, erTobian, mRerian~... _ aq yofna<br />
Zalian moswonT, Tavs kargad grZnoben... `Tan cruoben, TaRliToben~..._ yvelas<br />
atyueben, cu<strong>da</strong>d iqcevian...).<br />
4. sityvis <strong>da</strong>marcvla <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>tana _ <strong>da</strong>valeba #4 (ar ga<strong>da</strong>itaneba: aq, dRe,<br />
<strong>da</strong>, ama, Tu, im, xalxs).<br />
5. metyvelebis nawilebi _ <strong>da</strong>valeba #5.<br />
Sedegebis kodi : IV.2, IV.3, IV.5, IV.6, IV.8, IV.9, IV.10, IV.12.<br />
13
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
akaki wereTlis `gimnaziaSi~ (nawyveti `Cemi Tavga<strong>da</strong>savli<strong>da</strong>n~)<br />
sxvaTa sityvis nawilakis (-meTqi)gamoyenebaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
nj{ofcj<br />
_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ teqstis monakveTebad <strong>da</strong>yofa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba<br />
_ gabmul Txrobaze muSaoba<br />
_ werilobiT Txzulebaze muSaoba, naweris koreqtireba<br />
_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba<br />
_ sxvaTa sityvis nawilakis (-meTqi) gamoyenebaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ <strong>qarTuli</strong> anbanis ganviTarebis safexurebze <strong>da</strong>kvirveba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs literaturul teqsts<br />
_ adgens gegmas<br />
_ werilobiT gadmoscems teqstis erT-erTi monakveTis Sinaarss<br />
_ adgens martiv werilobiT Txzulebas<br />
_ afasebs moqmedi pirebis saqciels<br />
_ muSaobs sqemaze `vici, viswavle, min<strong>da</strong> vicode~<br />
_ varjiSobs sxvaTa sityvis nawilakis `-meTqi~ sworad gamoyenebaze<br />
_ akvirdeba <strong>da</strong> erTmaneTs u<strong>da</strong>rebs <strong>qarTuli</strong> anbanis ganviTarebis<br />
safe xurebs (mrglovani, nusxuri, mxedruli)<br />
I gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (7 wuTi):<br />
gakveTili iwyeba provocirebiT, maswavlebeli cdilobs mobilizeba gauke-<br />
Tos moswavleTa codnas akaki wereTlis SemoqmedebasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. klass<br />
yofs sam jgufad, TiToeul jgufs Camourigebs baraTebs <strong>da</strong> avalebs baraTSi<br />
mocemuli akaki wereTlis leqsis areuli striqonebi <strong>da</strong>alagon ise, rom leqsis<br />
strofi miiRon: (jgufebSi muSaoba).<br />
I baraTi:<br />
1. naTeli _ Wkua-goneba,<br />
2. sanTeli Cemi xorcia,<br />
3. imaTgan gamonaSuqi.<br />
4. sicocxle _ mokle patruqi,<br />
(2, 4, 1, 3)<br />
14
II baraTi:<br />
1. Cemi xatia samSoblo,<br />
2. ar SemiZlia mec gana?<br />
3. saxate mTeli qveyana,<br />
4. <strong>da</strong> rom viwvode, vdnebode,<br />
(1,3,4,2).<br />
III baraTi:<br />
1. Sens miwas mimabareo,<br />
2. Cemo samSoblo mxareo.<br />
3. ca-firuz, xmeleT-zurmuxto,<br />
4. de<strong>da</strong>-Svilobas bevrs ar gTxov,<br />
(4.1.3,2).<br />
moxdeba Sesrulebuli samuSaos prezentacia. TiToeuli jgufis erT-erTi<br />
wevri gamometyvelebiT waikiTxavs miRebul strofs.<br />
gaixseneben akakis nawarmoebebs: `ymawvili <strong>da</strong> pepela~, `WriWina <strong>da</strong> WianWvela~<br />
(Targmani), `moswavle <strong>da</strong> maswavlebeli~. SeCerdebian am ukanasknelze. imsjeleben<br />
romeli iyo marTali: moswavle Tu maswavlebeli, rogor imarTla Tavi maswavlebelma<br />
mefis winaSe. am nawarmoebis mixedviT Seavseben wina<strong>da</strong>debas: `swavla<br />
<strong>da</strong> mecniereba... (stumaria), Wkua ki... (maspinZeli), <strong>da</strong> Tu TavSi... (Wkua) mwyralad<br />
aris, aRarc isini moicdiano~.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis.<br />
mokle cnobebi akaki wereTlis biografii<strong>da</strong>n: qarTveli poeti, sazogado moRvawe akaki<br />
we reTeli <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1840 wlis 21 ivniss saCxeris raionis sofel sxvitorSi SeZlebuli Tavadis<br />
ojaxSi, de<strong>da</strong> _ ekaterine abaSiZe _ imereTis mefis solomon I-is SviliSvilis Svili iyo. pa tara<br />
akaki aRsazrdelad ZiZas miabares sofel savaneSi. aq akaki ZiZiSvilebTan <strong>da</strong> mezobeli glexis<br />
bavSvebTan izrdebo<strong>da</strong>. igi mTel dReebs atareb<strong>da</strong> yanebSi, tyeebSi, saqonlis movlasa <strong>da</strong> sxva<br />
saqmianobaSi . 1852 wli<strong>da</strong>n quTaisis gimnaziaSi swavlob<strong>da</strong>, 1859-1863 wlebSi ki peterburgis universitetSi<br />
aRmosavluri enebis fakultetze. studentobis wlebSive gaumZafr<strong>da</strong> mas mSobliuri<br />
qveynis cxovrebis gar<strong>da</strong>qmnis, Tavisi xalxis erovnuli <strong>da</strong> socialuri TavisuflebisaTvis brZolis<br />
wyurvili.<br />
1863 wels colad SeirTo natalia bazilevskaia <strong>da</strong> erTxans moskovSi cxovrob<strong>da</strong>, Semdeg ki<br />
samSobloSi <strong>da</strong>brun<strong>da</strong>. leqsebis wera jer kidev yrmobis asakSi <strong>da</strong>iwyo. miuxe<strong>da</strong>vad mudmivi materialuri<br />
gaWirvebisa, arasodes Sesula saxelmwifo samsaxurSi, man airCia mSromeli qveynis<br />
<strong>da</strong> eris keTildReobisaTvis, misi bednieri momavlis mopovebisaTvis uangaro moRvaweobis narekliani<br />
gza. i. WavWavaZesTan erTad saTaveSi Caudga erovnul ganmaTavisuflebel <strong>da</strong> revoluciur-demokratiul<br />
moZraobas saqarTveloSi. akakis udidesi <strong>da</strong>msaxureba miuZRvis `qarTvelTa<br />
Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis~ <strong>da</strong>arsebasa <strong>da</strong> mis mravalferovan saqmianoba-<br />
Si, mudmivi Teatraluri <strong>da</strong>sis <strong>da</strong> dramatuli sazogadoebis Seqmnasa <strong>da</strong> muSaobaSi, <strong>qarTuli</strong> Jurnalistikis<br />
ganviTarebaSi... misi mravali leqsi: `imeruli nanina~, `Cemo Tavo bedi ar giweria~,<br />
`muxambazi~, `aRmarT-aRmarT~, `gazafxuli~, `WaRara~, `ganTiadi~, `suliko~ qarTveli xalxis<br />
cxovrebis mudmivi Tanamgzavri gax<strong>da</strong>.<br />
erovnuli TviTSegnebis aRorZinebaSi didmniSvnelovani roli Seasrula akakis poemebma:<br />
`Tornike erisTavi~, `Tamar cbieri~, `kikolas naambobi~, `gamzrdeli~, SesaniSnavma romanma `baSiaCuki~,<br />
avtobiografiulma nawarmoebma `Cemi Tavga<strong>da</strong>savali~.<br />
poetis sayovelTao aRiarebis <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebacaa misi moRvaweobis 50 wlis aRsaniSnavi iu-<br />
15
ile (1908), poetis mogzauroba raWa-leCxumSi (1912 w.), romlebic grandiozul erovnul dResaswaulad<br />
ga<strong>da</strong>iqca.<br />
akaki wereTeli gar<strong>da</strong>icvala 1915 wlis 25 ianvars, <strong>da</strong>krZalulia mTawmin<strong>da</strong>ze, qarTvel moR-<br />
vaweTa panTeonSi.<br />
aqtiovoba 2 _ teqstis kiTxva (15 wuTi):<br />
maswavlebeli kiTxulobs teqstis pirvel abzacs, kiTxvas ganagrZobs kiTxva-<br />
Si gawafuli sami mowafe (TiTo moswavle TiTo abzacs kiTxulobs). ganmeorebiTi<br />
nawil-nawil kiTxvis dros moswavleTa ZalebiT <strong>da</strong>iZebneba <strong>da</strong> maTive monawileobiT<br />
aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. gamoiyeneben saxelmZRvaneloSi mocemul<br />
`sityvis salaros~, aixsneba agreTve gamoTqmebi: Tavze xeli ga<strong>da</strong>misva _<br />
momefera; meti ra gza mqon<strong>da</strong> _ saSualeba ar mqon<strong>da</strong>; Cems dReSi ar m<strong>ena</strong>xa _<br />
arasodes m<strong>ena</strong>xa.<br />
tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier <strong>da</strong>smuli pirveli donis<br />
kiTxvebis pasuxebs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven:<br />
_ rogor eqceodnen gimnaziaSi axalmosul moswavleebs? (`axalmoswavle patarebi<br />
ki... vidre am yofaSi iyvnen, sanam kiTxvas iswavlidnan~).<br />
_ rogoraa aRwerili patarebis tanjva? (`warmoidgineT 7-8 wlis bavSvi...<br />
vidre yuradRebas aravin aqcev<strong>da</strong>~).<br />
_ amoikiTxeT akakis gimnaziaSi misvlis pirveli dRe (`SesvlisTanave pirvel<br />
kedelTan <strong>da</strong>mayenes... ufrosebTan <strong>da</strong>msva skamze~).<br />
_ rogor sjidnen gimnazielebs qarTulad xmis amoRebisTanave? (`im dros<br />
SemoRebuli iyo Tunuqis firfita... mTeli dRiT usadilod~).<br />
_ <strong>da</strong>sjis es saxeoba ra gavl<strong>ena</strong>s axden<strong>da</strong> moswavleebze? (`am Cveulebas didi<br />
gamryvneli xasiaTi hqon<strong>da</strong>... cbieroba-farisevlobas eCveodnen~).<br />
_ amoikiTxeT akakisa <strong>da</strong> patara ymawvilis qarTulad gasaubreba (bolo<br />
abzaci).<br />
aqtivoba 3 _ gegmis Sedg<strong>ena</strong> (6 wuTi):<br />
moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben: (aqtivobebis<br />
rveuli, <strong>da</strong>valeba #1)<br />
wera-kiTxvis swavlebis meTodi Zvelad;<br />
axalmosuli patarebis tanjva;<br />
akakis pirveli dRe skolaSi;<br />
sasjeli qarTulad xmis amoRebisaTvis;<br />
patara biWisa <strong>da</strong> akakis Sexvedra.<br />
(gegmis Sedg<strong>ena</strong>Si monawileobs mTeli klasi, <strong>da</strong>saxeldeba TiToeuli monakveTis<br />
ramdenime saTauri <strong>da</strong> SearCeven ukeTess).<br />
aqtivoba 4 _ orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaze muSaoba (2 wuTi): <strong>da</strong>imaxsovre,<br />
rogor warmoiTqmis <strong>da</strong> iwereba: SeeSlebo<strong>da</strong>, saaTi<strong>da</strong>n, naSuadRevi, igrZnobT,<br />
cdiliyo: SerCebo<strong>da</strong>, tkbili, rasakvirvelia, Cemma mowinaaRmdegem...<br />
aqtivoba 5 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (4 wuTi):<br />
16
moswavleebi akvirdebian, vin mogviTxrobs teqstSi aRweril ambavs (mwe rali<br />
_ akaki wereTeli)<br />
_ vis uyveba mwerali am ambavs (msmenels). ukvirdebian agreTve saxelmZRvaneloSi<br />
mocemul <strong>da</strong>valebas:<br />
`ra g<strong>ena</strong>Rvleba, marto varT, vin gaigebs-meTqi, _ vexvewebodi me~.<br />
`me maswavlebels vTxovdi, ar <strong>da</strong>msajo-meTqi~.<br />
ras amCnevT?<br />
amCneven, rom Tu vinme Tavis naTqvams sityva-sityviT imeoreba, wina<strong>da</strong>debis<br />
bolos <strong>da</strong>esmis -meTqi.<br />
aqtiovoba 6 _ Sejameba (3 wT):<br />
moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (gaiges rogor aswavlidnen<br />
wera-kiTxvas Zvel skolaSi, <strong>da</strong>sjis ra mTodebs iyenebdnen, rogor krZalavdnen<br />
qarTul <strong>ena</strong>ze laparaks, rogori meTodiT cdilobdnen Zvel gimnaziaSi<br />
eswavlebinaT bavSvebisaTvis rusuli <strong>ena</strong>...)<br />
aqtivoba 7 _ Sefaseba (3 wuTi):<br />
moswavleTa Sefaseba xdeba zepirad, sityvieri komentariT, am dros yurad-<br />
Reba eqceva rogorc saSinao <strong>da</strong>valebis Sesrulebis xarisxs, aseve klasSi CarTulobasa<br />
<strong>da</strong> aqtiurobas.<br />
aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`gimnaziaSi~ (teqstSi moiniSnon is adgili, romelmac yvelaze metad<br />
<strong>da</strong>afiqraT; weriTi <strong>da</strong>valeba #2 (aqtivobebis rveuli).<br />
II gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ saSinao <strong>da</strong>valebis Semowmeba (2 wuTi):<br />
gakveTils viwyebT wina gakveTilze micemuli <strong>da</strong>valebis (teqstSi moiniSnon<br />
is adgili, romelmac yvelaze metad <strong>da</strong>afiqraT) irgvliv msjelobiT. maswavlebeli<br />
im moswavleebs waakiTxebs, romelTac gansxvavebuli adgilebi aqvT moniSnuli.<br />
gadmoscemen, Tu ratom <strong>da</strong>afiqraT im adgilma, rogori guneba-ganwyoba SeeqmnaT<br />
misi wakiTxvis dros, moswavleebi Seavseben erTmaneTis pasuxebs.<br />
aqtivoba 2 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (10 wuTi):<br />
moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis <strong>da</strong>mxmare kiTxvebis<br />
saSualebiT:<br />
_ rodis mox<strong>da</strong> nawarmoebSi aRwerili ambavi? (Zvel droSi). _ratom fiqroben<br />
ase? (teqstSi aRwerilia, rogor krZalavdnen qarTulad saubars, moswavleebs<br />
aiZulebdnen, elaparakaT rusulad; naxsenebia sityvebi: nusxuri, mxedruli...)<br />
_ rogor aris aRwerili teqstSi wera-kiTxvis swavlebis procesi gimnazia-<br />
Si? (kedelze Camokidebul qaRaldze ewera anbani <strong>da</strong> akiTxebdnen moswavleebs.<br />
patarebi erTi adgili<strong>da</strong>n meoreze ga<strong>da</strong>diodnen <strong>da</strong> roca Semouvlidnen kedlebs,<br />
mere hqon<strong>da</strong>T neba, skamebze <strong>da</strong>msx<strong>da</strong>riyvnen).<br />
17
_ patara akakisaTvis ra iyo ubedureba? (rusulis ucodinroba).<br />
_ <strong>da</strong>sjis ra meTodebia aRwerili am nawarmoebSi?<br />
(wkepliT cema, saxazavis xelze <strong>da</strong>rtyma, fexze didxans dgoma, mSier-mwyurvali<br />
yofna dilis 7-<strong>da</strong>n naSuadRevis 2 saaTamde, zogjer mTeli dRe usadilod<br />
<strong>da</strong>toveba. imsjeleben, maTgan TviTon romels miiCneven yvelaze miuReblad).<br />
_ rogor cdilobdnen Zvel gimnaziaSi, eswavlebinaT bavSvebisaTvis rusuli<br />
<strong>ena</strong>?<br />
_ ras miiCnevs mwerali `gamryvnel~ Cveulebad? (tyuils, <strong>da</strong>bezRebas).<br />
moswavleebi adre Sedgenili gegmis mixedviT teqstis Sinaarss gadmoscemen<br />
gabmuli TxrobiT.<br />
aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba (4 wuTi):<br />
_ akakis Tanaklaselis ra Tviseba Cans am nawarmoebSi? (farisevloba, TvalTmaqcoba,<br />
mliqvneloba, cbiereba, eSmakoba, Seubralebloba....)<br />
-Tqveni azriT, ratom iqceo<strong>da</strong> igi ase? (firfita rogorme Tavi<strong>da</strong>n moeSorebina,<br />
raTa saRamomde usadilod ar <strong>da</strong>rCeniliyo)<br />
_ Tu avlens mwerali am nawarmoebSi Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas momx<strong>da</strong>ri ambisadmi?<br />
sad Cans es? (mwerals ar moswons momx<strong>da</strong>ri ambavi, rac Cans Semdegi<br />
striqonebi<strong>da</strong>n: `am Cveulebas didi gamryvneli xasiaTi hqon<strong>da</strong>. ymawvilebi cdilobdnen,<br />
rom erTmaneTi moetyuebinaT, gaebriyvebinaT rogorme <strong>da</strong> cbierebafarisvlobas<br />
eCveodnen). sruldeba <strong>da</strong>valeba #4 (skola Zvelad <strong>da</strong> axla).<br />
aqtivoba 4 _ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba (3 wuTi):<br />
maswavlebeli svams kiTxvas: maswavlebelTan <strong>da</strong>bezRebis Semdeg rogor<br />
moiqceo<strong>da</strong> maswavlebeli? akaki? (zogis azriT maswavlebeli scem<strong>da</strong> akakis, <strong>da</strong><br />
kuTxeSi <strong>da</strong>ayeneb<strong>da</strong> Tunuqis firfitiT xelSi. akaki ecdebo<strong>da</strong>, rogorme sxva<br />
bavSvi moetyuebina, raTa firfita sxvisTvis ga<strong>da</strong>eca, TviTon usadilod rom ar<br />
<strong>da</strong>rCeniliyo... zogis azriT ki, akaki ar <strong>da</strong>emorCilebo<strong>da</strong> maswavlebels, sul <strong>da</strong>toveb<strong>da</strong><br />
gimnazias...).<br />
gaixseneben kinofilms `akakis akvani~.<br />
aqtivoba 5 _ frazeologizmebze muSaoba (4 wuTi):<br />
`Tavze xeli ga<strong>da</strong>usva~ niSnavs moferebas.<br />
ras niSnavs:<br />
xels ar gaanZrevs? _ (arafers gaakeTebs)<br />
xels aiRebs? (vinmeze, rameze) _ (miatovebs)<br />
xels gamoiRebs? _ (iSromebs, gairjeba)<br />
xels gaumarTavs? _ (<strong>da</strong>xmarebas gauwevs)<br />
xelSi Caigdebs? _ (<strong>da</strong>epatroneba)<br />
18
xeli<strong>da</strong>n wava? _ (gacuRlutdeba, gafuWdeba)<br />
xels waukravs? _ (cota xans moexmareba)<br />
_ sxva <strong>ena</strong> ar vicodi _ aq <strong>ena</strong> niSnavs azris gamoxatvisa <strong>da</strong> gagebinebis saSualebas.<br />
ras niSnavs:<br />
<strong>ena</strong>ze moadgeba _ (Tqmas <strong>da</strong>apirebs)<br />
<strong>ena</strong> uswrebs _ (zedmets laparakobs)<br />
<strong>ena</strong> uWris _ (kargi laparaki icis)<br />
<strong>ena</strong>s miutans _ (sxvis naTqvams gaumJRavnebs)<br />
<strong>ena</strong>s ver ibrunebs _ (xmas ar iRebs, laparaks ver axerxebs)<br />
<strong>ena</strong> eqaveba _ (laparakis gunebazea)<br />
<strong>ena</strong>d gaikrifeba _ (bevrs ilaparakebs)<br />
<strong>ena</strong>ze adgas _ (icis <strong>da</strong> ver mougonebia)<br />
aqtivoba 6 _ enobriv masalaze muSaoba (10 wuTi):<br />
_ sxvaTa sityvis nawilakis praqtikulad gamoyeneba (asruleben me-5 <strong>da</strong>valebas.,<br />
`aqtivobebis rveuli~)<br />
informacia maswavleblisTvis: Tavisi (I piris) naTqvamis gameorebisas wina<strong>da</strong>debas boloSi<br />
<strong>da</strong>erTvis -meTqi, romelic warmomdgaria me vTqvi-sgan. es nawilaki ixmareba marto zmnis<br />
I piris mx. ricxvis formasTan.<br />
_ akvirdebian saxelmZRvaneloSi mocemul <strong>da</strong>mwerlobis samive saxes (mrgvlovan-asomTavruli,<br />
nusxuri, mxedruli). sasurvelia, maswavlebelma gaacnos<br />
ricxvebis asoiTi mniSvneloba.<br />
informacia maswavleblisTvis: qarTulma <strong>da</strong>mwerlobam Tavisi ganviTarebis periodSi<br />
sami safexuri gaiara: mrgvlovani (asomTavruli), nusxuri, mxedruli.<br />
mrgvlovani_ <strong>qarTuli</strong> anbanis uZvelesi saxe, saxelwodeba <strong>da</strong>rqmeuli aqvs asoTa mrgvali<br />
moxazulobis gamo; gavrcelebuli iyo V-IX saukuneebSi, IX sasukuni<strong>da</strong>n gamoiyenebo<strong>da</strong> asomTavrulis<br />
funqciiT.<br />
nusxuri _ <strong>qarTuli</strong> <strong>da</strong>mwerloba (IX-XI s.), romelic Semdgomi ganviTareba iyo asomTavrulisa<br />
(mrgvlovanisa), meor<strong>ena</strong>irad nusxaxucursac eZaxian.<br />
xucuri _ saerTo saxelwodebaa Zveli <strong>qarTuli</strong> <strong>da</strong>mwerlobisa _ asomTavrulisa <strong>da</strong> nusxuris<br />
(mxedrulis sapirispirod).<br />
mxedruli _ saxelwodeba Tanamedrove <strong>qarTuli</strong> <strong>da</strong>mwerlobisa, romelic ganviTar<strong>da</strong><br />
nusxuri<strong>da</strong>n me-11-12 saukuneebSi.<br />
asoebis saSualebiT xdebo<strong>da</strong> Zvelad ricxvebis gamoxatva. Zvel qarTulSi iyo 37 aso. anbanis<br />
pirveli 9 aso gamoxatav<strong>da</strong> erTeulebs (mag. a-1, b-2, g-3, d-4...), meore cxra _ aTeulebs (i-10,<br />
k-20...), mesame cxra _ aseulebs (r-100, s-200...), meoTxe aTeuli _ aTaseulebs (C-1000, c-2-2000...);<br />
mag.:<br />
19
aqtivoba 7 _ avseben sqemas (5 wT): ra vicodi <strong>qarTuli</strong> anbanis Sesaxeb, ra<br />
gavige <strong>da</strong> ris gageba mainteresebs (aqtivobebis rveuli. <strong>da</strong>valeba #6).<br />
vicodi viswavle min<strong>da</strong> vicode<br />
1. anbani aris garkveuli<br />
rigiT <strong>da</strong>lagebuli asoebi<br />
2. <strong>qarTuli</strong> anbani Tavisi<br />
siZveliT gamoirCeva<br />
3. msoflioSi sami<br />
aTasamde <strong>ena</strong>a, anbani ki<br />
_ ramdenime. maT Soris<br />
erT-erTi <strong>qarTuli</strong>a.<br />
4. . . .<br />
5. . . .<br />
1. Tanamedrove <strong>da</strong>mwerlobas<br />
mxedruli hqvia.<br />
2. Zveli periodis <strong>da</strong>mwerlobas<br />
mrgvlovani<br />
(asomTavruli) erqva<br />
3. saSualo periodis <strong>da</strong>mwerlobas<br />
nusxuri (IX-X<br />
s.) erqva<br />
4. TiToeul ricxvs Tavisi<br />
asoiTi mniSvneloba<br />
hqon<strong>da</strong>.<br />
21<br />
1. ramdeni aso-bgera iyo<br />
nusxurSi<br />
2. asomTavruliT wera<br />
3. ricxvebis asoebiT<br />
gamoxatva<br />
4. . . .<br />
5. . . .<br />
aqtivoba 8 _ Sefaseba (3 wuTi): gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan<br />
erTad sityvierad afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas iTvaliswinebs<br />
parametrebs _ saSinao <strong>da</strong>valebis Sesruleba, praqtikuli muSaoba, msjeloba<br />
klasSi, prezentacia.<br />
aqtivoba 9 _saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `gimnaziaSi~ (TxrobiT). weriTi<br />
<strong>da</strong>valeba #3 _ Cemi klasi.<br />
Sedegebis kodi: III.1, III.2, III.4, III.7, III.9.
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
ilia WavWavaZis `mziani dRe~ (nawyveti `glaxis naambobi<strong>da</strong>n~)<br />
arsebiTi saxelis cvla <strong>da</strong>boloebis mixedviT (3 sT)<br />
nj{ofcj<br />
_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ literaturuli masalis analizis, sinTezis unar-Cvevebis formireba,<br />
kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />
_ saTqmelis naTlad <strong>da</strong> gasagebad gadmocema, kiTxvebze adekvaturi<br />
pasuxebis gacema<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ arsebiTi saxelis brunebaze <strong>da</strong>kvirveba (praqtikulad, terminis gareSe)<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle aanalizebs <strong>da</strong> afasebs wakiTxuls<br />
_ gadmoscems mis Sinaarss<br />
_ ayalibebs sakuTar pozicias <strong>da</strong> asabuTebs mas<br />
_ avlens gansxvavebuli azrisadmi pativiscemis unars<br />
_ eufleba <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs axal leqsikur erTeulebs<br />
_ akvirdeba arsebiTi saxelis cvlas <strong>da</strong>boloebis mixedviT<br />
I gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (7 wuTi): _ ivseba asociaciuri ruka:<br />
swavla<br />
wigni<br />
22<br />
codna
am Temaze Seswavlili nawarmoebebis gaxsenebis mizniT Catardeba aseTi<br />
samu Sao: maswavlebeli yofs klass sam jgufad. TiToeul jgufs urigebs winaswar<br />
momzadebul baraTebs, romelze<strong>da</strong>c amonaridebia Seswavlili nawarmoebi<strong>da</strong>n<br />
garkveuli <strong>da</strong>valebiT:<br />
baraTi 1<br />
`codnaze ukeTesi cisqveSeTSi araferia. mas verc wagarTmeven <strong>da</strong> verc mogparaven~.<br />
romeli nawarmoebi<strong>da</strong>naa? rogor aris <strong>da</strong>xasiaTebuli codna?<br />
baraTi 2<br />
`roca mecnieri samSvidobis gavi<strong>da</strong>, Tqva: Tavis droze Turme yvela xeloba<br />
kargi yofila~. romeli nawarmoebi<strong>da</strong>naa? ras ityvi am nawarmoebis mixedviT codna-swavlaze?<br />
baraTi 3<br />
`Tu ram sasikeTo momx<strong>da</strong>ra, momx<strong>da</strong>ra mxolod swavliT, SromiT <strong>da</strong> siyvaruliTo~.<br />
romeli nawarmoebi<strong>da</strong>naa? aq rogor aris <strong>da</strong>xasiaTebuli codna?<br />
(pirveli amonaridi aris bulgaruli zRapri<strong>da</strong>n `yvelaze Zvirfasi nayofi,<br />
meore _ <strong>qarTuli</strong> xalxuri zRapri<strong>da</strong>n `mecnieri <strong>da</strong> m<strong>ena</strong>ve~, mesame ki _ g.<br />
xorguaSvilis `natvrisTvali<strong>da</strong>n~).<br />
TiToeuli jgufi msjelobs mocemuli sakiTxis irgvliv. maswavlebeli<br />
ajamebs TiToeulis pasuxs ilia WavWavaZis sityvebiT: `codna yvelaferia,<br />
fulze<strong>da</strong>c didi bazari aqvs, xmalze<strong>da</strong>c ufro metad Wris <strong>da</strong> zarbazanze<strong>da</strong>c<br />
ufro Zlieria~.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: ilia WavWavaZe (1837-1907) <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> yvarel-<br />
Si, grigol WavWavaZis ojaxSi, sa<strong>da</strong>c jer kidev cocxali iyo Zveli saqarTvelos istoriuli<br />
tradiciebi. 1848 w. miabares TbilisSi, raevskis pansionSi, sa<strong>da</strong>c 1851 wlamde swavlob<strong>da</strong>. Semdeg<br />
Sevi<strong>da</strong> gimnaziaSi. 1857 w. Cairicxa peterburgis universitetis iuridiul fakultetze, sa<strong>da</strong>c<br />
oTxi weli iswavla (1857-61).<br />
am oTxma welma didi roli iTamaSa ilias, rogorc pirovnebisa <strong>da</strong> moqalaqis, moazrovnis <strong>da</strong><br />
mwerlis CamoyalibebaSi. misi progresuli social-politikuri, filosofiuri <strong>da</strong> esTetikuri<br />
mrwamsis SemuSavebaSi; swavlob<strong>da</strong> saqarTvelos istorias <strong>da</strong> mwerlobas, evropisa <strong>da</strong> ruseTis<br />
<strong>literatura</strong>s, filosofias. am periodSi Seqmna erovnuli <strong>da</strong> farTo sazogadoebrivi rezonansis<br />
mqone nawarmoebebi, romlebic aRmavali etapi gax<strong>da</strong> XIX saukunis <strong>qarTuli</strong> literaturisa <strong>da</strong> azrovnebis<br />
istoriaSi: poema ~aCrdili~ (1859 w.), poema ~qarTvlis de<strong>da</strong>~ (1860), poema ~kako yaCaRi~<br />
(1860), romlebic mZafri erovnul-ganmaTavisuflebeli ideebiTa <strong>da</strong> socialuri problemebiTaa<br />
gamsWvaluli. imave periodSi Targmna Sileris, haines, riukertis, baironis, skotis, puSkinisa <strong>da</strong><br />
lermontovis nawarmoebebi. <strong>da</strong>wera progresuli socialuri <strong>da</strong> erovnuli idealebiTa <strong>da</strong> siaxleebiT<br />
aRbeWdili leqsebi: `guTnisde<strong>da</strong>~, ~qarTvlis de<strong>da</strong>s~, ~Cemi Tariiarali~ (samive 1858 w.)<br />
~nana~ (1859), ~qarTvel studentebis simRera~, ~muSa~, ~ianiCari~ (samive 1860 w.) <strong>da</strong> mravali sxva.<br />
amave xanebSia <strong>da</strong>werili ilias mxatvruli prozis SesaniSnavi nimuSebi: ~glaxis naambobi~ (I-VI<br />
Tavebi), eskizi moTxrobisa ~kacia a<strong>da</strong>miani?!~, mravali werili, romlebSic naTla<strong>da</strong>a Camoyalibebuli<br />
mwerlobisa <strong>da</strong> xelovnebis <strong>da</strong>niSnuleba <strong>da</strong> arsi.<br />
23
1863 w. ilia aarsebs Jurnal ~saqarTvelos moambes~, 1877 w. ~iverias~, romlebic saqarT-<br />
velos erovnuli, sulieri <strong>da</strong> inteleqtualuri cxovrebis erT-erTi ZiriTad centrad iqca.<br />
ilia Tavis publicistur werilebSi, rogorc erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis me-<br />
Tauri, erovnuli burjis _ <strong>qarTuli</strong> enis _ <strong>da</strong>cvisaTvis brZolas mWidrod ukavSireb<strong>da</strong> mSob-<br />
liur <strong>ena</strong>ze swavlebas, saxalxo skolebis qselis zrdis moTxovnebs.<br />
mTeli naxevarsaukunovani moRvaweobiT ilia diadi miznis ganxorcielebas _ qarTveli<br />
xalxis erTianobas, erovnuli <strong>da</strong> socialuri TviTSegnebis gamococxlebas <strong>da</strong> amaRlebas, erovnu-<br />
li <strong>da</strong> socialuri Tavisuflebis <strong>da</strong>mkvidrebas emsaxurebo<strong>da</strong>.<br />
SeuZlebelia erisa <strong>da</strong> qveynis winaSe ilia WavWavaZis yvela <strong>da</strong>msaxurebis CamoTvla. XIX s-Si<br />
rom saqarTvelos is ar movleno<strong>da</strong>, ukuRma warimarTebo<strong>da</strong> Cveni qveynis ise<strong>da</strong>c gaukuRmarTebu-<br />
li bedi. Zneli iqnebo<strong>da</strong> am erovnuli dvritis gaRviveba <strong>da</strong> aRmoceneba, romlis gareSec eri eri<br />
ar aris <strong>da</strong> qveyana _ qveyana. albaT aman gaaRiziana <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>ria bneli Zalebi, Sinauri <strong>da</strong> gareuli,<br />
<strong>da</strong> 1907 w. sicocxle mouswrafes eris mamas. Tavisi eris siyvarulisa <strong>da</strong> msaxurebisTvis arsad<br />
mwerali ar mouklavT. es sircxvili saukuneebis manZilze gagvyveba!<br />
aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi (15 wuTi): maswavlebeli iwyebs<br />
teqstis kiTxvas. waikiTxavs sam abzacs. ris Semdeg 3-4 moswavle ganagrZobs kiTxvas.<br />
aixseneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi (gamoiyeneben `sityvis salaros~):<br />
bar-sakveTi _ sasoflo-sameurneo iaraRebi<br />
gulis viTareba _ gulis tkivili<br />
eCo _ xis saTleli iaraRi<br />
balani _ bewvi, Tma<br />
misnoba _ jadoqroba<br />
saxtad <strong>da</strong>rCa _ gaoc<strong>da</strong><br />
WoWmani _ yoymani, meryeoba, orWofoba ..<br />
warimarTeba gamokrebiTi kiTxva. moswavleebs evalebaT maswavleblis mier<br />
<strong>da</strong>smuli kiTxvebis pasuxi teqsti<strong>da</strong>n amoikiTxon:<br />
_ ra pasuxi gasca petrem maswavleblis pirvel SekiTxvas? (`marTali gaxlavT...<br />
upasuxa Tamamad petrem~).<br />
_ romeli sityvebi<strong>da</strong>n Cans, rom glexakacs bevri Sroma uxdeba?<br />
(`dRe <strong>da</strong> Rame ofli un<strong>da</strong> viwuroT <strong>da</strong> puri ise un<strong>da</strong> vWamoT~)<br />
_ romeli sityvebi<strong>da</strong>n Cans, rom glexkaci miwis kmayofilia?<br />
(`is <strong>da</strong>locvili miwa Tavis dReSi ar <strong>da</strong>iRleba, ise ar gaZunwdeba, rom mibarebuli<br />
erTi-orad ar <strong>da</strong>gvibrunos, tyuilad ki ar eZaxian miwas `de<strong>da</strong>o~).<br />
_ ra SekiTxvebi <strong>da</strong>usva <strong>da</strong>Ronebulma maswavlebelma petres?<br />
(`rom ar gcodno<strong>da</strong>, rom cecxlSi rkina rbildeba... ra geSvelebo<strong>da</strong>?~)<br />
_ sai<strong>da</strong>n ico<strong>da</strong> petrem guTnis gamoyvana, xvna? amoikiTxeT petres pasuxi<br />
(`mama-papiT, Seni Wirime! madloba RmerTsa, Tvali mqonia, minaxavs, yuri mqonia<br />
_ msmenia, gulisyuri mqonia _ mivxvedrilvar, xsovna mqonia _ gonebaSi CamrCenia~).<br />
_ rac unaxavs, smenia, mixvedria, gonebaSi CarCenia _ yvelafer amas ras<br />
eZax<strong>da</strong> _ petre? (gamocdilebas, Wirnaxulobas, codnas).<br />
_ ra SekiTxva <strong>da</strong>usva bolos mweralma petres?<br />
(`me rom giCveno imisTana ram... Sori<strong>da</strong>n <strong>da</strong>gelaparako, ras ityvi?~)<br />
_ ra Tqva saxtad<strong>da</strong>rCenilma petrem? (bolo abzaci).<br />
24
gza<strong>da</strong>gza klasis saerTo ZalebiT, moswavleTa aqtiuri monawileobiT aixsneba<br />
Semdegi gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi: ofli un<strong>da</strong> viwuroT _ bevri<br />
un<strong>da</strong> viSromoT. xelis miwvdoma _ SeZleba, unari, risime gakeTebisa, moxerxeba<br />
risime an visime <strong>da</strong>uflebisa; Wirnaxuli _ aq: vinc Wiri, gaWirveba naxa, Wir-varami<br />
gamoiara. Seni kvnesame _ Sens magivrad me vitanjo, me viwvalo, me gamiWirdes,<br />
gulisyuri _ niWi, alRo, mixvedriloba, TvalTaxedva _ sivrce, romelsac<br />
Tvali swvdeba _ mxedvelobis are.<br />
aqtivoba 3 _ wakiTxulis gaazreba (3 wuTi):<br />
gairkveva vin aris nawarmoebis avtori (il. WavWavaZe), romel dros Seexeba<br />
nawarmoebSi aRwerili ambavi (Zvel dros), ra aris nawarmoebSi mTavari (aucilebelia,<br />
glexkacma icodes wigni).<br />
aqtivoba 4 _ rTuli sityvebis orTografiaze muSaoba (3 wuTi):<br />
glexkaci, gul-RviZli, bar-sakveTi, mama-papiT. gulisyuri, Wirnaxuloba,<br />
de<strong>da</strong>miwa, Tvaleb<strong>da</strong>Wyetili, Tavbru, Tvalaxiluli, Tav<strong>da</strong>pirveli, yvelaferi.<br />
aqtivoba 5 _ dialogze <strong>da</strong>kvirveba (3-4 wuTi):<br />
ramdeni a<strong>da</strong>mianis saubaria teqstSi gadmocemuli?<br />
(oris _ maswavleblisa <strong>da</strong> petresi)<br />
aqtivoba 6 _ arsebiTi saxelis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba (4 wuTi):<br />
`Svilis codvaSi vdgebodi... Cemma Svilma wigni un<strong>da</strong> icodes! Svilo, es dRe<br />
<strong>da</strong>ixsome! _ uTxra Svils petrem~.<br />
_ ramdeni wina<strong>da</strong>debaa am nawyvetSi? (oTxi)<br />
_ romeli arsebiTi saxeli meordeba yvela wina<strong>da</strong>debaSi?<br />
(Svili)<br />
_ rogori formiTaa TiToeul wina<strong>da</strong>debaSi?<br />
(Svilis, Svilma, Svilo, Svils).<br />
_ am arsebiTi saxelis romeli nawilia ucvleli? (Svil)<br />
_ riT bolovdeba TiToeul wina<strong>da</strong>debaSi igi? (-is, -ma, -o, -s)<br />
aqtivoba 7 _ teqstSi kiTxviTi wina<strong>da</strong>debebis amokiTxva (4 wuTi):<br />
yuradReba gamaxvildeba kiTxviTsityvian kiTxviT wina<strong>da</strong>debebze (`rogor<br />
Tu, ara iyo gvari misi?~ `wigni kargia, vin ar icis?~ ... ra geSvelebo<strong>da</strong>?~ `amas sul<br />
erTianad ras eZaxi?~ `ra vici, Se <strong>da</strong>locvilo?~, `ramdeni Senze ufro mcodne kacia<br />
qveyanaze?~ `ras ityvi?~)<br />
aqtivoba 8 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi).<br />
aqtivoba 9 _saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): ilia WavWavaZis `mziani dRe~,<br />
<strong>da</strong>valeba #3. (aqtivobebis rveuli: teqsti<strong>da</strong>n amoiwere 5 arsebiTi saxeli <strong>da</strong><br />
gaarCie mocemuli sqemis mixedviT).<br />
25
II gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ teqstis kiTxva (5 wuTi):<br />
moswavleebi kiTxuloben teqsts. gamoiyeneba kiTxvis yvela saxe, gansakuTrebuli<br />
yuradReba maxvildeba gamometyvelebiT kiTxvaze (teqsti dialogis<br />
formisaa. amasTan mravla<strong>da</strong>a kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi...)<br />
aqtivoba 2 _ teqstis analizi <strong>da</strong> Sinarsis gadmocema (18 wuTi):<br />
maswavleblis <strong>da</strong>mxmare kiTxvebis saSualebiT gadmoscemen teqstis Sinaarss:<br />
_ petres azriT, ra aris glexkacis `wigni~? ras a<strong>da</strong>rebs igi miwas? ratom?<br />
(glexkacis `wigni~ aris de<strong>da</strong>miwa. petre miwas a<strong>da</strong>rebs de<strong>da</strong>s, radgan de<strong>da</strong>saviT<br />
arasodes <strong>da</strong>iRleba <strong>da</strong> arc gaZunwdeba).<br />
-ra aris glexkacis `Tav<strong>da</strong>pirveli satkivari~?<br />
(`... jer kuWi un<strong>da</strong> gavaZRoT, kuWi...~)<br />
_ ras eZaxis petre Tavis `gamocdilebas, Wirnaxulobasa <strong>da</strong> codnas~?<br />
(rac unaxavs, smenia, mixvedrila <strong>da</strong> gonebaSi CarCenia)<br />
_ rogor cdilobs maswavlebeli petres <strong>da</strong>rwmunebas swavlis saWiroebaSi?<br />
rogor asabuTebs igi Tavis azrs? miaRwia Tu ara man Tavis mizans?<br />
(maswavlebeli u<strong>da</strong>sturebs petrs, rom qveyanaze petreze ufro mcodne uamravi<br />
kacia, maTi codna rom petres codnas <strong>da</strong>ematos, naklebi SromiT met mosavals<br />
miiRebs... es dRe CemTvis mziania, _ askvnis petre).<br />
am kiTxvebze pasuxebiT moswavleebi jer nawil-nawil, Semdeg ki gabmuli<br />
TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />
aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba (4 wuTi):<br />
moswavleebi msjeloben, aucilebeli iyo Tu ara petres vaJisaTvis skolaSi<br />
siaruli, Cans Tu ara mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba am ambisadmi, gamoTqvamen <strong>da</strong> a<strong>da</strong>stureben<br />
TavianT azrs.<br />
aqtivoba 4 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (6 wuTi):<br />
_ ra an<strong>da</strong>zebs iyenebs petre saubrisas?<br />
(`ara Sej<strong>da</strong> mwyeri xesa, ara iyo gvari misi~. `mjobnis mjobni ar <strong>da</strong>ileva~).<br />
_ ratom iyenebs am an<strong>da</strong>zebs?<br />
(Tavisi simarTle, Sexeduleba kidev metad rom <strong>da</strong>umtkicos maswavlebels...)<br />
_ ilias romeli fraza axlavs teqsts?<br />
(`uwignod TvalTaxedvis isari moklea~)<br />
aanalizeben am frazas <strong>da</strong> a<strong>da</strong>stureben mis kavSirs teqstTan.<br />
_ `weRan me gelaparakebodi brma~ _ eubneba petre maswavlebels ratom<br />
iyenebs am sityvas aq mwerali? ra igulisxmeba `sibrmaveSi~? (sibrmaveSi igulisxmeba<br />
uwignuroba, ucodinaroba, gaunaTlebloba.<br />
26
aqtivoba 5 _teqstSi Zaxilis wina<strong>da</strong>debebze <strong>da</strong>kvirveba (3 wuTi):<br />
(`ara Sej<strong>da</strong> mwyeri xesa, ara iyo gvari misio~, Seni Wirime!<br />
_ Cems gamocdilebas, Wirnaxulobas, Cems codnas, Seni Wirime!<br />
`kargi iqneba!~, `imas vityvi, rasac mTeli qveyana ambobs, eg xom misnoba iqneba!~<br />
`aba, magisTana misania wigni!~ `Cemma Svilma wigni un<strong>da</strong> icodes!~ Svilo, es dRe<br />
<strong>da</strong>ixsome!~ `es dRe me <strong>da</strong> SenTvis mziania!~).<br />
aqtivoba 6 _ frazeologiuri muSaoba (3 wuTi). SeaerTe Tavis mniSvnelobasTan:<br />
wyenineba gulis mocema<br />
SeSineba gulis mosvla<br />
gaTamameba gulis gaxeTqva<br />
gabrazeba gulis tk<strong>ena</strong><br />
Tvalis axela swor gzaze <strong>da</strong>yeneba<br />
Tvalis axveva erT wamSi, swrafad<br />
TvalSi eklad esoba awuxebs<br />
Tvalis ga<strong>da</strong>vleba ga<strong>da</strong>Tvaliereba<br />
Tvalis <strong>da</strong>xamxamebaSi motyueba<br />
aqtivoba 7 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (4 wuTi).<br />
aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`wigni <strong>da</strong> glexkaci~, <strong>da</strong>valeba #1 aqtivobebis rveuli<strong>da</strong>n `upasuxe kiTxvebs~).<br />
III gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ kiTxvebze pasuxi (5 wuTi):<br />
(amiT mowmdeba wina dRiT mocemuli weriTi saSinao <strong>da</strong>valebis xarisxic).<br />
_ petres ra Tvisebebi Cans am teqstSi? (Sromismoyvareoba, <strong>da</strong>kvirvebuloba,<br />
mixvedriloba, gamocdileba, Wirnaxuloba, mosmenisa, gagebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>jerebis<br />
unari, siWkviane, Tavm<strong>da</strong>bloba)<br />
_ maswavleblis ra Tvisebebi Cans?<br />
(ganaTleba, gulisxmiereba, sikeTe, sxvisi <strong>da</strong>xmarebis survili, gansxvavebuli<br />
azrisadmi pativicema, gagebinebis unari, Tavm<strong>da</strong>bloba...)<br />
_ rogor aris aRwerili wignis mniSvneloba?<br />
(wignis saSualebiT mTeli qveynis ostatoba <strong>da</strong> gamocdileba sul xelT<br />
geqneba).<br />
_ ras uwodebs petre misnobas? (wigns)<br />
27
_ rogoria petre nawarmoebis <strong>da</strong>sawyisSi? <strong>da</strong>sasruls? ram Secvala igi?<br />
(<strong>da</strong>sawyisSi aris brma _ ar un<strong>da</strong> Svilma iswavlos. <strong>da</strong>sasruls ki Tvalxiluli.<br />
Tanaxmaa _ misma Svilma wigni icodes. petre Secvala maswavleblis Segonebam)<br />
aqtivoba 2 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (10 wuTi): moswavleebi teqstis<br />
Sinaarss gadmoscemen jer nawil-nawil:<br />
1) petres Sexeduleba ganaTlebis Sesaxeb<br />
2) petresa <strong>da</strong> maswavleblis saubari wignis Sesaxeb<br />
3) saxtad<strong>da</strong>rCenili petre _<br />
_ Semdeg ki mTlianad.<br />
aqtivoba 3 _ weriTi samuSaos Sesruleba (10 wuTi): `wignis mniSvneloba<br />
glexkacisaTvis~ (<strong>da</strong>valeba #2, aqtivobebis rveuli)<br />
TiTo jgufi<strong>da</strong>n airCeva TiTo namuSevari <strong>da</strong> gaanalizdeba klasis winaSe. Sefaseba-SemowmebaSi<br />
aqtiurad monawileobs yvela moswavle.<br />
aqtivoba 4 _ ilias cnobili strofebis gaxseneba (5 wuTi):<br />
maswavlebeli ambobs ilias cnobili strofebis mxolod <strong>da</strong>sawyiss:<br />
`sikeTiT sZlie Sens mtersa, eride sisxliT zRvevasa...~<br />
`kacad maSin xar saqebi, Tu es wesi wesad <strong>da</strong>rge...~<br />
`wuTisofeli esea, Rame dRes uTenebia...~<br />
moswavleebi ki amTavreben:<br />
`sulgrZleobiTa Zleva sjobs vaJkacobiTa Zlevasa...~<br />
`yovel dResa Sens Tavs hkiTxo, aba, me dRes vis ra varge.~<br />
`rac mtrobas <strong>da</strong>ungrevia, siyvaruls uSenebia.~<br />
es muSaoba SeiZleba Catardes jgufura<strong>da</strong>c. maswavlebeli TiToeul jgufs<br />
aZlevs baraTs, romelzec mxolod leqsis <strong>da</strong>sawyisi weria, moswavleebma un<strong>da</strong><br />
<strong>da</strong>amTavron igi <strong>da</strong> Tan gaarkvion, ris Tqma surs am leqsiT ilias.<br />
aqtivoba 5 _ omonimebze muSaoba (3 wuTi):<br />
`xerxi sjobia Ronesa, Tu kaci moigonebsa~<br />
`mTa <strong>da</strong> bari ga<strong>da</strong>TeTr<strong>da</strong>~.<br />
xazgasmul sityvebs meore mniSvnelobac aqvs, <strong>da</strong>asabuTeT.<br />
(`glexma xerxi waiRo tyeSi SeSis ga<strong>da</strong>saxerxavad~.<br />
`erTi xisagan baric gamova <strong>da</strong> niCabico~.<br />
xerxi pirvel wina<strong>da</strong>debaSi moxerxebas niSnavs, meoreSi samuSao iaraRia.<br />
bari pirvel SemTxvevaSi <strong>da</strong>blob adgils aRniSavs, meore SemTxvevaSi _ samkurnalo<br />
iaraRs.<br />
aqtivoba 6 _ sinonimebze muSaoba (2 wuTi):<br />
Secvale msgavsi mniSvnelobis sityvebiT:<br />
Wkviani _ gonieri, azriani, brZeni<br />
gulisyuri _ yuradReba, Sesm<strong>ena</strong><br />
28
WoWmani _ yoymani, orWofoba, meryeoba, gaube<strong>da</strong>oba<br />
mcodne _ swavluli, ganaTlebuli<br />
saxtad <strong>da</strong>rC<strong>ena</strong> _ gakvirveba, gaoceba, gaceceba, gaStereba.<br />
mwvrTneli _ maswavlebeli, aRmzrdeli, moZRvari, <strong>da</strong>mrigebeli<br />
aqtivoba 7 _ nasaxelar zmnebze <strong>da</strong>kvirveba (terminis gareSe) (2 wuTi):<br />
gamdidrdeba _ mdi<strong>da</strong>ri<br />
gaRaribdeba _ . . .<br />
gaborotdeba _ . . .<br />
gaavdeba _ . . .<br />
gasuleldeba _ . . .<br />
aqtivoba 8 _ arsebiTi saxelebis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba (3 wuTi): savarjiSo<br />
#4 aqtivobebis rveulSi). <strong>da</strong>asruleben sityvebs (kaci, kacma, kacs, kacis,<br />
kaciT, kacad, kaco)<br />
sityvis `kaci~ <strong>da</strong>boloeba Svidnairad Seicvala: -i, -ma, -s, is, -iT, -ad, -o.<br />
ucvleli <strong>da</strong>rCa sityvis nawili kac.<br />
ba.<br />
aqtivoba 9 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi).<br />
aqtivoba 10 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`wigni <strong>da</strong> glexkaci~ (TxrobiT). am teqstis mixedviT sami SekiTxvis mofiqre-<br />
Sedegebis kodi : IV.1, IV.3, IV.4, IV.5, IV.7, IV.12, IV.10, IV.12.<br />
29
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
`sami mecnieri <strong>da</strong> erTi glexi~, arsebiTi saxelis cvla <strong>da</strong>boloebis<br />
mixedviT – bruneba (TanxmovanfuZiani, fuZeukumSveli saxelebis<br />
magaliTze)<br />
nj{ofcj<br />
_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli Txroba<br />
_ wakiTxulis Sefaseba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ Tematuri teqstis ageba <strong>da</strong> wera<br />
_ arsebiTi saxelis brunebaze <strong>da</strong>kvirveba, brunvaTa saxelwodebebis<br />
gacnoba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ yofs teqsts nawilebad, adgens gegmas<br />
_gadmoscems wakiTxulis Sinaarss rogorc TxrobiT, ise _ werilobiT<br />
_ adgens <strong>da</strong> wers martiv Tematur teqsts saTaurisa <strong>da</strong> sayrdeni sityvebis<br />
gamoyenebiT<br />
_ akvirdeba arsebiTi saxelis formacvlas <strong>da</strong>boloebis mixedviT, gaiazrebs<br />
terminebs: `bruneba~, `brunvis niSnebi~, `brunvaTa saxelwodebani~<br />
_ muSaobs jgufurad <strong>da</strong> individualurad<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba warimarTos sxva<strong>da</strong>sxvanairad: a) maswavlebeli<br />
klass yofs jgufebad, TiToeul jgufs <strong>da</strong>valebad aZlevs gaiazros,<br />
ras niSnavs ilia WavWavaZis fraza: `arc uwignoba varga <strong>da</strong> arc marto wigni<strong>da</strong>n<br />
gamoxedva~. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi. TiToeuli jgufi warmoadgens<br />
sakuTar variants, romelic ganixileba <strong>da</strong> gaanalizdeba klasis aqtiuri<br />
monawileobiT.<br />
b) <strong>da</strong>faze ixazeba gonebrivi ieriSis ruka, romelic un<strong>da</strong> Seivsos klasis<br />
saerTo ZalebiT:<br />
30
sxvisi gamocdileba<br />
wigni<br />
sakuTari gamocdileba<br />
2. teqstis kiTxva _ teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs kiTxvaSi gawafuli<br />
romelime moswavle. gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi: adgilmdebareoba<br />
_ raime adgilis geografiuli mdebareoba; gaavdrdeba _ cudi amindi iqneba;<br />
Semergeba _ aq: margebs...<br />
gairkveva, ra mizniT <strong>da</strong>diodnen mecnierebi soflebSi (amindisa <strong>da</strong> agilmdebareobis<br />
Sesaswavlad), ram gaaoca isini (glexkacis vaxSamma _ man Zilis win<br />
lobio miirTva <strong>da</strong> sasmelic <strong>da</strong>ayola), rogor ivaxSmes Tavad mecnierebma (ufro<br />
msubuqad, magram gemrielad), rogor axsna glexma Tavisi moqmedeba (`me vici, ra<br />
TanmimdevrobiTac un<strong>da</strong> mivirTva, Wamamde arayi <strong>da</strong>vlie, Wamis <strong>da</strong>mTavrebisas _<br />
Rvino, SuaSi lobio movaqcie;~ sasmeli bevri ar <strong>da</strong>ulevia, ase miRebuli sakvebi ki,<br />
glexkacis azriT, saWmlis monelebas uwyobs xels); ratom urCia glexma stumrebs<br />
Sin <strong>da</strong>wola (is winaswar grZnob<strong>da</strong>, rom amindi Seicvlebo<strong>da</strong>), sad SeiZina glexma<br />
codna, vin iyo misi maswavlebeli (glexs es codna misca gamocdilebam, cxovrebaze<br />
<strong>da</strong>kvirvebam, mas specialuri ganaTleba ar miuRia <strong>da</strong> arc wignebi waukiTxavs),<br />
ra azria am nawarmoebSi gatarebuli (codna marto wignebi<strong>da</strong>n ar SeiZineba, amisaTvis<br />
saWiroa cxovrebiseuli gamocdilebac, <strong>da</strong>kvirveba, sxvisi gamocdilebis<br />
gaTvaliswineba...).<br />
moswavleebi martivad axasiaTeben mecnierebs, glexs; asabuTeben sakuTar<br />
azrs teqsti<strong>da</strong>n (mecnierebi ganaTlebulebi arian, magram ar esmiT bunebis <strong>ena</strong>,<br />
maT mxolod wigni<strong>da</strong>n amokiTxuli codna aqvT; glexkacs ki ganaTleba ar miuRia<br />
skolaSi, arc wignebi waukiTxavs, magram aqvs gamocdileba, akvirdeba sagnebsa <strong>da</strong><br />
movlenebs <strong>da</strong> ise gamoaqvs <strong>da</strong>skvnebi, esmis bunebis `<strong>ena</strong>~ _ es xalxuri sibrZnea,<br />
romelic Taobi<strong>da</strong>n Taobas ga<strong>da</strong>ecema)...<br />
3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ maswavlebeli klass avalebs waikiTxon<br />
testi Cumad, <strong>da</strong>yon calkeul monakveTebad <strong>da</strong> Seadginon gegma (<strong>da</strong>valeba #1), am<br />
gegmis mixedviT klasSi TxrobiT gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss, Sin ki werilobiT<br />
asruleben #2 <strong>da</strong>valebas.<br />
4. teqstis ageba _ <strong>da</strong>valeba #3.<br />
codna<br />
31<br />
swavla<br />
rCeva-<strong>da</strong>rigeba
II. gramatikul masalaze muSaoba<br />
arsebiTi saxelis bruneba _ <strong>da</strong>faze winaswar aris Camowerili wina<strong>da</strong>debebi:<br />
1) velze mSvenieri yvavili gaifurCqna.<br />
2) yvavilma iqauroba <strong>da</strong>amSv<strong>ena</strong>.<br />
3) yvavils maSinve pepela ewvia.<br />
4) yvavilis surneliT gabruebuli didxans <strong>da</strong>strialeb<strong>da</strong> Tavs.<br />
5) yvaviliT <strong>da</strong>mSvenebuli mindori bavSvebsac izi<strong>da</strong>v<strong>da</strong>.<br />
6) pepelac ki yvavilad moeCv<strong>ena</strong>T patarebs.<br />
7) yvavilo, Cvenc moxiblulebi varT Seni mSvenebiT.<br />
moswavleebs evalebaT, TanmimdevrobiT amoweron am wina<strong>da</strong>debebi<strong>da</strong>n is<br />
sityva, romelic yvelgan meordeba (yvavili, yvavilma, yvavils, yvavilis, yvaviliT,<br />
yvavilad, yvavilo); akvirdebian, ramdennairad Seicvala <strong>da</strong>boloeba am<br />
sityvam (7-nairad); Seicvala Tu ara am dros misi mniSvneloba (ara, Seicvala mxolod<br />
<strong>da</strong>boloeba). ecnobian brunebis raobas _ `arsebiTi saxelis cvalas <strong>da</strong>boloebis<br />
mixedviT bruneba ewodeba. TiToeul brunvas Tavisi saxelwodeba<br />
aqvs: saxelobiTi, moTxrobiTi, micemiTi, naTesaobiTi, moqmedebiTi, viTarebiTi,<br />
wodebiTi~. am saxelwodebebs Tanmimdevrulad miuweren saTanado brunvis<br />
formebs:<br />
saxelobiTi yvavili<br />
moTxrobiTi yvavilma<br />
micemiTi yvavils<br />
naTesaobiTi yvavilis<br />
moqmedebiTi yvaviliT<br />
viTarebiTi yvavilad<br />
wodebiTi yvavilo<br />
(am etapze moswavleebs vakvirvebT mxolod brunebis raobaze <strong>da</strong> vacnobT<br />
brunvaTa saxelwodebebs brunvis niSnebis gareSe).<br />
am codnis gamoyenebiT sruldeba saxelmZRvanelos me-19 gverdze moTavsebuli<br />
savarjiSo, aseve `aqtivobebis rveulSi~ <strong>da</strong>valebebi: #4 <strong>da</strong> #5.<br />
Sedegebis kodi : IV.3, IV.4, IV.6, IV.9, IV.10, IV.12, IV.13.<br />
32
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
<strong>da</strong>viT guramiSvilis `swavla moswavleTa~ (nawyveti); aforizmi;<br />
arsebiTi saxelis bruneba, brunvaTa saxelwodebani, brunvis niSnebi<br />
(wina Temis gagrZeleba), arsebiTi saxelis fuZe<br />
nj{ofcj<br />
_ poeturi teqstis aRqma<br />
_ nawarmoebis enobriv-gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ d. guramiSvilis Sesaxeb martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba<br />
_ gamometyvelebiT kiTxvaze varjiSi<br />
_ aforizmebze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ arsebiTi saxelis brunebaze <strong>da</strong>kvirveba, brunvis niSnebisa <strong>da</strong> fuZis<br />
gacnoba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> gaiazrebs teqsts<br />
_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaze<br />
_ akvirdeba mxatvrul saxeebs, aforistul gamoTqmebs<br />
_ Seswavlili nawarmoebis mixedviT wers martiv Tematur teqstebs<br />
_ varjiSobs TanxmovanfuZiani, fuZeukumSveli saxelebis brunebaze,<br />
ecnoba brunvis niSnebisa <strong>da</strong> fuZis raobas<br />
III. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs d. guramiSvilis<br />
portrets <strong>da</strong> martivad, klasisaTvis gasagebi eniT saubrobs mis cxovrebasa <strong>da</strong><br />
Semoqmedebaze. SeiZleba klass gaaxsenos kinofilmi `<strong>da</strong>viT guramiSvili~.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
<strong>da</strong>viT guramiSvili (1705-1792) <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> saguramoSi. siWabuke Tavis mamulSi, saguramo-<br />
Si gaatara. Semdeg misi cxovreba tragikulad warimarTa. guramiSvilebis ojaxi qsnis xeobaSi<br />
sofel lamisyanaSi gaixizna. swored aqe<strong>da</strong>n gaitaces <strong>da</strong>viT guramiSvili lekebma <strong>da</strong> <strong>da</strong>atyveves<br />
sof. oroqoloSi. igi tyveobi<strong>da</strong>n gaipara 1729 w. ruseTSi CaaRwia <strong>da</strong> qarTli<strong>da</strong>n ltolvili vaxtang<br />
VI-is amalas SeuerT<strong>da</strong>.<br />
1738-60 wlebSi <strong>da</strong>viTi monawileob<strong>da</strong> osmaleTis, Sveciisa <strong>da</strong> prusiis winaaRmdeg ruseTis<br />
laSqrobebSi, Tavi isaxela simamaciT. prusiis omSi tyved Cavar<strong>da</strong> <strong>da</strong> 1759 w. dekembramde magde-<br />
33
urgis cixeSi ij<strong>da</strong>. tyveobi<strong>da</strong>n poeti <strong>da</strong>uZlurebuli Camovi<strong>da</strong>. 1760 w. Tavi <strong>da</strong>aneba samxedro<br />
samsaxurs <strong>da</strong> meuRlesTan tatiana avaliSvilTan erTad sabolood <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong> ukrainaSi, Tavis<br />
mamulSi, gar<strong>da</strong>icvala mirgorodSi, <strong>da</strong>saflavebulia RvTismSoblis miZinebis taZris ezoSi.<br />
1787 w. poetma sakuTari xeliT ga<strong>da</strong>wera <strong>da</strong> erT wignSi `<strong>da</strong>viTianSi~ mouyara Tavi yvela<br />
im Txzulebas, romlebsac mTeli sicocxle qmni<strong>da</strong> <strong>da</strong> potiomkinis karze myof mirian batoniS-<br />
vils (erekles Zes) gamoatana saqarTveloSi. esaa samSoblos ubedurebiT gulSeZruli poetis<br />
moTqma <strong>da</strong> godeba. poeti Rrmad Caswv<strong>da</strong> im mizezebs, romlebmac saqarTvelo ufskrulis piras<br />
miiyvanes.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavi<strong>da</strong>n<br />
bolomde gamometyvelebiT, Semdeg akiTxebs moswavleebs, klasis saer-<br />
To ZalebiT gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi (ix. `sityvis<br />
salaro~). avalebs kidev erTxel waikiTxon leqsi Cumad <strong>da</strong> moZebnon, Tu <strong>da</strong>rCa<br />
maTTvis gaugebari romelime sityva an fraza. aseTebi ki leqsSi mravlad aris.<br />
sityvebis didi nawili warmoadgens leqsikur an gramatikul arqaizmebs, maswavlebelma<br />
aucileb lad un<strong>da</strong> gaamaxvilos am faqtze yuradReba. moswavleebs maT-<br />
Tvis gasagebi eniT auxsnis, rom amgvari formebis siWarbe leqsSi gamowveulia<br />
misi siZveliT _ igi <strong>da</strong>iwera me-18 saukuneSi, maSin amgvari formebi sayovelTaod<br />
miRebul normas warmoadgen<strong>da</strong>. `sityvis salaroSi~ miTiTebuli leqsikuri er-<br />
Teulebis gar<strong>da</strong>, moswavleTaTavis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi<br />
<strong>da</strong> gamoTqmebi: miiTvli_aq: miiCnev, `Svebad miiTvli vnebasa~ _ vnebas,<br />
gaWirvebasac ki lxinad miiCnev; sikvdimde _ sikvdilamde; `ar aris gasyofeli~<br />
_ ar aris gasayofi, ar gaiyofa; razoms _ ramd<strong>ena</strong>d, `razomsac <strong>da</strong>etarebis~ _<br />
ramd<strong>ena</strong><strong>da</strong>c ki SesaZlebelia misi tareba; `xeli ar Saekarebis~ _xels ver Seaxeb;<br />
malviT _ uCumrad; moixmarebis _ moixmareba, gamoiyeneba; `Wkva codniT moixmarebis~<br />
_ Wkuis gamoyenebas codna un<strong>da</strong>...<br />
leqsis analizisas yuradReba gamaxvildeba Semdeg momentebze: a) vis mimar-<br />
Tavs am leqsiT poeti (moswavleebs, `swavlis mZebnelebs~), sad, leqsis romel<br />
striqonSi Cans es (`ismine, swavlis mZebnelo~), ras urCevs igi axalgazrdebs (`jer<br />
mware Wame, kvlav tkbili~), ras gulisxmobs poeti `simwareSi~ (swavlis process),<br />
`sitkboSi~ (swavlis Sedegs, codnas), ra aris codnis upiratesoba (igi mu<strong>da</strong>m Tan<br />
axlavs mcodnels, misi arc moparva <strong>da</strong> arc ZaliT warTmeva ar SeiZleba), rasTan<br />
aris Se<strong>da</strong>rebuli codna (uxilav, TvaliT SeumCnevel saunjesTan, simdidresTan),<br />
ra sWirdeba Wkuis moxmarebas (codna), ra elis ucodinar a<strong>da</strong>mians (maxeSi Tavis<br />
gayofa), ras gulisxmobs poeti am sityvebSi (<strong>da</strong>marcxebas)... ramd<strong>ena</strong>d misaRebia<br />
maTTvis poetis rCeva (am Temaze klasSi SeiZleba diskusiac ki gaimarTos, oRond<br />
moswavleebma aucileblad un<strong>da</strong> scadon sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba cxovrebiseuli<br />
faqtebiT, literaturuli masaliT, nanaxiT, gagoniliT...); gaivleba<br />
paraleli III klasSi Seswavlil ilia WavWavaZis cnobil gamonaTqvamTan: `codna<br />
simdidrea, mere imisTana madliani simdidre, rom, rac un<strong>da</strong> bevrs <strong>da</strong>urigo, bevrs<br />
gaunawilo, Sen ara <strong>da</strong>gakldeba-ra, Tu ar mogemateba~.<br />
maswavlebeli klass erTxel kidev Tavi<strong>da</strong>n bolomde akiTxebs leqss <strong>da</strong> yuradRebas<br />
amaxvilebs frazaze: `Tu kacsa codna ara aqvs, gastanjavs wuTisofeli~,<br />
gairkveva misi mniSvneloba (ucodinari a<strong>da</strong>miani cxovrebaSi <strong>da</strong>itanjeba) <strong>da</strong> isic,<br />
34
om poetis saTqmeli yvelaze naTlad am striqonSi Cans. eZlevaT termini aforizmi<br />
_ `aforizmi sxartulad gamoTqmuli azria, romelSic ganzogadebulia<br />
xalxuri sibrZne~.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ aforizmi uaxlovdeba<br />
an<strong>da</strong>zas, magram an<strong>da</strong>zisagan gansxvavebiT, aforizms aucileblad aqvs ritmuli<br />
wyoba, amave dros hyavs konkretuli avtori <strong>da</strong> aqe<strong>da</strong>n vrceldeba xalxSi.<br />
maswavlebeli klass axsenebs wina klasebSi Seswavlil `vefxistyaosnis~<br />
aforizmebs.<br />
wera _ sawerad moswavleebs vTavazobT `aqtivobebis rveulSi~ moTavsebul<br />
#1 <strong>da</strong> #2 <strong>da</strong>valebebs. Tavad maswavleblis ga<strong>da</strong>sawyvetia, romeli Seasrulebinos<br />
moswavleebs klasSi <strong>da</strong> romeli _ Sin.<br />
III. gramatikul masalaze muSaoba<br />
am gakveTilebze grZeldeba arsebiTi saxelis brunebaze <strong>da</strong>kvirveba. moswavleebi<br />
ecnobian brunvis niSnebs; arsebiTi saxelis fuZes, rogorc saxelis im<br />
nawils, romelsac brunvis niSnebi <strong>da</strong>erTvis. varjiSoben ama Tu im brunvis formi<strong>da</strong>n<br />
brunvis niSnebisa <strong>da</strong> fuZis gamoyofaze (ix. saxelmZRvanelo, agreTve _<br />
`aqtivobebis rveuli~, <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4).<br />
Sedegebis kodi: IV.3, IV.5, IV.6, IV.8, IV.10, IV.12, IV.13.<br />
35
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
SoTa rusTaveli (iakob gogebaSvilis mixedviT), `vefxistyaosnis~<br />
aforizmebi, arsebiTi saxelis bruneba<br />
nj{ofcj<br />
_ SoTa rusTavelisa <strong>da</strong> `vefxistyaosnis~ Sesaxeb martivi saganmanaTleblo<br />
informaciis miwodeba<br />
_ aRweriTi teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />
_ gabmuli Txroba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ `vefxistyaosnis~ aforizmebis gacnoba <strong>da</strong> analizi<br />
_ Seswavlili gramatikuli kategoriebis mixedviT arsebiTi saxelis morfologiuri<br />
garCeva<br />
_ brunvis niSnebis marTlwera<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle ecnoba martiv saganmanaTleblo informacias SoTa rusTavelisa<br />
<strong>da</strong> `vefxistyaosnis~ Sesaxeb<br />
_ kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ yofs mas nawilebad, adgens gegmas<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ ecnoba <strong>da</strong> aanalizebs `vefxistyaosnis~ aforizmebs<br />
_ wers<br />
_ eufleba brunvis niSnebis marTlweras<br />
_ muSaobs individualaurad, jgufurad, wyvilebSi<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs SoTa rusTavelis<br />
portrets, `vefxistyaosans~ <strong>da</strong> avalebs gaixsenon, ra ician am poetisa <strong>da</strong> misi poemis<br />
Sesaxeb. Sedgeba `gonebrivi ieriSis~ ruka: (es samuSao SeiZleba Sesruldes<br />
jgufebSic. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi. TiToeuli jgufis pasuxi<br />
gaanalizdeba <strong>da</strong> Sefasdeba klasSi).<br />
maswavlebeli ajamebs moswavleTa pasuxebs, awvdis <strong>da</strong>matebiT informaciasac.<br />
36
<strong>da</strong>iwera me-12 saukuneSi<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: SoTa rusTaveli (XII-XIII ss) msoflios udide-<br />
si humanisti poetia. Cv<strong>ena</strong>mde moRweulia misi erTaderTi poema ~vefxistyaosani~, romelSic<br />
gamoxatulia qarTveli eris umSvenieresi miswrafebani, umaRlesi idealebi.<br />
SoTa rusTavelis biografiuli cnobebi TiTqmis ar S<strong>ena</strong>xula, magram mravali xalxuri <strong>da</strong><br />
literaturuli gadmocemis, Tu samecniero hipoTezis mixedviT mkvlevarni askvnian:<br />
sruli ueWvelobiT mxolod imis Tqma SeiZleba, rom `vefxistyaosnis~ avtori saxelad<br />
SoTa, Tamar mefis Tanamedrove didgvarovani piri, iyo hereTis an rusTavis mflobeli. (aqe<strong>da</strong>n<br />
zedwodeba _ rusTaveli), saqarTvelos samefo karis meWurWleTuxucesi, romelmac xan<strong>da</strong>zmu-<br />
lobaSi SeakeTebina ierusalimis <strong>qarTuli</strong> jvris monasteri <strong>da</strong> moaxatvina svetebi. aq <strong>da</strong>msa-<br />
xurebis aRsaniSnavad monastris saaRape wignSi Seitanes misi saxeli, xolo monastris erT-erT<br />
svetze maqsime aRmsarebelisa <strong>da</strong> ioane <strong>da</strong>maskelis freskaTa Soris misi suraTi gamosaxes.<br />
varaudoben, rom `vefxistyaosani~ 1189-1207 wlebSia <strong>da</strong>werili. masSi asaxulia XI-XII sauku-<br />
neTa saqarTvelos sinamdvile. XII saukunis <strong>qarTuli</strong> saxelmwifos sidiade STagonebuli poetis<br />
azriT, saxelmwifoebrivi wyobis umaRlesi principi, centraluri monarqiaa.<br />
rusTavelis religia qristianobaa. igi XII saukunis <strong>qarTuli</strong> qristianuli saxelmwifos<br />
mkvidria, misi apologeti, Teisti. aRiarebs RmerTis arsebobas <strong>da</strong> sulis ukv<strong>da</strong>vebas, icis <strong>da</strong><br />
eyrdnoba biblias.<br />
. . .<br />
`vefxistyaosani~<br />
`vefxistyaosani~ dRes msoflios TiTqmis yvela <strong>ena</strong>zea Targmnili. zog <strong>ena</strong>ze ki magaliTad,<br />
rusul, inglisur, frangul, germanul <strong>da</strong> sxva enebze _ or-orjer.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs maswavlebeli.<br />
vinai<strong>da</strong>n teqsti aris aRweriTi, intonacia <strong>da</strong> kiTxvis tempi SeirCeva<br />
Sesabamisi. pauzebi keTdeba TiToeuli abzacis Semdeg.<br />
moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben teqsts, aixsneba gaugebari sityvebi<br />
<strong>da</strong> gamoTqmebi, gaanalizdeba aforizmebi. maswavlebeli klass avalebs teqsti<br />
waikiTxon Cumad, <strong>da</strong>yon nawilebad <strong>da</strong> Seadginon gegma (gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT<br />
xasiaTs miiRebs: a) SoTa rusTavelis vinaoba, b) `vefxistyaosnis~ mniSvneloba<br />
<strong>qarTuli</strong> literaturisaTvis, g) SoTa rusTavelis sibrZne, d) poemis ukv<strong>da</strong>veba).<br />
moswavleebi saubroben TiToeuli sakiTxis Sesaxeb, avseben mas <strong>da</strong>matebiTi informaciiTac.<br />
teqstis analizisas gairkveva, ras niSnavs `rusTaveli~, sai<strong>da</strong>n miiRo poemis<br />
avtorma es saxeli; ratom miiCneven am poemas genialur nawarmoebad; i. gogebaSvili<br />
(am Txzulebis avtori) ras miiCnevs `geniosTa xvedrad~; ra sityvebiT afasebs<br />
37<br />
<strong>da</strong>wera S. rusTavelma<br />
. . .
i. gogebaSvili SoTa rusTavels (uniWieresi poeti, brZeni), raSi gamoixateba poetis<br />
sibrZne (azrovnebiT win uswreb<strong>da</strong> Tavis dros), ra aforizmebs iyenebs poeti<br />
nawarmoebSi; rogor aris axsnili teqstSi TiToeuli aforizmis mniSvneloba...<br />
saxelmZRvaneloSi mocemulia sxva aforizmebic, moswavleebi kiTxuloben<br />
maT (maTi erTi nawili moswavleTaTvis ukve nacnobia III klasi<strong>da</strong>n), maswavleblis<br />
<strong>da</strong>xmarebiT aanalizeben <strong>da</strong> `aqtivobebis rveulSi~ asruleben #1 <strong>da</strong>valebas.<br />
3. Sejameba _ miRebul informacias moswavleebi ajameben wyvilebSi `ra<br />
vicodi SoTa rusTavelis Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs~ (`aqtivobebis<br />
rveuli~, #2).<br />
II. gramatikul masalaze muSaoba<br />
1. brunvis formebze <strong>da</strong>kvirveba _ saxelmZRvanelo, gv. 24.<br />
2. brunvis niSnebis marTlwera _ `aqtivobebis rveuli~, #3.<br />
3. arsebiTi saxelis garCeva Seswavlili gramatikuli kategoriebis<br />
mixedviT _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV.2, IV.6, IV.10, IV.13, IV.14.<br />
38
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
`WaSi Cavardnili kacis ambavi~ (nawyveti `vefxistyaosni<strong>da</strong>n~),<br />
arqaizmebi (terminis miwodebis gareSe), sxvaTa sityvis nawilaki<br />
-o -o, viTarebiTi brunvis niSnis (-ad) marTlwera<br />
nj{ofcj<br />
_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ teqstis arsebiTi enobriv-gramatikuli niSnebis amocnoba<br />
_ leqsikur <strong>da</strong> gramatikul arqaizmebze <strong>da</strong>kvirveba (terminis gareSe)<br />
_ paralelebis gavleba Seswavlil literturul nawarmoebebTan<br />
_ sxvaTa sityvis nawilakis (-o) marTlwera<br />
_ viTarebiTi brunvis niSnis (-ad) marTlwera<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />
_ gadmoscems mis Sinaarss rogorc TxrobiT, ise _ werilobiT<br />
_ avlebs paralelebs Seswavlil literaturul nawarmoebebTan <strong>da</strong><br />
akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />
_ akvirdeba leqsikur <strong>da</strong> gramatikul arqaizmebs<br />
_ varjiSobs orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaSi<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. teqstis kiTxva _ maswavlebeli Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs nawyvets,<br />
akiTxebs kiTxvaSi gawaful moswavlesac, Semdeg moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben<br />
teqsts, `sityvis salarosa~ <strong>da</strong> maswavleblis <strong>da</strong>xmarebiT xsnian gaugebar<br />
sityvebsa <strong>da</strong> frazebs, aSinaarseben TiToeul striqons <strong>da</strong> gadmoscemen wakiTxulis<br />
Sinaarss, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
`ori kaci ucxo adgilas midio<strong>da</strong>. ukana kacma wina kaci WaSi Cavardnili <strong>da</strong>inaxa,<br />
mivi<strong>da</strong> axlos, CasZaxo<strong>da</strong> <strong>da</strong> tiro<strong>da</strong>, `vais~ iZax<strong>da</strong>.<br />
ase uTxra: amxanago, mand iyavi <strong>da</strong> momicade, me Tokis mosatanad waval, min<strong>da</strong>,<br />
rom amogiyvano; qvemoT myofs gaecina, metad gaukvir<strong>da</strong>, <strong>da</strong>uyvira: rom ar <strong>da</strong>gicado,<br />
sad gageqce, sad wavide?~<br />
vinai<strong>da</strong>n teqsti enobrivi TvalsazrisiT sakmaod rTulia, maswavlebeli<br />
klass jer usvams Sinaarsze orientirebul kiTxvebs, romelTa pasuxebi wignSi<br />
39
un<strong>da</strong> amoikiTxon:<br />
_ sad midio<strong>da</strong> ori kaci?<br />
_ ra SeemTxva winamavals?<br />
_ rogor ga<strong>da</strong>wyvita ukan mimavalma misi <strong>da</strong>xmareba? ris motana ga<strong>da</strong>wyvita<br />
man?<br />
_ ra sTxova man WaSi Cavardnils?<br />
_ ra upasuxa WaSi Cavardnilma?...<br />
moswavleebi kiTxvebze pasuxebiT gadmoscemen teqstis Sinaarss. SeiZleba<br />
Sedges gegmac.<br />
<strong>da</strong>ismeba ufro maRali donis (analizze, sinTezze, Sefasebaze orientirebuli)<br />
kiTxvebic:<br />
_ ratom gaecina WaSi Cavardnils?<br />
_ ris Tqma surs poets am teqstiT mkiTxvelisaTvis?<br />
_ romeli an<strong>da</strong>za gagaxsen<strong>da</strong>T am teqstis kiTxvisas? (`wina kaci ukanas xidiao~).<br />
_ramd<strong>ena</strong>d Seefereba es an<strong>da</strong>za am teqsts? ratom fiqrobT ase?<br />
_ Seva<strong>da</strong>roT es nawarmoebi adre, III klasSi, Seswavlil sulxan-saba orbelianis<br />
igav-araks ~sayveduri tyveobaze uaresia~. ra saerTo aqvs am or teqsts?<br />
(msgavseba mxolod garegnulia, orive maTganSi ormoSi Cavrdnil kacsa <strong>da</strong> mis Svelazea<br />
saubari); gansxvavebuli? (gansxvavebulia azri: pirvel maTganSi saubaria<br />
imaze, rom sikeTe uxmaurod un<strong>da</strong> gakeTdes; meoreSi ki yuradReba gamaxvilebulia<br />
sityvaze, romlis Tqmisas aucileblad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vfiqrdeT, gaviTvaliswinoT<br />
saTqmelis Tqmis dro <strong>da</strong> adgili).<br />
teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>vleba (swori pasuxia b).<br />
werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba:<br />
1. arqaizmebze <strong>da</strong>kvirveba _ moswavleebi teqstSi eZeben sityvebs, romlebic<br />
dRes aRar ixmareba: Sigan, Cahyio<strong>da</strong>, izaxis, TokTa, qveSeTsa, mosaxmelad,<br />
Semohyivla... asaxeleben Zveli formiT gamoyenebul arsebiT saxelebs<br />
(kacni, TokTa...) <strong>da</strong> zmnebs (tirs, mwads, gaecinnes...).<br />
2. sxvaTa sityvis `-o~ marTlwera (saxelmZRvanelo, gv. 26)<br />
3. viTarebiTi brunvis niSnis (-ad) marTlwera (`aqtivobebis rveuli~,<br />
<strong>da</strong>valeba #2. am savarjiSos Sesrulebamde sasurvelia, moswavleebi vavarjiSoT<br />
orToepiaSi).<br />
Sedegebis kodi: IV.3, IV.4, IV.5, IV.6, IV.12, IV.13, IV.14.<br />
40
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
revaz inaniSvilis `Semodgomis dRe~, arsebiTi saxelis fuZe,<br />
arsebiTi saxelis fuZis monaxva<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ sakuTari <strong>da</strong>mokidebulebis gamoxatva wakiTxulis mimarT<br />
_ gabmul metyvelebaze muSaoba, Sinaarsis gadmocema (TxrobiT,<br />
werilobiT)<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ teqstis ageba, literaturuli personaJisaTvis werilis miwera<br />
_ arsebiTi saxelis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba, saxelis fuZis moZebna<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />
_ gamoxatavs Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT<br />
_ adgens gegmas<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss TxrobiT <strong>da</strong> werilobiT<br />
_ swers werils warmosaxviT adresats (literaturul personaJs)<br />
_ eufleba arsebiTi saxelis fuZis monaxvis xerxs<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba Catardes sxva<strong>da</strong>sxvanairad: a) maswavlebeli<br />
klass aZlevs sayrden sityvebs: `gviani Semodgoma,~ `yviTeli foTlebi~,<br />
`mSvenieri sanaxaoba~, `Semodgomis tye~... _ <strong>da</strong> avalebs Seadginon zepiri<br />
Txzuleba Semodgomis Sesaxeb. es samuSao umjobesia Sesruldes jgufurad; b)<br />
moswavleebi ixseneben wina klasebSi Seswavlil r. inaniSvilis nawarmoebebs <strong>da</strong><br />
saubroben maT Sesaxeb.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
revaz inaniSvili (1926-1991 w.w.), 1956 wels <strong>da</strong>amTavra Tbilisis saxelmwifo universitetis<br />
filologiis fakulteti; pirveli moTxroba `saxsovari~ gamoaqveyna lit. almanax `pirvel<br />
sxivSi~ 1950 wels, xolo moTxrobebis pirveli krebuli _ `pirveli moTxrobebi~ _ 1953 wels;<br />
gamosca ramdenime krebuli (`megobrisadmi minaweri werilebi<strong>da</strong>n~, `wveTebi foTlebze~, `cisferi<br />
gorgali~, `saRamo xanis Canawerebi~, `barisaken mifrinavs jafara~, `Citebis gamomzamTrebeli~...);<br />
1977 wels mieniWa rusTavelis premia; gansakuTrebiT nayofieria sabavSvo literaturis<br />
41
sferoSi. aris mravali saymawvilo moTxrobis avtori; misi Semoqmedebis mTavari Temaa <strong>qarTuli</strong><br />
sofeli; mwerals gaaCnia a<strong>da</strong>mianis sulSi Caxedvisa <strong>da</strong> TanagrZnobis udidesi unari; misi Semo-<br />
qmedebisaTvis niSandoblivia lirikuli Txroba, cocxali saxeebis Seqmnis xelovneba; misi sce-<br />
naris mixedviT ga<strong>da</strong>Rebulia sabavSvo kinofilmi `ar<strong>da</strong>degebi~.<br />
2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs teqsts<br />
gamometyvelebiT, teqstis didi nawili aRweriTia, amitom un<strong>da</strong> SeirCes sa-<br />
Tanado intonacia <strong>da</strong> tempi. moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil-nawil <strong>da</strong><br />
xsnian gaugebar sityvebsa <strong>da</strong> gamoTqmebs. Cumi kiTxvis procesSi ki teqsts yofen<br />
calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben (gegmis Sedg<strong>ena</strong>). gegma savaraudod aseT saxes<br />
miiRebs:<br />
Semodgoma xeobaSi<br />
Tevzebiani tbori<br />
<strong>da</strong>sveneba tyeSi<br />
mSvenieri sanaxaoba<br />
lamazi dRis <strong>da</strong>bneleba<br />
moswavleebi gegmis mixedviT hyvebian wakiTxulis Sinaarss; Semdeg ki airCeven<br />
erT-erT sakiTxs, romelic, maTi azriT, yvelaze mniSvnelovania am nawarmoebSi,<br />
<strong>da</strong> werilobiT gadmoscemen mis Sinaarss (<strong>da</strong>vlebebi #1 <strong>da</strong> #2).<br />
3. teqstis analizi _ gairkveva, rogor aRwers mwerali nawarmoebSi Semodgomis<br />
tyes, romel zedsarTav saxelebs iyenebs am mizniT (Camocvenili fo-<br />
Tlebi, mwvane mdinare, yviTlad abrialebuli xeebi, kvirteb<strong>da</strong>berili wvrili<br />
totebi...), ram moxibla igi tyeSi, ra wamoiRo man tyi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> ratom, ratom uZRvna<br />
man madloba miwas, rogor gamoxata man Tavisi madliereba, ra ganwyoba <strong>da</strong>eufla<br />
mas am sanaxaobis xilvis Semdeg, ratom Seecvala mas ganwyoba, romeli sityvebiT<br />
gadmogvcems mwerali Tavis ganwyobis Secvlas (`naTel, lamaz dRes uceb ga<strong>da</strong>efara<br />
Talxi~), ris Tqma surs mwerals CvenTvis (a<strong>da</strong>miani anadgurebs bunebis mSvenebas),<br />
Tu Secvlian rames am nawarmoebSi <strong>da</strong> rogor...<br />
teqstis gaazrebas exmareba `rveulSi~ moTavsebuli testuri <strong>da</strong>valeba<br />
(swori pasuxia a).<br />
4. werilis miwera warmosaxviTi personaJisadmi (wyvilebSi muSaoba)<br />
<strong>da</strong>valeba #3 _ weris <strong>da</strong>wyebamde moswavleebi ixseneben, rogor iwereba werili,<br />
ra aris aucilebeli misi werisas _ konvertze misamarTis, adresatisa <strong>da</strong><br />
adresantis (gamgzavnis) _ miTiTeba; rogor iwyeben werilis weras _ adresatisadmi<br />
mimarTviT, ras weren werili bolos _ gamgzavnis saxelsa <strong>da</strong> TariRs...<br />
42
II. gramatikul masalaze muSaoba<br />
arsebiTi saxelis fuZis monaxva_ moswavleebi teqstis pirvel abzacSi<br />
eZeben arsebiT saxelebs (zamTari, gazafxuli, zafxuli, Semodgoma, foTlebi,<br />
wnoris, fesvebi, xeebi, totebi, eklebi..), ajgufeben maT ricxvis mixedviT, gansazRvraven<br />
maTi brunvis formas, gamoyofen brunvis niSnebs... svamen arsebiT<br />
saxelebs _ gazafxuli, zafxuli _ moTxrobiT brunvaSi: gazafxul-ma, zafxulma;<br />
acileben brunvis niSans. eZlevaT <strong>da</strong>skvna _ Tu arsebiT saxels CavsvamT<br />
moTxrobiT brunvaSi <strong>da</strong> CamovacilebT brunvis niSans, <strong>da</strong>rCeba fuZe. am SemTxvevaSi<br />
arsebiTi saxelebis fuZeebia: gazafxul, zafxul.<br />
varjiSoben sxva boloTanxmovniani fuZeukumSveli saxelebis fuZeebis monaxvaze<br />
(saxelmZRv. gv. 29), am codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV.3, IV.4, IV.5, IV.6, IV.7, IV.13, IV.14.<br />
43
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
vaJa-fSavelas `Svlis nukris naambobi~ (nawyveti), arsebiTi saxelis<br />
brunebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli marTlweris sakiTxebi _ ori m<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />
_ saganTSorisi kavSiri ekologiasTan<br />
_ wakiTxulis mimarT sakuTari <strong>da</strong>mokidebulebis gamoxatva<br />
_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />
_ gabmul metyvelebaze varjiSi<br />
_ sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />
_ marTlweris Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts, avlebs paralelebs bunebismetyvelebis<br />
gakveTilebze miRebul informaciasTan<br />
_ gamoxatavs <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs,<br />
asabuTebs Tavis azrs<br />
_ adgens gegmas<br />
_ wers<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss I-sa <strong>da</strong> III pirSi<br />
_ ecnoba vaJa-fSavelas Sesaxeb martiv saganmanaTleblo informacias<br />
_ varjiSobs marTlwarmoTqmasa <strong>da</strong> marTlweraSi<br />
_ Camowers sakiTxebs literaturul personaJTan warmosaxviTi interviusaTvis<br />
_ muSaobs individualurad, wyvilebSi<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba Catardes sxva<strong>da</strong>sxvanairad: a) maswavlebeli<br />
klass sTavazobs Temas: `a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong> cocxali buneba~. moswavleebi<br />
saubroben bunebis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb, a<strong>da</strong>mianisa <strong>da</strong> cxovelTa samyaros <strong>da</strong>mokidebulebaze;<br />
b) klasi ixsenebs wina klasebSi Seswavlil vaJa-fSavelas leqsebs <strong>da</strong><br />
im informacias, rac maT ukve ician am poetis Sesaxeb. maswavlebeli avsebs <strong>da</strong><br />
ajamebs am informacias.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
vaJa-fSavela (luka razikaSvili, 1861-1915) <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> sofel CargalSi (axlandeli duSeTis<br />
raioni). rva wlamde CargalSi izrdebo<strong>da</strong> jer swavlob<strong>da</strong> Telavis sasuliero saswavlebelSi,<br />
Semdeg 1877-79 wlebSi Tbilisis samaswavleblo institutTan arsebul orklasian samoqalaqo<br />
44
saswavlebelSi, 1879 wli<strong>da</strong>n goris samaswavleblo seminariaSi, romelic <strong>da</strong>amTavra 1882 wels.<br />
1883-84 wlebSi peterburgis universitetis iuridiuli fakultetis Tavisufali msmeneli<br />
iyo. xelmokleobis gamo universiteti <strong>da</strong>tova <strong>da</strong> maswavlebloba <strong>da</strong>iwyo mTis soflebSi. 1888<br />
wli<strong>da</strong>n ki CargalSi <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong>. aq <strong>da</strong>iwera misi genialuri poemebi, leqsebi, moTxrobebi. dro<strong>da</strong>dro<br />
cxen ze ga<strong>da</strong>kidebuli xurjiniT TbilisSi Camohqon<strong>da</strong> Tavisi nawerebi. mZime cxovrebam<br />
<strong>da</strong> gaWirvebam adre Searyia vaJas janmrTeloba <strong>da</strong> 54 wlisa gar<strong>da</strong>icvala TbilisSi, hospitlis<br />
palataSi (amJamindeli saxelmwifo universitetis Senoba). sikvdilis win axlad moTibuli balaxi<br />
<strong>da</strong> mTis wyaro inatra... <strong>da</strong>krZales didubis panTeonSi 1935 wels misi neSti mTawmin<strong>da</strong>ze<br />
ga<strong>da</strong>asvenes.<br />
vaJas SemoqmedebaSi cxovreba <strong>da</strong> samyaro sinaTlis <strong>da</strong> sibnelis, sikeTisa <strong>da</strong> borotebis<br />
<strong>da</strong>usrulebeli Widilis saxiTaa warmodgenili.<br />
qarTvel poetTa Soris vaJa yvelaze Rrmad Caswv<strong>da</strong> bunebis saidumloebas. poetisaTvis<br />
mSveniereba ganfenilia sinamdvilis auracxel konkretul formaSi. sicocxle mTeli Tavisi<br />
nairferobiT, maRali gonierebis <strong>da</strong> sikeTis gansaxierebad warmoudgenia.<br />
vaJam uRrmesi gavl<strong>ena</strong> moaxdina qarTveli xalxis erovnul TviTSegnebaze, mis Txzulebeb-<br />
Si samSoblo <strong>da</strong>naxulia rogorc `qveyniuri RmerTi~. es RmerTi mravalsaxovania, ZiriTa<strong>da</strong>d ori<br />
saxiT vlindeba, rogorc maradiuli, zedrouli, `didi iveria~ <strong>da</strong> rogorc ~jvarcmuli fiqri~.<br />
vaJasaTvis eri ukv<strong>da</strong>vi fenomenia, igi SeiZleba Semcirdes an <strong>da</strong>knindes, magram mis uRrmes arsebaSi<br />
xeluxleblad aris S<strong>ena</strong>xuli pirveladi dvrita, ganaxlebisa <strong>da</strong> aRdgomis <strong>da</strong>uTrgunveli<br />
potencia.<br />
vaJa-fSavela, rogorc moqalaqe <strong>da</strong> poeti, mxne patrioti iyo, man udidesi gavl<strong>ena</strong> moaxdina<br />
qarTveli xalxis erovnul gaTviTcnobierebaze, manve <strong>da</strong>amkvidra qarTul poeziaSi pirovnuli<br />
srulyofis _ `kai ymis~ kulti, romlis mniSvneloba ganuzomelia.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ maswavlebeli teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde<br />
kiTxulobs gamometyvelebiT. Semdeg moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil <strong>da</strong><br />
xsnian gaugebar sityvebsa <strong>da</strong> gamoTqmebs, risTvisac iyeneben `sityvis salaros.~<br />
teqstis analizisas gairkveva, ra aris Svlis nukris sa<strong>da</strong>rdebeli, ra awuxebs mas<br />
yvelaze metad, ratom sayvedurobs igi a<strong>da</strong>mians; am teqstis mixedviT, rogoria<br />
Svlis nukri, misi de<strong>da</strong>, a<strong>da</strong>miani; a<strong>da</strong>mianis ra Tviseba Cans (moswavleebi teqstSi<br />
eZeben saTanado adgilebs <strong>da</strong> iSvelieben sakuTari mosazrebis <strong>da</strong>sabuTebisas); ra<br />
aris am teqstis mTavari saTqmeli; ra saerTo aqvs mas wina gakveTilze wakiTxul<br />
r. inaniSvilis moTxrobasTan; Tu Cans nawarmoebSi mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba momx<strong>da</strong>ris<br />
mimarT; rogoria Tavad moswavleebis <strong>da</strong>mokidebuleba wakiTxuli teqstisadmi,<br />
ratom... riT asabuTeben Tavis azrs, rogor gaagrZeleben moTxrobas,<br />
rogor <strong>da</strong>sasruls mouZebnian mas...<br />
moswavleebi varjiSoben teqstis gamometyvelebiT kiTxvaze, SeiZleba<br />
Catardes erTgvari Sejibric.<br />
3. wera _ moswavleebi adgenen gegmas <strong>da</strong> am gegmis mixedviT weren `Svlis<br />
nukris Civili~ (<strong>da</strong>valeba #1); wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba #2 _ gaesaubreT<br />
Svlis nukrs.<br />
45
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1.sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ moswavleebi akvirdebian rogor, romeli<br />
gmiris saSualebiT gadmogvcems mwerali Tavis saTqmels (Svlis nukris saSualebiT),<br />
ratom mimarTavs am xerxs mwerali (ufro metad rom moaxdinos mkiTxvelze<br />
zemoqmedeba, ufro zustad rom uTxras mkiTxvels Tavisi saTqmeli...); ra<br />
Seicvlebo<strong>da</strong>, Tu mwerali Tavad mogviTxrob<strong>da</strong> am ambavs. moswavleebi wakiTxulis<br />
Sinaarss yvebian III pirSi.<br />
2. <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>debebi:<br />
`irem... irems balaxi miawo<strong>da</strong>~,<br />
`<strong>da</strong>Wrilma lom... Rriali <strong>da</strong>iwyo~,<br />
`qaTam... Cxrika, Cxrika <strong>da</strong> Tavisi <strong>da</strong>saklavi <strong>da</strong>na gamoCxrika~.<br />
moswavleebi Tavis adgilas svamen moTxrobiTi brunvis niSans <strong>da</strong> akvirdebian<br />
sityvebSi: `iremma~, `lomma~, `qaTamma~ _ ramdeni m iyris Tavs, ratom (erTi<br />
fuZis <strong>da</strong>boloebaa, meore _ moTxrobiTi brunvis niSnis nawili); varjiSoben am<br />
orTogramebis marTlwarmoTqmasa <strong>da</strong> marTlweraze; asaxeleben arsebiT saxelebs,<br />
romelTa fuZe m-ze mTavrdeba (<strong>da</strong>valeba #3); werilobiT asruleben #4<br />
<strong>da</strong>valebas.<br />
Sedegebis kodi: IV.1, IV.2, IV.3, IV.6, IV.7, IV.8, IV.9, IV.12, IV.14<br />
gakveTilis Tema: vaJa-fSavelas `arwivi~, arsebiTi saxelis brunebasTan<br />
<strong>da</strong>kavSirebuli marTlweris sakiTxi (ori s) _ am masalis <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels<br />
vandobT.<br />
46
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
sergo kldiaSvilis `orbi~, arsebiTi saxelis ricxvi,<br />
mr. ricxvis formanti -eb<br />
nj{ofcj<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ moswavleebSi kritikuli azrovnebis formireba<br />
_ saganTSoris kavSiri ekologiasTan<br />
_ teqstis enobriv-gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ arsebiTi saxelis mravlobiTi ricxvis formantis (-eb) gacnoba<br />
_ arsebiTi saxelis morfologiuri garCeva Seswavlili gramatikuli kategoriebis<br />
mixedviT<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ adgens gegmas, gadmoscems wakiTxulis Sinaarss rogorc I, ise _ III pirSi<br />
_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad, individualurad<br />
_ akvirdeba mxatvruli teqstis <strong>ena</strong>s<br />
_ ecnoba arsebiTo saxelis mr. ricxvis -eb sufiqss<br />
_ arCevs arsebiT saxels Seswavlili gramatikuli kategoriebis mixedviT<br />
_ wers<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
kldiaSvili sergo <strong>da</strong>viTis Ze, 1893_1986 wlebi, <strong>da</strong>amTavra quTaisis gimnazia, swavlob<strong>da</strong><br />
moskovis universitetis iuridiul fakultetze, mamasTan (cnobil mweral <strong>da</strong>viT kldiaSvilTan)<br />
erTad monawileob<strong>da</strong> I msoflio omSi, saqarTveloSi <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> 1917 wels. misi pirveli prozauli<br />
miniaturebi <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> 1911 wels Tbilisis gazeT `sinaTleSi~, 1916 wli<strong>da</strong>n `cisferyanwelTa~<br />
erT-erTi <strong>da</strong>maarsebeli <strong>da</strong> aqtiuri wevria. mwerali novelis Janris erT-erTi ubrwyinvalesi ostatia.<br />
mwerlis yuradRebis centrSia a<strong>da</strong>miani Semoqmedi, a<strong>da</strong>miani patrioti. mas ekuTvnis mTeli<br />
cikli svanuri moTxrobebisa. gansakuTrebuli popularobiT sargeblobs misi `laxun<strong>da</strong>relis<br />
Tavga<strong>da</strong>savali~. avtoria novelebisa: `Winka biWebi~, `obrodi~, `gorgasalis Tasi~, `serafiti~,<br />
47
`Semodgomis wvima~, `jor<strong>da</strong>no bruno.~.. aqtiurad muSaob<strong>da</strong> dramaturgiaSic, misi piesebi (`gmir-<br />
Ta Taoba~, `irmis xevi~, `<strong>da</strong>bruneba~...) warmatebiT idgmebo<strong>da</strong> <strong>qarTuli</strong> Teatris sc<strong>ena</strong>ze. Targm-<br />
nilia mraval <strong>ena</strong>ze.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ moswavleebi teqsts kiTxuloben pauzebiT,<br />
TiToeuli pauzis Semdeg gamoTqvamen varauds movl<strong>ena</strong>Ta SesaZlo ganviTarebis<br />
Sesaxeb <strong>da</strong> asabuTeben sakuTar Sexedulebas, gza<strong>da</strong>gza, kiTxvis procesSive, aixsneba<br />
gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. maswavleblis miTiTebiT moswavleebi<br />
teqsts yofen calkeul, azrobrivad <strong>da</strong>srulebul monakveTebad <strong>da</strong> adgenen gegmas,<br />
aseve teqsts kiTxuloben gamokrebiT _ mag. moZebneT <strong>da</strong> waikiTxeT teqstSi<br />
is monakveTi, sa<strong>da</strong>c aRwerilia: a) svaneTis buneba, b) svaneTis mosaxleoba, g)<br />
sanadirod mzadeba, g) monadireTa imedgacrueba, d) brZola frinvelebTan,<br />
e) <strong>da</strong>Wrili orbi, v) maspinZlis ukmayofileba... gaanalizdeba saqarTvelos<br />
romeli kuTxea teqstSi aRwerili; rogor aRwers mwerali svaneTsa <strong>da</strong> svanebs;<br />
rogoria a<strong>da</strong>miani bunebasTan <strong>da</strong>mokidebulebaSi; sad, nawarmoebis romel adgilas<br />
Cans es; rogoria Tavad mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba bunebisadmi (mas uyvars<br />
buneba, guli stkiva, roca a<strong>da</strong>mianisagan ganadgurebuls xe<strong>da</strong>vs mas, tkbeba bunebis<br />
mSvenebiT, magram amave dros arc TviTon ufrTxildeba cocxal bunebas...),<br />
momx<strong>da</strong>risadmi (Tav<strong>da</strong>pirvelad mwerali jerovanad ver afasebs momx<strong>da</strong>rs _ `ra<br />
un<strong>da</strong> eqna CemTvis frinvels, Tun<strong>da</strong>c iseTs, rogoric orbia~, Semdeg ki SeSindeba<br />
_ `bolos ga<strong>da</strong>visrole misken bartyebi <strong>da</strong> kldi<strong>da</strong>n saswrafod Camovcocdi~)...<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisTvis _ orbi, frinvelTa gvari SavardnisnairTa<br />
rigisa. tanad didia. misi sxeulis sigrZe 1 m-s aRwevs; frTebis Slili _ 2,5 m-s, masa _ 8 kg-s.<br />
gavrcelebulia evropaSi, aziasa <strong>da</strong> Crd. afrikaSi. saqarTveloSi garcelebuli orbi mTamaRalas<br />
tipia, budobs kldeebze, xevebsa <strong>da</strong> borcvebze, frenisas vertikalurad aRwevs 3400 m simaRles.<br />
Cveulebriv debs 1 kvercxs, kruxobs orive mSobeli 45-54 dRes. ikvebeba mZoriT. saqarTveloSi<br />
misi raodenoba Tan<strong>da</strong>Tan klebulobs, Setanilia `wiTel wignSi~.<br />
sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia a), aseve _ <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong><br />
#2.<br />
3. wera _ <strong>da</strong>valeba #3.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen<br />
jer I, Semdeg _ III pirSi.<br />
2. arsebiTi saxelis ricxvi _ <strong>da</strong>valebebi #4 <strong>da</strong> #5.<br />
3. ricxvSi monacvle zmnebze <strong>da</strong>kvirveba (praqtikulad): bartyebi ubeSi<br />
Cavisxi _ bartyi ubeSi Cavisvi, <strong>da</strong>Tvebi <strong>da</strong>vxoceT _ <strong>da</strong>Tvi movkali.<br />
Sedegebis kodi: IV.1, IV.2, IV.3, IV.4, IV.6, IV.7, IV.10, IV.12, IV.14<br />
48
momdevno ori Temis _ svanuri zRapris `swor-mrudis makrateli~ <strong>da</strong> megruli<br />
leqsis `bJa di<strong>da</strong> re Cqimi~ _ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />
gTavazobT <strong>da</strong>matebiT informacias qarTveluri enebis Sesaxeb:<br />
msoflioSi mravali <strong>ena</strong>a. maTSi gamoiyofa saerTo warmoSobis enebi, romelTac<br />
monaTesave enebi hqvia. monaTesave enebi momdinareobs erTi winare enis, `fuZeenis~,<br />
dialeqtebisagan, romlebic garkveul periodSi <strong>da</strong>Sordnen erTmaneTs <strong>da</strong><br />
<strong>da</strong>moukidebel enebad iqcnen. saerTo warmoSobis enebi qmnian monaTesave <strong>ena</strong>Ta<br />
ojaxs. gamoyofen aseT <strong>ena</strong>Ta ramdenime ojaxs.<br />
<strong>qarTuli</strong> enis sxva enebTan mimarTebis garkvevas didi mecnieruli interesi<br />
axlavs. amJamad kargad aris gamokvleuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgenili, rom <strong>qarTuli</strong>s monaTesave<br />
enebia zanuri (megrul-Wanuri) <strong>da</strong> svanuri. es sami monaTesave <strong>ena</strong> qmnis qarTvelur<br />
<strong>ena</strong>Ta jgufs. es enebi momdinareobs erTi saerTo winare enis dialeqtebisagan,<br />
romlebic droTa ganmavlobaSi <strong>da</strong>scildnen erTmaneTs <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebel<br />
enebad iqcnen (Tumca zogierTi mkvlevar maT dResac dialeqtebad Tvlis), aqvT<br />
sakuTari leqsikuri Sedgeniloba <strong>da</strong> gramatikuli wyoba. amaTgan <strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong><br />
erovnuli <strong>ena</strong>a, zanuri <strong>da</strong> svanuri ki tomobrivi enebia.<br />
<strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong> Zveli samwerlobo <strong>ena</strong>a, Zveli mwerlobis enebs kulturul<br />
enebs uwodeben; maSasa<strong>da</strong>me, <strong>qarTuli</strong> kulturul <strong>ena</strong>Ta ricxvs ganekuTvneba.<br />
igi yvela <strong>qarTuli</strong> tomis saerTo saliteraturo <strong>ena</strong> iyo istoriulad <strong>da</strong> aris<br />
dResac. is qarTvelebis saerTo erovnuli <strong>ena</strong>a.<br />
qarTveluri enebis sxva enebTan naTesaobis Taobaze ramdenime Teoria arsebobs,<br />
magram es sakiTxi sabolood ar aris gamokvleuli. amJamad gavrcelebuli<br />
Sexedulebis Tanaxmad (romlis avtorebic arian i. javaxiSvili <strong>da</strong> arn. Ciqobava),<br />
qarTveluri enebi <strong>ena</strong>Tesaveba mTis kavkasiur enebs <strong>da</strong> sxva jgufebTan<br />
(afxazur-adiReur, <strong>da</strong>Restnur <strong>da</strong> qistur-bacbur enebTan) erTad qmnian mTis<br />
iberiul-kavkasiur <strong>ena</strong>Ta ojaxs, Tumca am sakiTxze arsebobs mecnierTa radikalurad<br />
gansxvavebuli Sexedulebebic (n. mari, T. gamyreliZe...).<br />
49
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
murman lebaniZis `zamTris piri~, arsebiTi saxelis ricxvTan<br />
<strong>da</strong>kavSirebuli marTlweris sakiTxi (ori e)<br />
nj{ofcj<br />
_ poeturi teqstis aRqma<br />
_ gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ martivi aRweriTi teqstebis Seqmna <strong>da</strong> wera<br />
_ orToepiuli <strong>da</strong> orTografiuli Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs leqss<br />
_ ecnoba axal leqsikur erTeulebs, iyenebs maT metyvelebaSi<br />
_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaze<br />
_ qmnis martiv aRweriT teqstebs sayrdeni sityvebisa <strong>da</strong> frazebis gamoyenebiT<br />
_ wers<br />
_ varjiSobs orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaSi<br />
_ muSaobs jgufurad, individualurad<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs jgufebad, TiToeul<br />
jgufs aZlevs <strong>da</strong>valebas _ gaiazron fraza `zamTris piri~ <strong>da</strong> aagon martivi<br />
teqsti am saTauris mixedviT. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi. pasuxebis<br />
prezentacia <strong>da</strong> analizi xdeba klasis aqtiuri monawleobiT.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
murman lebaniZe, 1922-2002, cnobili qarTveli poeti, rusTavelis premiis laureati, 1948<br />
wels <strong>da</strong>amTavra Tbilisis saxelmwifo universitetis filologiis fakulteti, monawileob<strong>da</strong> II<br />
msoflio omSi (1942-43 w), 1946 wli<strong>da</strong>n muSaob<strong>da</strong> Jurnal-gazeTebis re<strong>da</strong>qciebSi, iyo rusTavelis<br />
sax. saxelmwifo premiebis komitetis pasuxismgebeli mdivani, lirikuli leqsebis pirveli krebuli<br />
gamoaqveyna 1950 wels, aqtiurad moRvaweob<strong>da</strong> sabavSvo mwerlobaSi.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ maswavlebeli klass leqss ukiTxavs gamometyvelebiT,<br />
Semdeg aZlevs <strong>da</strong>valebas _ waikiTxon leqsi Cumad, moZebnon <strong>da</strong> axsnan<br />
gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, gamoiyenon am mizniT `sityvis salaro~;<br />
50
moiniSnon is ucnobi sityvebic, romlebic wignSi ar aris axsnili. am sityvebis<br />
axsna xdeba klasis saerTo ZalebiT.<br />
gairkveva, weliwadis ra droa aRwerili nawarmoebSi, ras uwodebs poeti<br />
`zamTris pirs~ (Semodgomis miwuruls, noembris <strong>da</strong>mlevs), <strong>da</strong>asabuTon leqsis<br />
mixedviT (rTveli <strong>da</strong>mTavrebulia, mosavali <strong>da</strong>binavebuli; buneba gayuCebula _<br />
`arca qviTqviTi mwyris, arca gugulis gugu~; mTebi <strong>da</strong>Tovlilia, sacaa barSic<br />
moTovs, nislia, civa, xalxi buxars mihficxebia...); rogor aris aRwerili buneba<br />
(`Cadis <strong>da</strong>Rlili mze~, `kentad SerCenili foToli~, `wvims, saceriviT cris~,<br />
`<strong>da</strong>patarav<strong>da</strong> dRe~...); akvirvebs mxatvrul saxeebze (saTanado terminis gareSe):<br />
` Cadis <strong>da</strong>Rlili mze~, `Tavi waukravT mTebs Tovlisfer CabalaxiT~, `<strong>da</strong>ko<strong>da</strong>laobs<br />
yrud sadRac najaxi tyeSi~...<br />
leqsis mixedviT aRweren zamTris pirs soflad, sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />
aseve sayrdeni sityvebis gamoyenebiT aRweren wlis amave dros qalaqad (<strong>da</strong>valeba<br />
#2).<br />
moswavleebi varjiSoben leqsis gamometyvelebiT kiTxvaze. SeiZleba<br />
Catardes erTgvari Sejibric.<br />
II. enobriv masalaze muSaoba<br />
1. leqsikaze <strong>da</strong>kvirveba _ a<strong>da</strong>mianis Sroma-saqmianobis amsaxeli leqsika<br />
teqstSi (rTveli, simindis texa, xvna), a<strong>da</strong>mianTa xmianobis amsaxveli leqsika (yi-<br />
Jini, simRera, laparaki), cxovelTa <strong>da</strong> frinvelTa xmianobis amsaxveli leqsika<br />
(burvakis Rrutuni, mwyris qviTqviTi, gugulis gugu), wylis xmianoba (Cxriali),<br />
wisqvilis xmianoba (RuRuni)... igoneben frinvelTa <strong>da</strong> cxovelTa xmianobis<br />
amsaxvel sxva leqsikur erTeulebsac (qaTmis kakani, in<strong>da</strong>uris kivkivi, batis<br />
sisini, bayayis yiyini, Zroxis zmuili, cxenis Wixvini, ZaRlis yefa/Rr<strong>ena</strong>...).<br />
2. orTografiasa <strong>da</strong> orToepiaze varjiSi _ saxelmZRvanelo, gv. 46. `aqtivobebis<br />
rveuli~, <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4.<br />
momdevno Temis: n. kecxovelis `bunebis kalen<strong>da</strong>ri~, sityvaTa ganmeoreba<br />
wina<strong>da</strong>debaSi <strong>da</strong> misi Tavi<strong>da</strong>n acileba _ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
niko kecxoveli (1897-1983 w), cnobili botanikosi, mwerali <strong>da</strong> sazogado moRvawe. <strong>qarTuli</strong><br />
botanikuri skolis fuZemdebeli, mecn. doqtori, akademikosi, Tsu reqtori 1945-52 wlebSi.<br />
samecniero SromebTan erTad aqvs mravali lit. narkvevi, novela <strong>da</strong> moTxroba, romlebic saqarTvelos<br />
bunebasa <strong>da</strong> mis <strong>da</strong>cvas exeba. 1974 w. mieniWa rusTavelis premia.<br />
51
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
guram rCeuliSvilis `Semodgoma babua kotesi~,<br />
piris nacvalsaxelebis: me, Sen, is _ gacnoba.<br />
nj{ofcj<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ wakiTxulis Sefaseba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> sakuTari azris<br />
<strong>da</strong>sabuTeba.<br />
_ literaturul personaJTa martivi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ literaturul personaJebTan gasaubreba<br />
_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba<br />
_ teqstis monakveTebad <strong>da</strong>yofa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba<br />
_ dialogze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ piris nacvalsaxelebze: me, Sen, is (igi) <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ punqtuaciasa <strong>da</strong> intonaciaze varjiSi<br />
brujwpcfcj<br />
5 sanimuSo gakveTilis sc<strong>ena</strong>ri<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ gadmoscems teqstis Sinaarss<br />
_ gamoxatavs <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs,<br />
asabuTebs sakuTar azrs<br />
_ Camowers sakiTxebs (kiTxvebs) literaturul personaJTan<br />
gasaubrebisaTvis, wers mosalodnel pasuxebsac<br />
_ martivad axasiaTebs lit. personaJebs<br />
_ yofs teqsts monakveTebad <strong>da</strong> asaTaurebs<br />
_ avlens Tavis fantazias moTxrobis gagrZelebisas<br />
_ varjiSobs piris nacvalsaxelebis: me, Sen, is (igi) _ praqtikul<br />
gamoyenebaze.<br />
_ eufleba punqtuaciursa <strong>da</strong> intonaciur Cvevebs<br />
I gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (7 wuTi):<br />
maswavlebeli klass SesTavazebs <strong>da</strong>valebas _ gaiazron fraza: `Semodgomaze<br />
Sromasa <strong>da</strong> fusfusSi Ramdeba~. klass yofs or jgufad, erT jgufs avalebs<br />
es fraza <strong>da</strong>ukavSiron sofels, meores ki _ qalaqs, gaamaxvilon yuradReba am<br />
dros a<strong>da</strong>mianis Sroma-saqmianobaze. moxdeba Sesrulebuli samuSaos prezentacia.<br />
TiToeuli jgufi gvTavazobs Tavis mosazrebebs am sakiTxis irgvliv. moqmedebs<br />
principi: yvelas azri sayuradReboa. maswavlebeli ar ereva moswavleTa<br />
pasuxebSi, iZleva mxolod gezs, rom sworad warimarTos diskusia.<br />
52
moswavleebi ixseneben magaliTebs cxovrebi<strong>da</strong>n, literaturuli masali<strong>da</strong>n,<br />
amyareben TavianT mosazrebebs saTanado argumentebis moSveliebiT. am etapze<br />
mTavaria ara mxolod WeSmaritebis Zieba, aramed diskusiis xelovnebis Tan<strong>da</strong>-<br />
TanobiT <strong>da</strong>uflebac. mosm<strong>ena</strong>, sxvisi azris pativiscema, sakuTari mosazrebis<br />
Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavlebelTaTvis:<br />
1. qarTveli mwerali guram rCeuliSvili (4.VI.1934, Tbilisi, 23.VIII.1960, gagra, <strong>da</strong>krZalulia<br />
TbilisSi). <strong>da</strong>amTavra Tbilisis saxelmwifo universitetis istoriis fakulteti (1957 w.)<br />
pirveli moTxrobebi, romlebsac didi warmateba xv<strong>da</strong>T, `ciskarSi~ gamoqveyn<strong>da</strong> 1957 wels. sul<br />
oTxiode weli iRvawa samwerlo sarbielze. 26 wlisa tragikulad <strong>da</strong>iRupa. moTxrobaTa pirveli<br />
krebuli `salamura~ gamoqveyn<strong>da</strong> mwerlis gar<strong>da</strong>cvalebis Semdeg (1961 w.). misi ZiriTadi krebulebia:<br />
`moTxrobebi, piesa~ (1965), `moTxrobebi~ (1977), romlebmac sayovelTao popularoba<br />
moipova. misma literaturulma memkvidreobam (moTxrobebi, novelebi, miniaturebi, piesa) mniSvnelovani<br />
kvali <strong>da</strong>amCnia Tanamedrove <strong>qarTuli</strong> prozis ganviTarebas.<br />
guram rCeuliSvilis moTxrobebi Targmnilia germanul, ungrul, bulgarul, Cexur, litvur,<br />
rusul enebze.<br />
2. Tveebis saxelebi<br />
dRevandeli Zvel<strong>qarTuli</strong><br />
ianvari apnisi<br />
Tebervali surwyunisi<br />
marti mirkani<br />
aprili igrika<br />
maisi vardobisTve<br />
ivnisi TibaTve<br />
ivlisi mkaTaTve<br />
agvisto mariamobisTve<br />
seqtemberi enkenisTve<br />
oqtomberi RvinobisTve<br />
noemberi giorgobisTve<br />
dekemberi qristeSobisTve<br />
aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (16 wuTi):<br />
maswavlebeli gamometyvelebiT kiTxulobs teqstis nawils (Tavi<strong>da</strong>n ...<br />
`babua kote mogonebebSi CaiZira~), Semdeg kiTxvas ganagrZobs 2-3 moswavle. am<br />
dros gasaTvaliswinebelia is faqti, rom teqstis erTi nawili dialogis formisaa,<br />
amasTan mravla<strong>da</strong>a kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi (kiTxviT-Zaxilisac),<br />
amitom aucilebelia, SeirCes saTanado intonacia <strong>da</strong> tempi.<br />
ganmeorebiTi nawil-nawil kiTxvis dros moswavleTa ZalebiT <strong>da</strong>iZebneba <strong>da</strong><br />
maTive monawileobiT aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi: mtris Tvals ar<br />
<strong>da</strong><strong>ena</strong>xveba _ metad kargia; yasi<strong>da</strong>d _ mosaCveneblad, gangeb; gulic moeca _<br />
gaTamam<strong>da</strong>, gamxnev<strong>da</strong>; civad Semobrun<strong>da</strong> _ gulgrilad, ugulod, usiamovnod<br />
Semobrun<strong>da</strong>; erTbaSad, usityvod Semobrun<strong>da</strong>.<br />
tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier <strong>da</strong>smul pirvel donis<br />
kiTxvebis pasuxebs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven.<br />
_ ra saubari gaimarTa babua kotesa <strong>da</strong> Tekles Soris pirvelad? (`ar un<strong>da</strong><br />
gameyi<strong>da</strong> is saxli... eh! kargi erTi~) _ meored? (`guSin Cveneburi Camosula... aba,<br />
nametani gamoviketeT, Tqva Teklem <strong>da</strong> isev moeSva~).<br />
53
_ rogor igoneb<strong>da</strong> babua kote Tavis baRis qarTul, baraqian Semodgomas?<br />
_ ra qna babua kotem, roca uzomod moun<strong>da</strong> miwa moeCiCqna? (`gaaxsen<strong>da</strong>, rom<br />
quCaSi qvafenilis gaswvriv mdgari xeebis ZirSi miwa eyara... civad Semobrun<strong>da</strong>,<br />
Tvalebze momdgari cremlebi moiwmin<strong>da</strong>).<br />
aqtivoba 3 _ wakiTxulis gaazreba (5 wuTi):<br />
gairkveva, vinaa nawarmoebis avtori (guram rCeuliSvili). romel dros Seexeba<br />
nawarmoebSi aRwerili ambavi (dRevandelobas), ra aris nawarmoebSi mTavari<br />
(moxucebs Zalian eZnelebaT soflis <strong>da</strong>toveba, qalaqSi cxovreba _ ar SeuZliaT<br />
usaqmod <strong>da</strong> umezoblod yofna). ratom aqvs saTaurad `Semodgoma babua kotesi~,<br />
(pirvelad atarebs babua kote Semodgomas qalaqSi, igonebs sofelSi gatarebul<br />
Semodgomas <strong>da</strong> Zalian Sewuxebulia).<br />
Seasruleben aqtivobebis rveulSi mocemul testur <strong>da</strong>valebas: babua kotes<br />
yvelaze metad awuxebs: a) qalaqSi cxovreba; b) sibere <strong>da</strong> avadmyofoba; g) usaqmod<br />
<strong>da</strong> umezoblod yofna. pasuxia: g)<br />
aqtivoba 4 _<br />
a) enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (3 wuTi):<br />
_ ramdeni a<strong>da</strong>mianis saubaria teqstSi gadmocemuli? (oris _ col-qmris<br />
babua kotesa <strong>da</strong> Teklesi).<br />
_ rogori ganwyoba <strong>da</strong>geuflaT am dialogis wakiTxvisas? (sevdiani). ratom?<br />
(orive moqmedi piri Sewuxebulia TavianTi mdgomareobiT, Cvenc gadmogvedo maTi<br />
mwuxareba...)<br />
b) teqstSi kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebis amokiTxva: gairkveva Zaxilis<br />
wina<strong>da</strong>debebis saxeebi (4 wuTi):<br />
kiTxviTi wina<strong>da</strong>debebi:<br />
_ kote, axla Cveni man<strong>da</strong>rinebi viTom SeyviTlebuli iqneba? ras meubnebi, ar<br />
gaxsovs? (kiTxviTsityviania _ ras?) Sen Cemze ukeTesad gaxsovs?<br />
Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi:<br />
_ `babua, Cemi vedro <strong>da</strong> niCabi CamouSvi ra!~ (gamoxatavs Txovnas). `Sevcdi,<br />
Sevcdi!~ (mwuxarebis gamomxatvelia). `rogor uyvar<strong>da</strong> Semodgoma, baraqiani,<br />
<strong>qarTuli</strong> Semodgoma!~ (<strong>da</strong>nanebas gamoxatavs). `aRar SegveZlo <strong>da</strong>!.. ar un<strong>da</strong> gameyi<strong>da</strong><br />
is saxli! (orTave mwuxarebas gamoxatavs).<br />
yuradReba gamaxvildeba agreTve kiTxviT-Zaxilis wina<strong>da</strong>debaze `me maswavli?!~<br />
kiTxvasac gamoxatavs <strong>da</strong> gakvirvebasac. varjiSoben am wina<strong>da</strong>debebis sa-<br />
Tanado intonaciiT wakiTxvaze.<br />
g) mravalwertilze <strong>da</strong>kvirveba<br />
moZebneT teqstSi is adgilebi, sa<strong>da</strong>c mravalwertilia naxmari: (`<strong>da</strong>vberdiT,<br />
meti veRar SevZeliT <strong>da</strong>...~),<br />
`aRar SegveZlo <strong>da</strong>!.. moSvebulad Tqva bebia Teklem~).<br />
_ rogor fiqrobT, ratom xmarobs mwerali mravalwertils? (naTqvami araa<br />
<strong>da</strong>mTavrebuli).<br />
_ <strong>da</strong>amTavreT wina<strong>da</strong>debebi <strong>da</strong> mravalwertilis nacvlad CasviT saWiro sityvebi.<br />
54
(nimuSi: `<strong>da</strong>vberdiT, meti veRar SevZeliT <strong>da</strong> raRa un<strong>da</strong> gveqna, momxmare<br />
ara vin gvyav<strong>da</strong>.<br />
`aRar SegveZlo <strong>da</strong>! meti ra gza gvqon<strong>da</strong>! aman ga<strong>da</strong>gvawyvetina qalaqSi<br />
SvilebTan <strong>da</strong> SviliSvilebTan wamosvla~.).<br />
aqtivoba 5 _ Sejameba (3 wuTi): moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am<br />
gakveTilze (rogori iyo babua kotes Semodgoma qalaqSi <strong>da</strong> sofelSi, ratom<br />
iyvnen Sewuxebuli col-qmari, gansakuTrebiT ram <strong>da</strong>swyvita maT guli).<br />
aqtivoba 6 _ Sefaseba (3 wuTi): gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan<br />
erTad sityvierad afasebs ramdenime moswavles. Sefaseba wamaxalisebelia, magram<br />
masSi aucileblad un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT Semdegi parametrebi: a) saSinao<br />
<strong>da</strong>valebis Sesrulebis xarisxi, b) aqtiuroba, g) sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba,<br />
d) koreqtuloba.<br />
aqtivoba 7 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): Semodgoma babua kotesi (teqstSi<br />
moiniSnon is adgilebi, sa<strong>da</strong>c babua kotes gancdebia mocemuli).<br />
weriTi samuSao. <strong>da</strong>valeba # 2 (aqtivobebis rveuli), moTxrobis gagrZeleba.<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV3, IV5, IV6, IV8, IV9<br />
II gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ teqstis kiTxva <strong>da</strong> gegmis Sedg<strong>ena</strong> (12 wuTi):<br />
moswavleebi kiTxuloben teqsts. yuradReba maxvildeba gamometyvelebiT<br />
kiTxvaze (tempi, tembri, pauza, maxvili, intonacia). kTxuloben teqstSi im adgilebs,<br />
sa<strong>da</strong>c ori a<strong>da</strong>mianis saubaria gadmocemuli, maswavleblis miTiTebiT<br />
mos wavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben. moismenen ramdenime<br />
<strong>da</strong>saTaurebas <strong>da</strong> maTgan SearCeven saukeTesos. gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT<br />
saxes miiRebs<br />
patarebis garToba ezoSi<br />
babua kotesa <strong>da</strong> Tekles sevdiani saubari<br />
soflis baraqiani Semodgomis gaxseneba<br />
moxucebis gancdebi<br />
babua kotes survili<br />
ezoSi Casvla<br />
cremlebi babua kotes Tvalebze<br />
(gegma SeiZleba <strong>da</strong>faze <strong>da</strong>iweros).<br />
aqtivoba 2 _ teqstis analizi <strong>da</strong> Sinaarsis gadmocema (16 wuTi):<br />
maswavlebeli svams maRali donis (analizze, sinTezze, gamoyenebasa <strong>da</strong> Sefasebaze<br />
orientirebul) kiTxvebs:<br />
55
_ ras ganicdis babua kote?<br />
_ ratom wuxs is ase Zlier sofelSi saxlis gayidvas?<br />
_ ra sityvebiT gamoxatavs Tavis wuxils?<br />
(ganicdis soflis <strong>da</strong>tovebasa <strong>da</strong> qalaqSi mexuTe sarTulze usaqmod <strong>da</strong> umezoblod<br />
gamoketvas. is xSirad imeorebs: `ar un<strong>da</strong> gameyi<strong>da</strong> is saxli!~);<br />
_ babua kotes ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? (Sromismoyvareoba, Tavis<br />
saxl-karisadmi uzomo siyvaruli, meuRlisadmi pativiscema, xalxTan kontaqtis<br />
survili, uzomo sikeTe, Tavazianoba, gulCviloba, <strong>da</strong>rdianoba...) TiToeul<br />
Tvisebas amtkiceben teqstis mixedviT.<br />
_ ratom moadga moxucs Tvalebze cremli?<br />
(pirvelad cremli moadga Tvalebze, roca valerianis sityvebi ga<strong>da</strong>sca<br />
Teklem `Tqveni leRvebi mtris Tvals ar <strong>da</strong><strong>ena</strong>xvebao;~ _ es iyo soflis monatrebiT<br />
gamowveuli cremli.<br />
meored Tvalebze momdgari cremli maSin moiwmin<strong>da</strong>, roca ezoSi Casulma<br />
xes ver SemouCiCqna miwa, radgan `qvafenilsa <strong>da</strong> xes Soris oTxkuTxedi <strong>da</strong>mcveli<br />
bade iyo Cadgmuli, albaT ZaRlebis sawinaaRmdegod~).<br />
_ rogori ganwyoba <strong>da</strong>geuflaT am moTxrobis wakiTxvis Semdeg? ratom?<br />
(sevdiani ganwyoba, radgan TviT moxucebi Zalian <strong>da</strong>rdoben. a<strong>da</strong>miani sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>ibadeba<br />
<strong>da</strong> gaizrdeba siberec iq un<strong>da</strong> gaataron. `Citi sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>ibadeba, misi baR<strong>da</strong>dic<br />
iq ariso~.<br />
winaswar Sedgenili gegmisa <strong>da</strong> am kiTxvebis <strong>da</strong>xmarebiT moswavleebi gadmoscemen<br />
teqstis Sinaarss.<br />
aqtivoba 3 _<br />
a) leqsikuri maragis gamdidreba (6 wuTi):<br />
_ weliwadis romeli droa aRwerili nawarmoebSi? (Semodgoma)<br />
_ ra miniSnebebia amis Sesaxeb teqstSi? (`rogor uyvar<strong>da</strong> Semodgoma, baraqiani<br />
`<strong>qarTuli</strong> Semodgoma~, axla mis baRSi man<strong>da</strong>rini mwifdeba~. `oc dReSi ukve<br />
mosakrefi gaxdeba~. `Turme Cveni leRvi <strong>da</strong>mwifebula~.).<br />
_ Semodgomis romeli Tveebisa naxsenebi teqstSi? (enkenisTve, giorgobisTve).<br />
_ rogoria maTi dRevandeli Sesatyvisi? (seqtemberi, oqtomberi).<br />
_ ratom iyenebs maT mwerali Zveli saxelwodebebiT? (alaparakebs soflis<br />
moxucebs).<br />
_ maswavleblis <strong>da</strong>valebiT moswavleebi asaxeleben Tveebis qarTul xalxur<br />
saxelebs. (ivnisi _ TibaTve, ivlisi _ mkaTaTve, agvisto _ mariamobisTve,<br />
seqtemberi _ enkenisTve, oqtomberi _ RvinobisTve, noemberi _ giorgobisTve,<br />
dekemberi _ qristeSobisTve).<br />
b) frazeologiuri muSaoba (2 wuTi):<br />
SeaerTeT Tavis mniSvnelobasTan:<br />
gulze <strong>da</strong>rdi Semoawva metad kargia<br />
Tvalebi gaubrwyin<strong>da</strong> uimedod usityvod (Semobrun<strong>da</strong>)<br />
56
mtris Tvals ar <strong>da</strong><strong>ena</strong>xveba <strong>da</strong><strong>da</strong>rdian<strong>da</strong><br />
guli moeca gauxar<strong>da</strong><br />
civad (Semobrun<strong>da</strong>) gaTamam<strong>da</strong><br />
g) sinonimebze muSaoba (4 wuTi):<br />
miuwereT msgavsi mniSvnelobis sityvebi (jgufuri muSaoba):<br />
or baraTze Camoiwereba sityvebi. TiTo jgufs miecema TiTo baraTi.<br />
baraTi I<br />
babua _ (papa)<br />
moxuci _ (xan<strong>da</strong>zmuli, beberi, xnieri)<br />
uyura _ (ucqira, umzira)<br />
koxtad morTuli _ (mokazmuli, gamowyobili, gamokopwiavebuli)<br />
baraqiani _ (uxvi)<br />
baraTi II<br />
yasi<strong>da</strong>d _ (gangeb, ganzrax mosaCveneblad)<br />
eambora _ (akoca, xelze emTxvia)<br />
isaubres _ (ibaases, ilaparakes)<br />
siuxve _ (simdidre)<br />
ixedebo<strong>da</strong> _ (icqirebo<strong>da</strong>)<br />
aqtivoba 4 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi)<br />
aqtivoba 5 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi)<br />
`Semodgoma babua kotesi~ _ Sinaarsi<br />
`weriTi samuSao~ <strong>da</strong>valeba #1 (aqtivobebis rveuli) _ `babua kotes wuxili~.<br />
Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV7, IV8.<br />
III gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ gakveTili iwyeba wina dRiT micemuli weriTi <strong>da</strong>valebis _<br />
`babua kotes wuxili~ _ SemowmebiT. msjeloben, rogor Seasrules <strong>da</strong>valeba,<br />
maT mier Semoxazuli pasuxebi (TviTSefaseba) a) Zalian kargad, b) kargad, g) gami-<br />
Wir<strong>da</strong>, _ <strong>da</strong>emTxva Tu ara maswavleblis Sefasebas. msjeloben, ra gauWir<strong>da</strong>T<br />
ufro metad (6 wuTi).<br />
aqtivoba 2 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (13 wuTi):<br />
moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer nawil-nawil, wina gakveTilze<br />
Sedgenili gegmis mixedviT (TiTo moswavle gegmis TiTo sakiTxze saubrobs; Semdeg<br />
ki _Sinaarss gadmoscemen mesame pirSi.<br />
aqtivoba 3 _ gaesaubrebian babua kotes (wyvilebSi muSaoba), (10 wuTi):<br />
57
jer zepirad, mere _ werilobiT (<strong>da</strong>valeba # 3, aqtivobebis rveuli).<br />
nimuSi:<br />
kiTxva: ratom ga<strong>da</strong>wyviteT soflis <strong>da</strong>toveba?<br />
pasuxi: movxucdiT <strong>da</strong> veRar SevZeliT marto cxovreba.<br />
kiTxva: gansakuTrebiT ra g<strong>ena</strong>trebaT?<br />
pasuxi: sofelSi Cemi ezo-garemo, saxl-kari, axloblebi...<br />
kiTxva: <strong>da</strong>ubrundebodiT Tu ara isev Tqvens sofels?<br />
pasuxi: didi survili maqvs, magram moxucebulobis gamo ver gavbe<strong>da</strong>vdi.<br />
kiTxva: gansakuTrebiT ras ver eguebiT qalaqSi?<br />
pasuxi: martoobasa <strong>da</strong> usaqmurobas.<br />
aqtivoba 4 _ gramatikul masalaze muSaoba (10 wuTi): piris nacvalsaxelebi:<br />
me, Sen, is (igi).<br />
maswavlebeli wers <strong>da</strong>faze wina<strong>da</strong>debebs:<br />
1. `me maswavli? Sen Cemze ukeTesad gaxsovs?~ _ ambobs babua kote.<br />
_ Tavis Tavze saubrisas romel sityvas iyenebs babua kote?<br />
_ iyenebs sityvas me.<br />
_ cols, Tanamesaubres romeli sityviT mimarTavs?<br />
_ mimarTavs sityviT Sen.<br />
2. `safexurze xtomiT mimavalma biWma gauswro, arc is misalmebia babua<br />
kotes~<br />
_ am wina<strong>da</strong>debaSi sityva is romeli sityvis nacvlad aris gamoyenebuli?<br />
_ gamoyenebulia sityvis _ biWi _ nacvlad.<br />
gamoaqvT <strong>da</strong>skvna:<br />
roca kaci TavisTavze laparakobs, me sityvas xmarobs; visac elaparakeba,<br />
mimarTavs Sen sityviT, roca sxvaze laparakobs ambobs _ is (igi). me, Sen, is (igi)<br />
nacvalsaxelebia.<br />
asruleben aqtivobebis rveulSi mocemul me-4 <strong>da</strong>valebas: moZebne nacvalsaxelebi<br />
wina<strong>da</strong>debebSi (pirvel wina<strong>da</strong>debaSi nacvalsaxelia me, meoreSi _ Sen,<br />
mesameSi _ is, meoTxeSi _ me, Sen; mexuTeSi _ Sen, me; meeqvseSi _ is, meSvideSi _<br />
me, merveSi _ igi).<br />
maswavleblis <strong>da</strong>valebiT TviT moswavleebi asaxeleben wina<strong>da</strong>debebs nacvalsaxelebis<br />
(me, Sen, is (igi)) gamoyenebiT.<br />
aqtivoba 5 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (4 wuTi):<br />
aqtivoba 6 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `Semodgoma babua kotesi.~ babua<br />
kotes <strong>da</strong>xasiaTeba. weriTi <strong>da</strong>valeba #5 _ Casvi gamotovebuli nacvalsaxelebi<br />
(aqtivobebis rveuli).<br />
(pirvel wina<strong>da</strong>debaSi un<strong>da</strong> Caisves nacvalsaxeli me, meoreSi _ is, mesameSi<br />
_ me, meoTxeSi _ Sen, mexuTeSi _ is-igi).<br />
Sedegebis kodi: IV4, IV7, IV9, IV11, IV14.<br />
58
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
karlo arseniSvilis `nasoflari~ (SemoklebiT);<br />
piris nacvalsaxelebis: Cven, Tqven, isini _ gacnoba<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />
_ argumentirebuli msjelobis unaris ganviTareba<br />
_ Seswavlil literaturul nawarmoebebs Soris paralelebis gavleba<br />
_ moqmed pirTa Se<strong>da</strong>rebiTi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ literaturuli personaJisaTvis werilis miwera<br />
_ moswavleTa fantaziis ganviTareba<br />
_ moswavleebSi humanizmisa <strong>da</strong> sikeTis grZnobis gaRviveba<br />
_ pirTa nacvalsaxelebze Cven, Tqven, isini <strong>da</strong>kvirveba.<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle gadmoscems teqstis Sinaarss TxrobiT <strong>da</strong> werilobiT<br />
_ avlebs paralels Seswavlil nawarmoebebs Soris<br />
_ a<strong>da</strong>rebs erTmaneTs moqmed pirebs, poulobs maT Soris msgavsebasa<br />
<strong>da</strong> gansxvavebas<br />
_ avlens Tavis fantazias moTxrobis gagrZelebisas, calkeul moqmed<br />
pirTa Sefasebisas, <strong>da</strong>skvnebis gamotanisas...<br />
_ agebs literaturuli personaJisaTvis misaweri werilis teqsts<br />
_ avlens Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas teqstSi gadmocemuli ambisadmi<br />
_ varjiSobs piris nacvalsaxelebis Cven, Tqven, isini _ praqtikulad<br />
gamoyenebaze.<br />
I gakveTili<br />
aqtivoba 1 _kiTxvisaTvis mzadeba (6 wuTi). aq vTavazobT maswavlebels 2<br />
variants. varianti I:<br />
gavixsenoT, romeli Seswavlili <strong>qarTuli</strong> xalxuri zRapari mTavrdeba ase:<br />
`Svilebi <strong>da</strong>rcxvenili idgnen mamis winaSe <strong>da</strong> verafris Tqmas ver axerxebdnen?~<br />
(`miwas patroni un<strong>da</strong>~). gaimarTeba msjeloba: ratom idgnen Svilebi <strong>da</strong>rcxvenili<br />
mamis winaSe? (Svilebma ar <strong>da</strong>ujeres mamas: aixires, miwis CiCqnas gvirCevnia,<br />
sxvagan wavideT <strong>da</strong> qoneba viSovoTo. <strong>da</strong>hkres fexi <strong>da</strong> wavidnen). ra bedi ewia Svilebs?<br />
(ramdenime xnis Semdeg gamaTxovrebulni <strong>da</strong>brundnen Sin).<br />
_ ra Sexedulebis iyo moxuci miwaze? (_ miwaze didi qoneba ar ariso, miwa<br />
pirveli marC<strong>ena</strong>li <strong>da</strong> masazrdoebelia. Tu xels gaanZrev, ar giRalatebs. miwa<br />
didi simdidrea, mas gafrTxileba, patroni un<strong>da</strong>).<br />
59
_ sai<strong>da</strong>n Cans moxucis mier miwis udidesi siyvaruli? (mamas guli ukvdebo<strong>da</strong>,<br />
rom misi gar<strong>da</strong>cvalebis Semdeg ase naloliaveb miwas patroni ar eyolebo<strong>da</strong><br />
<strong>da</strong> sxvis xelSi Cavardebo<strong>da</strong>. moxucma gaWirvebis gamo Tavis qoneba Calis fasad<br />
gayi<strong>da</strong>, bolos jeri miwaze midga, magram moxuci miwis gayidvaze verafriT ver<br />
<strong>da</strong>iTanxmes).<br />
_ vin exmarebo<strong>da</strong> moxucs miwis movlaSi? (mezoblebi: miwa moxnes, v<strong>ena</strong>xi gasxles<br />
<strong>da</strong> Semodgomaze Wirnaxuli <strong>da</strong>axvaves).<br />
_ yvelaferi rom gaeyi<strong>da</strong> moxucs, saxl-karis nacvlad, ra <strong>da</strong>xvdebo<strong>da</strong> Svilebs?<br />
(nasaxlari).<br />
_ rogor gaagrZelebT am zRapars? (_ ukan <strong>da</strong>brunebuli Svilebi amoudgebodnen<br />
mxarSi mamas <strong>da</strong> aayvavebdnen Tavis ezogaremos...)<br />
amis Semdeg <strong>da</strong>iwyeba axali masalis _ `nasoflari~ _ kiTxva.<br />
varianti II:<br />
_ warmoidgineT, rom babua kote Tavis meuRlesTan erTad sofelSi <strong>da</strong>rCa.<br />
rogori iqnebo<strong>da</strong> iq maTi cxovreba? (am samuSaos umjobesia mieces jgufuri saxe.<br />
TiToeuli jgufi warmoadgens pasuxis sakuTar variants, romlis Sefaseba <strong>da</strong> analizi<br />
xdeba koleqtiurad).<br />
aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (14 wuTi). maswavlebeli teqsts kiTxulobs<br />
pauzebiT. I pauza _ `mTeli sofeli aiyara~, II pauza _ `saxlis win mdgar xeebsac<br />
patronis xeli etyobo<strong>da</strong>~, III pauza _ `mxolod Citi mofrin<strong>da</strong> erTxel~, IV pauza<br />
_ isini Tavis <strong>ena</strong>ze esaubrebodnen moxucs, V pauza _ `berikaci kurdRlebs eferebo<strong>da</strong><br />
<strong>da</strong> Tan Tavis moyvanil kombostos foTlebs uyri<strong>da</strong>~, VI pauza _ `uTxra<br />
gamomSvidobebisas madlierma moxucma stumars~, VII pauza _ `rodis scio<strong>da</strong> bajbajas<br />
<strong>da</strong> rodis scxelo<strong>da</strong>, sul ico<strong>da</strong>~. TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebs<br />
eZlevaT saSualeba, gamoTqvan TavianTi mosazreba siuJetis Semdgomi ganviTarebis<br />
Sesaxeb (teqsti un<strong>da</strong> ganagrZon sakuTari interpretaciiT), mxolod amis Semdeg<br />
acnobs maswavlebeli klass avtoriseul variants, msjeloben, <strong>da</strong>emTxva Tu<br />
ara maTi varaudi teqsts. amas mosdevs moTxrobis nawil-nawil kiTxva <strong>da</strong> axali<br />
sityva-gamoTqmebis axsna: RiWa _ ekliani balaxi; usieri tye _ gauvali, uRrani<br />
tye; imaslaaTes _ isaubres, ilaparakes; maslaaTi _ saubari, laparaki; Culebi<br />
_ aq, ZonZebi; ukacrieli adgili _ <strong>da</strong>usaxlebeli adgili; asuldgmulebs _<br />
aZlebinebs; fexi ver moacvlevines _ ver <strong>da</strong>Zres adgili<strong>da</strong>n, ver waiyvanes. patronis<br />
xeli etyobo<strong>da</strong> _ kargi movlili iyo; gzisken Tvali awydebo<strong>da</strong> _ sul<br />
gzisken iyurebo<strong>da</strong>.<br />
faqtebze orientirebuli kiTxvebis mixedviT Catardeba gamokrebiTi kiTxvebi<br />
(pasuxebs teqsti<strong>da</strong>n amoikiTxaven):<br />
_ ratom aiyara sofeli?<br />
_ ratom ar eTmobo<strong>da</strong> nasoflari berikacs?<br />
_ rogori saubari gaimarTa Citsa <strong>da</strong> berikacs Soris?<br />
_ rogor <strong>da</strong>aime<strong>da</strong> kurdRelma berikaci?<br />
_ ra sikeTe gauxs<strong>ena</strong> qorbu<strong>da</strong>m berikacs?<br />
_ amoikiTxeT is adgili, sa<strong>da</strong>c aRwerilia <strong>da</strong>Tunias stumroba.<br />
_ ras ambobdnen mgzavrebi sibraluliT nasoflarze?<br />
60
aqtivoba 3 _ gegmaze muSaoba (8 wuTi):<br />
moswavleebi kiTxuloben teqsts calkeul, azrobrivad <strong>da</strong>srulebul monakveTebad<br />
<strong>da</strong> TiToeul maTgans asaTaureben:<br />
_ sicocxle sofelSi<br />
_ soflis ga<strong>da</strong>qceva nasoflarad<br />
_ berikaci nasoflarSi<br />
_ Citebis stumroba<br />
_ kurdRlebis stumroba<br />
_ qorbu<strong>da</strong>s stumroba<br />
_ <strong>da</strong>Tunias stumroba<br />
_ mgzavrebis sibraluli...<br />
aqtivoba 4 _ teqstis analizi <strong>da</strong> gaazreba (7 wuTi):<br />
Sinaarsisa <strong>da</strong> faqtobrivi masalis gaazrebis Semdeg <strong>da</strong>ismis analizze, sin-<br />
Tezze, gamoyenebasa <strong>da</strong> Sefasebaze orientirebuli kiTxvebi:<br />
_ ratom aiyara xalxi sofli<strong>da</strong>n? (erTs mobezr<strong>da</strong> soflis Sroma <strong>da</strong> moisurva<br />
wasvla, sxvebmac mas mibaZes).<br />
_ rogor ga<strong>da</strong>iqca sofeli nasoflarad? saxlebi _ nasaxlarad? (aRar ismo<strong>da</strong><br />
bavSvebis Jriamuli, Zroxebis bRavili, mamlebis yivili. nasaxlars balaxma<br />
ga<strong>da</strong>uara).<br />
_ ra aZlebineb<strong>da</strong> moxucs nasoflarSi? (civi wyali, sufTa haeri, mouRleli<br />
Sroma, frinvelebi <strong>da</strong> cxovelebi...).<br />
_ risi imedi hqon<strong>da</strong> moxucs? (qalaqi<strong>da</strong>n rodisme vinme Cavido<strong>da</strong>).<br />
_ ratom ver toveb<strong>da</strong> igi nasoflars? (qalaqSi eSino<strong>da</strong> usaqmod yofnisa).<br />
_ Tqveni azriT, risi Tqma surs avtors mkiTxvelisTvis? (ar un<strong>da</strong> Seelio<br />
advilad Sens kerias, sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>badebulxar, gazrdilxar... sul sikeTe un<strong>da</strong> akeTo<br />
<strong>da</strong> samagiero ga<strong>da</strong>gexdeba...).<br />
aqtivoba 5 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba:<br />
a) rTuli sityvebis orTografiaze varjiSi (jgufebSi muSaoba) (3 wuTi):<br />
baraTebze Camowerilia teqstSi mocemuli rTuli sityvebi, zogi Secdomi-<br />
Taa <strong>da</strong>werili, romlebic un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>xazon:<br />
baraTi I<br />
ga<strong>da</strong>xazeT SecdomiT <strong>da</strong>werili<br />
Sara-gza<br />
SviliSvili<br />
aremare<br />
beri-kaci<br />
mixveulmoxveuli<br />
kramit-ga<strong>da</strong>xuruli<br />
baraTi II<br />
ga<strong>da</strong>xazeT SecdomiT <strong>da</strong>werili<br />
61
kini-gza<br />
papaCemi<br />
biZa-Svili<br />
xan<strong>da</strong>xan<br />
gogobiWebi<br />
yvelaferi<br />
(ga<strong>da</strong>ixazeba: Sara-gza, beri-kaci, mixveulmoxveuli, rkini-gza, kramit-ga<strong>da</strong>xuruli,<br />
biZa-Svili, gogo-biWebi)<br />
moswavleebi gaecnobian aqtivobebis rveulSi mocemul tests <strong>da</strong> Semoxazaven<br />
pasuxs:<br />
berikaci ar wavi<strong>da</strong> qalaqSi imitom, rom<br />
a) ar <strong>ena</strong>trebo<strong>da</strong> Tavis Svilebi,<br />
b) ar moswon<strong>da</strong> qalaqSi cxovreba,<br />
g) Zalian uyvar<strong>da</strong> Tavisi sofeli.<br />
swori pasuxia g).<br />
b) sityvaTa warmoqmna (2 wuTi):<br />
ganagrZeT: nasoflari _ sofeli<br />
nasaxlari _ (saxli)<br />
naqalaqari _ (qalaqi)<br />
nasaydrali _ (say<strong>da</strong>ri)<br />
aqtivoba 6 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi).<br />
aqtivoba 7 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `nasoflari~<br />
weriTi <strong>da</strong>valeba # 2 (aqtivobebis rveuli) _ gegmis mixedviT<br />
teqstis mokle Sinaarsis <strong>da</strong>wera.<br />
Sedegebis kodi: IV3, IV5, IV6, IV7.<br />
II gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ saSinao <strong>da</strong>valebis Semowmeba:<br />
a) gakveTils viwyebT wina gakveTilze micemuli weriTi <strong>da</strong>valebis _ gegmis<br />
mixedviT teqstis mokle Sinaarsis <strong>da</strong>wera-SemowmebiT (4 wuTi):<br />
<strong>da</strong>werils kiTxulobs ramdenime moswavle. msjeloben rogor Seasrules<br />
<strong>da</strong>valeba. maT mier Semoxazuli pasuxebi (Sefasebebi): a) Zalian kargad; b) kargad;<br />
g) gamiWir<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>emTxva Tu ara maswavleblis Sefasebas. msjeloben ra ufro<br />
metad gauWir<strong>da</strong>T Sinaarsis <strong>da</strong>werisas.<br />
b) teqstis Sinaarsis vrclad gadmocema (10 wuTi):<br />
moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer nawil-nawil, gegmis mixedviT,<br />
Semdeg ki mTlianad, Sinaarss gadmoscemen mesame pirSi.<br />
62
msjeloben, ratom hqvia am nawarmoebs `nasoflari~, sworad SeurCia Tu ara<br />
avtorma teqsts saTauri. urCeven sxva saTaursac (`molodini~, `imedi~, `ukacrieli<br />
adgili~, `sikeTe~...)<br />
aqtivoba 2 _ paralelis gavleba Seswavlil nawarmoebebTan (4 wuTi):<br />
`nasoflars~ a<strong>da</strong>reben zRapars `miwas patroni un<strong>da</strong>~ <strong>da</strong> moTxrobas `Semodgoma<br />
babua kotesi~. adgenen maT Soris msgavsebasa <strong>da</strong> gansxvavebas.<br />
`nasoflarSi~ berikaci martodmarto rCeba mTel sofelSi, zRaparSi `miwas<br />
patroni un<strong>da</strong>~ moxuci martodmarto rCeba saxlSi. oriveni Zalian marjveni<br />
arian, orTaves uyvars Tavis sofeli, saxl-kari, pirvels yuradRebas aqceven<br />
mxo lod frinvelebi <strong>da</strong> cxovelebi, meores ki _ mezoblebi, pirveli gascqeris<br />
gzas Svilebis molodinSi, meores ki Svilebi <strong>da</strong>ubrun<strong>da</strong>.<br />
babua kote <strong>da</strong> berikaci: oriveni keTilebi, mSromelebi, Tavisi soflisa <strong>da</strong><br />
Tavisi keris moyvarulni, amasTan, <strong>da</strong>rdianebi arian. babua kote SeaSina siberem<br />
<strong>da</strong> Tavisi nebiT wavi<strong>da</strong> qalaqSi, <strong>ena</strong>treba Tavisi saxl-kari (romelic gayi<strong>da</strong>),<br />
sofeli, axloblebi, ezo-garemo (ver egueba usaqmod yofnas).<br />
berikaci ki ufro Zlieri aRmoCn<strong>da</strong>, miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom mTeli sofeli<br />
aiyara, nasoflarSi martodmartom gabe<strong>da</strong> <strong>da</strong>rC<strong>ena</strong>, Sromobs, mxolod frinvelebi<br />
<strong>da</strong> cxovelebi exmaurebian, mas qalaqisaken awydeba Tvalebi, imedi aqvs, `rom<br />
rodesme vinme Camova qalaqi<strong>da</strong>n~.<br />
aqtivoba 3 _ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba (3 wuTi) (jgufuri muSaoba):<br />
iseTi mimarTuleba mivceT, rom berikaci gaxarebuli <strong>da</strong>rCes: `xSirad Camodian<br />
Svilebi <strong>da</strong> SviliSvilebi moxucis sanaxavad, ugzavnian werilebs mezoblebi,<br />
bevri sofleli ukan <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> sacxovreblad...~<br />
aqtivoba 4 _ martod <strong>da</strong>rCenili berikacisaTvis werilis miweraze muSaoba<br />
(wyvilebi) (8 wuTi):<br />
asruleben me-3 <strong>da</strong>valebas (aqtivobebis rveuli).<br />
aqtivoba 5 _ an<strong>da</strong>zebze muSaoba (3 wuTi):<br />
_ romeli an<strong>da</strong>zaa mocemuli teqstSi? (`Txa Txaze naklebi mgelma SeWama~).<br />
_ Tqveni azriT, Seesabameba Tu ara igi am nawarmoebs? (Seesabameba: erTi ga<strong>da</strong>saxl<strong>da</strong><br />
sofli<strong>da</strong>n, mas mibaZa mTelma sofelma...)<br />
_ Tqven romeli an<strong>da</strong>zebi gagaxs<strong>ena</strong>T am nawarmoebma?<br />
`kargi qeni, qvas <strong>da</strong>devi, gaivli <strong>da</strong> win <strong>da</strong>gxvdeba~;<br />
`sikeTis Tesli ixarebs, <strong>da</strong>rgo Tund sipsa qvaze<strong>da</strong>~;<br />
`Citi sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>ibadeba, misi baR<strong>da</strong>di is ariso...~.<br />
aqtivoba 6 _ gramatikul masalaze muSaoba _ piris nacvalsaxelebi:<br />
Cven, Tqven, isini (7 wuTi):<br />
maswavleblis <strong>da</strong>valebiT moswavleebi `nasoflarSi~ moZebnian maTTvis cnobil<br />
nacvalsaxelebs: me, Sen, is (igi).<br />
(teqstSi Svidjeraa naxmari es nacvalsaxelebi).<br />
63
maswavlebeli moswavleebs akvirvebs wina<strong>da</strong>debebze.<br />
`Cven, kurdRlebs, sikeTe ar gvaviwydeba~ _ Tqva kurdRelma.<br />
`Tqven, megobrebi, maZlebinebT am usier tyeSi~ _ uTxra madlierma berikacma<br />
stumars.<br />
`isini (Citebi) Tavis <strong>ena</strong>ze esaubrebian moxucs~.<br />
adgenen: vis gulisxmobs kurdReli sityvaSi `Cven~? (kurdRlebs).<br />
vis gulisxmobs berikaci sityvaSi `Tqven?~ (megobrebs).<br />
vis gulisxmobs avtori sityvaSi `isini?~ (Citebi).<br />
gamoaqvT <strong>da</strong>skvna: Cven, Tqven, isini aseve nacvalsaxelebia. roca kaci Tavis<br />
Tavze laparakobs <strong>da</strong> Tavis TavTan erTad sxvebsac gulisxmobs, ambobs Cven; roca<br />
erTze mets elaparakeba, ambobs Tqven; roca sxvebze laparakobs, ambobs isini.<br />
moswavleebi asaxeleben wina<strong>da</strong>debebs nacvalsaxelebis Cven, Tqven, isini<br />
gamoyenebiT.<br />
aqtivoba 7 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (2 wuTi)<br />
aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `nasoflari~ TxrobiT.<br />
weriTi samuSao: `aqtivobebis rveuli<strong>da</strong>n~ <strong>da</strong>valeba # 4: CasviT wina<strong>da</strong>debeb-<br />
Si saWiro nacvalsaxelebi.<br />
(pirvel wina<strong>da</strong>debaSi un<strong>da</strong> Caisvas Cven; meoreSi _ Tqven, Cven, Tqven; mesameSi<br />
_ Cven, isini; meoTxeSi _ isini; mexuTeSi _ isini).<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV4, IV8, IV9, IV12, IV14.<br />
64
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
guram doCanaSvilis `xmauriani qalaqi”,<br />
piris nacvalsaxelebi (Temis gagrZeleba)<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ gabmuli Txroba<br />
_ martivi saganmanaTleblo informaciebis miwodeba: a) Zvel Tbilisze,<br />
b) niko firosmanze<br />
_ piris nacvalsaxelebis gacnoba<br />
_ piris nacvalsaxelebTan <strong>da</strong>kavSirebuli martivi stiluri Cvevebis<br />
formireba _ sityvaTganmeorebisaTvis Tavis arideba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ yofs calkeul nawilebad, adgens gegmas<br />
_ gadmoscems mis Sinaarss<br />
_ ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias niko firosmanis Sesaxeb<br />
_ ecnoba Zveli Tbilisis yofisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel leqsikas<br />
_ akvirdeba piris nacvalsaxelebis funqcias <strong>da</strong> iyenebs maT metyvelebaSi<br />
swori formiT<br />
_ wers<br />
_ muSaobs jgufurad, wyvilebSi, individualurad<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass axsenebs II klasSi miRebul<br />
informacias niko firosmanis Sesaxeb. es aqtivoba SeiZleba Sesruldes jgufurad.<br />
amave etapze aTvaliereben moswavleebi saxelmZRvaneloSi warmodgenil<br />
niko firosmanis suraTebis reproduqciebs; msjeloben, ZiriTa<strong>da</strong>d ra aris ma-<br />
Tze asaxuli...<br />
<strong>da</strong>matebiTi informaciebi maswavleblisaTvis:<br />
a) firosmanaSvili nikoloz aslanis Ze, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> sof. mirzaanSi (dedofliswyaros raioni)<br />
1862 wels, gar<strong>da</strong>icvala TbilisSi 1918 wels. mSoblebis gar<strong>da</strong>cvalebis Semdeg igi TbilisSi<br />
gadmovi<strong>da</strong> sacxovreblad. specialuri samxatvro ganaTleba ar miuRia. 1880-ian wlebSi gaxsna<br />
abre bis saxelosno <strong>da</strong> Rebulob<strong>da</strong> SekveTebs abrebis <strong>da</strong>mzadebaze, muSaob<strong>da</strong> rkinigzaze konduqtorad,<br />
vaWrobaSic sca<strong>da</strong> bedi... ZiriTa<strong>da</strong>d Tbilisel vaWrebTan afareb<strong>da</strong> Tavs, maTi SekveTiT<br />
65
xatav<strong>da</strong> abrebs, portretebs. mTeli cxovreba Tavi ver <strong>da</strong>aRwia gaWirvebas. gar<strong>da</strong>icvala mar-<br />
toobaSi <strong>da</strong> misi saflavic ki ucnobi <strong>da</strong>rCa. misi Semoqmedebisadmi didi interesi gamoiCines<br />
sikvdilis Semdeg. am saqmeSi didi Rvawli miuZRviT Zmeb z<strong>da</strong>neviCebs _ mxatvar kirilsa <strong>da</strong> poet<br />
ilias; mxatvrebs: dimitri SevardnaZes, lado gudiaSvils, <strong>da</strong>viT kakabaZes, poet giorgi leoniZes.<br />
gansakuTrebiT gacxovel<strong>da</strong> interesi misi Semoqmedebisadmi me-20 saukunis 60-iani wlebi<strong>da</strong>n, mis<br />
cxovrebasa <strong>da</strong> Semoqmedebaze gamoica uamravi wigni rogorc CvenSi, ise sazRvargareT, reJisorma<br />
g. Sengelaiam ga<strong>da</strong>iRo mis Sesaxeb biografiuli filmi. marjaniSvilis Teatris sc<strong>ena</strong>ze <strong>da</strong>idga<br />
speqtakli `martoobis dResaswauli”, moewyo misi suraTebis gamof<strong>ena</strong> rogorc TbilisSi, ise _<br />
msoflios did qalaqebSi. TbilisSi <strong>da</strong>dges misi Zegli, sof. mirzaanSi gaixsna misi saxlmuzeumi.<br />
mxatvris Semoqmedebis didi nawili inaxeba saqarTvlos xelovnebis muzeumSi, agreTve _ saz-<br />
RvargareTis muzeumebsa <strong>da</strong> kerZo koleqciebSi. firosmanis SemoqmedebaSi didi adgili uWiravs<br />
qeifis sce nebs, Tematurad am scenebs <strong>ena</strong>Tesaveba naturmortebi <strong>da</strong> abrebi, gansakuTrebuli ad-<br />
gili uWiravs Zveli Tbilisis peizaJebs. mkveTri socialuri <strong>da</strong>xasiaTebiT gamoirCeva firosma-<br />
nis xelosnebis, meduqneebis, kintoebis, muSebis... portretebi. igi ZiriTa<strong>da</strong>d muSambaze xatav<strong>da</strong>.<br />
naxatebSi yvelgan igrZnoba, rom mas specialuri samxatvro ganaTleba ar miuRia. misi suraTebis<br />
upirveles Zalas warmoadgens maTi Sinagani simarTle, uSualoba, didi eqspresiuloba, xasiaTis<br />
mkafio gamoxatva...<br />
b) teqstis avtori guram doCanaSvili _ <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> TbilisSi 1939 wels, 1962 wels <strong>da</strong>amTavra<br />
Tsu istoriis fakulteti, pirveli moTxrobebi: `pirveli koncerti~ <strong>da</strong> `Tanamgzavri~ gamoaqvey-<br />
na Jurnal `ciskarSi~ 1961 wels. avtoria moTxrobebis krebulebisa: `nabiji”, `saqme”, `mxiaruli<br />
borcvi”, `samoseli pirveli”... winamdebare nawyveti amoRebulia moTxrobi<strong>da</strong>n `mTva riani Rame _<br />
fiqrebi firosmanze~.<br />
2. teqstis kiTxva _ teqsts moswavleebi kiTxuloben, nawil-nawil kiTxvis<br />
procesSi aixsneba sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi (ix. `sityvis salaro”), yuradReba<br />
maxvildeba im faqtze, rom axladgacnobili leqsikuri erTeulebis didi nawili<br />
Zveli Tbilisis yofis amsaxvelia (faetoni, kinto, arRani, erdo...), maTi erTi<br />
nawili dRes aRar gamoiyeneba <strong>da</strong> gaqra Zveli Tbilisis yofasTan erTad.<br />
teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben, kiTxuloben gamokrebiT:<br />
a) Zveli Tbilisis quCebi, g) garToba Zvel TbilisSi, g) Zveli Tbiliselebi,<br />
d) mxatvari nikala, e) Tbiliselebi <strong>da</strong> mxatvari, v) mSobliuri soflis monatreba.<br />
3. teqstis gaazreba_moswavleebi msjeloben, Tu rogor aris aRwerili<br />
teqstSi Zveli Tbilisi, Zveli TbilisisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli ra niSnebi<br />
Cans masSi (mravali erovnebisa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>T-wesis a<strong>da</strong>miani cxovrobs, quCaSi kinto<br />
ukravs arRanze, viwro quCebSi faetoni <strong>da</strong>raxraxebs, dgas erdoiani saxlebi, erdoze<br />
noxebi <strong>da</strong> muTaqebia...), rogorebi arian mwerlis TvaliT <strong>da</strong>naxuli Zveli<br />
Tbiliselebi (erTi azri ara aqvT araferze; uyvarT garToba: aCxubeben yo-<br />
Cebs, aZiZgilaveben mamlebs, saxlebis erdoebze saRamoobiT qalebi ukraven <strong>da</strong><br />
cekvaven, xSirad qeifoben; qalaqelebi exmarebian erTmaneTs... ), rogor aris aRwerili<br />
nikala (SavebSi Cacmuli, Savi wver-ulvaSiT, uyvars Sav muSambaze xatva,<br />
misi <strong>da</strong>xatuli a<strong>da</strong>mianebi mu<strong>da</strong>m mowyenilni arian...), raze migvaniSnebs amiT mw-<br />
66
erali (nikala sevdiania, amitomac uyvars Savi feri <strong>da</strong> amitomac xatavs mow yenil<br />
a<strong>da</strong>mianebs; uyvars qalaqelebTan yofna, magram mu<strong>da</strong>m Tavisi sofeli <strong>ena</strong>t reba);<br />
rogoria qalaqelebis <strong>da</strong>mokidebuleba nikalasadmi (qalaqelebs Zalian uyvarT<br />
nikala _ xSirad iwveven sufraze, pativs scemen, mwerali mas `qalaqis Svilobils~<br />
uwodebs)... sruldeba <strong>da</strong>valebebi: # 1 <strong>da</strong> #2.<br />
moswavleebi wyvilebSi asruleben #3 <strong>da</strong>valebas (ra vicodi firosmanis<br />
Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs).<br />
varjiSoben teqstis Sinaarsis gadmocemaze.<br />
I. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. teqstis gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba _ romeli wina<strong>da</strong>debebi<br />
meordeba teqstSi (`mxatvars qalaqSi siaruli uyvar<strong>da</strong>~... `eh, qalaqelebs<br />
ras gaugebdi!...~), ratom imeorebs am wina<strong>da</strong>debebs mwerali (rom ufro saintereso<br />
gaxados Txroba; gviCvenos, rom mxatvars uyvars <strong>da</strong> izi<strong>da</strong>vs qalaqi, magram bolomde<br />
ar esmis qalaqelebis...), ra sityvebia gamoyenebuli Zveli Tbilisis aRwerisaTvis...<br />
2. rTuli sityvebis marTlweraze <strong>da</strong>kvirveba _ stumarTmoyvare, wyalwaRebuli,<br />
qudCamofxatuli, TeTrwveriani..._ rogor iwereba es sityvebi (er-<br />
Tad), ratom (maT Soris <strong>da</strong> kavSiris Casma ar SeiZleba). am sityvebis gamoyenebiT<br />
Sedgeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>faze <strong>da</strong>iwereba wina<strong>da</strong>debebi.<br />
3. piris nacvalsaxelebze <strong>da</strong>kvirveba _ sruldeba saxelmZRvanelos 43-e<br />
gv.-ze moTavsebuli <strong>da</strong>valeba <strong>da</strong> eZleva gansazRvra, rom me, Cven I piris nacvalsaxelebia;<br />
Sen, Tqven _ II piris; is (igi), isini _ III piris. sruldeba <strong>da</strong>valebebi<br />
#4 <strong>da</strong> #5.<br />
Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV5, IV6, IV7, IV8, IV11, IV13.<br />
67
momdevno masalis _ lado asaTianis leqsis `ar vici, ase ram Semayvara~ _<br />
<strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT. vTavazobT mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias<br />
lado asaTianis Sesaxeb.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ asaTiani lado, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1917 wels<br />
quTaisSi, gar<strong>da</strong>icvala 1943 wels TbilisSi. 1938 w <strong>da</strong>amTavra quTaisis ped. institutis <strong>qarTuli</strong><br />
enisa <strong>da</strong> literaturis fakulteti, pirveli leqsi `Tebervlis dila~ gamoaqveyna quTaisSi<br />
gazeT `stalinelSi~. mis adreul leqsebSive (“lxini kaxelebTan”, `fSauri bala<strong>da</strong>”) gamovlin<strong>da</strong><br />
misi poeziis Taviseburebani, rac <strong>da</strong>kavSirebuli iyo <strong>qarTuli</strong> xalxuri poeziisa <strong>da</strong> XIX saukunis<br />
<strong>qarTuli</strong> klasikuri lirikis tradiciebTan. misi poeziis arsebiTi niSania maJoruli xmovaneba<br />
<strong>da</strong> erovnul-patriotuli ganwyoba. saqarTvelos istoriis mZafri peripetiebi mis SemoqmedebSi<br />
organulad erwymis Tanamedroveobis erovnul ganc<strong>da</strong>s. naadrevi sikvdilis SiSi, rac gamowveuli<br />
iyo misi fizikuri mdgomareobiT, <strong>da</strong>Zleulia sicocxlis Seupovari rwmeniT. mis poezias gansakuTrebul<br />
elfers sZens frazis musikaloba, sisa<strong>da</strong>ve, azris aforistuli sizuste <strong>da</strong> wrfeli<br />
artistizmi. misma poeziam udidesi gavl<strong>ena</strong> moaxdina misi Tanatolebisa <strong>da</strong> momdevno Taobis<br />
qarTveli poetebis Semoqmedebaze. aRsaniSnavia leqsebis cikli firosmanze (`oTxi usaTauro”,<br />
`firosmanis duqani”).<br />
68
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
nino nakaSiZis `legen<strong>da</strong> Tbilisze”,<br />
zmnis piri <strong>da</strong> ricxvi (praqtikulad)<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli Txroba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba: a) Tbilisze, b) vaxtang<br />
gorgasalze<br />
_ pirisa <strong>da</strong> ricxvis mixedviT zmnis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba (praqtikulad)<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs<br />
_ gadmoscems teqstis Sinaarss<br />
_ wers<br />
_ eufleba axal leqsikur erTeulebs<br />
_ ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias vaxtang gorgaslisa <strong>da</strong><br />
Tbilisis Sesaxeb<br />
_ akvirdeba zmnis formacvlis martiv SemTxvevebs<br />
_ iyenebs urTierTSefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis formebs<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs jgufebad <strong>da</strong> aZlevs<br />
<strong>da</strong>valebas _ gaixsenon <strong>da</strong> Camoweron, ra ician Tbilisis Sesaxeb.<br />
<strong>da</strong>matebiTi <strong>da</strong>matebiTi informaciebi informaciebi maswavleblisaTvis:<br />
maswavleblisaTvis:<br />
a) Tbilisi: arqeologiuri gaTxrebiT <strong>da</strong>sturdeba, rom Tbilisi <strong>da</strong>saxlebuli adgili yofila<br />
jer kidev Cveni welTaRricxvis IV aTaswleulSi. pirveli wyaroseuli moxsenieba ganekuTvneba<br />
ax. welTaRricxvis IV saukunis II naxevars, roca am adgilas mefe varaz-bakuris dros cixe<br />
aages. IV saukunis <strong>da</strong>sasruls Tbilisi sparseli pitiaxSis rezidencia iyo. V saukunis Sua wlebi<strong>da</strong>n<br />
igi kvlav qarTlis mefeTa xelSi ga<strong>da</strong>vi<strong>da</strong>. vaxtang gorgasalma Tbilisi aRadgina <strong>da</strong> gaaS<strong>ena</strong>,<br />
amitomac aris miCneuli igi qalaqis <strong>da</strong>amarseblad. misma memkvidrem_ <strong>da</strong>Ci I-ma ujarmelma_ VI<br />
saukunis <strong>da</strong>mdegs <strong>da</strong>amTavra qalaqis zRude-galavnis ageba <strong>da</strong>, mamis anderZis Tanxmad, sataxto<br />
69
qalaqi mcxeTi<strong>da</strong>n TbilisSi gadmoitana. Tavisi adgilmdebareobis gamo Tbilisi moeqca momijnave<br />
saxelmwifoTa samxedro-strategiuli interesebis sferoSi. VI saukunis bolo<strong>da</strong>n iwyeba mravalsaukunovani<br />
brZola TbilisisaTvis. 570-580 wlebSi qalaqs sparselebi flobdnen. 627 wels Tbilisi<br />
<strong>da</strong>arbia bizantia-xazareTis laSqarma; 736-738 wlebSi _ arabTa mTavarsardlma murvan-yrum<br />
(marvan II ibn-muhamadi). amieri<strong>da</strong>n Tbilisi axladwarmoqmnili arabuli saamiros centri xdeba.<br />
883 wels xalifas xelisuflebis ganmtkicebis mizniT igi <strong>da</strong>laSqra arabma sar<strong>da</strong>lma buRa Turqma.<br />
1037-1051 wlebSi mefe bagrat IV-m araerTxel sca<strong>da</strong> Tbilisis <strong>da</strong>kaveba, magram qalaqSi Seqmnili<br />
aramyari politikuri situaciis gamo es SeuZlebeli aRmoCn<strong>da</strong>. 1068 wels qalaqi Turq-selCukTa<br />
sulTanma alf-arslanma <strong>da</strong>laSqra <strong>da</strong> <strong>da</strong>ikava. 1122 wels qalaqi ucxoelTa batonobisagan <strong>da</strong>viT<br />
aRmaSenebelma gaaTavisufla <strong>da</strong> aq gadmoitana gaerTianebuli saqarTvelos de<strong>da</strong>qalaqi.<br />
b) vaxtang gorgasali _ qarTlis mefe V saukunis II naxevarSi. ibrZo<strong>da</strong> iranis uRli<strong>da</strong>n<br />
qveynis ganTavisuflebisaTvis, mefis xelisuflebis ganmtkicebisaTvis, qveynis centralizaciisaTvis.<br />
mis saxels ukavSirdeba mniSvnelovani saeklesio reformis gatareba, kaTalikosobis<br />
institutis SemoReba, kidev ufro ganamtkica kavSiri bizantiasTan. Caatara didi saqalaqo<br />
mSe nebloba, ganzraxuli hqon<strong>da</strong> qarTlis de<strong>da</strong>qalaqi gadmoetana mcxeTi<strong>da</strong>n TbilisSi, rac<br />
sabolood misma Zem _ <strong>da</strong>Cim _ ganaxorciela. 482 wels moawyo ajanyeba iranelTa winaaRmdeg,<br />
sikvdiliT <strong>da</strong>saja iranelebis <strong>da</strong>sayrdeni qarTlSi _ varsqen pitiaxSi. qveynis <strong>da</strong>moukideblobisaTvis<br />
Tavganwirulma brZolam igi erovnul gmirad aqcia. <strong>da</strong>saflavebulia mcxeTaSi, sveticxovlis<br />
taZarSi.<br />
g) teqstis avtori nino nakaSiZe (anTaZe) (1872-1963 wlebi), qarTveli sabavSvo mwerali, mas<br />
gamorCeuli adgili uWiravs agreTve <strong>qarTuli</strong> Jurnalistikis istoriaSic. moRvaweob<strong>da</strong> `cnobis<br />
furcelSi”, `iveriaSi”, gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia misi moRvaweoba sabavSvo Jurnal `nakadulSi~<br />
(1904-1928 wlebi). misi TaosnobiT <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> agreTve pirveli <strong>qarTuli</strong> sabavSvo Teatri.<br />
mravalferovania misi Semoqmedebis Tematika: samSoblo, megobroba, humanizmi, di<strong>da</strong>qtika, buneba...<br />
mwerali ar Ralatobs tradiciul normebs bavSvis intelqtualur-esTetikuri aRzrdis Sesaxeb<br />
<strong>da</strong> bolomde icavs Tavisi winamorbedebis (vaJa, akaki, iakob gogebaSvili...) literaturuldi<strong>da</strong>qtikur<br />
principebs.<br />
2. teqstis kiTxva _ teqsts kiTxuloben moswavleebi. nawil-nawil kiTxvis<br />
procesSi aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, risTvisac gamoiyeneba `sityvis<br />
salaro~. (umjobesia teqstis calkeuli Tavis <strong>da</strong>muSavebas calkeuli saaTi<br />
<strong>da</strong>vuTmoT). teqsti iyofa calkeul nawilebad <strong>da</strong> klasis aqtiuri monawileobiT<br />
Sedgeba gegma, romelic, sorientaciod, aseT saxes miiRebs:<br />
mzadeba nadirobisaTvis<br />
iremze nadiroba<br />
xoxobze nadiroba<br />
SeSinebuli bazierebi<br />
samkurnalo wyali<br />
mefis ga<strong>da</strong>wyvetileba...<br />
moswavleebi maswavleblis miTiTebiT eZeben <strong>da</strong> gamokrebiT kiTxuloben<br />
70
teqstSi im adgilebs, sa<strong>da</strong>c aRwerilia: a) mefis patriotizmi, b) mefis humanizmi,<br />
g) momavali qalaqis mniSvneloba... am dros SeiZleba gamoviyenoT Cumi<br />
kiTxvac.<br />
4. teqstis analizi _ klasis saerTo ZalebiT gaanalizdeba, rodindeli ambavia<br />
teqstSi aRwerili, ratom hqvia am teqsts `legen<strong>da</strong> Tbilisze”, ras aRniSnavs<br />
sityva `legen<strong>da</strong>~ (rom teqstSi aRwerili ambavi <strong>da</strong>yrdnobilia ara istoriul<br />
faqtebze, aramed xalxis gadmocemaze, amd<strong>ena</strong>d, SeiZleba, igi arc Seesabamebodes<br />
sinamdviles), vin aris am teqstis mTavri gmiri (vaxtang gorgasali), misi xasiaTis<br />
ra Tvisebebi Cans teqstSi (patriotizmi, <strong>da</strong>kvirvebuloba, strategiuli<br />
niWi, Tavm<strong>da</strong>bloba...), ra niSnebiT SearCia mefem momavali de<strong>da</strong>qalaqisaTvis adgili<br />
(igi mtrisaTvis miudgomelia, moqceulia mTebs Soris, `mrisxane cixed <strong>da</strong>xvdeba<br />
samtrod mosuls”, lamazia...). werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2;<br />
wyvilebSi _ <strong>da</strong>valeba #3. aseve maswavlebelma klass SeiZleba SesTavazos sawer<br />
Temad `ratom <strong>da</strong>erqva Tbilisi~. weriTi namuSevrebis analizisas gamoiyeneba<br />
urTierTSefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis formebi.<br />
5. moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. Tematur leqsikaze <strong>da</strong>kvirveba _ maswavlebeli <strong>da</strong>faze Camowers sityvebs:<br />
bazieri, mimino, mwevari, Savardeni ... <strong>da</strong> klass ekiTxeba _ rasTan asocirdeba<br />
es sityvebi (nadirobasTan), xom ar gaixseneben nadirobasTan <strong>da</strong>kavSirebul<br />
sxva sityvebsac (aq SeiZleba erTgvari Sejibric Catardes);<br />
2. zmnis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba _ moswavleebi akvirdebian saxelmZRvanelos<br />
46-e gv.-ze moTavsebul savarjiSos <strong>da</strong> gamoaqvT <strong>da</strong>skvna, rom zmna im pirSia,<br />
romeli piris nacvalsaxelic Seewyoba mas. am codnis gamoyenebiT sruldeba<br />
<strong>da</strong>valeba #4. SeiZleba am mizniT gamoviyenoT sakiTxavi teqstic.<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV4, IV5, IV7, IV8, IV13, IV14.<br />
71
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
revaz inaniSvilis `Cveni yoCaRi skvinCa”,<br />
I-sa <strong>da</strong> III pirSi Txroba<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ saganTSorisi kavSiri: a) bunebismetyvelebasTan, b) musikasTan<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis gamomuSaveba<br />
_ aRweriTi <strong>da</strong> mxatvruli teqstebis Seqmna<br />
_ sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs <strong>da</strong> asabuTebs Tavis azrs<br />
_ qmnis martiv <strong>da</strong>rgobriv <strong>da</strong> mxatvrul teqstebs<br />
_ wers<br />
_ gabmuli TxrobiT gadmoscems wakiTxulis Sinaarss rogorc I, ise III pirSi<br />
_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaSi<br />
_ akvirdeba sityvis (am SemTxvevaSi zedsarTavi saxelis) gamomsaxvelobiT<br />
mxares<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1 kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas maswavlebels vandobT.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ skvinCa, frinveli beRurasnair-<br />
Ta rigisa, mamlis Tavi nacrisferia, zurgi _ yavisferi, aqa-iq mwvane urevia, mkerdi RvinisferwiTelia,<br />
de<strong>da</strong>li ufro bacia. garcelebulia evropaSi, <strong>da</strong>savleT aziasa <strong>da</strong> CrdiloeT afrikaSi.<br />
saqarTveloSi erT-erTi yvelaze mravalricxovani frinvelia, binadrobs yvela tipis tyeSi.<br />
aprilSi debs 2-3 kvercxs, inkubacia grZeldeba 2 kviramde. zogjer meored budobs ivnisSi. ikvebeba<br />
mc<strong>ena</strong>reebis mwvane nawilebiT, TeslebiT, mwerebiT. aris kargi mgalobeli.<br />
2. teqstis kiTxva _ teqsts maswavlebeli kiTxulobs gamometyvelebiT<br />
Tavi <strong>da</strong>n bolomde. teqsti emociuria, Seicavs aRweras, msjelobas, dialogs,<br />
72
monologs, amitom kiTxvisas sagangebod un<strong>da</strong> SevarCioT tempi, intonacia,<br />
logikuri <strong>da</strong> fsiqologiuri maxvilebi...<br />
teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi. gza<strong>da</strong>gza, kiTxvis procesSi,<br />
moswavleTa saerTo ZalebiT aixsneba gaugebari leqsikuri erTeulebi (savaraudod<br />
aseTi SeiZleba iyos: fanteli _ fifqi, skveri _ patara baRi, ZiZgni<strong>da</strong> _<br />
aq: wiwkni<strong>da</strong>, Wam<strong>da</strong>; fexebi azreba _ fexebi eyineba; proTezi _ sxeulis xelovnuri<br />
nawili, romelic gakeTebulia <strong>da</strong>karguli saTanado bunebrivi nawilis nacvlad...).<br />
moswavleebi asaTaureben teqstis TiToeul monakveTs <strong>da</strong> adgenen gegmas,<br />
romelic, savaraudod, aseTi SeiZleba iyos (am dros SeiZleba gamoviyenoT Cumi<br />
kiTxva):<br />
dekembris dRe<br />
Sexvedra gogonasTan<br />
calfexa skvinCa<br />
<strong>da</strong>mSvidobeba...<br />
3. teqstis analizi _ gairkveva, weliwadis ra droa aRwerili teqstSi<br />
(zamTris <strong>da</strong>mdegi), rogor aris aRwerili (qariani dRe, muqi Rrublebi, sveli<br />
Tovli, ga<strong>da</strong>mxmari mdeloebi, vercxlisferi naZvi...), rogor arian aRwerili<br />
gamvlelebi (paltoebis sayelo wamouweviaT, saxe Sig CaurgavT, Sinisaken miiCqarian),<br />
vin <strong>da</strong> vin arian am moTxrobis gmirebi (mwerali-mTxrobeli <strong>da</strong> gogona), maTi<br />
ra Tvisebebi Cans aq (mwerali keTilia, Zalze ebraleba calfexa skvinCa, magram<br />
gogo nas amSvidebs, raTa mas amis gamo guli ar etkinos; gogonac aseve keTilia,<br />
is <strong>da</strong> naR vlianebulia skvinCas mdgomareobis gamo, surs Seumsubuqos mas mdgomareoba,<br />
uyris puris namcecebs; Tavaziania _ es misi saubri<strong>da</strong>n <strong>da</strong> moqcevi<strong>da</strong>n<br />
Cans...); ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis (a<strong>da</strong>mianis sikeTe sul umniSvnelo<br />
rameSic ki mJRavndeba); ratom hqvia nawarmoebs `Cveni yoCaRi skvinCa”, xom<br />
ar SeurCeven am teqsts sxva saTaurs; rogori ganwyoba <strong>da</strong>eufla mwerals mzias<br />
gacnobis Semdeg; ram Seuqmna mas aseTi ganwyoba (gogonas saqcielma, skvinCas<br />
gambe<strong>da</strong>obam); ratom moun<strong>da</strong> mwerals wynari, keTili musikis mosm<strong>ena</strong>... (kargi<br />
iqneba, Tu am masalis swavlebas <strong>da</strong>vukavSirebT musikis gakveTils <strong>da</strong> moswavleebs<br />
mosasm<strong>ena</strong>d SevTavazebT musikas, <strong>da</strong>vakvirvebT, mocemul SemTxvevaSi SeuZlia Tu<br />
ara musikas gadmosces a<strong>da</strong>mianis ganwyoba. rekomendebulia p. Caikovskis `weliwadis<br />
droni<strong>da</strong>n~ `Semodgomis simRera”, an Sesabamisi ganwyobis sxva piesa)...<br />
sruldeba <strong>da</strong>valebebi: #1, #2 <strong>da</strong> #3. samive <strong>da</strong>valeba gulisxmobs <strong>da</strong>rgobrivi<br />
<strong>da</strong> mxatvruli teqstebis Seqmnas. maswavleblis ga<strong>da</strong>sawyvetia, romeli <strong>da</strong>valeba<br />
SeiZleba Sesruldes Sin <strong>da</strong> romeli _ klasSi.<br />
4. moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />
73
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
a) sityvis gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba _ moswavleebi kiTxuloben<br />
teqstis I abzacs <strong>da</strong> asaxeleben im zedsarTav saxelebs, romlebsac mwerali<br />
dekembris dRis aRwerisaTvis iyenebs (qariani, muqi, civi, sveli, bneli, ga<strong>da</strong>mxmari),<br />
avarjiSebs maTi sinonimebis SerCevaze; akvirvebs, ramd<strong>ena</strong>d zustad SeZlo<br />
mweralma amindis aRwerisaTvis zedsarTavi saxelebis SerCeva, TviTon romeli<br />
zedsarTavi saxelebiT aRweren dekembris dRes...<br />
b) sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ teqsti <strong>da</strong>werilia I pirSi. maswavlebeli klass<br />
axsenebs revaz inaniSvilis sxva moTxrobebsac, romlebic aseve I pirSia <strong>da</strong>werili<br />
(`Semodgomis dRe~, `mayvalze~, `wvimasa <strong>da</strong> mzeSi~...); arkveven, ratom mimarTavs<br />
am xerxs mwerali ase xSirad (ufro zustad <strong>da</strong> uSualod rom gviTxras Tavisi<br />
saTqmeli), romel nacvalsaxels iyenebs am dros (me _ I piris nacvalsaxels), gadmoscen<br />
teqstis Sinaarsi III pirSi <strong>da</strong> gamoiyenon nacvalsaxeli is (igi). sruldeba<br />
<strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV4, IV6, IV9, IV11, IV13, IV14.<br />
momdevno Temebis: murman lebaniZis `suraTi~ <strong>da</strong> vaJa-fSavelas `saaxalwlo<br />
fiqrebi~ _ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />
74
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
revaz inaniSvilis `didi zamTari”,<br />
zmnis formacvla piris mixedviT<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ teqstis gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />
_ saganTSorisi kavSiri: a) ekologiasTan, b) saxviTsa <strong>da</strong> gamoyenebiT xelovnebasTan<br />
_ zmnis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba (romeli piria)<br />
_ orTografiuli Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ avlebs paralelebs bunebismetyvelebis gakveTilebze miRebul informaciasTan<br />
_ asuraTebs teqsts<br />
_ wers<br />
_ iRebs intervius literaturuli personaJisagan<br />
_ akvirdeba zmnis formacvlas piris mixedviT, akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />
_ varjiSobs sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txrobaze<br />
I. teqstze muSoaba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ es samuSao SeiZleba orgvarad Catardes: a) maswavlebeli<br />
klass avalebs gaixsenon revaz inaniSvilis Seswavlili nawarmoebebi<br />
<strong>da</strong> imsjelon, ra aqvT maT saerTo (sikeTe, a<strong>da</strong>mianis <strong>da</strong>mokidebuleba cocxalsa<br />
<strong>da</strong> aracocxal bunebasTan...), b) klass misces Tema: `a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong> tye~ (“tye Seunaxe<br />
Svilebsa”). orive aqtivobas SeiZleba mivceT jgufuri muSaobis saxe.<br />
2. teqstis kiTxva _ moTxroba ikiTxeba Tavi<strong>da</strong>n bolomde. teqsti ZiriTa<strong>da</strong>d<br />
aRweriTi xasiaTisaa, msjeloba monologuria, gamometyvelebiTi kiTxvisas<br />
am moments un<strong>da</strong> mieqces yuradReba.<br />
75
axali leqsikuri erTeulebis axsnisaTvis SeiZleba gamoviyenoT Cumi kiTxva:<br />
klass vavalebT waikiTxon teqsti Cumad <strong>da</strong> moiniSnon gaugebar sityvebi <strong>da</strong><br />
gamoTqmebi, romlebic Semdeg klasis aqtiuri monawileobiT aixsneba. `sityvis<br />
salaroSi~ axsnili leqsikuri erTeulebis gar<strong>da</strong>, moswavleebisaTvis, savaraudod,<br />
gaugebari SeiZleba aRmoCndes sityvebi: samkauli _ nivTi visime an risame<br />
Sesamkobad, mosarTavad; garinddeba _ gaCumdeba; xorxociT _ xmauriT; gaxuxuli<br />
puri _ gacxelebuli, gaficxebuli puri; tyismcveli _ piri, romelic<br />
tyes icavs; burusi _ nisli; SeiSmuSnebian _ Seirxevian....<br />
teqsts moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil <strong>da</strong> adgenen gegmas, romelsac,<br />
savaraudod, aseTi saxe SeiZleba mieces:<br />
Tovliani tye<br />
tyis stumari<br />
keTili maspinZeli<br />
stumris gacileba<br />
xeebis gaoceba...<br />
moswavleebi teqsti<strong>da</strong>n maswavleblis miTiTebiT kiTxuloben calkeul adgilebs<br />
(gamokrebiTi kiTxva), gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss winaswar Sedgenili<br />
gegmis mixedviT.<br />
3. teqstis analizi _ gairkveva: a) rogor aRwers mwerali Tovlian tyes,<br />
ra enobriv saSualebebs iyenebs amisaTvis (xeebi a<strong>da</strong>mianebiviT cocxal arsebebad<br />
arian gamoyvanili _ maT rcxveniaT, ukvirT, iSmuSnebian, samkaulebiT arian mor-<br />
Tuli, scivaT...), ratom uwodebs mwerali tyes gaqvavebul samefos (yvelaferi<br />
gayinulia, irgvliv CamiCumi ar ismis), b) rogor aRwers mwerali poetisa <strong>da</strong> tyis<br />
urTierTobas (poets TiTqos musika esmis, iseTi kmayofilebiT ugdebs yurs ra-<br />
Racas; tkbeba tyis mSvenebiT, amitomac ewvia igi aseT yinvaSi gvian RamiT tyes); g)<br />
rogor aRwers mwerali tyismcvels (jan-RoniT savse, dinji, sax<strong>ena</strong>Teli kaci...),<br />
d) rogor aRwers mwerali stumar-maspinZlis Sexvedras...<br />
moswavleebi martivad axasiaTeben literturul personaJebs _ poetsa<br />
<strong>da</strong> tyismcvels, asabuTeben Tavis azrs teqstis mixedviT. sruldeba testuri<br />
<strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />
klass jgufuri muSaobisaTvis SeiZleba SevTavazoT <strong>da</strong>valeba _ Seadginon<br />
teqsti saxelwodebiT `Tovliani tyis zRapari”, wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba<br />
#3, individualurad _ <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. Seswavlil metyvelebis nawilebze <strong>da</strong>kvirveba _ waikiTxon teqstis<br />
pirveli abzaci <strong>da</strong> <strong>da</strong>asaxelon iqi<strong>da</strong>n arsebiTi saxelebi zedsarTavTan erTad;<br />
Secvalon zedsarTavi saxelebi sinonimuri formebiT (didi zamTari _ Tovliani<br />
zamTari; didi Rame _ grZeli Rame; veeberTela mTvare _ uSvelebeli mTvare;<br />
lamazi samkauli _ mSvenieri /Zvirfasi/ samkauli...).<br />
76
2. rTuli sityvebis marTlwera _ moZebnon teqstSi <strong>da</strong> amoweron rTuli sityvebi,<br />
romlebic: a) iwereba erTad (tyismcveli, tyispiri); b) iwereba defisiT<br />
(Tav-piri, stumar-maspinZeli, jan-Rone); <strong>da</strong>asabuTon, ratom iwereba es sityvebi<br />
ase.<br />
3. zmnis formacvalze <strong>da</strong>kvirveba _ sruldeba saxelZRvanelos 53-e gv-ze<br />
mocemuli <strong>da</strong>valeba, romelic iTvaliswinebs piris mixedviT zmnis formacvlaze<br />
<strong>da</strong>kvirvebas. eZleva <strong>da</strong>skvna _ zmnas sami piri aqvs: I, II <strong>da</strong> III. zmna icvleba pirebis<br />
mixedviT. am codnis gamoyenebiT sruldeba amave gverdze mocemuli savarjiSo<br />
_ mocemuli zmnebi cvale pirebis mixedviT. `aqtivobebis rveulSi~ sruldeba<br />
<strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV6, IV7, IV8, IV10, IV11, IV13, IV14.<br />
77
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
giorgi SatberaSvilis `moCxubariZe”; zmnis piri, piris niSnebis<br />
gacnoba (subieqturi piris magaliTze _ terminis gareSe)<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ mTavari <strong>da</strong> aramTavari gmirebis gacnoba<br />
_ moqmedi pirebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ zmnis piris niSnebis gacnoba (subieqturi piris magaliTze)<br />
_ frazeologizmebze <strong>da</strong>kvirveba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle ecnoba martiv saganmanaTleblo informacias al. yazbegis<br />
Sesaxeb<br />
_ kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs<br />
_ gamoyofs mTavar <strong>da</strong> aramTavar gmirebs<br />
_ yofs teqsts nawilebad<br />
_ gadmoscems mis Sinaarss<br />
_ wers<br />
_ zoga<strong>da</strong>d ecnoba piris niSnebis raobas (subieqturi piris niSnebis<br />
magaliTze _ saTanado terminis gareSe)<br />
I. teqstze muSaoba<br />
<strong>da</strong>matebiTi informaciebi maswavleblisaTvis:<br />
a) aleqsandre yazbegi (moCxubariZe) _ <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1848 wlis 8 ianvars, gar<strong>da</strong>icvala 1893 wlis<br />
13 ianvars. yazbegianT gvari warmodgeba CofikaSvilebisagan, romlebic stefanwmindis mouravebi<br />
iyvnen. maTi saxl-kari xevSi simdidriTa <strong>da</strong> SeZlebiT gamoirCeo<strong>da</strong>. patara sandroc fufunebSi<br />
izrdebo<strong>da</strong>. sofelSi <strong>da</strong>uaxlov<strong>da</strong> igi Tavisi nawarmoebebis momaval gmirebs, romelTa mimarT igi<br />
bavSvobi<strong>da</strong>nve gansakuTrebul siyvaruls iCen<strong>da</strong>, rac am teqstSiac aris asaxuli. 1859 wels igi<br />
TbilisSi gadmoiyvanes saswavleblad <strong>da</strong> erT-erT prestiJul saswavlebelSi miabares. ojaxuri<br />
mdgomareobis gamo swavlas Tavi <strong>da</strong>aneba 1865 wli<strong>da</strong>n, rasac Zalian ganicdi<strong>da</strong>. 1867 wels umaRlesi<br />
ganaTlebis misaRebad gaemgzavra moskovSi, sa<strong>da</strong>c Cairicxa sameurneo akademiaSi Tavisufal<br />
msmenelad, magram usaxsrobis gamo swavlis <strong>da</strong>mTavreba ver SeZlo <strong>da</strong> 1870 wels <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> samSobloSi.<br />
1871 wels igi ubralo mecxvared wavi<strong>da</strong> mTaSi, Tumca hqon<strong>da</strong> SesaZlebloba, gaekeTebina<br />
kariera. misTvis xalxTan siaxlove warmoadgen<strong>da</strong> Semoqmedebis wyaros. isic aRsaniSnavia, rom<br />
Tavisi iq yofniT igi bevrad umsubuqeb<strong>da</strong> ubralo moxeveebs yofas. 1879 wli<strong>da</strong>n gadmodis TbilisSi<br />
<strong>da</strong> aq agrZelebs moRvaweobas. mis SemoqmedebaSi gansakuTrebul adgils ikavebs e. w. `mTis<br />
78
ciklis~ nawarmoebebi. man saocari <strong>da</strong>majereblobiT <strong>da</strong>gvixata CvenTvis manamde ucnobi _ moxeveTa<br />
_ samyaro. misi Semoqmedebis Tavisebureba ganapiroba mTis ubralo xalxis bunebis kargma<br />
codnam, maTTan siaxlovem.<br />
b) teqstis avtori giorgi SatberaSvili _ 1910-1965 w. 1932 wels <strong>da</strong>amTavra Tbilisis sax.<br />
universitetis istoriis fakulteti. lit. moRvaweobas iwyebs 1929 wli<strong>da</strong>n, pirveli poeturi krebuli<br />
gamoica 1933 wels. misi SemoqmedebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTeelia Janrobrivi mravalferovneba.<br />
aRsaniSnavia, rom nayofierad Sromob<strong>da</strong> sabavSvo literaturis sferoSi, ekuTvnis mravali sabavSvo<br />
moTxroba; maT Soris aRsaniSnavia `saTaflia~ <strong>da</strong> `mtkvris saTavisaken~.<br />
g) Zmadgaficva _ xelovnuri <strong>da</strong>naTesavebis erT-erTi forma. saqarTveloSi ZiriTa<strong>da</strong>d<br />
gavrcelebuli iyo mTielTa Soris. arsebobs Zadgaficvis ramdenime wesi: 1. Zadgaficvis<br />
msurvelebi neka TiTebs gaiWridnen <strong>da</strong> ise ga<strong>da</strong>aWdibdnen, rom sisxli erTmaneTSi areuliyo;<br />
2. <strong>da</strong>Wrili TiTebi<strong>da</strong>n gamowurul sisxls wyalSi gaurevdnen <strong>da</strong> Sesvamdnen; 3. orive piri Zmad<br />
gaificebo<strong>da</strong> xatSi naTesavebis Tan<strong>da</strong>swrebiT, xevisberi <strong>da</strong>klav<strong>da</strong> maT mier moyvanil saklavs,<br />
mis sisxls apkureb<strong>da</strong> Zmadgaficvis msurvelT <strong>da</strong> <strong>da</strong>locav<strong>da</strong>; 4. iaraRis vercxlis Semkulobi<strong>da</strong>n<br />
vercxls Cafxekdnen sasmelian TasSi, romelsac orive Zmadnafici Sesvam<strong>da</strong>. Zmadgaficva SeiZlebo<strong>da</strong><br />
rogorc mamakacebs, ise qalsa <strong>da</strong> mamakacs Soris. ZmadSeficulebs ekisrebo<strong>da</strong>T sisxliT na-<br />
Tesavis ufleba-movaleobani (mag. sisxlis aReba...), maT Soris akrZaluli iyo qorwineba...<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs al. yazbegis portrets<br />
<strong>da</strong> martivad esaubreba am mwerlis cxovrebisa <strong>da</strong> Semoqmedebis Sesaxeb. wina<br />
planze wamoiwevs mwerlis bavSvoba, agreTve mecxvareobaSi gatarebuli wlebi,<br />
ramac <strong>da</strong>sabami misca mis SemoqmedebaSi moxeveTa cxovrebis asaxvas. yuradRebas<br />
amaxvilebs im faqtze,. rom winamdebare teqstSi gamoyvanili bavSvebi (ZiZia, elguja,<br />
girgola, maTia, vaJia, koba) SemdgomSi misi nawarmoebebis gmirebad iqcnen.<br />
2. teqstis kiTxva _ teqsts kiTxuloben moswavleebi, am dros aixsneba moswavleTaTvis<br />
gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, maswavlebeli sagangebo yuradRebas<br />
amaxvilebs frazaze `Zmad gaficva~; yuradReba gamaxvildeba im faqtzec,<br />
rom mwerali xSirad iyenebs saliteraturo enisaTvis miuRebel formebs (qalav,<br />
kobav, elgujav, maTiav, girgolav...), rac imiT aixsneba, rom am moTxrobis gmirebi<br />
saqarTvelos erT-erTi mTiani soflis mkvidrni arian <strong>da</strong> amgvarad metyveleben<br />
(terminebis _ saliteraturo <strong>ena</strong> <strong>da</strong> dialeqti _ xseneba am etapze mizanSewonili<br />
ar aris). gaanalizdeba, sad aris mdinare Tergi, <strong>da</strong>rialis xeoba, rogor aRwers<br />
mwerali maT. nawil-nawil kiTxvis procesSi Sedgeba Sinaarsis gadmosacemi<br />
gegma (<strong>da</strong>valeba #1), romelic, saorientaciod, aseT saxes miiRebs:<br />
<strong>da</strong>rialis xeoba<br />
patara mecxvareebi<br />
ZiZia <strong>da</strong> girgola<br />
sandros gabeduleba<br />
Zmad gaficva<br />
dedis rCeva...<br />
moswavleebs eZlevaT SesaZlebloba, gaakeTon arCevani gegmis erT-erT<br />
sakiTxze <strong>da</strong> werilobiT gadmoscen misi Sinaarsi (<strong>da</strong>valeba #2), <strong>da</strong>asabuTon, ratom<br />
SeaCeres arCevani mainc<strong>da</strong>mainc am sakiTxze.<br />
79
varjiSoben Sinaarsis TanmimdevrobiT gadmocemaze. am muSaobaSi SeiZleba<br />
CavrToT mTeli klasi <strong>da</strong> TiToeuli nawilis Sinaarsi calk-calke gadmovaceminoT.<br />
3) teqstis analizi _ gairkveva, saqarTvelos romeli kuTxea asaxuli am<br />
teqstSi, vin <strong>da</strong> vin arian nawarmoebis gmirebi, romelia maT Soris mTavari gmiri,<br />
misi xasiaTis ra Tvisebebi Cans teqstSi (patara sandros ukve aqvs weris niWi _<br />
uyvars buneba <strong>da</strong> aRwers mis silamazes Tavis rveulSi, dRiurs wers; gulaxdilia<br />
_ de<strong>da</strong>s arafers ar umalavs; Tavm<strong>da</strong>balia _ Zmad gaefica ubralo soflel<br />
bavSvebs; gabedulia _ esarCleba Tavisze susts, ar eSinia Tavisze Zlieris; ni-<br />
Wieria...), ramd<strong>ena</strong>d Seefereba mis xasiaTs zedmetsaxeli `moCxubariZe”; ratom<br />
misca de<strong>da</strong>m rCeva _ ebrZola ara muStiT, aramed _ kalmiT; ramd<strong>ena</strong>d swori iyo<br />
dedis mier micemuli rCeva; ra miCniaT misaRebad <strong>da</strong> ratom, ras Secvlidnen am<br />
nawarmoebSi... SeiZleba es teqsti klass gasagrZeleblad SevTavazoT (jgufebSi<br />
muSaoba).<br />
II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ gairkveva, romel pirSia <strong>da</strong>werili teqsti (III),<br />
gadmoscen teqstis Sinaarsi ise, TiTqos mas Tavad sandro mogviTxrobs; <strong>da</strong>akvirdnen,<br />
romeli piris nacvalsaxels `iyenebs~ sandro TavisTavze saubrisas...<br />
2. zmnis piris niSnebis gacnoba _ maswavlebli <strong>da</strong>faze wers zmnas:<br />
I piri v-wer<br />
II piri wer<br />
III piri wer-s<br />
_ romelia am zmnaSi saerTo, ucvleli nawili? (wer)<br />
_ I pirSi mas ra niSani <strong>da</strong>erTvis? sad <strong>da</strong>erTvis?<br />
_ II pirSi Tu <strong>da</strong>erTvis niSani?<br />
_ III pirSi ra niSani <strong>da</strong>erTvis? sad <strong>da</strong>erTvis es niSani?<br />
moswavleebs vavalebT auRlon zmnebi: galobs, xatavs, wveba _ <strong>da</strong> gamoyon<br />
piris niSnebi.<br />
eZleva <strong>da</strong>skvna: I piris niSania vv-.<br />
igi zmnas TavSi <strong>da</strong>erTvis, amitom Tavsar-<br />
Tia, II pirs niSani ar aqvs, III piris niSnebia -s <strong>da</strong> -a. isini zmnas boloSi <strong>da</strong>erTvis,<br />
amitom bolosarTia.<br />
am codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>valebebi: #3 <strong>da</strong> #4.<br />
3. frazeologiuri muSaoba _ <strong>da</strong>valeba #5. 5.<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV6, IV7, IV8, IV12, IV13.<br />
80
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
aRweriTi teqsti `sai<strong>da</strong>n viciT Cveni qveynis istoria”<br />
(svimon gamsaxurdias mixedviT); zmnis pirTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />
marTlweris sakiTxebi (ori v-, vv-s<br />
xmareba uu-sa<br />
<strong>da</strong> oo-s<br />
win I pirSi)<br />
nj{ofcj<br />
_ martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba saqarTvelos<br />
istorii<strong>da</strong>n<br />
_ am informaciis Sejameba, saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ martivi aRweriTi teqstis kiTxva<br />
_ teqstis analizi, kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ zmnis pirTan <strong>da</strong>kavSirebuli orTografiuli sakiTxebis gacnoba,<br />
orTografiuli Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle ixsenebs <strong>da</strong> ajamebs im informacias, rac man saqarTvelos<br />
istoriis Sesaxeb icis<br />
_ kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ yofs mas calkeul nawilebad, adgens gegmas<br />
_ avsebs sqemas: ra vicodi, ra gavige, ris gageba msurs<br />
_ wers<br />
_ eufleba orTografiisa <strong>da</strong> orToepiis sakiTxebs<br />
I. teqstze muSaoba<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: `qarTlis cxovreba~ _ Zveli<br />
<strong>qarTuli</strong> saistorio Txzulebebis krebuli, feo<strong>da</strong>luri xanis saqarTvelos istoriis ZiriTadi<br />
wyaro, masSi moipoveba sayuradRebo cnobebi ara mxolod saqarTvelos, aramed kavkasiis sxva<br />
qveynebis (somxeTi, albaneTi, Crdilo kavkasiis), aseve TurqeTisa <strong>da</strong> iranis Sesaxebac.<br />
gansakuTrebuli wvlili `qarTlis cxovrebis~ SeswavlaSi Seitana iv. javaxiSvilma. wyaroTmcodneobis<br />
ZiriTadi sakiTxebis <strong>da</strong>muSavebasTan erTad man sayuradRebo mosazrebebi<br />
gamoTqva krebulis Sedgenis drois, Sedgenilobis, Tan<strong>da</strong>TanobiT Sevsebis Taobaze; <strong>da</strong>adgina<br />
calkeul TxzulebaTa moculoba, saTaurebi, <strong>da</strong>weris dro <strong>da</strong> avtorTa vinaoba. mis mier Semo-<br />
Tavazebuli pirobiTi sqemis mixedviT, `qarTlis cxovrebis~ Zvel nawilSi Semdegi nawarmoebebi<br />
Sedis: leonti mrovelis `mefeTa cxovreba~ (uZvelesi xani<strong>da</strong>n V saukunemde), juanSeris `cxovre-<br />
81
a <strong>da</strong> moqalaqeoba vaxtang gorgaslisa~ (V_VIII saukuneebi), XI saukunis anonimi avto ris `matiane<br />
qarTlisa~ (VIII-XI sauk.), leonti mrovelis `wameba arCilisa~ (XI sauk.), XII saukunis anonimi av-<br />
toris `cxovreba mefeT mefe <strong>da</strong>viTisa”, sumbat <strong>da</strong>viTis Zis `cxovreba <strong>da</strong> uwyeba bagrationTa~<br />
(uZvelesi xani<strong>da</strong>n XI saukunemde), laSa giorgis matiane, Tamaris ori usaxelo istorikosis<br />
Txzulebebi: `istoriani <strong>da</strong> azmani SaravandTani”, `cxovreba mefeT mefe Tamarisi”, XIV saukunis<br />
anonimi istorikosis _ JamTaaRmwerlis _ Txzuleba... varaudoben, rom `qarTlis cxovrebis~<br />
Sedg<strong>ena</strong> <strong>da</strong>wyebula XII saukunis I naxevarSi, Semdeg igi Tan<strong>da</strong>Tan iv sebo<strong>da</strong> XV saukunemde. `qarT-<br />
lis cxovrebis~ uZveles xelnawerad iTvleba me-15 saukunis e. w. anaseuli xelnaweri.<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs sam jgufad <strong>da</strong> aZlevs<br />
<strong>da</strong>valebas _ Camoweron yvelaferi, rac saqarTvelos istoriis Sesaxeb axsovT<br />
(mefeebi, brZolebi, gmirebi...). moswavleebi msjeloben, ra ician Cveni qveynis<br />
warsulis Sesaxeb, sai<strong>da</strong>n ician (waukiTxavT, gaugiaT, unaxavT kinofilmebSi...),<br />
ramd<strong>ena</strong>d arian <strong>da</strong>rwmunebulni am cnobebis utyuarobaSi, ratom... <strong>da</strong>asabuTon<br />
Tavisi azri....<br />
amis Semdeg maswavlebeli ajamebs informacias <strong>da</strong> atarebs Sesaval saubars<br />
saqarTvelos istoriis Seswavlis Sesaxeb, mis mniSvnelobaze, wyaroebze, sai<strong>da</strong>nac<br />
moipoveba es informacia (uZvelesi qronikebi, arqeologiuri gaTxrebi, xelovnebis<br />
nimuSebi...), TvalsaCinoebis saxiT SeiZleba gamoiyenos saTanado bukletebic<br />
(<strong>qarTuli</strong> xelovnebis nimuSebi, uZvelesi <strong>qarTuli</strong> cixe-simagreebis fotoebi),<br />
wigni `qarTlis cxovreba”...<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analzi _ teqsti ar aris mainc<strong>da</strong>mainc didi moculobis,<br />
magram gajerebulia informaciiT, amitom umjobesia gavyoT 2 nawilad <strong>da</strong><br />
cal-calke <strong>da</strong>vamuSavoT. nawil-nawil kiTxvis procesSi aixsneba gaugebari sityvebi<br />
<strong>da</strong> gamoTqmebi, gaanalizdeba is informacia, romelic TiToeul abzacSia<br />
mocemuli. amgvarad, teqstis <strong>da</strong>muSavebis gza induqciuria _ nawili<strong>da</strong>n mTelisaken.<br />
teqsts moswavleebi Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxuloben mxolod mas Semdeg, rac<br />
detalurad gaanalizdeba TiToeuli monakveTi (aq SeiZleba gamoviyenoT Cumi<br />
kiTxva).<br />
nawil-nawil kiTxvis procesSi gairkveva, Tu ra wyaroebia <strong>da</strong>saxelebuli<br />
teqstSi saqarTvelos istoriis Sesaswavlad (istorikosebis_ mematianeebis_<br />
Txzulebani, arqeologiuri gaTxrebi, kulturis Zeglebi...), romeli mematianeebi<br />
arian teqstSi naxsenebi (leonti mroveli, juanSeri), aixsneba `qarTlis cxovrebis~<br />
raoba, termin `qarTlis~ mniSvneloba XI saukunemde... gairkveva, romeli<br />
kavkasieli tomebi arian naxsenebi teqstSi, am tomebi<strong>da</strong>n romlebi arian dRes<br />
SemorCenilni, vin iyo Targamosi (kavkasieli tomebis winapari), raze metyvelebs<br />
es faqti (leonti mrovelis mixedviT, kavkasieli tomebi erTmaneTs <strong>ena</strong>Tesavebian),<br />
ra <strong>da</strong>msaxureba aqvs mefe farnavazs qarTveli xalxis winaSe (Seqmna <strong>qarTuli</strong><br />
mwignobroba, zrunav<strong>da</strong> <strong>qarTuli</strong> enis <strong>da</strong>mkvidrebaze), ratom uwodebdnen vaxtang<br />
mefes `gorgasals”... Sedgeba gegma, romelic savaraudod aseT saxes miiRebs:<br />
`qarTlis cxovreba~ saqarTvelos istoriis Sesaxeb<br />
arqeologiuri gaTxrebis mniSvneloba<br />
82
mwerali <strong>da</strong> istoria<br />
Zveli mematianeebis <strong>ena</strong><br />
leonti mroveli kavkasielebis Sesaxeb<br />
leonti mroveli mefe farnavazis Sesaxeb<br />
juanSeri vaxtang gorgaslis Sesaxeb<br />
maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs frazaze: `istorikosebis <strong>da</strong>muSavebul<br />
masalas iyeneben mwerlebi~; gaaxsenebs moswavleebs im nawarmoebebs, romlebSic<br />
istoriuli faqtebia asaxuli (`mefe mwignobari~, `ruqnadinis <strong>da</strong>marcxeba~,<br />
`cxra Zma xerxeuliZe~, `samasi Tav<strong>da</strong>debuli aragveli~...), ixseneben,<br />
ra istoriuli faqtebia aq asaxuli...<br />
sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2, wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba #3.<br />
III. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
zmnis pirTan <strong>da</strong>kavSirebuli marTlweris sakiTxebi _ ori v-, u-s win v-,<br />
o-s win v_ I pirSi:<br />
<strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba `mematiane varaudobs, rom vaxtang gorgaslis<br />
saxeli swored aqe<strong>da</strong>n modis~. yuradReba maxvildeba zmnaze `varaudobs”,<br />
gaanalizdeba, romeli piris formaa (III), ra aris III piris niSani (-s), ra bgeriT<br />
iwyeba zmna (v_ bgeriT), ga<strong>da</strong>iyvanon es zmna I pirSi <strong>da</strong> <strong>da</strong>weron, miaqcion yuradReba,<br />
ramdeni v_ iyris Tavs I pirSi, ratom... avarjiSebs maTs warmoTqmaze, avalebs<br />
Seadginon <strong>da</strong> <strong>da</strong>weron wina<strong>da</strong>debebi, romlebSic es zmna I pirSi iqneba. aseve<br />
gaanalizdeba zmnebi: varcxnis, vaWrobs, vardeba, ocnebobs, uambobs... maswavlebeli<br />
klass avalebs, ga<strong>da</strong>iyvanon es zmnebi I pirSi, maTi gamoyenebiT Seadginon<br />
wina<strong>da</strong>debebi, <strong>da</strong>weron <strong>da</strong>faze, <strong>da</strong>akvirdnen, rogor warmoiTqmis <strong>da</strong> rogor<br />
iwereba es zmnebi. am codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>vlebebi #4 <strong>da</strong> #5.<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV4, IV5, IV8, IV12, IV14.<br />
83
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
revaz inaniSvilis `loWinSi”;<br />
zmnis ricxvi, pativiscemis mravlobiTi<br />
_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ martivi saganmanaTleblo informaciis Sejameba <strong>da</strong>viT aRmaSeneblis Sesaxeb:<br />
`ra vicodi, ra gavige, ris gageba mainteresebs”<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ zmnis mravlobiTi ricxvis gacnoba, sametyvelo etiketis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ orTografiuli <strong>da</strong> punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />
_ yofs mas calkeul nawilebad<br />
_ gadmoscems mis Sinaarss<br />
_ wers<br />
_ eufleba axal leqsikur erTeulebs<br />
_ ecnoba rTulfuZiani zedsarTavi saxelebis marTlweras (praqtikulad)<br />
_ ecnoba zmnis ricxvs<br />
_ metyvelebaSi gaazrebulad iyenebs `pativiscemis mravlobiTs”<br />
_ akvirdeba mravalwertilis funqcias<br />
I. teqstze muSaoba<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
a) <strong>da</strong>viT aRmaSenebeli, mefe giorgi II-is Ze, mefob<strong>da</strong> 1089-1125 wlebSi. gamef<strong>da</strong> 16 wlis.<br />
gadmocemis mixedviT, xalxma Tavad moiTxova Wabukis gamefeba, radgan igi Tavi<strong>da</strong>nve amJRavneb<strong>da</strong><br />
did Wkua-gonebas, simxneves, mterTan Seurigeblobas. amitomac misma mamam Tavisi nebiT Tqva taxtze<br />
uari, Svili gaamefa, Tavad ki berad aRikveca. Wabuk mefes wilad ergo mtrisagan <strong>da</strong>qceuli<br />
<strong>da</strong> ganadgurebuli qveyana. soflebi <strong>da</strong> qalaqebi <strong>da</strong>clili iyo mosaxleobisagan, romelic mtris<br />
SiSiT tyeebsa <strong>da</strong> mTebs afareb<strong>da</strong> Tavs. pirvel rigSi ymawvilma mefem yma-molaSqreebisa <strong>da</strong> aznaurebisagan<br />
Seqmna jari, romliTac sdevni<strong>da</strong> Turq-seljukebs qveynis teritorii<strong>da</strong>n, xels uwyob<strong>da</strong><br />
mosaxleobis <strong>da</strong>brunebas sacxovrebel adgilebSi. 1099 wli<strong>da</strong>n man Turq-seljukebs Seuwyvita<br />
xarkis micema <strong>da</strong> sabolood gandevna Cveni qveyni<strong>da</strong>n. mefe Seudga <strong>qarTuli</strong> miwa-wylis gaerTianebas<br />
<strong>da</strong> amitomac <strong>da</strong>upirispir<strong>da</strong> qveynis decentralizaciis mosurne feo<strong>da</strong>lebs. gaauqma kldekaris<br />
saerisTavo, <strong>da</strong>ipyro ze<strong>da</strong>zeni, SemoierTa hereTi <strong>da</strong> kaxeTi.<br />
84
<strong>da</strong>viTi <strong>da</strong>undobeli iyo moRalate samRvdeloebis mimarTac, romelic xSirad uxeSad ereo<strong>da</strong><br />
mefis funqciebSi. swored am mizniT moiwvia mefem 1103 wels ruis-urbnisis saeklesio kreba,<br />
romelmac alagma Tavgasuli saeklesio feo<strong>da</strong>lebi. manve SemoiRo mwignobarTuxuces-Wyondidelis<br />
Tanamdeboba, romelic erTdroulad iyo sasuliero <strong>da</strong> saero saqmeebis mmarTveli.<br />
<strong>da</strong>viTma gza gauxsna ganaTlebas. mosaxleobis yvela fenisaTvis <strong>da</strong>aarsa skolebi, gansakuTrebiT<br />
niWierebs ki sazRvargareT gzavni<strong>da</strong> ganaTlebis misaRebad. Tavisi xarjiT gamarTa<br />
samkurnaloebi, sa<strong>da</strong>c mkurnaloba yvelasaTvis ufaso iyo. xels uwyob<strong>da</strong> vaWrobis ganviTarebas,<br />
didi RonisZiebebi gaatara samoneto (fulad-sakredito) sistemis gasaumjobeseblad, ganamtkica<br />
fulis kursi, gaatara sasamarTlo reforma.<br />
gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia aRmaSeneblis mier gatarebuli samxedro reforma,<br />
gar<strong>da</strong>qmna brZolis taqtika, CrdiloeT kavkasii<strong>da</strong>n Camoasaxla 40 000-mde yivCayi. maTgan mefem<br />
Seqmna mudmivi jari. swored am samxedro reformis <strong>da</strong>msaxurebaa didgoris gamarjveba 1121<br />
wels, rodesac <strong>da</strong>marcx<strong>da</strong> muslimanTa koaliciuri laSqari. am gamarjvebis Semdeg SemoierTa<br />
man Tbilisi, sa<strong>da</strong>c manamde Turqebi iyvnen gamagrebuli. gaaZliera saqarTvelos saerTaSoriso<br />
avtoriteti, gavl<strong>ena</strong> mezobel qveynebze. 1124 wels SirvanelebTan erTad Sirvani<strong>da</strong>n gandevna<br />
Turqebi, ufro adre ki _ 1123 wels _ anisi<strong>da</strong>nac.<br />
<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis saxels ukavSirdeba gelaTis taZris mSenebloba, gelaTis akademiis<br />
<strong>da</strong>arseba. didia misi wvlili <strong>qarTuli</strong> sasuliero mwerlobis ganviTarebis saqmeSic (`galobani<br />
sinanulisani~).<br />
<strong>da</strong>viT aRmaSenebeli kavkasiis madlierma xalxebma mefeTa mefed aRiares, eklesiam ki igi<br />
wmin<strong>da</strong>nad Seracxa.<br />
b) loWinis xeoba, mdinare loWini _sacxenisi, mdinare gar<strong>da</strong>bnis raionSi, mtkvris marcx<strong>ena</strong><br />
S<strong>ena</strong>kadi, sigrZe 30 km., sazrdoobs wvimis, Tovlisa <strong>da</strong> miwisqveSa wylebiT, iyeneben sarwya-<br />
vad.<br />
1) kiTxvisaTvis mzadeba _ klass vavalebT, gaixsenon ra informacias floben<br />
<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis Sesaxeb. moswavleTa pasuxebi Camoiwereba <strong>da</strong>faze <strong>da</strong><br />
gaanalizdeba. es muSaoba SeiZleba Catardes jgufura<strong>da</strong>c.<br />
2) teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil,<br />
aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. Semdeg etapze teqstis TiToeuli<br />
nawilisaTvis SeirCeva saTauri <strong>da</strong> Sedgeba Sinaarsis gadmosacemi gegma, romelic,<br />
savaraudod, aseT saxes miiRebs:<br />
mefe _ mwignobari<br />
Turqebi loWinis xeobaSi<br />
mefe <strong>da</strong>viTis brZaneba<br />
mefe-meomari<br />
Turqebis <strong>da</strong>marcxeba<br />
Tbilisis <strong>da</strong>bruneba...<br />
moswavleebi saubroben TiToeuli sakiTxis irgvliv, iSvelieben teqsts.<br />
gairkveva, romeli saukunea aRwerili teqstSi (me-12), ra mdgomareobaSi iyo<br />
im dros saqarTvelo (qveyanaSi Turqebi batonobdnen, Tbilisi maT xelSi iyo,<br />
Zalian agdebulad eqceodnen adgilobriv mosaxleobas, stacebdnen saqonels...),<br />
mefe <strong>da</strong>viTis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi (uyvars wignebi, moswons bunebaSi<br />
yofna, magram dros arc maSin kargavs _ kiTxulobs; winaswar awyobs sabrZolo<br />
gegmas, gauazreblad <strong>da</strong> moumzadebalad ar moqmedebs, es mizani hqon<strong>da</strong> loWinSi<br />
85
wasvlasac; Seudrekeli <strong>da</strong> uSiSari meomaria, kargi mxe<strong>da</strong>rTmTavaria...), ram gaaoca<br />
mxedrebi (mefis gaufrTxileblobam, Tavganwirvam mterTan brZolaSi...). wyvilebSi<br />
sruldeba <strong>da</strong>valeba #2, individualurad _ <strong>da</strong>valeba #1.<br />
3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen<br />
teqstis Sinaarss, yuradReba maxvildeba logikuri TanmimdevrobiT faqtebis<br />
gadmocemaze, III pirSi Txrobaze.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. mravalwertilis funqciaze <strong>da</strong>kvirveba _ sad iyenebs mwerali mravalwertils,<br />
ratom ar amTavrebs azrs (amas mkiTxvels miandobs), ra sityvebi SeiZleba<br />
CavweroT mravalwertilis nacvlad (`Tbilisi ki isev Turqebis xelSi iyo~).<br />
2. rTuli sityvebis marTlwera _ moswavleebi ori sityvis SeerTebiT Rebuloben<br />
zedsarTav saxelebs <strong>da</strong> maTi gamoyenebiT adgenen wina<strong>da</strong>debebs, ganmartaven,<br />
ratom iwereba es zedsarTavi saxelebi erTad _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />
3. zmnis ricxvi, pativiscemis mravlobiTi _ moswavleebi akvirdebian<br />
saxelmZRvanelos me-60 gv-ze mocemul masalas <strong>da</strong> gamoaqvT <strong>da</strong>skvna, rom zmnas<br />
arsebiTi saxelis msgavsad aqvs mxolobiTi <strong>da</strong> mravlobiTi ricxvi. eZeben<br />
teqstSi zmnebs <strong>da</strong> ajgufeben maT ricxvis mixedviT (<strong>da</strong>valeba #5). aseve ecnobian<br />
e.w. `pativiscemis mravlobiTs~ <strong>da</strong> ganmartaven, ra SemTxvevaSi iyeneben mas (roca<br />
ufross, pativsacem pirovnebas esaubrebian). asaxleben saTanado magaliTebsac.<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV7, IV8, IV10, IV14.<br />
86
Semdgomi masalis: ana kalan<strong>da</strong>Zis `fexi <strong>da</strong>madgiT...~ <strong>da</strong> zmnis piris niSnebi<br />
_ gacnobas mTlianad maswavlebels vandobT. vawvdiT mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias<br />
<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis nawarmoebis _ `galobani sinanulisani~ _ Sesaxeb:<br />
<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis `galobani sinanulisani~ warmoadgens mefe <strong>da</strong>viT aRmaSeneblis poe-<br />
tur qmnilebas. <strong>da</strong>iwera misi sicocxlis bolo wlebSi, Sedgeba 9 sagaloblisagan. aq mefe-poeti<br />
gvevlineba sakuTari Tavis umkacres msajulad. masSi gaismis sakuTari Tavis <strong>da</strong>m<strong>da</strong>blebis mo-<br />
tivebi. mefe-poeti Tavis Tavs Cveulebriv codvilad miiCnevs. igi codvilobas xsnis farTo sa-<br />
fuZvelze, rogorc a<strong>da</strong>mianis <strong>da</strong>cilebas RvTaebisagan; Tavis SecodebaTa <strong>da</strong>xasiaTebisas mimar-<br />
Tavs biblias, sulis winaSe acocxlebs Zveli <strong>da</strong> axali aRTqmis magaliTebs, CamoTvlis im codvebs,<br />
romlebic kacTa modgmas Caudenia <strong>da</strong> avlebs paralels sakuTar codvebTan. igi Tavis Tavs cod-<br />
vilTa Soris ucodvilesad saxavs: `me var viTarca ufskruli, Sesakrebeli bilwebiTa RvarTai”,<br />
_ godebs igi. am poeturi qmnilebi<strong>da</strong>n kargad Cans, rom mis cxovrebaSi saZiebelia ara romelime<br />
konkretuli codva, aramed Cadenili Secdomebis SegrZnebis araCveulebrivi unari <strong>da</strong> maRali<br />
eTikuri mrwamsi. es aris himni a<strong>da</strong>mianze, romelic sakuTari Secdomebisa <strong>da</strong> codvebis Secnobis<br />
gziT Sinagan ganwmen<strong>da</strong>sa <strong>da</strong> srulqmnas aRwevs.<br />
misi xasiaTis am Tvisebas ukavSirdeba misi anderZic _ <strong>da</strong>esaflavebinaT gelaTis monastris<br />
SesasvlelSi. swored mefis anderZi <strong>da</strong> misi Tavm<strong>da</strong>bloba aqvs mxedvelobaSi ana kalan<strong>da</strong>Zes, roca<br />
mefis `miuteveb codvasa~ <strong>da</strong> `maRalTa Tavm<strong>da</strong>blobaze~ saubrobs.<br />
87
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
iakob gogebaSvilis `krwanisis brZola”;<br />
arsebiTi saxelis ricxvi mravlis aRmniSvnel sityvasTan<br />
nj{ofcj<br />
_ istoriuli statiis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ saganmanaTleblo informaciis miwodeba krwanisis brZolis Sesaxeb<br />
_ am informaciis Sejameba, saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba, sakuTari azris<br />
<strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ kritikuli azrovnebis ganviTareba, diskusiis xelovnebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ weriTi metyvelebis ganviTareba _ martivi aRweriTi teqstis Seqmna<br />
_ martivi stiluri Cvevebis formireba (arsebiTi saxelisa <strong>da</strong> zmnis<br />
ricxvSi SeTanxmeba)<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ klasSi ganixilavs sa<strong>da</strong>vo sakiTxebs, eufleba diskusiis xelovnebas<br />
_ wers<br />
_ ecnoba arsebiTi saxelisa <strong>da</strong> zmnis ricxvSi SeTanxmebis konkretul SemTxvevas<br />
_ eufleba stilur Cvevebs<br />
I. teqstze muSaoba<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: krwanisis brZola gaimarTa 1795<br />
wlis seqtemberSi krwanisis velze qarTl-kaxeTisa <strong>da</strong> sparseTis laSqars Soris. aRa-mahmad-xanma<br />
saqarTveloze Tavisi batonobis aRdgenis mizniT mefe erekles _ qarTl-kaxeTis gaerTianebuli<br />
samefos mefes _ mosTxova, gaewyvita ruseTTan kavSiri. georgievskis traqtatis (1783 weli) erTguli<br />
qarTveli mefe amaod sTxov<strong>da</strong> ruseTs <strong>da</strong>xmarebas. ruseTma martodmarto <strong>da</strong>tova erekle II<br />
sparselebis mravalricxovani jaris pirispir. aRa-mahmad-xani 8 seqtembers 35-aTasiani laSqriT<br />
moadga Tbilisis sazRvrebs. ruseTis <strong>da</strong>xmarebis momlodine mefe erekle mtris jars ramd<strong>ena</strong>dme<br />
moumzadebeli Sexv<strong>da</strong>. qarTvelTa laSqari 5 aTasamde meomars iTvli<strong>da</strong>, aqe<strong>da</strong>n 2 aTasi imereTis<br />
samefo<strong>da</strong>n iyo solomon II-is meTaurobiT. qarTvelTa jars sardlobdnen: Tavad erekle II, <strong>da</strong>viT,<br />
ioane <strong>da</strong> vaxtang batoniSvilebi, oTar amilaxvari. brZola 9 seqtembers <strong>da</strong>iwyo. qarTvelebi TavganwirviT<br />
ibrZodnen, erTgvar warmatebasac miaRwies <strong>da</strong> garkveuli periodiT ukanac <strong>da</strong>a xevines<br />
88
sparselTa laSqars. magram moRalatem mters qarTvelTa simcire Seatyobina <strong>da</strong> manac 11 seqtem-<br />
bers xelaxla moitana qalaqze ieriSi. jarTan erTad ibrZodnen Tbiliselebic, romelTac sasax-<br />
lis msaxiobTa <strong>da</strong>sis meTauri maCabeli edga saTaveSi. uTanosworo brZola mtris gamarjvebiT<br />
<strong>da</strong>srul<strong>da</strong>. 11 seqtembris dRis II naxevarSi mteri qalaqSi SemoiWra. mosaxleobam quCebSi gaumar-<br />
Ta momxdurs brZola. sparselebma qalaqi jer gaZarcves, Semdeg cecxls misces. mravali aTasi<br />
qarTveli tyved waiyvanes. mosaxleobis didi nawili SimSilisa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>mdebi sneulebisagan <strong>da</strong>iR-<br />
upa. erekle II-m Tavis mxleblebTan erTad qalaqi<strong>da</strong>n gasvla moaswro <strong>da</strong> mTiuleTs Seafara Tavi.<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass Seaxsenebs, ra axsovT saqarTvelos<br />
istorii<strong>da</strong>n, romel gmir mefeebs gaixseneben (faranvazi, vaxtang gorgasali,<br />
<strong>da</strong>viT aRmaSenebeli, Tamar mefe, erekle II...), ra ician am mefeTa moRvaweobis<br />
Sesaxeb... sagangebo yuradRebas amaxvilebs erekle II-ze, im rTul periodze, roca<br />
mas uxdebo<strong>da</strong> moRvaweoba... moswavleTaTvis gasagebi eniT saubrobs krwanisis<br />
brZolaze, romlic qarTvelTa <strong>da</strong>marcxebiT <strong>da</strong>srul<strong>da</strong>.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben<br />
teqsts. am dros aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, TiToeuli azrobrivad<br />
<strong>da</strong>srulebuli monakveTisaTvis SeirCeva saTauri (gegmis Sedg<strong>ena</strong>). teqstis<br />
<strong>da</strong>muSavebis gza amjerad induqciuria _ nawili<strong>da</strong>n mTelisaken. jer <strong>da</strong>muSavdeba<br />
azrobrivad <strong>da</strong>srulebuli TiToeuli monakveTi, Semdeg ki _ mTlianad teqsti.<br />
<strong>da</strong>ismeba teqstis saanalizo kiTxvebi, gairkveva, romeli istoriuli faqtia<br />
teqstSi aRwerili, romeli istoriuli pirebi arian masSi naxsenebi, ras gulisxmob<strong>da</strong><br />
ruseTTan <strong>da</strong>debuli xelSekruleba, ramd<strong>ena</strong>d Seasrules maT es piroba,<br />
ratom aRmoCn<strong>da</strong> mefe erekle martodmarto mtris pirispir, qarTvelTa ra Tvisebebi<br />
Cans teqstSi, ratom gax<strong>da</strong> iZulebuli mefe erekle gaqceuliyo qalaqi<strong>da</strong>n...<br />
sagangebo yuradReba maxvildeba am brZolaSi qarTvelTa <strong>da</strong>marcxebis gamomwvevi<br />
mizezebis analizze, am dros moswavleebs eZlevaT SesaZlebloba, Tavad gansaz-<br />
Rvron es mizezebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>asabuTon Tavisi azri. es samuSao umjobesia, Sesruldes<br />
jgufurad. moqmedebs principi: yvelas azri misaRebia. maswavlebeli ar ereva<br />
diskusiaSi, cdilobs swori mimarTuleba misces mas, raTa moswavleebi mieCvivnen<br />
ara mxolod sakuTari azris gamoTqmas, aramed sxvis mosm<strong>ena</strong>sac, sxvisi azris pativiscemas...<br />
avalebs, Camoweron is kiTxvebi, romlebic am teqstis wakiTxvis Semdeg<br />
gauCn<strong>da</strong>T <strong>da</strong> ecadon Tavad gascen pasuxi maT.<br />
winaswar Sedgenili gegmis mixedviT gadmoicema teqstis Sinaarsi, sruldeba<br />
<strong>da</strong>valeba #3.<br />
teqsti aRweriTi xasiaTisaa. gairkveva, Cans Tu ara masSi avtoris pozicia<br />
(Cans _ sparselebs igi mtrebs uwodebs), sai<strong>da</strong>n SeiZleba aeRo mwerals masala<br />
am teqstisaTvis (matiane<strong>da</strong>n, arqeologiuri gaTxrebi<strong>da</strong>n Tu TviTmxilvelTa<br />
monaTxrobi<strong>da</strong>n...), <strong>da</strong>asabuTon Tavisi azri.<br />
sruldeba #1 <strong>da</strong> #2 <strong>da</strong>valebebi.<br />
89
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
arsebiTi saxelis ricxvi mravlis aRmniSvnel sityvasTan _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV7, IV8, IV12, IV14.<br />
momdevno ori masalis _ elguja merabiSvilis `krwanisis yayaCo~ <strong>da</strong><br />
galaktion tabiZis `mSobliuro Cemo miwav!~ _ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels<br />
vandobT.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
galaktion tabiZe _ 1891-1959 w., <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> vanis r-n sof. WyviSSi, 8 wlisa Seiyvanes quTaisis<br />
sas. saswavlebelSi, 1908 w. swavla ganagrZo Tbilisis sasuliero seminariaSi, 1911 wli<strong>da</strong>n cxov-<br />
robs quTaisSi, 1919 w <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> misi pirveli wigni, 1919 w _ meore krebuli `artistuli yvavile-<br />
bi~. 1918 wli<strong>da</strong>n mkvidrdeba TbilisSi, 1927 w gamovi<strong>da</strong> misi erTtomeuli, 1932 w mieniWa saxalxo<br />
poetis wodeba, 1944 w airCies saq. mecn. akad. namdvil wevrad. Zalian Znelia sityvebiT Seafaso<br />
misi Semoqmedeba. n. dumbaZe wer<strong>da</strong>: `xuTi bednieri saxeli vici me saqarTveloSi _ SoTa, ilia,<br />
akaki, vaJa <strong>da</strong> galaktioni. galaktionTan Zalian axlos misvla ar SeiZleba. imitom ki ara, rom ver<br />
gaigeb mas... ara srulebiTac ara! imitom, rom moqmed vulkania, Tvlems rogorc lava <strong>da</strong> RmerTma<br />
uwyis, rodis gaiRviZebs...~<br />
90
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
giorgi natroSvili _ `ostatis saidumlo~,<br />
zmnis dro (ganmeoreba) (2 sT)<br />
nj{ofcj<br />
_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ wakiTxulis gaazreba, Sefaseba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> sakuTari azris<br />
<strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ moqmed pirebTan gasaubreba<br />
_ dialogze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ sxva<strong>da</strong>sxva droSi Txroba<br />
_ saganTaSorisi kavSiris <strong>da</strong>myareba (kavSiri maTematikasTan)<br />
_ sinonimebze <strong>da</strong>kvirveba<br />
brujwpcfcj<br />
5 sanimuSo gakveTilis sc<strong>ena</strong>ri<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ yofs moTxrobas nawilebad <strong>da</strong> asaTaurebs<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ gaesaubreba moqmed pirebs (kiTxva _ pasuxi)<br />
_ akvirdeba teqstSi mocemul dialogs<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss sxva<strong>da</strong>sxva droSi<br />
_ axdens codnis transfers (maTematiki<strong>da</strong>n <strong>ena</strong>Si <strong>da</strong> piruku)<br />
_ akvirdeba msgavsi (sinonimebi) Sinaarsis formebs, marTebulad<br />
iyenebs maT metyvelebaSi.<br />
I gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (6 wuTi):<br />
<strong>da</strong>faze iwereba xalxuri gamonaTqvami: `Tu Sen <strong>da</strong>karge fuli _ araferi<br />
<strong>da</strong>gikargavs, Tu <strong>da</strong>karge janmrTeloba _ <strong>da</strong>gibrundeba, Tu <strong>da</strong>karge madli<br />
yvelaferi <strong>da</strong>gikargavs~ (es gamonaTqvami SeiZleba plakatiTac mivawodoT).<br />
klasi iyofa sam jgufad. TiToeuli jgufi gvTavazobs Tavis mosazrebas<br />
gamonaTqvamis irgvliv. aucilebelia am mosazrebis <strong>da</strong>sabuTeba. moqmedebs<br />
principi: yvelas azri sayuradReboa. maswavlebeli ar ereva moswavleTa pasuxebSi,<br />
aZlevs mxolod gezs, raTa sworad warimarTos diskusia <strong>da</strong> ar miiRos<br />
<strong>da</strong>pirispirebis xasiaTi. moswavleebi ixseneben magaliTebs cxovrebi<strong>da</strong>n. gansakuTrebiT<br />
gamaxvildeba yuradReba `madlis <strong>da</strong>kargvaze~. am etapze mTavaria ara<br />
mxolod WeSmaritebis Zieba, aramed _ diskusiis xelovnebis Tan<strong>da</strong>Tan <strong>da</strong>uflebac:<br />
mosm<strong>ena</strong>, sxvisi azris pativiscema, sakuTari mosazrebebis Camoyalibeba <strong>da</strong><br />
<strong>da</strong>sabuTeba.<br />
91
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavlebelTaTvis: giorgi natroSvili _ mwerali, kritikosi,<br />
Jurnalisti. <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> (10-XI. 1910 w) sof. zemo maCxaanSi, axl. dedofliswyaros raionSi. <strong>da</strong>amTavra<br />
Tsu filologiis fakulteti. sxva<strong>da</strong>sxva dros iyo `literaturuli gazeTis~, Jurnalebis:<br />
`droebis~, `mnaTobis~ _ mTavari re<strong>da</strong>qtori.<br />
misi pirveli wigni iyo `<strong>da</strong>viT kldiaSvilis Semoqmedeba~. masve ekuTvnis moTxrobebis krebulebi<br />
`<strong>da</strong>savleTis frontze~, `winaprebi <strong>da</strong> Tanamedroveni~, `ori saukunis mijnaze~ <strong>da</strong> sxv. mas<br />
TvalsaCino wvlili miuZRvis <strong>qarTuli</strong> literaturis kritikasa <strong>da</strong> <strong>literatura</strong>TmcodneobaSi.<br />
giorgi natroSvilis Txzulebebi Targmnilia rusul, somxur, afxazur enebze.<br />
aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (Sinaarsis realizeba) (16 wuTi):<br />
maswavlebeli kiTxulobs teqstis oTx abzacs. (`...ereklem yvelaze ukeTesi<br />
ostati <strong>da</strong>usaxela _ ise gaasworebs, verc gaigebo~). kiTxvas ganagrZobs kiTxvaSi<br />
gawafuli ramdenime (2-3) moswavle. ganeorebiTi nawil-nawil kiTxvis dros moswavleTa<br />
ZalebiT <strong>da</strong>iZebneba <strong>da</strong> maTive monawileobiT aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong><br />
gamoTqmebi: `<strong>da</strong>qveiT<strong>da</strong>~, `mouxmo~, `naxelavi~ (ix. sityvis `salaro`. `saxelmZ-<br />
Rv. gv. 14). aixsneba agreTve sityvebi: qarqaSi _ xmlis, xanjlis, <strong>da</strong>nis <strong>da</strong> misT.<br />
bude; xmali _ foladis civi iaraRi, grZeli <strong>da</strong> wverisken moxrili. tiali _<br />
upat rono, oxeri; ostati _ Tavis saqmis kargad mcodne xelosani. Zvelad maswavlebeli<br />
_ aRmzrdeli; mamapapeuli _ mama-papis kuTvnili, mama-papis naqoni.<br />
<strong>da</strong>akvirdebian sityvas `Sin~ wina<strong>da</strong>debebSi `mxe<strong>da</strong>ri omi<strong>da</strong>n Sin brundebo<strong>da</strong>~,<br />
`...marjv<strong>ena</strong> <strong>da</strong>uloca <strong>da</strong> Sin gamoistumra~. (Sin niSnavs sakuTar ojaxSi yofnas,<br />
saxlSi ki niSnavs SenobaSi yofnas).<br />
warimarTeba sityvaTa gaTvalsaCinoebaze muSaoba, axlad axsnil ucnob sityvebsa<br />
Tu gamoTqmebs sxva<strong>da</strong>sxva wina<strong>da</strong>debebSi gamoiyeneben.<br />
tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier <strong>da</strong>smuli pirveli donis<br />
kiTxvebis pasuxebs moswavleebi teqsti<strong>da</strong>n amoikiTxaven:<br />
_ rogor moeqca mefe erekle axalgazr<strong>da</strong> mxe<strong>da</strong>rs? (`vaJkacoba uqo Wabuks,<br />
marjv<strong>ena</strong> <strong>da</strong>uloca <strong>da</strong> Sin gamoistumra~).<br />
_ ra gaukvir<strong>da</strong> mefes? (`Wabuks brZolis <strong>da</strong>mTavrebis Semdegac xmali SiSvlad<br />
eWira, qarqaSSi ar Caego~).<br />
_ ra saubari gaimarTa Wabuksa <strong>da</strong> ostats Soris? (`Zvirfasi xmalia, mamapapeuli....<br />
agre iyos! _ <strong>da</strong>eTanxma Wabuki~).<br />
_ rogor gaaswora mWedelma xmali? (`Seatrial-Semoatriala xelSi .....fexisguli<br />
<strong>da</strong>artya~).<br />
_ ratom uTxra Wabuks `Sen SenTvis <strong>da</strong> me CemTvis~? (`es advili ram yofila...<br />
rogorc gakeTebamde iyo~).<br />
_ ratom <strong>da</strong>eca Wabuki miwaze gulSeRonebuli? (`gamoarTva biWma xmali...<br />
iTqriala sisxlma Wrilobi<strong>da</strong>n~).<br />
_ rogor izruna ostatma avadmyof Wabukze? (`xmaurze mWedelma gamoixe<strong>da</strong><br />
...erTi kvira ar wamoay<strong>ena</strong> logini<strong>da</strong>n, moarCina~).<br />
_ ratom apatia wy<strong>ena</strong> ostatma Wabuks?<br />
_ ra Sefaseba misca Wabukma ostats? (`ostati kacisa marto xeli <strong>da</strong> Tvali<br />
ki ara, fexic ostati yofilao _ amis Semdeg mecodineba, ra madli gqonia~).<br />
aqtivoba 3 _ gegmis Sedg<strong>ena</strong> (7 wuTi):<br />
moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben (aqtivobebis<br />
rveuli, <strong>da</strong>valeba #:1).<br />
axalgazr<strong>da</strong> mxedris sixaruli<br />
92
erekle mefis gakvirveba<br />
meomrisa <strong>da</strong> mWedlis SeTanxmeba<br />
pirobis SeSla<br />
moulodneli xifaTi<br />
ostatis madli<br />
ostatobis saidumlo<br />
aqtivoba 4 _ orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaze muSaoba (3 wuTi):<br />
<strong>da</strong>imaxsovre, rogor warmoiTqmis <strong>da</strong> iwereba: vaJkacoba, brZolis, qarqaS-<br />
Si, gaasworebs, <strong>da</strong>qveiT<strong>da</strong>, gaaswore, mogcem, Seatrial-Semoatriala, <strong>da</strong>agdo,<br />
<strong>da</strong>artya, fexisguli, gulSeRonebuli, de<strong>da</strong>beri, gareT, jariskaci, gqonia,<br />
advilad.<br />
aqtivoba 5 _ dialogze <strong>da</strong>kvirveba (2 wuTi):<br />
ramdeni a<strong>da</strong>mianis saubaria teqstSi gadmocemuli (samis: _ mefis, Wabukis,<br />
ostatis...).<br />
aqtivoba 6 _ teqstSi kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebis amokiTxva (3<br />
wuTi):<br />
_ xmals ratom qarqaSSi ar ageb? (kiTxviTsityviani), _ erTxel <strong>da</strong>hkari<br />
fexi <strong>da</strong> amaSi Tumani gin<strong>da</strong> aiRo? (arakiTxviTsityviani). _ agre iyos! (Tanxmobis<br />
gamomxatveli), aha, Svilo, Sen SenTvis <strong>da</strong> me CemTvis! (gabrazebis, wyenis gamomxatveli).<br />
_ amis Semdeg mecodineba, ra madli gqonia! (madlierebis gamomxatveli)<br />
_ magram, aba, scade! (gakvirvebis gamomxatveli).<br />
aqtivoba 7 _ Sejameba (3 wuTi):<br />
moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (gaiges ostatis fasi,<br />
misi saidumlo _ ostati kacis marto xeli <strong>da</strong> Tvali ki ara, fexic ostati yofila,<br />
mixvdnen ra madli hqonia ostats...)<br />
aqtivoba 8 _ Sefaseba (2 wuTi):<br />
gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime moswavles.<br />
Sefasebisas iTvaliswinebs Semdeg parametrebs (iyenebs ganmaviTarebeli Sefasebis<br />
formebs):<br />
_ praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis floba);<br />
msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan <strong>da</strong> jgufTan muSaoba, kiTxvebze<br />
adekvaturi pasuxebis gacema); prezentacia (sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba),<br />
koreq tuloba.<br />
aqtivoba 9 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`ostatis saidumlo~. weriTi <strong>da</strong>valeba #2. gegmis mixedviT teqstis Sinaarsis<br />
gadmocema. (`aqtivobebis rveuli~).<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV5, IV8, IV12, IV13.<br />
93
II gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ teqstis kiTxva (5 wuTi)<br />
moswavleebi teqsts kiTxuloben rolebad (avtori, mefe, Wabuki, ostati;<br />
radgan avtoris sityvebi vrcelia, amitom avtoris rolSi SeiZleba ori moswavle<br />
gamoviyvanoT). gamoiyeneba kiTxvis yvela saxe. gansakuTrebiT maxvildeba yuradReba<br />
gamometyvelebiT kiTxvaze (teqsti dialogis formisaa; amasTan kiTxviTi<br />
<strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebis Semcveli).<br />
aqtivoba 2 _ teqstis analizi <strong>da</strong> Txroba (siRrmiseuli wvdoma) (7 wuTi):<br />
moswavleebi, teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis <strong>da</strong>mxare kiTxvebis<br />
saSualebiT:<br />
_ riT iyo Wabuki mxe<strong>da</strong>ri gaxarebuli? (omi<strong>da</strong>n gamarjvebuli <strong>da</strong> erekle mefis<br />
mier <strong>da</strong>locvili <strong>da</strong> Seqebuli brundebo<strong>da</strong> Sin).<br />
_ ratom eZvira mas mWedlis Sromis gasamrjelo? (mWedlis Sroma advili <strong>da</strong><br />
ubralo egona...)<br />
_ rogor <strong>da</strong>rwmun<strong>da</strong> igi mWedlis ostatobaSi? (roca man fexis erTi <strong>da</strong>rtymiT<br />
xmlis gasworeba moindoma, iTqriala sisxlma Wrilobi<strong>da</strong>n, erTi amoikvnesa<br />
Wabukma <strong>da</strong> gulSeRonebuli <strong>da</strong>eca miwaze).<br />
_ rogor moeqca mWedeli avadmyof Wabuks?<br />
_ rogor moinania Wabukma Tavisi saqcieli?<br />
...Semdeg ki moswavleebi adre Sedgenili gegmis mixedviT teqstis Sinaars<br />
gadmoscemen gabmuli TxrobiT.<br />
aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba (6 wuTi):<br />
_ axalgazr<strong>da</strong> jariskacis ra Tvisebebi Cans am teqstSi? (kargi mebrZolia,<br />
magram Zunwi, umaduri, pirobis gamtexi. Tumca bolos ki mixv<strong>da</strong> simarTles. `ostati<br />
kacisa marto xeli <strong>da</strong> Tvali ki ara fexic ostati yofilao...~.<br />
_ mWedlis ra Tvisebebze amaxvilebs mwerali yuradRebas? (ostatobaze, samarTlianobaze,<br />
sikeTesa <strong>da</strong> patiebis unarze)<br />
_ teqstis mixedviT, raSia ostatis saidumlo?<br />
_ Tqveni azriT, ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis?<br />
axalgazr<strong>da</strong> jariskacisa <strong>da</strong> mWedlis TiToeul Tvisebas a<strong>da</strong>stureben teqsti<strong>da</strong>n.<br />
aqtivoba 4 _ gasaubreba teqstis erT-erT gmirTan (5 wuTi): (<strong>da</strong>valeba # 3.<br />
`aqtivobebis rveuli~) wyvilebSi muSaoba.<br />
nimuSi: gaesaubrebian, vTqvaT, axalgazr<strong>da</strong> mxe<strong>da</strong>rs.<br />
kiTxva: ratom xarT ase gaxarebuli?<br />
pasuxi: omi<strong>da</strong>n gamarjvebuli Sin vbrundebi, amasTan mefe ereklem vaJkacoba<br />
Semiqo <strong>da</strong> marjv<strong>ena</strong> <strong>da</strong>miloca.<br />
kiTxva: ratom SeSale piroba mWedelTan?<br />
94
pasuxi: ostatma Zalian advilad, fexisgulis <strong>da</strong>rtymiT gaaswora gamrudebuli<br />
xmali. amitom, Cemi azriT, Tumnis nacvlad igi abazs un<strong>da</strong> <strong>da</strong>sjerebo<strong>da</strong>.<br />
kiTxva: ra Sefaseba mieci bolos ostatis Sromas?<br />
pasuxi: ostati kacisa marto xeli <strong>da</strong> Tvali ki ara, fexic ostati yofila,<br />
mivxvdi, ostats ra madli hqonia.<br />
aqtivoba 5 _ saganTaSorisi kavSiri maTematikasTan (2 wuTi):<br />
_ fulis romeli Zveli erTeulebia naxsenebi teqstSi? (Tumani, abazi). _<br />
fulis kidev romel Zvel erTeulebs gaixsenebT? (kapiki, Sauri) _ romelia maT<br />
Soris yvelaze mcire erTeuli? (kapiki) _ yvelaze didi? (Tumani).<br />
_ TumanSi aTi maneTia, maneTSi xuTi abazia. ramdenjer metia Tumani abazze?<br />
gamoiangariSeT.<br />
aqtivoba 6 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (11 wuTi):<br />
1. _ rodis mox<strong>da</strong> teqstSi aRwerili ambavi? (warsulSi) _ Txrobisas zmnis<br />
romeli drois formebs iyenebs mwerali? (ZiriTa<strong>da</strong>d iyenebs warsul dros.<br />
gxvdeba zmnebi axlandel (ageb, gTxov, icleba, mipatiebia, gqonia, scade...) <strong>da</strong> momaval<br />
(gaasworeb, gaigebo, mogcem, mecodineba, Sexe<strong>da</strong>v, ityvi, gavakeTebo...) _<br />
droebSic).<br />
moswavleebi teqstSi mocemul ambavs gadmoscemen ise, TiTqos igi axla, saubris<br />
momentSi, xdeba. arkveven, zmnis romel drois formebs iyeneben Txrobisas.<br />
(ZiriTa<strong>da</strong>d iyeneben axlandel drois formebs).<br />
2. _ asruleben `aqtivobebis rveulSi~ mocemul me-4 <strong>da</strong>valebas. mocemuli<br />
teqsti imgvarad ga<strong>da</strong>akeTe, rom yvela zmna warsul droSi iyos (sruldeba<br />
zepirad): (<strong>da</strong>dio<strong>da</strong>, Sedgebo<strong>da</strong>, <strong>da</strong>iyivleb<strong>da</strong>, gabe<strong>da</strong>v<strong>da</strong>, autex<strong>da</strong>, SeebrZolebo<strong>da</strong>,<br />
gaimarTebo<strong>da</strong>, SeZvrebo<strong>da</strong>, bneldebo<strong>da</strong>).<br />
3. _ frazeologiuri muSaoba:<br />
amoRebuli xmali _ mu<strong>da</strong>m SemarTulia, mzad aris sabrZolvelad.<br />
Seni xmali <strong>da</strong> Cemi kiseri! _ (Zv.) rac gsurdes is miyavi.<br />
xmlis triali _ xmlebiT brZola.<br />
moswavleebi asaxeleben wina<strong>da</strong>debas am frazeologizmebis gamoyenebiT.<br />
4. _ sinonimebze muSaoba<br />
gamrudebuli _ gaRunuli<br />
Zvirfasi _ saukeTeso, mdidruli<br />
SiSveli _ titveli<br />
tirili _ qviTini<br />
Wriloba _ iara<br />
maswavlebeli klass <strong>da</strong>akvirvebs teqstSi mocemul wina<strong>da</strong>debebze `xmali<br />
SiSvlad eWira xelSi~, `zed SiSveli fexisguli <strong>da</strong>artya~. avalebs sityva `SiSveli~<br />
Secvalon sinonimiT `titveli~. wina<strong>da</strong>debebi aseT saxes miiRebs: `xmali<br />
titvlad eWira xelSi~, `zed titveli fexisguli <strong>da</strong>artya~. moswavleebi <strong>da</strong>rwmundebian,<br />
rom wina<strong>da</strong>debaSi zogjer sityvis sinonimiT Secvla SeuZlebelia.<br />
95
5. _ zmnaSi v-s win u-s xmareba (marTlweris sakiTxebi) (3 wuTi);<br />
_ ga<strong>da</strong>iyvaneT pirvel pirSi:<br />
man uqo man <strong>da</strong>uloca man uTxra<br />
me--___(vuqe) me--______ me--______<br />
man <strong>da</strong>usaxela man uCv<strong>ena</strong> man uTxra<br />
me--______ me--______ me---______<br />
man mouxmo man Seuxvia<br />
me--______ me--______<br />
aqtivoba 7 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi).<br />
aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi).<br />
ostatis saidumlo _ TxrobiT. weriTi samuSao: <strong>da</strong>valeba # 5. Seadgine<br />
moTxroba, romelSic yvela zmna momval droSi iqneba. (`aqtivobebis rveuli~).<br />
Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV6, IV7, IV10, IV11, IV14.<br />
96
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
elguja merabiSvili _ `pirveli nabiji~, zmniswini _ misi ZiriTadi<br />
funqcia (moqmedebis mimarTuleba) (3 sT).<br />
nj{ofcj<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba<br />
_ literaturuli personaJebis martivi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ an<strong>da</strong>zis mixedviT moTxrobis Sedg<strong>ena</strong><br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ orToepiisa <strong>da</strong> orTografiuli Cvevebis gamomuSaveba<br />
_ zmniswinis raobisa <strong>da</strong> misi ZiriTadi funqciis gacnoba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle yofs teqsts azrobrivad <strong>da</strong>srulebul monakveTebad, adgens<br />
gegmas, eZebs miTiTebul adgilebs teqstSi<br />
_ avlens Tavis fantazias moTxrobis gagrZelebisas, calkeul<br />
moqmed pirTa Sefasebisas<br />
_ axasiaTebs moqmed pirebs, avlens Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas<br />
sxva<strong>da</strong>sxva a<strong>da</strong>mianuri Tvisebebis mimarT<br />
_ an<strong>da</strong>zis mixedviT adgens martiv teqsts<br />
_ eufleba axal leqsikur erTeulebs <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs mas<br />
_ varjiSobs orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaSi, intonaciasa <strong>da</strong><br />
punqtuaciaSi...<br />
_ wers<br />
I gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (6 wuTi):<br />
<strong>da</strong>faze iwereba xalxuri leqsis areuli striqonebi, moswavleebs evalebaT<br />
striqonebi <strong>da</strong>alagon ise, rom leqsis strofi miiRon (wyvilebSi muSaoba):<br />
1. iqiT gorasa Zvras vuzam,<br />
2. SevaCereb <strong>da</strong> ylaps vuzam.<br />
3. adidebulsa mdinares<br />
4. aqeT gorasa wixlsa vkrav,<br />
(4, 1, 3, 2)<br />
imsjeleben, Tu rogor a<strong>da</strong>mianze migvaniSnebs es leqsi <strong>da</strong> SeurCeven Sesaferis<br />
saTaursac (`trabaxa~, `mkvexara~...)<br />
Catardeba di<strong>da</strong>qtikuri TamaSi `ra yofila~.<br />
97
klasi gaiyofa jgufad, TiToeul jgufs Camourigdeba baraTebi leqsTa<br />
striqonebiT, romlis mixedviT un<strong>da</strong> gamoicnon, rogori bavSvia miTiTebuli<br />
personaJi: (jgufuri muSaoba).<br />
kaxas aTi vaSli qon<strong>da</strong>,<br />
erTi vaSli misca ro<strong>da</strong>ms,<br />
mxolod erTi amyofina,<br />
ise rogorc uwin.<br />
ra yofila?<br />
............ (Zunwi)<br />
`tyeSi marto nu waxvalo~,<br />
<strong>da</strong>ariga papam uCa.<br />
uCa mainc wayeryet<strong>da</strong>,<br />
ucnob biliks gahyva kentad,<br />
gzis gagneba gauWir<strong>da</strong>,<br />
ekal-bardSi gaeba.<br />
ra yofila?<br />
.......... (Tavneba)<br />
mamam naTelas <strong>da</strong> marTas<br />
miutana aTi bafTa,<br />
marTam Svidi airCia<br />
<strong>da</strong> TavisTvis <strong>da</strong>keca.<br />
_ ra yofila?<br />
.............. (TavkerZa)<br />
nia qeTos pirSi aqebs,<br />
wamoiwyebs titins.<br />
zurgs ukan mis augs ambobs,<br />
visTanac ki midis!<br />
_ ra yofila?<br />
........... (flidi)<br />
I baraTi<br />
II baraTi<br />
III baraTi<br />
IV baraTi<br />
erTgvari Sejibric SeiZleba <strong>da</strong>wesdes. gaimarjvebs is jgufi, romelic uwin<br />
gamoicnobs, amasTan sxva jgufis baraTebzec vinc met pasuxs gascems.<br />
<strong>da</strong>faze <strong>da</strong>iwereba baraTebis pasuxebi: Zunwi, uqnara, Tavneba, mx<strong>da</strong>li, TavkerZa,<br />
mkvexara, flidi, wunia. <strong>da</strong>asaxeleben am uaryofiTi Tvisebebis sapirispiro<br />
98<br />
Zili uyvars irines<br />
gvian-gvian iRviZebs,<br />
oTaxs ar asufTavebs,<br />
mtveri adevs mis wignebs.<br />
<strong>da</strong>rigeba ar esmis,<br />
arc gawyroma _ muqara;<br />
_ ra yofila?<br />
........... (uqnara)<br />
rezo scem<strong>da</strong> Tinas,<br />
susts <strong>da</strong> pawawinas,<br />
<strong>da</strong>inaxa benom,<br />
moari<strong>da</strong> Tvali<br />
_ ra yofila?<br />
............... (mx<strong>da</strong>li)<br />
soko movkrife bevrio,<br />
badrim qveyana Seyara,<br />
kalaTSi ewyo sul cota,<br />
zemo<strong>da</strong>n neSo eyara.<br />
_ ra yofila?<br />
........... (mkvexara)<br />
lados suli uwakwakebs<br />
limonaTi swyuria,<br />
naklul Wiqas xels ar axlebs,<br />
mxrebi auwuria.<br />
_ ra yofila?<br />
........... (wunia)
<strong>da</strong>debiT Tvisebebs (Zunwi _ keTili, uqnara _ marjve, Tavneba _ <strong>da</strong>mjeri,<br />
mx<strong>da</strong>li _ mamaci...)<br />
aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (12 wuTi):<br />
`pirveli nabijis~ pirvel Tavs kiTxulobs 2-3 moswavle. ganmeorebiT,<br />
nawil-nawil kiTxvis dros aanalizeben ucnob sityvebsa <strong>da</strong> gamoTqmebs: nekeri _<br />
kvirtebiani xis norCi totebi; vaci _ mamali Txa; sawyaloblad _ sawylad, sabralod,<br />
saco<strong>da</strong>vad; xeirianad _ rigianad, kargad. eSvi _ kbili, romelic moTavsebulia<br />
saWrel <strong>da</strong> ZiriTad kbilebs Soris. zog cxovels (mag: taxs, spilos) igi<br />
orive mxares gamoSverili aqvs.<br />
gamokrebiTi kiTxva Catardeba faqtebze orientirebuli kiTxvebiT (pasuxebs<br />
teqstSi amoikiTxaven):<br />
_ ra iyvnen erTmaneTisaTvis Taflo <strong>da</strong> bacia? <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stureT teqsti<strong>da</strong>n (<strong>da</strong><br />
<strong>da</strong> Zma `ukve yvelas eSinia Cemi, droa, faris winamZRoli gavxde~, _ etrabaxebo<strong>da</strong><br />
igi Tavis <strong>da</strong>iko Taflos~).<br />
`_ Cumad, beberma vacma ar gaigos, _ aCumeb<strong>da</strong> gaTavxedebul Zmas Taflo~).<br />
_ ra aris alikapi? (`es iyo nedli tirifis Rero, romelic mwared iCxvlitebo<strong>da</strong>...).<br />
_ rogor axasiaTebs baqia beber vacs? (`beber vacs ukve siaruli aRar Seu-<br />
Zlia... uWirs gzis gagneba~).<br />
_ rogor <strong>da</strong>exmara beberi vaci wyalSi CaZirul baqias? (`beberi vaci maSinve<br />
im adgilisaken gaeqana, sa<strong>da</strong>c baqia gauCinar<strong>da</strong> <strong>da</strong> ZlivZlivobiT amoaTria wyli<strong>da</strong>n~).<br />
orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaze muSaobasac miecema saxaliso forma di<strong>da</strong>qtikuri<br />
TamaSiT `gabmulxar, Cito, maxeSi!~ (jgufuri muSaoba). teqsts kiTxuloben<br />
nawil-nawil, jgufis warmomadgenlebi SeamCneven <strong>da</strong> gaasworeben kiTxvisas<br />
<strong>da</strong>Svebul Secdomas. iwereba + <strong>da</strong> _. imarjvebs is jgufi, romelic met +-s <strong>da</strong>agrovebs.<br />
Secdomebi mosalodnelia Semdeg sityvebSi: SeeZina, <strong>da</strong>arqva, advilad,<br />
<strong>da</strong>sdev<strong>da</strong>, metismetad, gavxde, Cumad, saaTobiT, fiqrobs, <strong>da</strong>agviana, sawyaloblad.<br />
aqtivoba 3 _ teqstis analizi (9 wuTi):<br />
moswavleebi pasuxoben maswavleblis mier <strong>da</strong>smul gagebaze, analizze, sin-<br />
Tezze orientirebul kiTxvebs (II-III-IV done).<br />
_ ra niSnebiT SeurCia bebia rusu<strong>da</strong>nma Tiknebs saxelebi? (Taflos de<strong>da</strong>sTan<br />
msgavsebis mixedviT, bacias ki _ bewvis feris mixedviT...)<br />
_ ratom eridebodnen faraSi bacias? ratom eSino<strong>da</strong>T misi? (bacias alikapi<br />
gaukeTes. alikaps ori bolo hqon<strong>da</strong>, maxvili eSvebiT wingamoSverili, romlebic<br />
mwared iCxvlitebo<strong>da</strong>, amitom eSino<strong>da</strong>T <strong>da</strong> eridebodnen mas).<br />
_ ra Searqves faraSi metsaxelad bacias?<br />
_ rogor fiqrobT, amarTleb<strong>da</strong> igi am metsaxels? (amarTleb<strong>da</strong>. radgan bacia<br />
Zalze baqia iyo. metismetad didi warmodg<strong>ena</strong> hqon<strong>da</strong> TavisTavze. `ukve yvelas<br />
eSinia Cemi, droa faris winamZRoli gavxde~ _ trabaxob<strong>da</strong> baqia).<br />
_ ratom ar moswon<strong>da</strong> bacias faris winamZRoli beberi vaci? (siaruli aRar<br />
SeuZlia, saaTobiT fiqrobs, uWirs gzis gagneba...).<br />
99
_ ra mouvi<strong>da</strong> mouTmenel bacias? (Tavaweulma Setopa wyalSi, CaiZira....).<br />
_ romeli an<strong>da</strong>zebi gagaxs<strong>ena</strong>T bacias am saqcielma? (`dedis win morb<strong>ena</strong>l<br />
kvics an mgeli SeWams an mglis Svilio~, `rac mogiva, <strong>da</strong>viTao, yvela Seni Tavi-<br />
Tao~.)<br />
aqtivoba 4 _ gegmis Sedg<strong>ena</strong> (5 wuTi):<br />
moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben (jgufebSi<br />
muSaoba), TiToeuli jgufi<strong>da</strong>n moismenen calkeuli nawilis saTaurs, SearCeven<br />
ukeTess <strong>da</strong> weren <strong>da</strong>faze. gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
TiknebisaTvis saxelebis Serqmeva<br />
onavari baciasaTvis alikapis gakeTeba<br />
baqiasTvis zedmetsaxelis Serqmeva<br />
baqias gauCinareba wyalSi<br />
aqtivoba 5 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba:<br />
a) rTuli sityvebis marTlwera (2 wuTi)<br />
wvercancara, wvergamoSverili, metismetad, winamZRoli, baqibuqa, zedmetsaxelad,<br />
Tavaweuli, ZlivZlivobiT.<br />
arkveven, ratom iwereba erTad (marTalia, ori fuZisgan Sedgeba, magram erT<br />
sagans aRniSnavs. SuaSi <strong>da</strong> kavSiris Casma SeuZlebelia).<br />
b) omonimebze muSaoba (2 wuTi)<br />
teqstSi mocemul wina<strong>da</strong>debebSi _ `ukve yvelas eSinia Cemi; droa, faris<br />
winamZRoli gavxde~, `baciam mxolod erTxel moaxerxa wyli<strong>da</strong>n Tavis `amoyofa~.<br />
moswavleebi akvirdebian sityvebs `gavxde~ `moaxerxa`. maswavleblis <strong>da</strong>valebiT<br />
am sityvebs iyeneben wina<strong>da</strong>debebSi, romlebSic maT gansxvavebuli mniSvneloba<br />
eqnebaT; mag: `bevrs vvarjiSob, min<strong>da</strong> cota mainc gavxde~. `muSam mors bolo moaxerxa~.<br />
`gavxde~ pirvel wina<strong>da</strong>debaSi niSnavs raRacis miRwevas, meoreSi ki gaxdomas<br />
_ wonaSi <strong>da</strong>klebas.<br />
`moaxerxa~ pirvel wina<strong>da</strong>debaSi niSnavs moxerxebas, meoreSi ki moxerxvas.<br />
g) ganagrZeT (2 wuTi):<br />
nimuSi: visac Tavi aqvs aweuli _ Tavaweuli<br />
visac Tavi aqvs <strong>da</strong>xrili _ (Tav<strong>da</strong>xrili)<br />
visac Tavi aqvs gatexili _ (Tavgatexili)<br />
visac Tavi aqvs motvlepili _ (Tavmotvlepili)<br />
visac Tavi aqvs moWrili _ (TavmoWrili.)<br />
aqtivoba 6 _ Sejameba (3 wuTi):<br />
moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (ra aris alikapi, romel<br />
Sinaur cxovels ukeTeben <strong>da</strong> rodis, rodis <strong>da</strong> ris mixedviT arqmeven zedmetsaxelebs;<br />
ra mohyveba <strong>da</strong>ujereblobasa <strong>da</strong> Tavze metismetad did warmodg<strong>ena</strong>s).<br />
100
aqtivoba 7 _ Sefaseba (2 wuTi):<br />
gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime moswavles.<br />
Sefasebisas iTvaliswinebs Semdeg parametrebs.<br />
praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis floba;<br />
b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan <strong>da</strong> jgufTan muSaoba, kiTxvebze<br />
adekvaturi pasuxebis gacema); g) prezentacia (sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba, koreqtuloba).<br />
aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`pirveli nabiji~ _ I Tavi TxrobiT. SeurCion saTauri pirvel Tavs (`Taflo<br />
<strong>da</strong> bacia~, `alikapi~, `trabaxa bacia~, `baqia bacia~...). Sin waikiTxon moTxrobis meore<br />
Tavic <strong>da</strong> mTlian teqstSi moiniSnon (amoiweron) sityvebi, romlebic bacias<br />
<strong>da</strong>maxasiaTebel Tvisebebze migviTiTebs (baqia, nazbewviani, baci cisferi bewviT<br />
Semosili, onavari, gaTavxedebuli, cerceti).<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV5, IV12, IV14.<br />
II gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ teqstze muSaoba (`pirveli nabiji~, II Tavi) _ (8 wuTi)<br />
moswavleebi teqsts kiTxuloben rolebad (avtori, de<strong>da</strong>, bacia, mwyemsi).<br />
radgan avtoris sityvebi bevria, misi wakiTxva SeiZleba <strong>da</strong>vavaloT sam bavSvs.<br />
xel meored, nawil-nawil kiTxvis dros aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi:<br />
cicabo, ZeZvnari, gaexira, revmatizmi, foni, baki, ugvano _ es sityvebi<br />
saxelmZRvaneloSia axsnili, sasurvelia, agreTve aixsnas Semdegi sityvebi:<br />
iribad _ <strong>da</strong>xrilad, Tavpiris mtvreviT _ Zalian Cqara, kisristexiT. fTila _<br />
gaCeCili an gapentili matylis (bambis ) xelisgulisd<strong>ena</strong> nawili, romelic Semdeg<br />
un<strong>da</strong> <strong>da</strong>irTos. xevi _ mdinaris Rrma kalapoti (mTebSi). patara mdinare mTebs<br />
Sua; Wala _ vake adgi li (tyiani an utyeo) mdinaris piras. uTavbolo _ uwesrigo,<br />
areul-<strong>da</strong>reuli. zanzalaki _ patara zari.<br />
aqtivoba 2 _ moTxrobis <strong>da</strong>yofa monakveTebad <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba (jgufebSi<br />
muSaoba) (7 wuTi):<br />
nawil-nawil kiTxvis dros TiToeul suraTs warmoadgens TiToeuli jgufi,<br />
mosawoni saTaurebi <strong>da</strong>iwereba <strong>da</strong>faze. gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
baqias trabaxi<br />
ZeZvnarSi<br />
bacias avadmyofoba<br />
bacias survili<br />
dedis rCeva<br />
mwyemsis stumroba<br />
axali winamZRoli<br />
101
aqtivoba 3 _ teqstis analizi (siRrmiseuli wvdoma) (11 wuTi):<br />
moswavleebi gamometyvelebiT kiTxuloben teqsts. upasuxeben maswavleblis<br />
mier <strong>da</strong>smul gagebaze, analizze, sinTezze orientirebul kiTxvebs (II-III-IV<br />
done).<br />
_ rogor ganagrZob<strong>da</strong> bacia faris winamZRolis beberi vacis lanZRva-ginebas?<br />
_ ra <strong>da</strong>rigebebs iZleo<strong>da</strong> de<strong>da</strong> Txa?<br />
_ ramd<strong>ena</strong>d misaRebad geCvenebaT de<strong>da</strong> Txis rCeva <strong>da</strong>rigebani? <strong>da</strong>asabuTeT<br />
Tqveni azri.<br />
_ bacias ra Tvisebebi Cans am moTxrobaSi? (trabaxa, ampartavani, Tavxedi,<br />
sulswrafi, cerceti, onavari, <strong>da</strong>ujerebeli, magram bolos inaniebs Tavis Secdomas<br />
<strong>da</strong> swor ga<strong>da</strong>wyvetilebas iRebs _ TiToeul Tvisebas a<strong>da</strong>stureben teqstis<br />
mixedviT).<br />
_ rogoria bacia moTxrobis <strong>da</strong>sawyisSi? (baqia <strong>da</strong> <strong>da</strong>ujerebeli).<br />
_ moTxrobis bolos? (<strong>da</strong>kvirvebuli, fiqrobs swori gzis arCevaze, pirveli<br />
nabijis sworad ga<strong>da</strong>dgmaze, swori ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaze).<br />
_ ram Secvala igi? (mwyemsma igi winamZRolad airCia; baciam igrZno: raki<br />
amxela movaleoba <strong>da</strong>akisres, uTavbolo kuntruSi aRar SeSveno<strong>da</strong>; amasTan _ bacias<br />
swor gzaze <strong>da</strong>yenebas xeli Seuwyo TiToeuli moqmedi piris keTilma ganwyobam<br />
mis mimarT).<br />
_ rogor fiqrobT, risi Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis? (SeiZleba<br />
Secdoma <strong>da</strong>uSva, mTavaria, Sen TviTon aRiaro <strong>da</strong> gamoasworo, miiRo swori ga<strong>da</strong>wyvetileba).<br />
upasuxeben aqtivobebis rveulSi mocemul tests:<br />
bacia iyo:<br />
a) didgula <strong>da</strong> boroti<br />
b) sulswrafi <strong>da</strong> TavisTavSi zedmetad <strong>da</strong>rwmunebuli<br />
g) amayi <strong>da</strong> ukareba<br />
(swori pasuxia b)<br />
asruleben `aqtivobebis rveulSi~ mocemul pirvel <strong>da</strong>valebas: Tqveni azriT<br />
swori iyo dedis rCeva? (diax, ara). a<strong>da</strong>stureben TavianT azrs.<br />
aqtivoba 4 _ Sinaarsis gadmocema (6 wuTi):<br />
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss winaswari Sedgenili gegmisa <strong>da</strong><br />
maswavleblis mier <strong>da</strong>smuli kiTxvebis mixedviT.<br />
aqtivoba V _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba:<br />
a) sityvaTa marTlwera (4 wuTi) (gamoiyeneba teqsti) _ varjiSoben Semdegi<br />
sityvebis marTlwarmoTqmasa <strong>da</strong> marTlweraze<br />
<strong>da</strong>frTxnen, Tav-piris mtvreviT, nazbewvian, fTila-fTilad, amaod, revmatizmi,<br />
winamZRoli, miiRebdes, kbilebi, gamocdilia, amindi, Crdiliani,<br />
Wkvianad, niSnad, grZnob<strong>da</strong>, <strong>da</strong>akisres, uTavbolo, sxva<strong>da</strong>sxva, vac-Tikani,<br />
moTminebiT.<br />
102
) ga<strong>da</strong>iyvaneT zmnebi pirvel pirSi:(3 wuTi): u-s win v-s wera<br />
nimuSi: Zeram ga<strong>da</strong>ufrina<br />
me ga<strong>da</strong>vufrine<br />
winamZRoli urCevs<br />
me___________ (vurCev)<br />
bebiam mouyvana<br />
me___________(movuyvane)<br />
g) an<strong>da</strong>zebze muSaoba (3 wuTi) moTxrobis Sesaferisi an<strong>da</strong>zebis gaxseneba<br />
(`zogi Wiri margebelia~, `dedis win morb<strong>ena</strong>l kvics an mgeli SeWams, an mglis<br />
Svilio~, `rac mogiva, <strong>da</strong>viTao, yvela Seni TaviTao~. `Seayare kedels cercvi~...)<br />
aqtivoba 6 _ gakvTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi)<br />
aqtivoba 7 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `pirveli nabiji~, II Tavi TxrobiT.<br />
SeurCion saTauri meore Tavs (`axali winamZRoli~, `bacia gamoswor<strong>da</strong>~. `bacias<br />
fiqrebi~...). weriTi samuSao: teqstis mixedviT <strong>da</strong>were `zogi Wiri margebelia~<br />
(<strong>da</strong>valeba #2. aqtivobebis rveuli.).<br />
Sedegebis kodi: IV4, IV6, IV7, IV9, IV10.<br />
III gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ teqstis Sinaarsis gadmocema <strong>da</strong> analizi (15 wuTi):<br />
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss. yuradReba eqceva mesame pirSi<br />
Txrobas (teqstSi pirveli piris formiTaa gadmocemuli ZiriTa<strong>da</strong>d bacias sityvebi,<br />
xolo meore piris formiT de<strong>da</strong> Txis, Taflosa <strong>da</strong> mwyemsis monaTxrobi),<br />
faqtebis logikuri Tanamimdevrobas, orToepiasa <strong>da</strong> orTografias.<br />
teqstis saanalizod moswavleebi erTmaneTs <strong>da</strong>usvamen kiTxvebs (wyvilebSi<br />
muSaoba), afaseben SekiTxvebze miRebul pasuxebs. msjeloben bacias uaryofiT<br />
Tvisebebze, ram Seuwyo xeli bacias gamosworebas, riT mTavrdeba moTxroba.<br />
(`fara moTminebiT elo<strong>da</strong> axali winamZRolis pirvel nabijs~). imsjeleben, gansakuTrebiT<br />
ra moewonaT am moTxrobaSi, romeli moqmedi piris saqcielia mosawoni.<br />
(mosawonia: Taflo _ igi yovelTvis arigeb<strong>da</strong> gaTavxedebul Zmas, beberi<br />
vaci _ miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom bacia mas sul <strong>da</strong>scino<strong>da</strong>, roca bacia wyalSi<br />
gauCinar<strong>da</strong>, beberi vaci maSinve im adgilisaken gaeqana, sa<strong>da</strong>c baqia gauCinar<strong>da</strong>,<br />
<strong>da</strong> ZlivZlivobiT amoaTria wyli<strong>da</strong>n; de<strong>da</strong> Txa _ mu<strong>da</strong>m swor rCevasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>rigebas<br />
aZlev<strong>da</strong> bacias: bebia rusu<strong>da</strong>ni _ eqimi mouyvana bacias, kargad uvli<strong>da</strong><br />
avadmyofs; eqimi _ kargad mouara bacias <strong>da</strong> bebiasac saTanado <strong>da</strong>rigeba misca,<br />
rogor moevlo avadmyofisaTvis; mwyemsi _ winamZRolad SearCia bacia, manve<br />
Seaba yelze zanzalaki). ase rom TiTqmis yvela moqmedi piri exmarebo<strong>da</strong> bacias,<br />
ramac Seuwyo xeli mis gamosworebasa <strong>da</strong> swor gzaze <strong>da</strong>yenebas.<br />
103<br />
eqimma <strong>da</strong>ubara<br />
me__________(<strong>da</strong>vubare)<br />
eqimma gauSva<br />
me__________ (gavuSvi)<br />
baqia usmen<strong>da</strong><br />
me__________ (vusmendi)
aqtivoba 4 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (5 wuTi)<br />
aqtivoba V _ saSinao <strong>da</strong>valeba (3 wuTi): `pirveli nabiji~ _ TxrobiT.<br />
weriTi <strong>da</strong>valeba:<br />
a) `aqtivobebis rveulSi~ # 5 <strong>da</strong>valeba: Seavse gamotovebuli adgilebi<br />
zmniswinebiT (pasuxebia: mi, Se, Ca, amo, ga, ga<strong>da</strong>).<br />
b) `pirveli nabijis~ meore Tavis pirvel <strong>da</strong> meore abzaci<strong>da</strong>n amowereT<br />
zmniswiniani 7 zmna: (nimuSi: miabakuneb<strong>da</strong>, ga<strong>da</strong>xta, gaswia, SexvalT, ga<strong>da</strong>ufrina,<br />
miaSures, garbodnen).<br />
Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV6, IV7, IV8, IV12, IV14.<br />
105
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
`rogor gaCn<strong>da</strong> Wadraki~ (aRmosavluri Tqmuleba),<br />
frazeologizmebi<br />
nj{ofcj<br />
_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ saganTSorisi kavSiri maTematikasTan<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ martivi sakomunikacio teqstis SeTxzva (literaturuli<br />
personaJisaTvis werilis miwera)<br />
_ literturuli personaJebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ orTografiuli Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ adgens gegmas<br />
_ gadmoscems teqstis Sinaarss<br />
_ avlebs paralels maTematikur cnebebTan (mravalniSna ricxvTa klasi,<br />
masis sazomi erTeulebi)<br />
_ ajamebs wakiTxuls, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ wers<br />
_ adgens martiv sakomunikacio teqsts<br />
_ varjiSobs mc<strong>da</strong>rad <strong>da</strong>werili formebis gasworebaze<br />
_ eufleba frazeologizmebs, iyenebs maT metyvelebaSi<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. Sesavali saubari _ maswavlebeli klass esaubreba Wadrakze, arkvevs,<br />
ra ician moswavleebma am TamaSis Sesaxeb, Tu icnoben am TamaSis wesebs, Wadrakis<br />
figurebis saxelwodebebs...<br />
informacia maswavleblisaTvis _ Wadraki, inteleqtualuri TamaSi, romelSic organula<strong>da</strong>a<br />
Serwymuli mecnierebis, xelovnebisa <strong>da</strong> sportis elementebi, aviTarebs logikur azrovnebas,<br />
xels uwyobs yuradRebis koncentracias, TviTkritikis ganviTarebas. Wadrakis partias<br />
TamaSobs 2 partniori TeTri <strong>da</strong> Savi figurebiT 64 ujredian <strong>da</strong>faze, romelic <strong>da</strong>yofilia<br />
muqi <strong>da</strong> Ria feris ujrebiT. yovel partniors aqvs 8 figura (mefe, lazieri, 2 etli, 2 mxe<strong>da</strong>ri, 2<br />
ku) <strong>da</strong> 8 paiki. yoveli figura (mefis gar<strong>da</strong>) <strong>da</strong>dis garkveuli wesrigis Sesabamisad <strong>da</strong> misi ayvana<br />
106
SeiZleba mowinaaRmdegis figuriT. TamaSis mizania mowinaaRmdegis mefis <strong>da</strong>SamaTeba. es TamaSi<br />
aRmocen<strong>da</strong> indoeTSi V saukuneSi. Wadraki moxseniebulia Zvel qarTul saistorio wyaroebSi.<br />
CvenSi Wadrakis uZvelesi figurebi <strong>da</strong>TariRebulia XIII saukuniT. pirveli qarTveli moWadrake,<br />
romelic gavi<strong>da</strong> saerTaSoriso sarbielze, iyo andria <strong>da</strong>diani (ekaterine WavWavaZisa <strong>da</strong> samegrelos<br />
mTavris <strong>da</strong>viT <strong>da</strong>dianis Svili). 1926 wels moewyo TbilisSi masobrivi turniri, romelSic<br />
600 kaci monawileob<strong>da</strong>. 1928 wels Catar<strong>da</strong> vaJTa, xolo 1935 wels _ saqarTvelos qalTa Cempionatebi.<br />
<strong>qarTuli</strong> Wadrakis popularizaciaze gansakuTrebiT imoqme<strong>da</strong> msoflios xuTgzis Cem-<br />
pionis nona gafrin<strong>da</strong>Svilis saerTaSoriso warmatebebma.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi,<br />
gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. amave mizniT moswavleebi<br />
ganmeorebiT kiTxuloben teqsts Cuma<strong>da</strong>c. axali leqsikuri erTeulebi<br />
aixsneba `sityvis salaros~ <strong>da</strong>xmarebiT, aseve _ moswavleTa saerTo ZalebiT.<br />
gairkveva, ris Sesaxeb aris <strong>da</strong>werili es teqsti, vin <strong>da</strong> vin arian misi mTavari moqmedi<br />
pirebi (mefe <strong>da</strong> filosofosi), aramTavari gmirebi (kariskacebi _ vezirebi,<br />
sefeqalebi, sasaxlis meWurWleTuxucesi), maTi xasiaTis ra Tvisebebi Cans<br />
am nawarmoebSi (mefe axalgazr<strong>da</strong>a, gamoucdeli <strong>da</strong> TavisTavSi <strong>da</strong>rwmunebuli;<br />
advilad iZleva <strong>da</strong>pirebebs, sjera Tavisi kariskacebis; filosofosi brZenia,<br />
ar izi<strong>da</strong>vs amqveyniuri simdidre <strong>da</strong> pativi, SeuZlia mefes uTxras saTqmeli arapir<strong>da</strong>pir,<br />
TamaSis saSualebiT. man SeZlo mefisaTvis Tvalis axela <strong>da</strong> sakuTari<br />
naklovanebebis <strong>da</strong>naxveba, amave dros metismetad moxerxebulia; kariskacebi <strong>da</strong><br />
sefeqalebi mliqvnelebi arian)... moswavleebi TiToeuli gmiris <strong>da</strong>xasiaTebisaTvis<br />
eZeben saTanado adgilebs teqstSi <strong>da</strong> amiT asabuTeben Tavis azrs.<br />
gaanalizdeba, ratom iyo mefe metismetad Tav<strong>da</strong>jerebuli, ra iyo amis mizezi<br />
(kariskacTa mliqvneloba, gamoucdeloba, axalgazrduli asaki), rogor Se-<br />
Zlo filosofosma mefisaTvis Tvalis axela, ramd<strong>ena</strong>d gamarTlebulad eCvenebaT<br />
misi saqcieli, ratom... rogoria mefe teqstis <strong>da</strong>sawyisSi, teqstis bolos,<br />
ram ganapiroba misi aseTi cvlileba; ra aris teqstis mTavari saTqmeli, romel<br />
striqonebSia es gadmocemuli... ramd<strong>ena</strong>d ukavSirdeba teqstis bolos mocemuli<br />
an<strong>da</strong>za teqstis saTqmels; ratom hqvia am teqsts `Tqmuleba~, ra igulisxmeba<br />
`TqmulebaSi~ (teqstSi gadmocemuli ambavi SeiZleba ar Seeferebodes sinamdviles);<br />
SeeZlo Tu ara mefes, Tavis <strong>da</strong>exsna mocemuli sityvis Sesrulebisagan<br />
(SeeZlo, Tu Tavad filosofoss sTxov<strong>da</strong> am marcvlebis <strong>da</strong>Tvlas).<br />
3. saganTSorisi kavSiri maTematikasTan _ mravalniSa ricxvebs am etapze<br />
moswavleebi ukve icnoben, weren am ricxvebs <strong>da</strong>faze <strong>da</strong> aanalizeben erTeulTa,<br />
aTaseulTa klasebs; eZeben teqstSi masis sazom Zvel erTeulebs _ ambari, sawyavi...<br />
4. wakiTxulis gaazreba _Seamowme Seni Tavi (swori pasuxia g) <strong>da</strong>valeba #1<br />
(a. mefisaTvis mTavari xalxis Tanadgomaa, b. <strong>da</strong>ufiqreblad aravis arafers ar<br />
un<strong>da</strong> Sehpirde).<br />
5. Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi adgenen Sinaarsis gadmosacemad gegmas,<br />
romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
107
mefis Tav<strong>da</strong>jerebuloba<br />
filosofosis ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />
Wadrakis Seqmna<br />
TamaSSi Caqsovili sibrZne<br />
gasamrjelo filosofosisaTvis<br />
filosofosis vali<br />
am sakiTxebi<strong>da</strong>n moswavleebi arCeven erT-erTs <strong>da</strong> werilobiT gadmoscemen<br />
mis Sinaarss. un<strong>da</strong> <strong>da</strong>asabuTon Tavisi azri, ratom SeaCeres TavianTi arCevani am<br />
sakiTxze. weris <strong>da</strong>mTarebisas afaseben sakuTar codnas (<strong>da</strong>valeba Sevasrule: a.<br />
Zalian kargad, b. kargad, g. gamiWir<strong>da</strong>), TviTSefasebas u<strong>da</strong>reben maswavleblis Sefasebas,<br />
akeTeben saTando <strong>da</strong>skvnas.<br />
6. sakumunikacio teqstis Seqmna _ <strong>da</strong>valeba #3.<br />
II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. sinonimebze muSaoba _ pirvel abzacSi gamoyenebulia sami sinonimuri<br />
zedsarTavi saxeli: pirmoTne _ laquca-mliqvneli.<br />
2. frazeologizmebze muSaoba:<br />
a) Tavbru <strong>da</strong>axvies _ TavisTavze didi warmodg<strong>ena</strong> Seuqmnes<br />
b) yuri mohkra _ gaigo<br />
g) sagonebelSi Cavar<strong>da</strong> _ Cafiqr<strong>da</strong><br />
d) Tvali auxila _simarTle gaagebina<br />
e) SiSis zari <strong>da</strong>eca _ Zalian SeSin<strong>da</strong><br />
am frazologizmebis gamoyenebiT adgenen wina<strong>da</strong>debebs.<br />
3. orTografiuli Secdomebis gasworeba _ <strong>da</strong>valeba #4. (Secdomebia sityvebSi:<br />
pir-moTne _ pirmoTne, karis kacebi _ kariskacebi, sefe-qali _ sefeqali,<br />
Tav-bru _ Tavbru, <strong>da</strong>xvia _ <strong>da</strong>axvia, erTad erTi _ erTaderTi, <strong>da</strong>saydeni<br />
_<strong>da</strong>sayrdeni, qveSerdomebi _ qveSevr mdomebi, mxoloT _ mxolod, marTveli _<br />
mmarTveli, Zleva mosileba _ Zlevamosileba, Tav-<strong>da</strong>jerebuli _ Tav<strong>da</strong>jerebuli,<br />
brZenkacebis _ brZenkacebis).<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV7, IV9, IV10, IV13.<br />
108
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
`sityvis Zala~, adgilis zmnize<strong>da</strong>, Zireuli <strong>da</strong> warmoqmnili<br />
saxelebi (praqtikulad, terminebis miwodebis gareSe)<br />
nj{ofcj<br />
_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ wakiTxulis Sejameba <strong>da</strong> gaazreba<br />
_kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ literaturuli personaJebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba, sakuTari azris<br />
<strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ adgilis zmnizedis gacnoba <strong>da</strong> masTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />
orTografiul-stiluri Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />
_ gaiazrebs wakiTxuls <strong>da</strong> akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />
_ asabuTebs Tavis azrs<br />
_ ixsenebs rTuli sityvebis marTlweras<br />
_ akvirdeba Zireulsa <strong>da</strong> warmoqmnil saxelebs (saTanado terminebis<br />
miwodebis gareSe)<br />
_ wers<br />
_ ecnoba adgilis zmnize<strong>da</strong>sa <strong>da</strong> masTan <strong>da</strong>kavSirebul<br />
praqtikul sakiTxebs<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli <strong>da</strong>faze wers frazas: `sityvis<br />
Zala~ <strong>da</strong> moswavleebs ekiTxeba, rogor gaiazreben mas. am mizniT SeiZleba klasi<br />
<strong>da</strong>vyoT jgufebad, TiToeul jgufs <strong>da</strong>vavaloT, warmoadginos Tavisi azri am<br />
sakiTxis Sesaxeb.<br />
moswavleTa pasuxebis prezentaciis Semdeg keTdeba <strong>da</strong>skvna _ sityvas zog<br />
SemTxvevaSi ufro didi Zala aqvs, vidre saqmes.<br />
109
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ umjobesia teqsti wavakiTxoT moswavleebs<br />
pauzebiT: I pauza: `... romelzec cxenis patrons un<strong>da</strong> gamoevlo~, II pauza: `<strong>da</strong>mixsen<br />
sikvdilisagan~, III pauza: `... cxenis patronma ... <strong>da</strong>uZaxa matyuaras~, IV pauza<br />
_ `... uTxra cxenis patronma~. TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebi gamoTqvamen<br />
varauds moqmedebis Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. TavianT varauds moswavleebi<br />
u<strong>da</strong>reben teqstiseul variants. moqmedebs principi: `yvelas azri misaRebia~.<br />
gza<strong>da</strong>gza `sityvis salaros gamoyenebiT~ <strong>da</strong> klasis aqtiuri monawileobiT aixsneba<br />
gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. `sityvis salaroSi~ axsnili leqsikuri<br />
erTeulebis gar<strong>da</strong>, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes:<br />
<strong>da</strong>vrdomili _ avadmyofi, SeuZlod myofi<br />
muxlebSi jani ara maqvs _ Rone ar maqvs, siaruli ar SemiZlia<br />
gaikiTxaven _ aq: <strong>da</strong>exmarebian<br />
teqstis analizisas gairkveva, ra xerxs mimarTa ucxoelma cxenis xelSi<br />
Casagdebad, ratom mimarTa am xerxs, misi xasiaTis ra Tvisebaze metyvelebs es<br />
saqcieli, ratom aRmouCina cxenis patronma mas <strong>da</strong>xmareba, misi xasiaTis ra Tviseba<br />
Cans aqe<strong>da</strong>n, SeeZlo Tu ara mas mocemul SemTxvevaSi sxvagvarad moqceva, ratom<br />
iTxova ucxoelma patieba cxenis patronisagan, ram imoqme<strong>da</strong> masze ase Zlier<br />
(cxe nis patronis sityvebma Tu misma saqcielma), rogor moiqceo<strong>da</strong> amis Semdeg<br />
ucxoeli... ra aris mTavari am nawarmoebSi: a) cxenis <strong>da</strong>bruneba, b) cxenis patronis<br />
keTilSobileba, g) sakuTari <strong>da</strong>naSaulis Secnoba <strong>da</strong> monanieba (swori pasuxia<br />
g). teqstisaTvis sxva <strong>da</strong>boloebas xom ar moifiqrebdnen, ratom hqvia am teqsts<br />
`sityvis Zala~, SeiZleba Tu ara mas sxva saTauri SevurCioT...<br />
moswavleebi ramdenime sityviT axasiaTeben teqstis gmirebs: a) ucxoels, b)<br />
cxenis patrons (<strong>da</strong>valeba #1), sakuTari Sexedulebisamebr agrZeleben teqsts<br />
(<strong>da</strong>valeba #2).<br />
3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ teqstis Sinaarss moswavleebi gadmoscemen<br />
gabmuli TxrobiT, SeiZleba gamoviyenoT inscenirebac _ rolebad kiTxva:<br />
mTxrobeli, cxenis patroni, ucxoeli.<br />
4. Tavisufal Temaze zepiri Txzulebis Sedg<strong>ena</strong> _ klass vTavazobT<br />
SoTa rusTavelis aforizms: ~gvelsa xvreliT amoiyvans <strong>ena</strong> tkbilad moubari~,<br />
vavalebT Seqmnan teqsti am aforizmis mixedviT.<br />
II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. rTuli sityvebis marTlwera _ <strong>da</strong>faze iwereba sityvebi: piri-saxe, xelfexi,<br />
lukma-puri, gulkeTili, orguli. moswavleebi aanalizeben, romeli sityva<br />
iwereba defisiT, romlebi _ udefisod, ixseneben rTuli sityvebis marTlweris<br />
saTando wess, asaxeleben sxva magaliTebsac.<br />
110
2. Zireuli <strong>da</strong> warmoqmnili saxelebi :<br />
cxeni _ cxenosani<br />
friadi _ friad... (osani)<br />
gvirgvini _ gvirgvin... (osani)<br />
mandili _ mandil... (osani)<br />
frTa _ frT... (osani)<br />
Coxa _ Cox... (osani)<br />
(bolosarTi -osan am sityvebSi aRniSnavs raimes qona-yolas).<br />
3. adgilis zmnize<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba: `maspinZelma stumari Sin<br />
miipatiJa~. klass vavalebT, moZebnon am wina<strong>da</strong>debSi is sityva, romelsac <strong>da</strong>esmis<br />
kiTxva `sad~? (Sin). gairkveva, ras aRniSnavs igi (moqmedebis adgils), romel sityvas<br />
<strong>da</strong>erTvis (miipatiJa _ zmnas). eZleva <strong>da</strong>skvna: sityva, romelic <strong>da</strong>erTvis<br />
zmnas <strong>da</strong> gviCvenebs, sad xdeba moqmedeba, adgilis zmnize<strong>da</strong>a. misi kiTxvaa<br />
sad? (Sin, gareT, zemoT, qvemoT, win, ukan, maRla, <strong>da</strong>bla...). am codnis gamoyenebT<br />
sruldeba saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSo <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4.<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV5, IV7, IV10, IV11, IV12, IV13.<br />
momdevno 1 saaTs maswavlebels vutovebT e. w. `Tavisufali~ muSaobisaTvis.<br />
111
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
sulxan-saba orbelianis igav-arakebi, drois zmnize<strong>da</strong><br />
nj{ofcj<br />
_ literaturuli teqstebis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />
_ sakuTari <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ literturis Janrebze (igav-araki, zRapari) <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ mxatvruli teqstis Seqmna an<strong>da</strong>zis mixedviT<br />
_ drois zmnizedisa <strong>da</strong> masTan <strong>da</strong>kavSirebuli praqtikuli sakiTxebis gacnoba<br />
_ Seswavlil literturul nawarmoebebTan paralelebis gavleba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs igav-arakebs, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs <strong>da</strong> asabuTebs<br />
Tavis azrs<br />
_ avlebs paralelebs Seswavlil literturul nawarmoebebTan<br />
_ erTmaneTTan akavSirebs wakiTxul masalasa <strong>da</strong> an<strong>da</strong>zebs<br />
_ akvirdeba literturuli Janrebis (igav-araki, zRapari) saxeebs, eZebs<br />
maT Soris msgavsebasa <strong>da</strong> gansxvavebas<br />
_ adgens mxatvrul teqsts an<strong>da</strong>zis mixedviT<br />
_ wers<br />
_ ecnoba drois zmnize<strong>da</strong>s<br />
_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass axsenebs wina klasebSi Seswavlil<br />
igav-arakebs, yuradRebas amaxvilebs igav-arakis raobaze, im msgavsebasa<br />
<strong>da</strong> gansxvavebaze, rac igav-araksa <strong>da</strong> zRapars Soris arsebobs, mokled esaubreba<br />
sulxan-saba orbelianis Sesaxeb.<br />
informacia maswavleblisaTvis:<br />
a) sulxan-saba orbeliani (1658_1725 w.w.), aRorZinebis xanis mwerali, mTargmneli,<br />
leqsikografi, enciklopedisti, politikuri moRvawe. politikuri moRvaweoba <strong>da</strong>iwyo qarTlis<br />
mefis _ giorgi XI-is _ karze, 1698 wels berad aRikveca <strong>da</strong>viT garejis monasterSi <strong>da</strong> iwo<strong>da</strong> sabad<br />
(amiT aixsneba misi ormagi saxeli: erobaSi _ sulxani, berobaSi _ saba). male is kvlav politikur<br />
cxovrebaSi Caeba <strong>da</strong> vaxtang VI-is uaxloesi mrCeveli gax<strong>da</strong>. 1713 wels man diplomatiuri<br />
misiiT imogzaura italiasa <strong>da</strong> safrangeTSi. 1724 wels vaxtang VI-sTan erTad wavi<strong>da</strong> politikur<br />
emigraciaSi moskovSi <strong>da</strong> iq gar<strong>da</strong>icvala kidec 1725 wels. iyo avtori friad sagulisxmo litera-<br />
112
turuli <strong>da</strong> filologiuri naSromebisa: `sibrZne sicruisa~, `mogzauroba evropaSi~, `<strong>qarTuli</strong><br />
leqsikoni~. masve ekuTvnis `qililasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>manas~ <strong>qarTuli</strong> Targmanis re<strong>da</strong>qciac.<br />
b) igav-araki _ mcire zomis leqsi an moTxroba, romelSic ambavi gadmocemulia narTaul-<br />
ad, alegoriebiT. a<strong>da</strong>mianebis gar<strong>da</strong>, mis gmirebad xSirad gvevlinebian cxovelebi, frinvelebi,<br />
mwerebi... Txrobis <strong>da</strong>sasruls avtori mkiTxvels sTavazobs rCeva-<strong>da</strong>rigebas yofiTs an zneobriv<br />
sakiTxebze. es Janri cnobilia uZvelesi droi<strong>da</strong>n: ezopes (saberZneTi, Zv. welTaRricxvis VI s.),<br />
fedrusis (romi, ax. welTaRricxvis I s.), lafontenis (safrangeTi, XVII s), lesingis (germania, XVIII<br />
s), agreTve induri krebuli `panCatatra~ (III-IV s.s.), romelic saqarTveloSi Semovi<strong>da</strong> sparseTi<strong>da</strong>n<br />
`qililasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>manas~ saxelwodebiT. qarTul mwerlobaSi igav-arakebi ZvelTaganve <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong>,<br />
gvaqvs rogorc originaluri, ise naTargmni igav-arakebi. isini `vefxistyaosanSic~ uxvad aris<br />
CarTuli. saqarTveloSi am Janris popularizaciaSi udidesi wvlili Seitana sulxan-saba orbe-<br />
lianma, romelic Tavis krebulSi `sibrZne sicruisa~ iyenebs rogorc Targmnil, ise originalur<br />
igav-arakebsac.<br />
g) zRapari _ zepirsityvierebis erT-erTi Janri, umetesad prozauli saxis, jadosnuri,<br />
saTavga<strong>da</strong>savlo an yofiTi xasiaTis. jadosnur zRaprebs igav-arakebTan amsgavsebs is, rom aqac<br />
moqmedi pirebi cxovelebi an frinvelebi arian, magram igav-arakebisagan gansxvavebiT, zRaparSi<br />
cxovelebi <strong>da</strong> frinvelebi a<strong>da</strong>mianis alegoriuli gamoxatulebani ar arian, arc rCeva-<strong>da</strong>rigebas<br />
sTavzobs igi mkiTxvels.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts moswavleebi kiTxuloben Tavi<strong>da</strong>n<br />
bolomde. (Tavad maswavlebels vandobT imis ga<strong>da</strong>wyvetas, ramdeni igavi <strong>da</strong>amuSavos<br />
erT gakveTilze). kiTxvis procesSi aixsneba axali sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi.<br />
TiToeuli igavis wakiTxvis Semdeg moswavleebi aanalizeben, risi Tqma surs mwerals,<br />
ra Sefaruli <strong>da</strong>rigebaa TiToeul igav-arakSi, moZebnon <strong>da</strong> waikiTxon teqsti<strong>da</strong>n<br />
is adgilebi, sa<strong>da</strong>c mwerlis saTqmeli yvelaze naTlad ikiTxeba, avleben<br />
paralelebs adre Seswavlil igav-arakebTan, msjeloben, ra aqvT maT saerTo;<br />
aseve avleben paralels wina gakveTilze Seswavlil xalxur Tqmulebas `sityvis<br />
Zalasa~ <strong>da</strong> `xalifasa <strong>da</strong> arabs~, `eniT <strong>da</strong>kodils~ Soris (aq msgavseba SeiZleba<br />
moviZioT rogorc siuJetebs, ise mwerlis saTqmels Soris); gaanalizdeba, ra<br />
aris mTavari am igav-arakebSi (`Seamowme Seni Tavi~ _ swori pasuxebia: 1b, 2a,<br />
3a); moswavleebi asabuTeben Tavis azrs (<strong>da</strong>valeba #1), ixseneben an<strong>da</strong>zebs, romlebic,<br />
maTi azriT, Seefereba wakiTxul teqstebs (`kargi hqeni, qvaze <strong>da</strong>de, gaiare,<br />
win <strong>da</strong>gxvdeba~, `sxvas nu gaukeTeb avs <strong>da</strong> avisac nu geSinia~, `rac ar gergeba,<br />
ar Segergeba,~, `xmalze ufri Zlierad Wris patara <strong>da</strong> lbili <strong>ena</strong>~, `Cveuleba<br />
rjulze umtkicesiao~, `rasac <strong>da</strong>sTes, imas moimki~...); zepirad asabuTeben maTs<br />
Sesabamisobas wakiTxul teqstebTan, Semdeg erT-erTi an<strong>da</strong>zis mixedviT adgenen<br />
<strong>da</strong> weren teqsts (<strong>da</strong>valeba #3); TxrobiT gadmoscemen TiToeuli igav-arakis Sinaarss.<br />
113
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
drois zmnize<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba: `guSin Tan araferi mqon<strong>da</strong><br />
wamoRebuli, axla ki es cxeni ukan mogiyvaneT~._ gairkveva, am wina<strong>da</strong>debSi romel<br />
sityvebs <strong>da</strong>esmis kiTxva rodis? (guSin, axla). eZleva <strong>da</strong>skvna _ sityva, rome lic<br />
axlavs zmnas <strong>da</strong> gviCvenebs rodis xdeba moqmedeba, adgilis zmnize<strong>da</strong>a. guSin,<br />
axla _ adgilis zmnizedebia. aseve gaanalizdeba wina<strong>da</strong>debebi: `dRes mercxali<br />
Semofrin<strong>da</strong>~, `Zvelad indoeTs gamoucdeli mefe marTav<strong>da</strong>~, `winaT aq mefis<br />
sasaxle iyo~. gairkveva, rom aq drois zmnizedebia: `dRes~, `Zvelad~, `winaT~. eZeben<br />
Seswavlil teqstSi drois sxva zmnizedebsac: Semdeg, maSin, erTxel, gverdze,<br />
erT dRes... werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV5, IV6, IV7, IV9, IV11, IV14.<br />
114
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
giorgi SatberaSvilis `dinozavris nakvalevze~(nawyveti<br />
moTxrobi<strong>da</strong>n `saTaflia~), viTarebis zmnize<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />
masTan <strong>da</strong>kavSirebuli praqtikuli sakiTxebi<br />
nj{ofcj<br />
_ aRweriTi teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ saganTSorisi kavSiri bunebismcodneobasTan<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ teqstis Sinaarsis gadmocema gabmuli TxrobiT<br />
_ mocemul Temebze martivi aRweriTi <strong>da</strong> mxatvruli teqstebis Seqmna<br />
_ saganmanaTleblo informaciis Sejameba: ra vicodi dinozavrebis<br />
Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs<br />
_ viTarebis zmnize<strong>da</strong>sTan <strong>da</strong>kavSirebuli praqtikuli sakiTxebis<br />
gacnoba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs aRweriT teqsts<br />
_ ajamebs miRebul informacias<br />
_ avlebs paralelebs bunebismetyvelebis gakveTilebze miRebul<br />
informaciasTan<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ wers, agebs martiv aRweriT <strong>da</strong> mxatvrul teqstebs<br />
_ ecnoba <strong>da</strong> metyvelebaSi marTebulad iyenebs viTarebis zmnize<strong>da</strong>s,<br />
eufleba masTan <strong>da</strong>kavSirebul praqtikuli stilistikisa <strong>da</strong><br />
orTografiis sakiTxebs<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmva sxva<strong>da</strong>sxvanairad SeiZleba<br />
moxdes:<br />
a) moswavleebi gaixsneben ra ician bunebismcodneobis gakveTilebi<strong>da</strong>n qvewarmavlebis<br />
klasis Sesaxeb, b) aTvaliereben dinozavris suraTs <strong>da</strong> msjeloben<br />
mis Sesaxeb (rodis cxovrob<strong>da</strong>, riT ikebebo<strong>da</strong>...), g) Tu amis saSualebaa, es gakveTili,<br />
SeiZleba <strong>da</strong>ukavSirdes eqskursias saTaflias gamoqvabulSi.<br />
115
informacia maswavleblisaTvis:<br />
a) carculi periodi <strong>da</strong>iwyo 135-137 milioni wlis win <strong>da</strong> grZeldebo<strong>da</strong> <strong>da</strong>axloebiT 70 mln.<br />
weli. am dros xerxemlianTa faunaSi gavrcelebulni iyvnen dinozavrebi, romlebic amowydnen<br />
carculi periodis <strong>da</strong>mTavrebisTanave. carculi periodis naleqebi aRmoCenilia yvela konti-<br />
nentze.<br />
b) saTaflia _ mRvime quTaisis maxloblad, samguralis seris maxloblad, derefnis tipisaa,<br />
aqvs ganStoebebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>rbazebi, misi saerTo sigrZe 900 metrs aRwevs, maqsimaluri simaRle<br />
10 m-ia, sigane _ 12 m. aqve miedineba mdinare oRaskura, romelic gamosavals poulobs samguralis<br />
seris samxreTiT. haerisa <strong>da</strong> wylis temperatura aq wlis ganmavlobaSi 12-13 gradusia. aRmoaCina<br />
pe<strong>da</strong>gog-mxareTmcodnem petre Wabukianma. aqve, mRvimis SesasvlelTan, aRmoCenilia mtacebeli<br />
<strong>da</strong> balaxiWamia dinozavrebis 200-mde nakvalevi.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts moswavleebi kiTxuloben nawilnawil,<br />
teqstis <strong>da</strong>muSavebis gza induqciuria _ nawili<strong>da</strong>n mTelisaken. kiTxvis<br />
procesSi gaanalizdeba azrobrivad <strong>da</strong>srulebuli TiToeuli monakveTis<br />
leqsika, Sinaarsi, informacia; Sedgeba gegma, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes<br />
miiRebs:<br />
biWebis sixaruli<br />
mogzauroba saTafliisaken<br />
dinozavrebis nakvalevi<br />
biWebis gaoceba<br />
dinozavris suraTi<br />
ra <strong>da</strong>emarTaT dinozavrebs<br />
gaqvavebuli zRvis napiri<br />
gansxvavebuli naterfalebi...<br />
gairkveva, rodis cxovrobdnen dinozavrebi, riT ikvebebodnen, rogor gamoiyurebodnen<br />
isini, rogor ga<strong>da</strong>Sendnen, rogori iyo kavkasia am periodSi, ras<br />
uwodeben am periods, ratom <strong>da</strong> rogor <strong>da</strong>toves dinozavrebma nakvalevi saTafliis<br />
gamoqvabulTan, ratom aris es nakvalevebi sxva<strong>da</strong>sxva zomis, ris safuZvelze<br />
swavloben amJamad mecnierebi am cxovelebs... (moswavleebi kiTxuloben<br />
saTanado adgilebs teqsti<strong>da</strong>n); Semdeg ki ajameben miRebul informacias <strong>da</strong> wyvilebSi<br />
asruleben #3 <strong>da</strong>valebas.<br />
teqstis mixedviT aRweren: a) dinozavrs, b) uZveles kavkasias (<strong>da</strong>valeba #1).<br />
adgenen martiv teqsts `mogzauroba saTafliisaken~ (<strong>da</strong>valeba #4).<br />
3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi TanmimdevrobiT gadmoscemn<br />
teqstis Sinaarss gegmis TiToeuli sakiTxis mixedviT.<br />
116
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
a) punqtuaciasa <strong>da</strong> intonaciaze varjiSi _ maswavlebeli klass akvirvebs<br />
wina<strong>da</strong>debaze:<br />
`_ ki magram... _ <strong>da</strong>iwyo elgujam, magram papa petrem gaawyvetina~.<br />
_ Tqveni azriT, ratom aris aq naxmari mravalwertili? ris kiTxva sur<strong>da</strong><br />
elgujas? rogor <strong>da</strong>amTavrebT am wina<strong>da</strong>debas? mravalwertiliT raze migvaniSnebs<br />
aq mwerali?<br />
_ moZebneT teqstSi a) kiTxviTi wina<strong>da</strong>debebi, b) Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi, b) br-<br />
ZanebiTi wina<strong>da</strong>debebi <strong>da</strong> waikiTxeT isini saTanado intonaciiT.<br />
b) viTarebis zmnize<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba `maT win kolxeTis veli<br />
Tavlwarmtacad moCan<strong>da</strong>~.<br />
_ romel sityvas <strong>da</strong>esmis aq kiTxva `rogor~? romel sityvas <strong>da</strong>erTvis igi?<br />
ras aRniSnavs?<br />
eZleva <strong>da</strong>skvna: sityva, romelic <strong>da</strong>erTvis zmnas <strong>da</strong> gviCvenebs rogor<br />
xdeba moqmedeba, viTarebis zmnize<strong>da</strong>a. misi kiTsvaa rogor? Tvalwarmtacad vi-<br />
Tarebis zmnize<strong>da</strong>a.<br />
am codnis gamoyenebiT sruldeba saxelmZRvaneloSi mocemuli <strong>da</strong>valeba,<br />
agreTve `aqtivobebis rveulSi~ mocemuli #4, #5 <strong>da</strong> #6 <strong>da</strong>valebebi. #4 <strong>da</strong>valebaSi<br />
yuradReba maxvildeba sityvaTa myar Sexamebebze (calybad moikiTxa, calybad<br />
<strong>da</strong>patiJa; mkvaxed upasuxa, mkvaxed Tqva; yasi<strong>da</strong>d gabraz<strong>da</strong>, yasi<strong>da</strong>d gai cina),<br />
aixsneba am frazeologizmebis mniSvnelobebi <strong>da</strong> maTi gamoyenebiT Sedgeba wina<strong>da</strong>debebi.<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV4, IV5, IV6, IV8, IV10, IV11, IV13, IV14.<br />
117
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
guram petriaSvilis `patara dinozavrebi~, zmnize<strong>da</strong><br />
nj{ofcj<br />
_ literaturuli zRapris kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ wakiTxulis gazreba, saTando <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli Txroba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ zmnizedis funqciaze <strong>da</strong>kvirveba, maTi marTlwera<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs literaturul zRapars<br />
_ avlebs paralelebs xalxur zRaparTan, akvirdeba im msgavsebasa <strong>da</strong><br />
gansxvavebas, rac maT Soris arsebobs<br />
_ avlebs paralels wina gakveTilze Seswavlil nawarmoebTan <strong>da</strong><br />
akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />
_ afasebs wakiTxuls, gamoxatavs Tavis azrs<br />
_ martivad axasiaTebs literturul personaJebs<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ Txrobisas iyenebs axladSeswavlil leqsikur erTeulebs<br />
_ wers<br />
_ qmnis martiv teqsts<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. Sesavali saubari _ maswavlebeli klass Seaxsenebs, ra aris zRapari,<br />
rogor iwyeba <strong>da</strong> mTavrdeba <strong>qarTuli</strong> xalxuri zRaprebis umravlesoba (`iyo <strong>da</strong><br />
ara iyo ra~... `Wiri iqa, lxini aqa~...), ra aris zRaprebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli<br />
(masSi moTxrobilia <strong>da</strong>ujerebeli ambavi, xSirad cxovelebi <strong>da</strong> frinvelebi arian<br />
mTavari gmirebi, mimdinareobs brZola keTilsa <strong>da</strong> borots Soris, yovelTvis<br />
imarjvebs keTili); esaubreba literaturul zRaparze; gaarkvevs, romeli avtorebis<br />
zRaparebs icnoben mTel msoflioSi (Zmebi grimebi, Sarl pero, astrid<br />
lingreni...), riT hgavs literturuli <strong>da</strong> xalxuri zRaprebi erTmaneTs, riT gansxvavdeba<br />
(literaturul zRapars aucileblad hyavs avtori, igi mxolod werilobiTi<br />
saxiT arsebobs; xalxuri zRaprebi ki ucnobi avtoris mier aris Seqmnili<br />
<strong>da</strong> zepirad ga<strong>da</strong>ecema Taobi<strong>da</strong>n Taobas, ra drosac masSi garkveuli cvlilebebi<br />
Sedis).<br />
118
2. teqstis kiTxva _ teqsti ikiTxeba Tavi<strong>da</strong>n bolomde, SeiZleba gamoviyenoT<br />
pauzebiT kiTxvac. pauzas maswavlebeli akeTebs azrobrivad <strong>da</strong>srulebul<br />
monakveTebTan <strong>da</strong> moswavleebs aZlevs SesaZleblobas, gamoTqvan varaudi movl<strong>ena</strong>Ta<br />
Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong><br />
gamoTqmebi. gar<strong>da</strong> `sityvis salaroSi~ axsnili leqsikuri erTeulebisa, moswavleebisaTvis<br />
SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi:<br />
Tavzesayrelad hqon<strong>da</strong>T _ Zalian bevri hqon<strong>da</strong>T, age _ ager, kide _ napiri,<br />
bolo; mindvris kide _ mindvris bolo; mcxunvareba _ sicxe; gayoyoCdes<br />
_ gaamaydes, Tavis Tavze didi warmodg<strong>ena</strong> gauCndes...<br />
maswavlebeli klass avalebs waikiTxon teqsti Cumad <strong>da</strong> Seadginon gegma,<br />
romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
dinozavrebis cxovreba<br />
patara dinozavris gaoceba<br />
mzis ganawyeneba<br />
mze <strong>da</strong> patara dinozavri<br />
dedis gabrazeba<br />
gaqceva<br />
Jirafad ga<strong>da</strong>qceva<br />
Jirafis sixaruli<br />
3. teqstis analizi _ gairkveva, ratom iyvnen didi dinozavrebi TavianTi<br />
cxovrebiT kmayofilebi (maT balaxi Tavzesayrelad hqon<strong>da</strong>T), ratom ver amCnevdnen<br />
mzes (isini mTel cxovrebas balaxSi TavCargulni atarebdnen, ar aintereseb<strong>da</strong>T,<br />
ra xdebo<strong>da</strong> maT garSemo), riT gansxvavdebo<strong>da</strong> patara dinozavri <strong>da</strong>narCenebisgan<br />
(man pirvelma aswia Tavi balaxebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> SeamCnia caze didi wiTeli burTi;<br />
mas mxolod Wama ar ainterseb<strong>da</strong>), ris gageba sur<strong>da</strong> mas (ra iyo is wiTeli burTi,<br />
caze rom moCan<strong>da</strong>), ra swyin<strong>da</strong> (yuradRebas rom aravin aqcev<strong>da</strong>; dinozavrebs rom<br />
araferi aintereseb<strong>da</strong>T Wamis gar<strong>da</strong>), ratom gaiqca igi (saerTo veraferi naxa <strong>da</strong>narCen<br />
dinozavrebTan), ratom <strong>da</strong>karga kudi (de<strong>da</strong>m <strong>da</strong>adga fexi), ratom ar swyenia<br />
de<strong>da</strong>s Svilis <strong>da</strong>kargva (samarcxvinod miaCn<strong>da</strong> aseTi Svilis yola), ratom akoca<br />
mzem patara dinozavrs (gauxar<strong>da</strong>, erTma dinozavrma mainc rom SeamCnia), ratom<br />
ga<strong>da</strong>iqca dinozavri Jirafad (misi adgili aRar iyo dinozavrebs Soris, igi maTgan<br />
gansxvavdebo<strong>da</strong>, mas mzis xalebi hqon<strong>da</strong>), rodis mixv<strong>da</strong> patara dinozavri, rom<br />
wiTeli burTi mze iyo (roca Jirafad ga<strong>da</strong>iqca)...<br />
4. wakiTxulis gaazreba _ moswavleebi a<strong>da</strong>reben am teqsts wina gakveTilze<br />
Seswavlil `dinozavris nakvalevs~; aanalizeben, ra aris maT Soris msgavsi (orive<br />
teqsti <strong>da</strong>werilia dinozavrebis Sesaxeb, orive maTganSi aRwerilia maTi cxovreba).<br />
gairkveva, rogor aris aRwerili dinozavri pirvel nawarmoebSi, meore<br />
nawarmoebSi (kiTxuloben saTanado adgilebs), ra gansxvavebaa am teqstebs Soris<br />
(pirveli teqsti emyareba faqtebs, sinamdviles, masSi ar Cans avtoris <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
aRwerili ambisadmi, igi gvawvdis utyuar informacias didi xnis win ga<strong>da</strong>-<br />
Senebuli am qvewarmavlebis Sesaxeb; meore teqstSi ki avtoris gamonagoni ambavia<br />
moTxrobili, rac arasodes momx<strong>da</strong>ra, igi sinamdviles ar Seefereba; aq Cans av-<br />
119
toris <strong>da</strong>mokidebuleba moqmedi pirebisadmi _ mas moswons patara dinozavri _<br />
Citebi mas ugaloben, igi yvelas uyvars... moswavleebi afaseben Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas<br />
teqstebSi gadmocemuli ambisadmi _ romeli avtori iCens met sizustes<br />
(pirveli); ratom (igi eyrdnoba sinamdviles <strong>da</strong> ara gamonagon ambavs).<br />
wakiTxulis gaazreba xdeba `aqtivobebis rveulSi~ mocemuli testebis mixedviT<br />
(swori pasuxebia: 1a, 2b). wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba #2, <strong>da</strong>moukideblad<br />
asruleben #1 <strong>da</strong>valebas. martivad axasiaTeben literaturul personaJebs: a)<br />
patara dinozavrs, d) <strong>da</strong>narCen dinozavrebs, g) mzes, d) Citebs. gamoxataven saku-<br />
Tar pozicias maT mimarT, asabuTeben Tavis azrs.<br />
5. Txroba _ moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />
Txrobisas yuradReba eqceva axlaSeswavlili leqsikuri erTeulebis gamoyenebasac.<br />
II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. zmnizedis funqciaze <strong>da</strong>kvirveba _ <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4.<br />
2. viTarebis zmnizedebis marTlwera _ saxelmZRvanelo, gv. 21.<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV5, IV6, IV7, IV10, IV13, IV14.<br />
120
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
goderZi Coxelis `caswavala~,<br />
Tandebulis raoba, Tandebuliani saxelebi<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ wakiTxulis gaazreba <strong>da</strong> Sefaseba<br />
_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli Txroba<br />
_ literaturuli personaJebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ martivi teqstis Seqmna<br />
_ Tandebuliani saxelebis gacnoba, Tandebulis raobaSi garkveva<br />
_ punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ martivad axasiaTebs literturul personaJebs<br />
_ adgens gegmas<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ wers<br />
_ akvirdeba Tandebulian saxelebs, erkveva Tandebulis raobaSi<br />
(zoga<strong>da</strong>d)<br />
_ varjiSobs punqtuaciaSi<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas maswavlebels vandobT.<br />
informacia informacia maswavleblisaTvis:<br />
maswavleblisaTvis: goderZi Coxeli, Tanamedrove qarTveli mwerali <strong>da</strong><br />
kinoreJisori, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1954 wels duSeTis raionis sofel CoxSi, 1978 wels <strong>da</strong>amTavra SoTa<br />
rusTavelis saxelobis Teatraluri institutis kinosareJisoro fakulteti, aris avtori<br />
wignebisa: `werili naZvebs~, `bindisferi sofeli~, `a<strong>da</strong>mianTa sev<strong>da</strong>~, `mgeli~, `Tevzis werilebi~,<br />
`bedis mdevari~, `caswavala~... aqtiurad muSaob<strong>da</strong> kinematografiaSi, aris aTze meti filmis re-<br />
Jisori <strong>da</strong> sc<strong>ena</strong>risti (`miwismzomelebi~, `a<strong>da</strong>mianTa sev<strong>da</strong>~, `werili naZvebs~, `codvis Svilebi~,<br />
`lukas saxareba~, `samoTxis gvritebi~, `mijaWvuli raindebi~...). gar<strong>da</strong>icvala 2008 wels.<br />
2. teqstis kiTxva _ teqsti ikiTxeba pauzebiT. I pauza _ `... balaxebSi gauCinardebo<strong>da</strong>~;<br />
II pauza _ `ga<strong>da</strong>wyvites sasamarTlo moewyoT CitisaTvis~; III pauza:<br />
`... sabralo caswavalam Tavi muxlebSi Camala~; IV pauza: `... TviTonac gafrin<strong>da</strong>~;<br />
V pauza: `ca ... sanavardod ixmob<strong>da</strong> yvelas~; VI pauza: `mdumared <strong>da</strong>eca balaxebSi~.<br />
121
TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebi gamoTqvamen varauds movl<strong>ena</strong>Ta Semdgomi<br />
ganviTarebis Sesaxeb, Semdeg teqsts u<strong>da</strong>reben sakuTar variants. teqstis kiTxvis<br />
procesSi aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. upasuxeben maswavleblis<br />
SekiTxvebs, romlebic ZiriTa<strong>da</strong>d faqtobriv masalazea orientirebuli:<br />
_ sad cxovrob<strong>da</strong> caswavla? ratom erqva mas aseTi ucnauri saxeli?<br />
_ ras iZax<strong>da</strong> balaxebSi Camovardnili caswavla? ratom tyuo<strong>da</strong> igi? ris <strong>da</strong>malva<br />
sur<strong>da</strong> am sityvebiT?<br />
_ ra ga<strong>da</strong>wyvites frTosnebma? ratom iyvnen isini caswavlaze gabrazebulni?<br />
_ ra brali wauyenes caswavlas? ra ganaCeni gamoutanes mas?<br />
_ romeli frinveli zrunav<strong>da</strong> caswavalaze? rogor SeZlo man Tavisi zrunvis<br />
gamoxatva?<br />
_ ra pirobiT gaaTavisufles caswavala?<br />
_ ratom ver SeZlo man Tavisi sityvis Sesruleba?<br />
_ rogor gamoxates frinvelebma Tavisi mwuxareba?<br />
kiTxva-pasuxis <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />
aseT saxes miiRebs:<br />
vin iyo caswavala<br />
frinvelebis ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />
sasamarTlo<br />
molaRuris sikeTe<br />
caswavalas ganTavisufleba<br />
gatexili sityva<br />
caswavalas <strong>da</strong>Rupva<br />
patara saflavi gorakze<br />
gegma SeiZleba Sedges klasis saerTo ZalebiT nawil-nawil kiTxvis procesSi,<br />
koleqtiurad; SeiZleba gamoviyenoT jgufebad muSaobac _ klasi iyofa<br />
sam jgufad, TiToeul jgufs <strong>da</strong>saTaurebisaTvis eZleva teqstis garkveuli monakveTi.<br />
gegmis mixedviT TxrobiT gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss.<br />
amave etapze werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />
3. teqstis analizi _ gaanalizdeba, caswavalas ra Tvisebebi Cans am teqst-<br />
Si (uRonoa, susti, gansxvavdeba sxvebisagan, maRla frenis survili aqvs, ver<br />
axer xebs pirobis Sesrulebas, Tavis uRonobas tyuiliT faravs...), frinvelTa ra<br />
Tvisebebi Cans (sakmaod mkacrni <strong>da</strong> sastikni arian, gamonaklisia molaRuri;), ratom<br />
arian isini ase mkacrni caswavalas mimarT (misi ar esmiT, Tavad ar izi<strong>da</strong>vT<br />
ca), ramd<strong>ena</strong>d sarwmunoa maTi wuxili (aq SeiZleba moswavleebma pasuxis ori varianti<br />
SemogvTavazon: a) maTi mwuxareba namdvilia, b) isini mosaCveneblad wuxan.<br />
orive azri misaRebia, mTavaria moswavleebma SeZlon maTi <strong>da</strong>sabuTeba); riT hgavs<br />
caswavala patara dinozavrs (orive gansxvavebulia Tavisi TanamoZmeebisagan,<br />
maTi aravis esmis), ram SeuSala caswavalas <strong>da</strong>saxuli miznis miRwevaSi (uRonobam,<br />
122
moZmeTa undoblobam), ra aris aucilebeli imisaTvis, rom mizans mivaRwioT (es<br />
Tema klass SeiZleba sadiskusio<strong>da</strong>c SevTavazoT). teqstis gaazrebisaTvis `aqtivobebis<br />
rveuli<strong>da</strong>n~ Sesruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g). werilobiT<br />
sruldeba <strong>da</strong>valebebi #2 <strong>da</strong> #3.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. punqtuaciaze varjiSi _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba: `mogrov<strong>da</strong> yvela<br />
juris frinveli yvavi mimino RobemZvrala molaRuri Cxikvi orbi~. moswavleebi<br />
svamen masSi sasven niSnebs <strong>da</strong> xsnian TiToeuli maTganis funqcias am wina<strong>da</strong>debaSi.<br />
2. sinonimebze muSaoba _ <strong>da</strong>faze Camoiwereba sityvebi:<br />
jiSi<br />
frinveli<br />
sawyali<br />
cruobs<br />
gaCumdnen<br />
Sekres<br />
moilaparakes<br />
moswavleebs evalebaT moZebnon maTi SinaarsiT msgavsi sityvebi teqstSi<br />
(juri, frTosani, sabralo, tyuis, gaisusnen, gakoWes, iTaTbires).<br />
3. rTuli sityvebis marTlwera _ saxelmZRvanelo, gv.<br />
4. Tandebulis raoba _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>debebi:<br />
`ca-ze yviTeli mze moCan<strong>da</strong>~, `caswavala ca-Si aiWra~, `caswavala gorak-Tan<br />
<strong>da</strong>eca~. gairkveva, ras aRniSnavs gamoyofili bolosarTebi: -ze, -Si, -Tan. eZleva<br />
saTanado <strong>da</strong>skvna. am codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV5, IV6, IV7, IV10, IV12, IV13, IV14.<br />
momdevno Temis: naiara gelSvilis `ucnauri ambavi~ <strong>da</strong> ori S-s marTl wera<br />
_ <strong>da</strong>gegmvas maswavlebels vandobT.<br />
informacia informacia maswavleblisaTvis: maswavleblisaTvis: naira gelaSvili (1947 w) _ cnobili mwerali, germanisti,<br />
mTargmneli, publicisti, <strong>da</strong>amTavra Tsu <strong>da</strong>savleT evropis enebisa <strong>da</strong> lit. fakulteti, kiTxulob<strong>da</strong><br />
leqciebs Tsu-Si, muSaob<strong>da</strong> mxatvruli Targmnis sare<strong>da</strong>qcio kolegiaSi, 1993 wli<strong>da</strong>n xelmZRvanelobs<br />
`kavkasiur saxls~, gamocemuli aqvs `moTxrobebi~ (1983 w), `ambrni, umbrni <strong>da</strong> arabni~<br />
(1983), `dedis oTaxi~ (`987 w), `sarkis natexebi~ (2006 w)...<br />
123
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
vaJa-fSavelas `bunebis mgosnebi~,<br />
Tandebuli, ori T-s marTlwera<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli Txroba<br />
_ paralelebis gavleba Seswavlil literaturul nawarmoebebTan<br />
_ martivi teqstis ageba <strong>da</strong> wera<br />
_ Seswavlil metyvelebis nawilebze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ orTografiuli <strong>da</strong> punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ akvirdeba mxatvrul saxeebs <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs maT<br />
_ avlebs paralelebs vaJa-fSavelas adre Seswavlil sxva nawarmoebebTan<br />
<strong>da</strong> akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />
_ agebs martiv teqsts<br />
_ wers<br />
_ imeorebs Seswavlil metyvelebis nawilebs<br />
_ ecnoba ori T-s marTlweris wess <strong>da</strong> werisas iyenebs mas<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. Sesavali saubari _ maswavlebeli klass axsenebs wina klasebSi (gakveTilebze)<br />
Seswavlil vaJa-fSavelas nawarmoebebs (`zamTari~, `Svlis nukris naambobi~,<br />
`arwivi~...), gairkveva, ZiriTa<strong>da</strong>d ra aerTianebs am nawarmoebebs (bunebis Tematika),<br />
ajameben, ra ician am mwerlis Sesaxeb, ra <strong>da</strong>amaxsovr<strong>da</strong>T, ra moewonaT, ratom...<br />
2. teqstis kiTxva _ teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs maswavlebeli. gansakuTrebuli<br />
yuradReba eqceva gamometyvelebiT kiTxvas, radganac moswavleTa<br />
mier am teqstis sworad aRqma <strong>da</strong> gaazreba bevrwilad swored am momentzea <strong>da</strong>mokidebuli.<br />
teqsti ZiriTa<strong>da</strong>d aRweriTi xasiaTisaa, Seicavs monologuri Txrobis<br />
nimuSebs, amitom maswavlebelma gamometyvelebiTi kiTxvisas es momentebi un<strong>da</strong><br />
gaiTvaliswinos <strong>da</strong> amis mixedviT SearCios tempi, intonacia <strong>da</strong> fsiqologiuri<br />
maxvilebi.<br />
124
maswavleblis Semdeg teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi, am dros<br />
aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. gar<strong>da</strong> `sityvis salaroSi~ miTiTebuli<br />
leqsikuri erTeulebisa, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes:<br />
cxovlad Can<strong>da</strong> _ naTlad, kargad Can<strong>da</strong><br />
simRera swyuro<strong>da</strong> _ simRera undo<strong>da</strong><br />
jagebi _ ekliani buCqebi<br />
<strong>da</strong>adumos _ gaaCumos<br />
moubari _ mosaubre, molaparake...<br />
wakiTxulis gagebisaTvis maswavlebeli svams Semdeg kiTxvebs:<br />
_ rogor xasiaTze iyo SaSvi?<br />
_ ra swyuro<strong>da</strong> mas?<br />
_ ratom aRar sZul<strong>da</strong> mas aravin?<br />
_ ram Seuqmna SaSvs aseTi ganwyoba?<br />
_ rogor ga<strong>da</strong>arCina man Tavisi Svilebi?<br />
_ rogor gamoxata SaSvma Tavisi sixaruli?<br />
_ romelma frinvelma ganagrZo galoba? rogor aRwers mwerali mis galobas?<br />
_ ras a<strong>da</strong>rebs?...<br />
moswavleebi am kiTxvebze pasuxebs eZeben teqstSi <strong>da</strong> kiTxuloben saTanado<br />
adgilebs.<br />
adgenen Sinaarsis gadmosacem gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
SaSvis sixaruli<br />
Svilebis ga<strong>da</strong>rC<strong>ena</strong><br />
SaSvis madliereba<br />
SemoRamebis suraTi tyeSi<br />
bulbulis galoba<br />
moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen rogorc nawil-nawil, calkeuli<br />
sakiTxebis mixedviT, ise mTlianad, gabuli TxrobiT.<br />
3. teqstis analizi _ gairkveva, rogor aRwers mwerali bunebis suraTebs,<br />
rogor gamoxatavs buneba Tavis madlierebas SaSvisadmi, rasTan aris Se<strong>da</strong>rebuli<br />
bulbulis galoba, ratom iyenebs mwerali am Se<strong>da</strong>rebas, ratom uwodebs<br />
mwerali SaSvsa <strong>da</strong> bulbuls `bunebis mgosnebs~, TviTon Tu <strong>da</strong>asaxeleben bunebis<br />
sxva `mgosnebs~ (mgalobel frinvelebs), ratom uwodeben vaJas `bunebis mgosans~...<br />
teqstis gaazrebisaTvis Sesruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />
SeiZleba <strong>da</strong>vaxasiaTebinoT personaJebic: a) SaSvi, b) vaso. gairkveva, a<strong>da</strong>mianis<br />
ra Tviseba Cans aq (is ar ufrTxildeba bunebas, masze bunebis mSveniereba ar moqmedebs...).<br />
werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2.<br />
125
III. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. orTografiaze varjiSi _ moswavleebi ecnobian ori T-s marTlweris<br />
SemTxvevebs <strong>da</strong> am codnis gamoyenebiT asruleben saxelmZRvanelosa <strong>da</strong> `aqtivobebis<br />
rveulSi~ (#4) mocemul <strong>da</strong>valebebs. am dros gansakuTrebuli yurad-<br />
Reba eqceva marTlwarmoTqmas.<br />
sruldeba `aqtivobebis rveulSi~ #3 <strong>da</strong>valeba (mc<strong>da</strong>rad <strong>da</strong>werili formebia:<br />
amJamaT, gamarjvebulaT, Zul<strong>da</strong>, mokeTeT, <strong>da</strong>viwy<strong>da</strong>, gamosaCekaT, sruliaT,<br />
gadusansla, gamwara).<br />
2. Seswavlil metyvelebis nawilebze <strong>da</strong>kvirveba _ <strong>da</strong>valeba #5.<br />
Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV6, IV7, IV10, IV12, IV14.<br />
momdevno Temebis: vaJa-fSavelas `ia~ <strong>da</strong> a. wereTlis `gazafxuli~ _ <strong>da</strong>gegmvas<br />
maswavlebels vandobT. momdevno 1 saaTi ki maswavlebels SeuZlia gamoiyenos<br />
sakuTari Sexedulebisamebr.<br />
126
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
guguli togoniZis `cvriana~,<br />
rTuli sityvebis marTlwera<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ personaJebis <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ sakuTari azris Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ deformirebuli teqstis aRdg<strong>ena</strong><br />
_ saganTSorisi kavSiri bunebismcodneobasTan<br />
_ sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />
_ rTuli sityvebis (erTcnebiani kimpozitebis) marTlwera<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />
_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs<br />
<strong>da</strong> asabuTebs Tavis azrs<br />
_ agebs martiv aRweriT teqsts<br />
_ agrZelebs mxatvrul nawarmoebs<br />
_ wers Txzulebas teqstis mixedviT<br />
_ avlebs paralelebs bunebimetyvelebis gakveTilebze miRebul<br />
informaciasTan<br />
_ akvirdeba erTcnebiani kompozitebis (terminis gareSe) marTlweras<br />
_ akvirdeba sityvis semantikas (zedsarTavi saxelis magaliTze)<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba_ maswavlebeli am miznisaTvis klass sTavazobs `aqtivobebis<br />
rveulSi~ mocemul #3 <strong>da</strong>valebas. igi gulisxmobs abzacebis <strong>da</strong>lagebas<br />
imgvari TanmimdevrobiT, rom teqsti miiRon (pasuxebi: 3, 4, 2, 1). gaanalizdeba,<br />
romeli mc<strong>ena</strong>rea aRwerili am teqstSi, misi ra niSnebia CamoTvlili, sad izrdeba<br />
igi, sai<strong>da</strong>n iRebs misi fesvebi sicocxlisaTvis aucilebel sazrdos...<br />
informacia informacia maswavleblisaTvis:<br />
maswavleblisaTvis: cvriana cvriana (drozera) mravalwlovani (iSviaTad erTwlovani)<br />
mweriWamia mc<strong>ena</strong>re, foTlebi<strong>da</strong>n gamoyofili webovani siTxiT iWers <strong>da</strong> inelebs mwerebs. cnobilia<br />
misi 90-mde saxeoba. gavrcelebulia mTel msoflioSi. ZiriTa<strong>da</strong>d izrdeba torfian WaobSi.<br />
saqarTveloSi gvxvdeba misi 4 saxeoba.<br />
127
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi_ moswavleebi teqsts kiTxuloben nawilnawil,<br />
gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi; gairkveva, ra mc<strong>ena</strong>rea<br />
cvriana, sad xarobs igi (WaobSi), rogoria garegnobiT (patara wiTelyvavila<br />
mc<strong>ena</strong>rea), ra Tviseba axasiaTebs (mweriWamiaa), kidev romeli mc<strong>ena</strong>reebia teqst-<br />
Si naxsenebi (gvirila, cisTvala, yoCivar<strong>da</strong>, cximura, wylis bamba), sad izrdeba<br />
es mc<strong>ena</strong>reebi (gvirila, cisTvala, yoCivar<strong>da</strong> _ velze; cvriana, cximura, wylis<br />
bamba _ WaobSi); raze <strong>da</strong>rdob<strong>da</strong> cvriana, ras natrob<strong>da</strong> igi, ra rCevas aZlevdnen<br />
megobrebi...<br />
3. teqstis gaazrebisa <strong>da</strong> SefasebisaTvis <strong>da</strong>ismeba kiTxvebi:<br />
_ ra aris cvrianas wuxilis mizezi?<br />
_ ratom uRalata man Tavis Cvevas <strong>da</strong> ar <strong>da</strong>iWira mweri?<br />
_ ramd<strong>ena</strong>d misaRebia misi megobrebis rCeva?<br />
_ cvrianas ra Tvisebebi Cans teqstSi? (waikiTxon saTanado adgilebi).<br />
_ misi megobrebis ra Tvisebebzea teqstSi miniSnebebi? (waikiTxon es adgilebi).<br />
_ bavSvebis ra Tvisebebi Cans teqstSi? gogonas ra Tvisebebze amaxvilebs<br />
mwerali yuradRebas?<br />
_ ram mohgvara cvrianas sixarulis cremli? raze migvaniSnebs es cremli?<br />
_ rogor cremls hqvia `sixarulis cremli~?<br />
_ rogoria cvriana teqstis <strong>da</strong>sawyisSi? teqstis bolos?<br />
_ ram Secvala igi?<br />
_ ris Tqma surs mwerals?<br />
_ rogor fiqroben, Seicvlebo<strong>da</strong> amis Semdeg cvriana? (<strong>da</strong>asabuTon Tavisi<br />
azri: a) cvriana ar Seicvlebo<strong>da</strong>, b) cvriana ver icocxleb<strong>da</strong> oTaxSi, g) cvriana<br />
iqceo<strong>da</strong> lamaz <strong>da</strong> keTil yvavilad). weriT asruleben #1 <strong>da</strong> #2 <strong>da</strong>valebebs.<br />
teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />
4. teqstis Sinaarsis gadmosacemad Sedgeba gegma, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />
aseT saxes miiRebs:<br />
cvrianas <strong>da</strong>rdi<br />
megobrebis rCeva<br />
cvrianas natvra<br />
keTili gogona<br />
sixarulis cremli<br />
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss gabmuli TxrobiT.<br />
128
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ moswavleebi arkveven romel pirSia Txroba,<br />
ratom iyenebs am xerxs mwerali, gadmoscemen teqstis Sinaarss III pirSi.<br />
2. intonaciaze varjiSi _ moZebnon teqstSi Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi, gaarkvion,<br />
ras gamoxatavs isini, SeurCion saTanado intonacia.<br />
3. orTografiaze varjiSi _ akvirdebian erTcnebiani kompozitebis: cisTvala,<br />
yoCivar<strong>da</strong>, mweriWamia, wiTelyvavila _ marTlweras, arkveven, rogor<br />
iwereba es sityvebi (erTad), ratom (maT Soris ar Caismis `<strong>da</strong>~ kavSiri). am sityvebis<br />
gamoyenebiT adgenen wina<strong>da</strong>debebs. asruleben `aqtivobebis rveulSi~ mocemul<br />
#4 <strong>da</strong>valebas.<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV5, IV6, IV7, IV8, IV11, IV12, IV13.<br />
129
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
`rogor aRmoaCines amerika~ (`jejili<strong>da</strong>n~),<br />
ricxviTi saxeli, rigobiTi ricxviTi saxelis marTlwera<br />
nj{ofcj<br />
_ aRweriTi teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ miRebuli iformaciis gaazreba <strong>da</strong> Sejameba (vin?/ra? sad? rodis?)<br />
_ saganTSorisi kavSiri bunebismetyvelebasTan<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ raodenobiTi <strong>da</strong> rigobiTi ricxviTi saxelebis gacnoba<br />
_ rogobiTi ricxviTi saxelis marTlwera<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ yofs mas calkeul nawilebad <strong>da</strong> adgens gegmas<br />
_ gadmoscems teqstis Sinaarss<br />
_ wers<br />
_ ajamebs miRebul informacias<br />
_ adgens martiv aRweriT teqsts<br />
_ ajamebs miRebul informacias: vin?/ra? sad? rodis?<br />
_ ecnoba raodenobiTsa <strong>da</strong> rigobiT ricxviT saxelebs<br />
_ eufleba arabuli cifrebiT rigobiTi ricxviTi saxelebis marTlweras<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ es masala <strong>da</strong>ukavSirdeba bunebismetyvelebis<br />
gakveTilebze miRebuli informaciis gaxsenebasa <strong>da</strong> Sejamebas (horizontis mxareebi,<br />
ruka...).<br />
<strong>da</strong>matebiTi <strong>da</strong>matebiTi informacia informacia maswavleblisaTvis<br />
maswavleblisaTvis _ a) a) qristefore qristefore kolumbi, kolumbi, zRvaosani (1451-<br />
1506 wlebi), warmoSobiT genueli, cxovrob<strong>da</strong> lisabonSi, portugaliasa <strong>da</strong> kastiliaSi, an<strong>da</strong>lusieli<br />
vaWrebisa <strong>da</strong> bankirebis <strong>da</strong>xmarebiT SeZlo saokeano eqspediciebis organizeba, raTa, misi<br />
azriT, umoklesi gziT ganexorcielebina evropi<strong>da</strong>n indoeTSi mogzauroba. 1492 wels 3 agvistos<br />
90 kacisagan <strong>da</strong> 3 gemiT Semdgari eqspediciiT gavi<strong>da</strong> espaneTis navsadgur palosi<strong>da</strong>n, ga<strong>da</strong>laxa<br />
atalntis okeane <strong>da</strong> amave wlis 12 oqtombers miaRwia kunZul san-salvadors (bahamis arqipelagi)<br />
<strong>da</strong> Semdeg moinaxula amave arqipelagis sxva kunZulebi, aRmoaCina <strong>da</strong> Seiswavla kuba <strong>da</strong> haiti.<br />
II eqspediciam (1493-1496 w), romelic Sedgebo<strong>da</strong> 17 gemisa <strong>da</strong> 1 500-ze meti kacisagan, aRmoaCina<br />
mcire antilis kunZulebi, aseve _ puerto-riko <strong>da</strong> iamika. III eqspediciam (1498-1500 w), romelic<br />
amjerad 6 gemisagan Sedgebo<strong>da</strong>, aRmoaCina kunZuli trini<strong>da</strong>di <strong>da</strong> miadga samxreT amerikis sanapiros.<br />
kolumbma IV eqspedicia (1502-1504 w, 4 gemi) moawyo imave marSrutiT <strong>da</strong> miaRwia kunZul mar-<br />
130
tinikas, hondurasis yures, nikaraguis, kosta-rikisa <strong>da</strong> panamis karibis zRvispira sanapiroebs.<br />
kunZulebis aRmoC<strong>ena</strong>s mohyva evropelTa mier am miwebis kolonizacia, adgilobrivi mosaxleobis<br />
(romelsac kolumbi indoelebs eZax<strong>da</strong>) ganadgureba <strong>da</strong> <strong>da</strong>moneba. am aRmoC<strong>ena</strong>s udidesi mniSvneloba<br />
hqon<strong>da</strong>, ramd<strong>ena</strong><strong>da</strong>c amerikis miwebi geografiul warmodg<strong>ena</strong>Ta sferoSi mxolod kolum-<br />
bis mogzaurobis Semdeg Sevi<strong>da</strong>.<br />
2. teqsti ikiTxeba nawil-nawil. teqstis <strong>da</strong>muSavebis gza induqciuria<br />
_ <strong>da</strong>muSavdeba <strong>da</strong> gaanalizdeba TiToeuli monakveTi rogorc leqsikurad, ise<br />
Sinaarsobrivad <strong>da</strong> azrobrivad. adgenen teqstis Sinaarsis gadmosacem gegmas,<br />
romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
kolumbis werili<br />
mefis <strong>da</strong>eWveba<br />
mogzauroba indoeTisaken<br />
mezRvaurTa ajanyeba<br />
axla<strong>da</strong>RmoCenili miwebi<br />
kolumbis Secdoma<br />
kolumbis gar<strong>da</strong>cvaleba<br />
`axali qveynis~ aRmoC<strong>ena</strong><br />
STamomavlobis madliereba<br />
mxolod amis Semdeg kiTxuloben teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde. I etapze maswavlebeli<br />
teqstis gagebisaTvis klass usvams ZiriTa<strong>da</strong>d faqtobriv masalze orientirebul<br />
kiTxvebs:<br />
_ vin iyo kolumbi? sa<strong>da</strong>uri iyo igi? sad cxovrob<strong>da</strong>?<br />
_ vis sTxova man <strong>da</strong>xmareba?<br />
_ ratom <strong>da</strong>eWv<strong>da</strong> mefe ferdinandi, roca kolumbis werili waikiTxa? ra iyo<br />
amis mizezi?<br />
_ rogor SeZlo kolumbma mefis <strong>da</strong>rwmuneba?<br />
_ ra <strong>da</strong>xmareba aRmouCina mas espaneTis mefem?<br />
_ rodis <strong>da</strong>tova kolumbma espaneTis sanapiro? ramdeni gemi <strong>da</strong> ramdeni mez-<br />
Rvauri Rebulob<strong>da</strong> am eqspediciaSi monawileobas?<br />
_ ZiriTa<strong>da</strong>d vin iyvnen kolumbis mezRvaurebi?<br />
_ ra qnes erT-erTi Stormis dros am mezRvaurebma?<br />
_ rodis miaRwia kolumbma miwas?<br />
_ ramdeni dRe <strong>da</strong>sWir<strong>da</strong> am mogzaurobas?<br />
_ ra Secdoma <strong>da</strong>uSva kolumbma?<br />
_ raSi iyvnen mogzaurebi <strong>da</strong>rwmunebulni?<br />
_ ratom gaasamarTles kolumbi?<br />
_ rodis <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> kolumbi ukanaskneli mogzaurobi<strong>da</strong>n?<br />
_ vin iyo Semdegi mogzauri, vinc amerikis napirebs miaRwia?<br />
_ rogor ukv<strong>da</strong>vyves kolumbis saxeli?...<br />
moswavleebi am kiTxvebisa <strong>da</strong> winaswar Sedgenili gegmis mixedviT gadmoscemen<br />
teqstis Sinaarss.<br />
131
3. teqstis analizi _ gaanalizdeba, kolumbis ra Tvisebebi Cans am teqstSi<br />
(igi Seupovaria, ukan ar ixevs, miiwevs <strong>da</strong>saxuli miznis Sesasruleblad; metismetad<br />
aris TavisTavSi <strong>da</strong>rwmunebuli _ swored amis gamo <strong>da</strong>uSva Secdoma <strong>da</strong> indoeTis<br />
magivrad amerikis kontinentze aRmoCn<strong>da</strong>); mefe rogor aris <strong>da</strong>xasiaTebuli<br />
(eWviania, aravis endoba, magram xels uwyobs mezRvaurs, radganac mdi<strong>da</strong>ri<br />
qveynebis <strong>da</strong>morCileba surs...), ratom gamouSves am mogzaurobisaTvis cixi<strong>da</strong>n<br />
<strong>da</strong>mnaSaveni (es mogzauroba metismetad rTuli <strong>da</strong> mZime iqnebo<strong>da</strong>), ratom aujanydnen<br />
kolumbs mezRvaurebi (mogzauroba did xans gagrZel<strong>da</strong>), ratom ver mixv<strong>da</strong><br />
kolumbi Tavis Secdomas (kargad ver erkveo<strong>da</strong> rukaSi, metismetad sjero<strong>da</strong> Tavisi<br />
Zalebis, mecniereba ar iyo saTanadod ganviTarebuli), ratom moeqcnen Tanamedroveni<br />
kolumbs metismetad mkacrad (man ver gaamarTla maTi molodini, ver<br />
SeZlo indoeTi<strong>da</strong>n Zvirfasi qvebisa <strong>da</strong> oqros Camotana), ra mniSvneloba aqvs TanamedroveobisaTvis<br />
kolumbis aRmoC<strong>ena</strong>s (man pirvelma imogzaura am marSrutiT),<br />
ra moxdebo<strong>da</strong>, Tu kolumbi amerikis nacvlad marTla indoeTs miaRwev<strong>da</strong> (amerikis<br />
kontinents mogvianebiT mainc aRmoaCendnen), ratom <strong>da</strong>erqva `amerikas~ es saxeli<br />
(amerigo vespuCis pativsacemad), kolumbis saxeli ratom ar <strong>da</strong>erqva am qveyanas<br />
(is ise gar<strong>da</strong>icvala, rom Tava<strong>da</strong>c ar uwyo<strong>da</strong> Tavisi aRmoCenis mniSvneloba, ar<br />
icodnen arc misma Tanmedroveebma), rogoria dRevandeli sazogadoebis <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
kolumbisadmi (keTilganwyobili _ mas Zegli <strong>da</strong>udges, misi saxeli<br />
uwodes kontinenets, qveyanas, erT-erT Stats, qalaqs).<br />
sruldeba savarjiSoebi #1, #2, #3.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
ricxviTi saxeli _ moswavleebi ixseneben ricxviTi saxelis raobas, eZeben<br />
teqstSi raodenobiT <strong>da</strong> rigobiT ricxviT saxelebs, ajgufeben, akvirdebian,<br />
rogor aris warmodgenili aq es ricxvebi (sityvebiT Tu cifrebiT), akvirdebian<br />
maT marTlweras. sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />
<strong>da</strong>matebiTi <strong>da</strong>matebiTi informacia informacia maswavleblisaTvis: maswavleblisaTvis: cifri cifri _ arabulad niSnavs `nuls~ _ `cariels~,<br />
aris ricxvebis gamomxatveli pirobiTi niSani. yvelaze adreuli iyo ricxvTa sityvieri<br />
Cawera, Tanamedrove cifrebis wina saxe warmoiSva indoeTSi ara ugvianes Zv. welTaR. V saukunisa.<br />
am cifrebis gamoyenebiT ricxvebis Caweris poziciuri sistema swrafad gavrcel<strong>da</strong> sxva qveyneb-<br />
Sic. evropaSi induri cifrebi Semoitanes arabebma X-XIII saukuneebSi. induri cifrebis moxazulobam<br />
mniSvnelovani cvlilebebi ganica<strong>da</strong>. Zvel saqarTveloSi ricxvebis Cawera xdebo<strong>da</strong> anbanis<br />
saSualebiT: anbanis pirveli aTi aso aRniSnav<strong>da</strong> erTeulebs, meore _ aTeulebs, mesame aseulebs,<br />
meoTxe _ aTaseulebs... saqarTveloSi cifrebis gamoyenebis SemTxvevas pirvelad 1103 wels<br />
vxvdebiT bagratis taZris warweraSi.<br />
romauli romauli cifrebi cifrebi _ iyenebdnen romaelebi; savaraudod igi etruskulisgan un<strong>da</strong> momdinareobdes.<br />
romauli cifrebis sistema emyareba specialur aRniSvnebs aTobiTi TanrigebisaTvis (I<br />
_ erTi, X _ aTi, C _ 100, M _ aTasi) <strong>da</strong> maTi naxevrebisaTvis (V _ 5, L _ 50, D _ 500). amasTanve,<br />
Tu didi cifri patara cifris win weria, isini ikribeba: XI=10+1=11; Tu piriqiT, maSin akldeba:<br />
IX=10-1=9. ariTmetikuli operaciebis dros maT iSviaTad iyeneben, ZiriTa<strong>da</strong>d gamoiyeneba rigi-<br />
Tobis aRmniSvnelad (sukuneebi, wlebi...).<br />
Sedegebis kodi: IV2, IV4, IV5, IV6, IV8, IV12, IV13.<br />
132
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
`marko polos mogzauroba~ (`jejili<strong>da</strong>n~), rigobiTi ricxviTi<br />
saxelebis gamosaxva romauli cifrebiT<br />
nj{ofcj<br />
_ aRweriTi teqstis kiTxva<br />
_ teqstSi gadmocemuli informaciis analizi <strong>da</strong> Sejameba<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ istoriuli personaJis <strong>da</strong>xasiaTeba <strong>da</strong> misi Rvawlis Sefaseba<br />
_ martivi <strong>da</strong>rgobrivi teqstis Seqmna<br />
_ rigobiTi ricxvis marTlwera romauli cifrebiT<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ ajamebs masSi mocemul informacias <strong>da</strong> ukavSirebs Tanamedroveobas<br />
_ avsebs sqemas: ra vicodi, ra gavige, ris gageba mainteresebs<br />
_ adgens gegmas<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ martivad axasiaTebs istoriul personaJs<br />
_ wers<br />
_ eufleba ricxviTi saxelis marTlwerasTan <strong>da</strong>kavSirebul orTografiul<br />
sakiTxebs.<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas maswavlebels vandobT, vTavazobT<br />
mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias marko polos Sesaxeb:<br />
marko polo (<strong>da</strong>axloebiT 1254-1324 wlebi, venecia) italieli mogzauri <strong>da</strong> mwerali.<br />
veneciel vaWrebTan: mamasa <strong>da</strong> biZasTan _ erTad <strong>da</strong>axloebiT 1271 wels zRviT mivi<strong>da</strong> mcire aziis<br />
samxreT-aRmosavleT sanapiroze, gaiara somxeTis mTianeTi, mesopotamia, iranis mTianeTi, pamiri,<br />
kaSgari <strong>da</strong> Cavi<strong>da</strong> Crd. CineTSi. aq 1292 wlamde iyo CineTis yaenis xubilais samsaxurSi <strong>da</strong> moinaxula<br />
qveynis sxva<strong>da</strong>sxva mxare. 1295 wels wamovi<strong>da</strong> samxreT CineTi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> zRviT <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> veneciaSi.<br />
1297 wels tyved Cauvar<strong>da</strong> genuelebs. misi naambobi mogzaurobaze Caiwera tyve rustiCinom. ase<br />
Seiqmna `marko polos wigni~ (1298), romelic warmoadgen<strong>da</strong> Zvirfas wyaros saqarTvelos, somxeTis,<br />
iranis, CineTis, monRoleTis, indoneziisa <strong>da</strong> sxva qveynebis geografiis, eTnografiis <strong>da</strong><br />
istoriis Sesaxeb. wignSi mraval<strong>da</strong>a Sesuli xalxuri Tqmulebebi, legendebi, leqsebi... iTargmna<br />
mraval <strong>ena</strong>ze. momdevno saukuneebSi misma informaciam didi interesebi gamoiwvia mogzaurebsa<br />
(kolumbi) <strong>da</strong> kartografebs Soris.<br />
133
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi (maswavleblis ga<strong>da</strong>sawyvetia, waakiTxos moswavleebs<br />
orive Tavi <strong>da</strong> Semdeg nawil-nawil <strong>da</strong>amuSaos isini, Tu TiToeuli Tavis<br />
<strong>da</strong>muSavebas calke saaTi <strong>da</strong>uTmos. Cven am ukanasknel variants vuwevT rekomen<strong>da</strong>cias)<br />
_ teqstis <strong>da</strong>muSaveba xdeba induqciurad _ teqsts moswavleebi<br />
kiTxuloben nawil-nawil, gagrZelebiT. am dros aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong><br />
gamoTqmebi; gaanalizdeba romeli qveyanebia aRwerili teqstSi (italia, monRoleTi,<br />
CineTi); romeli saukunea (me-13), romeli qalaqebia naxsenebi (venecia, genua<br />
_ italiis qalaqebi; pekini _ CineTis qalaqi, romelic im dros monRoleTis<br />
de<strong>da</strong>qalaqad iTvlebo<strong>da</strong>), kidev romeli geografiuli saxelebia naxsenebi (kavkasia,<br />
Sua azia, kaspiis zRva, sparseTi, afrika...), romeli istoriuli pirebi arian<br />
gamoyvanili teqstSi (Tavad marko polo, xubilai xani, markos biZebi: nikola <strong>da</strong><br />
mateo); rogor aris aRwerili m-13 saukunis CineTi (aq monRolebi batonoben _<br />
pekini monRoleTis de<strong>da</strong>qalaqia <strong>da</strong> mas monRolTa xani ganagebs, CineTSi ukve<br />
aris qaRaldis fuli, gamoiyeneba denTi, naxSiri, werilebs fostis saSualebiT<br />
agzavnian _ qveyana sakmaod win uswrebs evropis qveynebs ganviTarebiT), rogor<br />
aris aRwerili italia, kerZod, venecia (igi mezRvaurTa <strong>da</strong> vaWrebis qalaqia, ganviTarebulia<br />
sazRvao mimosvla sxva<strong>da</strong>sxva qveynebTan, vaWrebi Soreul qveynebSi<br />
xSirad miemgzavrebian _ nikolo <strong>da</strong> mateo erTxel ukve iyvnen CineTSi; qveyanaSi<br />
jer kidev ar ician, ra aris fosta, denTi, naxSiri, mimoqcevaSia mxolod liTonis<br />
fuli, mezobeli qalaqebi xSirad ebrZvian erTmaneTs _ genua Tavs <strong>da</strong>esxa<br />
venecias...); moqmedi pirebis ra Tvisebebi Cans teqstSi (marko axalgazrdobi<strong>da</strong>nve<br />
gamoirCeo<strong>da</strong> WkuiT, siZlieriT, metismetad aintereseb<strong>da</strong> mogzauroba <strong>da</strong><br />
sxvadsxva qveynebis gacnoba; bavSvobaSi, roca is jer kidev vaWrebis Segirdi iyo,<br />
sul sxva TvaliT uyureb<strong>da</strong> samyaros _ aintereseb<strong>da</strong> ara yidva-gayidva <strong>da</strong> mogeba,<br />
aramed sxva<strong>da</strong>sxva qveynebisa <strong>da</strong> xalxis cxovreba, buneba, mTebi, mdinareebi,<br />
uyvar<strong>da</strong> axal-axali aRmoCenebi _ swored amitom <strong>da</strong>arRvia xanis brZaneba <strong>da</strong><br />
sparseTis nacvlad sxva qveynebisaken aiRo gezi. sxvebi Tu Zvirfas qvebsa <strong>da</strong> saqonels<br />
yidulobdnen, is yvelafers mogzauris TvaliT akvirdebo<strong>da</strong>. aris mtkice<br />
xasiaTis, SeuZlia ga<strong>da</strong>wyvetilebebis <strong>da</strong>moukideblad miReba _ man TviTneburad<br />
Secvala marSruti; marko <strong>da</strong>jildoebulia mwerlobis niWiTac _ is ise <strong>da</strong>lagebiT,<br />
zustad <strong>da</strong> sainteresod mouyva sakanSi Tanamesaknes Tavis Tavga<strong>da</strong>savals,<br />
rom am monayolis safuZvelze Zalze saintereso wigni Seiqmna... nikola <strong>da</strong> mateo<br />
tipuri vaWrebi arian <strong>da</strong> surT Svilic aseTi gazardon, uSiSrebi arian, ramd<strong>ena</strong><strong>da</strong>c<br />
ar ufrTxian Soreul mogzaurobas, imsaxureben pativiscemas _ xubilaim<br />
maT Sor gzaze gaugzavna amala <strong>da</strong>saxvedrad... xubilai-xani _ Zlieri mbrZanebelia,<br />
radganac <strong>da</strong>pyrobili aqvs CineTis uzarmazari imperia, pativs scems evropelebs<br />
<strong>da</strong> maTgan bevri ramis swavla surs, amitomac ar uSvebs vaWrebs Tavisi<br />
qveyni<strong>da</strong>n...).<br />
3. gegmis Sedeg<strong>ena</strong> <strong>da</strong> teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi teqsts<br />
yofen nawilebad <strong>da</strong> adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
(<strong>da</strong>valeba #2)<br />
vaWrebis gamgzavreba venecii<strong>da</strong>n<br />
axalgazr<strong>da</strong> mogzauri<br />
134
ufrosebis sayveduri<br />
stumrad xubilai-xanTan<br />
CineTSi gatarebuli wlebi<br />
gza CineTi<strong>da</strong>n sparseTisaken<br />
samSobloSi <strong>da</strong>bruneba<br />
`wigni msoflios mravalferovnebaze”<br />
am wignis bedi winaT <strong>da</strong> axla<br />
am gegmis mixedviT moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss rogorc<br />
nawil-nawil, ise _ Tavi<strong>da</strong>n bolomde.<br />
4. teqstis gaazreba <strong>da</strong> siRrmiseuli wvdoma _ teqstis gaazrebisaTvis<br />
sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g). gairkveva, ra <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
hqon<strong>da</strong> Tanamedroveobas marko polos wignTan (aintereseb<strong>da</strong>T, magram Tan <strong>da</strong>scinodnen),<br />
ratom iyo amgvari ormagi <strong>da</strong>mokidebuleba (wignSi mravali saintereso<br />
ambavi iyo gadmocemuli, magram mkiTxvelebs ar sjero<strong>da</strong>T avtorisa), ratom ar<br />
sjero<strong>da</strong>T (imitom, rom Tavad ar hqon<strong>da</strong>T yvelaferi es sakuTari TvaliT nanaxi,<br />
warmoudgeneli iyo maTTvis qaRaldis fulis, denTis, naxSiris, fostis arseboba);<br />
ratom Seicvala am wignis mimarT Semdgom wlebSi <strong>da</strong>mokidebuleba (imitom,<br />
rom es yvelaferi sxva mogzaurebmac naxes <strong>da</strong> <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stures, bevri siaxle gadmoitanes<br />
kidec; amave dros es wigni sxva mogzaurebs uioleb<strong>da</strong> miznis miRwevas,<br />
swored mis mier gavlili gzebis aRwerilobiT Seiqmna me-15 saukuneSi ruka).<br />
moswavleebi msjeloben markos ga<strong>da</strong>wyvetilebaze _ roca man TviTneburad<br />
Secvala marSruti. ramd<strong>ena</strong>d misaRebad eCvenebaT es saqcieli? aq isini warmoadgenen<br />
gansxvavebul pozicias, yvela azri misaRebia, mTavaria, SeZlon maTi <strong>da</strong>sabuTeba.<br />
aseve klass SeiZleba sadiskusiod SevTavazoT sakiTxi: ra Seicvlebo<strong>da</strong><br />
Tu marko monRolTa mbrZaneblis brZanebas Seasruleb<strong>da</strong>? (aqac pasuxebis alternatiuli<br />
variantebi SeiZleba movisminoT. erT-erTi <strong>da</strong>saSvebi pasuxia – es<br />
aRmoCenebi kidev ramdenime wliT /saukuniT/ ga<strong>da</strong>iwev<strong>da</strong>.)<br />
am etapze sruldeba weriTi <strong>da</strong>valeba #3.<br />
5. teqstis ageba _ moswavleebs vTavzobT weriTi <strong>da</strong>valebisaTvis Txzulebas<br />
Temaze `wigni samyaros mravalferovnebaze”<br />
am teqstis agebamde moswavleebi gaaanalizeben vin <strong>da</strong>wera es wigni (marko<br />
polos monaTxrobis mixedviT erT-erTma italielma patimarma, markosTan er-<br />
Tad rom ij<strong>da</strong> genuis cixeSi), rodis <strong>da</strong>wera (me-13 saukuneSi), sad <strong>da</strong>wera (genuaSi,<br />
cixis sakanSi) ra Sefaseba miiRo Tanamedroveebisagan (es wigni Zalze aintereseb<strong>da</strong>T,<br />
magram <strong>da</strong>scinodnen imitom, rom ar sjero<strong>da</strong>T masSi gadmocemuli ambebi),<br />
ratom Seicvala es <strong>da</strong>mokidebuleba (momdevno saukuneebSi <strong>da</strong>rwmundnen, rom,<br />
rac am wignSi ewera, simarTle iyo). sruldeba <strong>da</strong>valeba #2.<br />
6. wera _ moswavleebi axasiaTeben markos werilobiT, manamde zepirad asaxeleben<br />
mis calkeul Tvisebebs, romelTac asabuTeben teqstis mixedviT, adgenen<br />
gegmas <strong>da</strong> asruleben <strong>da</strong>valeba #3-s.<br />
135
II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />
rigobiTi ricxviTi saxelebis marTlwera romauli cifrebiT.<br />
moswavleebi teqstSi eZeben ricxviT saxelebs <strong>da</strong> ajgufeben maT: raodenobiTia<br />
– erTi, 16, 3, 14, 5, 24; rigobiTia _ me-13, me-15, meore. ixseneben rogobiTi<br />
ricxviTi saxelebis marTlweras, Semdeg ki maswavlebeli klass acnobs rigobiTi<br />
ricxviTi saxelebis Caweras romauli cifrebiT, acnobs ZiriTad niSnebs, avarjiSebs<br />
rigobiTi ricxviTi saxelebis romauli cifrebiT Caweraze. sruldeba<br />
<strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV2, 1V3, IV5, IV6, IV8, IV10, IV11.<br />
momdevno masala: `qarTveli mogzauri~, rigobiTi ricxviTi saxelebis<br />
marTlwera _ warmoadgens wina Temis gagrZelebas, amd<strong>ena</strong>d mis <strong>da</strong>gegmvas<br />
mTlianad maswavlebels vandobT.<br />
136
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
no<strong>da</strong>r dumbaZis `mze~, sityvis semantika<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ saganTSorisi kavSiri bunebismetyvelebasTan (saqarTvelos mdinareebi)<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ teqstis konstruireba<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ sityvis semantikaze <strong>da</strong>kvirveba (zedsarTavi saxelis magaliTze)<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ akvirdeba mxatvrul saxeebs<br />
_ adgens gegmas Sinaarsis gadmosacemad<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ wers<br />
_ aRadgens deformirebul teqsts<br />
_ alagebs zedsarTav saxelebs maxasiaTebeli niSnis zr<strong>da</strong>dobis mixedviT<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba (6 wuTi) _ maswavlebeli klass avalebs Seadginon<br />
teqsti saxelwodebiT `ganTiadi~, sasurvelia SesTavazos sayrdeni sityvebic:<br />
`cxraTvala mze~, `oqros gvirgvini~, `mzis sicili”... am dros SeiZleba gamoviyenoT<br />
jgufuri muSaoba. TiToeuli jgufi warmoadgens teqstis sakuTar variants,<br />
romlebic gaanalizdeba <strong>da</strong> Sefasdeba klasSi.<br />
2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs gamometyvelebiT,<br />
gza<strong>da</strong>gza xsnis gaugebar sityvebsa <strong>da</strong> gamoTqmebs.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavlebelTaTvis: _ ercaxu, erwaxvi _ mwvervali afxazeTis<br />
kavkasionis mTavar wyalgamyof qedze, simaRle 3 910 m. misi CrdiloeTi kalTa <strong>da</strong>mrecia, samxreTi<br />
_ cicabo. samxreT kalTis 2 myinvari asazrdoebs mdinare CxalTis marcx<strong>ena</strong> S<strong>ena</strong>kadebs.<br />
teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebic. am dros yuradReba gamaxvildeba<br />
im mxatvrul saxeebze, romlebsac bunebis movlenebis aRwerisas iyenebs<br />
mwerali; gairkveva, rogor aris aRwerili teqstSi ganTiadi: `igi (mze) dilis 6<br />
saaTze amobrZan<strong>da</strong> <strong>da</strong> oqros jiRasaviT <strong>da</strong>adga ercaxus mTas~, `mzes gaeRima <strong>da</strong><br />
RvTiuri Tvalis garSemo uTvalavi naoWi gauCn<strong>da</strong>~, `mzem odnav aiwia”... yinulis<br />
137
dnoba: `yinulis saltem gaiWriala <strong>da</strong> uceb gask<strong>da</strong>~, `mzem... uceb imdeni naTeli<br />
<strong>da</strong>Rvara, rom myinvari Setortman<strong>da</strong>~, `kavkasionis kalTebi, napralebi, xevebi<br />
zaTqiT, guguniTa <strong>da</strong> Tavawyvetili zvavebis Semzaravi grialiT aivso. ercaxu<br />
orTqlsa, nislsa <strong>da</strong> avardnili Tovlis buRSi gaexvia”... mdinareebis <strong>da</strong>badeba:<br />
`<strong>da</strong>iwyo. _ ra <strong>da</strong>iwyo? _ <strong>da</strong>badeba. _ visi? _ Svilebis, badiSebis: kodoris,<br />
fsous,...” `Svili uamravi gvyavs, badiSi naklebi, <strong>da</strong> bolos erTi uzarmazari<br />
nagrami _ zRva~, bunebis mSvenebis ganc<strong>da</strong>: `de<strong>da</strong>m Svilis xmaze erTi gaixe<strong>da</strong><br />
aRmosavleTisaken <strong>da</strong> ... ercaxus Tvali ver mowyvita”; ras uwodebs mwerali<br />
`SeCveul saswauls” (mzis amosvlas), ratom uwodebs ase (es `saswauli” _ mzis<br />
amosvla_ yoveldRe meordeba <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebs misi <strong>da</strong>naxva aRar ukvirT); gairkveva,<br />
sad iReben saTaves <strong>da</strong>saxelebuli mdinareebi (mTebSi, am SemTxvevaSi _ ercaxus<br />
kalTeb ze), ra saxeliT moixseniebs maT ercaxu (Svilebi), ras uwodebs igi<br />
badiSs? (im axal mdinares, romelic ori an meti mdinaris SeerTebiT miiReba), ras<br />
uwodebs igi zRvas? (nagrami), ratom (yvela es mdinare zRvaSi Caedineba; amd<strong>ena</strong>d,<br />
ercaxus zRvis gaC<strong>ena</strong>Si sakmao wvlili aqvs) ...<br />
moswavleebi teqsts akavSireben bunebismetyvelebis gakveTilebze miRebul<br />
informaciasTan, ixseneben saqarTvelos mdinareebis saxelwodebebs, asaxeleben<br />
im mdinareebs, romlebic Sav zRvaSi Caedineba.<br />
3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi teqsts yofen calkeul<br />
nawilebad <strong>da</strong> adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
mzis amosvla<br />
ercaxus Txovna<br />
yinulis dnoba<br />
mdinareebis <strong>da</strong>badeba<br />
dilis mSveneba<br />
SeCveuli saswauli...<br />
sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />
am gegmis mixedviT moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss<br />
rogorc nawil-nawil, ise Tavi<strong>da</strong>n bolomde. teqstis mixedviT aRweren<br />
ganTiadis suraTs (<strong>da</strong>valeba #2). maswavleblis miTiTebiT cdiloben, gamoiyenon<br />
<strong>da</strong> zustad SearCion saTanado zedsarTavi saxelebi. am savarjiSos SeiZleba erTgvari<br />
Sejibris saxec ki mivceT: imarjvebs is, vinc ufro zustad <strong>da</strong> ufro met<br />
zedsarTav saxels iyenebs.<br />
4. teqstis konstruireba _ wyali (<strong>da</strong>valeba #4. pasuxebi _ 4, 2, 3, 1.)<br />
5. teqstis gaazreba _ testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g)<br />
138
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. Tematur leqsikaze <strong>da</strong>kvirveba _ teqstSi gamoyenebuli a<strong>da</strong>mianTa naTesaobis<br />
aRmniSvneli sityvebi _ Svili, badiSi, nagrami. moswavleebi akvirdebian<br />
maT mniSvnelobas, ixseneben msgavsi mniSvnelobis sxva leqsikur erTeulebsac<br />
(SviliSvili, SvilTaSvili, STamomavloba...).<br />
2. sityvis semantikaze <strong>da</strong>kvirveba _ teqsti<strong>da</strong>n asaxeleben im zedsarTav<br />
saxelebs, romlebsac mwerali iyenebs zRvis <strong>da</strong>xasiaTebisaTvis (uzarmazari,<br />
Tvaluwvdeneli, gauTavebeli, uTavbolo), Tava<strong>da</strong>c asaxeleben saTanado zedsarTav<br />
saxelebs... sruldeba <strong>da</strong>valeba #3, romelic gulisxmobs msgavsi Sinaarsis<br />
zedsarTavi saxelebis <strong>da</strong>lagebas maxasiaTebeli niSnis zr<strong>da</strong>dobis mixedviT<br />
(swori pasuxebia _ mousv<strong>ena</strong>ri, celqi, Tavawyvetili; gacxarebuli, gabrazebuli,<br />
ganrisxebuli; gacxelebuli, gaxurebuli, gavarvarebuli; aRelvebuli, aqafebuli,<br />
azvirTebuli; SeSfoTebuli, SeSinebuli, Tavzar<strong>da</strong>cemuli; gakvirvebuli,<br />
gancvifrebuli, gaognebuli; gaxarebuli, aRtacebuli, aRfrTovanebuli).<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 6 , IV 7 , IV 8 , IV 10 , IV 13<br />
139
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
nj{ofcj<br />
kolau nadiraZis `mwuxri~, sinonimebi<br />
_ poeturi teqstis kiTxva <strong>da</strong> aRqma<br />
_ gamometyvelebiT kiTxvis Cvevis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ Seswavlil nawarmoebebTan paralelebis gavleba<br />
_ saganTSorisi kavSiri (xelovnebasTan)<br />
_ martivi teqstis Seqmna wakiTxuli nawarmoebis mixedviT<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs poetur teqsts<br />
_ akvirdeba mxatvrul saxeebs<br />
_ eufleba axal leqsikur erTeulebs <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs maT<br />
_ avlebs paralelebs Seswavlil nawarmoebebTan<br />
_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaSi<br />
_ qmnis martiv mxatvrul teqsts<br />
_ wers<br />
_ iyenebs teqstis Casworebis martiv xerxebs<br />
_ afasebs sakuTar namuSevars<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli moswavleebs sTavazobs modundnen,<br />
<strong>da</strong>xuWon Tvalebi, warmoidginon tye <strong>da</strong> Camavali mze (am dros saTanado ganwyobis<br />
Seqmnis mizniT SeiZleba movasmeninoT musikac), aRweron es suraTi zepirad.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: kolau (nikoloz) nadiraZe _ <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1895 w<br />
quTaisSi. quTaisis gimnaziis <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg (1912-1916 w) swavlob<strong>da</strong> moskovis universitetis<br />
iuridiul fakultetze. iyo `cisferyanwelebis” jgufis TvalsaCino wevri. pirveli poeturi<br />
krebuli (`bal<strong>da</strong>xini”) gamosca 1920 wels, ganvlo gza klasikuri poeturi azrovnebisa <strong>da</strong><br />
formebis uaryofi<strong>da</strong>n <strong>qarTuli</strong> poeziis ZirZveli tradiciebis aRorZinebamde. mis leqsebs msWvalavs<br />
<strong>da</strong>xvewili lirizmi. misi ZiriTadi krebulebia: `did gzasTan” _ 1946 w, `leqsebi” _ 1955 w,<br />
`rCeuli” _ 1962 w, `leqsebi <strong>da</strong> Targmanebi” _ 1962 w... Targmna puSkinis, lermontovis, tiutCevis,<br />
frangi potebis Txzulebani. misi leqsebi Targmnilia rusul <strong>ena</strong>ze. gar<strong>da</strong>icvala 1991 w.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> leqsikuri analizi _ maswavlebeli teqstis wakiTxvamde<br />
acnobs moswavleebs leqsis saxelwodebas (`mwuxri”) <strong>da</strong> awvdis saTanado<br />
ganmartebas _ saRamos bindi, SemoRameba, mzis Casvla... kiTxulobs leqss gamo-<br />
140
metyvelebiT, sagangebo yuradRebas amaxvilebs logikur <strong>da</strong> fsiqologiur maxvilebze,<br />
intonaciaze, pauzebze, tempze, xmis tembrze... akiTxebs leqss Tavi<strong>da</strong>n<br />
bolomde kiTxvaSi gawaful ramdenime moswavles, Semdeg klass avalebs, waikiTxon<br />
leqsi Cumad <strong>da</strong> moZebnon gaugebari leqsikuri erTeulebi, romlebic aixsneba<br />
maswavleblis <strong>da</strong>xmarebiTa <strong>da</strong> klasis aqtiuri monawileobiT (gamoiyeneba<br />
`sityvaTa salaroc”):<br />
sev<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>rdi, mwuxareba<br />
saunje _ simdidre, ganZi<br />
mze miiwura _ mze Cavi<strong>da</strong><br />
almasi, lali, margaliti _ Zvirfasi Tvlebi<br />
sagzali _ mgzavrobisas saWiro sursaT-sanovage, saWmeli...<br />
axla<strong>da</strong>xsnili leqsikuri erTulebis gamoyenebiT moswavleebi adgenen wina<strong>da</strong>debebs.<br />
3. mxatvrul saxeebze <strong>da</strong>kvirveba _ gairkveva, dRis romeli monakveTia aRwerili<br />
am leqsSi (mzis Casvla, SemoRameba), ra SeurCia poetma saTaurad Tavis<br />
nawarmoebs (mwuxri), ramd<strong>ena</strong>d Seesatyviseba es saTauri leqss, TviTon sxva variants<br />
xom ar SemogvTavazeben; ras gulisxmobs poeti `xeebis xaverdSi” (xeebis<br />
Crdils); ra ganwyoba eufleba poets mzis Casvlis yurebisas (sev<strong>da</strong>); ras gulisxmobs<br />
igi `mzis saunjeSi” (sinaTles, mzis sxivebs); romel Zvirfas qvebs axsenebs<br />
poeti (almasebs, lalebs, margalitebs), ratom axsendeba mas Zvirfasi qvebi Camavali<br />
mzis yurebisas (sxva<strong>da</strong>sxva ferad aris ca SeRebili), ra igulisxmeba `Rrublebis<br />
sagzalSi” (Camavali mzis ferebi, Camavali mzis sxivebi)...<br />
moswavleebi wakiTxul leqss a<strong>da</strong>reben wina gakveTilze Seswavlil no<strong>da</strong>r<br />
dumbaZis `mzes~, avleben maT Soris paralelebs, afiqsireben, ra aqvT maT saerTo<br />
(orive nawarmoebSi mzea aRwerili, orive SemTxvevaSi mwerlebi mxatvrulad aRweren<br />
bunebis movlenebs), ra gansxvavebaa (pirvel teqstSi aRwerilia ganTiadi,<br />
mzis amosvla, meore SemTxvevaSi ki _ mzis Casvla, Sebindeba; pirveli teqsti<br />
moTxrobaa, mere _ leqsi).<br />
4. gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi.<br />
5. teqstis ageba _ moswavleebi Seswavlili leqsis mixedviT aRweren Semo-<br />
Ramebis suraTs (<strong>da</strong>valeba #2), kiTxuloben sakuTar nawers, asworeben mas <strong>da</strong><br />
ukiTxaven megobrebs, iyeneben codnis TviTSefasebisa <strong>da</strong> urTierTSefasebis<br />
formebs.<br />
6. sinonimebze muSaoba _ `aqtivobebis rveuli~, <strong>da</strong>valeba #1.<br />
7. Seswavlili teqstebis <strong>da</strong>suraTeba _ <strong>da</strong>valeba #3.<br />
Sedegebis kodi: IV 4 , IV 6 , IV 7 , IV 9 , IV 11 , IV 12<br />
141
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
evgeni xaraZis `mze~, gamaerTianebeli sityva <strong>da</strong><br />
sasveni niSnebi masTan<br />
nj{ofcj<br />
_ sainformacio teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ miRebuli informaciis Sejameba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba<br />
_ sakuTari azris Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ teqstis mokle Sinaarsis gadmocema TxrobiT <strong>da</strong> werilobiT<br />
_ saganTSorisi kavSiri maTematikasTan (transferuli unar-Cvevebis<br />
formireba)<br />
_ martivi <strong>da</strong>rgobrivi teqstis Seqmna<br />
_ punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs martiv sainformacio teqsts<br />
_ ajamebs am informacias<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss jer vrclad, Semdeg mokled<br />
_ wers<br />
_ adgens martiv <strong>da</strong>rgobriv teqsts (amocanis piroba)<br />
_ iyenebs maTematikaSi Seswavlil codnas konkretul SemTxvevaSi<br />
_ ecnoba ganmazogadebel (gamaerTianebel) sityvas <strong>da</strong> masTan sasveni<br />
niSnebis (orwertili, tire) gamoyenebis konkretul SemTxvevebs<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ Sedgeba `gonebrivi ieriSis ruka”:<br />
sicocxlis wyaro sinaTlis wyaro<br />
mze<br />
kaSkaSa cxeli<br />
142
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: evgeni xaraZe, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1906 w, gar<strong>da</strong>icvala _<br />
2001 w, cnobili qarTveli mecnieri, astronomi, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis prezidenti<br />
1976-1986 wlebSi, Tsu reqtori 1959-65 wlebSi, saerTaSoriso astronomiuli kavSiris vice-pr-<br />
ezidenti 1976-1982 wlebSi, uamravi Sromisa <strong>da</strong> saxelmZRvnelos avtori. misi samecniero Sromebi<br />
exeba galaqtikis agebulebas, masSi myof varskvlavTa maxasiaTeblebis Seswavlas.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqstis <strong>da</strong>muSavebis gza induqciuria _<br />
nawili<strong>da</strong>n mTelisaken. moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil-nawil <strong>da</strong> maswavleblis<br />
<strong>da</strong>xmarebiT aanalizeben azrobrivad <strong>da</strong>srulebuli TiToeuli monakve-<br />
Tis Sinaarss, ecnobian im informacias, romelic TiToeul monakveTSia mocemuli;<br />
adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
mzisa <strong>da</strong> mTvaris mdebareoba kosmosSi<br />
mzis moculoba<br />
mzis <strong>da</strong>cileba de<strong>da</strong>miwi<strong>da</strong>n<br />
ra mouva alams mzeze<br />
mzis Sedgeniloba<br />
mze sinaTlisa <strong>da</strong> sococxlis wyaroa<br />
mzis energiis gamoyeneba momavalSi<br />
moswavleebi saubroben TiToeul sakiTxze <strong>da</strong> ajameben im informacias, rac<br />
maT am gakveTilze miiRes mzis Sesaxeb; SeiZleba Sedges sqemac: ra vicodi mzis<br />
Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs. es samuSao SeiZleba Sesruldes<br />
wyvilebSi an jgufurad.<br />
teqsti gaanalizdeba Tan<strong>da</strong>rTuli kiTxvebis saSualebiT, aRsaniSnavia, rom<br />
mze am teqstSi <strong>da</strong>xasiaTeblia mTvaresTan SepirispirebiT, amitom am momentzec<br />
un<strong>da</strong> gavamaxviloT yuradReba.<br />
3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss<br />
jer vrclad, Semdeg ki mokled. am mizniT gamoiyeneba `aqtivobebis rveul-<br />
Si” mocemuli #1 <strong>da</strong>valeba: yuradRebiT waikiTxe qvemoT mocemuli wina<strong>da</strong>debebi,<br />
aRniSne +-iT is wina<strong>da</strong>debebi, romlebic, Seni azriT, ufro mniSvnelovania am<br />
teqstisaTvis (+-iT aRiniSneba a), g) d) v) z) i) k) l) punqtebi), Semdeg moswavleebi<br />
mxolod am punqtebze <strong>da</strong>yrdnobiT jer TxrobiT, Semdeg ki werilobiT (<strong>da</strong>valeba<br />
#2) gadmoscemen teqstis mokle Sinaarss.<br />
4. teqstis gaazreba _ testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g). klass SeiZleba<br />
SevTavazoT sadiskusio Tema: `mze a<strong>da</strong>mianis samsaxurSi”.<br />
5. martivi <strong>da</strong>rgobrivi teqstis Seqmna _ <strong>da</strong>valeba #3. aq mocemul kiTxvebze<br />
<strong>da</strong>yrdnobiT moswavleebi adgenen maTematikuri amocanis teqsts <strong>da</strong> xsnian<br />
mas:<br />
`mze de<strong>da</strong>miwi<strong>da</strong>n 150 000 000 km-iT aris <strong>da</strong>Sorebuli, igi 400-jer Sors aris<br />
de<strong>da</strong>miwi<strong>da</strong>n, vidre mTvare~.<br />
143
_ ra manZiliT aris <strong>da</strong>Sorebuli de<strong>da</strong>miwi<strong>da</strong>n mTvare?<br />
amoxsna<br />
150 000 000 : 400 = 375 000<br />
pasuxi: 375 000 km.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
ganmazogadebeli sityva <strong>da</strong> sasveni niSnebi masTan _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 4 , IV 10 , IV 11 , IV 12 , IV 13, IV 14<br />
144
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
rostom elaniZis `varZia~, sakavSirebeli sityvebi<br />
nj{ofcj<br />
_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ informaciis Sejameba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ teqstis Sinaarsis gadmocema vrclad <strong>da</strong> mokled<br />
_ saganTaSorisi kavSiri<br />
_ sakavSirebel sityvebze (kavSirebze) <strong>da</strong>kvirveba <strong>da</strong> maTi funqciis garkveva<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias (ra vicodi, ra gavige, ris<br />
gageba mainteresebs)<br />
_ adgens gegmas mokle Sinaarsis gadmosacemad<br />
_gadmoscems wakiTxulis Sinaarss vrclad <strong>da</strong> mokled<br />
_ wers<br />
_ aRadgens deformirebul teqsts<br />
_ akvirdeba sakavSirebeli sityvebis funqcias wina<strong>da</strong>debebSi <strong>da</strong><br />
praqtikulad iyenebs maT<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli moswavleebs avalebs gaixsenon,<br />
romel istriuli Zeglebs icnoben, ra smeniaT maT Sesaxeb (es samuSoa SeiZleba<br />
Sesruldes jgufurad). aqve maswavlebeli klass esaubreba varZiis Sesaxeb <strong>da</strong><br />
uCvenebs saTanado TvalsaCino masalasac.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
a) rostom elaniZe_ <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1910 wels axmetis rn-is sof. CiRoSi, 1932-1938 wlebSi swavlob<strong>da</strong><br />
Tsu filologiis, Semdeg ki biologis fakultetebze, ganaTlebiT aris mecnier-zoologi,<br />
biologiis mecnierebaTa doqtori, wlebis manZilze moRvaweob<strong>da</strong> saq. mecn. akademiis zoologiis<br />
institutSi. samwerlo moRvaweobas eweva 1927 wli<strong>da</strong>n, roca pirvelad gamoqveyn<strong>da</strong> misi leqsebi<br />
gaz. `axal sofelSi”. aris avtori moTxrobaTa krebulebisa: `TeTri mTebi” (1951 w), `maswavlebeli”<br />
(1954 w), `gia <strong>da</strong> yaSa” (1959 w), `tyis zRaprebi” (1961 w), `TeTri mercxali” (1970 w), `brolis<br />
xeoba” (1981 w), `moTxrobebi” (1984 w)... mwerlis SemoqmedebaSi mTavaria istoriuli Tematika <strong>da</strong><br />
ekologia _ cxovelTa <strong>da</strong> frinvelTa samyaro...<br />
b) varZia _ kldeSi nakveTi samonastro kompleqsi, XII-XIII ss. <strong>qarTuli</strong> mxatvruli kulturis<br />
Zegli. mdebareobs istoriul javaxeTSi, aspinZis raionSi, mdinare mtkvris marcx<strong>ena</strong> na-<br />
145
pirze. samonastro ansambli Seiqmna ZiriTa<strong>da</strong>d 1184-1213 wlebSi, akurTxes 1185 wels 15 agvistos.<br />
gamokveTilia eruSeTis mTis kalTaze Sveul kldeze, ganlagebulia 13 sarTulad. misi mSenebloba<br />
ramdenime etapad mimdinareob<strong>da</strong>_I etapze, giorgi III-is mefobis wlebSi (1156-1184 w), SemuSav<strong>da</strong><br />
gegma <strong>da</strong> gamoikveTa pirveli s<strong>ena</strong>kebi eklesiiTurT; II etapze, Tamaris mefobisas (1184-1185 w),<br />
arsebuli gegma ramd<strong>ena</strong>dme Seicvala, Catar<strong>da</strong> monastris rekonstruqcia, kldeSi gamokveTes<br />
RvTismSoblis miZinebis taZari, moixata, <strong>da</strong>mTavr<strong>da</strong> monzvnebis s<strong>ena</strong>kebi <strong>da</strong> saTavsebi, agreTve<br />
Tav<strong>da</strong>cviTi nagebobebi. IV etapi <strong>da</strong>kavSirebulia 1283 wlis miwisZvrasTan, mSeneblobis V etapze<br />
ki Seiqmna didi satrapezo. monasterSi sacxovrebeli kompleqsis 420 saTavsia, maT Soris 25 marani<br />
185 qvevriT. taZris moxatuloba <strong>qarTuli</strong> monumenturi ferweris mniSvnelovani Zeglia. am<br />
mxriv sayuradReboa giorgi III-isa <strong>da</strong> Tamar mefis portretebi.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsti ikiTxeba nawil-nawil, gza<strong>da</strong>gza moswavleTa<br />
saerTo Zalebis aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, gar<strong>da</strong> `sityvaTa<br />
salaroSi” miTiTebuli leqsikuri erTeulebisa, moswavleebisaTvis SeiZleba<br />
gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi <strong>da</strong> frazebi:<br />
cicabo _ Zalze <strong>da</strong>qanebuli (klde, mTa)<br />
saTareSod _ asaoxreblad, TareSi _ rbeva, aoxreba<br />
navardi _ laRi, Tavisufali fr<strong>ena</strong>; sanavardo _ adgili, sa<strong>da</strong>c navardoben<br />
naqalaqevi _ adgili, sa<strong>da</strong>c adre qalaqi iyo<br />
mxedrisaken gezi aiRo _ mxedrisaken gaemarTa<br />
skore _ frinvelis ganavali, skintli<br />
gonwasuli _ ugono, gulwasuli<br />
<strong>da</strong>Radruli _ <strong>da</strong>kawruli<br />
mowiwebiT _ moridebiT<br />
sworupovari _ Seu<strong>da</strong>rebeli, saukeTeso<br />
nabu<strong>da</strong>ri _ adgili, sa<strong>da</strong>c adre bude iyo...<br />
eambora _ akoca...<br />
moswavleebi erTxel kidev kiTxuloben teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde (am dros<br />
SeiZleba gamoviyenoT Cumi kiTxva), Semdeg maswavleblis <strong>da</strong>mxmare kiTxvebis sa-<br />
SualebiT gadmoscemen teqstis Sinaarss. gaanalizdeba, rodis mox<strong>da</strong> teqstSi<br />
aRwerili moqmedeba (Tamaris dros, e. i. me-12 saukuneSi), sad mox<strong>da</strong> (mesxeTSi,<br />
mdinare mtkvris marcx<strong>ena</strong> napiras), vin SeiZleba iyos teqstSi aRwerili Wabuki<br />
mxe<strong>da</strong>ri (SoTa rusTaveli), ra miniSnebebia amis Sesaxeb teqstSi (moRvaweob<strong>da</strong><br />
Tamaris dros, iyo cnobili poeti, <strong>da</strong>wera sworupovari poema), misi ra Tvisebebi<br />
Cans teqstSi (igi aris gabeduli, keTili <strong>da</strong> uSiSari, mokrZalebuli, aqvs musikaluri<br />
niWi), Tamaris ra Tvisebebi Cans teqstSi (Zalze keTilia <strong>da</strong> yuradRebiani,<br />
afasebs Tavganwirvas), rogor aSen<strong>da</strong> varZia, ratom <strong>da</strong>erqva mas es saxeli... aq<br />
maswavlebels SeuZlia, gaakeTos mokle istoruli eqskursi <strong>da</strong> klass ganumartos<br />
_ teqstSi moTxrobili ambavi xalxuri Tqmulebis safuZvelzea Seqmnili,<br />
sinamdvileSi ki varZiis cixeqalaqis mSenebloba Tamaris mefobamde <strong>da</strong>iwyo. aqve<br />
moswavleebi asruleben `aqtivobebis rveulSi~ moTavsebul #3 <strong>da</strong>valebas (ra<br />
vicodiT Tamaris Sesaxeb, ra gavigeT, ris gageba gvainteresebs).<br />
146
3. mokle Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben<br />
teqsts <strong>da</strong> mokle Sinaarsis gadmosacemad adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />
aseT saxes miiRebs:<br />
saSiSi mtacebeli<br />
axalgazr<strong>da</strong> mxedris simamace<br />
bavSvis ga<strong>da</strong>rC<strong>ena</strong><br />
mefesTan Sexvedra<br />
mefis madloba<br />
varZiis mSenebloba...<br />
am gegmis mixedviT moswavleebi jer nawil-nawil, Semdeg ki gabmuli TxrobiT<br />
gadmoscemen teqstis Sinaarss, asruleben werilobiT #1 <strong>da</strong> #2 <strong>da</strong>valebebs.<br />
3).<br />
4. deformirebuli teqstis aRdg<strong>ena</strong> _ <strong>da</strong>valeba #5 (swori pasuxebia: 2, 1, 4,<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
sakavSirebeli sityvebi (kavSirebi) _ maswavlebeli <strong>da</strong>faze wers wina<strong>da</strong>debas<br />
_ `kaspiisa <strong>da</strong> Savi zRvebis Sua sivrce saTareSod <strong>da</strong> sanavardod hqon<strong>da</strong>~,<br />
gairkveva, ramdenjer meordeba am wina<strong>da</strong>debaSi sityva `<strong>da</strong>~, romel sityvebs<br />
akavSirebs igi (kaspiisa <strong>da</strong> Savi zRvebi, saTareSod <strong>da</strong> sanavardod), Semdeg avalebs<br />
`<strong>da</strong>~ sityviT erTmaneTTan <strong>da</strong>akavSiron ori wina<strong>da</strong>deba: `mesxi frinvelis<br />
sadgoms miuaxlov<strong>da</strong>~, `orbma safrTxe igrZno”. sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 4 , IV 7 , IV 10 , IV 11, IV 13<br />
momdevno Temis _ giorgi leoniZis `siyvaruli maS gaqvs visi?” <strong>da</strong>gegmvas<br />
mTlianad maswavlebels vandobT, vTavazobT mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias:<br />
_ giorgi leoniZe, cnobili qarTveli poeti, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1897 wels sof. patarZeulSi, sagarejos<br />
raionSi; <strong>da</strong>amTavra Tbilisis sasuliero saswavlebli, Semdeg ki _ sasuliero seminaria (1918 w),<br />
erTxans swavlob<strong>da</strong> Tsu-Si; misi pirveli leqsi `mcxeTa” <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> 1911 wels; 1916 wels gamosca<br />
literaturuli krebuli `safironi~, 1923 wels misi re<strong>da</strong>qtoribiT gamoica kvireuli saliteraturo<br />
gazeTi `baxtrioni”; 1931 wli<strong>da</strong>n saTaveSi Caudga saqarTvelos saliteraturo muzeums,<br />
romlis xelmZRvanelic iyo 1953 wlamd; 1967 wels am muzeums giorgi leoniZis saxeli miekuTvna.<br />
muSaob<strong>da</strong> enisa <strong>da</strong> literturis institutSi, iyo krebul ”literaturuli memkvidreobis” pasuxismgebeli<br />
mdivani; leqsebis pirveli krebuli gamosca 1938 wels; avtoria mTeli rigi literaturul-mecnieruli<br />
naSromebisa: `didmouraviani~, `sulxan-saba orbeliani~, `Sahnavaziani~,<br />
`mgosani saiaTnova~, `besiki <strong>da</strong> misi dro~, `cxovreba firosmanisa”... misi SemoqmedebisaTvis mTavaria<br />
patriotuli Tematika. gar<strong>da</strong>icvala 1966 wels.<br />
147
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
`aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi, (Cexi mwerlis _ klara iarunkovas<br />
_ mixedviT), marTlweris sakiTxebi: micemiT brunvaSi ori s.<br />
pirvel pirSi uu-s<br />
win vv-s<br />
xmareba (gameoreba).<br />
nj{ofcj<br />
5 sanimuSo gakveTilis sc<strong>ena</strong>ri<br />
_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ gabmul Txrobaze muSaoba<br />
_ paralelis gavleba Seswavlil nawarmoebTa Soris<br />
_ saganTaSorisi kavSiri (<strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong> _ bunebismcodneoba)<br />
_ moqmed pirTa Se<strong>da</strong>rebiTi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba<br />
_ weriTi metyvelebis ganviTareba<br />
_ frazeologizmebze muSaoba<br />
_ marTlweris CvevaTa formireba<br />
I gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (4 wuTi):<br />
maswavlebeli klass Seaxsenebs citatas adre Seswavlili moTxrobi<strong>da</strong>n:<br />
`merxze mxolod y<strong>da</strong>Ra iyo. sandrom mofarebiT aiRo carieli y<strong>da</strong>, undo<strong>da</strong> isic<br />
<strong>da</strong>emala, magram maswavlebels rames gamoaparebdi?~. arkveven mesame klasSi Seswavlili<br />
romeli nawarmoebi<strong>da</strong>naa igi (q. WilaSvilis `furclebi~). gaixseneben,<br />
ratom iyo merxze mxolod y<strong>da</strong> (sakontrolo weris dros sandros xan SeeSala,<br />
xan <strong>da</strong>svara, xan Tavis batifexuriT naweri ar moewona, xan kidev mezoblis rveuli<strong>da</strong>n<br />
ga<strong>da</strong>wyvita ga<strong>da</strong>wera, gverdze yurebaSi asoebi xazs aacdina <strong>da</strong> aRma-<strong>da</strong>Rma<br />
Seafina iribad. yoveli <strong>da</strong>brkolebis dros TiTo furceli amoxia <strong>da</strong> mxolod<br />
y<strong>da</strong>Ra SerCa). sandros ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? (<strong>da</strong>udevroba, sizarmace,<br />
sicrue, Tavis mowonebis survili). risi Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis?<br />
(tyuili ar <strong>da</strong>imaleba...). romeli an<strong>da</strong>za Seesabameba am moTxrobas? (rac mogiva,<br />
<strong>da</strong>viTao, yvela Seni TaviTao).<br />
maswavlebeli klass mimarTavs: dRes Tqven gaecnobiT axal moTxrobas `aRmoCenebi~<br />
bunebismetyvelebaSi~, <strong>da</strong>akvirdiT <strong>da</strong> gakveTilis bolos gviTxariT,<br />
ratom gavixseneT Seswavlili moTxroba `furclebi~, ra msgavseba <strong>da</strong> ra gansxvavebaa<br />
am or moTxrobas Soris.<br />
aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (17 wuTi):<br />
teqsts monacvleobiT kiTxulobs kiTxvaSi gawafuli 2-3 moswavle (Tavi<strong>da</strong>n<br />
bolomde), ganmeorebiT, nawil-nawil kiTxvis dros aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong><br />
gamoTqmebi:<br />
148
unebismetyveleba _ bunebis Semswavleli mecnierebani (fizika, qimia, biologia,<br />
geografia, geologia...).<br />
iWaWeba _ mTel Zal-Rones Zabavs <strong>da</strong> ise icinis.<br />
horoskopi _ (berZn. horo _ dro, skopi _ vuyureb) _ varskvlavTa ganlagebis<br />
cxrili, romelsac adgendnen Sua saukuneebSi astrologebi ama Tu im<br />
pirovnebis bedis sawinaswarmetyvelod.<br />
ujredi _ organizmis agebulebis umartivesi erTeuli; cocxali nivTierebis<br />
ZiriTadi forma, romelic <strong>da</strong>maxasiaTebelia cxoveluri <strong>da</strong> mc<strong>ena</strong>reuli samyarosaTvis.<br />
moswavleTa ZalebiT moxdeba am ucnob sityvaTa gaTvalsaCinoeba (sxva<strong>da</strong>sxva<br />
wina<strong>da</strong>debaSi gamoyeneba).<br />
tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier <strong>da</strong>smul pirveli donis<br />
kiTxvebis pasuxebs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven:<br />
_ ratom iyo <strong>da</strong>To arxeinad? (`kaxasagan ga<strong>da</strong>viwere, kaxa ki yvelas sjobia~).<br />
_ ra ganacxa<strong>da</strong> <strong>da</strong>Tom? (`me sulac ar vRelav, Cemi Tavis imedi maqvs~).<br />
_ ra uTxra laSam <strong>da</strong>Tos? (`nu trabaxob, magasac vnaxav~).<br />
_ ra uTxra klass maswavlebelma? (`erTma Tqvenma megobarma... erTad <strong>da</strong>faze<br />
CamogiweroT~).<br />
_ ra Camowera <strong>da</strong>faze maswavlebelma? (kiTxva.... pasuxi....)<br />
_ visi egona es `aRmoCenebi~ <strong>da</strong>Tos? (`ratomRac vifiqre ... TavSekavebulad<br />
iRimebo<strong>da</strong>~).<br />
_ ra uTxra laSam <strong>da</strong>Tos, roca SeamCnia, mas uyureb<strong>da</strong>? (`eg Cemi naweri ar<br />
aris... rogor <strong>da</strong>vwerdi?~).<br />
_ rodis Sewyvites bavSvebma sicili? (`maswavlebelma male ganacxa<strong>da</strong>: .... es<br />
ki aravis aRar moewona~).<br />
_ ra uTxra maswavlebelma <strong>da</strong>Tos? (`Sen rom Tavi<strong>da</strong>n bolomde ga<strong>da</strong>iwere...<br />
ojaxs miakuTvne?~).<br />
_ ras ambob<strong>da</strong> kaxaze gabrazebuli <strong>da</strong>To? (`SeiZleba laSas adgilic ki gavucvalo...<br />
modi <strong>da</strong> amis Semdeg ende magas!~).<br />
_ ra uTxra saRamoTi kaxam <strong>da</strong>Tos? (`- nu memdurebi... gakeTeba mindo<strong>da</strong>~).<br />
_ ras ambobs bolos <strong>da</strong>To? (`<strong>da</strong>kvirvebiT ki ga<strong>da</strong>viwer...~)<br />
aqtivoba 3 _ orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaze muSaoba (4 wuTi):<br />
nawil-nawil kiTxvis dros yuradReba maxvildeba Znelad <strong>da</strong>sawer <strong>da</strong> warmosaTqmel<br />
sityvebze: orSabaTs (orSafaTs) gvqon<strong>da</strong> (qvqon<strong>da</strong>), bavSvebi (bovSebi,<br />
bavSebi), arxeinad (arxeinaT), gasagonad (gasagonaT), trabaxob (trabaxof),<br />
gaakeTa (gakeTa), <strong>da</strong>asaxele (<strong>da</strong>saxele), xeebi (xebi), klass (klas), metad (metaT),<br />
magivrad (magivraT), ekuTvno<strong>da</strong> (ekuTno<strong>da</strong>), vuyurebdi (uyurebdi), geyofaT<br />
(geyofad), vupasuxe (upasuxe), gavucvalo (gaucvalo), ga<strong>da</strong>vjde (ga<strong>da</strong>vJde),<br />
iribad (iribaT), Wkviani (Wkuiani), Cum-Cumad (CumCumaT), <strong>da</strong>kvirvebiT (<strong>da</strong>kvirebiT).<br />
(SeiZleba SecdomiT <strong>da</strong>werili sityvebi baraTebiT <strong>da</strong>vurigoT TiToeul<br />
jgufs <strong>da</strong> gaasworon teqstis gamoyenebiT).<br />
149
aqtivoba 4 _ teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxva-pasuxiT (5 wuTi):<br />
_ ra Secdomebi <strong>da</strong>uSva <strong>da</strong>Tom werisas? (parkosan ojaxs miakuTvna weriTi<br />
samuSao, mc<strong>ena</strong>reuli ujredis gamadidebel xelsawyod miiCnia lobio <strong>da</strong> a.S. ...).<br />
_ riT iyo gamowveuli es Secdomebi? (<strong>da</strong>ukvirdeblobiT. arasworad ga<strong>da</strong>iwera<br />
pirveli kiTxvis pasuxi kaxasagan, rasac mohyva <strong>da</strong>narCeni Secdomebic).<br />
_ ratom gabraz<strong>da</strong> <strong>da</strong>To kaxaze? (egona, kaxam Seiyvana SecdomaSi, ratom<br />
<strong>da</strong>wera `weriTi samuSao~, Tanac iribado, swored es megona pirveli kiTxvis pasuxio).<br />
_ rogor Serigdnen biWebi? (saRamos Sin ewvia <strong>da</strong>Tos kaxa <strong>da</strong> siciliT uTxra:<br />
nu memdurebi, sxva dros ufro <strong>da</strong>kvirvebiT ga<strong>da</strong>viwer, ra vicodi, rom Sen `aRmo-<br />
Cenebis~ gakeTeba gindo<strong>da</strong>. <strong>da</strong>Toc <strong>da</strong>eTanxma, Tumca moiTxova, kaxac un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>eCvios<br />
striqonebis <strong>da</strong>qanebas, raTa SecdomaSi ar Seiyvanos a<strong>da</strong>mianio).<br />
aqtivoba 5 _ wakiTxulis gaazreba (4 wuTi): es nawarmoebi aris:<br />
a) mxiaruli <strong>da</strong> gasarTobi.<br />
b) mosawyeni <strong>da</strong> Wkuisaswavli.<br />
g) mxiaruli <strong>da</strong> Wkuissaswavli.<br />
swori pasuxia: g)<br />
aqtivoba 6 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (5 wuTi):<br />
a) sityvis xmareba ga<strong>da</strong>taniTi mniSvnelobiT _<br />
_ moswavleebi ukvirdebian romel pirSia Txroba (pirvel pirSi) vin<br />
mogviTxrobs teqstSi aRweril ambavs (<strong>da</strong>To), vis uyveba <strong>da</strong>To am ambavs (msmenels);<br />
_ romel `aRmoCenebzea~ saubari teqstSi (`purs Rebuloben mikroskopiT~,<br />
`xeebi sunTqaven xorbliT~, `bunebrivi sasuqia fesvebi~....~).<br />
_ vis ekuTvnis es `aRmoCenebi?~ (<strong>da</strong>Tos).<br />
_ vin iyenebs am sityvas? (maswavlebeli, kaxa).<br />
_ ra mniSvnelobiT iyeneben? (ironiiT, <strong>da</strong>cinviT).<br />
b) paronimebze <strong>da</strong>kvirveba _<br />
_ `mikroskopi~ <strong>da</strong> `horoskopi~ laSas erTmaneTSi aeria, ratom? riT<br />
hgavs es sityvebi erTmaneTs? riT gansxvavdeba? (hgavs asoTa SemadgenlobiT,<br />
Semadgeneli 10 <strong>da</strong> 9 aso-bgeri<strong>da</strong>n 7 erTnairia. amasTan TiToeul sityvaSi oTxi<br />
marcvalia, aqe<strong>da</strong>n sami marcvali _ ro, sko, pi _ erTnairia, gansxvavebulia mxolod<br />
pirveli marcvlebi: mik, ho _ ramac ganapiroba am sityvaTa sruliad gansxvavebuli<br />
Sinaarsi).<br />
mikroskopi aris optikuri xelsawyo Zlier gamadidebeli SuSebiT, ixmareba<br />
TvaliT uxilavi sagnebisa <strong>da</strong> organizmebis <strong>da</strong>saTvaliereblad. xolo horoskopi<br />
_ varskvlavTa ganlagebis cxrilia, romelsac adgendnen Sua saukuneebSi astrologebi<br />
ama Tu im pirovnebis bedis sawinaswarmetyvelod.<br />
maswavleblis <strong>da</strong>xmarebiT jgufebi asaxeleben analogiur magaliTebs:<br />
mikroskopi _ teleskopi; Termometri _ barometri...<br />
teleskopi _ optikuri xelsawyo cis mnaTobebze <strong>da</strong>kvirvebis sawarmoeblad.<br />
Termometri _ temperaturis gasazomi xelsawyo.<br />
150
arometri _ atmosferuli wnevis sazomi xelsawyo.<br />
akvirdebian pirveli ori marcvlis SecvliT gamowveul Sinaarsobriv cvlilebebs.<br />
aqve SeiZleba moswavleebma gaixsenon sityvaSi pirveli asos SecvliT<br />
gamowveuli Sinaarsobrivi cvlilebebi:<br />
mela _ bela _ gela _ Tela _ nela _ lela<br />
neli _ veli _ geli _ weli _ seli _ beli _ celi _ xeli<br />
guli _ suli _ fuli _ ruli _ muli _ nuli _ culi<br />
puri _ Suri _ muri _ furi _ yuri _ curi _ Wuri<br />
qari _ kari _ tari _ bari _ lari _ <strong>da</strong>ri _ zari _ sari...<br />
aqtivoba 7 _ Sejameba (4 wuTi):<br />
moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (gaiges ra aris mikroskopi,<br />
horoskopi. rogor cvlis sityvis Sinaarss masSi erTi asos Secvla.<br />
gaiges rom Seni codnis ime<strong>da</strong>d un<strong>da</strong> iyo, sxvis imedze yofnisas erTi <strong>da</strong>Svebuli<br />
SecdomiT uamravi `aRmoCenis~ avtori SeiZleba gaxde <strong>da</strong> yvelas ironia <strong>da</strong>imsaxuro),<br />
erTmaneTs uziareben TavianT STabeWdilebebs.<br />
aqtivoba 8 _ moswavleTa Sefaseba (3 wuTi):<br />
gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad sityvierad, komentariT<br />
afasebs ramdenime moswavles. gasaTvaliswinebelia Semdegi parametrebi:<br />
praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba <strong>da</strong> masalis floba),<br />
msjeloba klasSi (aqtiuroba, sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba, koreqtuloba);<br />
urTierTSefasebaSi aqtiurad monawileoben moswavleebic.<br />
aqtivoba 9 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi _ weriTi samuSao <strong>da</strong>valeba #2 (`aqtivobebis<br />
rveuli~ _ `ecade, gaagrZelo es moTxroba~).<br />
II gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ gakveTils viwyebT wina gakveTilze mocemuli <strong>da</strong>valebis<br />
(`ecade gaagrZelo es moTxroba~) irgvliv msjelobiT. varkvevT, waukiTxes<br />
Tu ara TavianTi namuSevrebi megobrebs, moismines Tu ara maTi Sefasebebi. ra<br />
Sefasebebi misces megobrebma, gaiziares Tu ara maTi SeniSvnebi, romel SeniSvnas<br />
ar iziareben <strong>da</strong> ratom... wavakiTxebT ramdenime moswavles, klasi gamoTqvams<br />
mosazrebebs wakiTxulis irgvliv.<br />
moswavleebi Seavseben erTmaneTis pasuxebs (3 wuTi).<br />
aqtivoba 2_ teqstis Sinaarsis gadmocema (10 wuTi):<br />
moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis <strong>da</strong>mxmare<br />
kiTxvebis saSualebiT:<br />
_ ratom ar Relav<strong>da</strong> <strong>da</strong>To Sefasebis gamocxadebisas? (kaxasagan ga<strong>da</strong>iwera,<br />
kaxa ki yvelas sjob<strong>da</strong> am saganSi).<br />
151
_ ras acxadebs <strong>da</strong>To yvelas gasagonad? (me sulac ar vRelav, Cemi Tavis<br />
imedi maqvs).<br />
_ mis ra Tvisebaze migviTiTebs es faqti? (matyuarobaze, Tavis mowonebis<br />
survilze).<br />
_ mixv<strong>da</strong> <strong>da</strong>To Tavis Secdomas? ratom fiqrobT ase?<br />
(<strong>da</strong>To ver mixv<strong>da</strong> Tavis Secdomas, rac naTlad Cans moTxrobis bolo<br />
striqoni<strong>da</strong>n: `<strong>da</strong>kvirvebiT ki ga<strong>da</strong>viwer, magram kaxac un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>eCvios striqonebis<br />
<strong>da</strong>qanebas, raTa a<strong>da</strong>miani SecdomaSi ar Seiyvanos~, ambobs igi).<br />
_ Tqveni azriT, hqon<strong>da</strong> <strong>da</strong>Tos kaxaze gabrazebis safuZveli?<br />
(ar hqon<strong>da</strong>, mas ar <strong>da</strong>uSlia Tavisi naSromiT sargebloba <strong>da</strong>TosaTvis, romelmac<br />
ga<strong>da</strong>werac ki ver moawerxa sworad).<br />
_ ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis? (ar SeiZleba mxolod sxvis ime<strong>da</strong>d<br />
yofna, yovel saqmeSi sibejiTe <strong>da</strong> <strong>da</strong>kvirvebulobaa saWiro).<br />
_ rogor gveubneba igi Tavis saTqmels? (mxiarulad, iumoris saxiT).<br />
_ ram moggvaraT Rimili am teqstSi?<br />
(<strong>da</strong>Tos mier Sesrulebulma namuSevarma, misma `aRmoCenebma~).<br />
_ ra saTauri SeiZleba SevurCioT kidev am teqsts? (`saWiroa yuradReba~,<br />
`mxiaruli moTxroba~, `<strong>da</strong>ukvirvebeli <strong>da</strong>To~, rac mogiva, <strong>da</strong>viTao~... <strong>da</strong> a.S.).<br />
moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen mesame pirSi gabmuli TxrobiT.<br />
aqtivoba 3 _ moqmed pirTa <strong>da</strong>xasiaTeba (7 wuTi): (jgufebSi muSaoba)<br />
maswavleblis <strong>da</strong>valebiT moswavleebi asaxeleben moTxrobis moqmed pirebs<br />
(<strong>da</strong>To, kaxa, laSa, maswavlebeli), asaxeleben TiToeulis Tvisebas (<strong>da</strong>To _ arxeini,<br />
Tavmomwone, <strong>da</strong>ukvirvebeli, zarmaci... kaxa _ Wkviani, avtoritetuli,<br />
Tavm<strong>da</strong>bali, iumoris mqone... laSa _ gamousworebeli zarmaci, uyuradRebo,<br />
TavisTavSi <strong>da</strong>rwmunebuli... . maswavlebeli _ taqtiani, yuradRebiani...), klasSi<br />
a<strong>da</strong>stureben TiToeulis Tvisebebs teqsti<strong>da</strong>n.<br />
aqve a<strong>da</strong>reben erTmaneTs q. WilaSvilis `furclebsa~ <strong>da</strong> axlad Seswavlil<br />
moTxrobas `aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi. adgenen ra msgavseba <strong>da</strong> gansxvavebaa<br />
am or nawarmoebs Soris:<br />
(orive moTxrobaSi maswavlebeli yuradRebiania. `furclebi~ xom ase<br />
mTavrdeba: `magram maswavlebels rames gamoaparebdi?~...<br />
orive moTxrobaSi moqmedeba mimdinareobs skolaSi, gakveTilze, tardeba<br />
weriTi samuSao, oriveSi moswavleebi (sandro, <strong>da</strong>To) cdiloben sxvisgan ga<strong>da</strong>iweron,<br />
oriveSi Cans mTavar moqmed pirTa erTnairi Tvisebebi (<strong>da</strong>udevroba, sicrue,<br />
Tavis mowonebis survili, sizarmace). orive moTxrobas Seefereba an<strong>da</strong>za:<br />
`rac mogiva, <strong>da</strong>viTao, yvela Seni TaviTao~.<br />
am or nawarmoebs Soris is gansxvavebaa, rom <strong>da</strong>Tom moaxerxa ga<strong>da</strong>wera (Tumc<br />
SecdomiT) <strong>da</strong> warudgina maswavlebels. xolo sandrom verc TviT <strong>da</strong>wera, verc<br />
ga<strong>da</strong>wera moaxerxa, imdenjer amoxia furceli rveuli<strong>da</strong>n, rom marto y<strong>da</strong>Ra Ser-<br />
Ca xelSi, amasTan, `aRmoCenebi bunebismetyvelebaSi~ mxiaruli <strong>da</strong> Wkuisaswavlebelia,<br />
xolo `furclebi~ mxolod Wkuissaswavlebeli).<br />
152
aqtivoba 4 _ weriTi metyvelebis ganviTarebaze muSaoba (10-11 wuTi):<br />
moswavleebi weren moTxrobis `aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi~ mokle<br />
Sinaarss. evalebaT, imetyvelon mesame pirSi. (`aqtivobebis rveulSi~ <strong>da</strong>valeba<br />
#1).<br />
ramdenime moswavles wavakiTxebT <strong>da</strong> gavaanalizebT moswavleTa <strong>da</strong>xmarebiT.<br />
aqtivoba 5: enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (3 wuTi) _ savarjiSoSi (`aqtivobebis<br />
rveuli~, <strong>da</strong>valeba #3) erTi <strong>da</strong> igive zmna `Tqva~ ramdenjerme meordeba,<br />
moswavleebs evalebaT saWiroebis SemTxvevaSi Secvalon igi SinaarsiT<br />
maxlobeli zmnebiT _ ganacxa<strong>da</strong>, uTxra, upasuxa, sTxova, hkiTxa. zmnebi ase Seicvleba:<br />
pirvel abzacSi `Tqva~ Seicvleba sityviT `ganacxa<strong>da</strong>~, meore abzacSi<br />
_ `hkiTxa~, mesameSi _ `upasuxa~, meoTxeSi _ `ganacxa<strong>da</strong>~, mexuTeSi <strong>da</strong>vtovebT<br />
sityvas `vTqvi~, meeqvseSi Seicvleba sityviT `vTxove~, meSvideSi _ `mipasuxa~,<br />
merveSi _ `gvTxova~.<br />
aqtivoba 6 _ frazeologizmebze muSaoba (4 wuTi):<br />
yurebamde gawiTl<strong>da</strong> _ (Zalian Sercxva)<br />
yurebis Camoyra _ (<strong>da</strong>rcxv<strong>ena</strong>, <strong>da</strong>Roneba, <strong>da</strong>susteba)<br />
yurebis gamoWedva _ (Tavis mobezreba zedmeti laparakiT)<br />
yurebze xaxvi ar <strong>da</strong>maWra _ (veras <strong>da</strong>makleb, ver momerevi)<br />
yurebSi bambis <strong>da</strong>coba _ (gangeb armosm<strong>ena</strong> risime, siyruis mogoneba)<br />
yuris <strong>da</strong>gdeba _ (mosm<strong>ena</strong>)<br />
yuris mokvra _ (SemTxveviT risame mosm<strong>ena</strong>)<br />
yuris Sebertyva _ (gamofxizleba, Sesm<strong>ena</strong> naTqvamisa)<br />
yurisZirSi _ sul axlos, iqve, gverdiT...<br />
(moxdeba am frazeologizmebis gaTvalsaCinoeba _ maTi gamoyeneba wina<strong>da</strong>debebSi.<br />
nimuSi: yurebis Camoyra: `giam dRes <strong>da</strong>bali qulebis miRebis gamo<br />
yurebi Camoyara~, yurebis gamoWedva: `trabaxam yurebi gamogviWe<strong>da</strong> TavisTavis<br />
qebiT...~).<br />
aqtivoba 7 _ Sejameba (3 wuTi)<br />
aqtivoba 8 _Sefaseba (2 wuTi)<br />
aqtivoba 9 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi~, weriTi <strong>da</strong>valeba #4 (`aqtivobebis rveuli~)<br />
_ gamotovebul adgilas Casvi kavSiri (oRond, magram, Tumca, ki). (pirvel<br />
wina<strong>da</strong>debaSi Caismeba kavSiri ki, meoreSi _ Tumca, mesameSi _ magram, meoTxeSi<br />
_ ki, mexuTeSi _ oRond).<br />
Sedegebis kodi: IV 1 , IV 2 , IV 3 , IV 6 , IV 7 , IV 10 , IV 12 , IV 13 , IV 14<br />
153
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
keTili uCinmaCinebi (germaneli mwerlis volf brenekis mixedviT),<br />
sainformacio gancxadeba<br />
nj{ofcj<br />
_ kiTxvis martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ dialogze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ teqstis monakveTebad <strong>da</strong>yofa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba<br />
_ sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />
_ literaturuli personaJebis martivi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ wakiTxulis Sefaseba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ weriTi metyvelebis ganviTareba<br />
_ diskusiis xelovnebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ sainformacio gancxadebis gacnoba<br />
I gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (9 wuTi):<br />
maswavlebeli klass yofs sam jgufad <strong>da</strong> TiToeul jgufs aZlevs <strong>da</strong>valebas<br />
_ gaixsenon sityvebi `keTilis~ gamoyenebiT <strong>da</strong> Seavson `gonebrivi ieriSis~<br />
ruka, romelic <strong>da</strong>fazea <strong>da</strong>xazuli:<br />
saimedo<br />
mosurne<br />
Sobili<br />
mosagonari<br />
keTil-<br />
mezobloba<br />
154<br />
sindisieri<br />
ganwyobili<br />
gonieri<br />
dReoba<br />
ismyofeli
TiTo jgufi moifiqrebs <strong>da</strong> morigeobiT Cawers sityvas, amasTan un<strong>da</strong> axsnas<br />
ras niSnavs es sityva. gaimarjvebs is jgufi, romelic met sityvas moifiqrebs:<br />
keTilsindisieri _ patiosani, sindisieri;<br />
keTilganwyobili _ vinc keTilad aris ganwyobili visime, risime mimarT.<br />
keTilgonieri _ gonieri, win<strong>da</strong>xeduli, Wkviani; keTildReoba _ kargi,<br />
bednieri cxovreba; keTilismyofeli _ vinmesTvis sikeTis msurveli <strong>da</strong> sikeTis<br />
moqmedi; keTilmezobloba _ kargi mezobluri urTierToba; keTilmosagonari<br />
_ sasiamovno mosagonari; keTilmosurne _ vinmesTvis sikeTis msurveli, visime<br />
mimarT kargad ganwyobili; keTilsaimedo _ sruliad saimedo, misandobeli.<br />
keTilSobili _ zneobrivad faqizi, didsulovani, kacTmoyvare, patiosani.<br />
moswavleebi gaixseneben an<strong>da</strong>zebs sikeTeze (`kargi hqeni, qvaze <strong>da</strong>de, gaiare<br />
win <strong>da</strong>gxvdeba~, `erTi Txilis guli cxra Zmam gaiyo~, `sikeTis nergi ixarebs, <strong>da</strong>rgo<br />
Tund sipsa qvaze<strong>da</strong>~, `yveli <strong>da</strong> purio, keTili gulio~...). moigoneben, TviT ra<br />
sikeTe gaukeTebiaT sxvisTvis, sxvebs ki maTTvis.<br />
_ Seswavlili nawarmoebis mixedviT, rodis gaxdeba sikeTe muWa bzis fasi?<br />
(`amqveynad sikeTis fasi araferia, magram Tu kacs sikeTes gauwevs <strong>da</strong> TviTonve<br />
moiTxovs samagieros, maSin sikeTe muWa bzis fasi xdebao~, `erTi muWa bze~, III<br />
kl.).<br />
maswavlebeli klass mimarTavs revaz inaniSvilis sityvebiT: `loginSi rom<br />
wvebi, Tu wuTiT mainc Segipyrobs fiqri, sadRac viRacas sciva, sadRac viRacas<br />
<strong>ena</strong>treba logini, sadRac avadmyofi frinveli kankalebs buCqis Ziras, an<strong>da</strong><br />
cxoveli wkmutuniT ilokavs Wrilobas, _ ukve namdvili a<strong>da</strong>miani xar~.<br />
aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (14 wuTi):<br />
maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas. waikiTxavs rva abzacs, ris Semdeg 3-4<br />
moswavle ganagrZobas kiTxvas. aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi:<br />
uCinmaCini _ vinc gauCinarebulia, SeumCnevelia, visac viTom<strong>da</strong> gauCinarebis<br />
unari aqvs.<br />
uCinmaCinis qudi _ (zRaprebSi) qudi, romelic a<strong>da</strong>mians uCinars xdis.<br />
Stabeli (germ.) _ wesieri, geometriuli formiT <strong>da</strong>wyobili saSeni an sxva<br />
ram masala, SeSa <strong>da</strong> misT.<br />
qvafenili _ qviT mofenili, mokirwyluli nawili quCisa (transportis<br />
savalad)<br />
kefis mofxana _ <strong>da</strong>fiqreba, orWofoba, ga<strong>da</strong>uwyvetloba risame<br />
ugulisyuro _ uyuradRebo<br />
sixaruls sazRvari ar hqon<strong>da</strong> _ uzomod uxaro<strong>da</strong>T, Zalzed kmayofilni<br />
iyvnen.<br />
skveri (ing.) _ patara sazogado baRi qalaqSi.<br />
RriWo _ igivea, rac RreCo _ viwro <strong>da</strong> grZeli WuWrutana.<br />
faqtebze orientirebuli kiTxvebiT Catardeba gamokrebiTi kiTxva:<br />
_ ra ga<strong>da</strong>wyvites Vb klasis moswavleebma?<br />
_ ratom ucdidnen isini mouTmenlad giorgis gamoC<strong>ena</strong>s?<br />
_ ra idea SesTavaza giorgim amxanagebs?<br />
_ rogori iyo Sejibris pirobebi?<br />
155
_ ra keTili saqmeebiT gamoiCines Tavi bavSvebma?<br />
_ ratom ij<strong>da</strong> xolme stefane Cumad? ra iyo misi ukmayofilebis mizezi?..<br />
(pasuxebs moswavleebi teqsti<strong>da</strong>n amoikiTxaven).<br />
aqtivoba 3 _ teqtis gageba <strong>da</strong> gaazreba (7 wuTi):<br />
_ sad xdeba teqstSi aRwerili ambavi? (skolaSi)<br />
_ ra Sejibris mowyoba ga<strong>da</strong>wyvites bavSvebma? (CaetarebinaT `keTili uCinmaCinebis~<br />
Sejibri).<br />
_ rogori iyo Sejibris pirobebi? (axali saqmis mogoneba _ sami qula,<br />
monawileobis miReba _ erTi qula...<br />
_ CamoTvaleT, vin ra gaakeTa? (giorgi ucnobs uzarmazari, mZimed <strong>da</strong>tvirTuli<br />
urikis gagorebaSi <strong>da</strong>exmara; vanom saxlis win mdebare skveri <strong>da</strong>asufTava.<br />
gigam wina<strong>da</strong>deba wamoay<strong>ena</strong> sportuli moednis mSeneblebs qvebis Stabelebad<br />
awyobaSi mixmarebodnen, nanam moifiqra _ skverSi silis carieli yuTi siliT<br />
aevsoT. stefanem skolis fanjris RriWoebi amolesa, iataki SeakeTa, saRebavi<br />
Sini<strong>da</strong>n moitana <strong>da</strong> kedlebze <strong>da</strong>zianebuli adgilebi SeaTeTra. bavSvebma moxuc<br />
qals SeSa <strong>da</strong>uxerxes <strong>da</strong> <strong>da</strong>ulages, kedlebi<strong>da</strong>n Zveli afiSebi Camofxikes).<br />
_ ratom hqvia am nawarmoebs `keTili uCinmaCinebi~? (sikeTes uCumrad<br />
akeTebdnen; keTili saqme Can<strong>da</strong>, gamkeTeblebi ki-ara).<br />
_ ramd<strong>ena</strong>d misaRebad geCvenebaT konkursis pirobebi? (misaRebia, gansakuTrebiT<br />
mosawonia, Tu vinme ver moaxerxebs sikeTe uCumrad akeTos, ori qula<br />
akldeba).<br />
aqtivoba 4 _ literaturuli paralelebis gavleba (5 wuTi):<br />
`Zmebi~ (<strong>qarTuli</strong> xalxuri zRapari), `erTi muWa bze~, `sayveduri tyveobaze<br />
uaresia~).<br />
aqtivoba 5 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (5 wuTi):<br />
amoikiTxon teqsti<strong>da</strong>n sulieri arsebiTi saxelebi, romlebic upasuxebs<br />
kiTxvaze vin? (qali, kaci, amxanagebi ,mSeneblebi, bavSvebi, mezoblebi, giorgi,<br />
koba, soso, stefane, nino, giga, vano...)<br />
_ zmnizedebi: dRes, uxvad, Zlivs, mere, win, Cumad, axla, saRamos, iq, msubuqad,<br />
uCumrad, ukan, win...<br />
_ nacvalsaxelebi: me, Cven, isini, Sen, igi, man, mas.<br />
_ kavSirebi: roca, <strong>da</strong>, magram, ki, rom, xolo.<br />
aqtivoba 6 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (4 wuTi):<br />
aqtivoba 7 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`keTili uCinmaCinebi~, <strong>da</strong>valeba #3 (`aqtivobebis rveuli~).<br />
156
II gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ teqstis kiTxva (7 wuTi)<br />
moswavleebi kiTxuloben teqsts, gamoiyeneba kiTxvis yvela saxe, gansakuTrebiT<br />
maxvildeba yuradReba gamometyvelebiT kiTxvaze _ logikur <strong>da</strong><br />
fsiqologiur maxvilze, tempze, tembrze... (teqsti dialogis formisaa, amasTan<br />
bevria kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi).<br />
aqtivoba 2 _ teqstis analizi (7 wuTi)<br />
maswavlebeli svams maRali donis kiTxvebs (analizsa <strong>da</strong> sinTezze orientirebuls),<br />
moswavlem Tavad un<strong>da</strong> SeZlos wakiTxulis analizi <strong>da</strong> saTanado pasuxis<br />
mofiqreba.<br />
_ Tqveni azriT, romeli piri akeTeb<strong>da</strong> yvelaze saWiro saqmes? ratom<br />
fiqrobT ase? (zogis azriT, yvelaze saWiro saqmes akeTeb<strong>da</strong> stefane, radgan<br />
misi gakeTebuli saqme calkeuli pirovnebisaTvis, ki ara mTeli klasisaTvis iyo<br />
sasargeblo; zogis azriT, giorgi, radgan Sejibrebis idea misi mofiqrebuli<br />
iyo...)<br />
_ am moTxrobaSi ra mogewonaT yvelaze metad? romeli gmiri mogewonaT?<br />
(moTxrobaSi yvelaze metad mosawonia saqmis uCumrad keTeba, gmirebi<strong>da</strong>n ki _<br />
stefane, romelic uCumrad ij<strong>da</strong> <strong>da</strong> Tu ar SeekiTxebodnen, imasac ki ar ambob<strong>da</strong>,<br />
ra gaakeTa, Tumc saxli<strong>da</strong>nac ki moitana saRebavi saklaso oTaxis kedlebis Sesa-<br />
TeTreblad, albaT, fanjris RriWoebis amosalesi masalac Sini<strong>da</strong>n moitana, <strong>da</strong>narCenma<br />
moqmedma pirebma verc ki SeamCnies TavianTi saklaso oTaxis SekeTeba,<br />
ramac stefanes guli atkina).<br />
_ ra ganwyobiTaa <strong>da</strong>werili es teqsti? ram moggvaraT Rimili?<br />
(<strong>da</strong>werilia mxiaruli ganwyobiT. Rimilis momgvrelia amxanagebis SekiTxva<br />
stefanesadmi: `viRac gamoCerCetebuli xalxi Segxvedria! sad muSaob?...~)<br />
aqtivoba 3 _ moTxrobis <strong>da</strong>yofa nakveTebad <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba (7 wuTi):<br />
(jgufebSi muSaoba).<br />
nawil-nawil kiTxvis dros TiToeul suraTs warmogvidgens TiToeuli jgufi<br />
mosawoni saTaurebi <strong>da</strong>iwereba <strong>da</strong>faze. gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
mexuTeklaselebi giorgis molodinSi<br />
giorgis <strong>da</strong>gvianebis mizezi<br />
Sejibris pirobebi<br />
nanas sityva<br />
gigas mofiqreba<br />
Sekreba paraskevs<br />
Sekreba orSabaTs<br />
stefanes ukmayofileba.<br />
weriT sruldeba <strong>da</strong>valeba #1<br />
aqtivoba 4 _ Sinaarsis gadmocemaze muSaoba (5 wuTi):<br />
gegmis mixedviT nawil-nawil gadmoscemen moswavleebi jer calkeuli monakveTis,<br />
Semdeg ki _ mTeli teqstis Sinaarss.<br />
157
aqtivoba 5 _ teqstis gaazreba (3 wuTi):<br />
_ moswavleebi msjeloben, am moTxrobis mixedviT, rogorebi arian mexuTeklaselebi:<br />
giorgi, soso, koba, stefane, nana, giga, vano (axasiaTeben <strong>da</strong>debiTad<br />
_ arian keTili uCinmaCinebi, gamoyofen maT erT uaryofiT Tvisebas: uyuradReboni<br />
arian, ver <strong>da</strong>inaxes stefanes mier gaweuli sikeTe). maTgan gansxvavebiT<br />
mezoblebs (`netav vin <strong>da</strong>gvisufTava skverio~), moxuc qals (`netav romeli keTili<br />
jadoqari <strong>da</strong>mexmarao~).<br />
aqtivoba 5 _ weriTi samuSao (10 wuTi):<br />
Seswavlili teqstis mixedviT <strong>da</strong>wereT `mxiaruli Sejibri~ (aqtivobebis<br />
rveuli, <strong>da</strong>valeba #1).<br />
aqtivoba 6 _ gramatikul masalaze muSaoba (10 wuTi):<br />
ramdeni kiTxviTi wina<strong>da</strong>debaa teqstSi? (rva), romeli maTgani Seicavs kiTxviT<br />
sityvas? (`sad <strong>da</strong>ikarga giorgi?~ `rogor Tu gza<strong>da</strong>gza fiqrobdi?~ `ra mox<strong>da</strong>?~,<br />
`ra SuaSia aq Sejibri?~, `sad muSaob~?). rogor un<strong>da</strong> wavikiTxoT es wina<strong>da</strong>debebi?<br />
sad avumaRlebT xmas? (kiTxviT sityvaze _ sad, rogor, ra, sad).<br />
_ ramdeni Zaxilis wina<strong>da</strong>debaa teqstSi? (TxuTmeti)<br />
_ ras gamoxatavs TiToeuli maTgani? (<strong>da</strong>Ronebas, aRtacebas, gakvirvebas,<br />
sixaruls, mwuxarebas, <strong>da</strong>nanebas...) kiTxuloben am wina<strong>da</strong>debebs saTanado intonaciiT.<br />
sasurvelia, Zaxilis wina<strong>da</strong>debaze muSaobisas gamoviyenoT jgufebSi<br />
muSaoba. TiToeul jgufs baraTis saxiT mivawodoT xuTi wina<strong>da</strong>deba. gverdiT<br />
miuweron, ras gamoxatavs TiToeuli maTgani: (imis gasarkvevad, Tu ra grZnobaa<br />
gamoxa tuli ama Tu im wina<strong>da</strong>debaSi, SeiZleba gamoiyenon teqstic).<br />
baraTi I<br />
1. iqneb <strong>da</strong>emarTa rame! (mwuxarebas)<br />
2. biWos! es kargi gasarTobi iqneba! (aRtacebas)<br />
3. netav g<strong>ena</strong>xaT, rogor gaukvir<strong>da</strong> mas, roca urika ase msubuqad gamovi<strong>da</strong><br />
qvafenilze! (sixaruls)<br />
4. pir<strong>da</strong>pir sasacilo ambebi xdeba! (aRtaceba)<br />
5. Cven ki isev SeumCnevlebi varT! (<strong>da</strong>nanebas)<br />
baraTi II<br />
1. naxeT ra mouva bavSvebs, amden silas rom <strong>da</strong>inaxaven! (sixaruls)<br />
2. me ufro ukeTesi ram movigone! (aRtaceba)<br />
3. sad <strong>da</strong> Cvens saklaso oTaxSi! (<strong>da</strong>nanebas)<br />
4. amden saqmes uxmaurod rogor akeTeben! (gakvirvebas)<br />
5. ai, ra movifiqre! (sixaruls)<br />
158
araTi III<br />
1. ai, sad aris saWiro Seni <strong>da</strong>xmareba! (mowodebas)<br />
2. rogor gaukvirdebaT, xval oTxi Stabeli rom laxvdebaT! (sixaruls)<br />
3. mkiTxaoben _ netavi vis un<strong>da</strong> eqnao! (aRtacebas)<br />
4. viRac gamoCerCetebuli xalxi Segxvedria! (gakvirvebas)<br />
5. ori qula <strong>da</strong>vkarge! (<strong>da</strong>Ronebas)<br />
aqtivoba 7 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3-4 wuTi):<br />
aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2-3 wuTi) `aqtivobebis rveuli, <strong>da</strong>valeba #2.<br />
III gakveTili<br />
aqtivoba 1 _ teqstis Sinaarsis gadmocema <strong>da</strong> analizi (14 wuTi):<br />
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss. yuradReba eqceva teqstis Sinaarsis<br />
mesame pirSi gadmocemas, faqtebis logikur Tanmimdevrobas, orToepiasa<br />
<strong>da</strong> intonacias.<br />
teqstis saanalizod moswavleebi erTmaneTs <strong>da</strong>usvamen kiTxvebs (wyvilebSi<br />
muSaoba), afaseben am SekiTxvebze miRebul pasuxebs.<br />
msjeloben moqmed pirTa saqcielze, afaseben maT, gamoTqvamen sakuTar<br />
azrs <strong>da</strong> asabuTeben, martivad axasiaTeben literaturul personaJebs, iyeneben<br />
teqsts.<br />
msjeloben, ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis (aucilebelia a<strong>da</strong>mians<br />
hqondes rogorc sikeTis uCumrad keTebis, aseve sikeTis <strong>da</strong>naxvis unari).<br />
msjeloben sad <strong>da</strong> rodis miuRiaT monawileoba konkursSi, uCumrad Tu <strong>da</strong>xmarebian<br />
vinmes.<br />
aqtivoba 1 _ paralelis gavleba Seswavlil teqstebTan (7 wuTi):<br />
moswavleebi erTxel kidev gaixseneben uCinari biWebis mier gakeTebul<br />
keTil saqmeebs `keTili uCinmaCinebis~ mixedviT _ ra uwo<strong>da</strong> uCinar biWebs moxucma<br />
qalma (keTili jadoqrebi).<br />
_ romeli Seswavlili moTxroba gagaxs<strong>ena</strong>T sityvebma: `sikeTe~ `uCinari~<br />
(moTxroba `sikeTe~ (III kl.). gaixseneben rogor moevlina RamiT sikeTeze meocnebe<br />
biWs uCinari, rogor Sehpir<strong>da</strong> igi biWs ocnebis Sesrulebas sikeTis keTebis<br />
sanacvlod), riT bolovdeba es moTxroba?<br />
(mas Semdeg yvelam ico<strong>da</strong> `qveyana sikeTe~, romelzec odesme RmerTi Camosvlas<br />
inebebs~).<br />
gaixseneT romeli moTxrobi<strong>da</strong>naa `swored es aris sikeTis <strong>da</strong>unaxavoba! _<br />
naRvlianad aSrial<strong>da</strong> muxis foToli <strong>da</strong> RamiT <strong>da</strong>denili cis nami cremlebad<br />
eqca~.<br />
(`gazafxuli movi<strong>da</strong>~ (II klasi). muxis foToli yoCivar<strong>da</strong>s mTeli zamTari<br />
159
sabaniviT zed efara, raTa yinvas ar <strong>da</strong>ezro, qars ar amoeTxara miwi<strong>da</strong>n~, gazafxulze<br />
ki yoCivar<strong>da</strong>m Tqva: `sai<strong>da</strong>n moCerCet<strong>da</strong>o~, romelmac guli atkina muxis<br />
foTols).<br />
gaixseneben Seswavlil an<strong>da</strong>zebs sikeTeze.<br />
aqtivoba 3 _ diskusia gamonaTqvamis _ `sikeTe mzis Suqsa hgavs _ anaTebs<br />
<strong>da</strong> aTbobs~ _ irgvliv (7 wuTi):<br />
klasi iyofa sam jgufad. TiToeuli jgufi gvTavazobs Tavis mosazrebas<br />
gamonaTqvamis irgvliv. aucilebelia am mosazrebis <strong>da</strong>sabuTeba moqmedebs principi:<br />
yvelas azri sayuradReboa. maswavlebeli ar ereva moswavleTa pasuxebSi,<br />
aZlevs molod gezs, rom sworad warimarTos diskusia <strong>da</strong> ar miiRos <strong>da</strong>pirispirebis<br />
xasiaTi. moswavleebi ixseneben magaliTebs Seswavlili teqstebi<strong>da</strong>n, piradi<br />
cxovrebi<strong>da</strong>n, am etapze mTavaria ara mxolod WeSmaritebis Zieba, aramed diskusiis<br />
xelovnebis Tan<strong>da</strong>Tan <strong>da</strong>ufleba, mosm<strong>ena</strong>, sxvisi azris pativiscema, saku-<br />
Tari mosazrebis Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba.<br />
aqtivoba 4 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba 12 wuTi:<br />
moswavleebi kiTxuloben <strong>da</strong>faze winaswar <strong>da</strong>werils.<br />
gancxadeba<br />
dRes, 18 aprils, gakveTilebis Semdeg yvelani vrCebiT saklaso oTaxSi. visaubrebT<br />
Sejibris kvireulze.<br />
keTili uCinmaCinebi.<br />
arkveven: _ ra RonisZiebis Sesaxeb aris miTiTebuli am gancxadebaSi, sad<br />
tardeba es RonisZieba, rodis tardeba <strong>da</strong> vin awers xels am gancxadebas.<br />
_ amgvar gancxadebas sainformacio gancxadeba ewodeba, acnobs klass maswavlebeli<br />
<strong>da</strong> TviT moswavleebi kiTxuloben saxelmZRvaneloSi, ras isaxavs miznad<br />
sainformacio gancxadeba, ra un<strong>da</strong> iyos masSi srulad miTiTebuli (gv. ).<br />
asruleben `aqtivobebis rveulSi~ me-4 <strong>da</strong>valebis a punqts: `Seadgine sainformacio<br />
gancxadeba Temaze `eqskursiis mowyoba~:<br />
nimuSi:<br />
gancxadeba<br />
kviras, 25 maiss, IVb klasi awyobs eqskursias mcxeTaSi. vikribebiT skolasTan<br />
dilis 8 saaTze.<br />
meoTxeklaselebi.<br />
aqtivoba 5 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi)<br />
aqtivoba 6 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />
`keTili uCinmaCinebi~ sainformacio gancxadeba sazeimo dResaswaulis mowyobaze<br />
(`aqtivobebis rveuli~, <strong>da</strong>valeba #4 b).<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 7 , IV 9 , IV 10 , IV 11 , IV 12<br />
160
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
`orSabaTi mZime dRea~ (nawyveti mark tvenis `tom soieris<br />
Tavga<strong>da</strong>savli<strong>da</strong>n~), miznobrivi teqstis ageba _ gancxadeba<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli nawarmoebis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />
_ mokle Sinaarsis gadmocema<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ kritikuli azrovnebis formireba<br />
_ martivi miznobrivi teqstis _ gancxadeba _ ageba<br />
_ orTografiuli Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavleebi kiTxuloben <strong>da</strong> aanalizeben mxatvrul teqsts<br />
_ yofen mas calkeul nawilebad <strong>da</strong> adgenen gegmas mokle Sinaarsis<br />
gadmosacemad<br />
_ gadmoscemen teqstis Sinaarss jer vrclad, Semdeg _ mokled<br />
_ akeTeben <strong>da</strong>skvnebs, asabuTeben Tavis azrs<br />
_ ageben martiv miznobriv teqsts (gancxadeba)<br />
_ weren<br />
_ muSaoben wyvilebSi, jgufurad<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi ixseneben wina wels Seswavlil nawyvets<br />
`tom soieris Tavga<strong>da</strong>savli<strong>da</strong>n” _ `moxerxebuli tomi” (zogierTs SeiZleba<br />
wakiTxulic hqondes sruli teqsti); ixseneben, vin aris am nawarmoebis avtori,<br />
vin aris tomi, sad <strong>da</strong> rodis xdeba am nawarmoebSi aRwerili ambavi, tomis ra moqmedeba<br />
<strong>da</strong>amaxsovr<strong>da</strong>T, misi ra Tvisebebia maTTvis misaRebi an miuRebeli...<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: mark tveni (samuel klemanso), 1835-1910<br />
wlebi, cnobili amerikeli mwerali, amerikuli kritikuli realizmis fuZemdebeli, sabavSvo literaturis<br />
klasikosi; iyo asoTamwyobis Segirdi, locmani, oqros maZiebeli; Jurnal-gazeTebSi<br />
aqveyneb<strong>da</strong> iumoristul nawarmoebebs, pamfletebs, statiebs, reportaJebs; mis SemoqmedebaSi gamoirCeva<br />
`tom soieris Tavga<strong>da</strong>savali~, romelic avtobiografiuli Seferilobisaa; `ufliswuli<br />
<strong>da</strong> maTxovari~, romelic istoriul Temazea Seqmnili; `heklberi finis Tavga<strong>da</strong>savali~, romelSic<br />
gakritikebulia monoba, rac udides problemas warmoadgen<strong>da</strong> imdroindeli amerikuli sazogadoebisaTvis.<br />
mark tvenis Semoqmedebis safuZvelia xalxuri iumori; man amerikul moTxrobas misca<br />
sruliad axali ieri <strong>da</strong> Seitana masSi satiruli karikatura, komizmi, komikuris tragikulTan<br />
moulodneli Serwyma. mTel mis Semoqmedebas gasdevs Rrma demokratizmi <strong>da</strong> humanizmi.<br />
161
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi: moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil-nawil,<br />
gza<strong>da</strong>gza maswavleblis <strong>da</strong>xmarebiTa <strong>da</strong> klasis aqtiuri monawileobiT aixsneba<br />
gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. kiTxvis <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg <strong>da</strong>ismis teqstis<br />
Sinaarsze orientirebuli kiTxvebi:<br />
_ ratom iyo tom soieri cud gunebaze?<br />
_ ras uwodeb<strong>da</strong> igi skolaSi yofnas?<br />
_ ra xerxs mimarTa man?<br />
_ ra anderZs ibareb<strong>da</strong> tomi?<br />
_ ratom SeSin<strong>da</strong> misi Zma?<br />
_ ratom gaecina dei<strong>da</strong> pols?<br />
_ ra Sedegi mohyva tomis mcdelobas, <strong>da</strong>rCeniliyo Sin?<br />
_ ratom iyo iZulebuli tomi, wasuliyo skolaSi?<br />
teqstis analizisaTvis <strong>da</strong>ismis kiTxvebi:<br />
_ ras uwodebs tomi `wamebas”? ratom?<br />
_ rogor fiqrobT, ramd<strong>ena</strong>d <strong>da</strong>majerebeli iyo tomis tyuili?<br />
_ ratom ar <strong>da</strong>ijera dei<strong>da</strong>s biWis avadmyofoba?<br />
_ Tqveni azriT, toms sxva avadmyofoba rom moegonebina, <strong>da</strong>ujereb<strong>da</strong> mas<br />
dei<strong>da</strong>?<br />
_ tomis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? (<strong>da</strong>asabuTeT teqsti<strong>da</strong>n)<br />
_ ra an<strong>da</strong>zebi gagaxsen<strong>da</strong>T teqstis kiTxvisas? (`tyuils mokle fexebi aqvs,”<br />
`rac mogiva, <strong>da</strong>viTao, yvela Seni TaviTao~, `qurds rom yuri ugdo, dReSi asjer<br />
gamotydebao”...)<br />
_ Tqveni azriT, ra aris sasacilo am nawarmoebSi?<br />
_ rogor fiqrobT, moswons mwerals tomis saqcieli? ratom fiqrobT ase?<br />
_ Tqvenc xom ar SegmTxveviaT msgavsi ram?<br />
_ rogor fiqrobT, ra ga<strong>da</strong>xdebo<strong>da</strong> im dRes skolaSi toms?...<br />
_ waikiTxeT teqsti<strong>da</strong>n is adgili, sai<strong>da</strong>nac Cans, rom a) toms ar uyvars swavla,<br />
b) toms emarjveba tyuilis Tqma, g) dei<strong>da</strong> pols Zalian uyvars tomi <strong>da</strong> zrunavs<br />
masze, d) tomi ver erkveva medicinaSi...<br />
_ Tqveni azriT, sworad aqvs am nawyvets saTauri SerCeuli?<br />
3. Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben teqsts <strong>da</strong><br />
TiToeul azrobrivad <strong>da</strong>srulebul monakveTs urCeven saTaurs, Tanac cdiloben,<br />
rom teqstSi moZebnon mxolod arsebiTi <strong>da</strong> ZiriTadi, adgenen `mokle gegmas~,<br />
romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
a) tomis fiqrebi<br />
b) misi ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />
g) toms TiTi stkiva<br />
d) anderZi<br />
e) dei<strong>da</strong>s SiSi<br />
v) tyuils mokle fexi aqvs (<strong>da</strong>valeba 1)<br />
am gegmis mixedviT moswavleebi gadmoscemen teqstis mokle Sinaarss, Semdeg<br />
sakuTari SexedulebiT irCeven erT-erT sakiTxs <strong>da</strong> werilobiT gadmoscemen sa-<br />
Tanado monakveTis Sinaarss (<strong>da</strong>valeba #2).<br />
162
4. wyvilebSi muSaoba _ <strong>da</strong>valeba #4 _ moswavleebi sakuTari fantaziis<br />
mixedviT amTavreben tomis `anderZs” <strong>da</strong> weren mas.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. orTografiaze varjiSi _ moZebneT teqstSi sityvebi, romlebic iwereba<br />
ori m-Ti (tomma), ori s-Ti (tanisamoss), ratom iwereba aq ori m? ori s? moZebneT<br />
is sityvebi, romelTa marTlwarmoTqma <strong>da</strong> marTlwera erTmaneTs ar emTxveva<br />
(avad, avadmyofoba, <strong>da</strong>ayovnebs, ekvro<strong>da</strong>...)<br />
2. martivi miznobrivi teqstis Seqmna _ moswavleebi ecnobian gancxadebis<br />
Sinaarss; wesebs, romelTa mixedviTac un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iweros igi; ra <strong>da</strong> ra nawilebisagan<br />
Sedgeba (vis miemarTeba igi, vin wers am gancxadebas, ZiriTadi teqsti, xelis<br />
mowera, TariRi), sad, furclis romel mxares iwereba esa Tu is nawili... nimuSis<br />
mixedviT moswavleebi Tava<strong>da</strong>c qmnian analogiur teqstebs (<strong>da</strong>valeba #4).<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 4 , IV 6 , IV 8 , IV 9 , IV 10 , IV 11 , IV 14<br />
163
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
Cesterfildis `mamis werili cxra wlis vaJiSvils~,<br />
sakomunikacio teqstis ageba<br />
nj{ofcj<br />
_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ wakiTxulis Sefaseba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba<br />
_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ sakomunikaco teqstis ageba <strong>da</strong> wera (werili axlobels)<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavleebi kiTxuloben <strong>da</strong> aanalizeben teqsts<br />
_ afaseben wakiTxuls, akeTeben <strong>da</strong>skvnebs, asabuTeben sakuTar azrs<br />
_ gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss<br />
_ ageben martiv sakomunikacio teqsts (werili axlobels)<br />
_ weren<br />
I. gakveTilis msvleloba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli svams SekiTxvas _ Tu miuweriaT<br />
rodesme werili axloblisaTvis <strong>da</strong> ra saSualeba gamouyenebiaT amisaTvis (fosta,<br />
eleqtrofosta), fostiT gagzavnisas ra aris saWiro (konverti, romelsac<br />
aucileblad aqvs marka), ris miTiTebaa aucilebeli (misamarTis), rogor iwyeben<br />
werilis weras, rogor amTavreben, Tu uTiTeben TariRs... Seswavlili nawarmoebi<strong>da</strong>n<br />
(`marko polos mogzauroba”) ixseneben, romel qveyanaSi gamoiyenes pirvelad<br />
fosta werilebis gasagzavnad (CineTSi), romel saukuneSi (XIII)...<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: grafi Cesterfildi _ XVIII saukunis ingliseli<br />
sazogado moRvawe, ukv<strong>da</strong>veba moipova Tavisi epistolaruli memkvidreobiT _ erTader-<br />
Ti vaJiSvilis, filipisadmi, miwerili werilebiT. werilebSi avtori vrclad msjelobs swavlaaRzrdis<br />
sakiTxebze, romlebic dResac ar kargaven aqtulaobas. imd<strong>ena</strong>d popularuli iyo misi<br />
Sexedulebebi, rom mis werilebSi gamoTqmul aRzrdis sakiTxebze momdevno xanebSi pe<strong>da</strong>gogiuri<br />
skolis Seqmnac ki scades.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ maswavlebeli klass gamometyvelebiT<br />
ukiTxavs Cesterfildis Txzulebas `werili cxra wlis vaJiSvils”. yuradReba<br />
eqceva gamometyvelebiT kiTxvas _ teqsti monologuria <strong>da</strong> <strong>da</strong>mrigeblobiTi<br />
xasiaTis, amitom un<strong>da</strong> SeirCes saTando intonacia <strong>da</strong> tempi, kiTxvisas logikuri<br />
164
<strong>da</strong> fsiqologiuri maxvilebiT un<strong>da</strong> gamoiyos gansakuTrebiT mniSvnelovani frazebi.<br />
gaanalizdeba, ra aris am werilis mizani (vaJiSvilis <strong>da</strong>rigeba), werilis mixedviT,<br />
riT aRwevs niWieri kaci mizans (sistematuri muSaobiTa <strong>da</strong> gulisyuriT),<br />
raze swuxs mama (mis Svils gulisyuri aklia), ra rCevas aZlevs (<strong>da</strong>agrovos misma<br />
Svilma codnis maragi, sanam saamiso droa), riT SeuZlia a<strong>da</strong>mians <strong>da</strong>imkvidros<br />
adgili sazogadoebaSi (codniTa <strong>da</strong> aRzrdiT), ra aris swavlisaTvis aucilebeli<br />
(niWi, gulisyuri, dro), rasTan aris Se<strong>da</strong>rebuli codnis SeZ<strong>ena</strong> (mosavlian wlebSi<br />
beRelSi marcvleulis S<strong>ena</strong>xvasTan, romelic mousavlian wlebSi gamodgeba), ra<br />
miaCnia mas namdvil codnad (wignebis kiTxva <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebTan urTierToba, codnis<br />
es ori saxe erTmaneTs avsebs), romeli Seswavlili fraza exmianeba am werils<br />
(ilias `arc sul uwignoba varga <strong>da</strong> arc mxolod wignebi<strong>da</strong>m gamoxedva”), romeli<br />
qarTveli mwerlis nawarmoebi gaaxsen<strong>da</strong>T am werilis kiTxvisas (<strong>da</strong>viT guramiSvilis<br />
`swavla moswavleTa”), ra aqvs am or nawarmoebs saerTo...<br />
maswavleblis Semdeg teqsts Cumad kiTxuloben moswavleebi <strong>da</strong> moiniSnaven<br />
im adgils, romelic, maTi azriT, gansakuTrebiT mniSvnelovania; CainiSnaven<br />
im <strong>da</strong>rigebas, romelsac eTanxmebian (an ar eTanxmebian), asabuTeben Tavis azrs<br />
(<strong>da</strong>valeba #1), SeiZleba amas erTgvari diskusiis saxec ki mieces; wakiTxuli werilis<br />
mixedviT cdiloben, <strong>da</strong>axasiaTon werilis adresati <strong>da</strong> adresanti.<br />
Seswavlili teqstis mixedviT weren `mamis rCevas” ( <strong>da</strong>valeba #2).<br />
3. sakomunikacio teqstis ageba _ <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4.<br />
Sedegebis kodi: IV 1 , IV 3 , IV 7 , IV 9 , IV 19 , IV 11<br />
momdevno ori masalis: astrid lingrenis `saubari mamasTan~ (nawyveti<br />
moTxrobi<strong>da</strong>n `yaCaRis asuli ronia”) <strong>da</strong> vaJa-fSavelas leqsis `papiCemis ander-<br />
Zi~ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT, vTavazobT.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />
astrid lingreni _ gamoCenili Svedi sabavSvo mwerali qali, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1907 wels, gar<strong>da</strong>icvala<br />
2002 wels, Targmnilia 85 <strong>ena</strong>ze, gamocemulia 100-ze met qveyanaSi, gansakuTrebuli popularobiT<br />
sargeblobs: `saxuravis bina<strong>da</strong>ri karlsoni~, `pepi grZelwin<strong>da</strong>~, `yaCaRis asuli ronia”...<br />
165
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
revaz inaniSvilis `moxetiale musikosi~,<br />
xelobis aRmniSvneli saxelebi, rTuli sityvebis marTlwera<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ wakiTxulis gaazreba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba<br />
_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ mxatvruli teqstis ageba<br />
_ naweris Casworeba <strong>da</strong> koreqtireba<br />
_ xelobis aRmniSvnel sityvebze <strong>da</strong>kvirveba<br />
_ orTografiuli Cvevebis formireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ gaiazrebs wakiTxuls, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs<br />
_ adgens mokle gegmas teqstis Sinaarsis gadmosacemad<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss mokled <strong>da</strong> vrclad<br />
_ agebs teqsts<br />
_ wers<br />
_ eufleba sakuTari naweris Casworebisa <strong>da</strong> koreqtirebis xerxebs<br />
_ ecnoba xelobis aRmniSvnel sityvebs, iyenebs maT metyvelebaSi<br />
_ varjiSobs kompozitebis marTlwera<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass acnobs teqstis saTaurs<br />
`moxetile musikosi~, sTxovs, gamoTqvan varaudi, vis Sesaxeb iqneba saubari am<br />
teqstSi, Tavisi warmodgeniT <strong>da</strong>axasiaTon moxetiale musikosi, SeiZleba am mizniT<br />
Sedges gonebrivi ieriSis rukac <strong>da</strong> gamoviyenoT jgufuri muSaoba.<br />
2. teqstis kiTxva _ teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi, SeiZleba<br />
gamoviyenoT `pauzebiT kiTxva”; gza<strong>da</strong>gza, kiTxvis procesSive aixsneba gaugebari<br />
sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, gar<strong>da</strong> `sityvaTa salaroSi” axsnili leqsikuri er-<br />
Teulebisa, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi<br />
<strong>da</strong> frazebi:<br />
166
mxned gamoiyurebo<strong>da</strong> _ axalgazrdulad, yoCaRad gamoiyurebo<strong>da</strong><br />
arCevanSi ar Sedio<strong>da</strong> _ ar arCev<strong>da</strong>, sul erTi iyo<br />
saTive RvTis mowyalebad miaCn<strong>da</strong> _ saTiviTac Zalian kmayofili iyo<br />
uSfoTveli ZiliT _ mSvidi ZiliT...<br />
Sedgeba mokle gegmac, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
moxetiale musikosis saqmianoba<br />
xalxis azri moxetiale musikosis Sesaxeb<br />
Sexvedra meSuquresTan<br />
keTili maspinZeli<br />
musikosis ostatoba<br />
bednieri stumar-maspinZeli<br />
3. teqstis analizi _ teqsti jer gaanalizdeba I donis kiTxvebiT:<br />
_ sad cxovrob<strong>da</strong> moxuci mevioline?<br />
_ rogor gamoiyurebo<strong>da</strong> igi?<br />
_ ras saqmianob<strong>da</strong>?<br />
_ ras ambob<strong>da</strong> xalxi mis Sesaxeb?<br />
_ rogor moxv<strong>da</strong> igi meSuquresTan?<br />
_ ras saqmianob<strong>da</strong> meSuqure?<br />
_ ra sityvebiT Seafasa maspinZelma stumris saqmanoba?<br />
momdevno etapze <strong>da</strong>ismis wakiTxulis gaazrebasa <strong>da</strong> Sefasebaze orientirebuli<br />
kiTxvebi:<br />
_ ra zemoqmedeba moaxdina musikam meSuqureze? (moixibla musikiT _ igi<br />
sulganabuli usmen<strong>da</strong> <strong>da</strong> iseTi Tvalebi hqon<strong>da</strong>, rom meviolinem meore <strong>da</strong> mesame<br />
melodiac <strong>da</strong>ukra).<br />
_ ratom iyo es orive a<strong>da</strong>miani ramdenime wuTiT yvelaze bednieri am qveyanaze?<br />
ram mohgvaraT maT es grZnoba? (orive saWiro saqmes akeTeb<strong>da</strong>, orives sixaruli<br />
mohqon<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebisaTvis).<br />
_ musikosis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? (igi Sromismoyvarea _ Zalze<br />
uyvars Tavisi saqme, ukravs kargad, ar erideba arc fizikur Sromas <strong>da</strong> amis gamo<br />
fizikura<strong>da</strong>c Zlieria; keTilia _ uxaria, msmenels sixarulsa <strong>da</strong> kmayofilebas<br />
rom aniWebs; ar aris xarbi <strong>da</strong> fulis moyvaruli, mcirediTac kmayofilia...);<br />
meSuquris ra Tvisebebi Cans? (cota ukmexia, mrisxaned gamoiyureba, ar uyvars<br />
bevri laparaki, magram keTilia _ stumars Tavisi lukma gaunawila; Sromismoyvarea<br />
_ keTilsindisierad asrulebs Tavis saqmes, aqvs sxvisi Sromisa <strong>da</strong> garjis<br />
<strong>da</strong>fasebis unari; gaunaTlebelia _ ver mixv<strong>da</strong> ra iyo violino, magram aqvs<br />
musikis mosmenisa <strong>da</strong> aRqmis niWi...), ra aqvs am or gmirs saerTo (orive martoa am<br />
qveyanaze, orive Tavisi saqmis ostatia, orive saocrad keTilia, orives udides<br />
bednierebas aniWebs sxvisi <strong>da</strong>xmareba...),<br />
klass SeiZleba sadiskusiod SevTavazoT Temebi:<br />
a) musikosis saqmanobas sxva<strong>da</strong>sxva Sefasebas aZleven. xalxis romeli mosazrebaa<br />
swori?<br />
b) vin ufro saWiro saqmes akeTebs _ musikosi Tu meSuqure?<br />
teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />
167
3. wera _ werilobiT Sedgeba mokle gegma (<strong>da</strong>valeba #1), am gegmis mixedviT<br />
werilobiT gadmoscemen teqstis mokle Sinaarss (<strong>da</strong>valeba #2), aseve vTavazobT<br />
sawerad Tavisufal Temas: `ratom <strong>da</strong>xetialob<strong>da</strong> musikosi~, moswavleebma<br />
am teqsts Tavad un<strong>da</strong> SeurCion saTauri, Seadginon gegma, weris <strong>da</strong>mTavrebisas<br />
erTxel kidev waikiTxon, Caasworon SemCneuli Secdomebi <strong>da</strong> mxolod amis Semdeg<br />
moaxdinon misi prezentacia.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
a) xelobis aRmniSvnel sityvebze <strong>da</strong>kvirveba_ erTmaneTs Seupirispirdeba<br />
sityvaTa ori rigi; akvirdebian, ras gamoxatavs pirvel svetSi Camowerili<br />
arsebiTi saxelebi (usulo sagans, <strong>da</strong>esmiT kiTxva ra?), meore svetSi Camowerili<br />
arsebiTi saxelebi (sulier sagans, aRniSnaven xelobas, <strong>da</strong>esmiT kiTxva vin?),<br />
varjiSoben xelobis aRmniSvneli saxelebis miRebaze, SeiZleba <strong>da</strong>vakvirvoT<br />
mawarmoebel TavsarT-bolosarTze (me- . . . -e).<br />
b) rTuli sityvebis marTlweraze varjiSi _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 6 , IV 7 , IV 10 , IV 11 , IV 12 , IV 13<br />
168
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
goderZi Coxelis `mgeli~, arsebiTi saxelis jgufebi<br />
Sinaarsis mixedviT (sakuTari <strong>da</strong> sazogado,<br />
geografiuli <strong>da</strong> sa<strong>da</strong>urobis saxelebi)<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ arsebiTi saxelis Sinaarsobriv jgufebze <strong>da</strong>kvirveba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />
_ gadmoscems mis Sinaarss<br />
_ martivad axasiaTebs literaturul personaJs<br />
_ wers<br />
_ agrZelebs Seswavlil literaturul nawarmoebs<br />
_ akvirdeba arsebiTi saxelis jgufebs Sinaarsis mixedviT (sakuTari <strong>da</strong> sazogado,<br />
geografiuli <strong>da</strong> warmomavlobis saxelebi)<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba: am etapis <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi: teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde gamometyvelebiT<br />
kiTxulobs maswavlebeli, Semdeg nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi, gza<strong>da</strong>gza<br />
xsnian ucnob leqsikur erTeulebs <strong>da</strong> adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />
aseT saxes miiRebs:<br />
a) mglis gaWirveba<br />
b) gamixar<strong>da</strong>s ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />
g) a<strong>da</strong>miani exmareba mgels<br />
e) sikeTis ymuili...<br />
teqsti gaanalizdeba Semdegi kiTxvebis saSualebiT:<br />
_ vin aris gamixar<strong>da</strong>? sad cxovrobs igi?<br />
_ ratom wavi<strong>da</strong> igi mgelTan?<br />
_ ra sityvebiT gaacila igi colma?<br />
169
_ rogor <strong>da</strong>exmara gamixar<strong>da</strong> mxecs?<br />
_ rogor gamoxata mgelma Tavisi madliereba?<br />
_ ra sadRegrZelos ambobs gamixar<strong>da</strong>? vis adRegrZelebs igi?<br />
_ Tqveni azriT, ratom endoba mgeli gamixar<strong>da</strong>s?<br />
_ gamixar<strong>da</strong>s ra Tvisebebi Cans teqstSi? (keTilia, mgelic ki ebraleba <strong>da</strong><br />
mis <strong>da</strong>saxmareblad midis; uSiSaria_ iaraRi ar miaqvs Tan...)<br />
_ ramd<strong>ena</strong>d <strong>da</strong>majereblad SeiZleba miviCnioT teqstSi aRwerili ambavi? (es<br />
sakiTxi sadiskusiod SeiZleba SevTavazoT klass)<br />
_ ra sityvebiT amTavrebs mwerali Txrobas?<br />
_ Tqveni azriT, ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis? (sikeTis <strong>da</strong>naxva<br />
mgelsac ki SeuZlia...)<br />
_ rogor fiqrobT, ramd<strong>ena</strong>d sworad aqvs teqsts saTauri SerCeuli? Sei-<br />
Zleba Tu ara sxva saTauri SevurCioT mas?<br />
_ SeiZleba Tu ara gavagrZeloT es ambavi? Tqven rogor gaagrZelebT?<br />
werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2.<br />
moswavleebi TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. sazogado <strong>da</strong> sakuTari saxelebi:<br />
_ ra hqvia nawarmoebis mTavar gmirs?<br />
_ rogor fiqrobT, ratom SeurCia mweralma Tavis gmirs es saxeli? raze<br />
migvaniSnebs amiT? <strong>da</strong>asaxeleT a<strong>da</strong>mianTa sxva saxelebic, romlebic adre Seswavlil<br />
teqstebSi SegxvedriaT.<br />
_ sad xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba? (sofelSi, romlis saxelia Coxi)<br />
_ ra mdinare Camoudis am sofels? (mdinare aragvi)<br />
_ <strong>da</strong>asaxeleT TqvenTvis cnobili sxva mdinareebis saxelwodebebic.<br />
_ ra hqvia mTas, sai<strong>da</strong>nac mglis ymuili ismis? (sakidobnois mTa)<br />
_ <strong>da</strong>asaxeleT TqvenTvis cnobili sxva mTebis saxelwodebebi.<br />
eZleva <strong>da</strong>skvna sazogado <strong>da</strong> sakuTari saxelebis Sesaxeb. sruldeba <strong>da</strong>valeba<br />
#3.<br />
2. sa<strong>da</strong>urobis aRmniSvneli saxelebi:<br />
_ soflis saxelwodebaa Coxi, mwerali ki gvarad Coxelia, rogor fiqrobT,<br />
raze migviTiTebs es gvari? (mwerali am sofli<strong>da</strong>n aris).<br />
_ Tqveni azriT, sa<strong>da</strong>uria rusTaveli? raze migviTiTebs es saxeli?<br />
_ awarmoeT sa<strong>da</strong>urobis aRmniSvneli sityvebi Semdegi saxelebi<strong>da</strong>n:<br />
Tbilisi _<br />
quTaisi _<br />
qarTli _<br />
SeiZleba klasi <strong>da</strong>vakvirvoT sa<strong>da</strong>urobis aRmniSvnel -el sufiqszec.<br />
sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 4 , IV 6 , IV 7 , IV 8 , IV 10 , IV 12<br />
170
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
otia ioselianis `rogor mokv<strong>da</strong> muria~, teqstis<br />
konstruireba, sityvis semantika (relatiuri sinonimebi)<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />
_ personaJebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba<br />
_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba, kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ teqstis ageba saTauris mixedviT<br />
_ relatiur sinonimebze <strong>da</strong>kvirveba (terminis gareSe)<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />
_ gaiazrebs wakiTxuls, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs <strong>da</strong> asabuTebs Tavis azrs<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />
_ varjiSobs sxva<strong>da</strong>sxva pirSi (I <strong>da</strong> III) Txrobaze<br />
_ wers<br />
_ iyenebs teqstis koreqtirebisa <strong>da</strong> Casworebis martiv strategiebs<br />
_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad, individualurad<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am mizniT klass SeiZleba jgufuri muSaobisaTvis<br />
SevTavazoT saTauri teqstisaTvis: `a<strong>da</strong>mianis oTxfexa megobrebi”. mofiqrebisaTvis<br />
eZlevaT ramdenime wuTi, pasuxebis prezentacia <strong>da</strong> Sefaseba xdeba klas-<br />
Si.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ (teqsti or nawilad aris gayofili. sasurvelia,<br />
es nawilebi cal-calke <strong>da</strong>muSavdes). teqsti ikiTxeba nawil-nawil, gza<strong>da</strong>gza<br />
aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, Sedgeba gegmac, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />
aseT saxes miiRebs:<br />
murias gauCinareba<br />
bavSvis wuxili<br />
muriasa <strong>da</strong> cofiani nagazis orTabrZola<br />
murias mkurnaloba<br />
murias erTguleba<br />
oTxfexa megobris Zebna<br />
murias sikvdili<br />
teqsti gaanalizdeba sxva<strong>da</strong>sxva donis _ gagebaze, analizsa <strong>da</strong> Sefasebaze<br />
171
orientirebuli _kiTxvebiT:<br />
_ ratom wuxs biWi?<br />
_ ratom ar SeuSin<strong>da</strong> igi cofian ZaRls?<br />
_ ra ga<strong>da</strong>wyvites soflelebma?<br />
_ vin uSvela murias?<br />
_ rogor mkurnalob<strong>da</strong> babua murias?<br />
_ rodis misca man SviliSvils ZaRlTan miaxloebis neba?<br />
_ ratom wavi<strong>da</strong> muria Sini<strong>da</strong>n?<br />
_ rogor mokv<strong>da</strong> muria?<br />
_ ramd<strong>ena</strong>d gaamarTla babuas mkurnalobis meTodma?<br />
_ moxucis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? <strong>da</strong>asabuTeT teqstis mixedviT<br />
<strong>da</strong> waikiTxeT saTanado adgilebi.<br />
_ vin mogviTxrobs teqstSi gadmocemul ambavs? ra SegiZliaT TqvaT mis<br />
Sesaxeb? waikiTxeT teqsti<strong>da</strong>n saTanado adgilebi.<br />
_ Tqveni azriT, ramd<strong>ena</strong>d swori iyo mezoblis ga<strong>da</strong>wyvetileba _ moekla<br />
muria?<br />
_ ramd<strong>ena</strong>d sworad migaCniaT babuas ga<strong>da</strong>wyvetileba _ ar moklas es<br />
ZaRli?<br />
_ sad xdeba nawarmoebSi aRwerili moqmedeba? vin <strong>da</strong> vin arian moqmedi pirebi?<br />
romeli gmirebi arian aq mTavari?<br />
_ Tu Cans teqstSi mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba momx<strong>da</strong>ri ambisadmi? <strong>da</strong>asabu-<br />
TeT.<br />
moswavleebi winaswar Sedgenili gegmis mixedviT gadmoscemen teqstis Sinaarss,<br />
yuradReba maxvildeba III pirSi Txrobaze.<br />
teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />
aqve wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />
saSinao <strong>da</strong>valebad umjobesia, SevTavazoT <strong>da</strong>valeba #2.<br />
3. teqstis konstruireba _ moswavleebi ori SeTavazebuli saTauri<strong>da</strong>n<br />
irCeven erT-erTs (<strong>da</strong>valeba #3) <strong>da</strong> ageben teqsts.<br />
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ moswavleebi akvirdebian, romel pirSia<br />
teqstSi Txroba, ixseneben amave avtoris sxva nawarmoebebsac, sa<strong>da</strong>c aseve I pir-<br />
Sia Txroba <strong>da</strong> cdiloben gaarkvion, ratom mimarTavs am xerxs avtori ase xSirad<br />
(raTa Txroba ufro uSualo iyos, mweralma ufro advilad <strong>da</strong>amyaros urTier-<br />
Toba mkiTxvelTan, ufro zustad gviTxras Tavisi saTqmeli...).<br />
2. sityvis mravalmniSvnelianobaze <strong>da</strong>kvirveba _ sityva `joxis” ramdenime<br />
Sesatyvisi arsebobs qarTulSi, erT-erTi maTgani _ xelketi_ teqstSiac<br />
aris gamoyenebuli, ecnobian sxva leqsikur erTeulebsac (saxelmZRv. gv. 144). am<br />
codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV 3 , IV 4 , IV 6 , IV 7 , IV 10 , IV 11 , IV 12<br />
172
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
merab elioziSvilis `sakuTar budeSi <strong>da</strong>tyvevebuli~,<br />
erTcnebiani kompozitebi, frinvelTa naSierTa saxelebi<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />
_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />
_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ teqstis ageba an<strong>da</strong>zis mixedviT<br />
_ punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />
_ rTuli sityvebis (erTcnebiani kompozitebis) marTlwera<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />
_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss vrclad <strong>da</strong> mokled winaswar Sedgenili<br />
gegmis mixedviT<br />
_ qmnis teqsts an<strong>da</strong>zis mixedviT<br />
_ wers<br />
_ iyenebs codnis Sefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis formebs<br />
_ eufleba orTografiulsa <strong>da</strong> punqtuaciur Cvevebs<br />
_ ecnoba axal leqsikur erTeulebs <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs maT<br />
I. teqstze muSaoba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ elioziSvili merab, Tanamedrove qarTveli<br />
mwerali <strong>da</strong> dramaturgi, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1934 wels cxinvalSi, <strong>da</strong>amTavra Tsu aRmosavleTmcodneobis<br />
fakulteti 1957 wels, pirveli moTxrobebi gamoaqveyna Jurnal `ciskarSi” 1958 wels, pirveli<br />
krebuli `molodini” _ 1961 wels, avtoria moTxrobaTa krebulebisa: `didedebi <strong>da</strong> SviliSvilebi”<br />
(1964 w), `beberi mezurneebi” (1968 w), `Zmano kaxelno” (1975 w)... misi piesebi: `araferi~, `<strong>da</strong>Tvebi~,<br />
`beberi mezurneebi~, `berikoni”... warmatebiT idgmebo<strong>da</strong> <strong>qarTuli</strong> Teatris sc<strong>ena</strong>ze. mas<br />
ekuTvnis agreTve kinosc<strong>ena</strong>rebi filmebisaTvis; `TeTri qaravani”(1963 w, reJisori e. Sengelaia),<br />
`didi mwvane veli” (1967 w, reJ. T. kokoCaSvili), `didedebi <strong>da</strong> SviliSvilebi” (1969 w, reJ. n. mWedliZe),<br />
`beberi mezurneebi” (1973 w, reJ. T. kvaWaZe). amJamad eweva sasuliero moRvaweobas.<br />
173
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts pauzebiT kiTxuloben moswavleebi:<br />
I pauza: `ara, _ Tavi gaiqnia dide<strong>da</strong>m~, II pauza: `... erTgulebiT kvebav<strong>da</strong><br />
bartyebs~, III pauza `... jer kidev iynen, <strong>da</strong>izrdebian~, IV pauza `... mindvrisaken<br />
mousves~, V pauza: `... ara <strong>da</strong> sulac Cemi iqneba”... TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebi<br />
gamoTqvamen varauds movl<strong>ena</strong>Ta Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb <strong>da</strong> teqstis<br />
wakiTxvis Semdeg u<strong>da</strong>reben mas avtoriseul variants. nawil-nawil kiTxvis procesSi<br />
aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebic.<br />
moswavleebi kvlav kiTxuloben teqsts <strong>da</strong> asaTaureben TiToeul azrobrivad<br />
<strong>da</strong>srulebul monakveTs, adgenen gegmas mokle Sinaarsis gadmosacemad,<br />
romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />
gvirilebis krefa<br />
mindorSi siarulis namdvili mizezi<br />
biWebis ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />
Cxubi<br />
<strong>da</strong>gvianebuli sinanuli<br />
teqsti gaanalizdeba Semdegi kiTxvebis saSualebiT:<br />
_ sad <strong>da</strong>rbodnen biWebi?<br />
_ ra iyo dide<strong>da</strong>s ukmayofilebis mizezi?<br />
_ ratom <strong>da</strong>rbodnen biWebi mindorSi?<br />
_ ra ga<strong>da</strong>wyvites maT?<br />
_ ratom ver mifrinavdnen mwyris CoCrebi Tbili qveynebisaken?<br />
_ raze wakamaTdnen biWebi?<br />
_ ra SeemTxvaT <strong>da</strong>tyvevebul bartyebs?<br />
_ vin iyo <strong>da</strong>mnaSave bartyebis <strong>da</strong>RupvaSi?<br />
_ rodis igrZnes biWebma sakuTari <strong>da</strong>naSauli?<br />
_ <strong>da</strong>axasiaTeT Tengo <strong>da</strong> zura, maTi ra Tvisebebi Cans? <strong>da</strong>asabuTeT teqstis<br />
mixedviT.<br />
_ Tu Cans nawarmoebSi mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba momx<strong>da</strong>risadmi? iwonebs Tu<br />
kicxavs biWebis moqmedebas? sad, romel sityvebSi Cans es? (`an ki ra eTqmo<strong>da</strong>T?!<br />
<strong>da</strong>mnaSaveni iyvnen oriveni”).<br />
_ rogoria Tqveni <strong>da</strong>mokidebuleba teqstSi aRwerili ambisadmi? <strong>da</strong>asabu-<br />
TeT Tqveni azri.<br />
romeli Seswavlili nawarmoebi gagaxsen<strong>da</strong>T am moTxrobis kiTxvisas?<br />
_ ra an<strong>da</strong>za gagaxsen<strong>da</strong>T? (`asjer gazome <strong>da</strong> erTxel gaWeri”).<br />
_ Tqveni azriT, rac biWebma Caidines, <strong>da</strong>naSuli iyo Tu Secdoma?<br />
_ rogor fiqrobT, rogor moiqceodnen am ambis Semdeg Tengo <strong>da</strong> zura? xom<br />
ar SegiZliaT gaagrZeloT es ambavi?<br />
sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2.<br />
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss rogorc vrclad, ise _ mokled.<br />
174
II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />
1. naSierTa saxelebis gacnoba _ teqstSi naxsenebia sityva CoCori, romelic<br />
am SemTxvevaSi aRniSnavs mwyris naSiers, moswavleebi ecnobian frinvelTa na-<br />
Sierebis sxva saxelwodebebsac (sax. gv. 147) <strong>da</strong> am codnis gamoyenebiT asruleben<br />
#3 <strong>da</strong>valebas.<br />
2.rTuli sityvebis marTlweraze <strong>da</strong>kvirveba _ sax. gv. ????.<br />
3. punqtuaciuri Cvevebis formireba _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 5 , IV 6 , IV 7 , IV 10 , IV 13 , IV 14<br />
175
hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />
sergo kldiaSvilis `soflis gzaze saqarTveloSi~,<br />
teqstis ageba, misi koreqtireba<br />
nj{ofcj<br />
_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />
_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />
_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris strategiebis <strong>da</strong>ufleba: teqstis ageba saTauris<br />
mixedviT, misi Casworeba <strong>da</strong> koreqtireba<br />
brujwpcfcj<br />
_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />
_ akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss TxrobiT <strong>da</strong> werilobiT<br />
_ eufleba kiTxvisa <strong>da</strong> weris strategiebs<br />
_ kritikulad akvirdeba sxvaTa metyvelebas <strong>da</strong> cdilobs maTs metyvelebaSi<br />
SemCneuli Secdomebis <strong>da</strong>fiqsirebasa <strong>da</strong> gasworebas<br />
gakveTilis msvleloba<br />
1. kiTxvisaTvis mzadeba: maswavlebeli <strong>da</strong>faze wers sityvebs: `stumari~,<br />
`maspinZeli” <strong>da</strong> moswavleebs avalebs am sityvebis gamoyenebiT Seadginon teqsti.<br />
am dros SeiZleba gamoviyenoT jgufuri muSaoba.<br />
2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi_ teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde gamometyvelebiT<br />
kiTxulobs maswavlebeli, <strong>da</strong>svams ramdenime sakontrolo, ganmazogadebel kiTxvas:<br />
_ weliwadis romeli droa aRwerili am teqstSi?<br />
_ romeli <strong>qarTuli</strong> tradiaciaa aRwerili masSi?<br />
teqsts ganmeorebiT nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi, gza<strong>da</strong>gza, kiTxvis<br />
procesSi, aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. amis Semdeg maswavleblis<br />
miTiTebiT erTxel kidev kiTxuloben teqsts Cumad, yofen mas calkul monakveTebad<br />
<strong>da</strong> adgenen gegmas, pasuxebis prezentacia <strong>da</strong> Sefaseba xdeba klasSi.<br />
teqsti gaanalizdeba Semdegi kiTxvebis <strong>da</strong>xmarebiT:<br />
_ rogor aris aRwerili teqstSi ucxo mosaxlis ezo? maspinZeli?<br />
_ rogor gaumaspinZldnen ucxo stumars ucnobi maspinZlebi?<br />
_ ra ganwyoba <strong>da</strong>eufla mwerals, roca ucnobi maspinZlis ezo <strong>da</strong>tova?<br />
176
_ ram <strong>da</strong>ay<strong>ena</strong> igi aseT xasiaTze?<br />
_ waikiTxeT teqsti<strong>da</strong>n is adgili, sa<strong>da</strong>c mwerlis ganwyoba aris aRwerili<br />
(`ra <strong>da</strong>mRlis viaro wmin<strong>da</strong> qarTul miwaze, ra <strong>da</strong>mRlis vucqiro Cemi qveynis casa<br />
<strong>da</strong> mzes! amaze didi sikeTe ra vinatro!”).<br />
_ maspinZlebis ra Tvisebebi Cans teqstSi? <strong>da</strong>asabuTeT teqstis mixedviT<br />
(isini Sromismoyvareni arian _ ezo kargad aqvT movlili; <strong>da</strong>uzarelni _ qali-<br />
Svili wylis mosatanad wyaroze gaiqca; berikaci keTilmosaubrea _ ucxo stumars<br />
nacnobiviT gauba saubari, guluxvebi arian _ stumars SesaniSnavad gaumaspinZldnen...).<br />
_ romel qarTul tradiaciazea saubari teqstSi? ramd<strong>ena</strong>d misaRebia<br />
TqvenTvis ucxo a<strong>da</strong>mianis gamaspinZleba? sxva romel qarTul tradiciebs gaixsenebT<br />
kidev? romeli <strong>qarTuli</strong> tradicia mogwonT yvelaze metad? Tqven Tu<br />
icavT romelime tradicias?<br />
_ sad xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba?<br />
_ Tqveni azriT, Tu aris amis Sesaxeb miniSnebebi teqstSi?<br />
_ rogor fiqrobT, ratom ar asaxelebs mwerali am soflis saxelwodebas?<br />
(aseTi ambavi yvela qarTul sofelSi SeiZlebo<strong>da</strong>, rom momx<strong>da</strong>riyo).<br />
teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia b)<br />
3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi jer TxrobiT, Semdeg ki<br />
werilobiT (<strong>da</strong>valeba #2) gadmoscemen teqstis Sinaarss. yuradReba maxvildeba<br />
III pirSi Txrobaze.<br />
4. teqstis ageba _ moswavleebi SemoTavazebuli saTaurebi<strong>da</strong>n irCeven erTerTs<br />
(<strong>da</strong>valeba #2), ixseneben teqstis agebisa <strong>da</strong> koreqtirebis ZiriTad strategiebs<br />
(saTauris gaazreba, gegmis Sedg<strong>ena</strong>, `Savad” wera, weris <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg<br />
<strong>da</strong>werilis ga<strong>da</strong>kiTxva <strong>da</strong> SemCneuli Secdomebis Casworeba, `TeTrad” wera, prezentacia,<br />
urTierTSefaseba <strong>da</strong> TviTSefaseba, SeniSvnebis gaTvliswineba momavlisaTvis...)<br />
<strong>da</strong> iwyeben weras (<strong>da</strong>valeba #2).<br />
5. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba _ moswavleebi ecnobian `aqtivobebis<br />
rveulSi” <strong>da</strong>xazul sqemas (<strong>da</strong>valeba #3): vin Tqva, ra Tqva, rogor un<strong>da</strong> eTqva?<br />
maswavlebelTan erTad SeaqvT masSi ramdenime nimuSi (mag. vin Tqva? _ mweralma,<br />
ra Tqva? _ Semoraguli, rogor un<strong>da</strong> eTqva? _ SemoRobili...). es <strong>da</strong>valeba maT<br />
eZlevaT mTeli zafxulisaTvis.<br />
Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 5 , IV 7 , IV 8 , IV 10 , IV 12 , IV 13<br />
177
Semdgomi masalis: muxran maWavarianis `dRe moiwevs kriala” _ <strong>da</strong>gegmavas<br />
maswavlebels vandobT, vTavazobT mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias mwerlis Sesaxeb.<br />
<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ muxran maWavariani, Tanamedrove poeti,<br />
<strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1929 w, sof. argveTSi, saCxeris r-nSi, 1954 wels <strong>da</strong>amTavra Tsu filologiis fakulteti,<br />
1967-1984 wlebSi iyo Jurnal `pioneris~, xolo 1982-1992 wlebSi Jurnal `saunjis” mTavri redqtori,<br />
pirveli leqsebi 1952 wels gamoaqveyna, 1958 wels gamovi<strong>da</strong> poetis ori krebuli: `wiTeli<br />
mze <strong>da</strong> mwvane balaxi” <strong>da</strong> `siCume uSenod~, romelic iTargmna rusul <strong>ena</strong>ze <strong>da</strong> 1959 wels poets moutana<br />
didi aRiareba _ axalgazrdobis msoflio VII festivalis laureatis wodeba. poetis mTeli<br />
Semoqmedeba <strong>da</strong>fuZnebuli patriotizmze, samSoblos siyvaruliTaa STagonebuli misi yoveli<br />
leqsi, mis poezias xSirad axlavs maJoruli, mxne ganwyoba, rac winamdebare leqsisTvisac aris<br />
<strong>da</strong>maxasiaTebeli.<br />
178
saxelmZRvanelo gankuTvnilia<br />
III klasis moswavleTaTvis,<br />
Sedgenilia `erovnuli saswavlo<br />
gegmis~ mixedviT.<br />
sakiTxav masalaze muSaobas mWidrod<br />
ukavSirdeba enobriv-logikur<br />
savarjiSoTa sistema, romelic<br />
uzrunvelyofs ZiriTadi sametyvelo<br />
unar-Cvevebis <strong>da</strong>uflebas.<br />
warmodgenili saswavlo masala<br />
emsaxureba moswavleTa SemecnebiT<br />
aqtivizacias, amave dros<br />
SesaZleblobas aZlevs Semoqmed<br />
maswavlebels gamoiyenos swavlebis<br />
interaqtiuri meTodebi.<br />
saswavlo kompleqti moicavs<br />
`moswavlis wigns~, `maswavleb- `maswavleb-<br />
lis wigns~, `moswavlis aqtivobebis<br />
rveuls~, Tematuri gakveTilebis<br />
krebuls - `wignis samyaro~.