You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Modelo riba portada: Annelies Hayer<br />
(ganadó promoshon riba Facebook)<br />
Yüni 2013<br />
Kon abo lo sobreviví un bida independiente? \\<br />
Kua direkshon mi tin ku sigui?\\ Kòrsou, Costa Rica òf<br />
Hulanda \\ TrendyJobs 2013\\ Shoppinglist pa bekadonan<br />
\\ Bula prepará ku SSC \\ Scholarship di Girobank i mas!!!
2<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine página<br />
Nazjirah Bito Shurayne Fenny<br />
Angelo Engelhart Ebony-Gwenn Martis<br />
Brianna-Gwenn Martis<br />
Cheyenne Felizie<br />
Janella Mook<br />
Sian Adoptie<br />
Laurys Leander Trisha Passial<br />
* 4 you-<strong>th</strong> stylists<br />
Vinanshely Bonovasia & Ed Ansano<br />
Ainda mi ta kòrda e ola di emoshon ku tabata<br />
kore den mi paden miéntras mi tabata<br />
prepará mi maletanan, i e anochinan largu<br />
i pensativo. E manera kon mi barika tabata<br />
hasi yen kos straño durante mi último dianan<br />
aki na Kòrsou i kon mi imaginashon<br />
no tabata duna mi un chèns!<br />
“Kon bida na Hulanda lo ta?<br />
E yùfrou i menernan lo ta lif?<br />
Lo ta fásil pa krea amigu i amiga?<br />
Lo mi logra mi meta?<br />
Porfin lo mi tin mi propio kamber!<br />
Porfin mi por ta independiente di mami i<br />
papi! Pero warda! Ta kon ta hala e funchi<br />
atrobe? Esta ko’i baina!” Tur esakinan i mas<br />
tabata zueif den mi kabes, i no laga nos<br />
papia mes di e posibel kontestanan!<br />
> Publikadó<br />
Fundashon Ban Komuniká<br />
> Kordinashon i diseño gráfiko<br />
Passaat Graphic & Web Design:<br />
Monique Rosalina /<br />
Ramon van Geest<br />
T: 5999 - 465 7266<br />
E: 4you-<strong>th</strong>@passaatdesign.com<br />
> Hefe di redakshon<br />
Practical Business Solutions:<br />
Jefka Mar<strong>th</strong>a-Alberto /<br />
Vinanshely Bonovasia /<br />
Sidalina Bleeker<br />
> Portrèt riba portada<br />
CW photography: Carlo Wallé<br />
> Aviso<br />
Madelon Oldeman, T: 465 7266<br />
E: madelon@passaatdesign.com<br />
Ku un sonrisa grandi riba mi kara i ku hopi<br />
determinashon mi a bai studia na tera friu.<br />
Bida ayariba no tabata fásil, e tabatin su<br />
retonan pisá. Pero e tabatin tambe su momentunan<br />
dushi i agradabel.<br />
Momentunan di kresementu i di éksito! I ku<br />
perseveransia mi a logra, i mi a logra muchu<br />
mas di loke mi a spera. Mi logro di mas<br />
grandi ta e echo ku mi por a hasi mi mayornan<br />
orguyoso, dia ku mi a bin bèk ku mi<br />
diploma den mi man. Esakinan ta momentunan<br />
di mi bida ku nunka lo mi lubidá!<br />
Send from Jefka’s iPad!<br />
> Imprenta: Hi-Printing<br />
> Kantidat: 8.000 ehemplar<br />
> Publikashon: 10x pa aña<br />
> Facebook:<br />
4 YOU-TH MAGAZINE<br />
> Finansiadó pa e edishon <strong>#4</strong><br />
Ministerie van Sociale<br />
Ontwikkeling, Arbeid en Welzijn<br />
Kon abo lo sobreviví<br />
un bida independiente?<br />
> Na dado momentu nos tur ta bira independiente, sea ta den kas di nos<br />
mayornan òf riba bo mes. E kambio aki por hinka hopi di nos den un estado insigur.<br />
Tin diferente área ku bo tin ku tene kuenta<br />
kuné manera bo estado finansiero, sosialemoshonal,<br />
akadémiko, i bo salú.<br />
Esun di mas importante ta bo estado sosialemoshonal,<br />
ya ku e por bira un reto riba<br />
su mes. Sinembargo no ta difísil pa tene bo<br />
mes kontentu. Bo ta siña disfrutá di kosnan<br />
chikitu i simpel manera kana den parke, saboriá<br />
un kuminda sukulento, skucha muzik<br />
òf un simpel kòmbersashon ku bo sernan<br />
kerí. Tambe bo por drenta un grupo di baile,<br />
arte, deporte òf praktiká kualkier hòbi. Asina<br />
bo ta amplia bo konosementu i bo sírkulo di<br />
amistat. Hasi kosnan kreativo ku bo gusta<br />
pa asina bo tene bo mes kontentu; esaki ta<br />
importante!<br />
Kòrda ku bo ta un studiante i bo tin ku dediká<br />
sufisiente tempu na bo estudio. No ta<br />
difísil pa ta eksitoso den bo estudio.<br />
Ta eksistí solamente 1 tep di oro: traha un<br />
plan di estudio i tene bo mes na esaki!<br />
Inkorporá tur aktividat no akadémiko den bo<br />
plan i kòrda semper riba tempu liber. Si bo<br />
tene bo mes na e plan aki mi por sigurá bo,<br />
di eksperiensha, ku lo no tin hopi kontratempu<br />
pa loke ta trata skol.<br />
Bo finansa tambe ta dependé di bo planifikashon,<br />
presupuesto. Konta kuantu entrada i<br />
kuantu gastu mensual bo tin i plania na kiko<br />
i kuantu sèn bo kier gasta tur luna. SPAR<br />
TUR LUNA! Maske ta un montante chikí.<br />
Kòrda tambe pa ahustá bo presupuesto tur<br />
luna, asin’aki bo ta tene kuenta ku bo patronchi<br />
di entrada i gastu ku ta kambia tur luna.<br />
Al final, pa loke ta trata bo salú bo tin ku<br />
kòrda ku niun hende no por kuida esaki pa<br />
bo, ta bo propio responsabilidat! Kome<br />
salú, buska ideanan i patronchinan di<br />
kome salú riba Internèt i si bo tin e oportunidat<br />
pa bishita un dietista hasi uso di esaki!<br />
Ehersé un deporte semanalmente, sea<br />
ta bo hòbi òf un deporte ku bo ta hasi pa<br />
tene bo mes salú, djis hasié! Deporte huntu<br />
ku un bon dieta ta loke mas nos mester pa<br />
por keda salú.<br />
Sian Adoptie<br />
3<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página
4<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
My Future Career pa Hóben<br />
My Future Career ta duna tur hóben ku ta deseá guia personal ku ta:<br />
• ofresé nan un chèns riba un futuro felis;<br />
• siña nan konosé nan mes mihó;<br />
• sòru pa nan haña tur tipo di informashon relevante;<br />
• duna nan e oportunidat pa por interkambiá entre otro tarea i<br />
opinion ku otronan;<br />
• yuda nan traha riba nan propio CV à Portafolio à ‘Lifelog’;<br />
nan por keda hasi uso di esakinan den futuro tambe, miéntras<br />
nan ta sigui dal paso den nan karera di skol i karera profeshonal.<br />
Ademas, aki e hóben por:<br />
• hasi tèstnan i diagnóstiko di interes;<br />
• tene kombersashon individual òf den grupo;<br />
• risibí ayudo pa hasi un análisis di su situashon;<br />
• kòmbersá ku studiantenan ku tin eksperensha ku studia i<br />
biba den eksterior;<br />
• laga traha ku un sistema digital ku ta dun’é espasio pa traha i<br />
reakshoná e momentu ku e por òf segun palabrashon;<br />
• risibí ayudo pa buska e mihó forma pa por logra traha riba<br />
e puntonan ku el a indiká ku e ke traha riba;<br />
• risibí guia den su kresementu i<br />
• haña kontesta riba preguntanan ku e (por) tin.<br />
Pa kiko studia den eksterior si<br />
na Kòrsou mes por?<br />
> Fin di aña eskolar ta yegando i hopi ta esnan ku mester tuma desishonnan<br />
importante pa ku nan estudio! Speshalmente e alumnonan den klas di<br />
èksamen. Preguntanan manera: Unda mi ta bai studia? Kiko mi ta bai studia?<br />
Mi por sigui studia aki na Kòrsou mes? Kua skol mi por bai?, ta tormentá nan<br />
di dia i anochi. Hopi hóben no ta konsiente di e posibilidatnan di estudio aki<br />
na Kòrsou. 4 <strong>You</strong>-<strong>th</strong> ke duna nan un man i p’esei nos a hasi un investigashon<br />
chikitu. Aki ta sigui un lista di e universidatnan lokal kaminda bo por sigui<br />
studia ora bo kaba skol sekundario.<br />
University of Curaçao (UNA):<br />
UNA tin hopi estudio (opleiding); por<br />
ehèmpel pa bira yùfrou di skol òf akountent.<br />
Si bo ke haña mas informashon<br />
tokante e skol bo por bishitá nan wèpsait<br />
òf bo por hasi uzo di e oportunidat úniko<br />
di pasa henter un dia na UNA i eksperensiá<br />
un dia komo studiante. E wèpsait di UNA<br />
ta www.una.an. Si bo tin kualke pregunta<br />
bo por manda un e-mail na una@una.an.<br />
Kiko mi ta bai hasi awor?<br />
> My Future Career ta un organisashon ku ta brinda hóbennan<br />
guia tur momentu; sea digital òf personal kaminda ta nesesario<br />
i deseá. E intenshon di e guia aki ta pa duna e hóben klaridat i<br />
yud’é krese, miéntras ku e ta disfrutando di kada paso den e proseso<br />
di desaroyo aki.<br />
My Future Career pa Skol<br />
University of <strong>th</strong>e Dutch Caribean (UDC):<br />
UDC tin diferente estudio den ekonomia<br />
pero tambe lei i deporte. UDC ta un skol<br />
na nivel di HBO. Mas informashon di UDC<br />
bo por haña riba nan wèpsait www.UDC.an<br />
i bo por manda un e-mail na info@udc.an<br />
College of <strong>th</strong>e Dutch Caribean (CDC):<br />
CDC ta un skol na nivel di MBO i e tin<br />
diferente estudio di turismo, atministrashon,<br />
kontabilidat i hopi mas. Por haña hopi informashon<br />
riba nan wèpsait www.collegeof<strong>th</strong>edutchcaribean.com<br />
i tambe por manda un<br />
e-mail ku pregunta na info@CDC.an.<br />
Skolnan tambe ta benefisiá di My Future Career. Dor di hasi uso<br />
di e sistema digital di My Future Career, skolnan por keda aktual,<br />
spar tempu i tòg logra hopi. Ademas por envolví mayor, stazje i<br />
kompanianan pa medio di e sistema aki; i sòru pa informashon riba<br />
‘prikbord’ i den agènda. Tambe por ‘train’ mentor, dekano, ‘IB-er’ i<br />
otronan.<br />
My Future Career pa ‘Freemovers’<br />
Tur studiante ku kier bai hasi un estudio den eksterior i kier bai hasi<br />
esaki riba nan mes, por hasi uso di yudansa di My Future Career<br />
su servisionan; esaki ta enserá entre otro: regla finansiamentu, skol<br />
den eksterior, bibienda i tambe seguro. Ta hasi tur esaki i mas for di<br />
Kòrsou. My Future Career ta organisá tayernan pa mayor i studiante;<br />
asina ta prepará e studiante pa e bai studia den eksterior.<br />
Facebook: studianakorsou<br />
My Future Career<br />
Kontakto: Jealaine Alexander—Wawoe<br />
Adrès: Rodeweg 174, Curaçao<br />
Telefòn: (5999) 462 9299<br />
E-mail: myfuturecareer2013@gmail.com<br />
Instituto pa Formashon den Enfermeria<br />
(IFE): IFE ta un skol dirigí riba salú i bienestar.<br />
Na e skol aki bo por hasi estudio di<br />
enfermeria; tantu pa den kas di ansiano<br />
komo pa den klínikanan. IFE ta un skol<br />
na nivel di MBO. Pa mas informashon di<br />
IFE bo por bishitá nan wèpsait www.ifecuracao.com<br />
òf bo por manda un e-mail na<br />
info@ifecuracao.com<br />
Caribbean International University (CIU):<br />
CIU ta un skol na nivel di HBO kaminda<br />
bo ta haña lès na spañó òf ingles. Na e<br />
skol aki bo por studia turismo, “business<br />
management”, media i hopi mas. Riba e<br />
wèpsait di CIU: www.ciucuracao.org bo<br />
ta haña tur informashon nesesario. Si bo<br />
tin mas pregunta por manda un e-mail na<br />
info@ciucuracao.org<br />
Inter-Continental University of <strong>th</strong>e<br />
Caribbean (ICUC): na ICUC bo por studia tur<br />
loke tin di haber ku turismo, idioma, “management”,<br />
liderazgo i hopi mas.<br />
E skol ta eksistí ku yudansa di Curaçao<br />
Institute for Social & Economic Studies (CU-<br />
RISES). Por haña mas informashon di e skol<br />
i e instituto riba www.icuc.org. Por tuma<br />
kontakto tambe via e e-mail info@icuc.org.<br />
Cheyenne Felizie<br />
Kua direkshon mi<br />
tin ku sigui?<br />
> Eskoho di karera, ta keda algu hopi importante<br />
i determinante pa bo futuro. Na Kòrsou tin<br />
diferente opshon si bo kier skohe pa sigui ku<br />
bo estudio, despues di skol sekundario. Na kontinuashon<br />
ta sigui un skema di diferente estudio<br />
ku bo por sigui na Kòrsou despues di VSBO,<br />
HAVO òf VWO repartí sigun profil i nivel.<br />
VSBO<br />
Turismo<br />
VWO<br />
SBO<br />
HBO<br />
VSBO<br />
Social<br />
HBO<br />
HAVO<br />
VSBO<br />
Téknika<br />
SBO<br />
VWO<br />
HBO<br />
HAVO<br />
VSBO<br />
VSBO<br />
Ekonomia<br />
SBO<br />
HBO<br />
Universidat<br />
SBO<br />
HBO<br />
Kuido, Bienestar<br />
i Edukashon<br />
Despues di un estudio riba nivel di VSBO bo por sigui ku un estudio<br />
na SBO òf HAVO. Despues di SBO bo por sigui ku HBO. Despues<br />
di HAVO bo por sigui ku HBO òf VWO. Despues di VWO terminá bo<br />
estudio riba nivel di VWO bo por sigui ku un estudio na HBO òf<br />
Universidat. Di kada profil tin diferente tipo di estudio ku ta hiba bo<br />
den un sierto direkshon. P’esei ta nesesario pa bo ta bon informá.<br />
Un tep pa kada hóben: skohe e tipo di estudio ku ta pas mas mihó<br />
serka bo di un manera responsabel. E desishon aki lo influensha bo<br />
futuro di forma permanente.<br />
Janella Mook<br />
Remedinan natural pa suavisá<br />
doló di menstruashon.<br />
Ora nos hende muhé yega na e edat di 12<br />
aña kambionan hormonal ta kuminsá i asina<br />
nos ta yega na komienso di nos menstruashon.<br />
Hopi hóben durante nan dianan di<br />
menstruashon ta sufri di doló di kram kual<br />
sa bini tin biaha hopi fuerte. Tin remedinan<br />
ku dòkter ta duna kontra doló ku por yuda,<br />
pero tambe tin remedinan ku ta asina fuerte<br />
ku por lastimá e stoma. Banda di remedinan<br />
di dòkter tin remedinan natural ku por yuda<br />
aliviá e dolónan di menstruashon.<br />
Kané<br />
Yena un kòpi ku awa i pon’é<br />
herebé ku dos palu di kané.<br />
Ora e awa kuminsá herebé<br />
paga e stof i laga e awa<br />
para 5 minüt. Pone un tiki<br />
suku pa dun’é smak i beb’é<br />
mesora. (No bebe nada friu<br />
despues.)<br />
Djus di wòrtel:<br />
Bebe djus di wòrtel tur dia, un siman promé ku haña<br />
menstruashon.<br />
Zeta di koko:<br />
Duna e barika, lomba i<br />
pianan un masashi ku<br />
zeta di koko.<br />
Yerba bueno:<br />
Herebé un par di blachi di yerba bueno i bebe un kòpi di<br />
e yerba lou kada tres ora.<br />
“Groene <strong>th</strong>ee”:<br />
Bebe dos òf tres<br />
biaha pa dia un kòpi<br />
di “groene <strong>th</strong>ee” lou.<br />
Ebony-Gwenn Martis<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página 5
6<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
Studiante na mi propio isla!<br />
E eksperiensia di Steven Beepat aki na Kòrsou<br />
> Awendia tur studiante tin e posibilidat pa por studia aki na Kòrsou<br />
mes, ora nan kaba skol sekundario! Un soño ku a bira realidat pa hopi<br />
mayor i studiante. Pero kon e proseso ta hinká den otro? E diferensha<br />
ta grandi kompará ku VSBO, HAVO i VWO? E aktitut di studiantenan<br />
ta otro? E lèsnan ta mas kompliká? 4 <strong>You</strong>-<strong>th</strong> a entrevistá un hóben ku<br />
a kaba skol sekundario na aña 2012 i ku a kuminsá su estudio na UNA<br />
(University of Curaçao) pa haña kontesta riba e preguntanan aki i pa<br />
sa ki su eksperensia ta. Ku hopi orguyo el a konta<br />
nos tokante di su estudio i su skol.<br />
Steven Beepat ta un hóben di 19 aña i e ta den su promé aña di e<br />
estudio “Bouwkunde”. El a skohe pa studia na Kòrsou pa motibu ku<br />
su famia ta biba akinan i e no ta mira dikon e mester bai Hulanda pa<br />
studia “Bouwkunde” si e por hasi su estudio aki mes.<br />
Steven a skohe e estudio di “Bouwkunde” komo ku e ta algu ku e<br />
gusta i banda di esei e tin algun konosementu kaba di e estudio. El<br />
a splika ku e studiantenan di “Bouwkunde” tin nan propio edifisio<br />
inkluso un laboratorio i “studie ruimte” (ku kòmpiuter). Na su opinion<br />
esaki sigur ta fasilitá e studiantenan: “Bo ta yega tur kaminda<br />
fásil i lihé.” Ademas e ta di opinion ku: “Den e promé aña bo ta haña<br />
hopi informashon i lo bo sinti bo mes mané di pròp ku informashon.<br />
E lèsnan ta otro fo’i skol sekundario; e meta ta pa yuda bo i prepará<br />
bo pa bo tèntamennan. Bo mester por traha independientemente;<br />
abo tin ku hasi tur kos, bo tin ku sòru pa studia e materia i bo por<br />
hasi pregunta den lès, si tin algu ku bo no a komprondé.” Steven ta<br />
konsehá tur studiante pa no warda te lastu momentu pa siña: “Siña<br />
fo’i trempan, paga bon tinu durante di lès!! Hasi bon uzo di e “studie<br />
ruimte” tur dia pa pasa dor di e materia ku a keda tratá den lès!”<br />
E estudio ta ofres’é masha hopi mes i e tin entre otro algun materia<br />
teorétiko manera “Wiskunde”, “Bouwfysica”, “Communicatieve Vaardigheden”,<br />
“Grond Mechanica”, “Theoretische Mechanica” i “Bouwme<strong>th</strong>odiek”.<br />
“Bouwme<strong>th</strong>odiek” i “Bouwfysika” ta Steven su vaknan<br />
favorito. Pero e estudio no tin teoria so, e tin tareanan práktiko<br />
tambe manera investigashon di tera den laboratorio. Fuera di e estudio<br />
Steven ta haña e ambiente na skol hopi dushi.<br />
Finansiá bo estudio ku<br />
Stichting Studiefinanciering Curaçao!<br />
> Bo ke sigui studia pero mama i papa no tin sufisiente sèn pa finansiá<br />
bo estudio? Stichting Studiefinanciering Curaçao (SSC) tei pa yuda bo!<br />
Finansiamentu di estudio pa studiantenan<br />
di SBO, HBO i WO<br />
For di aña eskolar 2006/2007 SSC a introdusí<br />
un sistema di finansiamentu di estudio nobo<br />
pa tur studiante ku ke sigui un estudio rekonosé<br />
via un instituto di estudio na Kòrsou òf<br />
na Ulanda. Esaki no ta konta pa studiantenan<br />
ku tin finansiamentu promé ku 2006.<br />
E finansiamentu di estudio nobo di SSC aki<br />
yama finansiamentu básiko i ta konsistí di:<br />
un beka básiko, un beka komplementario i<br />
un fiansa básiko. E finansiamentu básiko ta<br />
kubri e gastunan di sèn di skol, sèn pa buki i<br />
seguro. E beka básiko ta un aporte di Gobièrnu<br />
pa stimulá estudio ku bo ta haña komo<br />
fiansa te ora bo kumpli ku sierto kondishonnan.<br />
Ku otro palabra e beka básiko ta mará<br />
na prestashon.<br />
Ta ferwagt di bo mayornan ku nan ta responsabilisá<br />
pa 30% di e gastunan di estudio<br />
esensial. Dependé di e entrada di bo mayornan<br />
Gobièrnu ta supsidiá, segun un skema,<br />
CURAÇAO<br />
STEVEN NIHAILY<br />
E studiantenan di “Bouwkunde” ta uní, manera un famia. Nan<br />
ta yuda otro ku trahamentu di e diferente tarea, algu ku sigur ta<br />
kumbiní nan tur.<br />
Na final di e estudio di “Bouwkunde” bo por hasi hopi kos manera:<br />
“Bouwkundig tekenen”, kalkulá proyektonan di konstrukshon,<br />
manehá den e área di “Bouwkunde” na un ofisina di arkitekto i hopi<br />
mas. E estudio ta dura 4 aña i ora bo kaba bo lo risibí bo diploma<br />
riba nivel di “Bachelor”. Si bo skohe pa sigui studia 2 aña mas bo ta<br />
risibí bo diploma riba nivel di “Master”, na momentu ku bo gradua.<br />
Steven ta rekomendá tur hóben: “Sigui studia, pasó awendia bo no<br />
por hasi hopi sin un diploma!”<br />
Cheyenne Felicia<br />
un parti di e suma òf tur e suma. E suma ku<br />
Gobièrnu ta supsidiá èkstra pa bo mayornan,<br />
yama beka komplementario. Pa e beka komplementario<br />
ta konta e mesun kondishonnan<br />
ku pa e beka básiko. Por skohe solamente<br />
pa beka básiko i beka komplementario. E<br />
fiansa básiko no ta obligatorio. Banda di<br />
esei bo por hasi un petishon pa un èkstra<br />
finansiamentu di estudio, un finansiamentu<br />
pa bibienda i/òf un finansiamentu di estudio<br />
komplementario.<br />
COSTA RICA<br />
Aktualmente Nihaily su estudio ta bayendo hopi bon. E skolnan<br />
ta brinda Nihaily diferente opshon, manera kuantu vak e ke sigui<br />
i esei ta pone ku por ehèmpel e mes ta disidí kon lihé òf ménos<br />
lihé e por bai òf kon e ke paga su lèsnan. I komo ku bo tin e<br />
chèns di skohe, bo por kontrolá e kantidat di strès hopi mas fásil.<br />
Den Nihaily su kaso e ta gusta su estudio hopi, pasobra hopi di e<br />
vaknan tin hopi relevansia, dor ku nan ta hopi spesífiko.<br />
Tambe Nihaily gusta e pais riba su mes hopi. El a ekspresá esei<br />
asin’aki: “Costa Rica ta un pais masha dushi mes. E naturalesa<br />
ta hopi bunita, pues un pais ku ta brinda un bon alimentashon.<br />
Tambe e siudadanonan ta hopi dushi pa anda kuné.” Banda di<br />
skol, tur djasabra ora Nihaily tin tempu liber, e i su amiganan na<br />
Costa Rica ta bai kanta na un kas di ansiano. “Kanta so, nada mas.<br />
Finansiamentu di estudio pa studiantenan di HAVO i VWO<br />
Pa mayornan ku un entrada abou (ANG 50.000,- òf ménos pa aña),<br />
Gobièrnu ta kompensá, òf nos por yam’é un ayudo soshal pa kubri,<br />
e gastunan di estudio. Un kompensashon pa kubri e gastunan di<br />
estudio no ta un finansiamentu di estudio. E studiante òf e mayornan<br />
no mester paga e kompensashon aki bèk. E ta konta solamente pa<br />
studiantenan ku ta sigui un estudio na skolnan sekundario, rekonosé<br />
dor di Gobièrnu Insular di Kòrsou, aki na Kòrsou.<br />
E kompensashon ta kubri: sèn pa skol, te un máksimo di ANG. 2.400,-<br />
pa aña (dependiente di e entrada di e mayornan); buki i material, pa<br />
skol un suma di ANG 800,- pa aña (entrada di mayornan mester ta<br />
No muchu leu fo’i kas!<br />
E eksperensha di Nihaily Maduro na Costa Rica<br />
> Ataaaa!! Aña eskolar 2013 ta bai kaba. Bo a pensa kaba unda bo<br />
ta bai studia; Hulanda òf Merka? Òf kisas bo a pensa pa bai studia<br />
den region, pero bo no ta sigur di esei ainda? Awèl, laga mi duna bo<br />
un tiki mas informashon a base di e eksperensia di Nihaily Maduro.<br />
Nihaily Maduro ta un hóben di 20 aña ku a skohe pa bai studia na Costa Rica. El a gradua<br />
aña pasá na Maria Immaculata Lyceum, un skol riba nivel di HAVO/VWO. Kisas, lo bo ta<br />
puntra bo mes: kon bin Nihaily a disidí di bai studia na Costa Rica?<br />
Komo kontesta riba e pregunta aki Nihaily a duna 3 motibu. E promé motibu tabata, ku<br />
un par di aña pasá tabatin un anochi di informashon kaminda un universidat na Costa<br />
Rica a bin duna informashon na Kòrsou. Despues di esei Nihaily su gana pa bai studia na<br />
Costa Rica a bira mas grandi. E di dos motibu tabata, ku tanten Nihaily tabata buska mas<br />
informashon tokante studia na Costa Rica el a bin será konosí ku un sikólogo i dòkter ku<br />
tambe a studia na Costa Rica. E sikólogo i e dòkter a konta Nihaily di nan eksperensia i<br />
nan a dun’é hopi tep ku a yud’é hopi bon. E di tres motibu tin di haber ku un prima di<br />
Nihaily ku tambe a studia na Costa Rica un par di aña pasá. El a yuda Nihaily tambe ku<br />
kaminda pa keda i otro kosnan ku ta nesesario den preparashon pa bai studia afó. Loke<br />
tambe ta importante pa Nihaily por logra studia na Costa Rica ta un beka. No tabata difísil<br />
pa Nihaily yega na su beka, debí ku nèt den e temporada ku Nihaily a kuminsá prepará su<br />
papelnan p’e bai studia na Costa Rica, SSC a kuminsá ku e plan pa bai studia den region.<br />
Pues nèt na un bon momentu; esaki a pone ku Nihaily a apliká pa e beka i keda kla<br />
relativamente lihé.<br />
Mi ta muchu okupá bibando mi dushi bida”, Nihaily a laga sa.<br />
Nihaily a finalisá ku un mensahe pa nos hóbennan ku ta bisa:<br />
“Studia loke bo ta gusta, no pa e sèn òf pasó nan a bisabo hasi<br />
esei. Pasobra no tin un kos ku mi gusta mas ku ta mi estudio mes,<br />
anto esei ta pasobra mi ta hañando i siñando kosnan ku ta interesá<br />
mi. Esei ta hasi mi añanan di estudio un periodo sin strès.”<br />
Hariendo Nihaily ta sigui bisa: “Ora mi mama puntra mi, ku mi tin<br />
strès pa ku siman di tèntamen, mi kontesta ta NÒ. I esei ta dor ku<br />
mi ta gusta loke mi ta hasi, i e no ta un obligashon!”<br />
Hóben, bo a mira kon studia den region tambe por ta dushi i fásil?<br />
Tuma Nihaily su konseho, i lo bo wak kon dushi i fásil bo estudio<br />
lo bai i kon eksitoso lo bo bira, meskos ku Nihaily.<br />
mas abou ku ANG 50.000,- pa aña). Ta paga e kompensashon den 10<br />
luna i ta prolongá esaki kada aña eskolar segun resultadonan positivo<br />
di prestashon di e studiante.<br />
Pa mas informashon bishitá: www.ssc.an<br />
Ebony-Gwenn Martis<br />
Brianna-Gwenn Martis<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página 7
8<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
MUNDU DI DEPORTE<br />
Abo ke spesialisá den deporte?<br />
> Tin hopi manera pa bo bira un deportista profeshonal,<br />
speshalmente si bo ta gusta deporte i bo<br />
ke hasi esaki bo trabou. Primeramente dor di destaká<br />
den bo deporte bo ta mustra bo potensial. Bo<br />
por bira profeshonal ku yudansa di skol tambe; ta<br />
posibel ku skolnan ta duna ‘scholarschip’ si nan<br />
ta mira ku bo ta presta bon na skol i bo tin pashon<br />
pa un deporte. Aki ta sigui un skema di tur e<br />
posibel estudionan i kursonan ku bo por hasi aki<br />
na Kòrsou den e rango deportivo. Tur ta opshonnan<br />
pa ora bo kaba skol sekundario ku e deseo<br />
di sigui ku bo estudio na nivel di SBO òf HBO.<br />
E siguiente opshonnan no tin di haber ku un spòrt pero nan ta<br />
yuda bo ku algun moveshon i tambe disiplina:<br />
• Korps Politie Curaçao, T: 866-6143 / 866-6152<br />
• Kustwacht, www.kustwacht.an<br />
• Koninklijke Marine, www.werkenbijdemarine.nl<br />
Algun eskoho ku por hasi si bo ta mas interesá den moveshon di<br />
e kurpa: Na College of <strong>th</strong>e Dutch Caribbean, wèpsait: www.cdc.an.<br />
“Sport– en bewegingsleider” Nivel 3 2 aña di estudio<br />
“Sport– en bewegingscoördinator” Nivel 4 3 aña di estudio<br />
‘Sociale Vormingsplicht a yuda mi tambe!!’<br />
Elberry Hariquez<br />
> Elberry ta un hóben di 18 aña di edat ku ta gusta<br />
sali, gusta hari i ku ta hopi trankil. Ku su 17 aña el<br />
a stòp di bai skol, e tempu ei St.Paulus College.<br />
Mirando e desishon robes ku el a tuma i preokupá pa<br />
su futuro un miembro di famia a konseh’é pa bishitá<br />
Sociale Vormingsplicht(SVP) pa e por risibí guia i<br />
yudansa. Na promé instante e no tabata sigur si ta<br />
esei tabata su deseo. “Yudansa pa kiko si ya mi a tuma<br />
un desishon?” el a pensa. Pero despues di un par di<br />
siman Elberry a realisá ku e no ke keda kas pòrnada,<br />
pues el a disidí di bai wak ta kiko tin na SVP.<br />
Asina el a kuminsá bai un kurso di 5 siman largu na FEFFIK ku<br />
SVP a duna tur mainta di 8 or pa 12 or. Durante e kurso aki Elberry,<br />
huntu ku 13 otro hóben, tabata siña kon pa dil ku problema,<br />
ku rabia i hopi mas. Despues di e 5 simannan di kurso Ellbery a<br />
slag ku e oportunidat pa skohe e fishi ku e ta deseá di hasi. Asina<br />
el a kuminsá traha na DOK komo un persona ku ta konstruí stèngel<br />
i riba djarason e tabata bai skol (RIMCO) pa siña mas di traha<br />
stèngel. Despues di a sigui lès 3 luna na RIMCO Elberry a kontinuá<br />
ku su trabou na DOK. Na luna di aprel el a haña un apelashon pa<br />
traha na ISLA. Su trabou na ISLA ta pa instalá stèngel den ISLA<br />
i pafó di tereno. Segun Elberry e trabou ta un trabou dushi i e<br />
gusta su koleganan; nan ta trat’é bon!<br />
Si bo ke spesialisá den e área aki bo por hasi HBO na Hulanda. Aki<br />
ta sigui algun ehèmpel:<br />
Studie<br />
“International Lifestyle Studies (B Lifestyle)” 4<br />
“Bewegingstechnologie” 4<br />
“Leraar Lichamelijke Oefening eerste graad V.O.” 4<br />
“Psychomotorische Therapie en Bewegingsagogie” 4<br />
“Sport en Bewegingsinnovatie” 2<br />
“Sport en Bewegen” 4<br />
“Sport en Bewegingseducatie” 4<br />
“Sport, Gezondheid en Management” 4<br />
“Sport-Management” 4<br />
“Sportfysio<strong>th</strong>erapie” 2.5 pa 3<br />
Su vishon pa aki 4 aña ta ku e lo ta un empleado na ISLA ainda i<br />
un bon siudadano, yudando tur hende kaminda ku e por. Ku e lo<br />
sigui praktiká e deporte di futbòl i ser profeshonal den tur loke ku<br />
e ta hasi. Elberry ke duna un danki speshal na tur e trahadónan di<br />
SVP ku a yud’é yega kaminda ku e ta aworakí. E ta rekonosé ku<br />
sin nan yudansa lo e tabata sin pariba i sin pabou!<br />
Un mensahe di Elberry pa tur hóben:<br />
“SVP a yuda ami bon i e por yuda abo tambe. No keda kas. Sin<br />
edukashon bo no ta yega masha leu! Realmente ami lo konsehá<br />
tur hende ku ke stòp di bai skol pa pasa na SVP pa nan por yuda<br />
bo! Tuma un desishon sabí, ku bista pa futuro.”<br />
Pa mas informashon por yama nos na:<br />
Aña di estudio<br />
Angelo Engelhart<br />
(Advertorial)<br />
Formashon Sosial Obligatorio, Scharlooweg 102, tel.: 465-0249<br />
NEDERLAND<br />
DANIEL<br />
Antisipando pa bai<br />
Hulanda<br />
Ora ku Daniel yega Hulanda e tin<br />
e siguiente gastunan:<br />
– Hür di kamber<br />
– Kontribushon di skol<br />
– Trein<br />
– Mester hasi kompra<br />
– Kontribushon di su klup di futbòl<br />
Daniel su bida nobo i<br />
independiente!<br />
> Daniel* un hóben di 19 aña ku a tèrminá su estudio na Frater Aurelio<br />
MBO (FAMBO), awor ta bai kuminsá un otro estudio na Hulanda.<br />
Esaki ta promé biaha ku Daniel ta bai Hulanda, pues e ta hopi entusiasmá.<br />
Danki Dios e ta dominá hulandes bon; un problema ménos.<br />
Meskos ku mayoria otro hóben ku ta bai studia afó ku Stichting Studiefinanciering<br />
Curaçao (SSC), Daniel ta bayendo diferente ‘training’ pa<br />
e konosé su mes i su karakter. E bida independiente na Hulanda lo ta<br />
un kambio drástiko pa Daniel i e otro studiantenan i e ta bon na altura<br />
di esaki.<br />
Na Kòrsou<br />
Aki na Kòrsou, apesar ku Daniel tabata siña su lèsnan, e tabata kue un djòp na supermerkado.<br />
Ku e sèn ku e haña ei, e sa bai fiesta, sali ku su amigunan, kumpra paña i kèts. Banda di<br />
esaki Daniel no tabatin niun gastu i e no tabata buska esaki tampoko. Ora Daniel tabata<br />
bashí, semper e ta bai fia sèn serka su mama sin nunka paga su mama bèk. Pero Daniel<br />
ta konsiente ku lo no tin ganga mas aya na Hulanda, pasó mama no tei! E lo e mester<br />
kustumbrá ku hopi kos.<br />
Ya el a plania kaba ku e promé kos ku e lo hasi ora ku e yega Hulanda ta drenta un klup di<br />
futbòl manera e ta hasi kaba aki na Kòrsou. “Hungamentu di futbòl lo yuda mi kontrolá mi<br />
nervionan di “heimwee” sigur!”, e ta pensa.<br />
Na Hulanda<br />
Awor ku Daniel a yega Hulanda e no por kontrolá su nervionan. Tur kos ku bai robes i ta<br />
pone Daniel rabia. Daniel no tin kontròl mas i ta pèrdè pasenshi masha lihé mes. E bida<br />
independiente ta mas difísil ku el a pensa! Futbòl no ta yudando mashá na promé instante, e<br />
no tin mashá amistat, sèn ta hopi tiki i ta parse ku tur kos ta bai robes. Segun dia ta bai el a<br />
bin konosé un mucha muhé ku a yud’é hopi bon i asina su nervionan a kuminsá baha i bira<br />
ménos. E ta determiná atrobe. I ku yudansa di su amiga nobo i su mentor el a siña kontrolá<br />
su mes i keda di focus. Asina el a bin siña ku perseveransia i determinashon e por logra hopi!<br />
Mas ku el a pensa. Despues di 4 aña di lucha Daniel a terminá su estudio ku éksito i ku un<br />
sonrisa grandi riba su kara el a bula bai Kòrsou bèk serka su mama i famianan.<br />
Ku nervio i sin pasenshi bo no ta logra nada. Pa por yega na algu bo tin ku gatia, kana i asta<br />
kore pa yega na dje. Pues si abo hóben ta bai studia afó, no permití pa nada stroba bo di<br />
logra bo metanan! Bai i alkansá bo soño!<br />
*Daniel ta un personahe fiktisio<br />
Trisha Passial<br />
Bo a tende kaba di Girobank scholarship?<br />
Bo ta motivá, ku gana di kaba bo estudio i bo ta kumpli ku eksigensianan<br />
nesesario? Wèl kisas un scholarship di Girobank ta algu pa<br />
bo! Girobank ta kubri kosto di inskripshon, kosto di buki, unifòrm,<br />
zakgeld, “bijles” i kualke otro kosto ku por stroba bo estudio. Tin un<br />
grupo di mentor bon di trein pa yuda bo den e trayekto aki.<br />
E eksigensianan ta:<br />
– E beka ta konta solamente si bo ke studia na Kòrsou òf Boneiru<br />
– Bo no a keda sinta nunka<br />
– Average di bo puntonan ta 7.0 òf mas haltu<br />
– Bo ta studiando riba nivel di HAVO, VWO, SBO, HBO òf WO<br />
– Bo tin entre 15- 20 aña<br />
Inskripshon pa e aña eskolar 2014/2015 lo kuminsá na aprel 2014.<br />
Keda alerta pa ma informashon via nos medionan di komunikashon<br />
òf bishitá nos wèpsait www.girobank.an.<br />
Nazjirah Bito<br />
9<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página
10<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
Mi ta preferá di<br />
bai studia na<br />
Hulanda komo ku<br />
e nivel di estudio<br />
na Kòrsou no ta<br />
asina avansá.<br />
Pues mi ta<br />
preferá di studia<br />
na Hulanda i ku<br />
fe den Dios lo mi<br />
logra mi meta.<br />
Ami lo a skohe Hulanda, un pais afó<br />
ya mi ta konosé otro parti di mundu<br />
i alabes, mi tin ku bai kustumá ku e<br />
manera di biba ayanan kual ta pone ku<br />
sierto puntonan di mi karakter i manera<br />
di pensa lo kambia. I sigur lo mi sòru pa<br />
nan kambia positivamente!<br />
Ami ta preferá bai studia na Hulanda,<br />
pasobra Hulanda tin hopi mas variashon<br />
den estudio, i tin e posibilidat pa bo<br />
studia i eksperensiá diferente estudio<br />
ku ainda no tin aki na Kòrsou. I kon ku<br />
bai bin na Kòrsou tambe bo por studia,<br />
pero Kòrsou ta hopi mas chikitu i bo tin<br />
mas oportunidat na Hulanda pa bo yega<br />
mas leu, speshalmente si bo ke hasi un<br />
estudio ku no tin na Kòrsou.<br />
Naturalmente lo ta “great” tambe pa bo<br />
eksperensiá e bida i baimentu di skol den<br />
eksterior. Anto kòrda ku semper bo tin e<br />
chèns di bin bo isla bèk.<br />
Ami lo ke hasi mi estudio na Kòrsou mes, pasobra e posibilidat<br />
tei i lo mi por ta serka di mi famia i amistatnan. Ademas di esei e<br />
gastunan di estudio lo ta ménos.<br />
Mi ke bai studia na Merka pasobra ei<br />
e universidatnan ta mas profeshonal i<br />
ademas Merka ta un pais hopi “leuk”.<br />
Mi ta preferá keda na Kòrsou, pasó mi<br />
no tin mester di bai te na Hulanda pa mi<br />
estudio i mi ke keda aki pa yuda Kòrsou<br />
bai dilanti.<br />
Mi ta preferá Kòrsou mes, pasó aki mi tin tur kos kaba<br />
anto mi no ta kla pa bai otro kaminda bai forma un bida<br />
kompletamente di nobo den un otro kultura. Si mi por hasi un<br />
estudio na Kòrsou mes lo mi keda sigur!<br />
Ami lo ke studia lei na nivel di HBO aki<br />
na Kòrsou i ora mi kaba lo mi ke bai<br />
speshalisá pa hues na Hulanda. Mi a<br />
biba na Hulanda i mi ta sinti mi kómodo<br />
bibando na un pais ku mi konosé kaba.<br />
Esei sigur ta hunga un ròl pa mi.<br />
Ademas, Hulanda tin bon skol kaminda<br />
mi tin hopi mas oportunidat pa por<br />
studia i yega leu.<br />
Aña eskolar ta yegando su fin<br />
i hopi ta esnan ku a tuma un<br />
desishon pa bai sigui studia<br />
den eksterior. Danki na SSC e<br />
posibilidatnan pa hasi esaki<br />
a bira mas amplio; awor tin e<br />
posibilidat pa studia den region<br />
tambe! Mas ku klaro, kada hóben<br />
tin nan propio opinion tokante<br />
e asuntu aki. 4 <strong>You</strong>-<strong>th</strong> a bishitá<br />
skolnan i a hasi algun hóben e<br />
siguiente pregunta: Unda abo ta<br />
preferá di bai studia i dikon?<br />
Mi ta preferá di<br />
bai studia na<br />
Merka komo ku<br />
ei tin diferente<br />
posibilidat pa<br />
mi por ampliá<br />
mi karera komo<br />
un “business<br />
person”.<br />
Mi ke bai studia na Hulanda pasobra<br />
einan mi tin hopi famia i tin hopi skol<br />
den e sektor ku mi ke skohe. Ademas e<br />
ta hopi “leuk” pa ami i mi famia.<br />
Mi ke sigui mi estudio na Akademia Pedagógiko pasobra den<br />
mi karera di profeshonal mi ke bira un maestra di skol pa<br />
sigui guia i duna nos muchanan un bon edukashon.<br />
213<br />
Lo mi ke bira un arkeólogo. Mi no sa presis unda lo mi lo ke bai studia ainda, pero<br />
lo mi ke bai Hulanda tòg durante e promé añanan. Segun mi sigui studia mi ke sigui<br />
biaha bai otro paisnan pa mi siña konosé mas kultura i eksplorá mundu. Esaki ta<br />
nesesario den e estudio di arkeologia, komo ku e ta un estudio kaminda bo ta eksplorá<br />
historia di diferente pais.<br />
Lo mi ke keda studia na mi mes isla, na Universidat di Kòrsou<br />
(University of Curaçao - UoC anterior UNA), pasó mi por studia<br />
lokual ku mi ke akinan mes. P’esei mi no tin nesesidat di bai<br />
otro pais.<br />
Ami lo tin gana di studia na Hulanda òf un otro pais afó pasobra<br />
einan e posibilidat pa yega mas leu ku mi estudio ta mas grandi.<br />
Banda di esaki mi ta konosé otro partinan di mundu tambe.<br />
Merka, pasó e pais aki ta konosí rònt mundu i einan tin hopi oportunidat pa estudio.<br />
Mi ta preferá keda studia aki na Kòrsou i biba huntu ku mi mama, pasó ora ku<br />
mi bai afó, mi no ta bai dediká tur mi tempu na mi skol tòg. Lo mi bai hasi otro<br />
kos pasó no tin hende pa keda riba mi pa ponemi siña dor ku mi ta riba mi mes.<br />
187<br />
85<br />
11<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página
12<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
MODELO: TIZANIA CHRISTINA ROOI<br />
& GYNADRIC ANASTACIA<br />
FOTÓGRAFO: CARLO WALLE<br />
ESTILISTA: ED ANSANO &<br />
VINANSHELY BONOVASIA<br />
PAÑA, SAPATU I ASESORIO TIZANIA: BUY WISE<br />
PAÑA, SAPATU I ASESORIO GYNADRIC:<br />
DESTINY FOR MEN<br />
KU KOPERASHON DI: WTC & HATO AIRPORT<br />
13<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
Fashion shoot
14<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
Slòfnan ku lo yuda bo kòrda riba<br />
bo dushi isla Kòrsou. Optenibel na<br />
Zazou, Punda.<br />
Tas trèndi i hèndi pa abo mucha<br />
hòmber. Pasa busk'é na Timberland<br />
den Punda.<br />
E famoso T-shirt ku palabranan na<br />
papiamentu. Optenibel na diferente koló na<br />
Monart Souveniershop, Riffort.<br />
Bunita leshi pa pone potrèt di abo i<br />
bo famia. Optenibel na Zazou<br />
Un oloshi lo yuda bo yega na tempu<br />
sigur! Optenibel na Noble Jewelers,<br />
Punda.<br />
"Kookboek" hopi "leuk" i variá,<br />
speshal pa studiante. Optenibel na<br />
Mensing’s Caminada.<br />
Oloshi di último moda, optenibel<br />
na Bisjoe4joe, Schottegatweg t/o<br />
Promenade.<br />
Maletin pa warda makiyahe òf<br />
asesorio pa abo mucha muhé.<br />
Optenibel na Benetton Punda i Saliña.<br />
E famoso T-shirt ku palabranan na<br />
papiamentu. Optenibel na diferente koló<br />
riba www.shirtsandwords.com<br />
Bo no por bai sin bo CD di Cache! Royale i<br />
Live optenibel na Tik Tak Punda.<br />
Un dushi buki pa bo lesa den avion òf djis pa<br />
bo tin den bo kolekshon di buki; Herinneringen<br />
aan Curaçao. Optenibel na Mensing's Caminada<br />
i Bruna.<br />
Beats Solo HD On-ear, optenibel na diferente<br />
koló na Computerworld, Zeelandia.<br />
> Porfin mi ta finalisando mi último aña di estudio aki na<br />
Kòrsou ya mi por sigui studia den eksterior. Den promé<br />
mi tabata asina entusiasmá pasobra mi ta bai studia na<br />
un otro pais, pero awor ku e dianan ta aserkando mi no ta<br />
asina sigur mas si mi ke bai. Ki mi hasi?<br />
E sintimentu aki ta lokual ta bini dilanti serka<br />
mayoria hóben. Un di e motibunan prinsipal<br />
i komun ta e echo ku bo mayornan no tei.<br />
Ni maske kuantu nan por ta kansa bo tin<br />
bia, tòg lo bo bai sinti nan falta. Pero bo no<br />
mester pèrdè for di bista ku bo ta bai pa bo<br />
mes bon. No desviá for di riba e kaminda.<br />
Anto kòrda ku Kòrsou su brasanan ta hanchu<br />
habri pa bo. Bai p’e, bo por!<br />
* prikbord<br />
Mi ta deseá bo hopi forsa pa bo tèrminá bo<br />
estudio ku éksito. Mi ta kere ku bo tin un<br />
tiki miedu pa loke bo ta bai enfrentá den<br />
eksterior komo ku bo ta bai kuminsá kompletamente<br />
di nobo. Bo no mester ta spanta<br />
kòrda bo meta i tur e kosnan bon ku bo<br />
tin plania pa futuro. Tempu lo pasa un bes!<br />
fásilmente bo por ser influensiá dor di otro.<br />
Bo ta interesá den komunikashon, bo por duna<br />
informashon na un manera efektivo, bo tin un bon sentido<br />
di humor i bo tin entre 14-21 aña di edat? Awèl, ata bo<br />
chèns! 4 <strong>You</strong>-<strong>th</strong> Magazine ta buskando lokutornan hóben i<br />
dinámiko pa un proyekto radial ku ta na kaminda.<br />
Si bo ta interesá tuma kontakto ku nos dor di manda un<br />
e-mail na 4you-<strong>th</strong>@passaatdesign.com ku bo nòmber,<br />
number di telefòn, edat i skol. Esaki ta bo chèns hóben,<br />
wak pa bo no pèrd'é!<br />
15<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página
16<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
Bula bon prepará ku Stichting<br />
Studiefinanciering Curaçao!<br />
Kombersashon rondó di mesa ku: Carla Martina, Lunita Caldera, Hannella Broos, Elton villareal i Maharo Isenia<br />
> Mayoria di nos hóbennan ta bai studia sea na Merka<br />
òf Hulanda. Pa bai studia afó bo mester tin 18 aña òf<br />
mas. Si bo ke bai studia den eksterior i bo edat ta<br />
mas abou ku esaki, bo mester bai ku un tutor (voogd).<br />
Promé ku e studiantenan bai studia afó nan ta hasi dos tèst esaki<br />
nan ta: un tèst di motivashon i un di eksigensha, sa yama esaki<br />
tèst di profil tambe (Motivatietest & Vereis, profiel test). Esakinan<br />
ta 16 motivashon pa wak si lokual e studiante a skohe pa bai studia<br />
ta kuadra kuné. Por ehèmpel, si un studiante skohe pa bai bira<br />
“stewardess”, nos ta wak si e ta bon den “teamwork”, si e ta un<br />
hóben ku gusta move i ku ta hopi lihé. Ademas e studiantenan aki<br />
ta haña diferente ‘training’ kaminda nan ta siña kon pa: plania, ser<br />
asertivo, komuniká, dil ku konflikto, dil ku e kambionan i “heimwee”<br />
den kaso ku mama òf tata no tei, dil ku e kambio di wer i ku soledat,<br />
skohe kiko ta kome, traha presupuesto (budgettering) etc. E<br />
aña aki e studiantenan a kuminsá haña lès di hulandes tambe. Den<br />
e lès di traha presupuesto (budgettering) studiantenan ta siña kon<br />
pa anda ku sèn. Ora ku bo ta biba huntu ku bo mayor den kas i ku<br />
sèn kaba, bo ta kore bai pidi mayor fia bo un montante di sèn. Pero<br />
den eksterior sí bo mayor no tei. Pues bo mester por sa kon bo ta<br />
hinka bo kosnan den otro pa asina e montante di sèn ku bo haña<br />
por yega te fin di luna.<br />
Trainingnan<br />
Durante e trainingnan nan ta siña tambe kon pa atendé ku otro hende,<br />
kon pa solushoná problema sin tin ku pleita òf zundra, i kon pa<br />
atendé ku miedu. Na nan yegada, e studiantenan ta haña un mentor<br />
tambe pa sigui guia nan den kada problema, miedu òf reto ku nan<br />
por tin. Aki ta sigui algun ehèmpel di e konsehonan ku ta bin dilanti<br />
den e diferente ‘training’nan:<br />
Asertividat<br />
Para duru; no laga hende pasa riba bo; sali pa bo mes.<br />
Planifikashon<br />
Siña plania, siña ta na ora ku bo tareanan di entregá pa skol.<br />
“Do not procrastinate!”<br />
Miedu<br />
Si bo bisa bo no por, e no ta bai. Bo balor propio ta baha i bo ta<br />
kuminsá pèrdè konfiansa den bo mes.<br />
Kuminda i nutrishon<br />
Siña kome loke ku bo tin. Siña kome salú. Ora ta hasi friu bo “weerstand”<br />
ta baha, p’esei bo mester kome salú, balansá i konsentrá pa<br />
asina bo kurpa por haña vitamina i por subi bo “weerstand” bèk i<br />
evitá ku bo kurpa ta vulnerabel pa malesa.<br />
“Feedback”<br />
Siña bisa un hende di su mal komportashon na un manera adekuá,<br />
sin ku e persona ta sinti su mes ofendí. Por ehèmpel: En bes di bisa<br />
un hende:“He é bo ta laaat! Wak pa bo bin na ora otro biaha!’’, bo<br />
por bis’é:“ Bo ta kere otro biaha sí bo por yega na tempu?<br />
Pa mas informashon tokante studia den region tuma kontakto ku<br />
Stichting Studiefinanciering Curaçao (SSC). T: 737 8488<br />
Trisha Passial<br />
Kada studiante ku bai Hulanda ta haña 900 euro pa luna den nan<br />
man. Ku e montante aki mester kuminsá na paga hür di kamber, kual<br />
ta 400 euro pa luna. Banda di esaki studiantenan tin e posibilidat pa<br />
por bira miembro di kompania di telefòn kual ta kosta 50 euro pa<br />
luna. Ainda mas tin ku hasi kompra na supermerkado, kumpra kos di<br />
uzo i sòru pa e sobra kosnan ku ta nesesario pa por sobrebibí. Ora<br />
ku studiantenan yega Hulanda nan ta yega den zomer pues ainda e<br />
wer ta un tiki dushi. Ta ora ku tin ku bai atendé ku wenter e ta bira<br />
un tiki ferfelu.<br />
Kondishonnan i kriterionan pa haña<br />
finansiamentu pa region<br />
Pa por risibí finansiamentu pa estudio den region mester tene<br />
kuenta ku entre otro e siguiente puntonan:<br />
• Tantu paisnan den Karibe komo paisnan den kontinente<br />
Merikano ta keda konsiderá komo region;<br />
• Studiante mester bai skol i sigui un estudio di tempu kompletu;<br />
• E finansiamentu ta konsistí di 40% beka i 60% fiansa;<br />
• Finansiamentu ta mará na prestashon di e studiante, pues e<br />
studiante mester manda su resultadonan aka démiko;<br />
• Mayornan mester por proba ku nan por kubri e gastu nan<br />
adishonal ku SSC no ta kubri;<br />
• Dentro di un aña ku e studiante kaba òf stòp di studia, e ta<br />
paga SSC e fiansa bèk den un lapso di 5, 10 òf 15 aña;<br />
• Despues di e estudio, e studiante mester traha 5 aña<br />
konsekutivo na Kòrsou pa su beka bira un regalo.<br />
"Trendy Jobs 2013"<br />
> Ekonomia ta kresiendo dia pa dia mas tantu i trabounan nobo ta subiendo merkado òf<br />
trabounan ménos importante ta birando dia pa dia mas importante. Komo hóben nos tur ke<br />
kuminsá traha riba nos futuro for di awor dor di hasi eskohonan korekto pa ku nos estudio<br />
òf dor di sa kon pa hasi nos talento i pashon nos trabou. Den e artíkulo aki lo bo haña algun<br />
trabou ku ta hopi gustá, importante pa ekonomia i ku ta resultá den un bon entrada. Algun di<br />
nan ta rekerí un diploma i otronan ta rekerí kreatividat i originalidat.<br />
Diseñadó gráfiko<br />
Internèt ta un di e medionan di<br />
komunikashon mas uzá. Uzo di<br />
Internèt por tin un efekto grandi<br />
riba bo produkto. Tur negoshi ku<br />
ke tin su propio wèpsait mester di<br />
personanan ku konosé e área aki<br />
bon pa asina por bini ku diseñonan<br />
atraktivo i dinámiko pa atraé kliente.<br />
E kos di mas “great” ta ku bo por<br />
ehersé e trabou aki unda ku ta<br />
i ki ora ku ta. Bo no ta mará un<br />
ofisina, ni orario di 8 or’ pa 5 or’.<br />
Si bo ta un hende kreativo ku gusta<br />
teknologia esaki ta pas nèt bon ku<br />
bo!<br />
Traduktor<br />
Si bo por dominá mas ku un idioma i bo ta<br />
gusta e trabou di tradusí bo tin chèns pa<br />
haña un trabou fásil awendia! E kresementu<br />
di mundu di negoshi na nivel internashonal<br />
ta hasiendo e trabou di un traduktor hopi<br />
importante. Un traduktor ta nesesario tambe<br />
na un skol, konferensha òf sentro turístiko.<br />
Estilista<br />
E trabou di estilista ta birando kada dia<br />
mas na moda. Un stilista ta un persona<br />
kreativo ku tin e trabou di kolaborá ku e<br />
deseo di por ehèmpel su klientela, fotógrafo<br />
òf makiyadó pa asina yega na e konsepto<br />
visual deseá. Awendia pakusnan renombrá<br />
aki na Kòrsou tin nan propio stilista ku ta<br />
drecha e pakus na un manera ku ta atraé<br />
kliente! Aki kreatividat i originalidat ta konta!<br />
Diseñadó di fiesta<br />
Bo por kombiná koló bon òf tin<br />
ideanan apart? Esaki lo ta un<br />
trabou ku ta fit nèt bon ku bo!<br />
Mayoria persona ta kontratá un<br />
hende pa plania nan fiesta pa<br />
nan ya asina nan tin ménos doló<br />
di kabes. E kos di mas “leuk” ta<br />
ku un estudio no ta nesesario pa<br />
por hasi e trabou aki.<br />
Asistente di dòkter<br />
E profeshonnan ku sigur nunka<br />
no ta bai for di moda ta esnan<br />
den e rango di salubridat.<br />
Bou di e trabou di asistente<br />
di dòkter ta kai tur loke ta<br />
atministrashon, atendé ku<br />
remedi i duna servisio médiko.<br />
Farmakólogo<br />
Tin hopi persona ku ta<br />
dependé di remedi pa<br />
nan por funshoná. Kisas e<br />
trabou no ta unu “wauw”<br />
pero e ta “great” i tin un<br />
nesesidat grandi p’e!<br />
Shurayne Fenny<br />
17<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página
18<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
Artista Shartella Santiago di Art Is My Life:<br />
“Sigui bo instinto i hasi bo deseo realidat!”<br />
> Shartella Santiago ta un artista, ku ta traha diferente tipo di<br />
arte, mundialmente konosí. Pa esunnan ku konosé Shartella for di<br />
chikí esaki sigur lo no ta un sorpresa. For di su 8 aña ya e tabata<br />
pinta, kose paña (entre otro pa grupo di Karnaval) i hasi otro<br />
tipo di obra di man. Tambe e tabata partisipá i gana premio den<br />
kompetenshanan di pintamentu. Banda di esaki Shartella tabata<br />
soña di bira un artista i e tabata sigui vários kurso riba tereno<br />
di obra di man i arte, ku su mama tabata enkurash’ é pa hasi.<br />
Despues di tempu Shartella a terminá na<br />
Akademia di Moda (Mode Vakschool) na<br />
Kòrsou. Remarkabel tabata ku pa bo drenta<br />
e Akademia bo mester a sigui un estudio na<br />
nivel mas haltu ku Shartella tabatin. Pero e<br />
maestro di skol a keda asina impreshoná ku<br />
tur loke Shartella ya a traha na e diferente<br />
kurso ku el a sigui, ku el a disidí di dun’é e<br />
chèns pa drenta e Akademia.<br />
Ora ku Shartella tabatin 17 aña el a bai<br />
Hulanda ku e intenshon di pasa su fakansi<br />
ei, pero a resultá ku el a keda biba aya. Na<br />
Hulanda el a sigui studia na diferente Akademia<br />
di Moda, el a hasi un kurso di ‘Sierlasser’<br />
(8 dia) i un estudio di Smet (1 aña i mei);<br />
tur sobra akshon ku el a tuma tabata basa<br />
riba su propio talento i kreatividat. Banda<br />
di esaki el a sigui un estudio di ‘Visagie’ i<br />
el a traha den teatronan grandi hasiendo<br />
makiyahe.<br />
E echo ku Shartella ta e úniko hende muhé<br />
den mundu ku ta ehersé e tipo di arte aki,<br />
pues ‘Sierlasser’ i Smet, el a bira asina famá<br />
ku asta a traha un busto di dje ku ta pará na<br />
Kiev, Ukrania. I e manera kon el a kuminsá na<br />
e kurso di Smet kisas ta ainda mas remarkabel.<br />
Na un evento sosial e maestro ku ta duna<br />
e kurso di Smet tabata presente. Den kombersashon<br />
el a bisa e maestro ku e tambe<br />
por hasi e forma di arte ei. E maestro no<br />
tabata di akuerdo; pues Shartela a kuminsá<br />
sigui e kurso pa demonstr’é lo kontrario, ya<br />
ku e si tabata asina konvensí ku e por.<br />
Mirando bèk riba su karera artístiko Shartella<br />
ta konsehá hóbennan ku lo kier sigui<br />
un karera profeshonal riba tereno di arte pa:<br />
“sigui bo instinto/deseo, i hasi bo deseo bira<br />
realidat; paso ta abo so por hasi esei. Skucha<br />
bo mes!” E karakter impulsivo, motivá, determiná<br />
i ku perseveransha i un deseo propio di<br />
Shartella, a hib’é kaminda e ta awe.<br />
Despues di a biba na Europa (Hulanda i Bèlgika)<br />
pa 26 aña el a bolbe bèk su isla natal.<br />
Aworakí e tin su propio negoshi ku ta bende<br />
entre otro prenda ku e mes a traha, pero<br />
tambe otro tipo di arte. Banda di esaki e ta<br />
tuma tareanan spesífiko tambe serka kliente.<br />
I e ta representá Kòrsou den kompetenshanan<br />
den eksterior. Su ambishonnan ta grandi<br />
i den futuro sigur nos por spera mas di Shartella<br />
Santiago, pues keda pendiente!<br />
NÒMBER:<br />
Shartella Santiago<br />
FISHI:<br />
Artista riba tereno di smet, prenda, pintamentu,<br />
makiyahe, ‘body paint’ i modelahe<br />
E-MAIL:<br />
shatten8@hotmail.com<br />
SELULAR:<br />
695-8335<br />
> Shurminia Martina-Rafaël (30), nasé na Kòrsou,<br />
kasá ku Jona<strong>th</strong>an Martina, tin dos yu Joshua i Shelomi.<br />
E ta un eks miembro di hefe di redakshon di<br />
4<strong>You</strong>-<strong>th</strong> Magazine i aktualmente trahando komo ‘PR<br />
en Communicatie medewerker’ na Stichting voor<br />
Gehandicapten- en Revalidatiezorg (SGR-groep).<br />
E ta un persona amabel i ta sintié bon ora e por yuda<br />
un persona bai dilanti. E ta respetá hende i ta spera<br />
tambe di haña rèspèt. E gusta ta den ambiente<br />
sosial, pero den grupo chikí. E gusta hari i e ta hopi<br />
kreativo. E ta un persona hopi spiritual. E ta kere ku<br />
ta danki Kristu Hesus e tin tur loke e mester.<br />
Kiko bo gusta di bo trabou?<br />
‘Mi trabou ta hopi amplio. Mi ta hasi hopi kos ku mi ta gusta. Loke<br />
mas mi gusta di mi trabou ta pensa strategia kon pa hiba un mensahe<br />
na un grupo di hende di forma ku nan ta komprondé korektamente i<br />
asta nan por aktua danki na e mensahe aki. Mi gusta presentá dilanti<br />
di públiko, i esei tambe ta algu ku mi trabou ta permití mi hasi ora<br />
mi ta moderador òf ora mi presentá un programa di televishon.’<br />
Dikon bo a skohe e profeshon?<br />
‘Semper mi ta un hende ku ta gusta papia. Mi tabata gosa di<br />
mira hendenan ku ta hasi trabou di relashonista públiko. Tempu<br />
mi tabata mucha mi tabata papia hopi. Semper mi rapòrt tabata<br />
bini ku anotashon ku mi ta papia hopi den klas. Aparentemente e<br />
papiamentu hopi no tabata un di malu pa mi;mas bien e ta un don.<br />
Komunikashon ta un don. Tantu di persona pa persona, pero tambe<br />
pa bo por pensa kon pa komuniká ku un grupo. Pues e echo ku awe<br />
mi ta un eksperto den komunikashon ta mas ku tur kos pasobra Dios<br />
a duna mi e don ei.’<br />
Kiko ta e kos ku bo a siña di tur e añanan ku bo a traha?<br />
‘Mi a siña ku den bo trabou bo mester tin plaser. P’esei ta importante<br />
pa skohe bo profeshon bon. Skohe algu ku abo ta gusta. Bo trabou<br />
mester brinda satisfakshon riba tur tereno, no solamente e parti<br />
finansiero. Kaminda ku bo ta sinti ku e ta pèrdè su grasia bo mes<br />
mester hinka bida aden. M’a siña ku bo mester traha ku pashon.<br />
Beibel ta bisa traha den bo trabou manera ta pa Dios bo ta traha.<br />
Algu mas ku mi a siña ta: “Go <strong>th</strong>e extra mile”. Laga bo hefe, bo<br />
koleganan, bo klientenan sinti ku bo ta hasi tur loke ta den bo pa<br />
duna bon servisio i ta produktivo. Sinembargo, no hasié pa hende<br />
so, pero hasié pa bo mes. Reta bo mes, purba hasi kos ku nunka<br />
promé bo a hasi, asina bo ta tene bo mes bei.’<br />
Bo bida eskolar a kana sin problema?<br />
‘Despues di kaba VWO na Radulphus College, sin nunka a keda<br />
sinta. M’a bai studia na Hulanda. Ora mi mira bèk, kisas mi no<br />
a pensa sufisiente promé mi a tuma e paso aki. Mi tabatin hopi<br />
amiga na Hulanda i mi tabata mira esaki mi chèns pa bai i konos’é<br />
mundu. Anto ademas, mi ker a hasi algu den PR i no tabatin un<br />
estudio spesífiko aki na Kòrsou pa mi hasi. Na Hulanda ma bai hasi<br />
un estudio hopi amplio. E promé dos añanan a bai bon, i mi a asta<br />
haña mi “propedeuse”, pero mi no tabata gusta. Mi tabata sinti falta<br />
di mi famia masha hopi mes. I mi no tabata haña sufisiente riba<br />
tereno di PR i komunikashon. Mi a skohe pa regresá Kòrsou, ora mi a<br />
tende di e studio na UNA, “Management Business Communication”.<br />
Na 2010, despues di 6 aña ma finalisá mi estudio na UNA i m’a<br />
optené un diploma di “Bachelor in Business Administration”.<br />
0Ademas mi a bai kore stazje i despues mi a sigui traha. Mi a kasa<br />
tambe durante mi periodo di estudio, pues hopi kos a sosodé pareu.<br />
M’a tuma mas tempu di loke ma pensa riba mi estudio. Pero mirando<br />
bèk esei a sali mi di bon, pasobra ma hasi un estudio i mientrastantu<br />
m’a kue eksperensia relevante pa mi karera. Esei a yuda tambe ora<br />
mi tabata solisitá.’<br />
Ki mensahe bo tin pa tur hóben ku ta bai studia afó?<br />
‘Algu ku mi a siña ta ”choose your battles wisely”. Si bo ta bai studia<br />
afó bo mester ta sigur dikon bo ta hasié. Ya asina ora problema<br />
presentá bo no ta bèk, pasobra bo a skohe konsiente pa bai e<br />
bataya. Puntra bo mes, e lucha aki ta bal e la pena? Ora bo bai<br />
studia afó bo ta wòrdu konfrontá ku mundu. I hopi bia bo ke kue<br />
mundu ku dos man. Kòrda ku no ta tur loke ta lombra ta oro. E tip<br />
number 1: No bai tras di loke ta duna bo satisfakshon temporal, pero<br />
buska un goso duradero. No gasta sèn pa loko, no keda sin bai lès<br />
pasobra bo mester a bai un fiesta, skohe bo amistatnan konsiente<br />
i si bo tin un namorado(a) laga boso relashon ta basá riba rèspèt,<br />
amor i dominio propio. Anto nunka no ta di mas bisa ku Dios mester<br />
ta na promé lugá den bo bida. Sin Dios nos no por logra nada. Ora<br />
bo ta bo so bo no sa ki rumbo bo kue, no stèns riba hende, stèns<br />
riba Dios!’<br />
19<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página
20<br />
4 you-<strong>th</strong> magazine | página<br />
> Nicole van de Wall Arneman-Maduro sigur no ta un kara<br />
deskonosí den nos komunidat. Por mir’é entre otro durante di<br />
TeleNotisia na TeleCuraçao. Abo ta imaginá bo mes hasiendo e<br />
trabou ku Nicole ta hasiendo aktualmente, aki un par di aña?<br />
Kisas bo a yega di puntra bo mes kua estudio el a sigui ku a has’é<br />
adekuá pa e tipo di trabou ei. Wèl, pa medio di algun pregunta nos<br />
ta spera di por laga bo sera konosí un tiki mas di aserka ku Nicole.<br />
Nòmber: Nicole van de Wall Arneman-Maduro<br />
Edat: 30 aña<br />
Funshon: Periodista i produktor di televishon<br />
Status sivil: Kasá<br />
Facebook: Privá<br />
Laurys Leander