Infocom - ΤΕΥΧΟΣ 221 (302)

POINT OF VIEW

POINT OF VIEW Γράφει o Χρήστος Κοτσακάς Οι «παλιές καλές μέρες» και τα ροζ γυαλιά «Τις παλιές καλές μέρες, η ζωή ήταν καλύτερη, πιο απλή». Οι περισσότεροι άνθρωποι, αν τους ρωτήσεις να σου μιλήσουν για την εποχή που ήταν νεότεροι, θα σου πουν ότι τα πράγματα τότε ήταν «καλύτερα». Πολλές φορές, θα αναφερθούν και στην απλότητα των καταστάσεων - και στην πολυπλοκότητα του σήμερα, που δείχνει να πηγάζει από την τεχνολογία. Είναι αυτό που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως «golden age thinking». Λοιπόν, ξέρετε κάτι; Εάν το πιστεύετε αυτό, βλέπετε την κατάσταση μέσα από τα ροζ γυαλιά της νοσταλγίας. Ο ρόλος της νοσταλγίας είναι πολύπλευρος. Μπορεί να προσφέρει μία προσωρινή διαφυγή από το στρες του σήμερα, θυμίζοντας μας εποχές που οι ευθύνες ήταν λιγότερες και οι χαρές περισσότερες. Ωστόσο, η ρόδινη πλευρά μπορεί να μας οδηγήσει να παραβλέψουμε τις αντιξοότητες του παρελθόντος. Μπορεί να δημιουργήσει μία λαχτάρα για μία εποχή που, στην πραγματικότητα, ήταν γεμάτη προκλήσεις - και που έκτοτε έχουμε εργαστεί σκληρά, ως κοινωνία, για να ξεπεράσουμε. Εξιδανικεύοντας το παρελθόν, υποτιμούμε την αξία των σύγχρονων εξελίξεων. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, μας έχουν βοηθήσει να κάνουμε άλματα στον τομέα της υγείας, να ζούμε περισσότερο και καλύτερα. Ασθένειες που κόστιζαν ζωές, σήμερα έχουν εξαφανιστεί ή αντιμετωπίζονται αποτελεσματικότερα. Την ίδια στιγμή, η τεχνολογία έχει φέρει επανάσταση στην επικοινωνία. Δεν περιμένουμε μερικές εβδομάδες για να μεταφέρει το γράμμα μας ο ταχυδρόμος. Internet και smartphones, μας βοηθούν να επικοινωνούμε με οποιονδήποτε, οπουδήποτε, ο πλούτος της γνώσης που έχουμε στη διάθεση μας είναι απεριόριστος, ενώ και η καθημερινότητα μας, έχει απλοποιηθεί. Για παράδειγμα, δεν βαδίζουμε στην τύχη, υπάρχει το GPS. Το αφήγημα ότι το παρελθόν ήταν αναμφισβήτητα καλύτερο, συχνά παραβλέπει τις προκλήσεις της εκάστοτε εποχής. Είναι αλήθεια ότι κάθε εποχή ασκεί τη δική της «γοητεία», αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι οι καινοτομίες του σήμερα, μας έχουν προσφέρει ανέσεις και δυνατότητες που κάποτε αποτελούσαν επιστημονική φαντασία και μπορούσαμε να συναντήσουμε μόνο σε κάποιο βιβλίο ή ταινία. Εί- 6 infocom•02•24

ναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η τεχνολογία, από πολλές απόψεις, είναι μία δύναμη για το καλό. Έχει λύσει προβλήματα που κάποτε έδειχναν ανυπέρβλητα και έχει προσφέρει νέες δυνατότητες. Και ναι, μπορεί να έφερε ζητήματα και προκλήσεις (όπως κυβερνοασφάλεια, προστασία ιδιωτικότητας, κόστος χρήσης, ψυχολογικές επιπτώσεις, ψηφιακό χάσμα, fake news). Αυτά όλα, όμως, αποτελούν θέματα που έρχονται στο προσκήνιο λόγω της ευρείας υιοθέτησης που παρουσιάζει, και των πολλών -και διαφορετικών- πτυχών της καθημερινότητας μας που έχει «αγγίξει». Θα ήταν αδύνατο, κάτι τόσο σημαντικό, να μη φέρει στην επιφάνεια και προκλήσεις. Αυτές, όμως, δεν ακυρώνουν τον θετικό ρόλο της στη σημερινή κοινωνία και στη διαμόρφωση του αύριο. Σε κάθε περίπτωση, η γοητεία που ασκεί το παρελθόν σε κάποιους, μπορεί να είναι μεγάλη και σημαντική. Άλλωστε, ενδεχομένως να μπορούμε να την εντοπίσουμε κι εμείς στη σκέψη ενός κόσμου που δεν κατακλύζεται από ειδοποιήσεις, θόρυβο και super φωτεινές οθόνες. Οι «παλιές καλές εποχές» φέρνουν στο μυαλό εικόνες από κάποια γειτονιά, μία απλότητα, και πιο αργούς ρυθμούς ζωής. Ωστόσο, αυτή η ρομαντική άποψη έρχεται διαστρεβλωμένη από τη νοσταλγία που την ακολουθεί και που φιλτράρει την πραγματικότητα και τα προβλήματα των περασμένων εποχών. Η νοσταλγία προσφέρει ανακούφιση και παρηγοριά σε έναν κόσμο που δείχνει γρήγορος και απρόσωπος. Είναι ένας ψυχολογικός μηχανισμός που μας επιτρέπει να «ξαναζήσουμε» αναμνήσεις μίας απλούστερης εποχής, μίας παιδικής αθωότητας και μίας ζωής φαινομενικά λιγότερο περίπλοκης, σε σύγκριση με τη σημερινή τεχνολογική εποχή. Ωστόσο, ενώ η νοσταλγία μπορεί να είναι πηγή «θαλπωρής» και θετικών σκέψεων, μπορεί, επίσης, να διαστρεβλώσει την αντίληψή μας για το παρελθόν, καλύπτοντας την αλήθεια του με ένα επίχρισμα συναισθηματισμού. Επιπλέον, η νοσταλγία μπορεί να τροφοδοτήσει και να ενισχύσει την αντίσταση στην αλλαγή, οδηγώντας μας σε απροθυμία να υιοθετήσουμε νέες καινοτομίες που μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή μας, ενώ είναι σε θέση να μας κάνει να αναπολούμε απαρχαιωμένες μεθόδους και πρακτικές, εμποδίζοντας την πρόοδο και την καινοτομία. Στις πιο ακραίες μορφές της, η νοσταλγία μπορεί ακόμη και να χειραγωγηθεί για να ρομαντικοποιήσει περιόδους της ιστορίας, που στην πραγματικότητα χαρακτηρίστηκαν από ανισότητα, αδικία, καταπίεση, ακόμη και βία. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να προσεγγίζουμε τη νοσταλγία και τις «παλιές καλές μέρες» με κριτική ματιά. Πρέπει να τη βλέπουμε ως ένα ανθρώπινο συναίσθημα, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα της να «χρωματίσει» τη σκέψη μας για το παρελθόν - χωρίς, φυσικά, να αντιστρέφουμε το «golden age thinking» και να πιστεύουμε πως η δική μας εποχή είναι η «χρυσή». Άλλωστε, η μόνη «χρυσή εποχή» είναι το μέλλον. infocom•02•24 7