Infocom - ΤΕΥΧΟΣ 296

POINT OF VIEW

POINT OF VIEW Γράφει o Χρήστος Κοτσακάς Το ιερό δισκοπότηρο του ψηφιακού μετασχηματισμού Είναι σαφές πως ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει επηρεάσει κάθε έκφανση της ζωής μας, στη λογική της «ψηφιοποίησης των πάντων». Άλλωστε, οι σχετικές διαδικασίες επιταχύνθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τότε που απαιτούνταν περισσότερα ψηφιακά συστήματα για τη συνέχιση της καθημερινότητας μας. Εν τούτοις, παρά την «ψηφιακή επανάσταση», και αφού ολοένα και περισσότερες διαδικασίες πραγματοποιούνται μέσω του διαδικτύου, γεννάται ένα ερώτημα: γιατί ρίχνουμε ακόμη χάρτινα ψηφοδέλτια σε μία πλαστική κάλπη; Το e-voting αφορά στη χρήση ηλεκτρονικών μέσων για την πραγματοποίηση μίας ψηφοφορίας. Μπορεί να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικές συσκευές για τη διαδικασία της ψηφοφορίας, ή και συσκευές που συνδέονται απομακρυσμένα, μέσω του διαδικτύου. Μπορεί επίσης να αναφέρεται στην ηλεκτρονική υποστήριξη ολόκληρης της εκλογικής διαδικασίας, ή ενός μόνο μέρους της. Εμείς εδώ θα επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στην ίδια την ψηφοφορία, που εξακολουθεί να πραγματοποιείται με ένα στυλό και ένα κομμάτι χαρτί. Αν ρίξουμε μία ματιά στο εξωτερικό, τότε θα βρούμε πρωτοπόρους επί του θέματος, όπως η Εσθονία. Εκεί, πάνω από 313.000 άτομα ψήφισαν μέσω του διαδικτύου, στις κοινοβουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν φέτος. Σύμφωνα με τα τοπικά μέσα, αυτή ήταν η πρώτη φορά που πάνω από το 50% των ψηφοδελτίων κατατέθηκε ηλεκτρονικά, καταρρίπτοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Βουλγαρία, η οποία χρησιμοποιεί τα λεγόμενα «voting machines». Σε κάθε περίπτωση, με μία απλή αναζήτηση των χωρών που έχουν πραγματοποιήσει σχετικά «πειράματα», θα βρούμε πολλά παραδείγματα που ενώ έκαναν δοκιμές, για τον έναν ή τον άλλο λόγο απέσυραν ή περιόρισαν το ενδιαφέρον τους. Για παράδειγμα, κάποιες τα χρησιμοποιούν για τον απόδημο πληθυσμό τους, άλλες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως τα ρίσκα και οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτερα από τα οφέλη, άλλες πραγματοποίησαν μελέτες και διαβουλεύσεις για το εάν θα ήταν σωστό να τα υιοθετήσουν, και κατέληξαν στο «όχι». Φυσικά υπάρχουν και εκείνες που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά συστήματα με περιορισμένο τρόπο, όπως για την καταμέτρηση των ψήφων. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, αλλά, αν προσπαθήσουμε να βρούμε τους λόγους πίσω από τη μη ευρεία 6 infocom•07•23

υιοθέτηση του e-voting, θα τους εντοπίσουμε αρχικά στο θέμα της ασφάλειας. Μία από τις κύριες ανησυχίες σχετίζεται με την ακεραιότητα της ψηφοφορίας, και αυτό γιατί υπάρχει φόβος για παραβίαση ή χειραγώγηση των συστημάτων, που μπορεί να υπονομεύσει την ακρίβεια και τη δικαιοσύνη των εκλογών. Από την άλλη υπάρχει και το θέμα της διαφάνειας, καθώς μπορεί να θεωρηθεί ότι τα ηλεκτρονικά συστήματα είναι δύσκολο να διασφαλίσουν τη διαφάνεια και την ανεξάρτητη επαλήθευση της ακρίβειας των αποτελεσμάτων. Μπαίνουν λοιπόν στο τραπέζι των συζητήσεων θέματα εμπιστοσύνης. Ένα άλλο εμπόδιο αποτελεί το νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο ενδέχεται να μην έχει αναπτυχθεί επαρκώς, ώστε να υιοθετηθεί ένα σύστημα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας. Και φυσικά η μη διάθεση για αλλαγή, η αντίσταση σε αυτή. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να κολλάμε αφίσες και να στήνουμε σημαίες στα εκλογικά κέντρα, να «πηγαίνουμε στις κάλπες», να «σταυρώνουμε» με ένα στυλό, να βάζουμε το χαρτί σε ένα φάκελο και να το ρίχνουμε σε μία πλαστική κάλπη. Είναι μία ολόκληρη διαδικασία στην οποία αφιερώνουμε χρόνο. Έχουμε μάθει έτσι. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και η αλλαγή των καθιερωμένων πρακτικών, μπορεί να οδηγήσει σε αντίσταση και σκεπτικισμό. Καθώς ακούμε συνεχώς για έργα ΤΠΕ, για εκατομμύρια ευρώ που επενδύονται στην ψηφιοποίηση και τον μετασχηματισμό κάποιου συστήματος, κάποιου οργανισμού, κάποιας εταιρείας, για την ανάγκη ανάπτυξης digital skills (σε μία εποχή που έχει ανοίξει η συζήτηση για το εάν η τεχνητή νοημοσύνη θα μας… πάρει τις δουλειές), μπορούμε εύκολα να πούμε πως το e-voting θεωρείται θέμα ταμπού. Πόσος λιγότερος χρόνος, χρήμα και κόπος, θα είχαν δαπανηθεί σε αυτές τις εκλογές, αν το μόνο που θα χρειαζόταν να κάνεις για να ψηφίσεις, θα ήταν να μπεις σε κάποια υποσελίδα του gov.gr; Στο τέλος της ημέρας, μάλλον είναι θέμα «παράδοσης». Μας αρέσει η διαδικασία, να αφιερώσουμε ώρες από τη ζωή μας σε όλο αυτό. Όμως εν έτει 2023 και με το ICT στο προσκήνιο, αξίζει να ρίξουμε μία ακόμη ματιά στο θέμα του e-voting, και στο ενδεχόμενο (σταδιακής και πειραματικής) υιοθέτησης του, σε ευρεία κλίμακα. Ναι, οι εκλογές είναι μία μεγάλη γιορτή για τη δημοκρατία. Αλλά μία ηλεκτρονική ψηφοφορία δεν θα αφαιρέσει κάτι από αυτή τη γιορτή. Αν «ως ιερό δισκοπότηρο» ορίζεται κάτι που θέλουμε πολύ αλλά είναι δύσκολο να αποκτήσουμε ή να πετύχουμε, τότε μπορούμε να πούμε πως το e-voting είναι το ιερό δισκοπότηρο του ψηφιακού μετασχηματισμού. Όταν φτάσουμε στο σημείο να έχουμε ένα τέτοιο σύστημα σε μία διαδικασία όπως οι εθνικές εκλογές, που θα λειτουργεί αψεγάδιαστα, δεν θα προκαλεί την παραμικρή ανησυχία γύρω από θέματα ασφάλειας, και δεν θα οδηγεί σε ζητήματα αμφισβήτησης του αποτελέσματος, τότε η «ψηφιοποίηση των πάντων» θα έχει πετύχει. infocom•07•23 7