I •

1 . 

f I 

\ J 

tt.AúooZ' 

•fia 

ORBOPVSTV 

LATO, SI VE LEN- 

T1C.VLAU, 

! Quem nodrates Tabardillo appellant libcr vnus,atq; 

fc Galcni Placitis libcr alter, quo ómnibus tere medias, 

qui pr^dittum autorem hucufq; impugnarunt ,rcbondetur 

quo etiam perpenduniur inulia, que. in mulíshiuusautons 

feriptis videntur dcíiderarc examen, 

er AltonfumLupciumCurclânum. 

TrAccclTermit quedam Medie? 

Aniínaduerfioncs. 

CVM LICENTIA, 

CxíarauguftÊx Officina Michaclis á HucíTa 

Anno. i j 74. 

• 


I • 


I 

•

! 

Vlíum cft Koc opus, & exafhír ¡ 

•mandato Dormni Domini f ; erdini 

di ab Aragonia Archiepiícopi C^ 

aug,uftani>& Aragoni

1 

í* 

REVERENDISSIMO D 0 MTN 0 

Domino Perro áLuna, Tunafloneníl 

Antiítm. Alfonfus López de Corclla 

.Salutcm,& perpetuam felicitaren,. 

Cripferam Libros duos,de Moi 

í , bo l \ uem Tabardillo noftrates appe 

% ^ É l3nt vnuin ' atí Í5 dc Placitis Galem al 

*f"-f-tcmm, quos te prcfule Turiafonenf. 

defignato,d,£tare inceperam hos multis oceupationibus 

implicitUSíoptata breuitatc,n6 potuiab 

foluere'.quodnnh, vel bac potifsimacaufafint 

moIeftum,quod differrem fciücet aTTquo muñere 

hterano tuam.Illultrifsimam Dominationcm falutare 

Nam ad diftandum hoc precipue de nomine 

fin incitatus. Confidcrabam quidem, qu¿d 

Iietate narras matura aliquot übros médicos & 

philoíophicosviris grauíisimismmcupatos ipfe 

cdideram,.uitú & confentaneum cffc,Viro precia 

rifsimo prcfuh.hcclcile Turiafoncnfis cmiís c

IV 

Í 

Candido Leftori. 

'1A11HA. 

u-tcnebñiíeíumnotatudignarum quehbro demot. 

bbo puftulato habitar, libro de Pbcm» Galem Elcr, 

chumnó prefixi, quia totas ille eft velan Elenchas, 

Ccipe candide Lccjof : de morbo LeffH breui Galcni íentetias grauífsimas compleft 

tK-ulariLibcllum,quinonfoliimadhifc qj| , tufedprod 

1 rit etiam ad quoduiscur-ádnm fcbnuiv 

gemís, vocaui illum puftulatum ápuft 

la,que^ nó ápilre,vt quídam volunt, (c¿ 

cjuafi vftula eft diccnda; Ceterum non contendam cum 

¡;s,quieffl.oreícentiasdiftas Tabardillo negent attincre 

ftd vllum puílularum genns de quibns- Celíus, vt cas nó 

attincre ad papuUsegoe5tendo,hoctamea{ram quod de 

üs non intcUexiffet Hippo.fat eft, que dicit Galenas 

ad noftra probando rnittoio Epidermis años lóeos. 

CUB . Non fafficienter probat Plato ex üs que, faciebant fi >l 

AEfculapitfporcbellitroyani, nonfuiífcantiquituí 

c atarrbum. . - 

Elenchní 

Non valct ratio Plinii,qua vult probare, antiquos nome 

latinumnondediflearthritidi. 

.Confuiré feccruntveteres, qui Artbritidem »*»£*- 

' runtdoloremarticulare>am poteft tile ¿olormarti

f TABVLA; 

culis ex ficcitatc vtdicit Galcntis j.Iib.aphórif.apho; 

lí.quinoriattüictadarthritidcmjmittoquenosdixi 

mus dcrccenti vulnere inarticulisfaíto. " 3 

In puftulato morbo non eft contrabendus cibus, quidquid 

infuispulluIísmonuentAetius, 

Buccelatumargrecoquitur. • 

Pulli parui vtcxcrementitijcgrisruntinterdicendi. 

Aqua ordci & de cinnamomo in fcbricitancibus poteft 

cxhibcriquídquidFerrerius. Cjercrum de pondere 

aqu? diximusaduerfus Petromum inapologia,fcilicct 

Plinium volui(Te,perrarum ene, vt vna aqua fu le 

uior aha,(ed quia deprauaté eft cxcuíTus loe', in quo 

cum Petronio egimus, eft notandum, qu6d quando 

Phnius dicit,quc»d fi funt pares aque eft dignotiofacienda 

coquenáo aqtnp, & cam que. citius .calefit & 

citiusinfrigidacuraccipiamus,intellcxitparesfubftan 

tía & colore & odorc,fiquis cft,hoc cófonat his quse 

docctOribafius quinto libro cap.i.quaparte ait,aqua 

quecitocalefü,& citoinfrigidaturleuifsimaeftí, ete. 

nimneq¡inc^nofis,neq;ingraueolentibus, necj; in 

ijs que guftui medicamentialiquid offcruntvtihs eft 

eiufmodidigi itio, cuha:yelomnib* perfpicuc.fint 

note.vide quodOnbafius non ponit paritatem in pon 

dere.fed quando videnturparcsfubftantía & colore. 

Laftucanon eft interdicédapuliculari morbo laborátib» 

quidquidindo£tum medicorúvulgusputauit. g 

Laflucavltimis meníis edi fohta pre,caucndst ebrtetátis 

caufaex Athemo. if.lib. c.18. ¡ 

Cremoramygdalaram facilé bilefcir,quare femina frígida 

ei admifceantur. g 

Crémoraucllanarum inducitcapitis dolorcm quidquid 

i dio Ce 

TABVLA; 

idlotcputcnt. • 

ene fe ib o conuenit in puftulato morbo, nec reuocat 

humores ex exterriisad interna pleno corpore. 8 

ucurbite. conucmunt,prius vacuata abundantia,pnufqí 

cruribas &natibus quam fcapubs funt applicande.13 

agís debilitarfangüis extraftus per vene fcOionem, 

quámper fcarificationem. 

iftioncs cóueniuntextremispartib'priusadmotc. 1 + 

on quadrat quod panno rubro friftiones faftc magis 

iuuent,mir3ndumc|i eft de Galeno,qiu colorem trabe 

refenfit. 

rtiew corpus verberare, fi eft animas trahere ad exteriora 

magis facit,qu»m etteurbite inanes. i4 

Hedicamcnra mititer purgantiaínter exordia morhi pu 

ltuIatihcetadhiberc,fortia non item, nifiquoufq^fcbrisremiferit. 

^ * 4 

ionieftura fallad dufti aliqui medici laudarut aliquot 

partesanimalium adroborandasparteshumanas. 14 

pithemaírigidum cordi licet admoucrc inpuftulato 

morbo,licet&fronti,licct& hepati, fedcrumpcntibuspuftulis 

melius eft heparnó infngidare. 16 

Wiqui nullum medicamento vócarut córchale, quod 

noftrates vocantcordiale,illi vocanihtftomachicon. 

Smaragdus&craniííhominisnófaciátadcpilepfiá.Cir 

ca quod nota cj dicunt aliqui Herculcm fuifie medí 

cú,& fanaftc Alceftim, cuius rei facitmemoriam (ais 

varijslectionibus Muretus,qu&d fi veríí cft,non mirú 

quodherculeusmorbusdicaturepilepfia, vtüicitur 

vlcus magnum chironium quia hic ialutares grainb* 

vlccribusadmouebatmanus.Subnotandumctiamve 

nit o> fuá Hycroalifica (vbi funt recóditifsima multa) 

' ° • •- dicit 

4

I 

TABVLA* 

*- dicit Pieras.coturnicum efu ab epiíepfía (uiflé libera 

tum herculem,nocentifsimam tamcnclFecoturnieé 

fABVLA? 

vel eúrándam,thcffaci admoucnt arfenicnm. _ 

Dleum defcorpionibusprodcfl in morbo puftulato. 

epilepfi*detentis,ágrauibus mediéis habemus. 

Smaragduscx occidentis Indijsallata eft venenó. 

: nffitum ex cipho prodocerc capias dolorem dixit Ga 

lenus,nonlinimentííexcypho.Qaarenullaeftcontra 

Theriaca de fmaragdisnonfacitad cpilepfiam. 

Cornu Monocerotis ágete contra venenum folus ex fen 

diaio quicquid Mercurialis. 

tentiaaliorum dixit AEliañus. ji 

neenscibifaftidium fepc oboritur ex neru.s ventricub 

exfebre allante indoratis. Caeteru quia demedia 

Pliniusnonfibíconftatin ijs que dixit deam'mali vm 

Mentfermo.notanduro eft,Galeniim libro cótra Era 

comí. ! 

furratum voluine,animalia que dcliteícunt,nullo vti 

Lapis Bczaarraro reperitur in vifeeribus anímalíum, 

alim?co,eo quod fuperficies exterior multum denfa 

pis qui reperitur in ventrículo pulomm hirundinunj 

tur,quo fit inquit,vt nñ fiat floxio,fed cum v.deamu s. 

abillis íuit deuoratus.eft alterlapisexterre venís di 

cócleas,* aha animalia que dclitefcunt.multum cma 

fíns Bczaardequonihil diximus. 

ciata élatibulisegrcdi,vidcturdcfluxioncm elle ta 

Quomodoanti'quiintellexerunt thcriaeam bibi folitarJ 

fia, placuithsec,hícannotarc, quia de hac rehire ter 

contra yiaoriumfiiícvarijslcaionibusdiximus. i

• •.,,J!i4.incole,.it>.44-l»M- ul &A«--- - 

Rrata fíe corngito.A.indlcatprimam paginS .4.b.lin.2z.diluit.li. 28. cdulcandá.fol.47.b.hn. 

I"** B.fecundara,que;funtmaioris momcnti'nocB o.í"purius.27.alui.fol.50.a.Un.3.quoifi!in.lin.4. 

figno «¡[ mdicantur fi que, alia ofíendens duden dam.fol.5 i.a.hn.7. qrftcrnutamemu.fol. 

(haría non nulla minuta te inuenturumrtonj 2.a.!in.4.colorc.fol.$4.a.lin.4. «;mucum.b. hn. 

dubito) tu cmendabis. 

5 .qfde me pertus haberc.20.multum.fo. $ c .a.li. 

S>inducctur.fol.$6.a.lin.i3.coxam. i8.fic. 22. 

Primo folio.b.lin.so. ííiniliores lege ^rdifsim horcxis.28.caniná.b.li.i2.caufapoteít.l8.vale. 

liores vel minus fimiles.ibi lin.zz. ^[culicum.fol LÓ.non cftirtu.fol.

1 

^ 

rccudcrecítlegendum.lin. 16.corran: 

c.ob medicorum.b.lin.ó.rationi. lm.io.fi accedí 

doarina.i4.iracúdius & labonofi'âdde cp ing 

niofi fuá natura fíit iracüdi autorc Platonc. lib.d 

fc1ctia.22.fuperari.fo.84.li. io.vltronce 19-trcs c 

uiuc.24.vthuic. b.Un. i4.adagia. foh.85.lina 

inpeius.folr«-

' 

EH&_„ 

E MORBO LENTICVLAri 

tiucm noftrates Tabardillo appellant. 

^¡^^Raflatafuitfcreper tota Hifpaniam 

V^^duos íntegros annos «Se nunc ahquot 

•IMryjIocis gralíarur fcbris malí morís que. 

Ry^ví*^ á fy mp tomate á quibufdam fcilicct a£ 

orckcntijs que in cute apparct fumpfit nomen, 

abardillo vcl Pulgón patrio fcrmone cam voant, 

illud cftfrequcntius, vndc vero tabardillo 

t dicta non eft' ingeniofum diuinarc ,ncc illud 

nueftigarc cftmomcntancum,tabardil!o tanquá 

ibcrquillo, non quod fit tubcrculum fed quod 

iodo quodá illud ímitetur.vcl tabardillo á quiufdam 

vcrmibi» quos vocát tabardos, quorum 

lorfibus fiunt cfflorefccntie fimües ijs quas nos 

ibardillo appellamus.fed credo hoc nomen fot 

lito hurte morbum fibi inucnifle,vt alia multa, 

U« quolibet idiomacte folent fortuito proferri, 

canimis hommum quando in re nullum eft pe 

culq facile afsidcre.cxplica cur cpilepfiam voa 

'nt HifpaniGota coral,& Herniam potra.mor 

»m Gallium paitas, ex vix maiorcm rationem 

«enies, quam in dicto Morbo quem vocant 

bardilloíPulgón quidcquodahquibusregio- 

A n ib us

i 

I 

De Morbo Poflulato, 

nibus vocatur facilioré ex antiquioré habet orig 

nS,fimilantur cfflorefcctie. que, difta febre appa 

rent pulicú morfib 9 , alludit huic yocabulo q> di 

cuhcú morfibus nó femel libris Epidemion dici 

HippocratesjVt viderc eft libro fecundo fectiom 

tcrtia,ct hbro quinto,quá vocc ctiá refert Aetiu 

ícrmonc primo fccüdx partís cap. 12 9. propnu 

vero accederetnomé fi vt dicút pulgón, dixilíe 

Mofcon. Nam vttaccá,cp culicú morfibus dicta 

efflorcfcentias Hippocratcs & Aetius dixcrunt 

jnorfus quos imprimúteuhees nó vinarij fed ali 

a cftatis téporc regióe sftuofa infeftát,fimilicae 

k"is efflorefcentijs faciunt maculas quam pulicurfl 

jnorfus, videtur tamen puftulas de quibus locui 

tur Hippocrates ahqua re difterre á noftris puftti 

lis, quia dicit efle afprcdines mihaccas nó vald' 

prurignofas, he. quidem efflorcfcctis de quibu 

eft fermo femini milij non funt fimiles, fi fimili 

tudincm queris vt in gianis qu? apparent in he 

pete mileari,ncc he; clflorcfcentie; pruriunt quk; 

quá.fcd vt cumq; fit.diffitcri nó poflumus morl¡ 

bus óulicum eíflorcfccncias de quibus loquimu 

aneadfimilcs. Cewrumfermone latinofub no 

mine puftularum he, efílorefcentie. cóprchcndui 

tur nec videntur attinere ad papullas, licet fie 

qués fit illas lie appelare Vergili» tcrtio Georgí 

infine cum dicit verumetiam inuifos fi quis tei" 

tarct amichus ardites papule, ateu inrnundus oíd 

tü 

fine LenticuTari. 

tía fudor membra fequebatur, infinuat, pápula» 

airad efic quam cfflorefccntias. Prcludium inuit 

efle ignis facri qui edebat contraaos arftus. Pbj 

nius ctiá cum de papuhs loquitur idem infinuat. 

Ccifus dúo genera facit papularü quorum vnü 1 

dicit ferpere óc roderc,alterü dicit exuiccrare.effloicfcenue 

vero he nec ferpunt,ncc rodunt, niíi 

contendere vis cas rodere leuiter, non eft tamen. 

ignorandü,cp in malignis febribus herpetes íolct 

apparerc, vt dicit Hippocratcs tertio vulgarium 

fectione tertia,hos herpetes nó inepte poteft quis 

pápulas vocarc, ferpüt óc rodunt,& exulcerant. 

h?c vt dicit Aetius chato loco,i malignis & pefti 

letibus febribus oriri folent quarum quedam ad 

carbunculorü fpccicm dicit accederé, apparent 

porro citra rebré alique efílorefcentie cftatis tcm 

porc ijs qui multum fe exercuerunt, quas latini 

vocantfudamina,Grcci hidroa, de quibus Adua 

rius primo mcthod.quinto etiá vulganü dicit Hi 

pocratesHcuphranoris filio puftulas accidific ci 

trafebrrm, de his & de hcrpctibus nil núc nobis 

eft dieedú, foiú nofter habebitur fermo d cffloref 

eétijs que apparét i rebrib» & nó vlccrát.Pofum' 

"tino fermone has cfflorefcctias puftulas appclla 

fe , fed puftularü genus late patet adeo vt lub i)» 

papulc complcftantur. Nam de papulis loquen* 

êlfUS)dic¡tjvna fpeues papularü eft, in qua per 

»uumas puftula* cutis exaiperatur, v ndc ciaren 

A1 iub>

' I 

•fl 

De morbo Puftulato, 

íraeLcntículaii. 5 

fnb puftuhs complcai papulas,latifsimum etiam 

BUS erat podagra. Nam fi antiquitus n'ofus tuiflec 

eft noir.cn cxanthcinatis apudGrecos, nam non 

nomc inucniltcr, fed in hac re nolo Pfatoms nec 

{olum-fub hoc nomine complcctüturefñorcfcen 

1 linij ranonibus fubfcribcrc.id quod dicitPlato, 

tie he;, fed alie edam cruptiones vt annotauimus 

quod porrigcbát cafcum cuidara egróto filfj Aef 

Arte curatnia, ex ómnibus veroijfque, diximus 

cu'apij nil cóncludit, quia antiqui'plus abundan 

liquido conftat.húc morbum non elle nouum,ü 

«? cibi, quam bonitati attendebant, idq; confide 

éct vin amufi hac fíate cepille ob repere fibi pet r 

ans Ga!enus4. libro de rationc viaus dixit, íg 

fuadcant,non nouüeftefiilibres malignas,non 

nauífsimos faifle antiquos eorura que facilé co- 

crit Aouunxhas cfBorefccntias apparcrc,mitto q> 

quuntur. Nec ratio Plinij qua vult fuadere apud 

vt dixideijsfecere memoriam ccleberrimi me 

ítalos fuiíTe ignotam podagram, quia nomine la 

dia-,hec cum hxcfcribo repugno nouos mor 

tono non fuit donata, quicquam concludit, cum 

bos obi orin , quod accidit, v«l ab eo quod fu 

oc ípfc ahquibus morbis nomina Greca permifit 

jnus opifex nouo morborum genere veht CXCP 

vtelcphantiafi cui nomeii latinum noii dedit, 

tere mortales,vcl ob nouum fiderum ínfluxuni 

quid miiii igitur, quod atihriiidcm morbum la 

vel ob nóuam viucndi rationc.Narn quod Dcu¡ 

ño non donarint,& forfan fecere confulté.Nam 

maximus morbosimmittat decantatum .eft no« 

»mcularis dolor, vcl articulans morbus non exa 

femel in facra pagina. Cctcrum fubditus eft hic 

ftc videtur continere atthritidcm & podagram, • 

orbis orbí fupcrion.quarc non mirum, quod á I 

»b vlccre quidem & recenti vulnere poteft dolc 

derü nouo cffluuio fie efficiatur ácr, quod ind< - 

e artus.óc hic dolor nó proprié attinct ad atthri 

nouum oriatur morborum genus quod vero no 

jdem vel podagram , fed mifsis ijs non cftccrtc 

na viucndi rano nouos pofsit parcrc morbos no 

pbnuendum, nouam viaus ratidnem nouos pof 

ñus eft quam vt explican defiderct. Cxtcrum g c 

'uducere morbos, quos poteft etiáfaccrc acris 

noui morbi onantur indicauitPlato 3. libro di 

mprefsio á cselo mutata. Cstcrum ex varia virepubhea,qui 

dixittcmpore Aefculapij non hn 

'endi rationc funtquidam morbi magis pecuha 

fe capitis deftilátiones, quod vult probare ex 1) 

«s vni regionequam aliar.óc vni viuendi inftitu 

que huius fili) facicbant ínter medendú temport 0 

quam alio, quare non mirum eft, mentagram 

bclli troiani. PÍinius ctiá 2 ó.libro. cap. 10. indi 

cqua Phnius z6. libro capite primo non ínuafi 

cat nouos orín morbos,dicit in iauo morbus nQ lc 

toninas aut fcruitia,aut plcbem,fcd proceres 

BU 

A 3 illo

De Morbo Puftulatts 

jilo tempere (vt aliam taceam) abftemie er'tmti 

liercs,feruitns nó porrigebatur vinum,diucrfaq; 

eft viuédi ratio ^pccnbus quá plebi.nifi id potius 

in Dci vindiftá velis rcfcrre.qui procerú criminil 

tus ofícnfus in coi voluit hec iacere tela,ad nato 

rá etia vel viuédi rationé etiá refcremus cp dicit 

Hippocratcs fecúdo vulgariú fcaionc terna, ap< 

paruifte fcilicct in febribus mulieribns folii quaf 

dá eiflorcfcctias.fed Hippocrat. nó dicit, cpvirií 

nó erúpebáthuiufmodi cfflorefcctie, fedqi in iji 

cas non vidcrit.forfan fceminis in quibus id con 

fpexcrat Hippocratcs detenti fuerüt menfes.fan 

guinifq; cohibirás debuit efle caufa vt cutis eflo 

Tefceret.Cxterum vtnó abnuimus, aliquosmof 

bos nouos efle.cV ahquos veteres morbos receftif 

fe,ita minime fubfcnbim» Fernelio, qui dixit an 

tiquis ignotam fuifle peftilentiam inguinariam- 

Nam Hippocratcs tertio vulgarium fiaionc tet 

tia de tubcrculisqu? fiebant in inguinibus quadam 

pcfíilcnñ cóftitutionefacitmcmoriam,neC 

eftaudiendus Hieronimus Mercurialis, qui fuá 

libro de varijs leaionibus, dicit tempore Arillo 

tilis non fuifle cognitum alia animaba á cañe r» 

biefuiflccorrcpta;rabirc camelos ex elcphantoí 

ipfc Anftotilcs tradidit, non tamen diffitenduin 

eft.vt in Annotationibus dixit, rabie que eft hy 

drophobia peculiarem efle canibus adeó vt nuil 

lü animal nifi á cañe rábido petitú rabie qu? di- 

«tur hydiophobia prehendatur, nec Aiiftotel 

time fuit interpretar? theodorus,licet a lconiccno 

& ab alijs fugilletur,fed é? ijs alibi fatis,ijs ad introduaioné 

qu? á hac febre dicturi fum 9 prcliba 

tis,que poti' ad npméq; ad rcm attinct,d natura 

morbi que á fimpthomatediciiurtabardillo.atq; 

de ijs qu? ad curafoncpertinSt fermone agemus 

eft morbus hic febris á perniciofo hura ore orta, 

que maculas Se cfflorcfcctias qu? funt citra vlccrationc 

facit in cute.á fympthomate fumit nomé 

hec febris,quá fi placct vocafebre pulicarem,vel 

efrloridájvcl miliarem, vel puftulatá.vcl letieula 

ré.Cxterü nec id q> ex Hippocrate fexto vulgariú 

comentario primo dicit Galenus,nó fuifle fet 

licct morem Hippocrati á fympthomate febrem 

vocare contradicit ijs qui á fympthomate vocSt 

hanc febrem. Ná fi bene aduertis.noluit Galcnu* 

q> Hippocratcs á fympthomate nóvocctfebrcs, 

fed cp differctia febris qu? proprie á calore eft ftt 

menda, neutiq; a fympthomate fumi debct.non, 

«nim attinent ad naturam caloris fympthoma- 

Xi j fed de ijs fatis in Annotationibus. Ccterum 

A 4 &«« 

r¿

forooFuluTlatoT 

licet h?c febris miliaris á prauo humore ob oda 

tur non eft pcftilens, nam febris peftilcns plurijna 

cxpartc iugulat, hac vero vt plurimum lcuá 

tur ?grotátcs, prcfertim iuuencs,ipfcq; Galcnus 

dixit fecundo vulgarium orones m/ulieres quas 

hic morbus inuafitconualuifli. Aetiufq; cum de 

his poftulis loquitur dicit in ijs febribus appare 

re efflorcfcentias, in pcftilentibus febribus dicit 

puftulas cxukcran,nó abnuo,quod in multis pe 

tilcntibus pofsintapparere efflorcfcenti? qu?nó 

vlccrcnt,led nó eft proprium ijs febribus de qui 

bus loquimur id genus puftulas habcrc,et efle pe 

{hlcntcs.Dubium tamen fe oífert fi erunt aliqu? 

haruin febrium hetic?, vtefle aliquas pcftilentcs 

héticas dixit Galenus quarto hbro de Prefagatione 

ex pulfibus,vbi dicit has febres effc magis 

cognitas vulgo quá medicis, quia vrina apparct 

íímilis naturali, óc contingit in pulfu non defice 

re ditfercntiam. Ex foetida cxpirationc dicit nic 

lius cognofri quam ex pulfu. ego porro vt alijs 

locis dixi, difficilia feper iudicaui, qu?.citata pst 

te dicit Galcnus. Nam febns heaica a putredinc 

non pender, quarc non eft cur expiratio tantum 

fjetcat, cjuod.fi eft putredo in ípfa cordis carne ra 

tione videtur carcre , quod pulfus non varietur. 

Nam quod de ynna dicit á ratione non eft alicnum.nó 

dicit quidem .vrinam efle fimilem naW 

rah.fcd appatcre,vrin? vero qu? á naturali diftíí 

J:¿ 

polfunt 

""^','" 

fiuc Lcnticülarí. • 

pofunt hinc afsimilari crudus quidem humor fe, 

•"c optimifediminisimagincm pr?bct, dicct ab> 

uis.pulfum naturali etiam finulari, Ucet ab hoc 

:uarict,fcd mihi difficile apparct, tam ?grc labore 

corde,quodpofsitfimilari,ni|i tarnpauca fit 

)utredo in principijs harum febiium.fiíq, pauco 

alori ócmultxhumiditaticonranaa.quod eucn 

ilationis paucam tribuat neccfsiiaicm.CaHcrrm 

cbnsh?cmiliarisvclfiplacctlcnticularis,quia 

iccin cute facit vkcrationcm vt pcftilens nunus 

dfacict in corde , quare nullo modo cril hci ica, 

go cené quas Galcnus dicit pcftilentcs héticas 

uodam modo vlcerationcm vel corruptam purcíaaioncm 

facerc in corde arbiiror. Cxtcrum 

i febris pcftilens hética fubftantiam cordis de- 

'alcitur,claretmedicamenta,que tune mao is IUiarc 

poflent, efle que exficcant vt funt teriaca 

"ni bolo armcnia,fcd adpcnfum redeamus. Di 

«mus febrem d qua eft nofter fermo efle humo 

a lcm,quod fi humoralis eft, ab humore pendet, 

"mor porro qui hanc fcbvcm producir plurima 

* parte eft fanguis,qui cum fit cahdus & humi- 

«s pcrniciofam putredincm conciperet folct.nó 

«uat multum h?c fcbris.que cftuarct, fi ex bilc 

«cera producerctur. pituita vero óc atrabihs ló 

l »iesfebres facit, quá h?c lclicularis.non renuo 

" lc »,cp A quohbct humore pofsit proficil'c.ifed 

'«o frequetius á fáguinc quá ab alijs humonb» 

prufi-

De Morbo Pu(tu!ato¡ 

kfflcere folet.fed cú omnes humores in venís finll 

pcrmifti.non fie fanguinem prehendit calor afcil 

titius,quod alios non afficiat,atq; prout varia cftl 

natura eorum quos hec febris inuadit fie diuerfa 

pululát fymptomata.biliofi obrtoxij funt in foro 

rnijs,pituitofi fopori,quibus frequenter accidunt 

parotidcs.hos ?mulantur fenes, illos iüuenes. in 1 

ijsbrcuius fit iudiciumquam in illis,citiufq; in 

iuuenibus quam in pituitofis vel fenibus puftul( 

apparent,ad hanc normam facics iudicium, fi fe 

bris inuadit homincm ex in?dia vel ex multo e* 

ercitio bile fcatentem, vel inuadit homincm qu 

a

De Morbo Puftulato, 

agitantur,cum agitantur porro humores qui funt 

in partibus internis fumus óc fcinrillae mittuntw 

ad partes cxtcrnas.fic cutis maculatur eft pyra 

vifcenbus, fumus Óc fcintill? apparct f?pe in pat 

nbus extcrnis, apparent etiam macul? extinao 

natiuo calore qui eft ad partes cutáneas, vnde aliundc 

alius humor affluat folet maculare cutem,tuncc¡ 

funt macul? huid? vel nigre.Cxterum Óc traheo 

te natura humores externis ad interna poflut af 

parere macul? quando fit illa attraaio ex illa có 

motione poflunt maculari partes extern? cutis 

éo quod humores a natura non gubernati hac & 

illac adeurrant, vel ob contétricem dcbilcm qui 

eft in partibus externis que humores intra val* 

non cótinet.fcd finit eos erumpi, vt cunq; fit rn¡ 

lum uunciare folent puftule.nam fi cutis macul» 

tur ex exrinaióne caloris natiui.patet prefeipuf 

grauis malí efle Índices uno elaret in vlnmo d"' 

crimine iam efle ?grum.fi vero appareant aliqu 

cuacuationcm moliente natura,fi id fit non co« ; 

coais humoribus co indicant malum, quia indi 

cát natura irritata ab humorum multitudinc v< 

prauitatc hanc euacuationem íllam tentarte ,


1? huid? vel mgr?,qu? etiam crumpcrc poterant 

non gubcrnatis humoribus á natura, fed hac & 

iliac crüpcntibus, eorum portio ad cutem accurrcbat.vclid 

accidere potuit ob dcbíhtatcm facul 

tatis contcntncis,qu? non contmens humores IB 

tva vafa ad exteriora crumpcbát.Cxterum mtcí 

puftulas meliores funtrubr? , pcfsim? huid?« 

í.s-r?, rubr?q; etiam quetendút ad purputiíluff 

etiam funt praux,quia fignificantfanguims exal 

fationcm , quodfuit annotatum ab Aauano pti 

nio methodi capitc fccúdo Óc ab Actio loco ia» 

chato ex dittis patet efle mclius in progreftu a; 

parcre,quando magna quanhtate crumpunt,l< 

quando carum paucus eft exortusmaius maluij 

nunuant in progreflu quam in prmcipio,quia 

quádo maior deberet efle viaona, magis ntubi 

natura pcius eft. Aetius dicit peipres elle plurd 

puftulas quá pauciores, óc maiorcs quam mino 

rcs,fcd id non videtur nñhi fimphcitcr proferí' 

dum. cum crumpí pofsintfaaa humons coai" 

nc , quo tempore mclius eft vt fint plurcs quai 

pautiorcs,niolhatq; cxpcrientia,puftulas pauc 

in progvclih apparentcs farpe elle pcrmciolas.v 

rum eft tamen quod mult? puftuhe quatcnus > 

dicant multara efle praui humons farcinam.qu 

vehementer Ihmulauítnaturamquatcnusq; i" 0 

cu copia que eft ni extcrnis copia que eft m l¡ 

terms piures folcrc efle peiotcs quam paucas« 

* prenu 1 

ííuc Lenticulari. t ¿% 

pr?mifsis de curahone huius morbi nobis eft dicendú.Curatio 

porro pédet ex viaus rationc hu, ¿¿« 

morú coaione, Ór euacuationc, ócrcuulfione óc j f jj^ 

virú roboratione. Viaus ratio eft adhibenda que/j).ht 

putrechni aduerfemr. Ca*terú quia humor á quo L« 

febris h?c puftulataproduciturmalignus cft,qui 

vires multú deijcit,plcnius íut nutricdi hacfcbrc 

?grotátcs quá fi de humores prauitatc nó timere 

toir, nó tamé vel in íntclhgas plenifsimc hos efle 

cibádos,quidá emm iuxtahoc cp dicit Galcn 9 ter 

tiovulga.cóment^.tex.j?. dicút in his febribus 

[u?fcré funt pcftilétes, plcnifsimé efle adhibedü 

r ictú,ait Galcnus loquens de quadá pefte,fortifsi 

ni crgo qui vim fibi ipfis adferentcs,cibú obiatú 

iflumpfcrút,ocs ferc fuperftites fiicrunt,h?c ille. 

ed hoc loco nó dicit multo cibo efle infarciédos 

'«ftc affcaosjfed narrans.quá vehemens faftidiü 

iccidcrat ijs,qui diaapcftc cornpicbantur,adeo 

't morí pon 9 , quá comedere elcgerint,fubiungit 

[ u i vim fibi adferebant, óc obiatú cicum aflume 

ia nt,liberabátur; nó dicit quod ofterebatur íllis 

lagnacopiacibijfcd q> aflumebant cibum obla- 

Uf n, quem par eft crederc fuifle exlubitum pro 

'»rium ratione,vires quidem multum imbccillc» 

l Uo modo magnácopiam cibi fcrrc poilent, nec 

Unid voluit Aetius cum fermone primo íetüdc, 

1arT -is capitc. 129-dicit non elle adhibcndamcibi 

•ontcaftioncm w, peftilentibus febnbus,nó vult 

quod


quod pefte afícaí cibcntur vt fam.fed quod non 

contrahaturcibus vtinalijsfebribus.qu? prauitl 

te non ucccant.facit ptifana hordcacca,fi quis eft 

qui eam reae paret, óc ptifanain ex auena fební 

tibus concedit Alexander Trallianus,licctFucl 

bus in luis paradoxis conlendebat,peccarc neotí 

ricos médicos qui íllam propinabant,mter olera 

facit laauca,borrago, oxalis, fed fama, apud al* 

fine LenticuIon". g 

em fuecum gigiintquam laauca, quarcrion cít 

ur repudiemr, addc quod.accto- paratur cuiuf- 

115 eft putrccl'iii adiicrfari,times quod laauca co 

ubeatad externa niotuin, q.ucm-motum vis feriare 

in faiiis, quibus illa interdicis. in cgns vero 

>pponcndo fe laauca aceto parata putrcdini íait 

humores admotum quera procunaaent nata 

a paratiorcsjcfto vero die decretorio illa cohibe 

quos tcnuit, procerum medicorum efle pr?íctWct a„. llbm mtcraicis prirms ¿ebus qiiuWopti 

tum precaucndi nomine óc curandi caula mhib«num luijifclojn m n c aas ,n Variolarúmcura 

dam efle laftucamA vinum rubrum, ijs quiho«ionc Amceria & alij mcdici opnmi luflentiura 

malura volunt anteucrtere,vclab illo lañan, ct «ceto paramiuin principio adcxtingucndampu 

debant id muln incdici vulgares,a Deo vt docW" 

Ircdincmcx'liibeniA- crumptibus vanulisporri 

fimus Doctor Valcfius regí? mageftatis dignUs fcunt qu:eipfas-eiunipci e iuucnt,fac?fi tantum fa 

mus meditus mihi charihunus ad me fcripferif Pgis puftulas crumpcrc quod in variolisamcdi 

vuhuc apud Coinplutum quedara equitcm, q lJ 

ítucis.loco quarum prima inenfa efitabatfolia ij 

pro 

IS grauíbusfuit •oblcruatum , non timen exhibe 

decreto media qui illum vilebat, abltmcbat a J e omphatram cum arre carras, pafs.ro exlübent 

rana malí punici'acidi , óc laaucam timenticd 

plum, ó inligncmmcdici philofophiammdei«e |lonim medicór.úncni|i,faiis. Cattcrumquia 

taro, quod putabat laaucam cohibcre ahiuxu«e hcluca cttfcimo.eft confrdcrandum,quod an 

aci paru&cxtcrnas.,quo nomine ex vmum run'-T qui prceauende cbrictatis caulavIñmiSrocniisj 

faius inlerdicebat, occidit magiíhos Cambr? rej lumcbant laaucam, quod collcgi vidí ex Athc* 

pclita, Óc hunc medicum milerum occidebat vtf *?o, hcet CUrtt falcas Annotationes>ícrib'cbani id 

afolara !actuca,abfl:inendú á menta téporc be'M 

M° n pwpcdcnm.Carnes optiirn nutrimenti funt 

lubcbanc aiiuqui,hic abftincndum a lactuca tejuH,^, vl,.cs V1S augel-Cj(ji¡lil|U & _ ^ ¡ ^ ^ 

porc bel» ma.uiati iiibebat,vic>um humidurn »rodcft,cibana multum infpillataouaha funt ex 

uiientibus conuciinedixit Hippocratcs, Ócintfcrinisin principio non laudo, pulh veropulih 

olera v ix vílum niucnit Galcnus quod íalubr JUos ahqm cxjubcre habctin vlu canquá exat, 

re» 

B mcu» 

í'ví. 


mí 


mentkij funt rcpudiañch,frequens eft ad refarcic 

das vires exhíbete bucelauím vifcotum appellant, 

fed fit ex mafla non fermcntata & ouis induratis.quare 

non facilé coquitur,adde quod tan 

tum hab.ct facchari quod fuá dukcdinc fcbrientibus 

nocet. Crcmorcm amygdalarum óc crcmo 

rcm auellanaium tanquam olcaginofanonpro 

bo, ad fanandura capitis dolorcm auellanasprebent 

mcdici cú cas capitis dolorcm inducerc ab 

Aetio óc ab alijs grauíbus mediéis fitdiaum.pro 

poní vá'let dccoaum hordei Si aniíi,vel decoaü 

cinnamomi. pauxillum cinnamoroinon facit vt 

aqua nó iiitfngidetA humcaet,imo quia roagb 

penetrar poteft magis humeaare.mulfam aquola 

cxhibcr Gal. febre ardcnte laborantibus, cur eft 

intcrdiccnda aqua anifo vel cinamomo dccocTa, 

nec eft aflentiendum Fcrrcrio cjuiaquá ex bordeo 

tanquam flatuofamfcbrientibusinhibct, Se 

aquam ex cinc amonio tanquam pcrcellentern 

caput. nam vt in libro de ptifana dicit Galcnus, 

per multara dccoaioncm quod flatuolum eft in 

hordeo amittitur ncctanullum cinnamomi muí 

te aque infpcrfum caput poterit ferire ,minufqi 

eft fubferibedum luberto monfpelcnfi.qui aqua 

chxarc vetat, chxationc enim aquas meliorefee 

re latís late contra hunc autorcm diximus in Ai' 

nota.6.1ibriEpid.cibopr?fcriPto cúm acccdisa-j 

xgrum,confidsiafreft vcntris eruditas, qu? fi «j» 

nueLenticulari. ^¿ 

tft. adhibere cly fterem iübe,fed quia qu? funt in 

ventrículoclyfteri nonfubducuntur nitopotes 

exhibere cafiám vclmánam,óc aliquibus quibus 

durior cftaluus fyrupum de infufionibus rofarú 

p crficarum, quas vt anhotaui in meo Enchinchó 

nó credo fuifle cognitas Galeno, nec Auicenn?. 

narn qu? de roficis perficis dixit Auicenn a de fio 

rearbons perfice efle intelligcnda credo, capitc 

proprio de rofis loquens Auicenna nullammcmoiiam 

facit rofic quá nos pcrficaravel alexádri 

nam appcllam 9 ,finthsrc obiter diaa.Sinó eft vé 

tris cruditasjócapparetplenitudo modo vires Óc 

alij feopi cófentiát fecáda eft vena vt Aenus pre. 

diao capitc admonet.Sút tamc quidá medici qui 

'hocmorbo fanguinis mifsionéauerfánir, prefer 

tim fiípuftulx iá apparét,pcrfuafú fibi habct.venc; 

lectione humores de externis ad partes internas 

rciiocari , quo nomine in ijs febribus óc variohsa 

Pparétibus vctStfanguincfundcrc,icd abluida 

c « h?c opinio,etcnim fi multa eft plcnitudo, nó 

c oguntur vene intern? de externis fanguiné atahere 

ob fanguiuis raifsioncm, fi ill? porro funt 

Warftc, que ncccfsitas venas íternas coget vt de 

Setenas trahát,imo quia prius vacuátur ven? ex 1 

«iie quá interne., ideo potius cópcllctur ill? ad 

'torahendum quam interne. Si enim diaa rano 

i u 'd momenti haberet, vix 111 alijsfcbnum gclc 

wbus,óc inflammationc interna Jicerct venara. 

B z leca-

De MorboPoftulato, • 

¿carc, n,ce-liccret venara tundere in carbúnculo 

mcinfcabie 6. yujga. commcntaiip fecundo tra 

ctans Galeno de pulluhs que acejderunt iunoni 

«io.nuit)quod antequam ícwucntis .tentemus puftuiasderóphri, 

p'ius ven? feaione velpurga-no 

nevaeuswr corpus.de ahjs pullulis loquitur.lcd 

bife oonfilmuii&: pro ij& agit. Carterum h non eft 

fengÜis, copia,non eft cui: vena tecetur, nifi vene, 

feclionepjecaucie.vis maiuré putreduiem.quaii 

turo vcro^r-reíBtqui-cütendiint Galcnum voluu 

le vnclccinro metlio,in omiíi genere fcbriiim hu 

mor al muí venara efle fecádam abunde exphcui 

mus libro Anno.tatiüuum,cUm enim Galenus j. 

tanit. proponat de libre fynocho fermoncm lili 

«gcdum,idq; opere cxcquaiur.audcnt viri refra- 

¿tari) contenderé deomni febre pútrida fuifle k 

emú Galcnum. lid quid lacies viris optlinis fcjui 

luis dilplicet quicquid ab eis non eft exculturo, 

tanta co andera t ion c extrahebatfangumcm Gatopus'quodiu 

puens fanguinem fúdere vetaba 

S&in adolefccntibus qm íunt molh Óc albida 0> 

fet& putant nitrcpidc ad quocunq; gemís B0& 

putrid? Icaípclum petere. Cseteruin nc cum Al" 

tuinaví Óc de ali)S aberres eft cibi confidcrandui" 

fauod aliquando nomine pueri adolefccntcs u>' 

telhiíit Galenus,quarecura dicit libro de faivj; 11 

nis nulsione, puens albidioribus minus cffc c# 

trahendum fanguinem, fub pucris adolcfccnt< s 

comp 15 

meLcnticulari. 

compleaitiir vt textura Galcni fegetí prc-fpicue 

conftat , aphorifmifq; « alijsinultis loas, nucri 

nomine ititcllcxit adolescentes ¿fed de bis alias. 

Cjetcrum vtafTirmamtis Galeno nbh ji lacere , q» 

febris pútrida ferhper expetat fanguinis 'mifsu í. 

nein, itá alTeueranius nuhqü'am efle ex eftís prcfcripfis; 

quod nunquam piítredo inctucátiir nffl 

inteniénicntc proliibita traiifp¡r :• ¿n . irí 

fvno'chb id accidere dicebnf viu 1 '-' 1 ""- '"'• ,u 

rki . i 

""iiLiuui.uin hvdii'i ix. i M u V 'UIIVIVH vuvu 

ille clá'nguet óc ab afiititio calore luperatur pjfj 

terít putredo indita, cíe txí in Annotatio. Sed ad 

;,„„/-.; '. i r. ..-i ...i,.. ' .. -. r- •::•:- .lí 

mnepo 

•fyi'üpn'm'

• 11 

flUlUlUUJPUUUULU, 

pinanda íunt,qu? humorum naturje opponútur, 

£ febris eft eftuofa prodeft fyrupus de endiuia 

jnifto fyrupo de accto,fed raro h? febres fút muí 

tum ardetes, quare iuuatimraifcerc quod humo 

rum crafticiem attenuct, óc diflecet. pr?cipuc fi 

jituitpfi vclfenes hac febre corripiütur, loco ve 

ro fyrupprum potes exhibere mcdicamenta vel 

decoa.a ex quibus parantur fyrupi, fi enim fyru 

pos parare multis mitin vfu,non fuit,quod noli 

fiderét humores parados mclius cura ipfa herba 

vel fruau ex quo fyrupus cóficitur,fed quia hec 

non funt admanum cpnficicbant fuos fyrupps, 

fed non omnes fucci mellé coai vetuftatem fe* 

rút fed fol 9 is qui eft ex cidonijs Óc qui eft ex ftru 

tijs autorc Galeno 7. libro de fimpli. medica, faculta 

porro eft multorum ofeitantia, quod putar. 

nil faceré ad morbos defpcllcndos nifi quod al 

iortatur ex officiriis, fed certé ad ventriculufli 

Íngiditnte lxfum magis facit bonum vinum inv 

mirto cínamomo,quam fyrupus de mentha,mul 

tum huicrcí illis commcndatum.Galenus quidé 

Marcuro iraperaiorem ventriculi cniditate labe» 

rantem vino pipere infpcrfo fanauir.vtipfe dicit 

libro de pr?cogmtione, fi tribus chariophillis de 

uoratis fuecurritur ventrículo frigitate l?fo , cuf 

aromaticum rofaceum defidcras.fed redeamus ad 

inftitutum, funt porro medici qui nulla feruatt 

medio- 

liuc Lenticular!. I* 

methodp ín morbo de quo loquimurexhibent 

fyrupos aftriiigentes. de malo púnico accido vel 

de omphntio vel de oxalide, hi vero fympi , fi 

multa eft infaaio nocent vias abftrucndo óc humores 

ftipando, fi aquam timebát Hippocratcs 

quiatranfire mora tur, cur non funttiiucnda de 

coaa multum infrigidantia,cru?vixpoflunt ad 

locum vbi humores funt cbqucndi pcnetrare.-Óc 

vias multum obturánt.hoc mouitfórfairi Hip'pf> 

tratem;Vt cxhibcrCt vinum febriétibus.ncc apud 

Galcnum videbis decora qu? multum infrigidcntfebriennbusclíeprefcripta 

,qui Óc ijsftíbre 

acut.i vexante exbtbetmulfSm aquofam, Óc oxi 

niel.atq; audaaer in ahjs febribus cxhibet deco 

aa calida , quod fi jlh hoc lachar hcebit & nobis 

qui óífehdimus egros ob inglunicm humori^ 

bus crafsis fcatentes.'Cícrerum f?pe loco'Vcnc fe 

ilion is fearificatiorabus vtimur minusroburad 

hoc ekiginrr/quam ad fanguinis mifsioncm.noii 

quidem'tantum debilitantur vires fanguinc pev 

fcarificatione extraao, qüarh per fanguims miffionem. 

Sunt tamen aliqui medici, qui contrarium 

fentiunt, dicunt quidem , quia fanguis qui 

extrahitur per fcarificationem propinquior eft 

natur? merribrorú quá is qui extrahitur per fanguinis 

mifsoné.ideo magis parte fcarificata vires 

imbccillitari,fed aberrát plané, ná non eft tanta 

B4 copia

'PTwf^wWMI^RWW^ •WWTcrMcHIari. TT 

copia;fpirituumin venís exignis,qu? futir in ca; 

ríe que fcanficatur, ac in venís raagnjfjneg tot par 

tes noftn corporjs gubcrtiantur per illas venas ca 

.pillares', ficut per venas magnas. Caucnum quia 

jfanguis in parte que fcarificanir propinquioreft 

£t naturc rocinbrorum facit vt illa país que fca- 

;rificatur magis debilitctur , quam li ex. brachio 

fvinderctui;Ifanguis,fed non facit adhoc.vtvnc; 

vniuerfi corporis maiorem debilítate cótrahant. 

,'qua propter iuxta rationc eft receptum,, puelli; 

íroguincm exiyahere per fenrifioanonc-m, Óc nó 

-per vcne-fettionem,alludit hoc fciitéria: Galcni, 

qui in libro de fangHinis roifionc, cx.mulieribuí 

.quje albidiorcs funt .fanguineni nifsit extrahcic 

.per fcarifu>'itioii.crii., Óc ex ni gris per veiic feaio 

jiem, ad.hib.uit caufam, quod he fanguincm craffum.habcnt, 

Ule teñeran,queftint alinde minuf 

tobur habct.quam pigre, atq, cum noneft b.eiie 

coclu&fanguis ,quodiii albidio.i-ibus^QiitLngit, 

noxa magis fcntitutmagna vena aperta, .quam 

carne fcanlkataájs.quc diximus afiípujaiut Aetius 

qui (einio 3.prime partís capite %•}• poftquá 

incommoda vene fcaionis ciiarrauit laudatfcari 

ficationem vt minus no.xi.|in, ex ómnibus ijs pa 

tet.quodcum pucri fanguincm tcnncínhabcanti 

quod iam cp vtile he ex ijs fanguincm fffitfíjkeXf 

elle vtilms id faceré per fcarificaiio:iiera quá peí 

vencfcaiQncm, cura Vero hace auclis non intclli 

s as 

gas, me,aflerere Galcnüm iufsiflc quod vilo roo 

dppueris.fanguis extrahatur, nunquaní il' c Voluit 

vt dixi in Enchiridip quod ex pucris extrahatur 

fanguis , quain re illi non fubferibendura 

dixi, ex iis que diximus patet-.derridenda efle fe 

temiam Andre? La.cune, qui inidedos dicit efle 

médicos qui, pueris aura fcarifk.'.t, multum por 

ió fumus.niimorati in -cxponejidocraam vtile fe 

pe fit curcubitas admoucrc óc fcarificare fcq nul 

hm morara traximusflicófideras quam folenne 

medie 9 fit, i puftulato morbo incu.r.bitas admouc 

rej-triginta óc quadraginta cucúrbitas vni csrotá 

ti aliqui admouent, certat vitriim cum.margari 

to, defunt íepc cucurbitc viticc. tjm frequens ha 

pifli eft vftis habcbat.TTitiquum proucrbium.nel 

fift litcras'ncc narcm'iG quidem dabiscoruraqui 

>Hcto mor-bo íuitaflcaus, qui tet cucprbitis nct 

iRaf narcpoífuqt cucurbk?, fed fuo tempore.pi:i 

fio medicoeft Cjonfidcrádum , quod li in ventre 

e ftcruditas,quodeucurbit?admot? nocent,quia 

trahunr ex ventre,-hum-oris ad vafa , fccúdo dios 

Cofid.erare ciccet, qliocl (j m mtcrms venis r-ft ma 

%V% plcnitudo.qiiod hec vix vacuavi pptefl kart 

'-•u cutc,óc v'bi eft tanta farcina non. fqlum ex 

9SÍC nobilürahüt humores ad partem ¡gnob 

9$ ex mimas nobili ad nobi'em.-Nam humores 

^liex inio ventre trahv.ntur.in medio ninerc re 

iPtantur.eum a parte longinqua non pofsi&tra

Iiere cucúrbita, nec mcdicus pro rato dcbet ha' 

bere, quocunq; tempore traaionc conari ad cx« 

tcriora, imitanda eft natura in ijs qu? reaé opc« 

ratur, cum porro intcr initia puftul? apparent, 

quod fit natura irritata non eft cur tune fit irritó 

da , fepe etiam natura óc apparentibus puftulii 

tentat alui fluorem.vcl aliam euacuationem ,quo 

tempore cuCurbit? noccret, agglutinand? igitur 

funt plurima ex pane cucurbit? , vacuata prhtf 

per fanguinis mifsionem plenitudinc, quod fi i» 

ventrículo eruditas adcíiprius cafsia vel mana & 

nonnúquá fyrupo rofacco de infufionibus eft 1 { 

nieda aluus,fi vidis pono humores turgefccrc,Uas impcrátjfcd multa exiftele plenitudinc, vel 

n vifeeribus multa farcina nó poflut nó noccre, 

muita plcnitudine et precuacuata aluo ad attra 

lc 

'idum non minus cucurbitis óc friaionibus iu 

abit crura vrticis vcrberarc,Óc aliquando fcapu

iorooiîtTTrT


fto lanuginis iuglandis rulos appellant.dícut m¡ 

re excitan fudorem hoc decoáo quo aliqui vW 

tur aduerfus plcuritidé, laudauítq; hoc prcfiítá 

Rondoletus in fuá praaica,quod non cxplodw 

duin duco, fi non fit magna plenitudo. Nam« 

hsc adfucrit, periculum eft nc incidant hi me* 

ci in damna que ex huiufmodifomcntis notarf 

Hippocrates óc Galenus laudat vt obiter hoc ai 

uertara fimih loco Ródolctus hmaturam denri¡ 

apri'aduerfus plcuritidem , fubiungit rationetft 

quia aftringit, quo de nomine colnbet humort 

afrluxum, fed fi hac fola rationc dens apri iuua« 

iuuare haberent qu?cunq; aftringerent, fed re 

ucrtatur fermo eo vnde defluxit, ad prolicicn^ 

fudorem inter alia roircfacit aqua deftillata p»paueris 

rubn vel eius decoaum, cui optiraé m& 

ccrc potcns ditamni,parum decoaum ex cariéis 

Óc feminc fseniculi eft optiinum,habent quidaí" 

folenne adhibere radicera herb? quem vocaii* 

feorconera, frígida eft h?c herba, qu? nifi tacita 

qualitatc cordi fubueniat ci non magis confidefl 

dum puto quam noftrx cichoriex, qu? fi tot b> 

buiflet pr?cones ac predela herba, non dubito" 

quod tantum nomen fibi comparaflet, facit fot' 

tuna famofas herbas, vt etiam indoaos medi' 

eos facit preclaro5,qui grahá inuenere apudrm'' 

ínticos inaxiinates.Ca"terum an cpithcmatafri§ 1 

da lint cordi admouenda mullí dubitant, qui v> 

lunf 

íiúe Lenticularí. i¿ 

ant quocunqu? tempore conandum efle in hulorum 

ad externa atraaione illa anguc óc cañe 

aucrfantur, fed cum ad cauendum humorum 

aptum qui eft ad caput, fronti Óc parti anteriora 

apitis admoucant medicamenta frígida, fcipfos 

cuinciunt, tantum putas naturam expulfuram 

l cordis regionem, qu? vix eft veluti palmula 

banus vt ei loco frígida admota tantúfacefíant 

egotium, non hec dixerim, quod multum ego 

Jrcm de fuis epithematibus cordialibus,quibus 

rte paucam fulera habeo, fed vt intclligas, quá 

trupulofa fit multorum raedicorum ofeitamia 

qu? vt epithematibus qu? cordialia appellant 

aucam fidem fubrogo, ita ctiam luis eleauarijs 

>rdiahbus diais, que medici antiqui nunquam 

l '°pinarunt,.nec medicamenta cordialia appclnint 

eratilhs mos vocare os ventriculi cor, ad 

oc vifeus pr?fcripferc aliqua medicameta aftrin 

e "tia,poftcnorcs medici nomine decepti mcdimicnia, 

qu? propric funt dicenda ftomachica 

^carunt cordialia, fed certé qu? nunc habentur 

1 vfu, non funt ftomachica dicenda fed locuple 

"baîde elcauarium de gemís quod habet au 

un óc argétum gemas margaritas, h?c cene om 

' hominem locupletunt, in alijs clectuanjs vi- 

; bis fericum,qu? eft diuitum pr?ciofa veflis,ma 

ûm certe delirium quod quidquid in magno 

ecio habeturputarunt faceré ad cor, non lunt 

coaibile.s 

M

De Morbb Puftulato, 

coaibileslapides ót inetalla.nelcioquoraodoai 

menti inopiam fefarcient quod fi ad precium if 

tCndunt exhibeantadamantem quera elle per» 

ciofuui venenú a viris mediéis eft exaratum, IW 

fróarakdus fub fcrupulo caret .quando eamqui 

aíporiatur ex indijs efle venenumrodens abi|i 

qui hiftorias indiarum fcripferúteftafleueratuJ 

•videant igitur qui theriacam de fmeragdis adua 

fusroorbum coraitialcm conficiunr,nc pro refl 

dio pueris cxhibcantvenenumfedeertélicett 

plaga onentali afferatur fraaragdus parum truc 

allaturá cpilcticis ego iudico,eft morbus hic phr 

rima exparte frigidus .quidfaciet lapis frigia 

qui fuá terreftri lubftantia non poteft tendió > 

fantis ventrículo ncgotiú non faccflcrc, fed q" 

do alia vía non pofsint eripi, fugiunt ad abdio 

qualitatcs, hoc de nomine dicunt crnnium ho» 

nis iuuarc cpilcpticos,fed in hoc mcdicamnie I 

alijshuiufmodipotius mediciducti rucrunt eeieáura 

fallad,quam rationc philofophica. Co» 

ieaura laudarút hepar lupinumad hepar hun" 

num.quia ínter animaba videbát lupum efle i 

raci¡Mnium,Óc valentifsime coqucre,indccoii'! 

ciebant eííe huicfortifsimúhepar, quo de no'" 

ne illud l.iudabant ad hepatis humani imbécil' 

tatem porro quia multo tempore poteft vulp' 

fmcapparente anhehtu viuerc , íudicabant «* 

huic máxime incolumen pulmonem, laudar"" 

adii"" £ 

fiue Lcnticulari. \j 

dimbccillitatcm vcntriculi vcntriculum Gallt 

1? óc Struaio camcli,quiahic vincit dura,óc ille 

ordida, fed omnes he funt inanes conieaurc, fi 

audát craniúm hominis quia lilis ercditum fuic 

olum homincm cpilepfia corripi,laudcnt horai 

uscercbruin, óc non traniura, quia epilepfia ce 

eori eft pafsio óc non cranij, fi dida caula iau- 

¡ant hepar lupinum laudét hepar Iconinum ctiá, 

'eo quodeitra apparentera aiihehtum viuit vul 

'es cuis pulmonem laudant, Iaudcnt óc eras cha 

'hracma ,óc vt laudant galline vcntriculum coimbe.qui 

efficacius quam ille coquit.cx his con 

cfturis cnam eucnit,vt contra ftcnlitatcm lauda 

cntcoagulum leporis.quia lepus eft fcccundifs» 

"um animal,óc quia ccruus vefcitur ferpentibus 

•mdarunt os vel cartilagincm cordis ccrui, ká fi 

>ec couicaura valct totum cor deberent laudare 

Xconieftura ctiara cucnitvt laudét ad morbos 

K-Uloi'umchclidoimim Ócfoeniciili,m,illudeo cp 

'derunt in indis hirundinum, hunc quia ferpen 

c s viderunt focniculo fricare oculos, l'cd facit id 

er P?ns non querens tacuara 111 focniculo qualia,c 

m,ied ad dctergcndum,chchdonium vero eft 

'"•uiidimim cibus, quid mirum quod in eorú ni 

ls repenatur lint h?c per tranfenná diaa. Cxtc 

"'" ahqui putant ciíc magnum huius morbi rcc 

diura cornu monoceroiis ammalis ct lapidem 

c 2aar, qUia hec veneno máxime aduerfari crc- 

C dunt.

c^s* 

De Morbo Poftulato, 

d„nt,ideoputant morbis venenofis humoribm 

ortiscuiusnumeriputant efle morbum de quo 

loquirour máxime oppobi,dc cornuôrro W 

noícrons folum inuenio Achanum illud lauda 

fe contra venenum , dicit efle quofdam equos, 

quivnumeornugerunt quod d.c.t efle reía«J 

maguara viro habere aduerfus yenenu,fcd cu* 

pr?tcr hos equos fintboues in Actiopia vnicor 

Llexplicarí debuiftent medicis qui tatural * 

cornufaciunt.ex quo aniraah fit furaendume 

nu vtinam id cxplicuiflent.ne in re tanta_tota 

riclitaretur medicma,fedvideoPhninro f.b.nos 

conftarenune dicit folum afinum md.cura 

Vnicornero.nunc óc in Actiopí:, efle voues v 

comes fcribit.DiuusAmbrofius dicit in «xain* 

Vmcornc animal non reper.ri in gencration'ü 

aniroahum.rcperiatur vtcuroq; ego contra ve 

num crodés potius laudaran oleum vel lac q« 

rcm tát. prccij.quc vix in cdibus princip.um 

pentur. de lapide Bczaar non m.nor eft cog 

Serfia, quidam dicunt reperiri ,n rcn.bus cu«« 

daroanimahs,alij dicunt,fuccura quarüdam r« 

baruro lapidefeere in ventrículo, de hac re m 

ftatuere audere.n, hoc taroen libere fe**', 

tum cflc.quod etiam fi contingcrit, diftuiP Uf 

dem in vifcerib» ahcuius animalis reperiri, q« 

femper reperiatur, uno credo caxils.mc repetí 

Naniq; contra «atura gignuntur rato *f** 

'^WS 

ííue Lenticulari. j J¡ 

iuiusfabricam ócahmoniütam prudenter prouidit 

natura reperiri folct.Medicina á rubro mariimputatur.vt 

dixit Plinius)cum remedia vera 

pauperimus quifquc coenet,quot funtin ornata 

ifncinamyrotccia quorum vicem poflet fupplc 

caqua,vraum, oleum,óc mel,óc aectum , óc ali- 

Hiodmedicamentum purgatorium-.fed de ijs ait 

]iplura,t?det ccrtc,atque etiam pudet, cum con 

idero totin hac prxclara arte efle impofturasdp 

i fingunt crocum efle cordialc, córchalefaciunt 

«olam,quam cordi nocere dixit Symconfcti.oc 

imum dicunt faceré ad cor,fcd de horum figme 

|s,óc de fcrupulofa medicamentorum miftura,óc 

crupulofo pondere diximus multa Arte curat. 

ontra Mefucm Óc Nicolaum.qui ponunt m fuis 

lr >tidotis,cinnamomi, vel croci, fcrupulos dúos, 

Tunus duobus granis, ócmifcctfuccum porricú 

"ofehojóc dexirum tornucuprx, óc margaritas 

'erforatas óc nó pcrforatasA-carnis lconis drahmam 

vnam,óc ventrem niergi,óc pultris.taxa 

''mus etiam Arte cura.eos.qui nifi prxmiíía pur 

i^tionc non audent apphcarc medicamentum 

°picum conira quos cftGal.i.óc z, locahum de 

n «e ibi multa dixim»,pro magno antipharma- 

0 huius morbi habetur núc terra figillata,quam 

.'«clifsimá dicút ad nos afportari,ccrtc fi Galeno 

lc| es eft habeda, muln eft faciendú hoc medica- 

J «ntüjC< bolus arraema cm'tantú dicit efle vim, 

C % quod


quód in quadam peftc cuius facit memoriam.?. 1 

hbrodclimplicitun mcdicamentorum facultatibus,quot 

hoc mcdicamcnlum epotarunt,ccleri 

tcr cfli fanatos dicat, at quibus non profuit, oin 

* es intenlTc. Vndc concludit, fuifle incurabileí, 

magnum cené medicamcnti encomium, »ed ad 

cío quomodo Galeno poterat ignotefcere, íaniu 

tero in ijs qui curabátur a térra proficifci, óc nffl 

Iam aliam operara admilíuvos qui illa non curabantur.vcl 

íenefeunt óc debilitantur omnia.ros 

quidem tantam vimnunc non cxpcnmur.Nurc 

etiam pro magno fecreto habetur quoddam ol« 

um,cxflorcnna allatüm quo dicunt vngedas pal 

ruas.óe plantaspcdum,óccarpa,óc regionem q«í 

eft ad cor, credo quidem efle oleum quod aduct 

fus venena difcnbit Maihiolus Sencnfis, fed cef 

té hocmmis calidum eft, quare fi eft febris cftu" 

faattcmperari curo r.hquo medicamento frigio 1 

dcbciet,'dcliau vero huius oki, oleum de Icof 

niombus cuifucrit iracaus carduus benedicta 

ditamnus,óc feorzonera prodent, nam fi ad W 

tráncelos humores de internis ad externa lauda 

in febre árdete Aetius oleum, vel aquam ctufi" 

nt inicaum nitrum.non diffitendum cft.ad fin' 1 

lem preftandam opero profuturú predi aum ol« 

um, addc quod antipathia quadam veneno rep 

«ruat, dubatant aliqui an theriaca in hoc mo»W 

eonueniat,calidius,cft ecitc mcdkaincmu,qu** 

- - 

raíi folitara.quod affcrt ex Marco Varrone, fed-» 

Galenus libro de theriaca ad Pifonem theriacam 

cfli antidotum dicit,óc epotari, quia intelli 

git, licct in forma folida fit compofitum , aliquo 

liquorc polTc mifccri,vnde illa fiat potabilis, fúc 

nonnnlli media, qui ad pr?caucndas hasfibres, 

¿i cas que veré peftilentes funt, iubent adroouc 

re partí que eft ad cor arlinicú.ncc folura egriis, 

fed óc fanis admouendum dicunt.moucntur hac 

ratione, quod arfenicum croada fimilitudinefub 

ftiti? attrahctad li vapores venenofos,fed ijs po 

teft opponi, quod fi hanc vim habet arfenicum, 

ex vniuerfocorporc díaos vapores ad cor trahet. 

addc quod fi per poros trahuntur vapores 

qui funt ni corde,quid obftauit, quod per cosar 

fciiici vapores ad cor penctret, óc illud oftendiit? 

c crtc fi rationc traatonis arfenicum deberet iuua 

r e, falubrius eflct regioni qu? eft ad cor cucurbí 

ta m adinoucre, camq; partan fcanficare. Nam 

ptetervenenofitatem quam poteft communka 

rc arfcnium, magnum incéduira cordi preftabit. 

Ccterum remiflaiam fcbri,quod fieri folet íteei- 

Suarto die tranfaao,fi alui flúor non fuccclkrit, 

a dhíbcndum cíl medicamentum purgatonum 

C 5 quod

De Morbo Puftulato," 

quod non folú humores biliofos, fed craííbs* etii 

educat, nam co quód macula: non extuberant, 

colligitur humotes non efle multum biliofoi 

nec pruricntcs , facit rhabarbarum cum fyrup" 

ínfufionum rofarum facit agaricus cum eleauano 

rofaceo Mcfue, quódfi humores nirnis 

funtexufti, facit Antidotus Amec.aliqui pro re 

recóndita habent raifecre theriacam raedicamen 

tis purgatorijs.fcd hi plañe de errant,cum thena 

ca fi oprima eft,abfumat vires raedicamctoruiHj 

vt dixit Galenus libro de theriaca ad Pifoncirii 

fhaa purgatione.ad calorcm qu? in membris fa 

let rcmancre adhibebis ptífanám, óc vthumort 

per vrinam fiat purgatio immifccbis femina frígida 

radiccm apij,ad idem facit decoaum cicho' 

re? óc endiuix óc fcorzoncr?,óc floribus boraclu 

jiis,óc buglofsi cú apio óc fcmimbusfrigidis.non 

eft multum laborandum in infrigidando hepa' 

curo vngucnns frigidis,quia vt dixit hec febns 

non eft multum cftuofa,Óc nc ex externis adif 

terna fiat reuocatio fed vngucntú rofaceump*' 

rum infrigidat,adeo vt cum refrigerare in febf'' 

bus qu? cftuant intendo , fuccos frígidos potiu' 

eligo quam illud fantali óc caphurccalid? poten 

tiaefunt,quarchuicrei non faciunt, fyraptho' 

^^âtibuseftobueniendum , fi ad caput humoi' cS 

'! áceurmnt, vndefit dolor, dclirium,velinfoJf¡' 

' ,,\nia:,admoucndafuntcapiti qu? humorum »' 

fluxú prohibeant,facit oxirhordinum.ad cap' 1 " 

lolorc in febribus ortum iubet G.:!cn*.:.de n lC ' 

huc Lenticular!. 

TTcT 

Jicameniislocahbus.infrigidioribus natuns fro 

[té ex cyphi ilhmre, in calidioribus ex croco maguíate 

valent hec ad difamendú,fed fuo fragate 

odorc folentcaput replercadeo vt ipfeGalcn ., 

hb.de locis patiérib' odoré cyphi d.cit faceré dolorc,verú 

cfttamé cp dicit faceré hoc fuffitiiflc cnim 

caput magis poteft replete q capiti admotu, 

quodficófideraffet Mercurialis in diaisGalem 

nó hefitafTet vermes díaos afclos, laudar multu 

GalcnMios efli railepedas dicit Ioáncs Cornanus 

in croa re eft dubiú.cum railepcda fit vermis pilo 

fus.óc autorePlinio óc afclusnullos habeat pilos 

aurchanus per afcllú nó intclligit yermefed auiculá 

quandá Porro fi vigilia: multuinfcftant rail 

cendus cftfuccus laaucce.vcl decoaú papaucris, 

vdvnrructo populncofrons óc tépora linieda, q> 

fi bcnéiuglares ligniútur raírc cócihatur fomu 

in magno vero affluxu ad caput.no folulrotí ¿Je. 

parti antcrioricapitis sút adroouéda, qu? affluxu 

cohibcát,fcd ctiá collo.cx vniuerfo qmde corpo 

te ad caput fit affluxus,faciút ad rcucllcdu et vacuádú 

clyftercs,Acti'tamé de clyfterib'locraes.m 

febrib'ardétib'óc raptú fursú abétib'.noxro dicit 

efle clyftcriú vfÚ,timuit foría.rp infufa calida roo 

ueátvcrf parte fuperná qu? poft fe repertut.vndc 

ad caput fiet vaporario , quod nó fie accidit n. 

medicamétúorc fumkur,cp infra fe inuenit qua: 

W m inteftinis.quarc verfanúfiet vaporatioóc 

mof, fed ex clyfterib' maior vtihtas cofccmir in 

«x purgatioc in teftimonró^ ex illa cuapotatioo

¡ir quod fi hanc times, propmabis cafsiam vel aliqmd 

lenicns, vt facilis reddaturaluus, f¡ fomnus 

Vcxat?grotantcs admouebis capitj acctum cui 

jncocta fit fatureia vel origanura, friaiones cruriunimpcrabis,cucurbit?fcapuIlisadmot?tam 

vexate forano quam vigili? profunt, fed mclius 

•excitatfpin? admot? per fpmam vt pote per patentiorcm 

v.am melius trahuntur humores fom 

Jium inducentes , óc etiam qui delirium óc vigilias 

inducút, nifi de ncruorum aftiaibus timeas, 

perfeuerante malo vena frontis eft fccanda.óc al¡ 

quando hcet totum caput fcaríficarc óc admoue 

re hirudincs vel apphcarc aliquid quod de ínter 

ros ad externa aduocct, flpé enim in capitis paflionibus 

magnus commitcitur error,admoucndo 

vehementer fngida,qu? ex externa partccapitis 

c\-cx mebrams infinuant humores in ccrebri me 

dituhura. mterfymptomataqueijs febribusfrequéter 

accidere folent.cft cibi fáftidium quod in 

ahquibus cuenit ex humoribus orí vcntriculi ae 

glutinatis, m alijs, cxipfa humorum prauitate, 

(quodcltfrequentius) fenfum deijcicnte.in muí 

tis porroquando febris eft ardens accidit ex VO 

' tione que fit in partibus que funt ad os ventris, 

tantvi porro folet hec parsexficcan Óc induran, 

quod cum exurantur nolunt coroti biucre : immoderata 

diferafia deicit omne ventriculi mu»', 

ÍTue Lcnticulari. n 

•cnt, Óc cantillo potu fatiabanrur j fepe etiam ijs 

vlccran folent fauces vfq; ad os ventriculi,Óc po 

"frígido noxá fcntiunt,quare illum refugiunt. 

'iex humoribus vifeidis on vcntriculi a^liitinatis 

cibi fáftidium eft ob ortum.prodeft exhibe. 

re oxinie I,fyrupus de aceto mifto melle rofacco 

"odeft.fi ex humorum prauitate fenfura obledc 

cinappetcntia nafcitur,qu? ventriculú abluant 

unt porrigcnda, quod facit ptifana vel deco aú 

'•ordei in mifto faccharo rubro. pranequaUtali 

Tponuntur que accidkatc quadam diflicant óc 

enctrant.vt fuecusaurantij vel limonis, qui eo 

luod fenfum cxcittat.eriam prodefhfl ex ventri 

:ulioris cxiccatione.óc vtita dixenm indurado 

"ccibi fáftidium cftoborlum , frígida quatenus 

i'durant noccnt,prodcx ijs cxhibcrc que Icmút 

°t laxant, vtaqua tepida, lac aliñe teprdum vel 

etutn aqua quidem tepida,Óc fi in aíijs folcatap 

1c tcntiam deijeercín ijs folet eam conciliarc,cx 

'«íentiaii; dídici,magna lingu?ariditatcm raulo 

melius corrigi ore loto aqua tepida quam fngi 

a >inomiu vcrocibi faftidio.fi vides humore in 

Ventrículo abundare, exhibebís qu? facilé hnne 

'urnorcm dei)ciant, extra vero adraoucbuiitur 

v,1 guéta qu? cauf? vmdc oborínir appctétia upor 

>antur. fi laxum eft os ventriculi óc humores 

'ridi illud oceupát, prodeft oleum nardiiium- 

fencrirn vnlrKim r .:.f7T K « mutl occu pac, prodclt o cuín nardmum 

f ípe ego volebara cogeré al.quos vt abúdé bibe- fiifio aceto ley lhcico cum cera, mifcebis MI ucrent, 

| rcm


rem Aromatici.funt tamen qui timide ariponunt 

calida ori ventricuh,quanuis frigeat, dicunt quidem 

partem hepatis fcmper ampleai ventriculi 

oftiolum, quo de nomine dicunt vnguéta calida 

calfaciendo iceur noccre, fed fi in ?gris id times, 

fac vt?gcrfupra latus fanum decübat, óciecuf 

fie os vétriculi non attinget, fed dicat quid velic 

Realdus.qui hoc annotabit, quod cxperientia vi 

demus, inmultis qui habcntfrigidum ventriculum,óc 

hepar equo calidius,admotis facculis,vel 

vnguentis cahdis iuuari. C?tcrum fi eft vcntrku 

lus laxus cum calidkate facit cleauanum de fan 

dalis, óc de rofata Óc diamargantú mulo ex Arabum 

decreris mire commendant coral hum, eredunt 

arcana qualitatc vcntnculú imbecillú iuua' 

re, fedep de coralho lili dicút.autorcs Gr?ci dixc 

.re dcialpide vt in meis Annotationibus annot» 

ui. Porro fi tanta ficcitas crt venniculoinduaa, 

quodmdc oboriturcibi faftidtum,baluea tepida 

profunt, que ccrtc in progreflii harum lebruna 

de omniú febrium humoraltum ego máxime có 

medo nefeio ccrtc quare hoc falubre remediuf» 

antiquis tam laudatum neoterici pretereunt, » 

enim eft febris ardes, óc in ípfo principio licebrt 

fepe adlúbere balneum,in ahjs febribus qu? h u " 

morum crafsicie pcccant,prodcft balneum noo* 

coaionis apparennbus. Sunt timidi medici i" 

balncis aque tepide, audaces nimis in terinarur" 

1 r , acuu* 

ííuc Lenticular!. 

ti 

aquis,quolibet prolixo morbo mittunt?gros ad 

balnea, Óc quod eft de rifu dignum, inualuit hac 

noftra regione confuetudo , preferibere egris vt 

bibant aqu? balnei viginti vel trigmtafialas.tan 

tura fcilicet quátura poteft ore acciperc.id quod 

faciunt, etaris óc temperature óc morbi non laclo 

difcrimine qua in re quantum peccent, nemi 

ncm oceultatum laterc poteft,adde quodebibita 

aqua ambulant loco aprico, quibus oboriri folet 

fudorquo tempore folet verilsfrigidus illoscor 

riperc , vnde pro falute mutuant malum , fed re 

dcamus ad penfum. Cctcrum quod magis fatigat 

medicum, cum videt multo faftidio egrum 

laborare eft quod quicquid ad virium ahmoniam 

porrigitur appctentiam deicetat, iura qui 

dem carnium, óc crémor amygdalarum , óc ouo 

tum lútea, quibus alcrc vires egrorum conantur 

Aia natura appctentiam minucrc folcnt,.vtcumque 

fáftidium oboriatur, fiuc fcilicct ob oriatur 

ex ventriculi laxitatc, fiuc ex humonbus ventrículo 

agglutinatis, fiue ex neruorum qui ad os 

Ventriculi funt hebeti fenfu, fed quando alia via 

non poteft ali ?ger,faciamus id quod poflumus, 

guando non poteft fieri id quod volumus, mifcebimus 

tamen iuiribus óc hitéis ouorumaecti 

parum , vel parum fucci limonis vt hec croaría 

fint mitras faftidiofa,óc minus obnoxia cor 

r 

uptioni, Óc fenfum ventriculi magis excitent, 

carnes


carnes ftillat? vtahbi dixi parum mihi probátur, 

fi cas verodeftillas.pinguiorpars prius eft extra 

henda , nc oleum porrigas ?groto , fuge fuecum 

carras femel afle, quod'píurima expane eft pars 

aquofa, qu? venis con tcnta ad vefieam erat demandanda. 

Cxtcrum fi?gcrnullo modo poteft 

ore accipcre cibum, non ab re crit clyftercs exhi 

bcrc^qui vira habebant nutriendi, probauimus 

ex Galeno libro Annota.quod óc fi exterius appofita 

millo modo nutriré pofl*unt,quod poflunt 

nutriré clyrteres.vim habentinteftina coqucndi, 

quanquam hec vis non fie vt in vctriculo vigeat. 

quare que leuis codionis funt in inteftinis coqui 

pollunc.óc per venas quead ea ferútur ad partes 

vltcnores corporis defern. Solet accidere cordis 

palpitatiocui medetur medendo precipuo morbo 

ex quo obomur , accidit palpitaño plurinU 

ex parte ex hum nc fl.ituofo, fed ea quam med> 

ci dicút cordis palpitationem accidere poteft cX 

fanguinis redundantia.vel alio prauo humore f» 

cultatem cordis debilítate, vndc in fuo motu v'J 

ciliar cor,de hoc motu intellcxit Galenus quinto 

de loas adiáis ,cura dixit fanguinis mifsiofl 8 

aliquos quos muadebat palpita tío fuifle lcuato*. 

nam dieere, quod eo quod eft morbus magn''" 

palpitationc.quam fngidum morbum dicit Alw 

ritan venHicucrit G il.eft abfurdíi, fi cor frigia' 

tateeft lefia millo fanguine adau


eolligitur ex ijs qu? dicit Gal. tercio libro déme 

dica.localibus,frequens folet efle in hoc morbo, 

vermes infeftarc, noxius quidem humor eos laniat, 

quo fit vt corpus magis infcftct. quo modo 

vcrmibus fit occurrcndum dixiraus libro de 

Arte cura, feraen citri óc ditamus opituládo mor 

bo, vermibus etiam nocent, coralina Óc carduus 

bcnediaus ídem facit. obiter vero hic mihi venir 

notandum, quod quídam mcdicus per literas 

mihi feifeitatus eft, an lumbricus in puluerem re 

daaus faciat ad venncs.nam frequenter decanta 

tur, multü prodcfl'c, ad quero raodum etiam vul 

gariter laudant, quod fi infaraio eftinvcntricii 

lo ex carne bubula, cxlhbeatur puluis carnis bu 

bul?,fi eft infaraa ex carne caprina puluis carnis 

caprine. huic medico rcfpódi.id apud graucs me 

dicos non legiflc,lcgifli taroéapudcohimellá,cp 

id videatur olere dicit quidem fi mus in muftum 

ceciderit, remedio eft ad precauendum malura 

odorcm Óc faporcm, puluis muris in dolium vb' 

cftmuftü inuiaus, ad id videtur alluderc, quo¿ 

morfui feorpionis feorpio remedio eft. funt alia 

fynipthomata qu? in hac febre óc ahjs febribu* 

acuris folet obrcpcrc,vt vrin? cohibido furditas, 

manuum,vel abarran partium tremores, h? cura 

tur fanato cerebro, in progreflu enim morbi, ca 

hec accidunr, difcutiendus eft humor capiti cofl' 

tennis per nares eft admolienda purgatio, hn> £D 

rae Lenticulan. 24 

da fpina cura ijs qu? neruos roborar,vt pote vnguenro 

nardino vel huiufmodi abo. fedfi a pruriginofis 

humonb 9 vel vaporibus neruos percel 

lentibus (id quod frequenter acckht) tremor ob 

oriatur, ex humorum bilioforum vacuationc re 

médium pcndct. ad vrine cohibirionc facit lana 

oleo anhetino imbuta ,pcaini admota, faciunt 

decoaa calida cidéparti admot?.non eft quidem 

inucnicnSjVt dicit Gal. in Epidc. corpus fibrire, 

óc vnam pancm.vt pote veficam in temperie fri 

gida vexari-, fed de fyrapthoniatibus , h?c fatís. 

Cctcrum poteft cóplican alter morbus cum mor 

bo lcnticulari,vt pote hepatis inflammatio, vt in 

viro per illuftri ego vidi. vt vidi etiam plcuritidé 

tomplicari. ijs adhibebis mcdellam, prout morbi 

natura poftuleuent, de ijs morbis óc alijs fucríntc 

mea Arte curatiua. hucufqj de morbo lenticulari, 

feu pulicari, qui nomen habet a pulic?, 

feu culicc omnium animantiuin prope infinns, 

fed culex hic,vel pulex. intrepide pugnat cú ho 

•nine,qui ómnibus animánbus iropcrat, fie vero 

pugnatjCp tanta facit ftragc,vt vix fit morbus ( fi 

pelhlcté libré excipias) qué magis pauítent mor 

ta les.habuit pulex,óc culcx.fua encomia a poctis 

cclebcirimis dccantata.fed quare magis illorú vi 

f e s hi potuiflint cxprimcrc,quá morbo ifto, cui 

"'i anímanres dedere nomcn,vnde tua arrogan- 

•* a o homo qui non folum pulicem, fed eius vm 

brura

D^xirboTOtulatcC 

brurh in cutaneis maculis cxpreflum times. Tan 

dcm verum eft quod dicitur, ral inibccillras hoininc,quem 

muícarum mcrfus nccat,fed quia 

de nomine huius morbi hic toties fit mcntio, no 

tandú eft,vt 111 principio hbelli figniíicaui, quod 

nemo poteft, ex Authoritatibus quas ex Hippo 

cratc in medrara adduxi. probare, quod hic mor 

bus diaas pulicaris , fit ille quem Hipppocrates 

cxprcfiit hcet omnes media id lili tnbuant.nam 

pr?ter hoc quod macul? lcticularcs non vlceivi. 

nec pruriunt, raorlus quos faciunt cuhees, faciút 

maculas que cxtubcrantnulla vero eft m pulka 

ribus maculis extuberatio , fi crgo ahquando m 

hoc libro legeris, Hippocratera ad figmficandas 

has maculas citatum,modo quo nunc illum inter 

pretamur intelhge ceterum macul? qu?aculke 

ad herpetera poiiunt rcduci.quod de pulicaribu* 

non poteft dici. aculiores etiam funtfcbrcs,qui' 

bus apparent macule a cuhee diac, quam que 

puhee proticifcunnir , ille ab humore magis bi* 

liólo óc magis pruriente,ob quod exiubera ni a» 

has poiiunt reduci ebulliciones ill?,quas Arabri 

vocát ellcrc.quc apparcre folent m febribus, fe'' 

fine tanto pcnculo.quas ahqm mexperti pro i 3 

b.irdiilo talfo fuñiere folent. Carteium h? mad> 

I?', vel herpetes, vel macul? ill?, que fimilantut 

culicum morhbus,quas víbices potes appellare^ 

poftulant aliquod icmcdium, vt cxcuteableg'" 

tur» 

fiue Lenticular!. 25 

tur ideoq; autores medicamenta aftringentiá illa 

rum curatipni adhibuerunt macul? vero puheares,pullura 

remcdium petunt, curato morbo cu, 

lus funt proles euanefcüt, euancfcát ille prorfu;>„ 

Se morbus qui illas parit, quodáDco.niaxiuio 

forfan impetrabimus fi prauc cogitationcs quii 

bus illum offcndimus cuanueruit. 

DE PLAC ITIS GALENI 

LÍBER QVO POTIORA Q_VE 

a multis autoribus hucufqj ílli obieaa funt 

rcfclluntur quo etiam prorountur multa 

qu? in feriptis diai autoris videntur de 

fiderare examen per Alfonfum Lupciuro 

Curclcanum, 

MVitas á medicis ftudiofis,óc doais,acccpi, 

accipioq; frequenter cpiftolas,quibus vel 

calorcm amiciti? fouent, vel nuhi refpon 

dent, vel aliqua á me fcifcitátur, vel meis.feriptis 

c .9ntradicuirt, cura porro illas euolucrcm, doai 

•Pedid óc ajuici vna occunit,qua ille de meis an 

D notario 

..(,-, ¿

v 

De Morbo Puftulato^ 

notationibus hoc protulit iuditium , placeré (¡h 

meara dihgcntiam.fed difpliccrctátum compcndium,difpliccre 

etiam, quod Galenuro qucm in 

terpretandum fufcepcram, tátis loas vidiflit so 

tatúm,cxcrcbatur ille omnes medicos,qui Galeno 

difsidebant, huic rcfpondi.bené cum meis an 

notationibus agi, quod illi viro cádido Óc doclo 

non difphccbant.quando tam raorofa funt muítorum 

ingcni2,qvód raro quicquam quod ab «s 

ncn eft elaboratumlaudent,quininio audito aurore 

neoterico illico vitupcrant, non ccílai pafci 

maledicentiain viuis, addidi etiam, ex milla « 

meputaflé in illo opere maiorem referre laudé 

(fiíllud aliquain re Jaudari mcretur) quá ex bre 

úi interpretatione , cú quatuor vel quinq; hneis 

eo-o explicafle putarim multa, qu? aliqui cum 

integris philuris volebant exponere, rcddcbaiit 

oblcunora , non efle boni expofitoris dkcbnWi 

in rebus faci : ibus nnmorari, & ?grcdi ex libro 

qucm exponunt, multaq; que ad rem non fáchrt 

congerere.fed quid non conga ent,quid non cifutient 

viri infulfi, qufido ea demétia multos me 

dicos tcnet, qued put?tfacilé efle opnmas edere 

clucubrationcs,fed ad penfum noftra rcucrtatut 

oratio,in hac pono ego fum fcntentia,quod fi in 

Galeno autore fatis perfeipuo obfcuriora,et qu? 

pu°mantia apparent enarrantur, reliqua citra cX 

politorum opem lcftorcnj ftudiofum Óc dilig efl ' 

fiué Lenticular!. té 

tem facilé aflccuturum.iió aflcuero tamen,quócf 

omia qu? cuilibet videntur difficilia ego expofuenm. 

Náhi qui fine cortice natare non pofsüt. 

m vado h?rcnt,óc parum verfati in Galeni libris 

¡n fcirpo folent nodum qu?rere : fed far efle ere 

didi,qu? tune vidcbanturmihi obfeuriora maiuf 

que ncgotium exhibebant exponere,qui alia dif. 

hciliora putat, anipiat calamum, cui non ponet 

obiccni,mca quamuis compendaria diligétia, fat 

fccifli putarút,qui expofuerunt folum libros de 

elementis Galcni, vel libros de temperamentis, 

vel ahos libros ab hoc autore cdhos.fed multa íllospr?terifl"e 

eft raihiviíu que ego exponere fui 

tonatus, non igitur mirabor, quod in opere tam. 

longo ahqUa a. meomifla iudicent aliqui, óc fuas 

'dhibcant expofitiones, fed ijs ego cupiens fatif- 

«ccrc.potiora qu? intellcxi á me nó cxpofita,óc 

'llis panebant dilíicultaté exponere in hoc libro 

'umma brcuitatc non fura grauatus, ceta um ad 

'd quod medicas ille milii nbicccrat.quód á Gakiu 

fentcntia aliquando difcedebara,refpondi id 

("íonente ventare) que quolibct autore mihi fera 

P« fuit antiquiorfcriíle.feciffe qucm nó mordé 


(•vteUis-doanne obfcruátifsimú) laborafle. tune 

porro mihi inccfsit cupido cxpendcndi multa, 

que Galeno vidcbantur obieaa.Nam meis cditis 

annotationibus multas harum impugnadora M 

vídcbam diuulgatas, co vero tempore nilminus 

pútabam,quám húnc laborcm tradere typis, potrea 

vero cbnfiderans optimam efle cauiam, que, 

ío Galeno tanto autore fufcipitur,qui pro de- 

I 

indendo-vnb Hippocratis aphoriímointegrum 

librum edere non rccufauit.plachit illum publicarc,pr?fcrtim 

quód in ijs que pro Galeno rclpondeo 

, meas etiam partes ago, quando iHraj 

docrmata que hac parte ipfe tucor in meis' feriptis 

á me funt afleüerata, qux fi faifa funt, cülp* 

etiam in me refundí poteft,quarc medici quibus 

fatilíacerc nitor, non malí confuiente quod Gale 

in planta tuendo mea feripta (vt pofrim) deten 

dam, etcnini li lilis pro inquirida vcritntc poflu 

lare licctjCUr^p'cadcrn apparerc cora iudicé mil' 1 

non hcebit, cftqj hoc Hcfiodkum certamen non 

imerdiaü.fcd viris doais máxime probatú. Ccte 

íü nec eo quod ab ijs racdicis nónunquá ipfe dil 

fcntiamputetquifpiam parum illos mihi fatifl c 

ciflc, a'sniofco certé aliquoteorurtí tantam erudi 

tioncm óc dihgentiam monífrafie, fuifq; laboribus 

tantú iuuaflc Mcdicinam,'quqd ab omnib uí 

medicine ftudiofis vel hoc nominé amari, óc la"* 

dan merentur de iicotcnris loquor. Nam.de an- 

tequi» 

ííuc Lenticular!. Vf 

tiquis quorum hic fit mécio non eft cur qnifquá 

debeat dubitare, in ijs vero qu?ad Anátomcm a 

tinct.quia vt in Annotationibus dixi, illa potius 

infpeáionc quam cálamo funr cxcutieiidn, dirimant 

lites ,qui ¿¡flecando poffiínt'oftcndere, fi 

eft pléxus rctiformis, fi ncrui oculorú funt c'áiii, 

fi cornua ha'bet vterus, óc fi habet ille acctabula, 

fi plures neruos habet cor ,fi pencranium veftk 

mufciilos temporales, Ócaliahuiufmodi. reftant 

nobis tot examinanda,quod nifi pro Galeno fub 

eiiius vexillohicpu?r,natur certamen gererctui-, 

noiip'rodircm in médium.Gxtcrú non eft de hac 

¡re primum certamen. Nam in Enchiridio óc Ar 

te mcdcndi.óc in Annoi-atmnihus, homilías qué 

tune fe obtulere in Galehumimpugna'ione. 

lucre tcntauí. in fine vero Apologí? 'apmn'gám 

a 'iqua,qu? magis mihi videntur faceré aduerfus 

Gkenum.quam que ex ipfitis acerrimisimpug^ 

natoiibus.funtdefumptJ , fed quamius h?c magis 

vidcahtur vrgere , forfan nori definen t, qui 

0 mnes os-nodosdilíbluant, quod tantum abeft 

°,úod mihi futurü fit moleftúm, quod erit áppíí* 

m crácundum,tum quia inde aÜqua me aílecum 

r um fpero,qu? Wtéá diligentia non fum aflecdt^ 

v 'ide mea opera mihi Óc'"átijs qúi dubtrant PrfflftS 

íforriparauit, tumetiara quia eft mihi iucnndifsi 

m «mVvtperquofcunq; hic autor illuftictur, Óc 

* quolibct vindicetur morfu, legcshex oprime 

D 3 Lcaor 

*í

i Morbi 

. )e Morbo Puftulato,' 

íector maiori brcui tibi traderous.non enim frío* 

3i,qui non nifi ad legendú librum quero dampra 

lílicum ad maledicencia anhelant, inhibituri vel 

rctardaniri funtmeos conatus, volcbá porro reí 

pondere ijs qui fubmurraurant me autores theo 

íogos meis Annotationibus aliquádocitafle , fed 

craid eft refpondendú viris amufis, qui obijciunt 

mu? in prudentum choro milii funt paritura Iau 

«km.non eft mclius cxChrifoftomoquid voluit 

autor de falubri dieta cum dixit oleo infertas 

Tcftcs eftate efleinduendas exponere, quá auro- 

*cm iiuuftc aecufare,dixit etiam hoc autor viros 

robuftos nudis pedibus deberéambulare, nó cit 

inelius hoc ex Theodoreto intclhgcrc, quá ficco 

illud tráfirccálamo, ad húc modú citare pofleW 

multa de Hieronimo Arobrofio óc ex Cipriano 

fed dicant mihi an co quod hos autores óc philo 

fophos graues cito pr?tcream clafsicos médicos 


'cT!Srr?oT'uTfm?aTcs" 

nam áperife Galcnus non vetat.Quódrn nidbro 

la eruauatione cxhibucritGalenus diatrió pica, 

reo miratur Trallian'.fcd fi Ule aducrrificf,quod 

hoc no facitGalcnus ad tollendá caufam morbi, 

fed ad digerendos flatus in ventrículo cornetos, 

fie fcilicct cibarium fufpendátrairaridefiuet, efl 

tamen confiderarionedignum, quod GaJe. vim 

huius mcdicarñcnti, non mdicauít nimisfortem, 

quando illud a abo cxbibérc non timet, óc dicit 

primas venas non tranfirc in qua re aliquis poffithcfitare,fed 

de ijs alias.dum reprehenda; Tral 

Itanusquoddiaum efta Galeno.e.meth. qui cui 

da rouhcri , qui fpucbatfanguinein applkuit in 

capitc palübium ftercus, dicit, quod cum humor 

cflctcalidusulno.n.eratfaaendum,fcdiniufterc 

prchcndit, primo non confiar quod humor eflct 

calieras, iá vero quod calidus elTct,rcuulfionis no 

mine poterat multum prodefle. 

AetiustaxatGalcnum.quoddixcritin hemor 

rohidibus aiitiqms,vnam rclinquendam.cum fit 

curauoidicitHippocratcmvoluiflc bono reginnne 

efle feruandum illum , cui fmt adhibita inc 

déla, Sed Aetius fallkur,,nam fi hemorrohídeí 

íuntantiquc, credendum eft, eam efle l?fioncin 

*n hepatc óc benc, quod licct multum agat congrua 

vidus nnio,hon poter-it non aggrcgari humor 

melancholicus.quc cuacuari perVanguifluas 

Venas eft tuuus, quam fperare , quod ¡ola yi¿faif 

.- vi debita 

fiuc Icniiculari. tfr 

debita rationc prorfus corrigatur, non ab re eft 

additum antiquas. Expofitioni Galeni aftipulatur 

autor libriquartid rationc víaos, fiuc hic fit 

Hippocratcs, fiue aliús antiquus autor, libro de 

humoribus hic líber citatur tanquam wenuimis. 

Auicenna reprehcdkGalenum eo quod dixk 

fimilitudinc fieri attrnaioncm,diat,quod fi mag 

ncsfimilitudinc traliit fevrum,quia fimiícpan ra 

tionc aurum debcrcttrahcreaururn: fed huic ob 

iecrioni rcfpódit Galcnus, dicefis aurum nó efie 

fimile auro fed ídem, fed credo Auiccnnam 

id rcfpexifle, óc argumentari a maiori ,fi (iroile 

trahit fimile, crsb idem traherct ídem, quare au 

>um dcbcrcttrahcrc aurum , ficnim conuenien 

tía facit ard auraaioric,maioreft inlcr ca qu? funt 

cadcm,quá incrca qux funt fimilia.fed argumé 

tum non valct, quia a fmrli poteft fimile aliqua 

re perfici, quia non perficiafur ab codera, fed q» 

ab codera fiat etiam ahquádo attraaio dixiraus 

in Enclraidio. Auicenna reprehendí! Galenum, 

quod negauent ab intemperie produci dolorcm 

'ed id non plañe negat Galcnus,libro quide dúo 

décimo methodi videtur id indnbium rcuocarc. 

primo vero libro dcmedicameitis iocalibusvebemetes 

dolores fieri á calore ócfrigiditate dicit, 

Ve nimcft tamen, quod libre: de inequali intemperie 

vifuseftinfinuaic íntaupcriem nó-produtcr 

c dolorcm nifi foluendo continuum.dicit pro 

ximc


Btimc accedút frigiditas óc caliditas, vt vniraterf» 

difloluant, coderaq; libro non vitupcrat diaurn 

Hippocratisotnnemmorbum diccntis vlcus efle 

Auicenna reprehedk Galenuin, quod negaucrit 

elle vllam febre ex fanguine putrido,fcd id non 

ncgatGalenus.dicit febrem huiufinodi quodaní 

modo biliofam,quia brcui degencrat, óc cofdem 

quos febris bibofa feruat circuitus.quodam roodo 

dixit,Óc non fiinpliciterAuerrocs,vt ftimulus 

medicorum in multis Galeno oblatrat, fed parú 

momentánea funt pl?racj; qux opponit.Qii? ve 

ro aheui' funt mometi ab aliquibus autorib 9 qui 

bus hoc libro rcfpondeinus funt tn Giilenum ob 

ícela. Quare visúcft fpcciatiin illi nó refpódere, 

pr?fcrtim rp in Anhotarionib 9 illi fatisfecimus. 

Nolcbam de Paulo Acgincta agere mentioné 

qui vti Galeni fimia porius huí' eft imkator quá 

eótradiaor, fedneí hac re vidercr deficcre, vifi» 

eft annotare aliqua,qux fentétijs Galeni nó vidé 

tur coh?rere,nó ^pbat Paul 9 ,cp i diftetione nenio 

rú affudat in iuuene robufto aquáfngidá Galen' 

vt monuit Hippocratcs, qua parte Galeno lente 

tiá Hippocratis laudáti cótradicit, fed certé ratio 

Hippoc.ór Galeno fauct, roborar 9 quide natiuus 

calor ob cffufioncfrigideaqu? depcllcre poterit 

húores neruos ífiftátes,ncc folú ratione fed exp e 

rictia ¡d didifcifle Hipp.Óc Gal.mihi perluadeo. 

loannes Farnclius diflentit Galeno in caufa n- 

goriíj 

fiuc Lenticular!. 3» 

£oris,dícit libro de febribus, quod rigor nó tam 

«t, co cp humor moueatur per partes externas, 

quam co quod humor mouctur per membranas 

obtegentes vifeera, ego non renuo, q> hoc modo 

aliqnádo producatur rigor fed hoc modo nó eft 

tam frequens ficut modo á Galeno tradito, vide 

m' humore acrem cuoniin Iccinoris infláma'tiofe,óc 

nó excitatur rigor,atnngit hic humor ven 

triculi oftiolum,quo nulla pars qu? eft in vifeeri 

bus magis irritan folet, videmus etiam multas ti 

bres afsiduas, in quib 9 eft defluxüs ad ftomachü 

óc ad inteftina.qu? nó rigent hect hic humor rae 

branas vifccrii deber in eras defluxu pcrcellcrc, 

nec putádum eft, femper paulatim defluat hu 

mor debet f?pc Ímpetu rucrcmcc videtur q> tam 

v clieraenter ex foio confenfu mcinbra externa 

jo vehcnicnti rigorc fie quarírcntur,potiús mem 

brans obI?fis fit qu?dam refrigeratio quam vehe 

mens rigor,quód videmus mpto aliquo abfceflu 

,r iterno,óc in vlceribus reirá óc vefic?.>Reprchcn 

dit Galenum quod dixent apoplexiam nafci ex 

te plctionc humorum, in fubftantia cerebri.dicit- 

"uod fit ex humore de lapfo in contextú rctifot". 

Jêrn.quia tune arterijs obftruaiscerebrú millos 

P'ritus á corde recipiar.fed cú videamus momen 

10 teinporisapoplcticum prraari fenfu óc motu, 

? "on accidcrer, fi folum eflct obftruaio in illo 

c °ntcxtu, fententiam Galcni deberous reputare 

veriorern, 

> ' - •

De Morbo Puftulato," 

veriorem. Nam licet poft tcmporis morá,non a£ 

cendentibus fpiritibus vitalibus, homofcnfu ó: 

motu priuarctur, non tamc tam brcui, nec omni 

bus fuadebk Farncllius elle contcxrum retiformem.fcd 

hoc ad Anatómicos. Reprchcndit Farnellius 

Galcnum, cp dixerit vteri ftranguiatum 

folum fieri ex cohabito femine vel fanguine di 

cit quod ht á quocunq; humore corupto, fed Ga 

lenus licet has vteri ftrangulatus numeret potifsi 

mas ócfrcquentiores caulas, non diffitctur.quod 

quicquid vterum raalc afficiat ad modum quo 

feraen cohibitum óc fanguis rctentus afficiunt, 

quod produccrcut vteri ftraugulatum. quod ve 

ro flatus óc humor corruptus non fit propria ca« 

fa huius aftiaioius.hinc patet, quod mulleres fe 

nes, in quibus flatus óc corrupn humores maîs 

generáturquam in iuuenibus.raro vteri ftranî 

iatu capiuntur. Taxat Farnchus Galcnum libro 

de abditis caulis, quod non pofucrit morbum lililí 

larem ínmolhlic ócduritiepart,s , fed Galcnus 

libro dediffcrentijs morborum 'molliticm 

óc duritiem ad morbos qui fiunt ratione priroarum 

qualitatum reduxit,quandb molhties & 

durkies ex lilis habéc ortum. POI1U etiarn a|ium 

morbu Farncllius, queraputat á Galeno prcter- 

millura^piandolcil.LCt iabckift.Um. ntlfma víl)prietas, 

qua dura coiicoquíiturjfCtl ll?c usúm # 

pnctasjcxqualitatú primarútcperamento,óc in°' 

litie 

fíue Lenticulari. 31 

litic óc duritie partís jpcedit.quare etiá ad qualitatíitemperamentueft 

reduccda.Dicn Farnelíúif 

"i Pathologia contra Galenum,quod nul lus mor 

bus articularisproficifcitur á fanguinc,fed licet íá 

guis non cgrcdiaturé venisjóciiitcr artículos nó 

infinuctur,quis negare potcrit,humorem fangui 

ticum efle caufam morbi articulans,quatenuslágumis 

redundantia tendit partes qu? firot roxta 

a rticulos. Dicit hac parte Farnelius,quod raorb» 

ariiculansfcniper producitur ab humore qui def 

c endit ex partibus qu? funt fupra calüanam.led 

J-erte mullos videbimus, quibus caput bene ha- 

D et,maximc efle huic morbo obnoxios, in nomt 

ne arthritidis errat hic autor.óc á fentétia Galcni 

defk-ait. dicit omné dolorcm qui fit in arnculis 

pteter podagram óc chirargram efle atthrifidé. 

"d atthritis propric eft cum malú omnes vel pltt 

r « artículos prchcndit, dicit Farnchus quod crfl 

tus lapis veficae prius fuitgemitus in renibus, 111 

qua re contradícitranoni Óc Hippocrati Óc Gale 

n °jquibus autoribus lapis veficar frequentius ac- 

^ditpueris quam adultis. pueri vero multitud 

a P'de veficar tcntantur, nunquamtcntati fucrút 

íc mim aflcau,qui tentatifuilícnt,fi lapis veficas 

Ve l eius rudimentum prius fuiflet in renibus. 

v alleriola reprchcndit Galcnum,in caufa fapo 

" s aman, dicitquod hic fapor non folum p-rodu 

."ur á caliditate quidquid dicat Galenus cum in 

peponibus

\ 

De Morbo Poftulato, 

peponibus óc cucumeribus appareat fapor ama* 

rus, fcdattendcrc debuilTct Vallcriola, qu?funl 

exa.aé vel fimpiiciter amara, efle calida dixifíc 

Galcnú.cucumer ct pepo nó habet fimplicéfapo 

re pars in qua eft fapor amarus calida eft et excre 

mcritia , qu? per cccuoncm expurgatur a calore 

cucumeris concoquentis. Vndc pepo plañe maturus 

nullam amaritudincm haber. Vállenola re 

prchédkGalenú,eo q> dixcrit capitc de rigore,cÍ 

treroore aucs que in acre locú non inutát moucrijlid 

GalciV díao loco dixit,quód iam cp nó fa 

tcaris aues raouen fatedum tibí eft il lis efle aaio 

né id eft nifum ad fuperiora, mterpretetur amiee 

Vallcriola Galenü óc nó inucnietcctradiaioné. 

loanncs Ruclhus libro de natura ftirpiura capitc 

de alio,vcprehendit Galcnum, quod dixe-nt 

propnum elle alio fitim mitigare, fed id nuuquá 

a Galeno fuitcxaratiun,dixit duodécimo metho 

di,nócflc omnino allium firiculofuiu, cp quonio 

do fit intclligendú,dixiraus in annotationibus. 

Solenander primo fuorum confilioruiu reprchcndit 

Galcnú,cp dixcrk primo libro de medica 

roctis localibus ob inopia nutrimcii pilorú fieri 

dcfluuiü, nutriricp- pilos admodüplátarum, fea 

aducr.tat Solenander, cp illa huroiditatc cui adh c 

rent pili vocauít quadá hmilitudine Galenus nü 

trimcntíi,quia vt nutrimentúfouet, vegetal id

_)e Morbo VuftuTato, 

•num medicanícntiim habcrc maiorcm portione 

calidorum clcincntorum,fed proptcrmodum la 

bftanti? non alteran a calore noftro. Vndc nos 

nó poteft rccaifaccrc. Vndepatet non fat cffc ad 

hoc quod vnum medicamétum dicatur calidius 

alio.quod 111 co vincat cahdum frigidiun.rcquirt 

tur quod alrcretur á noftro calore , óc akeratum 

in maiorem gradum caloris efeendat. Dicit lou 

bcrtus,quod animaba qu? multo tempore finen 

bo degunt,vt ille narrat de quibufdá mulieribus, 

quod hoc fit ob multam pituitam quam habcivt< 

qu? elaborara á calore naturali fit optimum nutnroentum, 

qu? fentcntenria licet ego ante cuffl 

aiícruerim in meis quinquagcnis,non placuit ifl 

Annoiationibus. Credo quidem quod animaba 

ínglda qu? delkefcunt.ab huiiiore pituitofo qui: 

illa rcddit veluli veterno opprcfla nutriri. ela 

boratur hic humor á calore naturali, óc fit cor 

gruum ijsanimaniibusnutrimeiituin. fedmulie 

res quas narrat Ioubertus qu? dúos íntegros ar* 

nos fine cibo vixere a ratione eft alicnura, quod 

vuierent incólumes.Si tantam humoris pituitoli 

copiara accrualTcnt,qui fufficcre poflet illas nu 

fine Lcnticulari. 

,_._ ....„«» v^. proprijs lo 

cis,Aetium,óc Alexandrü. Sed frequentiusfiunt 

febres ex humorum putredine, pluriim quidem 

ex parte excrementa corum qui febribus humo 

ralibuscorrípiunturfunt fortida, quo indicatur 

humores efli pútridos, in humoribufq¿humidú 

preualcrc eleroentum rcaé dkitGa|.2.hb.de dif 

feré.fcbri.vndc elaret humores potiüs efli obnoxios 

putredini quam vftioni. Dicit Ioubertus aquas 

ehxationc damnari.qua in re cótradick Ga 

cno.qui 6.vulga.commc.4.elixationc aquas me 

borefeere fignificauit, contradicit etiam raliom, 

Pcrclixationein enim aqua attenuatur óc expurgatur 

á partibus terrcftribqs, non tamen de 

°et aqua multum elixari.ne faifa fiat vt ex Galc 

«oannotauimusin Annotationibus, Ioubertus 

ta nquam paradoxa, qu? vel paradoxa non funt, 

Vc ldifficultatcm prefe nó ferunt,quare illa fileno 

preteriré eft vifum,hoc tamen non pr?teribo, 

trí c íntegros annos, laborarent h? tan ta crudit 1 

te, tmod óc aflurapto cibo integrum menfem ** 

ucre non poflcnt,ncdum fine cibo integruma 1 ) 

num, ad airad igitur hoc eft retircndum,vt di* 1 

iñ Annotationibus. Dicit ioubertus febres M* 

morí 1 

J«nód "od pr?tcr illud genus febrium que ex aduftio 

duci ex Galeno citauim 9 , vifus eíhlle infinua 

primo vulgarium comentario fecundo textu 

H;febres ardentcs potiús gígni ex aduftione 

T^m ex putrefaftione, vel río gigni in frequen 

E tius, 


• ••• 


De Morbo Puftulato,' 

tius.vtcunq; accedatur bilis in vafis dicit febrem 

ardenrem oboriri, citra putrefaaionem vero accenchtur 

bilis flaua-.óc accendi bilem proprie nó 

dickur cum putrcfckilla. 

Fontanonus in fuá praaica ,vt praaicos 1 ib ellos 

lcgenribus fatiffariam,dixit capitc deephialta 

epilcpfiara oboriri ab humore venenólo : , quam 

fentcntiam etiam ptofitetur Farncllius: hoc non 

eft.id mcnteraGaleni.ncc videtur verum, quod 

neceflario humor epilcpfiamproduccns veneno 

fa qualitatc fit infeaus , eft quis obnoxiuslvüic 

malo, óc cxhauftu vim mcraci illico incídit in e* 

pilcpfiam, qu? venenóla qualitas fuit mutuata a 

vino,ad haec omnia qus caput implent vidcnvus 

jn his qui huic morbo funt procliucs paroxifmu" 

excitare, cur advenenofam quahtatem eft recur 

rendum, adde quod fi venenofus fuiffet humor, 

non tam facilé difeuteretur , frequentiufqj qu»» 

corriperet pemecarcr. 

Gulielmus Puteanus reprehendit Galcnum in 

libcllo qucm edidit de actraaionc medicamento 

rum, dicit errafle Galcnú, qui dixit libro quinro 

de fimplicium medicamentorum facuitatfbus,o c 

Culta qualitatc qu? nutríuntur traherc fuccos fibi 

conuenientcsjhoc ccrtc á Galeno non eft in»' 

nuatum, parte citata fimilitudine fubftantie qr". 

nutriuntur trahere nutrimétum dixit, fimihn'd 0 

vero fubftantie non eft Galeno qualitas oceult* 

~ r 'Ena" 1 

íiué Lenticularí. 4 

Etiam imponit Galeno.quód tertio libro de fimplicium 

medicamcntorum.fácultatibus capitc 3. 

ad amicitias óc immicitias reduxerit aaionenj 

Carpir Galenum Putean 

o 

9 , qui dixit fimilitudine 

lubftaiuia- fieri attraaionem.dicit quod medicamenta 

attrahüt folum calore vel oflinfionc qua 

natura: inferunt, cum naturara habeant mínimo 

coaibilem, hác opinionem quam fibi tnbuit Pu 

teanus prius profeflus fuit Ariftotelcs prima lesione 

problcraatum problcmate quadiag¡effimo 

fecundo,nifi quod Aríftotclcs,óc ea que funt incoadla 

propterfrigiditatem purgandi vim haba 

re dicit,ficut qu? funt incoaría propter calidkaícm.fed 

contra Ariftotclcro, &Puteanum eft argwmcntum,quodmulta 

que coquunturpurgara: 

rificacker, vt flos perfice arbcris,óc rofa perfica, 


.cor.fii mationc¿,confut¿uionelq> omittútur, quia 

dicit mi magis faceré ad incmoi iam,quam intcl- 

,he;cre qu? lcgimus , óc audimusquod fit magis 

rnethodo refolutona quára dijfinitiua,fed attendilTehiuc 

viro pr?fti.iilíct, quod in ipfa refoluto 

riamcthodojqu? artera coiilhtuit, neceflum elle 

confutare óc cófirmarc, alias dubkabis in ijs que. 

niemorie vis fugerere:dixnn 9 de ijs inAnnotatio 

nibus, vbi dodnnam íelohuoríam efle eam quá 

ex Platonc vocauít diuifiuam Galenus dixi, fea 

non prorfus hoc raihi nunc fatiffacit. 

Scaliger libro de caufis lingu? latín? dicit, crraircGalenum.qui 

pofuit methodum diffinitiuá, 

dicit hanc efle candein, qu? refolutona vocatur a 

Gal.quare fruftra elle pofitá dicit,fcd certé aliud 

facit qui refoluk quam definire,eademq; ratione 

dkere poffet fruftra clTemethodücompoiinuíi. 

nam contendere poflet, hác procederé ab ijsqu? 

dcfiniütad id quod definitur,cognkaq; vna elle 

cognitam aliam,fcd Scaliger hberior cftin repte 

hendendo quám philofophia poftulat, libro de 

plantis vocat Galcnum verbofum, ambitiofuu 1 ' 

ndiculum,imponk Galeno, quódpr?tulerit cordi 

tcftku los. 

Rcaldus Columbus in multis qux ad anatonie 

attinent Galeno diflentit, quorum vt iam ímpi'í 

fatione dixiraus, hic nobis nó eft faciendum eX* 

men,fed fcnpfit ille ahqua qu? pr?tcr anatomci» 

cxiguiif 

íiuéleniícuíari. 3$ 

exiguntin Medicina difcufsioncm,atq;cum h?i 

frat Galeni placitis aduerfa, placet ca hic appingere, 

nc Galcnus hac in parte videatur cfli fine 

muniminc.Dicit Rcaldus 7. libro fue Anatomie 

capitc pnrao.arterias ínoueri non_pcr fe, fed per 

fpiritusjhuic vero opinioni Rcaldi refragatur Ga 

lcnus óc fenfus euidentia, vtcnim dicit Galenus 

libro cuius eft titulus. An fanguis in artenjs con 

hncatur , fi cálamo conftringcris túnicas artenre 

ckra laqueum non pulfabit, fi tamen caukatcm 

obtrudas vt fpintus dimanare non pofsint, non 

delmet arteria pulfarc,fi hoc vemm eft, patct ararías 

non moueri propter fpiritus, nam fi fpiriti 

bus non dimanátibus arteria raouetur, claret nó 

propter fpiritus mouen arterias in codera libro" 

ca rpit.Rcaldus Galcnum, quód fcnpferk os efle 

'" corde homiras.fed certé Galcn 9 feptimo libro 

J¡e Anatomías aditíiniftrationibus,vbi ex profef • 

0 hanc rcm traaat, non docct os reperiri in cor 

d c hominisjóc fexto libro de vfu partium,in raa 

guis animahbus os mueran ad caput cordis di- • 

Clt .ncc ni(inuat,quód fit os in corde hominis, tax 

« Realdus Galcnum, quód díxcnt libro de té- 

Peramentis, pingucdinem elle fub cute in mu lie 

r Us non ítem 111 maribus,dicit efle in maribus, 

""cmadmodúin fceminis pinguedinem,fcd hoc 

'cui ncgauit Galcnus,fed rcae dixit.plunma ex 

r a rtc pinguiores cfli mulleres quam mares, cui 

£ 3 diao 


ái'

• I 


«licto ratio óc fenfus fidem prcftant.Dicit Reald* 

libro decimoquarto capitc fecundo re ipfa illum 

«hdicifli.cum cor dillatatur arterias conftringi,ct 

vicc verfa, quód eft contrariura ijs qu? Galenus 

docet libro tertio d prefagatione ex pulfibus ca 

yite tertio. Porro fi ratíonibus folum eflct diflixcmdum, 

efficaciísim? funt, quas pro Galeno in 

snedium poflemus adduccrc , fed omnes has fea 

íus euidentia rcfellct, non folum Rcaldus, fed & 

ahj anatomici dicentyvni tefti,ncc Catoni efle ere 

Cendran. Prefcitim fi ratiónes partialterar fauér, 

libro vndecimo capí, fecüdo ncgligcntix arguit 

Galcnum, óc omnes anatómicos, dices neminem 

ante cúdocuifle, quódaerprcparenirin pulmo- 

3ie,vt fiat fpintus vitahs in cordc,fcd id ipfuin pi 

latn docuit Galenus feptimo libro devfu partiu 

vbi fie ait,pulmonis caro cernitur aerea,fpirituf- 

. 

• antiquosnon reprehendiflct.Scptimo libro cap' 

te pumo infinuat Rcaldus,probabilius efle, fph J 

tus vitales írígniin pulmonejquám in corde,leo 

certc non eft ea vis caloris in pulnione, vt fangu' 

ñero vt cor attenuare pofsit, addc quod fi co aii 

torc.artcriemoucntur per fpiritus, ab ¡Homerobro 

fpiritus ille debent muniari, quod eft eoruiu 

officin» 

hueTcnticuiarí^ ^^^^^^ys 

bfFicina, videturq; afperam arteríam pulfaturam 

eflijfi fpirítuum proraptuarium efletpulmo.vici 

nía quidem pulmonijs fpiritus qui (eo autore) 

funtpulfus caufaillá deberent moucre, funt alia 

multa quibus Rcaldus defsidct Galeno.qu? folú 

diíTeaionibus funt probanda vt funt harc, quód 

aliqui nerui inotiui oriatur a parte anteriori ccre 

brhquód nullus neruus oriatur á ccrcbello.quod 

non minus fit carnofa pars fuperior ventriculi 

quam cius pars infcrior,quód non fit colatoriura 

in rcrabus,quód oíTa digitorura habent cauiratc, 

quód nó fint rea? febr? in interna vcntriculi túnica, 

quód afpera arteria non excartilaginibus, 

fed ex ofsibus fit conftituta, qúódrctc mirabile 

fit conftitutum ex quatuor artcrijs.quod menfes 

non fluant per venas qu? cauitatem vteri ingrediuntur,funtalia 

id genus quorum exame vt di- 

Xi folum ex difliaionc pádet.quare non eft raei 

niuncris, hoc loco vt dixi ea excutere. fie exami 

narc. 

Hicronimus Mercurialis libro primo de varijs 

lcaionibus capitc décimo fexto taxat Galerm.ro, 

quod impofucrit Diofcoridi, quód ex 

ouillo tannirn óc caprillo küké trahi butyrum 

fcripfcrít. Dicit Mercurialis, Diofcoridem non 

abimif[e, quód exbubullo laclé fiat butyrum, 

fe d. honum ex ouillo, óc cnprillo , fieri docuiffe 

> fed in hac re non video curreprehendendus 

£4 fit

TSroólroltulato, 

ít Galcnus. Nam negligenticc eft profiaó árgUÍ 

dus Diofcondcs, fi fcnticbat ex laaé bubuleffie 

ri butyrum,óc id non exprimebat, quód fi ad bo 

nitatem butyri attendcbat.non poftrcmas parles 

obtinct butyrum bubulum,nec Diofcoridcs lau 

dat butyrum caprinum,fed moduin exhibct quo 

modo cftextrahendura,quódfi ex Jaac pinguif 

fimo ipfo Diofcoridc autore probatura fit butyrura,quomodo 

ex laac bubulo omnium laaurn 

pinguifsimo non fiiet optimum, potiüs credendú 

 

hendit Mercurialis, quód dixcrit Galeno fexto 

Epidemion conimcntano 3.aphorif. i-f. á frio-idi 

tate fien lapides in vélica , fed cené id Galenus 

non docct,faccrefrigiditate vefic?ad lapides gig 

nendbs id vélica dicit,fed non dicit lacere fri«idi 

tatem,tanquam cfficicns,fcd dicitfaccrc natura» 1 

Yefice, 

fiuc Lcnticulari. 37 

vefice, qn? frígida eft, vt humores crafsi qui ibi 

accruantur diutius detincantur, ad quód dicit 

etiam iuuarccauítatem inanem ctamplifsiniam, 

nam eo quod vefica frígida cft,ñó fie nititur.ncc 

fie valct expeliere cxcremctofa,co vero quod ca 

uitas vefics ampia eft, non fie ípfa excrementa 

i'egotium faccífunt ac fi cauitas eflct augufta.Cú 

pucros dicatGalcnus naturali abúdarc calore de 

illonon crtopinandum quod frigidilaic vcficc 

i» puerís volucrit lapides gígni, máxime, quod 

a 'ijs locis docuent Galeiius)aírigidit.ite nó pofle 

gigni lapides in corpore humano, reprehendit 

Galcnú Mercurialis , quód dixerk libro feptimo 

devfu partium óc libro de vtiiitatc rcfpiratioius 

oceulta qualitatc carbones accenfi cor ofTcndcrc, 

oick idcontingcrc iuxta id quod in problemanbüs 

dicitCafsius,quia carbones calore nimiü exic 

cante caput condcnlaut, óc pcrcelfunt, fed cum 

Galcnus dick,vt in quibufdam cibis eft aliqua 

Quahtas famiharis, m alijs noxia, ira putandum 

clunaerc aliquam efle quahtatem familiarcm 

^liarn noxiam, non cxphtat folum qualitatcs ab 

d 'tas,nam citra has poteft efle qualitas famiharis 

Vc l qualitas noxia in aere, adde quod odorcm di 

Xl tfua qualuate cfli noxiuin Gnlcn 9 , odor vero 

^rbonum (licet fit cxiguus ignis qui non valcat 

'ccitate oftendere) oftendet praua'quahtatc. 

fanguis J04. cpiftola reprchcndit Galenum, 

quód


quód cótra Ariftotelcm dixerit,cercbrum fita frí 

eiditate temperare cordis ?fttim, qua in re ccrte 

Galenus non cftreprchcndcndus.Etcrom pr?ter 

radones Galcni, quibus fentcntiam Ariftotelis 

eucrtit,h?c mihi videtur fatis cfficax.fi natura ce 

rebruñí frigidum crcaflct.vtfua frigichtatc cordis 

calorcm temperaflet, frigidius ccrebrú ijs qui ca 

hdius cor habent (fi illa non aberraflet) efli pro 

duaura,vidcmus tamen plunma ex parte qui C3 

lidum cor habent, habere óc calidum ccrebrum, 

fed dicct aliquis pro Langio,influcntts caloris w 

tione in ijs cerebrum calcre.demus hoc,fcd vtca 

qu? caleat ccrcbrum,non poterit cordis caloren! 

attemperarc.quód fi fie refrigerare valct,tandciu 

habes concederc,quód in his qui cor calidum J' J 

bent frigidius quámin alijs vel hoc nomine elle! 

creandum : C?rerumft Ariftotcles dixilTet, no» 

calidum fed frigidum cfli crcatum ccrebrum, " c 

caliditate fuá cor offenderet, non ab re fuifl^ 

loquutus, Óc in hocfenfu intcrpr?tari quis p° 1 ' 

fet hanc ccrebri temperaturam ad cordis ternperiem 

iuuare, fed exiftimarc caloris qui cord' 

ineftgratia vtillrm fcilicct attemperct frigidu 0 

cerebrum efle produaum,rationi eftprorfus ¿i 

fentaneum,dickMontanus in expofitione apr"^ 

rifmi decimí quartí prime fcaionis, nullos bj£ 

cufqjintellexifli, Ariftotelcm que dicit voh»' ( 

ccrebrum frieidum cfli crcatum , vt attemp cfC 

° fpinfl* 


ffué Lcnriculari. 3 % 

fpiritus vitales, vt hac artemperarione fiát anima 

les, idonei fcilicct muncri facultatum animaliú, 

fed hoc non efle ad Ariftotclis métcm.quicunq; 

textura Ariftotclislegeritfacilé intelligct. Langius 

dicit etiam cpiftólafexagcfsima nona cótra 

Galenum,efuni corturnicum non noccre ncruís, 

quia iam deuiaum eft vcncnura,quód fie fit dcjúctum1 

á coturnicibus,quód ipfis non noccat nó 

•pfc diffitcor,fed lúnc non colligitur.quód fie fit 

oeuiaum , quód nomines non offendat. Nam 

qu? horoini funt vcnenum.pofiunt non efle coturmci,quarc 

ex co quod coturnix non oflinda 

tur.non poteft fummi aigumcntum,quódhomi 

nes nó l?dat,nec coturnices omnes.quód non ad 

«ertit Langius, fed que funt apud Doridera Boc 

D 5 óc Thefláha diftétioncm parerc dixit Galeu 9 , 

*t videre eft fexto vulgari.cómétario quinto,de 

quarcibialiquanotauimus. Miratur Langius, 

cu dicátur cmplaftra!)arbara,dkk cp barbara chcú 

"jt.óc afphaltus,óc ajoes.óc mirrha.qucí h?c cm 

plaftra ingrediútur.ex fy ría barbarorú térra affe- 

^tur,in ijsGalenú nó rcprchcndit,fcd quia defle 

«* ab ijs qu? ille fecundo libro mcdicamentorú 

per genera tradidit, placuit huius rci faceré men 

ioné, citato enim loco dicit Galcnus, cmplrfftra 

¡rbara dicha rcccntioribus.qu? habét bitunien, 

1 aloes óc mirrhc nullara facit meraoriara,qu? 

»m emplaftr.i nomine barbara ibi diferibuntur, 

" U S alocm Óc minhnrn non habent. Cafterum


óc fivnum vituminis genus afteratur ex corlo fy 

na.affertur etiam bitumen,cx appollonio £piri, 

óc alijs regionibus nó barbaris, vt ex Galeno vn 

décimo libro de fimphcium mcdicamcntoruní 

facultanbus capitc propno quis facilé poteft addifeere 

fie ait,bitumen vnuní Óc ipfum eft, ex ijs 

qu? in aqua marina prouemút,óc in alia quapiái 

que non eft marin? difsimihs, vtin Appollonio 

Epiri óc per alia id genus loca multa aquis ("pote 

naícentibus. Emplaftra vero dicia barbara non 

miuus ex hoc vkumine, quam ex alio confiera" 

tur,barbara forfan vocabunt emplaftra, qu? vitu 

roen habebanr, quia fine alia mifturabarbari ad 

omne genus vulnerum vel vlccrü bicurainc vti 

dcbcbant,fcd quid attinet diuinarc, curniedici 

illi recctiores fuerint hoc vocabulo vfi.C?rte Ga 

lcnus cum qu?ftioncm vidcrctde nomine , ni e-i 

noluit mimorari, nam porerát dici cmplaftra,bar 

bara, quia erant in frequenn vfu, medico cuin° 

men barbarus crat. 

Adrianuslunius quarto libro fuorum animaducrforum 

reprchcndit quod habetur libro de ar 

ticulis, Roraam efle vcluti totius orbis compendiújdieitexDionilioHalicarnafco, 

óclulioFrÓ 

tino diccndum elle,Romam elle rcginam óc dominara 

orbis, fed fi audontate pugnandú'm eft» 

non ininor eft autoritas Galcni quam Halicarn» 

íci, Óc Frontini, aftipulaturq; Galeno Atbenei' 5 

priir>° 

fiuc Lenricularí. ,„ 

primo libro dipnofophiftarum , qui autoritatc 

Dionifio óc Frontino non c?cidit, placuit ijs illo 

modo laudare Romam, hoc modo Polemom óc 

Galeno Óc Alhen?o,laus eftRom?,quód dican.r 

totius orbis regina, laus eft etiam illi, quód in ea 

totus orbis vidcaturinclufus.quo nomine merca 

tur dicj orbis compendium Óc brcuiarkim : ad 

qucm modum hominis dotes cxtollendo diciro» 

«lum efle microcofmum. 

Augerius ferrerius reprchendit eos, qui h>atu 

ras admouent in fanguinis eruptionibus,quo no 

mine Galenum, quiprobathuiufmodi Inmaturas 

«icufat: aimqua eft opinio quam profitetur Fcr 

"rius.Scríbonius quidem largus,óc Arclcpiadcs 

Hin arte medendi diximus ídem docuerunt.fic 

d 'citScribonius,in fanguinis crupiione vetare 

°portet artus conftringere,quod pkriq; medico 

fuin faciunt, ignorantes quod incitatur fangujn 

's eruptio muiculoruní comprefsione , quando 

Sedero oronis conftriaio in vtraniq; partcm exi 

g't ?quc fubieaam materiam, ficut vtrcra, fi quis 

êdium laqueo contrixent, animaduertet in vra 

»iq; panera exeludere fubieaum hquorcm, 

e . c die, lid vt citata parte dixi, aliud eft in vtre 

e 'nanimi, aliud m viuentc corpore, in quo con 

^lítio dolorcm mducedo ad partcm conftrictá 

"°cathumores,hoc libro quicaftigationesme 

c ? atütulatur,qu?dam tradidit Augerius paradoxa,


doxa, non folum Galeno, fed ceteris mcdicis, Se 

comrauni vfui aduerfa: dicit quod apozemata, 

quia funt infuauia nullo modo funt propinanda 

fed fi ad mfuauitatcm rcfpicit,oroncs antídotos: 

quia funt apozematibus infuauiores eflentoble 

o-ande, fi vt corpus redimatur ferrum óc ignera 

patinir ?grotus, fi potioncm ex abfintiointcgríi 

annam bibit, non eft cur abftineat á decoao eX 

herbis vel radicibus pro recuperanda falute, la" 

do tamcn,quód non fiantdccoaa(vt fspé folet) 

ex numerofis herbis, quando paratum ex pauíio 

ribus erk robras faftidiofum,ór dcpcllcdismalis 

non minus accommoduro, idemq; in multis antt 

dotisqu? parantur eflit obfcruandunr.Dicit A u 

gerras quod clyfleres ex decodis herbarum non 

funt adhibendi, quia putridum fpirant odorcín» 

ego non video cur tambrcui fpatio decoaui" 

©ofeitfietorem contrahere, iam vero quodcótr* 

heret, fi maior vtilitas fcquitur m expurgando 

inteftinis, quám damnurn co quod quidá vapof 

fxtidus leuctur.non eft cur fint interdicendi, a'fu?tafuntinteftina 

rebus multo foetidiorib 9 q ul 

funtpr?diaiclyftercs. Dicit Augcri 9 quodaq« 3 

hordei eft flatuofa, quare inhibcdam ?grotis W° 

nct.efo non mulnim laboro in exhibenda aq" 

hordet, quiahordeú fie codum non pr?ftataq»'í 

humid'tatem, quidquid plcriq; medici arbitr*^ 

tur preftare.ficcum fuá natura eft hordeum, q" 

modo vero ptifana humeact diximus in M 0 

fiuc Lenticular!. 40 

tationibus libro de ptifana,atq; vt per decoaioncm 

flatus deponit ptifana, nó mirum quod hor 

denm illos etiam deponat: vetat etiam cxhibcre 

aquam ex cinamomo febrienribus, dicens quod 

non fedat fitim nec refrígcrat,óc co quodfragan 

tcodore caput tcntat, ego cum videam fitim abt 

gere.óc fatis refrigerare Óc humeaare non fcntio 

illicrcdendum, non quidem cftarbitrandum, cp 

pauxillum cinnaraomi frigiditatc óc humiditate 

orbá reddat aquá , imó quia vi cinnamomi aqua 

lacilius peruadit quám cruda , credo illam magis 

partes interiores refrigerare humcaarcq;, cftque 

a b aqua vis cinnamomi tam dcuiaa.quód caput 

'entandinon babel facultatem. 

Mundelacitraftomachum Galcnú reprehédit 

>n co cp libro de hirudinibus dixit,hirudhics ex 

jola cute trahere fanguincm fed dicens Galcn 9 ,cp 

"irudincs attrahunt fanguinein folum qui cami 

adiunctus cft,non negat, quód confecutionequa 

«am trahant criara eum qui in imo corpore conti 

n ttur,fuit vero h?c fentétia Galenhquódhkudi- 

"Um vfus eft ad extrahendú fanguine qui eft iux 

a carnc,ná ad extrahendú eü qui in imo corpore 

"•ontinctur, ven? fiaio egregia opera ñauar, fed 

ormunquam, ad extrahéndum fanguincm qui 

j. 'n penitíoribus partibus hirundincs venís ani 

elici fucceflu admoucntur,ijs enim quibus eonet, 

^ c fl per hemorrhoidcs vacuatio , íjscliam 

I^Melácholia morbo vel cácro vel huiufmoch 

I

M 

DcMorboPiflbjfaM!" 

• morbiscorripitur,hirundincsdiao Iocoadmot? 

ex imo corpore cxtrahendo fanguincm magnopcrc 

opitulan folent, quare credo tempore Galc 

ni parum frequentera fuifle lurundimem vfuiri^ 

hocq; de nomine laudafle illas folum ad extrahe 

dumfanguinem qui cftiuxta carnero, cui vfui té 

pofe Galera feruirc debebant. Dicio libro dicit 

Galenus quod cucurbitula funt vtilcs purgaus 

prius corporibus ,Óc quod funt pretcrmittende, 

rcplctis , qua in re ab aliquibus ille taxatur, qui 

dicunt cucúrbitas fuplcre viccraven? feftionis, 

parte cui adraouentur fcarificata, hoc certé non 

negauit Galcnus, cum dicit cucúrbitas efli vtilcs 

purgatis corporibus , de ijs folum intelligit, q«? 

admouétur fcarificationc non adhibita, fequenti 

quide capitc de vfu fcarificationis agit fermone. 

Hippolitus Saluianus in opere quod de Aqua" 

libus edidit, aliquorú lapfuum ar.guit Galcnum» 

dicit erraffe Galenum , qui dixit tertio libro de 

ahmcntorum facultatibus capite de Mugilc.omnium 

fcré pifeium caro qui ftagnis aut flumimbus 

«ignuntur tenuibus fpinis plena inucnkur» 

quas nullus marinorum habet. Dicit Hippolitu 5 

murcnam,óc alofam,qui pifces marini funt.hsb* 

re multas óc minutas fpinas, mirarer profedo,» 

in re quam aperte poteft oftendere oculus, Gai^ 

mis deliquiflet.fi quidc*viditfluuianlem muren? 

Óc mariuam,ob hoc credo, quod vbi legitur fere 

oraum 111 

Tí 

rocLcnticulari. 41 

omnium pifeium qu? ftagnis óc fluminibus gignuntur 

caro, quód illud fere ad id quod dicit de 

pifcibus fluuiatilibus,óc ad id quod dicit de pifa 

bus niarinis fit referendum,vt vchtferé bramum,* 1 * 

pifeium caro non habet fpinas minutas óc nume*" 

rofas,Dicit Saluianus capite de lupo, quód Galc 

mis tertio ahmentorum capitc de lupo dkitflupü 

gignere fuecum confiftentia tenuem, óc odauo 

libro de methodo, ínter fallibles pilecs,ab co nu 

merari.Porró interalimenta,qu? exhibendafunt 

ijs quibus corpus calidius óc ficcius eft redditum 

laudat odauo methodi afellum,cui dicit elle pro 

ximum lupum, bine tamen non colligitur, inter 

laudabilifsimos cibos lupum nuincraflc,nec tertio 

ahmcntorum dixit, lupum fanguine tenuem 

fimplicker gignere, lid pcdeftnbus animalibus 

illum comparando, quare milla eft contradidio. 

Dicit Saluianus capite de paftinaca, quód licet 

paftinaca dicatur Galeno faporis iucundi, illaro 

efli guftui ingratam, fed fuum iudicium expre-fnt 

Galcnus,vt Martialis cum dixk,intcr aues tur 

dus: Non placet Saluiano quod diaum eft á Ga 

' c 'io, pifecs mofles baberc cutem, dicit hac in re 

Potius efle affentiendum Plinio.quámGalcno Óc 

Anftotcli, qu?ftio h?c eft parran momentánea, 


"etiam videtur huic fentcnn? fauar?,are enim vt 

detur,quód natura cute qu? carnero tegerctdcih 

tuiffet pifccs molles,tenct hic autor murena non 

elle laropetram, quód mihi in Annotationibus 

quadam Ath?nei autoritatc impulfo nó placuit, 

fed id nunc non teneo refraaaric. Quia de pife* 

bus hic fit mcntio notandum eft,nó efle aflelhim 

numeratum Galeno ínter faxatiles pifccs, cuius 

contrarium legi apud columellam, eft etiam notandum, 

quód aflellos qui in puro roari degunt, 

non efle adifaliendum aecómodos dicit Gal.?.»' 

bro de alimcntits,nil eft tamen apud nos frequen 

tius, quam diebus quibus caro íntcrdicitur veld 

aflelis falitis,quos falcm commodc adniífsifli videmus, 

an vero vna fpecies fit aflelorú apud C^' 

lenum dubitare quis pofletiid de ijs alibi. 

Faloppius in fuis Anatoroicis obferuationibuí 

dicit, non efle probandum quod diat Galcnus, 

aflerens ccrebrum moueri, quádo motui fubftan 

tiacerebri repugnat, fed fi ad fubftántiam folur» 1 

refpicit Faloppius fubftátia cordis eft nirois den 

fa óc mouctur fubftantia arteri? frígida óc fice* 

eft,óc mouetur indefinenter. Gstcrú vt caro p ul 

jnonis.eo cp rara eft apta ad fufeipiendum aeren 1 » 

indeq; fit motui auihs, fie etiam caro cerebn ¡n 

cuius fubftátiam facilé aer infinuatur motín cri 

prona, cftq; laxa caro ccrebri vt caro pulmón' 5, 

JDicit Faloppius vcficá fcleam non trahere bú^ 

quám didtnó^xpelUáfocuUate expeliente v« 

finé Lenticular!.' 4^ 

lic?,fcdcomprcfsionc hepatis, fed non videtur, 

cur natura hinc partí facultatcs omnes prorfus do 

negaflet,quas alijs partibus que nó magis valent 

fuit impartira,cxpcllit vefica magna vrinam,cur 

vefica felea q» fibi infeftat expeliere non valebíc 

adde,q>ex didis Faloppi, fequitur, quód fi quis 

aliquod dics accumberetfupcr latns dextrú, vix 

quicquá bilis deflueret ad inteftroa, quia fie vix 

cópriraeretur vefica felea ab hepate.Dicit etiam 

Faloppius nó fieri ateradioném venis per fibras 

rcctas,quia non mouctur vena ad attradionéfyd 

credo, quód cataros venafibris redis dicitur tra 

bere.quia vena fibras rcaas ad attrahendü extern 

dir.per quas aiimetú prompte currit, idem enim. 

vidcm' in externis,! finteo per fibras rcaas própte 

flunt liquida.nó fie per tranfucrfas,fonus ctiá 

promptius per fibras rcaas fentitur, idq; videtur 

'" abicte,in cui 9 extremitate fi admoucs auré, óc 

atará extremitate pulfas.cófeftini auditur fonus, 

quod nó fie accidit.fi ad latus abictis fit pulfatio. 

. Antonius Mufa comentario quarti líbri dera 

hone viaus fcaione duodécima reprehéditGale 

u »qui nono methodi germina ac flores qui frigí 

í racultatis íiitpcr cubtculú'febriéris vifit proij 

_ Cr e,dicit hoc nó efle faciédú,quia omnia odorata 

su tcalida,fedGalcn 9 ckata parte de aromatib'nil 

^quitur fed de arború fohjs vel flonb 9 , nó tamc 

ls líos vel foliú bene olet.ncc omnib 9 eft aflertu 

mne odorücfle cahd^flores cuúdcfrigide.facul


taris laudat Galcnus citato hbro.Dicit Muía cele 

bbro inhibédura efli in febre ardente decoaum 

ex femme peponis, qua in re tacite videtur «xa 

te Galcnuro.qui primo ad Glauconem proledan 

di lotij caufa exhibct decoaú anheu in febre ter 

tiana,qu? in eodc humore comunicar cum febre 

ardente, fi enim decoaú ex femine peponis eflct 

intcrdiccndum, quia ahquá vim calorífica habet 

qua vrinam mouet, multo magis eflct interdicen 

duro decoaum anheti nec propric vt alibi dix'mus 

femen peponis óc melonis inter diurética 

medicamenta funt numeranda. 

Brachellius mulris locis reprehénditGalenum 

cómentarijs in libros de temperamento Óc libr» 

•de inaxiuali intemperie: Dicit libro fecundo de 

temperamenns.erraflc Galcnum qui dixit laci"' 

caro in bonú fanguincm verfam quahtatem non 

intendcrc,fed fi id á Galeno dûra eft de bfl£ 

ca'in bonum fanguinem vería, nil eft rcprehcl'° 

nc dio-num nam beneficio caloris natroi exup'' 

ras qualitas laauc? fie poteft cdomari, quod Jü 

ín bonum fanguincm vería quahtatem no inte 

dct. Rcprchendit Galcnum Brachellius eo q«o 

eft feriptum primo de temperamentis , p a P auC . 

efle hunudum, fed id non dixit Galenus,fed fl 

rans radones eorum qui dicebantpueros roue 

bus efle calidiorcs dicit, dixifle hos papaucr e 

humidü, funt aba que, dicit Brachellius quom 


in Annotationibus memoriam egirnus, que htó 

exarare non eft vifum, quia nil videntür vrgere, 

fed cum aliena cxpendit pulchrurri illi fuiflit fuá 

examinare. Dicit fecundo libro de temperamen 

tis á fplené proficifci rifum fpontaneum , quód 

uílpotcratdici abfurdius,quo modo vero intelli 

gatur illud a multis feriptum fplcn ridere facit, 

dixiraus latéin quinquagenis. 

Rondbletus in fuá practica capite de femitertiana 

dicit aliquam febré fcmkcrtianam cfli intermittentem 

, quód eft contra Galeni fententi.í. 

Porro fi aliquando dixit Galcnus femkertianarri 

elTeintermittcntem ad nientem Agattinifnit lo 

cutus.quibmncmtertianam produaam vocátíit 

femitertianam. DickRondoletuserrare Galera", 

qui infputo fanguinis fecint venam brachi) fien 

fie maiorem attractioncm dick,fed fi ad rcuellcn 

cium hec diftantia 111 fanguinis rcictationc non 

íutricit',ncc in ínitio plciiritidis óc peripñeumo- 

"i? vena brachij eiíct fecanda, fat reucllcre putat 

Híppocrates dolente occipite fecando vena frort 

ttSáít tune apte fit rcuulfio,.cur non fiet ex gibbc 

'o fanguine fluentc ad pulmoncs,fcio aliquósdo 

Ce re tune non fieri reuulfionem, fed euacuatio- 

"«rn.fed certé non eft ncgádum,fieri tune rcuulfioneiu 

cum cuacuationc vt fit patiécibus oculis 

P»tte poftcriori captris ícarifiiata. Dick Rondo 

lc cus contra Galcnum,fpkkns anirnales.non con 

F j úneri 

ul

)e morbo Fulhilato, 

tinen in canitate cerebri.fed femper efle in artraijs, 

fed fi ventricuiis cordis contincri fpiritus vi 

tales Rondolctus non neganquód inconuenicns 

rcperit, quod animales fpirit? in canitate cercbri 

conrineantur, non vidcmr fanc propriorem locum 

efle fpiritibus vitabbus cordis finus, quam 

ípiritibus animahbus vétres cerebri. Dicit etiam 

contra Galenú, quód humor craffus nó eft caula 

epilcpfire,nam fi eflet,epilepticurn non pofle mo 

xicri afleucrar^quia prorfus eflct bbftructus roeatus, 

fed cené mirari fubit hunc autorcm, qui p« 

tat, quód illico cp eft humor craflus plené meará 

íitobftruaurus,humores fatis crafsifolétobftrue 

re venas hepatis.non tamé tá intcgré.quód alimé 

tum aliquod per cas deferri definatdic mearos ce 

rebri pofluntobturari, óenó inrcgré,quandoell 

plena obftruaio in ventricuiis ócincatibus cere 

bri apoplcxia eft óc non cpilcpfia. Dicit ídem » u 

tor,quód non eft verú quod dicit Galenus,qu«

\ 

DeMorbo Puftulato,' 

DicitRondoletus conuulfioncm qu? fit per doto 

rcm nerui melius reduci ad plenitudinem quám 

ad inanirionem,licetad hanc femper illam reducat 

Galenus,fed ego non legi hanc efli fententia 

Galcni,quare nó eft cur hac parte velim Rondo 

leto fatisfacere. Dicit etiam quod Galenus iubet 

nittere fanguincm in tertiana, fed non ante tertiam 

acccfsioncm.quód egoin feriptis Galeni nó 

legi. Dicit etiam, quód bilis natúralis eft dulcís, 

Cjua in re fenfui óc rationni cótradicit, bilis enim 

quam nomines fanieuomunt amara eft, eftcj; rationiconfonura, 

quód humor tam calidus óc fie 

cus, nó habeat quahtates quas fapor du'cis requi 

nt.quare non eft cur hac re voluiflet Galeno diffentire 

controuerfum tamen pofui in meis anno 

tationibus , quód bilis cú fanguine diferatur per 

venas,quia pauca bilis fi amara eft , deberet fivngumem 

araarúfaceré, hac ratione forían motus 

Rondoletus,tenetbilem efle dulccm. 

RorariusTion ftuduk Qalcno contradiceredid 

ex Galcni feriptis, quafdam contradidionespr" 

Iriit in médium,quas non dilui vt decet, proptef 

quod cú excufare nititur, accufat¿potiorcs porro 

contradidiones quarú ille facit mentionem,fi ie - 

rút anter ¡ fuus liber ederetur á me animaduerle» 

fed aliquos earum táquam fáciles tráfiui filcnii"' 

miratur Rorarius,quód fuecum abfcntij exhib" c 

rit Galcnus ad edulcerandam bilcm, libro de th e 

fiué Lenticulari. 45 

Maca ad Pifoncm, fed vt ego in Annotationibus 

«xi,nullus eft fcrupiíluscum fuecus abfentij va 

cuando bilem edulceret humores, vt fcámonium 

vacilando vilé infrigidct, reperk Rbranus contra 

«letionem.in temperatura aceti,quód haberc caiditatem 

dixit Gal.z. lib.de medica.loculi,cuius 

contrarium dixit Rorarius dixifle Gaienum prim 

o libro de fimpbcium medicamentorum facul. 

Ca 

p.t4. fed hoc loco non video id infinualTc,vult 

"al. quód non omne mordax eft calidum,quare 

Concludit, non ex mordacitate cjuam accttini ha 

°ct> pofTe vlhim redé eolligere acetum aliquam 

13 

bcrc cahditatem, non quod acetum nó habeat 

Cs 

liditatcm,fcd quod non fit illa ex mordacitate 

Cx 

ploráda, nec fe contradicit Galcnus, qui libro 

'duerfus lycüm dixit,acetum non habereaftrin- 

5 

r,aca 

c rern qualitatem, óc primo libro de fimplicium 

'"edicamcnrorum facultanbus cap. vigefsinio,di 

âcetum haud perinde vt cuftram facicntia me 

^'camenta.fed potiús vt aftringeniiacitracuftrá, 

an 

guinis fluorcm cohibir, quia hac parte nó cx 

!ri| 

mr,quód aftri rigen s fit accttiin, fed quod vc- 

"ti aftringentia cbhibetfluorcm qui enim dice 

rct 

> quód laduca non velut vrentia, fed ad moiiri 

qUo aftringentia cohibent fluorcm illam co 

'"ere, nonfaterétur, laducam aftringero.< Ad* 

c 

quod iam quod.aliqua visaftringens fit in acó 

3 

' pauca eft óc fat eft vt lycum comuncat, quód 

111 acero 


De MorbcTPuftul ato7 

!n aceto aftringcns vis nó domroatur.Nec íe co* 

tradicit Galcnus,qui 3.mctho,cap.z.dicit,Acrugincm 

in modicc ficcare, óc lib.4. medicamento 

rum per genera dicit,per fimilehuic medicaiticii 

tum eft criara ?rugo combufta , qu? vero igneni 

non experta eft.fortifsimüm medica me ntum eft 

íicut etiam chalcitis, verum h?cnon nilnl albir»* 

git, óc ea multo magis chalcátum,quód Ínterin* 

talla,maximé ficcat.at erugo huius potenti? p' ir ' 

ticeps omnino nó eft. Ná hoc loco,nó vukqu" 1 

quid dicat Rorarius.quód ?rugo nó fit particep* 

facultaris exficcátis.fed facultaris aftriugentis i" 1 

nó cfli partkipc.Nulla eft contradidio in ¿j*4*f 

dicit Galenus primo libro adGlauconé cap. 1 3 cJ 

ijs que dicit u.metho.cxibet vinú pr?métc fyi»' 

cope.i2.mcthodi,á vino dicit efli abftincndúp 1 

IDO ad Glaueoné, fed hoc loquitur de difloU'^ 

nc animi, vbi eft multitudo vel plcthora f*t w 

thodi de fyncopc iam prcmete loqukur,ckr a P 

thotú in qua eft humorú crudorú cbpia.Mirt" 

ro cp Rorariusin re tam perfpkua iiractm con' 

diaioné quid quod aliud eft dcliquiú anirní»

: 

.-• , 


menta qu? funt per oculos óc aurcs.Queritcontrachaionem 

vbi nulla eft Rorarius óc herernl 

in vado dcmcrgitur.Laudat Rorarius quod cibi 

ria dura prius comedantur quam qua: facilé coquuntur,idq; 

vult probare ex libro de diflbluti" 

continua libro fpurio nec nomine Galeni digno, 

Dicit Rorarius in quadam contradiaione fe n"' 

rari;quód inter attcnuantes cibos numeretciicu' 

bitam Galenus, libro de diflolutionc conúm' 1 * 

fed nó eft cur fit mirctur.Primo hic libcr eft fp" f 

nis,fccundo cucúrbita lcniendo ahium,ct beta* 

qu? id genus funt mérito pofunt numerad h ltc 

cibaria qu? attenuant. Non fe contradicitGalcnus.qui 

decimo libro de comp.pharmaco. fec ül í 

duro locos in coxcndicis dolore venaro bracl' 1 . 

fecare monct, óc libro de fanguinis raifsione ** 

nam poplltis vel malleob fecandaro dicit,!!- 1111 ' 

bro de raedicamentis localibus non folum ii lKI 

ditcuacuarc á coxendicc parte aftiaa, fed Vi" 

furocorpus,qu? Ci aduertilíet Rorarius, Gale"" 

fatis fe cxphcat fie ak.Táquam igitur maxi' n;1 "( 

vimadafFeaioniscuratióncm habeat, totius«° 

poris cuacuatio ab ipfa incipiendum eft, no" 

lum á crunbus, fed á cubito, primum fangn'^ 

dctradioile faaa . Non fe contradicit Galef'jj 

quód primo libro adGlauconem.in febr? q u - 

cum allí pro fluuio, alia non cfli vrcnduffl c " 

cuatione dixit,óc primo porrhctico.com. 3- tc> . 

fiuc Lenticulari. 47 

7'dicit G valentcr excernant fangujnifq; redun 

antiam habeanr, quód fcdione ven? non vomi 

ivcl vetris perturbanone indigeant ncminem 

atet. Nam quidquid Rorarius arbitretur 111 qualam 

connadiaione, cum dicit Galcnus valentcr 

-xcerncrc, non loquitur dealui profluuio, quarat 

magis quodloquatur de excrcationequ? 

itcxpcdorc , qu? fi fit cú robore, óc eft fanguis 

edundantia vena eft fecanda. Non fe cótradicit 

jalenus.quód primo lib. ad Glauconero cap. de 

ebribus cphemcris dicit, in nulla alia febre quá 

n cph?mera, ad naturakm habitum rcucrtí pul 

u 'Ti,ót 2 .libro de differctia febrium cap.3 .dicit, 

c mpus autem in tertiana intermifsionis nullum 

«bet humores putrefeentis ex pulfu perceptibi 

c 'riditiú,in die aut in nodé qu? confcquitur accionan 

, quia licet expulfu nó fitpcrciptibile 

"ditium putredinis, non fequkur , quód pulfus 

11 'n totum reuerfus in naturakm habitum ,po- 

"flapparercex labore accefsioros languidiorci 

ra notas putredinis, quare non eft quod in hac 

c hcfitafletRorarius.Dubitat Rorarius in quadá 

O ntradidione, quomodo tertianam exquifitam 

'tabriorem alijs dixerit Galenus.qui 2. progno 

'corum comraé.47. excrcaiioncm humons fyn 

cn viniperauit, dicit quod in prognofticis intcl 

i. Xlt de humoribus qui funt extra venas, quá do 

Clt tc ttianáexquifitamfalubriorcm dcibumonbus


tibus qui funt intra venas, fed miror cui in retaro 

facili h?rcat Rorarius, finccram bilcmquarn 

vkupcrátHipp. óc Galcnus in prognofticis noa 

eft naturalis.ícd ob fcandcfccntiá vel aflationem 

flaua vel nigra faaa. Ternanam txquifitam dici 

mus falubnorem qu? abilc naturali proficifcitur 

commcntario 46eiuidem libn dicit Galenus,prí 

ter enim fanguincm quiuis alius humor íi fynce 

rus fucrit prauam indicat offcdionein flamnud 0 

calore obtincns gencrationcm , flauus inquá v» 

ferofus humor ipfe aflatur,quo pcrnnfto croecus 

apparct, ternana vero qu? ab humore fie aflato 

proficifcitur, non eft falubris. Non fccontradicK 

Galc.qui fecundo libro de alimentis dixit, fien* 

vtaliosfruausantúnalcs non potuifle eftugcr 6 

fucci prauitatcm, óc codera libro cap. de vuis-» 

xk.ficcus fi probé coa? fuerint corpori dant alimentum 

in noxium , nam licet ficus fuá natur» 

fucci prauitatcm habeat, cú probé in vcnnico' 0 

coquitur illam deponit.ventricubq; coaione £ 

ccrnitur cp noxium cft,Galenus fatis fe cxplk* |J 

adeo vt non eft cur quis hac re inuertiat cótrad'' 

aioncm. Non fe contradicir Galcnus , qui l»> r ' 

de attenuáteviaus rationc hcedos cfli ex ijs S u | 

attenuát dixit, óc numerat hcedum inter riba" 

qu? incraflant o.vulgar.com.3. textu lo.fed ^ 

parte quidquid dicat Rorarius non fuá exp 0 frac Lcnticulari. ¿f 

rariu5,quód aftringétia iecinore inflammato. 1 j. 

mctho.inhibucrit Galen 

^ 

icntentiam Gal. fed dick aiunt, Alicara óc cal* 

hcedum incraflarc, Inuemt contradidioncm 

9 , óc cp alijs Jocis adftringentia 

adraouenda dkat,dickq; rorarius,

-fi' 

DclMorboPuTtuTator 

lenus de genere laais folum quo homines vti fo 

lent, óc non de omni genere ladis, libro vero 3 

de alimentis generatim de omni genere fuit lo 

cutus dixit porro décimo libro de fimpbciú medkamentorum 

facultanbus,quod homines doftj 

experictia capríiiOjOuillo.bubuilojafraino, vtuí 

nir lade , qua parte nullam facit raétioncm lacu 

camelini.fi id aducrriflct Rorarius,non fie yácil 

rct 111 conciliatione horum textum,qui vt cótra 

didoncra eftiígiat, dicit textum de ahmenris el 

vkiatum.RcperitcontradiaionéRorarius, quoi 

libro de purgantium medicamentorum facultan 

bus dixeritGalcn. medicamenta in mutare bumores 

, quod dick libro de theriaca ad pilonen 

•ncgafle.nó aduertit, quód cum dicit medicame' 

ta purgantia non inmutare humorcs.inteUexmj 

admodú quo quídam medid arbitrabátur, quo 1 * 

medicamenta gignebant humorcs,aducrfus qu* 

fuit locutus libro primo de facultatibus naturali; 

bus.Dick Rorarius quod in Melancholia morl" ?l 

non mittit fanguine Galcnus, licet fit partíspr" 1 

cipis, quia non eft vehemens morbus , fed vi"' 1 

3. de loas roaliquibus melancholia aftedis, f 3 "] 

giunem mitterc Galcnü, cum fcilicet yniuerfuf 

corpus fanguincm mclanchohcum continet. *~ 

terum cftaratione ahenum,quód non pofsk cl 

vehemens morbus folo cerebro fanguine me' 3 

choho abundante. Vehementes morbi exig"'' 

rcmedi"" 

'"•c^cÛTeuiari^ ^^^^^$9 

remedium forte, vtcft fanguinis mifsio, nam in 

muibus morbis adhoc remedio abftincmus.non 

tamen in omni morbo vehementi fariguis.eft mit 

tendusin eo vero qui folum faneulném niclancholicum 

habet in cerebro rimctUái. nccxbati- 

Uo fanguine atrebihs freno, ipfaatrabiliscxaccr 

betur, quare cautos reddir médicos ad fanguipg 

inittcndum. In cpikpfia á multa pituita hcer fie 

partís principis morbus, non fecal-irous venara, 

lalfum eftcnim,quodí omni morbo partís principis 

fit vena fecanda , nec in fcirrho inuetersto 

nepatis fccabinius vcnam.multoq; minus funde 

mus fanguincin melancholia vehementi, in qua 

atrabihs eft multum aliena á natura fanguinis, 

aviara in melancholia raitti in qua íanguisméTapi 

Robáis ccrebrum obfedit. Non fe corjradicft 

âlenus.quod vndecimo dcvfu partiii dick max, 

'lam fu periorem medulla efle expertem, Se 5. 

''bro apho.com.aphorifmi.39.infiiroatomnia oí 

j* "utriri medulla. Dicunt quídam, quód voluit 

Reíros, quód hec maxilla carel medulla in finí 

"s contenta, non tamen carcrc medulla conten 

aincaucrnullis, idq; videtur confonum ijs qu* 

^•cic facultatibus naturahbus,capite vltimo dicit 

"lcnus. C?tcrum qui confiderat que; vndecimo 

J vfu partiura dicit Galenus,videbk,quód non 

viu partiura dicit Ualcnus,videbk,quod non 

j edul 

lice 

c S c bdum maxillam fuperiorc carere medul 

•led carcrc,cauitate,ambagiofus eft fermo dice 

G te

:lí 


Te roaxilla fuperior medull? fuit cxpers, eoij 

proríús non mouctur. Contradiaioncm inucnit 

Rorarius ,quóddixcrit Galcnus {.libro de 

fanitate tucnda, prnua damafcena lcmrc aluum, 

óc dixent 2. libro de alimentis adftringcre, fatis 

perfpicuc hoc loco cap.de prunis Galcnus fe explicar 

quare minimc dcbuiflct commentari contradiaioncm 

leniunt aluum pruna,fed dicit Galenus 

quod in aliquibus prunis damafccnis repe 

ritur plurimum adftriaionis,poflunrhabcre aliquot 

partes adftringétes, fed dominante húmida 

& lenta fubftantia leniunt.Inucnit contradiaioinem 

Rorarius,quód 2. prognofticorum cóment. 

46.dixcrit Galenus, pr?terfanguine quiuis alius 

humor fi fyncerus fucrkprauam indicat aftidio 

ncm,óí a> dixent hbro de fanguinis mifsione.alí 

quam apoplexiá oriri á fanguine, miror quod i" 

re tam pcrfpicua inueniattenebras, nó dicit Ga 

lcnus in prognofticis,quód omnis morbus á fanguine 

eft falubris, fed dicit cp cum excreatio alio 

rú humorú prauara indicat aftiaionc,nó fie fen* 

per fputü fangurocú. Qroód fiant á fanguine pt? 

fertime venas ?greífo grauifsimi morbijóc cúgr* 

uifsimis fimpthomatibus,ab ipío non femel t«tj 

cnarratú. Repcrithic autor contradiaioné, q« 0< " 

dixcrit Gal.6.vulg.có.2.tcx.26. Ncq; enim f^ 

pter fedionis figuram, fed propter fanguinis ei* 

fuíioncm doknubuí yuntas afiertur, diüt qu° 

1 

—liUc Lenticular». y£" 

hoc pugnare vidctur,cü ijs qu? de rcaítutidinc, 

curas plcuntidcm dixit fccúdo de rationc vichis, 

fum hec loquitur Gal.ó.vulga.cótra eos qui non 

obliquefled redé vena fcuidédá interpretaban! r, 

libro vero de rationc viaus loquirur de rcaitudi 

nc,dc affinitatc fcilicct quá inter fe habent vene» 

quod cú fit táplanú non dcbuiflctRorarius fie le 

torqucre.Repcritcótradiaioncm Rorarius quod 

dixerit Gal.libro de pucro epiléptico, oximch í¡ 

tím fe daré, óc primo de rationc viaus commert 

tario 43.aliud infinuauerit,fcd ego hoc loco non 

reperio Galenú dixifle oximel fuá natura fitiirt 

inferre, fed folum cum calidum propinatur. Di 

ritRorarius,vtconrradidioncm qu? fibi apparct 

diluat, quód verc ftupefaaiua, sút frígida óc hu 

mida,quódfi aliquádoauroribus dicútur frígida 

oc fleca eft, quia exténus admota frige faciendo 

excicant,quód totum eft contrarium ijs qu? dicit 

Galenus 5. libro defimplicium mcdicamcmo- 

»um facultatibus,vbi loques deftu pcfadiuis, que; 

«bibuntur dicit, quód pr?ftantqu ? frigida óc fie 

ca funt, ijs que funt frígida óc húmida, cui ícntenti? 

tantum ratio fauct, quód non eft cur aliud] 

cpinari voluiflet Rorarius. Contradiaioncm m 

Uc 

nit,.quód fuillam camcm exhibuent Galcnus 

adattenuandum libro de attenuante viauj 

^tione , qui alibi illam huic rci interdixeru, 

fedlibre 

|Q de aucmjajuc viaus ratione cxprellc 

G1 ¿uillam


•* J 

fuillam carnem prccipué I mira domcfticorura vi 

tupcrat Galcnus, conccditq; folum ijs qui multó 

fe cxercent,aurcs,óc roftra Óc pedes.Non fe contradicit 

Galcnus, quod 3. libro de rationc viaus 

«0111.2.dixir,vinum aquofum non omnino dege 

nerarc ab adftrins;ente,ót codera libro cóm.S. di 

xit, vinum aquofuin nul Iam earum qu? c?tens 

viras infunt habentqualitatem, neq; auftcntaté, 

neq; aftringentiam, neq; odorcm , fed hoc loco 

non negat Galcnus, quód aliqua aftringcnti qua 

lítate, Óc aliquo odore non fit donatum hoc vinum 

, fcdquod non eft particeps harum quahta 

tum,vt vinum quod propn? dicitur áuftcrum,& 

ficotillud quod vehementiflagrat odorc,dick vt 

contradidionem tollat de viticé Rorarius, quód 

vitex viridis eft frígida, óc qu? non eft viridis ca 

lida.mirum diau.quod fie mutettemperamentú. 

quód fitminus calida viridis crcdcrein,fcd quod 

tota temperatura pugnet viridis óc Gcca quis ere 

det,crcdo quidem vt dixiin Annotationibus,lo 

cuturafuillc Galcnum libro 2. localium,vbi legi 

gitur viticis de falicc, Magna eft conuenienua 

ínter falicis quoddam genus, óc vkiccm, adeo vt 

Diolcondes viticé vocaueritfalicem amennarfl' 

H?c funt potiora in quibus Rorarius inuenit con 

tradidionem, qu? alitcr in Annotanonibus vel 

hac parte quá ille cuuclcauimus,funt alia in qiúbus 

dubicat Rorarius taro perfpicua quod filctio 

preterirt 

fiué Lenriculari. 

preteriré melius vifum eft , quam ea in d.ubíum 

.vrC 

reuocarc, funt porro nonnulla, que locis quibus 

ille citatapud Galcnum non reperiunrur.cxempli 

gratia aliqua annotnbo . Dick dixiffe Galcnum 

6. de morbis vulgari.commcn.3. fo ranura, 

exiccare, quod non lego ab efle didatum. Dicit 

dixi(1eGal.6.vulga.cfimcii.

De Motbo Puftulato; 

Galenidn quibus vult pafsim in Galeno oítende 

re ofeitátiam, in ijs etiam pro Galeno vt hucufq; 

fecimus nauauimus operara, dicit quod dicir Ga 

leu* libros de decrctis efle aniroofos qui cor exi 

£uum habent,quibus libris hoc non reperitur cp 

imocontrariúcolligitiirexijs que dicit 6.Lpidc. 

commen. 3.aphor. 12.dicit quod dixit Galenus. 

4. libro de locisaffcdis, quód femper quod eft 

interceptus pulfus peribit ?grotus, hac parte dicit,h?c 

res poteft oftendere, quám inconfidente 

inulta tradat Galcnus, qui putauit quod Ántipa 

tio euenit ómnibus efle communc,fcd Galc. nec 

per fomnium dixit.quc Argent.illi imponet.admnatusfuit 

Gal. coniraqu? Antipatiocótigere, 

iion tamé dixit.'intcrccptum pnlfum femper fig 

ntficare morrcm,vt videre eft loftori citato loco. 

.Dkit dixiflTc Galctrápro diucrfitatc humorum 

febres hcaicas diftingui fed caté hbr.>. roethocontrarium 

dicit GaUótradiat fibi Argenterius 

tanto ímpetu contradicendi rapkur, dicit prefeipuam 

caufam raemoric óc ingcnij cfli fumendá 

ex Aradura cerebri, alibi dicit caufam propt" 

cjuam pucri ingenio óc memoria pollcant cfli' 

quia in ijs viget calidum natraú, prcter hoc ver° 

•quod fe cótradicit errat,qiua hi eraos fanjrjjinsO* 

appcllamus, calido natiuo plufó; qui ficca uro* 

téperíe vig.e-nt.eSc minus quám hí ingenio vtód- 1 

«memoria. Galcnumaberrafle dicit,quóddíx e 

rit 

1 .*p—T—ÎI 1 • • • 


rit caluítiem fieri a ficcitate,dicit in fenectute nó 

eft tanta humiditatis inopia prefertim in cruribus,quód 

diaa caufa defluát pili:dicit caluítiem 

accidere quia refrigerato capitc, minus gignitur 

excrementi adufti, fed ex hac caufa fequerctur, 

quód mulicres qu? frigidiores viris funt, quibus 

excrcméti adufti minus gignitur,quód frequetius 

calueret deberent quám viri, óc fpadones crebrius 

quára non ex fedijpih crurum deflucre folent 

in ahquibus fcnibus.nó tam ob inopia buini 

ditatis natiu?,quámquod accruát humores falfus 

vel nitrofos radican pilorum abfuraentcs, repre 

hendit Galcnú, quód non meminerit fcirrhi qui 

proficifeitur in hepat? ex eras vtitadixcriin afla 

tionc, fed fi Galcnus húc aftectum noluit vocare 

fcirrhúquia tune iceur nó habet tumorcrn.quód 

eft pcriculú.crror ccrtc eflit illam aflationcm vo 

care fcirrhum.ReprehcndilGalcnú.quod primo 

libro de vfupartium dixit, pulchritudinc efle op 

tímam cóftitutioncm, dicit cp pulchritudo fequi 

tur ex opitma conftiturionc.óc cp vltra conftitutionera 

requiritur bou» color, fed Galcnus diao 

loco dicit,vtmedicum,non vt mangonero loqui, 

mago mollitic óc fuauitatc colorís, hect fit in cor 

pore q> óptimas non habeat aaioncs,pulchritudt 

nc vocat. Galcn" dicit, quód fi rem rcaé perpedi 

m', nó ex colore óc mollirié indicada eft pulchri 

*udo, fed ex oprimís aaionibus, qu? ab óptima 

G 4 confticu-

\ 


conftmitione proficifcuntur . Cxrcrum cum de 

piilclu-itiidinccxprofefrofcrmoncm agitvt id 

hbro adTrafybulum, dicit pukhrkudincm cófi 

Itere in vegeto calorc.carnis moderata copia, mí 

f "brorumq, coagmentatione , dicit Argenterius, 

¿ non propter debilitatem pañis non gencrantur 

J partes fpermarics nrotilat?, quia ü hec caufa vera 

eflct, non gignerctur dentes, fed vide.ltquod 

pars ex quo nafeitur dcns.non comraxittantam 

dcbílitatcm yt pars mutila,q„ód fi dens fráo-jtur, 

tantam debilitaran contrahk, quód non ciefcit, 

rationes verb quas de regencrationc exhibctüpfura 

expugnat, dicit quod non regencrantur par 

tes fpcnnat,ce,quia'de eft efñciens, óc quia ven? 

& olla poftulant certa.u figurara ex hac ranone 

íequetur quod dentes gign. nó poflent.quia po^ 

ftulat certa figurá,nec regeneran poflint venera 

puentia, Galenum taxat, quód dixent diftempé 

rantias qu? fecundum natúram funr appctcre fi*milia.íed 

id quod á Galeno eft diÜñ i pía narura 

moftrat videmus ehím vtabH.ppocr.-itc in Epidcmjjs 

clidum eft, aues flecas locura fiecum defiderare 

, que potd módico vtuntur cótra aues vel 

rcl.qua an.mantia q„c natura fmit húmida fimih 

busconiauatur.vt.riEnchindiochximu^CHiuf 

c.u.q; animanus Iinn,raj modo mu|tuin modafíl 

d.licinpcricS non excedatûtt eran, multum ex 

cedit, tune non eft conferuanda,.fcd corrigenda, 

qu? 

fiuc Lcnticulari. j * 

que fi confiderafler argenterius in eorum que di 

Xitprobationem non attuliflit quod feribit Galenus 

hbro ad trafybulum. Taxat Galenú quod 

dixerk , latitudinem thoracis elíc iudicium ca'iditatis 

cordis,dicit cor nó eft quod partes formar 

etfigurat.fed formatríx vis qu? in feminc cft.cer 

te id non abjiuerct Gal. fed confidcrauit, natura 

redé operantc.rcfpbníurarn capedincm thoracis 

iieccfsitan cordis cucntilationis, cor vero quó ca 

bdius eget maion aeris copia, quá thorax latura 

«pict.quod fie non poteft faceré paruum mino, 

quod quádo ebr eft cálidius, mdkatiir amph 9 pof 

'e naturam cxtcdcrc ,quám quádo eft rrigmTmí 

« qs ctiá patet, crrafli cum taxat Galenum,qui 

ji'xit latas venas elle índices hepatis cahdi,nó vo 

«iitquidéGalcans, ab epate venasformarí, fed 

c oíideraiut,raiilto calore per venas difhifo,vcnas 

-"agís amplían , quám fanguine frígido per venas 

excurrente, mirto quod natura qu? hepar ca 

•dumformáüic, videtur, vim habuill'e ad gign 

didas venas calidas , qu? quo calidiorcs, funt 

ênt.orcs, taxat Galcnum, quód dixeritpanes 

j= c '"talcs in muhcribus dehtclcerc propter íHg¿ 

'jatem , dicitfrigorisofricmm efi, potinsquam 

j.' °ris comprimcrc,cxprimcrc,ó: propelere,fed 

'oc verum cflet,augroéti caula potior tfiet fri- 

tinn ' qU5 ca!,dltas > dlcit 8a »sA's eft dilatare, fed 

•Wcni ccrtc eft propclcre.fi propulfionera naturalcm

De Morbo Puítulatoí 

ruralcm dicis excremenra potiús á calore quám 

a frigiditate propellétur, imo ab hac cohibentur 

vifij'qucfuntfcemin? í vkos rautatasiuuenihté 

porc quo calor ab humiditate roin 9 ebetatur, pr? 

tcrid quodcxPlinio.Volaterrano ócalijs í meis 

Annotationibus adduxi idipfura vidiffc medie' 

•doAus óc fide'dignus mihi nanauit oculos criara 

grandes, óc eminentes videmus maioriex parte 

in ijs qui calido funt temperamento, quám cu" 

frígido. Taxat Galenum óc Hippocratcm.qui 1* 

3cú rautari dicebant ob dextrá vel finiftram vtert 

parté,dicit fi in ipfo feminc non fucrit h?c vis ab 

•vterofumi nó poteft,fcd non attendit,quód Galratione 

anatómica probat, calidius femen effl> B 

di ex parte dcxtra,quám ex finiftra.qui etiam o 

fiderauit,fcminis caloran e;enumum melius con 

feruari parte dextra vt poté calkhori.mitto m"'' 

tara obferuatione, quam difledis grauidis de ha £ 

rchabueruntgraucsphilofophi Se medici,q 

non dixcrút, vtilüs ille imponitquod funtfl 1 " 1 

ti loci in vtero, vt in ers mufci fcetus concipi P 0 '' 

íint. Taxat Galenum quod dixcrit in horrun' 

temperato, habcrc fe modérate excrcmenta,q Vi j 

per palatum, vel aures, vel nares, vel oculos,e*' 

purgantur, dicit ex ipfo Galeno 8. dcvfupap"" 

fola expurgado qu? per os fit, íanis corporib" 

fufficit/ufficcrc hec poteft, fed nó reludatur 

lenus, quód efflucre pofsit excreméta per na 1 '. 

ííuc Lentículari. J4 

que cum expurgantur,dick fe habere modérate, 

humidiora funt excrementa in pituitofis, quám 

i" biliofis, in temperatis non tam húmida, vt in 

illis, nec tá ficca vt in ijs nuncunq; ómnibus cfli nu> 

á natura dixit Hippocratcs libro de locis in ho-* 5 ** 4 

mine.Taxat quocí dixit Galenus.magnitudinem 

oculorum , vbi concinnitas adfit , óc operarioiium 

virtus,multitudinébon?fubftanti? oftende 

te, dicit quod concinnitas non fcquitur tenipchem, 

fed formatriccrnfacultatcm, faterctur hoc 

Galcnus, fed confidcrauínipfara facultatem forniatricem, 

ex materia temperara mchus pofli 

fuummunusexequi,quám ex materia intempe 

r ata,dicit Galcnum crrafli cum dixit pulfum dn 

mmarteftari fupra duriti.em cordis, cum artcric 

«ntfaaé prius corde , fed non omnes arterias 

priufquám cor efle faaas dixit, cfto vero quod 

ftd? effent, feruat hunc ordinetn natura , quód 

qu? eidem vfm feruiunt, habeant candem ana- 

'ogiam, mkto quod fanguine ficciore per ararías 

dimanante, maioriiccitasinarterijscontr 

alictur, quám dimanante fanguine humidio- 

* e: Arguit conn-adiaionis Galcnum, quód dixit 

«cundolibro de, facultatibusnaturalibus.fcmcn 

j c haberevc opifcx,óc fanguis mcnftruus vclu 

t materia , curo alijs locis dixcrit,c# gemine gi 

S"i parces fpcrmatkas, fed falúa pace non intclli 

6 1 * Galenum, qucm intellexiflct fi qu? de hac re 

dick

., 

n 


dicit primo libro de natura humana áltente legif 

fet de qua re propno loco cgimus m Annotatioiiibns,quia 

tumultuarle Galcnum lcgit.dkkGa 

lcnum voluilli , femper ex ftatu pr?ter naturaiii 

in cú qni naturalis eft fien votuptatera, hoc Galcnus 

nó fomniaíut. Nam dicens iueundam cfli 

Vocero homroi fano , qu? lcuiísima tardifsimaq; 

eft, non negat in ftatu prorl'iisnaturali giéftl'** 

luptatem,fed credo hoc alio loco,quá'm cóment. 

artis Medicina elle ab co exaratum. Dixit m roí 

moría f a Hit, mbrbü tuxta Galcnum cfli caufam 

coniunaam.quod Galcni fcntétix reclaraat W>* 

probatquod diaum cftGalcno.qúi frigidum & 

fiícum cor habent.haberc pedus máxime de pi> c 

pedus habere, fed maior eftcaloris inopia ni 

frigidis ócliccis ,quani in frigidis 5í huraidis partefej* 

noftri corpons,quc l'uiu frigid? óc ficce fiilit 

de piles, quare non eft nnpvobile quod á Galeno 

eft exaratum,fi humiditás porro multa eft, íáter 

mulma obefli pilorum gencraüoni, fed non qu? 

multum modum non'cxcedit. 

Alcxádcr Traianus Petronius in fuis Díalo?'* 

dicit aphonfmuin dccimura nonúq'uart? lid' 0 ' 

nis raalc fui líe interprétala A Galeno, diát Hip' 

pocratcni voluifli, quod li quis ex morbo no" 

fitit, quod-fYon fanal) i tur benefició medicamen" 

purgatorij , quouíq; índucaciir litis quia cX h° Cl 

quód non eft inducía litis, ratHljgítur, humor* 5 

quib" 5 

llUl'LclllllUI.'Ifl. ' .. 

quibus Ventriculus madct.non efle integré purgatos.fcd 

licet h?c doftrina fit vera, non eft íentcntiofa,quare 

non mcrctur,aphoníraorum cata 

lagô collocari,ccrtum eft quidem.quód fi quis fa*^ 

me canina laborar, quód non eft vindicaros ab 

hoc íymptomat?, & ab hoc aftiau illam producciuc.quouíq-canineappetcre 

definat, lid quis 

"óc ad aphorilmum adducet, codem modo non 

«tinct ad aphorifmum, quod fi quis non fit.t nó 

juiclcit a morbo quouíq, fit.at, non eft igitur, 

Pod pro hac expofinone dimittamus qüám adl'huuGal.nam 

licet humores biliofi educuntur, 

«c hora agitationc litis inducitur, máxime cp ex 

"uicrlo corpore rrahuntur humores ad ventre, 

« Plcnc purgara bilc partes dilutc que fanguine 

rprant, qu? quidem btim propuiíant, in omni 

fhcací purgationc educútur, vndc cucnk,quód 

j °cunq; humore integré purgato, induetur fi- 

»licet hec expofitio Galera mihi amdeat, non 

Plicct quam adhibui in meis Annotationibus^ 

j od qm purgantur fcihcet moucantur quouíq} 

•»»t,monucratHippo. vtquifiímpfillent efle* 

rum moucantur,raonct hoc apho. vt non defi 

iicil 3 , " otu - t I uouít b •*«« mducatur, figniim 111- 

C 

m humo «.n- agitationis, atq; eorun- 

«ad ventrera attractionis,hanc cxpoliuonem 

no L 

Annota »o">bus vidi placroftc Carda 

n coramentanjs que poftin aphonlmós Hip 

pocratis 

>«.

pocratis diuulgauít. Alexandcr Petronius dicit, 

aphorifmumquadragcfsimum tertium nó reda 

expofuifle Galcnum,voluiflcqj Hippocratem,fe 

bres cfli penculofas,qu? per tertium diem femper 

augentur, adeo vt tertio quoq- die in grauef 

cant magis,ad hunc modum,quód fi primus tertius 

dies fuit grauis, fequenstertius fit grauior,& 

qui hos fequítur molcftior,óc fie de fequenribus 

fateoregohas efle periculofas, fcdnonvidcOi 

curqu? ficnóinuaduntnonfintpcriculof?,uulla 

quidé febris afsidua leuiter quemej- terrere ele 

bcr, dicebat Celfus, non videtur igitur , quódfi 

eft febris afsidua,hcct quinto die non fie infiftet, 

ac tertio,quód non fit periculos, Hippoc.vcro di 

cit quocúenmodo intcrniiflcrint perieulo vaeal 

propter hoc credo Hippocratcm febrero afsidui 

ex bile Óc intermitentem fignificafle, voluit q" 1 

dem, febrium qu? per tertium diem exacerban 1 ! 

in duplici funt gcnerc,qu?daro funt afsiduc,quí 

dam intcrmittentcs,afsidu? fiuc lint febres arde» 

tcs,froé femitcrtian? funt periculof? , que íntermifsioncm 

habent funt fine pcriculo.pofuit fot* 

fan hunc aphorifmú aduerfus eos, qui diccban 1 » 

femitertianam cfli rotermittentem , hos lie conurocit, 

febris tcrtiana intermittens eft fine pcric« 

lo, cum pcriculofifsima fit fcmitcniana, vt di¿W 

eft lib.primo de morb.popula.liquitur ergo, & 

jnitcmanam nó efle iiucrmittentera, quód vet° 

decco** 

fiuc Lenticularí. ,¿ 

decepit Petronium fuit, quód putauit de ómnibus 

febribus intcrmittétibus,apud doaos fermo 

nem dido apho.habernfed de ijs diximus in An 

notationibus dicit quod aphorifmo 47. quinte 

íedionis,quód noluit Hippocratcs, vt dicit Gal. 

quod fi vterus in coxam verterit óc fuppuratur^ 

quód linnmentis eft opus, fed quod fi vterus in" 

coxam roclroaucrinquod vkerabitur dicit enim 

quód pro nomine adiediuo vfus fuit fubftátiuo 

Gal.fcd ex Hippocratc libro a.dc morbis mulie 

bnbus non colhgitur, quód neceflario eft fuppu 

radus vtcrus,co quod cox? adiaccat,ait quidem, 

quibufcunq; vteri ad coxum collabumur, fi non 

breui difeedant, reficcantur, hac parte non infin«at,quód 

neceflario vterus contrahct,vlcus,vcl 

«pJod fuppurabitur, alijs locis ad viuum videtur 

«xprimercexpofitionem Gal.Cxtcrum quando 

ôcabula antiqua fitcxaminat,poterat maiori ra 

honc adduccrc illud de thorexi quod dixi í meis 

Annoratio.quód thorexis j.lib.linguarumHip 

Pocratis fignificat vinolentiá vel cbrietatc iuxta 

y cro hanc expofitionequadratep volueritapho 

J lf mo,thoraxis foluitfamé Hippocratcs.vinokn 

"a vel ebrietate folui famen,nara cp pro remedio 

'ntiquialiquot dicb» vinolcntiá laudauerint,fcri 

Phi eft á Diofcoridc cap.de vino vbi dicit, vino- 

«•a,cx alto cuocac, fenfilefq- expurgar excret», 

0m PCr C r ?Ca cor P oris ducit -"P'^cula, h?c ille.que 

""•ufeemnt ad curandam famen cramnara 


v 

I 

ir 

I 

ti 

¡í 

1 

I 

taxatPetronius Galcnum,quód dixcrit 4J1b.de 

locis cap.í.quód fi quis fpuit pluribus diebus, & 

cruore.m cxcrcauenr,óc emungerk.idq; citra capitis 

dolorcm : vel grauitatcm : neq; prefcntcrfl 

neq; pr?tcritam,neq; is ex idu procedat,ficri po 

tefthuiufmodiaccidcnsjhirudine huic locoadh? 

.rente,h?c ex Galeno,in quibus nil video repre 

henfione dignuin,fi enim dixifictGal. quódnC' 

ceflario ex hirudine tune fluitfanguis, reprchen 

.di mcrcrctur.fcd laude efl diguus, quód adhorta 

tur médicos, vtrcfpiciant nc (itinfixa hirudt» 

que fanguinis fluoris efli caufa, non abTq; catt 

fa pr?pofuit, fi non preceflerit dolor , vel idus> 

quia fi hec pr?ceflerint,caufa eft manifcfta.fedcu 

caufa ignoratur,prudétermonuit, vtfpcdet m c " 

.dicus, partem qu?ad naris foramen tcndit,naa' 

licet quis ilumine non bibcrit,fed menfa accurri' 

bens cófueto vale bibat, poteft eo infrio hirudo 

os intrare, nec eft quod obijeiat, qui hirudo q u ° 

loco fucrit affixa,fui.pr?bct fenfum.Nam f?pe *' 

fus eft fanguinis flúor ab hirudine ca partes or'S 

minimé infcftátc,fi enim certo feiret cger,hinia* 

dinemfuüTi abforptara vel deuoratáapfc hng" 1 

vel Índice oftenderct medico fanguinis fluorü 

caufam atqjcum hoc non facial ?gcr,in fufpid' 0 

nemvenk raedicus , quando ex idu vel capit' 5 

nuc L-enñcuIárr. ,? 

partes oris intucndo,fi enim hirundinereperitía 

¿tus eft luc cóiedur? compos.fi vero cá non ¡nuc 

m, "ulla parte kgit?groiante;in,robcndo vtos 

qienrct, tenetur rcprehédéndi prurignac Petro- 

•irus,alias laudara qu? non probat,iii ijs dwlogis 

quibus Galcnum reprehcndit,quibus aíiatico di 

tendí gencre.fliiii, óc que decem linets poterant 

expheari binasímplentphilurasin isinck díalogis 

luxu ríante cálamo, duas. qncjhoncs.diícimt, 

pji.ma eft an homo fit magis obnoxmorbo 

afsiduus eft fanguinis flúor : quód por" 

hirudinis rationc profluere, quare facit confu'^' 

part«< 

9 putrcdini, 

jel f.cbnb*,quam celera anima|ia,qu?ftiohec vi- 

Huv potiús ocioía quámmoméianca,quis enim 

Poteft ceno hire de raorbis qu? oninia animaba 

bruta terrcftia óc aquatica infVftant, fedfi pee 

íialogifmum qu?ftionem volumus abfoluere,in 

Jeniemus,quod.animautia, qu? funt candiota óc 

'mmi.diora horainc erútputrcdiniiUo magis ob- 

'oxu, quare non dubito, quód oues morbis pukthnis 

ex fuá natura.frequentius homrae capiílrur, 

dixicx fuá natura, quia vana abana, veis, 

óc animi aflcdus, morbis faciút illum magis 

Fochucm , videmus tamen crebernme greges 

. u 'um magna pati ?rumnam, adeo vt ex morbo 

^ nguinis,qué vulgarner firoguinu.clo appcllant, 

^ r . e *" tmull V> la VCro fl uod ,n dubi.um rcuocat, 

Jodhomu excepto elcpháto fitrchquis anima-. 

****»$ diuturnioris,tranIÍrc illepoflit filen- . 

°-«apr?ta l10cquQdAr1ft.dixk4.j1b de gene.: 

li anima. 

-*m

Je Morbo l'uitulaco, 

anims.quod vfu fidc digno fit id accptum , viutt 

fuit homo hac ?tatc (fi cronicisquos nuper edidit 

vafeus fidem habemus,) qui vixit tercentos 

annos,quos crcdo.ncc clcphandum attigiííc, an 

vero man degatanimal,qui hosattingai, vel ü 

peret, non ipfe definió, hoc hbcuter afliuerabo 

non repugnafle human? natur?, quód homo vi 

•jecrit óoo.vel 700.annos,quando prima ?tate,& 

tot plures annos vixere aliquot homincs, quW 

aliquod aliud animal attigiíli óc ab Hefiodo. áf 

ab alijs qui plenicis auis cómentati funt fábulanl 

tion fuicaflirtum , quare non ab re quis credef» 

ex fuá natura,homincm vt poté ceteris animard 

bus tcnipcratioremjillis ómnibus efle vit? diutuf 

nioris, fed de ijs fufe in Annotatio. Eft fecunda 

cra?ftio,an vna aqua fit alia leuior, ego huicauto 

li nó reludor,quód vna aqua fit leuior alia,qubd 

ab Hippocrate hb.de aere óc locis fuit didarum 

fed credo, Erafiftratumquem citat athen?us, & 

Plinium voluifli, perrarum cfli vt vna aqua fa 

leuior alia,idq; certé ipl'a expenétia oftédit.con 

tur Petronius probare.quód de aquis qu? fluoi'í 

vno folo loquuti fuere hi audores , fed cg '

H 

De M'orbo.Pulhilato, 

addc quod'Hippocran» cótradteftCard.-lrio, qui 

primo libro de dictaycalidiísimos dicit puertea 

"üdbs dicitadokfcentes.óc non calidifsimoS/'óc in 

ijsdicithumidum ex puens efli confumptum,di 

cit libe, aphoriímo Cardauuscalorcm mcbrttrum 

elle compofitum ex tribus caloribus,calopc pro- 

••prio calore tranímiflb á corde per ai'tCrias,cx calore 

fubftantiar cbrdis,quid vero fitcalérifubihn 

tic cordis, ex perqifod-tP;iivliiikta-tui J i*on cxplicat,cum 

etiam fit'cStbrnatiuusqñi per venas denuatur.. 

hírhis ctiá'débüiflet mcminiili. Décimo 

quinto aphbrifmoferoídcra fcdionis,dick melius 

coquerc íeñcs'hycttrc quám eftate, Óc hac re putat 

Galeno conlradkcrc, fed Galcnus folum c.v- 

•cipit animaba que lanbulis hyWhedcgunt, fed 

nó eft á ratione ahenú,quód cum'ipfóHippocra 

te autore j'J libro aphonfmorú , queda c-tatcs m* 

liusii habeant eftate quám hyeroe, qUodetas ríe 

crepita qu? á frigidkatc anibientis máxime lea' 

turconquat mehus eftate quám hyerac. Aphorifmo 

23. dick crrafli Galenum,quiputauitHip 

pocratcm diao aphorifmointcHcxifle , efle V** 

cuaiidúadfynCopim,-'cum non int-ellexit nifi aí * 

deliquium árrimí, fed nil ininus voluit Galenn' 

vtent perfpicuum eius didum contemplan"* 

Vigcfsimoquarto aphoriímo dick,crrafle Galenum, 

qui dixitquandoq; diflirendam purgar' 0 * 

ncmviqjad fecundum diem materia turgci' tc ' 

: quod 

fiuc Lenticui'ari. $o 

qtiód Galenus cerré non dixk,h?c óc multo plura 

funt 111 prima fedionc , fi in hac porro fmt tot 

rcprehcnfibncs.quot crüiitin rcliquis, nam dicit 

hanc fedioriem bené cxpófiíifle, fccurtdain mcdiocrker,'reliqUasprauc, 

in ijs núimmorab'imuí* 

fed qualibct feáionc cluo vel tria annotabimus. 

Dicit vndecimo aphoriímo fecunde fcdionis cr 

lafliGalcnum.qüi dixit facihús cfli réjMen vino 

quám cibo.cü Hippocratcs folum vohierkquod 

íitfacilius r-cplcri cibo liquido quá ficco, fed Galcnus 

id non negauit. Décimo odaiio aphorifmo 

dicit.dcbuiflitoftcndcreG.ilenus aliqua efle qu? 

dto coqtiútur Si tarde excunr, hoc facilé eft oflé 

dere , nnm Gibaría dure codionis poiiunt habere 

a'iquas partes acres que excitcnt ante"codionéní 

'tlexitum. Tertio libro a-phorifmorum aphoriímo 

primo dick.crraflc Galenum, quiñón m'tcrprctatur 

áphorifmum de rautatioikbtfs naturali 

bus.cle ijs 'diximus 111 Annotationibus. Rcprfhé 

«lit Galenum nono aphoriímo.quód dixcrit verdón 

efle calidum óc humidum, fed ipfe cftrepre 

•'enfione dignus, qui nóintclligit quomodo hoc 

fochaum Galeno.dc qua re in Ann0ta.3i.apho 

r 'lnio quartx flaionis dicitmon efli aflentichdú 

Galeno nej-anti melancholiam cfli acidara , qua 

Parte indicar Galcni fentcntiam non intellcxiíle 

J c quarcro Annetationib» cS.aphorifmo reprc 

"*ncut Galcnnm,quod dixcrit Vigoré folui mate 

MUÍ* • D H 3 

riraa

» De Morbo PufttiTato, 

tenam febris ardétis, quod Galenus mm tu dix¡f.' 

galcnum , quodexpofucritaphorifmum epilepifi^niturí r - 

partc 

. . ¿cxtT3, 1 L. quoiCi __. :i- imbecillibr :_i ÍIIÍI^.—a no 

Siaqu?acciditantevi2:efsimum qu?acciditantcvigefsimum quintú miinrú annura •..°. & ene arabidexter ..-L:J.L..U h?c curfim el collegi „.au~ «.„ ex commeta rnmmZt* 

Je. modo quo Cardanus Galenus intcrpr?ratur 

aphorifmum 45. aphorifmo dick per acetabula 

efle intclligcdam cauitaté dextrá Óc finiftram, & 

ron capita venarum , quia eflct fermo indignus 

Ifippocrate dicere ora venarum plena funt,cutn 

y«.liet diccre venas fed cadem ratione eflit i.rdi- 

JHIUS Hippocratccanitatcm dextram óc finiftram 

\ ten, cum poflir diccrc vterus plcnus eft, fcx» 

fcaionc aphorifmorum aphorifmo duodécimo. 

cu errafle Galenum,qui dixir, nó fieri hemor 

rpídes nifi .ex multo craflo fanguine fed hoc non 

-1.... ;ii- ii'^ . * 1 . .

->e Morbo Püflulnto," 

fatiffea.cuod Galcnus dido loco rhctoricc difle 

nt.non eft inquU cur vcl ,Vnum tempus tempera 

turo non aflirant, qu. VCr temperatura ne£ant. 

Nam fiadord.nem quero feruant.mundus achier 

tunt.videbunnquod plura ex tcraponbus debe 

rent elle temperara, cum vero hoc ob multa qu? 

ton orbí conucnront,nondecucritcojicedantfal 

tem,virom terapus efle temperatura , quádo hoc 

natura congruepomk admitiere. Qnefiuk alius 

mcdicus.an fi ex Galcni preícnpt.s concedit 

quis, elemetam ra.ftoroanere,an habeat comede 

rc.formasfepenetrarcflcdGal.jorniasíi.bfta.uii 

Jes no deditclemdis,vtdiximusin Aimota.quarenulla^vrgct 

difficultas materias vero elcmeiitoru.óc 

fi fubftanti? Galenodicantur.non hefita 

bit die mutuo fe pofli rrafcerc, infimú quide gra 

dum lubftanti? tribuk maten?, quare mutuo fe 

pode contemperare materias elementorum raini 

me putauítabfurdum. Qucfimt etiam hic medicus,quo 

modo Galenus oinuia aniraalia calida (ti 

xitcoparataadftirpes,vidcbaturilli cal.diuselíe 

pipernrofea» fed Galenus locmus fuit de calore 

qui eft in adu, quo plante non donantur vt animalia.quefiuit 

hic etiam quómodo Galenus dixcrit 

arca cor óc, arca venas non cor. adipcincuidixi 

intracor exintra venas efielegédum, Tt 

dixi ego m Annotationibus.Óneliuit airas medí 

cus ingeraolus Óc dodus quid volucrk Galcnus 

cum 

finé Lenticular!.


De Morbo PuftulatoJ 

ídem medicas ad me fcripfit.vt conttadidionerlt 

cau? fibi óc vt poftea legi Peletario eft vifa dihie 

rcm,hanc fcilicet,quód s.hb.dcdecretis dicit Ga 

lenus,fpirationem non fieri á corde,ót 7.de Ana 

tomicis adminiftratiomb 9 dicit.pulmonc, óc tho 

racera,óc cor, cfli principaltora fpiritus inftrumc 

ta, fed nó eft cur in re tantilia Pclctarius vacillaf 

fct, nam per fpiritus inftruméta.non folum intcl 

ligit Galcnus qu? faciütad rcípirarionem,f?d orrl 

niaeaquefaciátadcallidi natiui euentdlationc, 

euenidlatio vero nó folum refpiratione fed ctiá 

fit pulfu ab codem medico accepi literas, quibus 

indicabat roagnam fe inuenirc difficuliatera in 

diais Galeni 1 corado hbrode facultatibus natura 

libus, vbi Galenus dicit,cfli quartam conhigationem 

in omnib'rebus.vtpotefrigidam Ó: ficcam,h?c 

dicebat videri cótraria ijs qu? dicit Ga** 

lenus primo libro de tempera mentís, vbi hanet 

coniugationem efle in temporibus ncgauit, fed 

hoc loco non negat Galenus autumnum elle fd* 

gidum Óc íiecú, fed non eo modo quo aliqui fe' 11 

tiebant.qui excelfum qucmdam diccbant lign'" 

cahdum óc frigidum,Óc bumidura, Óc ficcumjVC 

de temperatura vens loquctes diximusin Aun 0 

tationibus, nec omni tempore autumnus eft Ir 1 *' 

gidus, nec dtra exceptioncm, quia in rocrich* 

pluscalct quod fnget, licet ramus caleat qu 310 

-rflat-* 

fiuc Lcnticülati. [ 

jeftate, fed maior pars autumni frígida Óc ficca 

eft.Ócfinonimmodicc. ídem medíais ad me 

fcripfent dubitarc circa ?a que dixi de temperara 

bilis, dixi naturali calore cfli fanguincm calidiorcm 

bilc,óc afcititio.bilem calid-orem fangui 

nc,fcripfit hic -óc libro de in?quali intemperie na 

tura cfli calidifsimam bilem, dixiífe Galenum, 

cui fatisfeci quod Galcnus hac partc vult fuá natura 

efle bilem calidifsimá, quód aliud eft, quam 

naturali nobis calore calidifsimam cfli. Scripfit 

aliusmedicus ,qui ofe? medicinara profitebatur 

quod cxpcndcrcm quod dixetam in Arte curati 

Ua, Óc lib. Annorationum ,quód jf. epilepfia co 

quodfoluitur cófcftim indicatnó á qualitatc fed 

ab humoribus crafsis efle orla huic rcfpondi.id a 

Galeno fuk diaatú,Óc á me fatis clare expofitum 

addidi etiam rp fi conuulfio in epilepfia fit irriga 

lis neruorura procc(sibus,vt Galcnus 5. de locis 

patienribus non ncgat,quód poteft quis velitari, 

celerius difeutt paroxdmum emlcpticum ab hu 

monbus crafsis ottum, quám fi proficíccrctur a 

pituita tcnui. Nam pituita teirois fubftantiain 

neruorum magis poteft penetrare quáhicrafla, 

quo de nomine difficiIros malura difcutcrctur, 

lioc alludit ad id quod dicit Galenus tertioprognofticorumeommento. 

Décimo nono vbi 

^ginam produdam á pituitofo humore cele-


De MorboPuítuIato, 

rius difcuti infinuat, quám ca que producíttir $ 

biliofo humore. £ft etiam hic aducrtcdum,quod 

Galenus non voluit quod abfoluté paroxifnuis 

epilcpfi? brcüi difcutiatur lid comparado acccffioni 

queficrct á nuda qualitate vidcbaturilli, 

quód qualitas que paroxiímum epiléptico produccrc 

dcbeíct altas babcrct faceré in cerebro 

radices,quare breiu fpacío nó poflit difcuti.Q3? 

fiuit airas medíais quomodo á Galeno fitdictú 

4. nietliodi ab'aftidu fumiindicationcm, qui libro 

de óptima feda ad trafybulum dixit non affedus 

fed caufas indicarc,fcd hac parte cum dicit 

aftidus nó indicare funt flux 9 óc adflndio quo? 

methodici precipite didabát efli aflea 9 , hi enim 

folum indicant fui rcmotioncm,qu? indicado ex 

Pichéis eft ñoñísima,pecuharis vero afTcaüSjqii' 

fi vt oportct cognitus eft, quibus caufis fit ortus 

eftcognitus,vtpleuritidis fcilicct, non folum indicat 

fui remotionéfed etiam quid fit agendurn» 

mirum vero quantum in re tara facili mullí irte* 

tiantu'r , fed de indicationibus multa dixirfiuS 

in Annotationibus. ídem medíais qu?fiuk quomodo 

Galcnus dixcrit libro cítalo de iiaa , ciurtiera 

cótrahere partcm phlcgmonc aftiaarn,q ul 

6. vul«ra commenta.primo id nczauit, fed libro 

ad Tral'vbulum cum d!ck,parté phlcgmonc arre 

aam contrahere durkiem teiifionem intclliS' 1 ' 

que ten fio co quod rcniíuní facit imaginera d url 

liuc LeññcTuarí/ *&j 

tici reprefentat ipfe Galcnus fe explicuif parte 

cicata de vulgí Alter medicus qu?Guit quomodo 

Eohcrcantjqu? dixit Galcnus 6.libro aphorifmoruua,aphorííroo 

421 hépaticam fcdicet.fibrcm n* 

minera dixifli, cura ijs qu? altero locodixit veteres 

á diucrfis nícbns lebres cognommafle, hüc 

relegara ad mcasAimotationcs, vbi hecdlfficul 

tas dilluitur,quidani medíais á me eftfcifckaius, 

cur Galcnus dixcrit libro de optiraa.-fcaa,aftrin* 

gentia non irrogare robus partí ínflammarioiic 

anide, qui vndecimo methodi cótrarium dixit, 

huic rcfpondi Galcnum vohufle, aftrüigétia non 

muaré lolumm principio inflammationis(vt fea 

tiebát methodici) quia partcm fcdicet roborent, 

fed quia fluxum cohibcnt,nam aftringentia,den 

lando partcm , facrant humoresminus traiafpua 

' üesycofq- partiaffede magis inlinuant,q 110 nomine 

debilitaredeberét partcm Óc non roborare, 

iam vero quod firniitas tnbuatur partí inflarani3 

tionc aftict? abadftríngentibus,non ob id foluiñ 

vt diximus adftringcntibus vtimur qu? quodam 

Oíodo firmare poiiunt partera quodam modo de 

^litare. Ídem medíais qu?fmk cur fit didumiáí 

Galeno quinto libro de locis aftidis,caro apprc- 

Henfos difficilefpirarc.qui j. libro de patictibus 

'ocis dixit 111 caro non efle difficilem ípirariamé, 

Kuic fansfeci, quód.quinto de locisdicit, carura 

«cere difficilem fpicatronem cum poftcriori par- 

: . ti

ti cercbri humor communicatur , croo tcmporí 

malum magis acccdit apoplexi? quámcaro.Dodor 

medicus mihi amiciísimus á me quefiuit.cur 

Galcnus qui primo libro de fimplicium medica. 

facul.cap.54. reprehendk cosqui fal adftringcrc 

didabant,vndecimo libro eiufdcm operis capitc 

de fale, fal adftringcrc dicit, huic rcfpondi,non 

rcprehédere Galenú eos qui fal aliqua viadíldn 

crenti dotar i thxcrunt, fed eos qui veheraenteí 

illud adftringcrc fcntiebant¿ funt hsc pcrfpicua 

eiqui cap.5&.primi libri de fimph.mcdi. faculta. 

legcrk.ldem-medicus á me qucfiuit, :quomodo 

Galenus dixent aromara pr?cipuara fedem iux- 

Platonem habere in ccrcbro,quando Plato in thi 

meo, qucm allegat Galcnus primo libro de fimphciú 

medica*'facult».veiias guftus nunrias, que 

funtin kngua ad cor tendere dixit, quibus verbis 

infinuat vim fentiendi á corde emanare, quid 

quod vt ego dixi in Annotationibus, rogcniurr» 

fuam fedem habere in corde;PUito minuit, ccrte 

vt ingcnuéfatcar,in ijs qu? naturahs funt fpee"* 

Iationisincóftans nedicárainus verfatus videtuf 

Plato,vide qui dixit in thimoo de aditu,dc humo 

rum natura, de febnbus.minus certé funtraiioni 

cófentanea,quid facit audit 9 ad hepar ad quod 

illum retert, potiús raxta illum videtur referen 

dus guftus.in quo eft raagnai voluptas, q" 111 ^ 

apud illuia ícckí concupifeonti? cl-t hepar. ^í* 

* - * ~*w tcru J 5 

^^"TurJcTêTrñamñ^ 04 

terum vt ille pofuit irafcitiuam animam, óc eam 

qu? cbncupiícit locis diftindis ácerebro non illi 

mirum videri debuit, aliquos ex fenfibus extcrnis 

ad has facultares potiús quám ad vim racioci 

nandi tendere, nam fi qu? de capite Plato dicit 

quis attétc legcrit,videbk illa decapite homrais, 

quando íolus hic inter animantia poteft ratiocinarij,abiik> 

efle nadita, fuperncfubfiftens dminifsimi 

facratifsimiq; habkacuKiefli caput dixit 

quód folüm humano capiti conuenic de quo ille, 

fermoneni faceré profitetur,quare nec Galcnus» 

nec ahj ex ijs qu? dicit Plato colligere poflunr, 

quód íinfus óc motus caput efle pnneipium ille 

volucnt,folum quidem poflunt colligere, anima 

qu? ratiocinatur in cerebro illum collocafli, nec 

qu?deneruis dicit Plato ad veros neruos viden 

tur rcfcrcnda,fed potiús ad tendoncs.fed vt dixi 

non fibi confiare vifus eft Plato,vndcemanáuit» 

"piod aliejui fcripferút illum voluiffe vim anima 

lem pr?cipuara federa habere in cerebro, alij vC 

íealiger Platoni tnbuunt, quod voluerit pr?ci- 

Puam federa animara habcrc in h?pate, mihi vií«m 

cll ex aliquot locis excerpi, voluifli illum 

*rnme pr?cipuum dbmicilium elle cor. Qu?fiuit 

"odus Mcdicus quomodo pofsit interprctari 

ijuod dixit Galenus fecundo raethodi capite. 6. 

"tiiliares *. partículas habere odo intemperies 

««undiim, nudas quaUuus,óc odo cura fluxio- 

ne,

ne,cum humor femper dupliciqualkatefit dona 

tus.hmc rcfpódi.quod licet humor duplican qua 

litaté habeat.poteft cótingcrc, quedad partera lo 

laírigiditate klam atfluatbilis,indeq;oboriatur 

fola licca intemperies cú affluxu calkiitatc bilis 

exceden tpm trigidatcm atteroperante. Ídem me 

.dicus á me liifcitatus eft, quo modo Galenus dixent 

2. libro aphq.apoplcxiain tortera nópoíle 

curari,qui 6.kbrplapho.riímor.aphoriímo c i. op 

pofituin docuit.huic rcfpondi. Hippocratera cu 

dixk i.lib.aphon.apoplexiatn forteni non poüi 

curan de máxima apoplexiá intellexiflc, in qua 

proríus eft prohibiros anhelitusjfortis, aliquádo 

dicitur apoplexiá Galeno, in qua eft difficilis an 

hebtus, fed lems-cft h?c fi cum prion cóferas, eft 

tamen fortis fi conferatur ei ni qua anhelittis ¡di*i 

quera liiuat ordincm. Híppocrates quidem dur 

plex folum pofuit genus apoplexi?. Galenus 

píura. Cetcruin óc ex forti apoplexiá quara de* 1 

ícribit Hippocratcs fucrunt aliqui leuati., níw 

hi quos fcribitPIíiuus.ócValerius Maximus,q 1 '* 

elati reu.ixcrút forrifsjma apoplexiafucrunt coi 

repti, huic vero for til sim? apoplexiá: manú medicara 

paruum vel nil íubucnire credebat H'p* 

pocratcs. Nam fi erais reíhtuiturbcncficio ñau'* 

rx eft tribuendura., hoc foríám volebant illi " 1L " 

dici,cjuiin apoplexiá totum negotiú natur?n ,an 

dabaiUjiiilclligcre debebát forüísim.a apopk-^ ia 

fluaU* 

fiuc Lenticular!. 6¿ 

quammcdicamenns folucrc impotabile iudicabat 

Hippocratcs. Scnpfit ad me medicus, fe rairari,quód 

Gal. dixerit fecúdo libro dcfymptho. 

caufis.mclancholiam faceré delirium, diroinucre 

aftiones, ó: illas non depraúarc, fibi videbatur, 

óc iufté quidem , qiiarc rcfpondi non refrigeran 

do,fcd ob tcnebrando melancholiam lacere deli 

na ob quod corrcxi textura 9. methodi quo habetur 

ex rcfngerationc lien delitia. Qu?fiuit idé 

cur Galcn' dixit primo libro de natura-humana, 

pitunam non lacere ad morcs.qui commentario 

hbro de humoribus Hippocratis dixitpituitam 

faceré ad mores conformandas , credo porro hac 

parre textura eflcdcprauattim, lcgenduraq; efle 

non faceré ad raorcs,vel nó cbftat, quód pituita 

non faciat ad mores induccndps , faciat vero ad 

eos contormandos , attcmpcratm bilis á pituita, 

v 'ide humores conformantur. 0î!?fiuk quídam 

medicus quomodo dixcnm 111 Annotationibus, 

kntire partera vnguisqu? eftíuxtaradicem ,óc 

"on fentire qu? eft in parte extrema.cum per in 

•rcmétum pars qu? elliuxta radiccm ad partan 

««remara tendarflid rcfpondi non elle inconuc 

ni ens, quód cum eft iuxta neruum á quo poteft 

îpcreinfluxunifentiat, ócnon fcntiatabhoc 

,r >huxu fcparata.nec valet argumcnium Vciíahj 

J u od vngucs crefeuntín latura.óc nil inentione 

'grium in profundum, quia ídem de raembra- 

i «üs 

I 


I

R 


nis oculorum dicerc poflumus de venís capiti-**? 

bus.quarum augracntum fere totum eft in loi:gum. 

ídem medicus á me qu?trait,quomodo Ga 

lcnus,qui >5.dc locis dixit gonorrhoeam efle colé 

non extento a.,lib de lymp.caufis dixit, cfli ngi 

do pene, rcfpódi latiús vno loco quám alio fum 

pfifle Galcnum nomen gonorrhoc?,adeo vt lib. 

de íympth. cauíis,fub gonorrhoea volueritpriap'tifmum 

complcdi.Qucfraitidcm medíais, cur 

Gal.qui primo libro aphorifmor.apho.i c. dixit» 

tria corpora eflc,qu? prime noftr? natur? fubllátiam 

compleucrunr, fpiritus fcilicct, óc fanguis, 

óc feminahs humiditas.hbro aduerfus lycú, duo 

efli duntaxarpriiicipia.dixcrit,fanguincm, Óc fe 

jnen cui facilis fuit refponfio, quód hoc locolub 

femine,fpintus feminc contentos fuitcóplcxus. 

Ídem medicus.mifit ad me literas, quibus petijt» 

vt diluerem cónadiaior.em.fic dicens cum muífam 

inhibuerit Gal.epate inflaramato,commc 3. 

de ratione viaus, cur illam admifit J z. meiho. 

cap. 14. fed hoc loco illam nópermktit Galcnus, 

quidquid dicatPelctearras,qui etiam cótradidio 

ncm ponit,fcd dick illam elle vtilem,ad deterge 

dum,fed quia dulcibus intumefeit hepar,ea non 

elle ad vtendum infinuat,hcc funt pr?cipua,q ü ** 

mcniori? oceurrunt qu? per literas ab araicis m c 

dicis óc dodis mihi funttradita,dc ijstcxtibus lo 

quot 

fiuc Lcntictilari. gg 

quot quorum in meis Annotationibus; non feci 

mentioncm nam fi locos commemorem , meis 

An notationibus excufos, quorum per literas-, 

multi medici pciicrc expofitioncm ( ac fi íllarr* 

non adhibuiflem) cpiflolarum librum poflera 

congcrcrc, qui in magnum cxcedcrct volumen. 

Quent vnus quomodo Galeno dicatur io-nis 

fuminc ficcus, óc aqua fummc húmida, noii'aducrtunt 

quod Galc. non pofuit folum vnam qua 

Jitatcm in fumnrom elementis, nec Ariftotcl.vC 

diximus in Annotationibus voiuit aeré efli humidiorcm 

aqua. Dubitant an vene fcnrianr,cun* 

didum fit in Annotationibus fentire venas ratk» 

ne neruorum qui as attcxuntur, vel fentire cas, 

ratione nierabrane cas obtegentis, contradidioncm 

iuucniunt 111 ijs qu? dixit de durorura temperatura 

Gale. pnmi Jibri de tcnipcramcntis, 

fed abúde id expiuafle puto libro Annct. quód 

fi cui expofitio quám adhibui non placer, dicat, 

quod cum Gal. dixkjduriorcs neruos fecundum 

cutis naturam fe habcrc, non loquitur de ncruis 

duris, dixerat fecundo libro de tempéramenos 

mollium neruorum naturam cfli proximam culi 

, fubiungit duriores fecundum cutis naturam 

fe habent, ac fi dixiflet, mollifsimorum ncruolum 

natura eft próxima cuti,qui vero inter mol- 

«s neruos funt dunores, naturam Óc temperiem 

l* ha. 

*


habet fimilcm cutí in humidoóc ficco; vt vídeaí 

quod femper loquebatur de ncruis mollibus attende 

quod non dick nerui durifled duriores ex 

plicata vero temperie horú neruorum, tanq-notara 

pr?tcrittcmpcricm durorú neruorum , cum 

ex ijs qu? dicit cuilibet confiare poflet, quo duriorcs.cflé 

ficciores, hoc de nomine, primo libro 

de tcmpcraniéiis,vbi omnium tire partrom tcm 

perics dcfcribk, durorum neruorum nó facit me 

moriam , quam non fcciffe z.libro de temperamétis 

mihi pcrfuadco.fed folum neruorum molliura 

quorum aliqui funt alijs duriores mcntioné 

fecifli, óc hec eft expofitio qu? nunc mihi magis 

placel, eft qui Querat cur naturakm potcnoain 

pucris cfli debilem -j.hb. aphorifmorum aphor. 

-7. dixcrit Galc. qui non aduertuntco loco non 

de potcntia vel de vna ex facultatibus cgiflc,íed 

de lubftantia mcrobrorum. Dubitant etiam cur 

dida fcdionc aphorif. 23. anhelkum ncminein 

pofli cohibere dixcrit.qua parte noluk.anhehtü 

efli opus naturale,fcd membra anhelitus neceflario 

íncómodisacris femper patcrc.Dubkantouo 

modo primo lib,dc loas aftcdis,fcré in ómnibus 

partibus efli vim excreticcmdixerit.qui cum re 

re dicit,aliquas partes videtur exeludere, íidpeillud 

fcré, nil alio voluit, quá quod libris de facul.natura,ferc 

omnes partes ad examen addux* 

lie • qiubus ommbusüíknduvirtutécxcicticern 

fiucLcnriculari. 

nó dcficcre.Qu?runt de quantitate coene.qu? a n 

maior prandio debeat cfli 111 Galeno ínucmurí* 

contradidionc,quod tottuin pcndct, quia non in 

telligunt antiquorummoréin cosnando.Óc pian 

dendo.de quare latifsimé in Annotati. Qu?runt 

quomodo Gal.vndec.mctho.dixent.in ómnibus 

febribus putndis,fanguincm efle mittcndum, cú 

id non feruet lib.ad Glauconcm,cum tradit cura 

tioncín febrium ijs fatisfadum abunde putabam 

in meisAnnotationibus,cum Galc.quidé dicat in 

illo libro fetradaturú de Synocho pútrida , idq; 

clare expriraat nono capitc pr?didi libn i dicens 

propofitum clfi* febrera fynochum putndam de 

qua eftagendum, putát de omnifebic humorali 

illi habitum fcrraonein,folum quidem autorkatc 

utata volratGal. monftraunnus iam in veré con 

tmcntibus.que á fanguinis feruore fuura duciint 

ortum venaraefli fecádara, monftrauimus ídem 

in alijs contincntibus concludo igitur falubcrntaiim 

effc non folum in veré cótmcntibus qu? a 

fanguinis feruore cnafcuntur,fed óc ín ahjs ectinetibus 

quas putridus cxcittat humor fangmné 

rife fundenduro fed de ijs abunde in Annot. Du 

bitant in ijs qu? dixit de temperatura veris, icd 

expolitioni quá adbibui in Annotationibus planiísimé 

(vtalios libros taceam) allipulatur Gal. 

rom raen taño in libra de humoribus Hippocrc- 

«s, quera non videram cura meas Anuotationcs 

1 Hj dida'

I 

De Morbp Puílularoí 

-Sicrabam.in hoc libro non femel dicit ver efle ca 

Sidum óc humidum,aliquando dicit ver tempera 

tum cfli calidum óc humidum magnopere in co 

jnon dominari. Dubitant quomodo linguaro vo 

cale inftrumentuin, dixerit 12. libro de decrctis 

ciui contrarium dixit,primocommen. prorrheti. 

Qucruntnliqui.cur Galc. primo lib.de tempera, 

dixcntjcontrarias qualitatcs vna non poffc conli 

fterc. qui libro de in?quali intemperie contrariu 

*ifliruit,cur dixcrit vndecimo metho. nullum albura 

vinum cfli calidum.cum hoc fenfui contra 

dicat.non attendunt, quód vehementer calidum 

rft legendura , vt ex ipfo Galeno ego expofui. 

Gur omnc vinum dulce 3. de ratione viaus dirxcrit 

efti nigrum, contradiaionem inueniunt, 

ir. its qu? dixk.de hepatc lupino, quia non atten 

dunt S.lib de m*dicaracntislocalibus,vbi hepar 

lupinum Iauc!at,non fuam fentetiam, fed Afchl" 

piadis Óc aború exprimit,quia hbronim de medí 

camentis localibus, potiús fuit compilator quam 

autor Galc. in faporc pituit? naturalis inueniunt 

contradidioncm,nunc dulccm núc faporem cxpertem 

illam dicerc, in loco quo pituita gigm tur 

piignanliam criara inueniunt quam inueniút in 

faporc hiiraoris melácholici, qucm acciditatis c* 

pertem dixit 3.lib,dc locis,cuius contrariu dixk 

libro de aira hile , dubium videtur quod fireuff 1 

pofuent ínter bina %. libro de flmpli.medi.fac« 1 '• 

fed textus eft deprauatuí, vt illud quod legi"" - 

T 

.,,.. uc „cnttcularí. Ler 

^^¿ 

l.hb.defimpli.mcdi.facul.quohabeturamarurh 

iranéj; elféodoratú,qu? ego emcnd'áui. Dubium. 

apparct,quod fcripfer.tcapillos riigros atteftari 

fuprátcpcrarnentüfrigidíi primo vulg.cuius coii 

trarrá dixit z.lib.de tempcra.quod iracundos pri 

mo vulgdicat frígido cfli temperámento,qui t. 

lib.de tcmpc.dixkcfli calido tcpcranicnto vide 

tur durum, in ijsqu? dixit decaufa dolons ínue 

niuntcótradidioncm , quia fccúdo fóoaliú dixit, 

ficcitatcm induccre dolorcm, qui 1 .hbr. de fymptho.cáufis 

id negüt pugnare illis videmr.qui 1 i. 

mecho dixent aáioncra qu? fitcóliftimnó poffc 

gignere voluptatc,cúcótrariú videatur díxifle 

pnrao hbro de fimpth.caufis,vkktur ctiS riócohercrcque 

dixir depcrfcaionefcníuúîá primo 

d= fimpth" caufis dixit cuiufcúq- fenfus alterarlo 

nc perfici ro froguhs inftiumcris,cú 8.dc vfupar 

tiú in ccrebropcrficiindicaueritflcd hac parte nfl 

ahud voluit,quám quod cftoquod vifio pcrficia 

tur in oculo , nil ex hac vifione afliqueremur cp 

mométancú cflit.nifi inde fenfus interm ahquid 

fibi mftciparét.fcd de ijs late m Annot.quod fan 

guinem menftruúfola quátitatc pcccarc dixent 

3-hb.dc fimp.caufis,pugnare cú co cp eft kriptu 

3.vulg apparet,quód dixcrit lib de thena.adVifoucm,aloem 

vniuerfura corpus purgare.contra 

rium videtur ijs que «.loca, funt feripta apparct 

Contradiaio,quód libro primo de compohtione 

^ 14 raed»,

y 

H 

SoT'mtrjTatcÑ^^ 

medica petenera p!xcnt rovv ]lqUcfrcrCt & no 

lio hbro de fnnpü.mcdua. faciik.non hquefccre 

clixit, fed b textos bené pcrpcnditur , noluit hac 

parte quod non liqucfcat.fcd quod difficulter liquelcat,dieir,quodnon 

ljqucfcitiCUIia cfi Iapi(i0. 

ius.hac rationcpotras probatur.quó.l difficulter 

tT j Cat,f l Ui * m qw'dnó liquefcat.mirátur quod 

Jibro de fanitate tuenda oleum fincfrondibus Of 

¥ lu WRWmr:fí. latcns phlcgmonc curare pulmonariam 

dubitant,fed quám íalfé á niultis hoc fit intclledum 

,. ficut illud quód phrenitis vertiturin 

veternura dixiraus in Annota.dubitant.quód di 

Xcritó. lib.de fanitate tuenda falita cftc fembus 

vtilia, idq; inepte aliqui volút fie efli faciendum 

cv.in ab codera Gal. dido libro vel quinto de Calíllate 

tucniía,íalita lint interdida fcmbus.voluit 

tpiidcm Gal. aere fufpcnfa cfli vtilia fenibus lo 

quiiur,de quibufdam auibus,quas acre maceraré 

P'iufcj; exhibcantur dicit, vbi enim legiturfalka 

'illegédum acre macérala vt diximus in Annol 

*tio. Dubitant quomodo libro primo adGlau- 

Joiicm dixcrit, quotridianas non terminan per 

*udorcm,cuius contraria dixit üb.de crifi. Quod 

vehemen

\ 

i 

De Morbo PuftulatoJ 

Vehemetc doloré vno loco fanguinis misionen* 

inhibcrc dixerit, óc alio loco magnú vCherrrentíí 

doloris remcdium dixerit fanguinis mifsioncnt 

quod pohgonum interdrxerit i. ad Gl-ruconcm, 

in curationc herpetum, mirantur alrj,fcd texnirn 

diao loco ex Aetio ego eraendaut,q l t*od vno lo 

co dixcrit frequentera pilorum. ptoucnturrr efli 

notara ccmpcraméri oprimí,cum id alio loco abnucrit, 

mirantur quod propter neruos obtieós fa 

dos efle oculos dixcrit 9.11b de vfu partiura, vbi 

textum emcndauhnus, difficultatcm inuenhint 

aliqui, quód libro de temperametk infimiauerit 

bilem fluerc adftonrachum in faras , airo loco 10 

regante, dubkant quomodo libro de Euchimi» 

-ponit caftancas ínter cibos boni fucci. óc lib. de 

attenuáte viaus ratione inter abaría, que rncraí 

fanr, qua: dicit de fitu vmbilici difficultatcm alrquibus 

pariunt,quám ex Vttruuro in Aunotaudduimus,promfimufq;quod 

dicit Vcfalros, non 

placct mulns, quód libro de fanguinis rmfsiori* 

diaú eft ex venisqu? perreptant ad digitíi anuí* 

ré fanguine raénone dignumnó extrahr.dicunt 

etiam aliqui Anatomici, non ex vena axilafed 

humcraria has venas cnafci,fcd quomodo C* 

len. fitintclligcndus diximus in Anot.caufatficr; 

adhibuiraus,cur harum venarum fedio raal tu " 

profit in progreflu íebrium hnraoralium , dubitant, 

quód 1 j.method. dixit carum efle citra tt* 

1 bre» 1 *' 


brem.contrarram co docente hb. quarto de locis 

affcais, quód cathocúdiftinguat á catalcpfi 3.IÍ. 

de locis paticnri.cum cundem aftiaum efle dixe 

rit lib.de pulfibus ad tyroncsillum aecufant, fed 

nobis loco proxime citato eft cnodatum.dubitát 

quomodo dixit lib. de typis pulfum intertianis 

effc minorcm,quám in quotidianis febribus, dilutum 

eft hoc á nobis in Enchiridio óc ex Aetio 

in Annotatiombus-quidam vero fenptor neotcricus 

fato iam defunaus fuo libro de curatione 

febrium, meam expofitionecum 111 eam incidat 

taxat, magnum eft feribere hbrum de curationc 

febrium tébus protritis plcnumfcdnon mi 

mis puto cfli , fcx philuris, mea Arte curatiua 

locos muiros de febribus difficilifsimos explica 

fle,in caufahcrefypclatis inueniunt contradiaioncm 

, quód vno loco á bilcaho loco a fanguine 

dixcrit proficifei, de tempore quo celebrandus 

hymenetis dubitant cum Aetio óc Pau 

lovideatur diflentire dubitandi caufa eft quia 

de ceen? quátitate illi non conucucrc quod quia 

nonaduertuntfiiguntfomraaidcm faciunt, ex 

ponendo id quod dixit libro 6. de fanitate tuen 

da, quód qui máxime funt humidi hi máxime 

funt lon-*ctii.In caufa hcrfypilatis inueniunt con 

«•adidioncm , quód vno loco á bilc alio loco a 

•anguinc dixerit proficifei', quod aquahuincdct 

-olidas partículas, vno loco efle traditura , óc 

alio 

p

I\ 


alio loco non admiífum dicút quod omnc aftrirt 

gensinfrigidare,quinto libro defimplicium raedieamentorumfacultatibus 

fit diduin , alio loco 

id negante,quód vterum duphci túnica confiare 

vno loco di-xent,non probáte id alio loco,quód 

pyrcrrum minus attenuare quám porrum libro 

dc'attcnuante vidus rationc dixcrit, durura ahquibus 

videtur, fed quomodo Galeni didum fit 

intclligcdum diximus in Annotationibus,quód 

farinam hordei dixcrit fuppurarcillum aecufant, 

qui non vidcnt textura cfli deprauatú, qucm iu 

Annotationibus reftkui,quód dixerit I. de finipthoma. 

cauíis inflaramationeminftrumétaliuní 

partí cfli morbum, difficile quibufdam videtur, 

cum lib.de diftirentijs morborum oppoíitura di 

xcrit,quód dixent 8. lib. medica, fecundúlocos» 

conuuifionis nullam alia caufam cfli pr?tcr eua* 

cuanonem ór rcplcdionem,cum íi.mctho.ahas 

caufasadhibuerk.quód é¿ lib.de vfu partium ex 

ternam tanteara arten? ex alijs fibris confiare di 

xitquám 3. libro de vfu partium, quód libro de 

rigore dixcrit, animara efli calorcm óc ahjs locis 

non aufus fticrit id definirejeum culpant,pr?ícrriro.quó.l 

á ratione eft,animam cfli caloran, leo 

quomodo anima fit diaa calor Galeno didí» cli 

in Annotatio. quód dixcrit libro primo de dit»cuítate 

rcfpirationis, ob facultaris debihtacá fie» 

pulfura in?qualc,fccúdo lib.de pr?faga. exp"!"; 

ie» 

I ' — m f m m m m m — I l i 1 • - 

fiué Lenticular!. 71 

id negáte accufát,fcd quomodo Gal.fit intelhgé" 

dus diximus í Annor^plixifsim'cftcmî omraa 

que á me funt libris Annota. dilucídala , óc alijs 

libris expofita hic cómcmorarcr,placukhecpro 

mere 111 racdiú.quia multa ex ijs qui meas Anuo 

tationes non legerút, á me per epiftolas mktunc 

declaranda, funt ahj qui Óc fi librum Annotatio 

num habent, tam foninolentc cas kgút quod in 

re perfpicua h?fitant,fi cui igitur placct omnium 

eorúquc hic prompfimus.Óc aliorum difficilium 

locorura veram expofitioncm vidcrc meas Annotationes 

lcgar.ibi fatis late orones textus quos 

111 médium adduximus.óc ahj plures funt expofi 

ti, adhibita eft loas qui vidcntur pugnare fuá có 

ciliatio , cum igitur tam abunde in Ánnotationi 

Uis fint h?c difcufla,non placuit hic ca denuo repeleré, 

nc more aliquorü feriptorum vidercmur 

ornniaómnibusvclle molleare locis, fueicndo 

«iam battologiam textus qui fcquuntur quos di 

rinros in Galeni feriptis defiderare cenfurara, afi 

gnabuntur vel citabuntur tantum , quia abunde 

jjccism Annota. eft didum veraamus igitur ad 

"otuin examen. Eft mirandum quod tú nolucrit 

yalcnus alias formas efle 111 ckmetis, pr?tcr acci 

Jentalcs,quód tam anxié indagaucrit,an fubílan 

l *i elcmetorum tot? íe cótcmpcrentur.Nam qu? 

«mcultas cft.quód tota materia fe comempere- 

Kkio gradum perfediorem illum dcdiflc mate 

ric


ri? quám Ariftorclcs,fcd fi materi? clcmétorum 

fpcci? non diflirúc qu? eft carura contcpcrantia» 

nifi dicamus,quód cum libro de natura humana, 

materiam vocct fubftantiam óc corpus , crederé 

dcbuitvnros elementi materiam difterre ab aba, 

quód eft abfurdum rationeq; maten? iuxta illú 

dicentur elementa habcrc fubftantiam, qu?. fubftanna 

cuín ínfima fit, mifcibilcm putauit ali? 

fubftanti?, óc hoc modo diccbant ftoki,fubftantias 

clcmcntorumattcmpcran iuxta quos nenio 

poteft negare,efli temperamentú fubftanti? nam 

fi fubftanti? attemperr.ntur, carura tempérame» 

tum eft iuxta vero Anftotelkos nó tam proprie, 

fed illa reduaioqu? fit ad mínima in cleinentis 

vtvnúininimuin mifti habeat quatuor mínima 

elcmcntorura diectur attemperatio licet iniproprié.Non 

videtur quomodo excufari pofsit in ijs 

qu? dixit de temperatura aeris ,nam oaauo de 

vfu partium aere cfli frigidum, vel fakcm non 

efle calidum afíiucrat, óc 9.libro de fimpbcium 

roedicamentorum facultatibus capí, deplumbo 

dicens plumbum efle frigidum , quia habet fub 

ftantiam aereara , acrem cfli frigidum inuk, at 

i.aphonfmorum aphorifmo 14. cumdicit, calidum 

kuiatum multum habere aeris , qui calidú' 

óc humidus cft.Contrariú vifus eft fcntirc,óc etia 

cura dicit tertio hbro de teroperamentis, ígncn* 

V ' non 

froé Lenticulari. 7» 

non pofle mutari in aquam quia eft illi 

contraria,, poííc timen muraii m aercm 

infinuat acrem non cíTe frigidum. Videtur 

etiam muitisphilofophisimponere, quod 

crediderinteleméta nullas alias formas ha 

berequam cas quas accidentales vocamus. 

Cum dixit quidem primo de elementii, 

fummam caliditatem materie_ aduenúntan 

ignem conftituere omnes philofophosdixille,mfinuatid 

de ómnibuspbilofophis 

credidifíe , intei-prctor aliter in 

Annotationibus & Enchiridio hunc,tex 

tum dicens quod femper quod eft fumma 

caliditasin materia non de eft forma fubftsntialis 

ignis, fed nunc aliud eft mihi 

vifum fentire Galcnum,fed non repugno 

quod fie excufetur, quod dicit 5. libro de 

temperamentis , Archimedcm hoftium 

tnircmcs fpeculis incendiíTe , videtur cm 

nem fuperare fidem nec ab vilo hiftorico 

rum 

*, •.(•«t '

De Morbo Puílulato," 

rum id feriptum legraras. Quód fpeculavrerc 

pofsint non negamusjfcd non eft tama vis fpccu 

liscauis vt trirremes vrere pofintpr?fertim quod 

nó poterat Archinicdcs cóicaarcquod quo loco 

radii vniuntur hoftes fiftercntfuas tnrrcnics , le-< 

gunt alij apud Galenum i-niiarijs, fed fallo vtdi 

ximus in Annotationibus.Non videtur etiam c** 

acufaííc dcbuifictcosqui dixcrút homincm furfum 

niti vt fnperna contcplctur.nam vt diximus 

in Aniiotanonibiis,hoc non eft reprchenfione di 

gnum.aflertumq-fuitid áPlatone,Óc Xcnophon 

tc.a'ijfq; grauilsimis viris, atáj vt non reprchcndit 

Galenus eos qui dixcrunt Mincruam ex i°" 

uis cerebro efle procrcatam, quia fub hoc in volucro 

, mertem cerebro aísidere fentiebant, it J 

mi ni rae reprehenderé dcbuiflct Pindarum qui 

centaurorum fecitmeraoriara, volebat quidem 

hic poeta pingerc homincm cquo infidétem vel 

eo quod hi fuere primi qui ?qum docucrc. N" c 

me latctDiuum f Iieronimum, vitaPauli primi 

heremit? vere viíos hypoccntauros fcrípfiflc>ck 

quarein Annotationibus vbi diximus dchyp 0 

centauro vilo tempore Tibcnj. Vidctilr etialU 

nó cxcufandusGalcnus,co quod libro quodan' 

mi mores dubitaucrit quomodo fi anima eft mraortalis 

refrigerato, vel calfiao corpore fepar** 

tur, feparatur clefficicrc calore genuino óc hun 10 

te natiuo qui illam agglutroanc materie. Nec **" 

* detur 

liuéLenticulariT' 75 

detur quá cxculationé habeat, cú rcddcs caufam 

9. lib. de vlu partí.cur 111 occipite nó funt oculi, 

dicat quod quia illa pars durior eft quá q- ex ea 

naíci pofsint nerui raolles quales oculi cxygunt, 

.fed ex medio cerebro pofsút nerui oriri qui hui,c 

vfui íciuire pollera locatis ocubsad latera occipitis. 

Nec videtur primo hbro de natura huma 

na cógruam tradidiflc rationcm cur byeme raul 

,ta abundat pituka,fufsipientera rationcm nos de 

dimus in Annotatio.Ncc videtur Gal.fatisfaccrc 

in ijs que primo hbro de temperamctis dixit de 

pingucdinevbi ait á valde frígido cócrcícere ni 

corpore humano.Culpádus ctiá vidctur,quód di 

xitS. de vfu partiura feteunda animaba multas 

maromas habcrc, cum feceundum animal fit leo, 

óc duas duntaxat maromas habeat. Nec videtur 

vcruin quod dixit libro de vtilitatc rcípirationis 

quodflima naturaliter duplicimotu moucatur, 

nec videtur íatisfacere id quod dixit di&o libro, 

quód ob multum caloran refpircnt frequenrius 

pucri quám púberes cumcaloris qui euénllationc 

eget, non minus habeat púberes quám pucri. 

Nec videtur ex carininibusHomcri libris dedecrctis 

vt in Annotationibus diximus recle ílluin 

c olligiflc, quód vis aniraalis cerebro afsidcat pobus 

enim carmina Homeri cryfippo fauent,idq; 

CUiod feriptum, eft libro Hippocra. de virgurom 

morbis cite cor fatuum Óc id quod dicitur libro 

K de 

i

De Morbo Puftulato? 

líuc ícLf Lenticular!. ila 

74 

de corde Hipp.confcntaneum eftcryfippi decre exteñoribus nil cócludir.cú nó tá loci obfeuritas 

tó. Videtur etiam non reaé interprctatú cfli Pl ingerat timorc, quám opinio quá quis induit c*f 

toneni cum docúk,qüód Plato voluit cor efle a ar locis obfeuris funt aliqua terrorcm facientia fi te 

'tcnarum principmm Óc fanguinis cito fluentis, nebr? fuá natura totú id facerent,Óc cubículo ob> 

nam fi hoc voluiflct Plato ortü venarum expre- feuro quo dormunus thneremus.Ncc videtur ve 

liflit.m ómnibus verbfuis feriptis non reperitur rú quod dicit ó.vulgar.com.i.quód mulicres oh» 

quód ortum illarum hepati tribuatvtfafq- enim molliciém plufquám viriaugefeunt, cúmaribui 

venas á corde oriri ille credere debuitvenas gu- óc in pueritia nó dccftmollkiesqu? adaugmcrt 

ftus índices qu? filntin lingua ad cor tendere di- tú fit fatis, atq; cú mares plus habeant caloris quá 

•Jtít in thimeo fenfitqj libro de fcientia cor cfli fe fccmin?,crcdendum eft,plus illos cr«fccrc,vemúc 

dem irigcnij,credo equidem quod cum dixit Pía mulicres citius ad finem augraéti ob ímbecilljta- 

to cor efli venarum priiicipium,intellexifle pro tcm, fed in fpatio triú annorú, fit exempli grariat 

pnc diaas venas.cú dixit Óc fanguinis cito fluen hoc diaú, plus crefeit mas,licet in hoc fpatio ad 

risjintcllixere debuit arterias. Qu? dicit capi. de maiorcm terminú fui augmenti, co quod illi an» 

peponibus inuoluta funt, icio ctié ahquos ¿quo guftior eft venerjt mulier. Dubium ctiá videtur, 

rum número eft Guillcmds Rhcginus, qúi volút quód de Eraíiftrrito dicit.quód in totú repudiaue 

per pepones Galcnum intcllexiflc noftros meló rit ven? feaioné,nani C?lius Aur.elianuscap.de 

nes, óc per melones nbftros díaos pepones,idq; h?motoicapafsione,pr?cepifle fanguinis raifsio- 

dicunt diaatú efle etiam á Collumela, ego apud né Erafiftratum dicit,dick ctiá QaUibr© de ven?; 

Collumclamidnon legi, nec video quod ctiarn fe&ione aduerfus Lrafiftratú in principio vetafle 

fi id volucritGalcn', quód textus fit ex'toro per deligationes húc autorem in fanguinis fputo , irt 

fpicuus. Videtur etiam Galcnum falfo reprchen codera libro propé fine dicit, illú in fimili atriau 

difle autore defalubn dieta, qui dixit vefles hy*- dcligaturis fuifle v fura .Non videtur probada Ga 

me, munde funt induend? óc eráte oleo infiel?» «xpofitio, qui libro de ratione via* exponit vo> 

nam cú autor folú hoc faciendú intcllexcrit,t£rn luiíte Hippocratem in dolóte defeedente qui fit: 

porc quo quis cftí luaa,Galen» fimpliciter illud ab inflámatione lateris purgandü cfíc,óc nó fecá 

jntcrpretatur,dc qua re fatis late in Annotation» dá vená,cü diais Hip.fit ma°;is cófentaneú, qj lo 

bus,in caufa ctiá quám exibet timoris meláchon «juatur ca parte de dolorc a crafsis humorib» or*. 

cotú videtur lapíus, nam quod dicit de tcnebr»s 

K* to

torbo Puftulato, 

to, óc nó dolorc ab ínflámationc Jpdutto de quo 

4n Annotationibusí Nec placet quod dick quod 

animaba bruta ad coitum exckentur nulla volu 

ptate pr?raifla,fed íolü femine grauata,cü videa 

ni 9 admiflariü cqum emacialü viía equa in vene 

tan gliícerc, fed quomodo pofsit excufari Gale 

ñus óc-Plutarchus qui ídem fenfit¿dixitnus in An 

notationibus.Nec quadratilla expoíitio quaa.li 

bro de rationc viausdlck,efíecontrouerfiarn in 

medicamenriSi quádo vnum cito aliud tarde pur 

gat.eumfi ad id attcndiflctHippoc.vix dúo me 

dkamenta reperiílct.qu? fic-perferiptum purgan 

di tcinpus dcfinirentjdcbuit Hippo. loqui de có 

troucriia qu? eft ínter dúo medicamenta quorú 

vnum voinitu,aliud per inferna purgat.Ncccreditii 

crt dignú, quód dixit quinto de loas patien 

•tibus, quód frac nutritncto pofsit viuere animal, 

nam animaba que latibulis degút, dcquibrisfri 

fnóMéagit, lita ore non capiát abura,ñuinütur. 

Non placet quod dicat, folos canes rabian oppe 

tere, oppetit quidé£lcphantos,óc Camellos, nifi 

loquatur de rabie hydrophobiam producentc,vt 

in Annotationib 9 ego expofui. Qu? dicit denic 

fe incdicinali;vt rationcm dicrum criticomm ex 

hibeat, nulla rationc videtur annifa,quare ferme 

omnia qu? dicit ".libro de diebus decretonjs vidcntur 

egere lima,quám adhibuimus in Annota 

rionibus,ad quas lcáoré relego,N.ecp.lacct quo.d 

m onií 

fiuc Lentícu lari. 7$ 

opponitPlatoni.quód dixcritaddiaphraraa vfque 

vterura afccndere.de hoc philofopho tan ab 

furdum dogma non eft credendum, voluit arbitror 

id quod dixit Hippo. libro de natura mulie 

bn ,quód quoddamcoiifcnfu vterus petitcor ÓC 

rehqua vifccra. Q11? dicit de attraaionc medicanictorum.raiioni 

vidcntur diflentanea,cum muí 

fa trahant hilera vel piluiíam quorum fubftantia 

cura ijs humoribus proríus videarur difsimilis.at 

que vt in lapide ?matitc ratione abdi*? qualitatis 

dicinros illura competiere fanguincm, fie in mcdicamentis 

aurahenríbus duauri fumus, quód ta 

cita qualitatc trahút, nifi ad rationcm Ariftotelis 

de quaegi in mas Annotationibus vis pcrucnire.Quód 

dicit de radicc pcomc.quód eolio gefta 

t» iliico liberabatur epilepticus,fidcm videtur fu 

pera re, máxime fi ad caufam quám exibet Galc. 

•nnmum attedis. Viidccimo libro de fimplicium 

iiiedicamctorum facultatibus vituperat in Proemio 

eos qui cxhibent ofia huraana,poftea eap.de 

°fsibus illa probar. Stcrcus humanum probat ad 

v 'us médicos, Óc vrinam humanam táquám rera 

a blccnam vituperat. Videtur etiam non confiare 

111 ijs qu? dixit de fabrica mufeulorum, quando 

l í.libro de vfu partium infinuat,omncsmufcu- 

1() s habcrc tendonem , ait enim eam vim habcrc 

endoné iñ mufculo,quám habet cryftahnus hu- 

••'órin oculo,hbro tamen primo de moftMnufcn 

K. 3 lorum'

la 


sorum,folos mufculos qui oflaniouent,tendonej 

liabere infinuat conciliant locura aliqui, fed quo 

modo illi videant.quód fit febris putrefaciés fub 

flátiam cordis diaa heaica pcftilens eft ab eo ex 

aratum,quarto libro de pr?fagatione ex pulfibus 

lioc ego non renuo, fed quod in hac pulfus non 

jinkctur,vt ab eo feriptum efl,d fíicilc ne dicam 

impofsibilcinihi apparct. Quód non errauerit, 

pr?fagiendo dicit, qui cum dolorc colli vexabatur 

in fe ipfo fuit decept*. Quód ex pulfu cogno 

ivit paruara inflammationem qua in gutturc vexabatur 

coramodus,dkk libro de pr?cognitione 

quód certc mihi apparet difficilhmum, nefeio 

enim quomodo tara parua inflammatio pulfurn 

tantura immutare valucrit.rationi videtur diflen 

taiicum quod dicit primo de crifi.quód ,i frigidi 

tate fiat fubfidctia nigra in vrina,dubium eft primo,quód 

vera nigredo áfrigiditate producatur, 

iam vero quod produci pofsit, qu? frigiditas poteft 

efli in corpore humano,qu? pofsit ingredine 

cfficere , quód memor fuent tangendo iuuenem 

caloris que ifte iuucnis habebatpucr dicit ,quqp 

fupraomné videtur fidenl. Quód Elcphanticus 

fuerit liberatus cbibito vino, in aquo vípera finftrangulata 

dicit capi.de vipcra,quod iuuare potuerit 

hoc vinum ego nó diffiteor,fed quod tam 

bren i reddideritin columen deploratú Eleph* 1 - 

Tdcum eftereditu indignum.Non videtur exc«- 

fanduí 

fíüé Lenticulan. T* 

fandús.quód multa tribuat fomniis .multu quide 

fibi placuiti,quód forano -monituscius pater ad 

philofophia'm óc medicinara illum applicuerit 

fomnio monitus fecuit arterias man'.errat ?.pro 

-noftidn anni folans deferiptione, nifiin texto 

ít lapfus; In caufa criara quám dat -...prognoftu 

quaintábidis in noaem crefeat febris crrafli videtur 

, refert enim hoc ad cibum qucm ;v*fperc 

fumunt purulcnti >fed cura hi lente rcftciatitur, 

Óc nonfolum vefperc.fed etiá inter diu, fu» caula 

non videtur probanda, legitimara nos putanras 

exhibuiflecaufam in Annotati.quib 9 cxhibuim 

caufam cur cunuchi Óc pueri ante venens vfiun, 

podagra non capiátur,ná quá exhibetGalen ,mi 

mmédatisfack.ln colhgcdiscaufisictcri i febril, 

videtur crrafli. 6?..aphorifmo quam hbn.namci 

tra ob fti-uaionc,óc inflámationc óc fcirrhum po 

teft oboriri iaerus in febrib'. Culpádus videtur, 

quod 4. de ratione vûs nó ^pbat cp alhu ht natuofura.fed 

-5.vulg.ee. i J.allra ob acrimonia exentare 

formina dicit, cp cúreperit humores cralfos 

eft intelligcdú. Nec videtur admittcdu, quod 

diciti.hb.de limp. mcdi.facul.quodnon ht tepi 

dior aquaí puteis hyemeqtiSeftatc.quoddicitd 

faifa pituita (í.lib.aphorifmorú, apho." 1

Je'Morbo Fultulato, 

íiccefskáte tcmperamentum dixit-'.libro de'tem 

peramcntis quod videtur rationi dilTcntaneumi 

Nee videtur verura quod drek vndecimo libro 

de vfu partium.naturam pilis oculonim ac fuper 

ciliorü ?qualcm femper feruarc magnitudincm 

cumcontrariura videamusnififcré ni textudefi 

ciat.In caufa formatricc membrorum eft dubius. 

«Se non-faris fibi confiar libro de focnisfonnationc. 

Dcdignatur eodem libro minutorum anima 

Jiuin exhibcre autorem fummú opiíiccm , quód 

cene eft pmcuíum. Dicit primo libro de femine 

prraatos tcílibus nulla vencorum libídine affici, 

qua m re rat.oni óc fenfus cuidéti? reclamar.. Que 

dicit de conceptu Óc partu vipere libro de taeria 

ca ad Pifonem ex fentéria Nicanclu cum aflennt. 

funt prorfus abfurda. Nec videtur verum quod 

dicit /.metho. par cfli momemum ad vitam otfi 

cij cerebn ficut cordis,nam licet homo fpiranone 

prroatú viuere nó pofsit, animaba que in latibuhs 

degunt f»ne frraationc qu? motu volútario fir 

viuere pofli nó ncgauit 4.dc locis affca.s. Quid 

quod 6.de loas aftiais fine fpirnrione pofli viut 

re vtern ft.-.-ingulatus non diffitetur,fed fi vcriiin 

eftquod diatColumbus.quódviditcancro exéplo 

corde viuere Óc laaarc.maras momentum ad 

vitara officra cerebri videtur quám cordis. nam 

exeroplo cerebro non poflet viucre.Ncc videtur 

verum dixifle, cura puens prorfus vene feflá»*W 

' inluber 

fiuc Lentiíulari. ^77 

mhibct,exirfltione enim quám exhibet adúerfu"/ 

Erafiftrareosfcipíiimcorauncit.fi enimin iuueni 

bus abquando efle neceflariam fanguinis niifsio 

nem indicar Gal. quiain ijs morbo correptis natura 

decretorié facit fanguinis fluorc.cur in pucris 

oao annorú id nonimitabimnr?N.im perfnn 

quiñis euaniationcm abquando eos liberar natu 

r.i.Quód in hcrcfvpelatc omni 2. ad Glauconem 

iuhibeatvcne feaionem non videtur probandu. 

Minus etiam probandura videtur quod libro 6. 

vulgi.com. S.puerisócfenibusinhibetvacuatic^ 

riera per medicamenta, fed debuit intelligcrc de 

mcdicamentisforribus.qu? fuá ?tate ernnt in comuni 

vfu,fed certé magna pr?mentc necefsitatc, 

non eftcurfcaminonium caftigatura nó -sembea 

tur puero duodccim airaorum.óc fcui íexagenano.quód 

fi ad refrigci-ationera attcndk.ob quam 

fenibus interdicit medicamcntum purga torrara, 

maiori lurc deberet femper eis inhibcrc vene fcctionem,hanc-tamcn 

non inlubct fi fencx habet 

Maura robur.Vidctur etiam fcnipulus in ijs qu? 

"licit i 3.metho.quód in loco dcmorloab aium ' 

'e venenólo applicetur rcfngerans auxihum.fed 

v r diximus in Annota. tantus poteft efie veneni 

•flus, quód ad hunc extinguendum frígida p rn 

nttanturquedc vnguibus dick Platonempriino 

de vfu pariram interpretando non vidcntur 

a J Pintoras mentem, vt vidcrc eft thimcum Pla- 

tonis

lí -JeJviorboPurfiilato: 

toníslegenri non fibicóftitit Gal. qui primo vn 

ga.com.primo probauk id quod dixit Hippo. t 

libro de natura humana.quód aer eft folura conmunium 

morborum caufa, exponens tamen librum 

de natura humana aUtorcm repreheudit. 

Vterum veré efli neruofura infinuat 5. libro de 

rationc viaus cuius contrarium docet 6.vulo-ar. 

com.primo.Quód dicit de cornibus cerui, quód 

gignuntur ex cxcrernentis.qurbus natura in alijs 

animantibus vtitur ad gencratione dentiuin.nori 

videtur probádum.dc quare diximus z. libro de 

ahmcnrorum facultan, iubct vina infirma locare 

in dolijs admeridiem fpeaantibus primo libro 

de antidotis.quód non videtur rationiconícntaneum.alicnumcj- 

eft ab ijs qu? dixerat4.bbro de 

íimpli.medka.facultatibuscap. 13. Non videtur 

multum probandum quod dicit libro de purgan 

tium medica mentorü facultatc,quód fit herba tra 

hens fanguincm,quia herbarius pofito iecore fuillo 

propé hcrbsm id dicit, medicamenta enim li 

ad aaura non ducuntur , nullum humorcmtrahere 

valent,ncc fcammonia trahit bilem extra ap 

pofitara.ncc agaricus pituitam, quare dubitaudü 

eft, quód herba ad aaura nó reduaa fanguinei" 

traherct, máxime quod vt dixi in Annota. citra 

vim fanguinis attraarice poterat illud córinger* 

dilticilé videtur,quód dixit libro fecúdo de dkb' 

decrctorijs quod in febre per acuta.óc ab aqua fr 

abíb- 

fiuc Lcnticulari. 

sbftincndú, ná aqua que nullúalimentúpr?bei, 

& calori afeintio repugnado calorem naturalem 

iuuat.nó videtur,diaa febre prol-fus mterdiccnda. 

Nec videtur probádúm qubd dicit, quod car 

nes fcilicct fuillc fint máxime ad fimilcscarnib» 

humanis, cú homo óc fus temperatura nrokura 

Wiricnt adraoduraq* varijs vtanrar alimentis, no 

videtur cur in eorú carnibus fit tanta fimilitudo. 

Que dick de fpiritib' vana funt.óc nó fibi coh?rcnt'ia 

ná dices hbcllo an fanguis in arterijs controcatur, 

quód mometo teporis vis queda excor 

de adarteriampedis tranfinittitur.necetsitaté tol 

litponédi fpiritus vitales, ná fi per fpirk 9 hec vis 

tranfmittitur,non viderar quod rnométó téporis 

diraanet. Cótradiaionis arguédus vidctur.quod 

quinto metho. laudar, quód in pelulas de aloein 

gr?diatur bdelium,primo vero locaiium medica 

metorú demendú dicit, fed in hac parte excufan 

poteft,quia dicit fe illo fuifli vfurafled poflea ali 

qiiamotus rationc reiccifle, fed nó apparct rano 

ob quám id fecerit. Non etiam vidcmr probada 

q>in dolore ab humore calidoorto in ijs qui vclicméccr 

frigiditatera indúcete verenror aphccm 

chamemclroum olcú.óc nó rofaceú ná vehemens 

frigiditas quám rimemus nó inducitur & roíacco, 

nifi velit,quód aau fit femper frigidifsimú appn 

tandü.Non videtur Ctiá probádü qi di it z.lib.de 

cópofitionc racdicamétor.quód nano ob capitis 

dolorem

i 

Je Morbo Pufl-ulato; 

dolorem vehemente animi deliquio comprehot 

fus moreras eft, nam fi deliquium poteft afcifcc 

re vehemens dolor nimirum confortij le*c oflio 

lira, ventncuh obt?dendo,(1uomodopot?ftqu.s 

cato are qnodí viro debili hoc deliquiú vita 1-1 

in mortem non potnitconiniutarc. Contradic.t 

le C,alcnus , qu, 9. flbro de fimplicium medicamaiton, 

faculmib 9 , in medio caliduaris óc fri

De Morbo Pultuíato," 

íliundc té 

1 

fiué Lenticulari. «o 

ndc tépcraretur,cxigi hoc videtur, vt gignen '-nedia cutis qu? eft manum.cuiís pedum que eft 

dus bonam tempera turam nafcatur,fed vt eft raa ' durior nó poteft efle media. Durá videtur quod 

gna latitudo temperatur? ad gignédos humores, 

fie ad e;¡gnédumfcctus.Hcparnimiscalidum gi-i 

o-rik fnnguinem,fed calidifsimum, feraen calidú 

facit ad trignendum fcetum non temperatura fed 

foctiím calidum.Carpcndus eft Galenus,qui pr¿ 

jno libro de facultatibus naturalibus', fidem eífcj 

adhrbcndaro augurijs fenfetí thuns facúltate eft 

varius.óc fibi non coherct dixit i ^.racthod.thus 

non aftringcre.cuius contrariura dixit'. raetho 

qUod non improbauent Galenus id quod dick 

libro de theriaca ad Pamphilianum cp faciebant 

Romani.qui fcilicct diem priraum lun? vclquar 

tumeligebantad fumendátheriacain,cftin eo re 

prehenfione dignum, quando rcm nulli fundamento 

annifam non yituperans videtur laudafle 

fed credo húc hbrum efle fpurium.Quód vídeatur 

conn'adiaiojin ijs que dixit decolore temp 

fuperiorc capitc attingimus. Dubium mihi app* 

ect óc dura, vtncqjinfenfibs fit nec próptéquic» 

patiatur.nam ad hoc vt in fenfilis nó fit,nó cxi?_*B 

tur qaod fit exaaé media, óc cú magis neceflaria* 

fit, quod illa cutis prompte nó patiatur, quam


I 


noccre fenticbac, non cll cur dixifle&fiibflamin 

elle aducida, quod li femper Galenum excufia!' 

placer non reluaor, Icgifti iam quára excuiatiu 

ncm dcdimus,nutriré pollunr venena qu? vocát 

fngida.led crodctia ct pauca cantirate.nutriré no 

yoflunt.In cxlubendo caulas meclltuc-purgado 

-nislibro de ven? jfeaione aduerfus Eraliftratuní 

fuit dinúnutus, folum quidem dixit illam fien 

quia mulleres vehcincntibus labonbus nó exercenuir.nec 

lub claro íolé viuunt.at potifsimacaü 

fa cíl, quód aceruant multara fanguincm, óc pr^ 

nnbecillkatc quod redúdat difcutcre nó poflúnt 

idq; etiam ille i4.hbro de vfu partium.Excufauinius 

illum in Annotationibus, qui dJMtr-fdw 

fe fanitate tuenda , quód fignis multo fanguine 

abundar óc rcliquus fuccus'cft exiguus óc no" 

vult parcrc medico monén fanguinis mifsioncm 

quod huic purgetur largé aluus, diximus quidfolú 

de purgatione qua: fit ad ea que in aluo ce» 

unciuurGal.intellexiflc.Nil magis rae mouitad 

fie niterpr?tnndum Galenum,quam rano qu? W 

cífe faciendum moner fed fi reprehenderé eflct 

anmros , poflcm óc hac parte illum notare, nal" 

non defunt comeara*?, quód vniuerfum corpu 5 

cfli purgádum citato loco de fanitate tuenda ilk 

volucnt. Non fibi videtur confiare Galenus, " 

quidem 4. libro de caufis pulfuum capi.de puH* 1 

peripiieuraoincorumdixit, biliofura humor** 11 

. jiofl 

liué Lenticular!". 

— j (' 

non pofle cohcrcícere curo pulraone, ÓC4. de lo 

cis aftcais hercfypclate afflci pulmonem dixit. 

Reprehendcndus videtur, quód dixit 4. de vfu 

partiura ,v en as cfli fimiles hepati-nam neq; coló 

re neq; fubílantia fimiles apparét.-Ncc viderctur 

carerc rcprehcnfionc,quiin compofinone therj» 

c? , tradens modum componendi Andromachi, 

femen napi dulcis defcnbit ex Amdromacho.óc 

pumo libro de Anridotisflcmen napi agreftis in 

gredi in heriacam dicit nifi voluit hac parre, fuú 

iuditium fignificarc, pr?ícrtim quodAndromachus 

iunior cuius napi deberet efle femen nó ex 

prefsit.Rcprchcndcndus viderctur, fi cum dicit 

a.libro de fympthoraatum caufis vetercm fermo 

nem efle,fcmpcr,rigori fuccedcrc fcbré.pro Hip 

pocrate id dixiflet.Nam Hippocrates cura dicit, 

hbro primo de morbis, neceflario rigori fucccdc 

re febrem, non de quobbet ngore luit locutus^ 

liara cadera parte non negat,á cibo óc potu ficrí 

rigorcra cui non infiuuar, quódfuccedat febris, 

nec vlla videtur excufatio, quám exibet, quódl 

antiqui in viaus ratione nil per inde ac qui núg 

Viuunt pcccabantjid vero non fatis conftat,adeo 

Vt non de fuerint,qui dixcrint,Antiquos potras 

•ndulfifle multo cibo, quám delicato, idq; volút 

«olligcre ex Homero apud qucm habetur por» 

«ellos exhiben folitos lcruis,fues veteres,procj>; 

«uiuí tei t-tiam -nenúnit Cal4.de rationc viflu s, 

- 1 -- vbi

^^^^îJcWorbcnroltuiaro; 

*vbi-dicit efitare illos cofucuifli vctrcs caprarum 

pingui óc fanguine plenos , quo cibo vix repetí 

quod cócoquatur difficilius. C?tcrum iam quod 

pauco abo vterétur antiqui,cis qui natura erant 

imbecilla óc raediocris cibus poteft excitare rigo 

rcm quod á lepto tranucrlo fiat phrcniliscíl fcri 

tum libro 4. de caufis pulfuü quod á ratione eft 

alienú nifi pro phrenítide deliriú Icgatur, quód 

certo fciiuerk ex fimplici quartana futuram duplican, 

co quodqílis fumpfit thcriacam in principio 

ínuafioncs dicitjib.de precognitionc quód 

arroganter videtur diaum, nam hect hoc folcat 

cÓtingere non eft pcrpetuum.Aphorifmura qua 

drageísimum fecundü óc fcxagcfsimum nonum 

feptim? feaionis nonadmimt cum admittimereantur,in 

ijs que dixit de fenfibus quos ad elemema 

refert, non videtur Empedoclis íentcntiá 

quám profitetur reaé explicare de qua re 111 An 

notatio. finth?c de mulris qu? in feriptis Galcni 

vidcntur negociura faccflcrc, qu? cuifim atrigiquia 

vt dixi,eft horú in Annotationi.explicatio» 

quare nenio niiretur,quód nuda orationc hoc lo 

eos, óc qui hos pr?ccíícrunt dehbaucrimus, fed 

ad quid loga oratione kaores debem 9 fatigare, 

cum maior pars coi ú qui Median? narraut op c *" 

ram,ml aliud intendunt,quám libellum practic"legcrc 

horum Medicina fere compleclkur,in cX- 

Jhibefldis fy rupis craatuor YC! cuiraq- dicbus. q 1 ** 

irae Lenticular!. H 

ras venam fecant.deindc medkamentum puro-a 

torium exhibét deinceps porrigunt deftillatitias 

iquascúfaccharo rotáceo vel afiquo ekauario, 

•vel decoaum infngidans, quód fi febris protela 

tur.fccant venas dictas faluatcllas, purgant iter» 

pr?mifsis fyrupis vel decoaius que fortras atte* 

nuent, indefaaa fecundapurgationc ad decoaa 

redcút,liniujit hepar óc renes, quód fi timent hu.» 

mores caput petere epithemata capiti admoueat, 

tpithcmatibus criara vel fuis mifcelljs cordialib* 

corroborareftudent, hoc totum eft quod meen-. 

Hunt mitto quod fciunt ex cadera partero fecare 

venam in plcuritide , ad hos quid attinct libros) 

lcribcre,cum qu? addifcunt vel faciunt, tonfori* 

cus vel garrullis anis, vel de lins feníbus,vcl ímpoftonbus 

funt nota, eo reduaa eft Medicinare 

impune ineptifsjmo cuiq; liceac roortalium vitas 

legotian fiaum herek optimc,quando óc viros 

•ninimc vulgares opinio tenet, quód fine negot>o,tam 

preclara Ars pofsit addifci. 

L-

Candido Lcaori. 

Animaduerfiones Medica?. " 

T deferucat ira.fi quám forte ex tam lond'cettaminc 

cum tot medícis habito con 

cepifti, accipc oprime Leaor has medicas 

aniinaduerfiones.tranquillasquidemjnon 

pugnaces, que tuum aniraum poteruntpaccarc 

receptui quidem canunt.brcüi porro artera cura! 

tiuam quám multi elflagitant,augere, óc re*** 

wdere ttirabimus/vbi fufé hxc de qui 

bus hic habetur fermo cum ejete 

risqu? adpraxim agunt 

enarrabuntur. 

MEdiciná femper magno precio fuit habit; 

in fignumq; libertatis óc honoris Hipp 0 

crátera pilco indutum legimus. CeteruiHB 

quod anriqui vfi fuerintpileo ex Varroneconatu 

fuimus probare in Annota. quodp 0 ' 

ítea legi non placeré Alciato,fcd de ijs alias contra 

vero id quod diximus Medicin? liraper w" 

fe habitum honorem, oppofuitmihi auidam ' u Animadúerlíonésr í* 

übrum turifperiti,óc eo máxime quodab D/An 

tonio Auguftino Illerdcfi Epifcopo doctoísifiio 

fuit interpretaros, fed coloco non legitur médicos 

efle circumforancoS, fed fie ab a'.iquibus appcllari, 

fiebat hoc medicorum quoddam genus 

infame, qui hac óc illac circuncurfant.de quibus 

egk mentioncm Gal.comenrn.in primo libro*»* 

humo.Hippocratis.textu 4.vbi aicqubd vfu p©tifsimum 

euenitijs racdkis, qui-quotidie hac & 

illac circuncurfant, ac fola éxpenentia ratiof*is 

exparre vtuntur , raalé igitur ex amóntate ma¿c 

intellefta»coriantur quichua medicin? dedecus 

afincare. 

Medicinara ártium pr?ftánfsirnam,docent vel 

exercent garrul?anus,delcri fenes.Axílocaclu-m 

cátatores multi in fumma impoftorés nec defunt 

Vel ex maxiraaribus qui herum diilis óc polka 

tatiorabus, nó minoran quám medicis cruditis. 

Se expems (ea cftbonarum artiúcalamuas) habeant 

fidcra.eflint fchciísim? artcs,fi de ilhs íolu 

artífices radicaren*. 

Medicina á rubro mari importatur.cum reme 

diaverapaupenimusquifq;cenet, vtdixitllinius.olcum.vinum.acetú.aquá, 

origanú petrok- 

' linum pofluntefle materia onroium fyruporum 

tifperitus doaus óc vari? leaionis,quod habetu •Scmultorumantidotorum , fi cinnamomum óc 

ín fingulari apud modeftinü, vbi parabolano* piper (quartá farailiaria habemus) addasflcd m 

. 

circunforaiici appellantur 

tt 

medici, legi liben'* 

.s ^ t> übrUn* 

«ognita,& cxorica»raagis placent. 

° — L j Mediana 


m 

:.¡J

Animaduerfionís. 

^Medicina dúo habet organa.rarionem fcilici 

"«rexperimcntum, ratiovelut lumen nitet, ex 

-•serimentiirn lon-jo vfu ac quiritur , hinc vi 

teres fingerent AEfcnlapium folis filium , v 

• índicarent rationis lumine medicum deberé vi 

•jgre, Ó* érate experirnentum ratio in adijcien 

dnm,quo etiam de nomine fingiebatur AEfcu' 

*J*i us Barba tus. 

y Quo quismedicus folertíor óc ingoniofior.pi 

•>fcnnfi fi afcenditdoaorum trina, quas es;rotan w 

-Sí afbnteí infcruntmoleftias fert laborofius.di 

•ficilrafqjdocet. Verum eft illud Cicercmis pr~ 

* 0 *¿ 10 -fl uo q u Aniraaduerfiones. *4 

tmes.qtiód illi fit gratior.quám medicus doaifsl 

mus multum difsimilis illi, fed habeaut fundes 

fuá labra laaucas óc boues cyprij fuam merendara. 

Medicus nifi acerfitus ad vifendum egrumnd 

acccdat,nec induftria vel infami diligcntia cureC 

adíiocan,ne fcilicct habeatur ambitiofus, vel fufpeaus,fi 

enim quid finiftri racccdit, culpa in cú 

rcfundkur, quibbtulk diligcntianí , quám eger 

non dcfidcrabat.addc quod vlriones, mcrces (vt 

habet prouerbium) cito putent. ' 

Difficile eft omnium egrotantmm votis fatisfa 

>5 eft folefeior Óc ingcniofior,doccC ccrejnam quibufdam medid hilaritas placet, ahj 

•difficihu-et laborofius quod enim facilé arripuit cruciantur,fi quis cum eis non mcerct,mille vul- 

emú tarde oercipi videt difcrutiatur.quare medi tus atformare.millc mores inducre debet medie» 

ci in.'db-fti Óc ingenio rudcs, facili» fe accomodát vt ómnibus fatisftciat, fed quantumuis laborer. 

cuiuflibetcgrotantismoríbus Óc palíate,quám ómnibus non potcritplaccre.Verum eft adagiu, 

•medici ingeniofi óc doai, quo de nomine aliqua nec ctenim cúais placet,vel Júpiter ipfe, vel imt 

•do folent cíTc hi ?grotis gratiores, folent tamen tcns pluuiam.fcu cohibáis pluuiam, Óc tres coro. 

aliqui eruditi, fíe fiípcrbire Óc cfTerri quod iuxta n? propé diflintkc videntur, pofcétcs vario muí 

caufa á medicis ingenio óc doarína inferionlnis tum diuería pallato. 

•preferútur. permktkq; deus dios ab ijs fuperare 

in fiare fetentia nó debet fed elatíonem demerc, 

«Mis alhiditquod dicit Séneca epifto. 88.in Me 

«icinabonahumillimiscontlngunt. 

Medicus vti debet prouidetia in prefagiendo, 

óc magna prudéria in inueftigando egron mores 

vt in fcihcct placeat, quare cú acerfitur ad vilendum 

aliquera virum grauem.Óc infignera, curas 

Sympathu folet intercederé inter medicum non eft exploratum ingeniú, ab aliquo qui ?gro 

«5t ?grum,vnde contingk,quód fi medicus in do fit famiharis addifeat. 

ílus habet ingenium, Óc mores egri moribus ai Curet medicus ne tetrum fundat odorem, ne 

fines, 

L 4 ?§ voto

v 

- nTiñWuTrlimics 

?-*rotooc aftantibus fir grauis, eftporró prauíM 

©dor.qui m tcraperantiam vitium in medico gri 

tle arguit, vtpotc ex multo in-reflo cibo frcqiiés 

iudorofa, vel acida erraftatio, Óc vini odor.quoftiodo 

tempetanriam fuadcbit,qui eft intempera 

tus.proprcr hocmcdicum pati morbum articula 

rcnl.q.ii folet efli intcmpcrantia* comcs.turpe iu 

dicabat Galenus.6.Epide.medico vini ftudiofifsi 

ttio iuxta caufa timcbit fe crcdcre ?ger, nc vino 

madidus peruertatmcthodum , caueat tádcm ne 

in illum refundi pofsit fcomaillius ph.lofophi, 

hoc non eft ofcnlum porri-rcrc , fed vinum propinare.de 

quo Hierony.ad Ncpotianum.Scd ere 

bra fama médicos infamat,quc iaaat ad ae;ra,me 

dicorum in tempcranria.mcdicorú color.de quibus 

Petrarchainueaiuainqucndarn medicum. 

Innmis fuisanimí fedibns feruet mcdicus.qu? 

fecreto ab egro accepir,graui pina eflet multandus.qui 

referat ci.qu? vix nifi parodio panderet 

egerob fecrctum quod mediéis impcrauít Hippocratcs 

i Diuo Hícronymo epiftola fuperius ci 

tata fmt laudaros. 

Non fit loquax.nec verbofus medicus.ne c?tc 

ris quiapud egrotum funt.garriendi prebeat occafionem. 

Garrulus quiiem medicus ,vtdicebat 

Publius.egrotanti alter morbus. 

Sk veftis rncJid non fiimpmofa,nec bilis.vt 6. 

Epid.cófulmt Hipp. vilis folet arguerc animuffl 

exiguura,ót parcum fumptuofa arrogantiam,in 

Animaduerfiont 

gerendisanulisetiamfuus femetur modus.ob 

multum aurura quod geftare AEfculapium geftarcfinxitPindarus 

fuit hic taxatus á Pía tone 

3. de iufto, donauk Auguftus Antoniurn 

muíam medicum celebrem anulo jynde putauc 

quidaní defluxifli mediéis morem anules gerendifcdnil 

minus hinc pofliint cliccre in henons 

gratiam óc hbertatis fignum porngebatur 

•imilus, eratq; anulus nobilitatis iníigne, Liuius 

j..belli punía. 

Medicus multa non polliceatur, funt incerta 

prcíagia in morbis acuris, óc brcui temporis arn 

^ülo qu? pr?diccbant falutem commutantur in 

Vcnis, vix dies autumnalis tantas habet viccfsitu 

oincs,ac acuri morbi hora. 

\Si morbus eft grauis, gaudcat medicus habere 

yioqutorcm miti óc honefta difiertatione elidi 

tur ventas, vt ex attritu chalybis cúfylice ignis 

•Se abquando medicus rainus dochis aducrtit ali 

r*ua,cx quibus doaus fit vigilátior 15 quis tamen 

medicus eft refraaarius, fu? opiraonis tcnacilsimus,qui 

vi aiunt.ert vnros prtfcpécqus, mclius 

*fl,vt non ducatur adconfilmm, non aduertunt 

«luí huras funt moris.vcrúcfli illud Senec?, non 

«fle decoruro fiípienti viro,vhdc amici rafamiain 

paritjindc gloriara fibi rccipcrc. 

Nec fcincl, nec vis, nec vno aggrefluiudicct 

•Medicus de pulfu cger perturban folet Vifo me- 

< -ico,pr?fcitira nó togado, meror,ócira,gaudiú.

- 

Anírnaduérfiones." 

cibus.vigilia/omnus, óc multa alia, faduntpülfum 

alitcr vno tempore quám abo apparerc.haberie 

criara fuá natura quídam pulfum in?qualé, 

vidi ego qui habebat pulfum in vno carpo, ÓC 

non ni abo, contingit é vicio formationis arterias 

non ell c caüas ad carpi|rn,quo fit vt non pu 

fen t, dixi harc vt de pulfu'mcdicus habeat hanc 

animádaerfioncm. 

» Notcab vrina funtfalIaces,foIumq;indicanC 

de ijs qu? funt in venis, quare impoftorum citi 

per vrinam de fa*aatione velle pr?dicerc,qu? di 

cit Aauarius,óc Ahj de granuhs de corona íunc 

prcter rationcm diaata,óc á mediéis ignaras credita.Cctcfum 

vtquis reaéiudicct de vrina,intcr 

rogare debet, quonam egrotus fucritvfus vkluj 

an aliqua cófueta excrctio deficrat.folitus fit ifba 

lum fuecum natur? fpontc congerere.óc an exe" 

citatione , purgatione per vomitum vel aluuin, 

aut vfu aquarum fpontc naícenriü folkus fuperuacua 

expellcrcjid intcrmiícrit.vclfi confuetum 

habctjCopiam excrementorü per vefieam execrneie.mutát 

vrinara vigili?; dolor aniíni affiaus, 

vide qufitis de rebus variatur vrina, óc inre tam 

incerta tantam cerritudincm collocát,adde quód 

morbus á materia eterogenea proficifei potcft.óvno 

die apparebit vrroa bené coaa , rationc humoris 

qui coaionem admifit,aho die reluaantc 

alio humore incoaa apparcbit,quando igiturf« 

obtulerk occafio conctur medicus hanc opi» 10 * 

Anímaduerfiones. Se» 

riem que fie hominum mentibus in fedit ablega 

re.vcll faltem CTttenUare , fed quia eft contra tor-rentem 

nki,ex animis vulgarium qui nilcertius 

Vrina putantillam abradere,magña cautela cuín 

ijs debet agere medkus,cu prebetur vas vrinarra 

prefertim ab agrícola, qui longé adueiir.it, cuius 

animus eft fcirei medico óc vlfimos animi recef 

fus ?gri cuius afportatur vrina,rmi ka qu-ratmedicus'verba 

ambigiiajproferat.qü? in varios fen 

fus pofsintinterpl-*tari,'cú hoc ille facit, aliquid 

extorquebit ab vrine baiulo , qui diuinationcm 

querk. Geterum fi locus á quo vrina afportatur 

eft procul intrepidé poreft dicerc medíais, morbum 

efle diuturnum , egrotnm efli cmaciatum. 

triftem ór cogitabundum, tumerc illi pedes, vel 

ventrc.langucre appetenttam.colorcm efli multum 

immutatuin,ex dióláti locoplurima ex par 

te medicus confulitur, de morbo diuturno quera 

plurima ex partc qu? diximus comktnntur. 

Vbi dcfpcrata eft omnino falus , medico preftat 

folum vti prefagio óc medicamentum non 

adhibere, nec ijs obilatdiaum Cclfi , mclius eft 

«neeps remedium quam nullum, quoniam in re 

dcplorataóc cóclamata remediú non eft anceps, 

«id quoniá pr?tcr expeaarionc rnuka'in Medici 

na accidunt, fi«ao pr?fagio aliquid medicus óc 

-n re deplorara poteft faceré, poftq; dijeerit fcio 

opera ludcre, fed amor me cogit aliquid fperare. 

Multa muenk hominum foíertia.qu? antiquís

Ln tmaduerííones.' 

medicis nó erát cognka, vel vfitata,multa medícamentorú 

óc vrilifsima habemus , quorum illií 

non fuit vfus, rhabarbarum, cafsiam fiftularcm. 

myrobalanos,rofas purgatorias.gaiacum, fimilacent.rinná 

óc multa alia ex indijs, habemus mittoqu? 

de faccharo óc manna pofemus in contro 

tierfíam reuocare, atq; vt h?c medicamenta funt 

inuenta, ka Se medicamentis abillis cognkis ad 

peculiares morbos nunc vtuntur medici, quibus 

illi nonvtebautur, notum cratiliis aurum, óc argentum,lapides 

prcciofi,vnioncs fericum,quc ad 

vires reparaudas illi nunq; adhibucrunt. 

In quibufdam morbis, qu?dam vrilifsima ex 

cogitarunt medicircccnriorcs.quorum non eft fa 

fia mentro ab anriquis, vt vnguento ex argento 

viuo fanarc fcabics inucteratas.dolorcs antiquoí 

& vnguenris qu? mititer exedútcurarecaruncu 

las vefic? óc diuturna media curare antiquos dolo 

res,quales funtg.illici,ná gaiaci vdalicuiusmcdi 

camenti calidí decoaum ad diuturnos dolores fi 

noneflentex luevencrca prodefle pofletimpe 

rata inedia. 

Multa videmus iuuare, quorum caufa non fatis 

efteuidens óc confpicua. Nam (vt amuleta 

dimittam) cauteríuraauriimpreflur.i ifchiadicos 

iuuare folet, non tamen caufa fatis patet mirabilius 

eflit, fi qu? de fono tibí? dicit Athencus, & 

Gcllius verum cflet,qui dicunt iuuare iícluadc l« 

borátes fed penes lectorc de hac re fit iudiciiw- 1 * 

ÂruiríacrtierToñcs^ 

G?terum ven? interne crurum fcae magis iuuát 

in pafsionibus renum, non tamen rano oftendit 

cúr magis profunt quám externe, quando ab ca 

dem vena originem ducunr, venequ? perreptat 

ad médium digitum, íiaio multum iuuat in paf 

fionibus heparis, qu? cum hoc vifeere non videtur 

habere confenfum,fi quidem á vena humera 

ria eam, & qu? tendit ad digitum finiftrc/manus 

oriri oftendit Anatomes. 

Non ómnibus fccuhs abana fuerunt'eadem, 

glande vefecbantur annquiorcs, glande repudia 

ta carras vfus c?pit, caro catalina vel canina feruiebat 

méfis,vt colhgkur ex ijs qu? libro de die 

ta dicit Hipp.nuncvclíblo nomine naufeamgigneret, 

afinina carne aliquibus regionibus, mine 

vtnutur cuius vfum antiquos reccpifle non legi 

mus, ecterú óc in parádis cibis qu?libct regio vel 

ratio fuos habet mores, vino aliqui carnes elixant.Arabes 

ex quibufdam farinis parant cibos, 

qui nobis vel nomine mouerent vomitum, atq; 

óc Aragoni? qui familia Arabum oriútur, diais 

Vtuntur cibis, quibus magis placet caro hireina 

quám arietina. 

Cibariaqu? regionc vna funtâccomoda., alia 

tcgionc paruo habentur in precio, caro arietina 

apud Hifpanos eft oprima , qu? apud Ítalos non 

efltmatur,hinc eucnit,quódGal.ócahj Gr?cinó 

commendauerint carnem arietinam,fcdiquod ad 

*'iÜ:22£ d-gnius eft, cjuód Aucnocs Hiípanuc 

i.," * 

'u

preferí carnero hxdiná arictin?,fcd dixi iam Ara 

bibusqu? capriui generis funt muirá placeré. 

Antiquosplus attcdiflecopi?nunimenti qu» 

bonitati ex Homero probant aliqui, co fcilicct, 

quód procis cxlubebát fucs véteres,Óc f?ruis por ' 

cclloSjfed dubito quod tata igiiauia illos detincrct,nnm 

tantam quantitatem poterant ex porcel 

lis efitare quantam ex Vctetcribus porcis Gal. 4. 

de rationc vichis dick ignauifsimos fuifli veteres 

eorum que facilé coquuntur,non debuerunt 

cfli ignauos eorum qu? pallato magis arrjdcnt, 

arridet magis pallato fus medí? etatis quá fenex, 

forfan nomine porccllinó tam vokbant ?ta*cm, 

fignificarc.quám habitú,fi dúo equi vel fucs lint 

eiufdcm ?tatis cqum grandem Se vegetum voca 

nrascqum extenuará vero cqtilum adid debuit 

refpiccrc Home, óc nó ad id quod dicit Galen 9 , 

Caro recens madata magis nutrit.vtHippoc. 

*3icit libro de dicta, fed qu? acre raaccrata eft fa* 

cilius coquitur. 

Caro clixa facilius carne afla coquitur.íed h?C 

magis nutrkob quod forfan antiquos carnibus 

afsis,óc non elixis vtcbanturvt primo Acncino 

tatferuius c?terum fi caro nó multum coquitur 

óc fit velutiiurulenta, ius quod vix accipit nfl* 

partes dilutas qu? ad veficam erant delegando 

parum nutrir. 

Pcrucrfo ordinc ab co qucm prifci inftitue- 

íuuuuernoi-tsr. —"""^T 

runt núc ?gris vidus pr?ícribitur, illi inter initia 

pleuras, quám in vigore morbi nutriebant,nunc 

viee vcrfa,fit,hinceucnit,quódinditiain frequé 

tros accidant, quám ex obferuationibus leginros 

accidere annquis. 

Non video cor cibaria varia fi multum non euanant 

ditflabus coquátur,quám fimplcx cibus, 

na-11 mafticata ctbana,óc in vcntriculum in«-cfta 

veluti vnara maífam efficiunt,calorq;naturas in 

toram limul agit,durufq; cibus átenuinó oftindiror, 

quód fitenuis coquitur tardius^juám coqueretur 

fi duro non eflit in niiftus quid inde, 

curo non-ftatuamus vidu faciü folo hominum 

vi&aturú, non habet cara rocutem calor naturas 

vt fie cum coqukagatin multa,ac fi cura inultis 

hoftibus pugnara quid quod vt dixi, vna fit 

malla , ócín vnam rcm tendk calor Audadores 

erant in exhibendo vino febrienribus antiqui 

quara qui eos funt fixmuti, adeó vt Hippocrat. 

febre ac-uta laborantibus illud noninterdixcrit, 

vmaque fu? regionis fortiora funt 

quam qu? nos habemus. Ceterum ex ijs que 

dick Hippocratis 3. de rationc viaus, textú 

3 8. Colhgitur tempore Hippoc. fuá Tegione vi 

num parran diluí, fie ait in febribus acuris , fi ti 

metur capiris grauedo detur vinum , óc aqu? ex 

jguum, fi in febre acuta óc dolente capitc exhi 

b «t vmú, & aque exiguum quid fentienduro eft 

fanis 

M

^^^^^^^/?ñTrnacTOenionej^^ 

fanis cfli in vfu.ccric videtur, quód vinum dita 

tum non dabanc fanis.vclprius bibebanl vinu 

incracum.Óc á vini potu aquam. 

Quicófuctudincm habet bibendi inter cora 

dendum id faciat qui habet confuemdinc bibei 

di fumpto cibo id obferuct. fed primum eft me 

lius.cibaria fie mebus miíccnmr,facuq;potus,m 

in fuperna vcntriculi parre cibi fufpcdantur mi 

to quod potus per vices aflumptus gratiorcm fi 

cit cibum. 

Vfus niuis cognitusfuitantiquis ,qué aliquoi 

locis exprobat Séneca, Galenusporró tempore 

aftuofo lis qui exerecntur permitnt lib.de Euchi 

roia , placet vero quód ex Ncrone dicit Pbnius. 

•j i .lib.com.3. qui ait Neroms pnncipis inuctun 

eft, de quoquere aquam , vitroq; dcmiflam in ni 

ucs refrigcrarc,ad hunc modú multi faciunt, qui 

vinum refrigerát patcll? opereulo nrae oppleto. 

Vt m cibo óc potu ahain rationem quám nos 

habemus habebát», antiqui fie ín numero cibatio 

num,cratq; ilhs pr?cipuus cibus esena prandiurn 

erat veluti íentaculum, caenabátq; aecumbendo 

vt ex mullís locis Galcni colligiiur.hunc moren» 

nunc femare Turchas audio. 

Non cftnouú vina gypfo condire,ColuraelI a 

PhniuíjDiofc.huius vlús meminere.Ccterü noi 

tá damnofum lioc reperitur ac Phni* dicit.ebul' 

lúionc ñawa expurgan***, gypfumcj- infer-° ra 

peoí» 

Animaduerfiones. fg 

faldeuoratus nocct qui ómnibus fcré cibanjs 

dat gratiá.cuius laudes mire vidi exphcatas,inte 

gro libro áquodá Archidiácono qui cathedrali 

*> a entina fedem habet. Ccterú quod dicit Diof. 

vinum gypfatum contra venena efle c?tens apuus.de 

venenis ípli" vira qu? funt vappa,óc acor 

mtelhgitur , fed de hoc in Annotationibus quibus 

textura mukisimponcntcm cxplicuimus. 

Nullumrcmcdrora tam pr?liiiraneamopera, 

ic fanguinis mifsio cü necclfaria eftpr?ftarc folec 

ficut h non eft opportuna máxime oflindit.fuk 

boc remedio vfus Hippocra.óc Ariftotelcs,Óc ijs 

«iam media iuniores, folum Erafiftratú óc cius 

afleelas hoc rcmediuro eliminare curarunt, fubic 

vero mirari quod Erafiftratus Anftotchs cuius 

fuit nepos i hacrc noluit efle ímitator.ncc eft cur 

quis cixdat, vt multes crcdidiííc vidi, Galenum 

voluifli , libro de ven? fcclionc aduerfus Eraíiftratum.hinc 

ven?feaioncfuilfein fanguinis re 

'cctationc viran, folum voluit Galenus, quód lo 

quens de hac pafsionc Erafiftratus huius remedí) 

mcminerk.ícd infinuat quod licet cius memi 

«crit.eo nó fuifle vfum. C?tcrum ven? feaionis 

vf us ahus fuit apud antiquos.quám prcfcnti fcc 

ulo,ilIi nifi in morbis magras nolebant fangui- 

«-rn mittere, núc tiré in omni morbo fan

y 

Animaducrlíones^ 

Gale.in ijs qui decimumquartum annum nó atti 

gcrunt fanguincm mittcre non audebat,nunc ÓC 

ex puero binio aut trimo fanguis adauder extra 

lutur quantum acrem calidum óc frigidum tinrocrinr 

antiquiad fanguinis mifsioncm,ex feri 

ptis Galeni óc Acrij fatis patct, nunc cené id tátum 

in niodum non obferuatur, fit hoc quiafre 

quentius fanguinis mittitur,vel qui fanguinis 

mifsiones erant tune eftadu digniores,nam cura 

fanguinem cxtrahebatGalen'pcrmittebaj: multara 

fanguinis copiam extrahi, quo fiebat vt vices 

f?pé non multíplicarct, nunc multiplkantur 

vkes, Óc minori menfura vna vice fanguis extra 

hitur,crant óc ex antiquis qui vltra quartura die 

venara non fccabant,vt.3.vulgacom. 3.dicitGa 

lenus,quorum opinipni acccfsit Ccifus pofteriores 

quorum opinio eft firmior.quolibet tempore 

confenticntibus viribus óc morbo ex pofecnte 

fanguinemfunderc non forrmdaiunt, arauidis 

fanguinem fundere Hippocratcs óc Galenus vidcntur 

rcnuiffc,Celfus cuius opinio nunc pr?ua 

let, óc ex ijs fanguincm mittere non timuk, fed 

fi bene Ccifus aduertiflit, hac in re non increpaí] 

fet Hippocratem, qui dicens fanguinis miísioné 

faceré aborfum noluit quidem id femper faceré 

alias non addidiflit, Óc magis quo farras eft a"; 

aior.C?íerum ad fecandam venam fy deruin co*. 

tii0> aceefiiun/, óc recefluro, non confiderarufl- 1 

" muy" 

Animactuérl iones. tjo 

antiqüi.qu? iuniorcs multi confideranr,illi cnin\ 

vtcliciturcx ijsqu? dicit Galcnus 3.mcthodica 

tcnus fydraconfiderabant, quatenus illa acrem, 

immutant ad caloran faheet vel ad trieus.in ve 

nis qu? fecantur non eft neotericis cum antiquis 

ídem confcnfus,hi nullam venam frequennus fe 

cant, quám axillarcm, Aetius hanc propter arecriamfubiacentem 

rcliquis vcni.smages rimet Óc 

nullam fecurius dick tundí quám humeranam, 

rcfpexk ad pcriculum quod cómitkur h?c fcíla 

vena non refpiaút ad periculum quod folet fub> 

fcqui ex fanguine miflb , freques eft nunc fedio 

Vene qu? ad dígitos minores inauus dextre per-» 

reptat, cuius íéaionis nonmcmnntHippqcratcs, 

nec Galcnus, qui ex aliorum íintcntia me 

minit ven? qu?perrcptat ad digitura médium 

finiftr»?.inauus, non vcngquc admínimum perreptat 

digitum vtpollea Paulas óc Aduarius, 

qu» ven? manus dextr? vt firaftr? mcmincrc. 

qupd non ficit Aetius, in progreflu febrium, 

has venas fecare, frequens eft nunc vfus, id ve 

r.o maiores non commendarunt multum illimernincre 

fcifionis ven? qu? eft fub poplke cuius 

nunc nullus vel rarus cll vfus,fanguincm extrahere 

eft aliquot venís ijs immerlis in aqua calida 

inuenit vfus, quód nó lego maioribus vfurpará, 

tanq; r.atú aliqui habcnt.non fecare vena rali pre 

mifsio clyfterv» aiitioui nó facicbant, mii pigre 

M*' »hü> 


.-.-••4 

I

1 

Animaduerfiones 

aluo deficiente adcó vt lanquám mirum dixerit 

Ga'le.i.dc diflircn.tcbri. aliquádo vna die vene 

fedione Se clyfteriillura íiufii vfuin , rcditudidinern 

tiré omnes medici gr?ci commendant, 

Ai übes id tantum non vidcntur obfcruare,fcd fi 

bene res cxpenditur Árabes in nitcrnis ínflammatronibus 

folum in principio volcbantauenerc 

óc nó euacuarc Grcci Volcbant íinrol aucrtere 

Óc ex humore fluxo aliquid cuacuáre,magna ve 

ro exiftenteplenitudinc decrctum Arabumtole 

rari poteft, c?tcrumi]uod errent media, qui tola 

venarum focictatc putantferuari affinkatcm par 

tis ad parte,vt fiatcuacuatio dixiraus in Annot. 

eft inter partes fbcietás duaruin partium qu? lolet 

intercederé ¡66 venas vel neruos vel arterias 

vtri q; partí cómüncs,c'ft óc vkinitas cuius ratione 

vena vna pars altcri magis cófenfit quám alia 

vt chorar ex ijs que dixit Galenus primo prorfheticorum 

vt ibi annotabimus rationc porro vi 

cinitatis cógruendüs niittitur fanguis ex brachio 

dextro in pleuritide dextraquáttl ex finiftro, óc 

ob vicinitatem melius fe expurgar lien per miré 

finiftram quám dextram, quantum fit figmentú 

quod de hac ¿¿lib. ad Glauconé dixit Stcphanus 

Athcméfis mitto dicere. Clyftcr magnú eft ?grO 

tantibus rcmcdiú, quód non alibi accepit homo, 

quicquid dicatPlimus.ratio vt cerera id íllú docuitjarañt 

in clvftcns vfu lepe medici qui clyft"- 

rc« 

Anima duerííones. *»* 

tres'calidos óc acutos cxlubcntfcbrevráete.óc c* 

tcnuaris clyftcrcs qui vehemente* 1 a-rifacrant», ijs 

niagis funtex vfu clyftcrcsqui-hu-nieaantvtclt 

ckur ex ijs que didt Galenus. < .de fanitate tuenda 

, clyfteres vetat Acri. in fibri qui habent humores 

'furfum repentes.quodintcllcxk Ule vt di 

Xi m Enchin.fi clyftcrcs frrgidi funt qui furfirot 

repel lunt, vel quía fi clyfteres funt calidi timuit 

nc intuía calida vapores furfum Icuent.óc leuatt 

caput oítinderent, c?tcrú quod clyfteres nutriré 

pofsint multis locis iam prouabinras. 

Non eft femper feruandum quod pleriq; me 

díci facront.qui tanquam ratum habcnt.non ex 

niciraciunr,qiiic.iiiqudiu wnrai ..«•»»..*i —hibcrc 

nifi vnciarn fyruporú, fi febris eft ardeus*^» 

vt pofck copiofum aqu? potum, fie copiara fyru 

pi vel decodi infrigidantis. 

Syrupi aftrin

fe 

' _ AnimadueríiohesC 

lidirunt cibariaderorbant, fi frígida eoi-um cófiioncmimpediunt. 

Cum medici offkium fit iocunde cito óc tuto 

Curare.fi videtfyrupos cgro efle moleftos,porrigat, 

quód pallato non tantum difpbceat, f?pé 

áurantium fiiccus limoniscum aquafuccus niali 

franiciaqua dilutus.quám defidcras preftabunt 

opcm.quód fii ventricolusfrigidka'is ratione ma 

le habet, f?pé ab oprimo vino pipcre vel carvofhyllis 

in mifto quód á fyrupo de menta reí de 

abfintiofpeaas impetrabisoriganumq; dcuoralu 

cuius fapor non .eft ingratos forfam concedit. 

Non femper loco cibi Óc potus antiqui vtcbá 

tur dccodis vt credidit Antonius Muía «.metho 

di decoaa Galenus propinat ad concoqucndun» 

que locura cibi óc potus non poflunt habcrc. 

Qui fumpta cafsia vna hora vel media tranfa 

fia yirandere femper monent errant, cumfi eft 

fuftarcinatus ventriculus non eft timor, quód di 

lato prandio cafsia vertatur incibum. 

Qui femper potiones cxhibent fummo mané, 

•ócpilulasin nofte errant attcndcndaeft morbi 

intennifsio,vel remifsio. 

Muliorumjmedicrrnentorumpurganrium tnif 

cela damnádá eft, qu?pr?tcr hoc quod potionc 

facit nigratiorcm, purgationem conf'undk. 

Qui medicamentis attraaionc purgáribusrnií" 

cent cafsiam nó crrant,quia he-c preter hoc quod 

Jcnir- 

Animaduerflones." 9* 

lenít, vires medkamentorum fortium fualeriitufline 

cdomat, vt oleum de amygdalis ÍCamonui. 

Qui pilulas prcfertim fortes ácibo cxhibent 

frotrás fubducunttunccibum quám humores, 

vndc apparct copiofius illas purgare, riliquando 

tamen medicamentis purgantibus mifeemus ribos 

vt humidítate cibariorú Icniatur éorum aevimonia,ptifanam 

cum ellcboro mifeentautores, 

hoc de nominc,Óc vt Corran vis ráouncttus-attr*. 

hatur mifeuit medicamentis purgar.nbus dbos 

ininflammatióTiehepatisGal.ii.methodi. ' 

Non eft dormiédum fumptis pilulis, vfq; quo 

eger dcijcercincipiat, vteoramunis habfct vfus, 

fat eft 'dormiré, quo ád adum ille ducantur, ncC 

femper fomnus cxigkur,aliquádo rootus eft imperádus. 

vt humores crafsi qui in ventrículo rcíi 

dent mclius de at-gratinetur, vel vt calor vcntriculi 

cxpergcfiat.Tic fumpta Hiera de ambulationé 

imperauk Galenus 7.metbodi, qu? de ellcboro 

dixit Hippoc.mitto,quia alio fpedant. 

Ius carnis quod aliqui fale conditum.ahj ínful 

fura cxhibent tempore quo quis purgatur, nil 

aliudfacit.quám ebetare vires medicamcnti.atq; 

ad hec infulfum,ventriculum debilitatü laxat. 

Ptifana quám á medicamcri potione tnbuebat 

Hippocra.non fie exigitur in medicamentis que 

nos exhibemus ac in lilis que ill? porrigebat,erat 

b?c multo fortiora. 

1 M 4 Srm

I 

-inimaduerfiorfes. 

Sitis non eft plcnum iudicium integré purgationis 

quod fccitrocdkamentum.Nam anteó.- in 

tcgra fiat purgado, vi mcdicaméti poteft quis titire.non 

tamen fadum cfli finan purgationis ip 

ducaiur,fi fitis non inducitur,nec hoc'folu m verum 

efteum fitpurgatio humoris pkuitofi ,fcd 

etiam m ahorran huniorú purgationc, quidquid 

1 ctromus fcribat, extra aphorifinum eft diccre 

^•nod diCit ille, quód fi quis non fitit ratione humotum 

quos habet, vel r.uionc morbi Se ad depellcndum 

fumit mcdicanieutum purgatbrium, 

«5c non fanabkur , vel non eft purgaríais fadus 

iimsquoufq; fitiat, nefeio enim quid iftorum di 

cit Petronius, nam non eft líber ad marfum, fed 

quodlibet corum licet fit verum, non eft fenren 

tiofum. Quare non attinct ad aphonfmum, hoc 

hbro fnorura dialogorum(fi bené nicmjnntavat 

Petronius Galcnú.diccns non íntcllcxifli apborifnrom 

fenes itiucnibus plunmum egrotant minus, 

fed cxpofitioPctronij prius á me fuit tradi 

ta m Annotatio. qua expofitione videtur venor 

expofítio Galcni. Nam quod febres acote non fi 

milita- fie fiara;iuucmbus ac fenibus alij¡ aphorifiros 

iam dixerat ríippoc.confonum eft porro, 

quod rera veram óc fcntcntiofam.alibi non enar 

ratain d.ao aphorifmo volucrit nobis tradere. 

^ Mflta ra;dicamcnta purgatoria deferibuntur 

a medias, que nófacrontad vfus quoscommen 

dant 

Aniíriaduerfione*. t>\ 

"aant.vt pilule de fumaria qu? ad humores meU 

chobcos laudantur, óc nó habent adhos nifi tan 

Tillum myrobalanorum funt alia huiufmodi- La 

borofioreft al ¡quorum mcdicamentorücompo 

fitio,quám vtili()r,adquidtantis infufionibus óc 

decoaionib' eft concinnáda Antidotes Harnee, 

cura faciliori modo medicamenta que habet pof 

fentmifccri óc attemperan. 

Iniqucfacinnt medici, qui ad cafus Óc ex alto 

dcuolutio.nesrhabarbarura,cxhibent, nam fi ad 

flrkigcrc volunt,re faciliori idpoterunt faceré, r < 

purgare intendunt, enr rebus mulmm aftrinecn 

tibus illud mifeent, fed quid eos moueritdixi in 

Enchiridio. 

Dimittcre aflurta , ór experta medicamenta, 

pro incxpertisimprudcnrisconfilij cft.quarcvi 

tiipcrandi funt, qui Machacan óc ftibium medicametis 

qu? experta habemus preferunr, non ca 

rent certé hec medicamenta viribus efticnibus, 

(piando tam pauca quantitatetam copiofé pur- 

Skflcd Machacan dignum eft quod admktarur, 

"íbium certé deberet exantorari, quód duobus 

Sranis tantam vira corpori infert, fed tenaces Se 

"iuturni morbi exigunt quod fottker cú eis púlate 

poflent, femper tamen in hac fura fentcntia 

jjuod fi exhibetur, viribus folum robuftis exhi- 

• )c atur,miftumq; oleode amygdalis dulcibus.vt 

l *ns vires magis mitcfcant,porrigendum cófulo. 

Ceterum 

i' 

I • 

I

Anima duerfionesT 

Animaduerfiones. 94 

Ccterara quia Machacan folet faucibusherere,Ól Ifrmm alia quatenus dolor eft dico. 

«quodam modoftrangularcparari haberet,modo In capitis dolore.Óc alijs capitis afrcdibus.non. 

quo paratur agaricus oximclhtc fcilicct óczins;V funtfronrifolum epithcmataadmoucda,id quod 

berenarrantaliqui forras medicamenti vira cel- muln medici faciuntfledtoti parti anterior!, óc a 

farc afliimpro cibo,quod cxperientia oppofitunt iquando colluin frigidis medicamentis eft le 

oftendk,aii ratio aftipulatur. 

niendum. Ceterum quod velitatur libro de con 

Optimus eft fj-rupus de rnfufiorobusrofarum-, fultatione Argenterius,qitod duplici folum dif- 

iucunde óc rute purgar,fed nó minus laudo cotí crentia funtquse dolori medentur, vt poté qua; 

ditas rolas vel púluercm ipfarum rofarum , riatrt cauf? opponuntur, óc que fenfum ftupe faciunt, 

pars aftringens-que-eft in rofís nó fack purgado falfum eft,nam vere anodina,cukunq; doloriop 

non minns febrero. 

ponuntur.fiuc á caufa calida fiuc frigida,fiue afo 

Quia feárnonram aurore Mefue excitatfTanis, hita continuitate proficifeatur dolor, nimirum 

«rraiútqui clecliiarium dcfucco rofarum óc ele feraperiuuant caloran natiuum fouendo, illum 

íluarium de primiscócinarunt.co quodaliquoá r\i adiuuando contra iniurias quas facit caufa do 

medicaracntum calidum iuxta preferiptum Galc lorcm induecns. 

ni libri fecundi de rationc vidus non mifcuerr, Dolor capitis non folum proficifeitur expro- 

moratur in véndenlo fcammonium rebus frigi priaqu-ein capitc eft caufa, vel virio vcntriculi. 

dis folum miftura,moncbat vero Hipp.vt purga Ve! ex damno á roto corpore rautuato , vt rauki 

tibus medicamentis mifceantur.queattenuare & feribunt, quelibet pars qu? eft in corpore capiti 

vias aperire poflinf,quód fi Galcnus meminit.* rlolorc poteft mutuari, ide die in vertigine, qua* 

de fimplki.mcdica.facul. Mcdicamenti ex coto ion folum accidit propria affcdioncóc vitio vé 

neo Óc fcamonio parati.non infinuat quod ali l 

riculi,fcd etiam vitio vtcri,atq; obaurara vel va 

qua medicamenta calida non admifeuerk. l'orem ex vlcere cerebrum ob repente, ad hunc 

Etiam fi dicat Galenus.2. lib.raedic. loca.afl* tnodum poteft accidere epilepfia virio renum,cx 

los iuuare in diuturno capitis dolorc,non efler* Vitio vteri, óc ob vitiatú femen in vafis feminadcndum,id 

fieri coquod anthipatia hi capitis a° •"'iscontentum. 

lorí opponantur,dolori qualibct partc ille fit op Otra hoc quód ventriculus aliquid cerebro de 

ponitur medicamentum non vna parte mag'' ândet, poteft oriri vértigo, óc epilepfia ,oftio 

niai- 

enim

Anírhaduer (iones! 

Animaduerfiones. 9J 

enim ventriculi multum dolcnte.citra vaportlni In omni mclancholi? gcnerc,celcbratiísinunn 

—»•>»-" uui.iniûiii yiiuoiura 1 C> * 

communicationem.potcftcompaticerebrú aííe remedium,quód vix (vt expenétia didia)aliud 

di nerui afficiunt ccrebrum. 

*quat eft heraorrhoidú prouocatio, fed quia hoc 

Qni in epilepfia vitia ventriculi orta caute- difficile lit,hirudincs ano funt admouendx, qu? 

riuní occipkivelprim?vcrtcbr?imprimút nihi miada confccutionc ex venís ani euacuant, funt 

iiiuant. Ceterum cum f?pé infantes vino ventri ijuidcni he ven? vcluti quedam cmuutona ad fu 

culi epilepfia laborcnt.iniquéfaciunt.quifine de ípiciendos humores nielancholicos,funlq; ha: ve 

| X — --J --"-^-^-w iU^kUIlVjVI ill llllk viv ' - - - - - - _rf ,^7 

ledu applicátcautcrium , nifi vapores tranfnufsi '? adniodum cóiuude hcpati, óc iicni,languifq, 

á ventrículo minus oflindere valcnt per partem P cr didas venas extraaus, nó fie debilitar ac qui 

ignitam cerebro fe ex purgan te, fed ad precauen P« venas brachij extrahitur. 

dam m pifcris cpilepfiam, quando totum caput p Mania qu? furor eft citra febrcm,f?pénumcro 

vtimmaturusfruaus multa huroidirate madet, folls hmacris humcaantibus curatur.C?tcrum vt 

vlcufcula toti capiti imprimere iuuat, óc aloe & orientes canes qui cum tauris pugnarunt depofucco 

rut? caput linirc. 

llut furorcm teftibus frigidifsuna perfufis, fie roa 

In melancholia morbo, que dkitur Hvpocon n ' ac 's pr?cipuéiuucnibus eft faciendum. 

dnaca,mcdicaméta mina exiguntur quare errant In phrenítide qu? plurima exparte proficifeiqui 

adhibcntlapidem ccrulcum, cum porro hrC "uá íánguinc bihoío.parcé cll extrahendus fan 

mchícholia plurima exparte accidat.acccnfis ve- 5 u, s,atq; quia phrenkis plurima expane accidk 

nis qu? funt propc venrncu lum inepté fectBtrti l0ri ÚJ principio,fcd morbo iá progreflo,Óc fanqui 

propinara córchale Gcnrihs, ócantludotiim S u, ne per ven? fcdionccuacuato , l?pé uicipicn 

alchcrmcs, nec fyrupú de fabor vel de pomis t* !c phrenitide lccabitur vena humcraria , brcuiq; 

runrij faccrcm,pomorum fuecus nó tam cor cor- i( í vena frontis (antcquám malura radiecs agat) 

roborar ac fuecus vbarum, quód fipomorii tan- P c ruenies,nam malo altas agente radiecs, qu?litum 

fidis, vinum ex pomis quod cátabn vocanr ct vene feaio eft fuperuacanca c?tcrum in hoc 

xidra bine , óc noftrum vinum dimitte, Ara DCS . l,,or - 3 o> óc alijs capitis morbis in progreflu cutis 

quidem Icgc abftcmij,cum vinura bibere nó p«' ts P'tis oprimo fucceflu fcarificatur, vel dicto lofcnt.cx 

multis fruduuin fuccis concinarút ívru- t0 hirudincs adraouctur.Cauendum cll porrc,ne 

pos quibus (vt fors fcrcbat)decantabant laude- ^hum frígida in phrcnmdc,óc ahjs capitis mor 

• n bis

Aniraaduerfioncbis 

admoucantur,tum quia ccrebrum Erigida 

cft,tum criara nc humores in membranis comer 

tos in cerebri fubftantiam infinucntc?terú quo( 

phrenitidera folum meningum óc non ccreb 

pafsionem fcnfcritPaulus Óc AEtius,diximus: 

te curariua.Pulmones.catellos euiceratos, coluii 

bas capiti admouere in phreniride clalsicoiüai 

torum non fuit inuentum, carnes tile vi calón 

afcitilij qui in capite viget facilime putrcdinei 

contrahunt, hec putredo cerebro communicat 

malum adauget,quare iam quod dida anima!» 

admoueantur,brcui antequá fetcát funt extrah 

da,ná pr?ter id quod dixi nocét f?torc per os & 

nares ingrediente. 

Lcthargus nó eft tumor vel nó exigitur quoc 

humor faciat tumorem, quare errant, qui pituj 

tofam inflammationera illam definiunt fine ínfl 

marionc poiiunt accidere lechargka patheinata 

nec eft contrarium loco fed humore phreuiticl' 

mirandum eft porro, quód Gal. eodem medid 

mente vtkur ad rcpellendum in lethargo acu 

phrcnitide.raaximc quod primo ad Glauco.m* 1 

iam viridem inifcet cum medicametis frigidis a« 

repcllendum.quod in lethargo faciendum óc »< 

íblum frigidis vti melius iudico. 

In apoplexiá forti, qua quis non rcfpkat, "> 

cflftaciendum/cd totum negotium natur? efl 

mandandurajiiaio día oppicíl'a á racdicamei^ 

Animaducrfioncs. 96 

6c cibo magis oppnnicrctur, querit illa abditos 

tanalcs,hos perfodk óc referare nititur, vt fcilicct 

cxpcrgcfiatjlic vifiíunt aliqui elati vixifle. 

Cetcrum ni ahjs apoplexi? gcncnbus, fuá raanum 

preftarc debet medicus íecanda eft vena fi 

apparct plcnitudo,araborum brachioruiu, venas 

fimul fecare non laudo^mpcdk vna atn-adio altcram.C?tcrum 

quod reaé dixcrit -Hipp.quod a 

poplcxi? magis fiunt ab anuo quadragefimo vfque 

ad fexagcfimum,quá inchnata jétate verum 

eft,ncc Galeno dubium apparcrc debuit, de qua 

te fatis arte curati.ua. 

Nullo medícamete memoria magis adiuuatur 

quá vfu jitaq; quod dicitur vfus me gcnuit Se ma 

ter me peperit memoria vfui folum tubui poteft 

homo tamen prudens, óc raufarura alummis eorii 

qu? comedie óc bibit maguara cura habcrc de 

bet.nil magis memori? otficitquá ebri?tasyóc c-r-u 

ditas,propter quod vinolcnri,nepates, óc helluo 

ncs.óc vencris ftudiofifluxa folent efle meniotia*.ex 

vlnerequodácapins tanta memori? vin» 

Clemcnti Pontifici Máximo fuifle impartirá me 

moratPctrarc.z.hb.rcrü meroorabibú,quód c me 

moría nó poterát excidere qu? illi mádabantur. 

raurc.varijs ledio.quas nuper edidit refert íc vi- 

°ifle hominé cui crat ílupeda memoria nritto tác]uf\ 

a mulos narrat quicucütur de mkhridate óc 

a Hijs olcú ex nuce my reíhca per cxpicífioné ex 

l^dü & candáis fenú occipiu ad morij malura

Animaduerfiones. 

mcmorie diuturnum xsff\nmr\t.4*^:tU4^^ 

In ómnibus capitis morbis diuturnis, prodcll 

decoaum Guaiaa vel fimilacis cú betónica vel 

ftxchade vel pxonia, in epilepfia in carohalca.in 

antiqua vertiginc,tádcra omnes diuturni morbi 

quia ab humoribus. crafsis óc vifeidis oboriuntur 

p:?dicio decoao quia attenuat caputq; ro 

boratminuuntur vel profligan tur. 

Attiaus neruorum cadem pr?fidia fcré expof 

cunt.quára cerebn frigid? palsioncs,ifdem fyrupis 

vel decoais fit codio atq; purgatio fimilker, 

quód máxime debet medicus aduerlerc eft pars 

qu? aftida eft, paralyfi fcilicct vel conuulfione 

vel tremore an á cerebro vel fpina ncruum,fufci 

piat, fi á cerebro id quod accidit in rcfolutione 

vel conuulfione partium qu?lunt nifacicóc hn 

gua.occipiti eft adhibédum cautcrium, fi á fpina 

pars fufcipk ncruum, quód accidk alijs partibus 

á capite pr?didis aftidibus correptis, ei vertebra; 

á qua neruus nafckur candáis ferrum eft ad 

moucndum.vfta partc inultos dics referata robo 

ratur neruus, óc humor ad neruum defluendus 

vacuatur, pr?ícripfi hoc rcmcdiú nuper fili? v J - 

ri per ílluílns. C?tcruro mire commendant quídam 

oleran vulpinum ad paralyfiro , fed huincaat 

Óc laxat,prefcrtim fi vulpcs fuent opima, di 

cunt autores balneafulphurca neruos cmollir c 

quodido non intcllieunt, quód dios rcddant 

¡i 

" iVÜIinauUeriTrTXH WT 

*nolles,&dquod fi frequéti y fu adhibentur ncruorú 

Vires cxoluút, fed fudor qui ftuphis,cxcka 

tur magis eft ex vfu, decodum Gaiacimire illis 

criara prodcíl. 

In pafsiorabus oculorum qv? funt ab inflammatione 

fecanda eft vena óc aliquando precauen 

di nomine aperitur adrepellcndum in oculis frj 

gida qu? lenianr,óc non exafpercnt funt apphcá 

da.quarc albü oui, óc lac fünt vtiha, nmet A*f'j? 

admouere in opthalmia qu?ab acn proccdit laf, 

ne putredinem contrahens offendat, fed tuto lac 

afininum admouetur prefertira fi ei aquá admifcueris. 

Cetcrú álbum oui ad tollendam aíperkatcm 

mcdkamentorumcxafperamium mire pro 

dcftjcui vfuialbo auoruin fimiliseft vitcllus,hoq 

voluit Galenus lo.lib de fimpl.mcdi.facul.quód 

cum aliqui non intclhgant dicunt voJuifliGale 

num, quód vitellus Óc álbum ciufdcm funt terapcrature,error 

eft in malis oculoiú.qu? fola chiturgia 

curátur,vt vnguis óc firmata,fuftufio, acri 

bus medicamentis ?grum cruciarc,figracnta (une 

vt plurimum qu? dicút de multarú herbarum ta 

cita qualitatc vt de faroiculo,chelidonio,cuphra-. 

fia,quatcnus calfaciuntóc exiccanth?c profunt, 

quod niunus etiam pr?ftabunt herb? alie qu? ca 

dem temperatura poilent fi praua intemperie 

uculus roalé vide tilla medicamenta dicen tur roborare 

qu? huictéperatur? opponunturfli praue. 

N compo

^^ranaaêriicmcsT 

compofitioni qu? hanc emcndant,fi iróbeiilh'taj 

á cerebro vndepaücum lumen oculisirfádiatur, 

cibana oprima qu? cerebri vires reparan! dicen 

tur qculum roborare , in omni diuturna oculorü 

pafsione fetáceum quatenus aucrtit humores ad 

oculos íhicndos prodeíl, ad antiquas lipitudincs 

mi ré facit collyrium ex fucco expreflo ex albis 

quorum induratis óc pompholige óc cantillo vi 

ridí cjris, quód óc in opthalmis cis declinantibus 

armare vidi, vidi etiam qui arfenico curabat has 

páfsiones, tantillúm arfeniciin oculum quamuis 

inflararaátum inmittebaí dirá audacia fed aliqui 

bus bene cedebat. 

Páfsiones aurium eandem exigunt methodú, 

quám diximus feruandá in oculorum raorbis, cú 

eft dolor ab inflammatione nil efli in auribus in 

ílilládumlegkur apud Galenum 3.lib. de medí 

ldcal.quod intelligendum eft tempore vehemen 

ti? doloris,quarc vbi legitur, pr?ftat dolorís tan 

yore nil applicare, lcgcdúcft pr?ftattempore ve 

hementis doloris, fed óc hoc tempore qu? leniú» 

•non femper funt interdicenda, aliquando ego 

tempore vehemétis doloris oleo devitellis ouorum 

vel oleo cui affeh vel lurabricifuere incodi 

fucurn.C?terum fi ex partium aliquo tácito con 

fcnfu,cauterium auri impreflum prodeíl, coxer* 

dicis dolorijvidetur quod in pafsionibus aurium 

cauterium coxendici admotum deber iuuarc.Cc, 

«rurafiirdicasf^pc contingit neruo auri' ni-*"* 

Anima duerlTbnej. $f 

indurato idq; frequentifsirac cótingitin diutuc 

na furdkatCjtuneracdicamétacalida.óc exiccantia 

multu oftindunt Icniétibus óc cmollicntibus, 

furditas h?C eft fananda,quarc errant qui medica 

mentacalidifsima femper admouent. 

Páfsiones narium eandem methodum quam 

pr?didc páfsiones defiderant habita partium ratione 

codao humorú óc purgatio etinflámatione 

fanguinis mifsio adhibenda funt in diuturno ina 

lo fetaceú de olfaaus órgano diximus multa ia 

Annota.vbi diximus non confiare quidquid pie 

rió; dkajit,quód Arifto.voluent organú olfaaus 

efle nares, ceterú receptú ámultis óc fcré ab ómnibus 

eft.homini inter orania animaba cfli hebe 

t,ifsimú fenfum olfaaus, quód cené medico non 

venit credendum, cum diact ratio,humidifsinia 

animaría minus hoc fenfu deberé pollcrc, per na 

tes pofli ingredi cp multes dics homincm nutriac 

nó credendú eft,ncc Manardus (cp de aftomisfa 

buloft dick Plinius) ad fuá íenténá probandá in 

medió eflct adduaurus,rccrcari taroé bono odotc 

vires, óc malo multum oftindi, óc aliquando 

extinguí nemo debet diffiteri. 

In principio angine medicamenta qu? vim re 

pellcndi habent mclius eft quod ore detineátur, 

luá quod forti motu á faucibus exagiten tur, ná 

•notus magis facit ad attraaionem, quám frígida 

'a rcpulfloné.Qui nó minuta plenitudinc lin


Animáduerfiones. 

humores vocant. Pulucrcs hirundinum'j óc non 

«arum retrimcnta contra comitíuném vfura 11 

medica.local.laudauit Galenus, 1 ícd certé nec ip 

fas hirftndincs multara habere antipáthíam mihi 

pcrfuadcojcredo fuifle laudatam hinmdinem.eo 

quod eftnimis garrnla,crcdcbátquidem auit.im 

vocah fanifsiraum óc vcgetifsimum efli guttur, 

fed hoc nomine Iaudcnt luciniam Óc garrulorú 

hominum dentes captit vipere óc lina qu? eolio 

vipare fueruni in icaa,laudat Galenus 3. fimpli. 

mcdi.facul. credo id aliquibus fuifli credirá,quía 

credebant, fauces queadmktebant getffturam in 

venéreo congreflu efle validas, credebatit etiam; 

quód fi fanguin? purpur? linumtinaum fuiflit 

maiusin modúopitulaturura, magna confenfio, 

ex profundo pelago quo eft purpura cum mótis 

cacumine vbi eft vípera, fed h?c quia fi non pro 

funt non nocent non vkupcrabo, nec diertabo 

cú ijs, qui h?c foíijs fybile veriora putant,per me 

fintprorinus alba. QuóderrctMarcellusPVcrg. 

qui lanugincra credebat cfli in purpura, quárn 

credebat ab autoribus anginofis efle commendatam 

ahbi,annotauimus. 

Capitis diftillatio multorum morborum eftg c 

genknx Se propagatrix, ad quám curandamíV 

rupis expcctorátibus vtuntur medici, qui non fr 

ciuntad cohibendü fluxum quod intenduntfcd 

ad cxpeaorádüquod ad pedus decurrit, vt ded 

ncatur 

Animáduerfiones. 9*» 

hcattir dfftiltatio ore detinenda funt qn?aftrinigunt,óc 

incraflant,facies ídem in tufsifidcftilla- 

{ioné á q'uaproficifckur visrfohibcre.Quanrá ve 

ro multi aberrauerint í nontine tatharri.óc quod 

alker fumpterit Ccifus diflillationéquim-alij ai» 

tores.óc qUodBranclros fpecies fifide.ftillationis, 

quódmliltirioii confiderarunt diaum eft Arfe 

cura.ótin Annota. 

In-omnílatcrali dolore qúamuis abinflamma 

tione.proficifeatur , non eft ría o guis funden dus, 

fiifi raagn^rfucrit mo-busjhoSidb nomine ex quo 

dain pleúrkico, qui crucntumfputura fereabat, 

quia mitis crat pleuritis ,noluitfarig\iiucimitter* 

GaleiVt!hab.etúr!6.vulga.fcdpr?cauendümaiorrs 

malinomincjfi videris fanauinis copara, licet fie 

parua infláinatio fanguiáSíunidcíiriihüibfa plcu 

ritide fyrupitmukú dulces quia facjlc bilefcútn© 

cetttfyrupimukúfrtgidi q*tos aliqui ad plcurití 

ti»dié,Jtad*nt0non iuuant ad roflámMabUem fed ti 

aljqttá.opS pr?ftant eft diftillationécohíbcdo.fed 

non femper á diftillarione pleuriSs

Animáduerfiones." 

nrkata;Alker eftintclligcndus textus Hippocra 

tis qro m dolorc defeendente purgare Óc non fe 

care venam voluit-qná Galcnus interpretara-, 

vt Arte cura.ÓcAttnota.diximii.Sjminuta plenitu 

«irte acre fudorem vel iulis nrboris velrubri pa- 

pauens decodo ve! ijs fimiíibus in vitupero. 

,- «.. ... «'iiiip-.il/, 

Pulmonaria vt pleuritis curatur, fed quia in 

pulmonc vt pote partc fpongiofh humores ma-*gis 

infinuantur.quám in pleura funtó; humores 

quifacrantpulmonariam crafsiones quam qui 

faciuntplcuritidcmddco med.camentaqueid il 

la ad expeaorandum exhibentur debent cfli 

tortiora. Vnguenta etiam debent. efli efficatiora 

atqjqmacntdor eft fanguis quiftekpulmonariatti, 

noivdccct tam copióle fanguinem mitrerc 

ac ro pleuriridcnemiflo multo fanguine refrige 

«tur pulmón fanguis fiat crüdiotvquód feríbuntahquiautores.quód 

pleuritis curat pulmonanam:fatóom 

eft, quód enim 6. vulgnrihabetu*! 

eft intclhgendmn,hoc modo quod inflammari© 

«xtcriusímpeftoi-e apparens curat pulmonariá. 

Ccterum hb.'ítefcoacis pr?norionibus feriptú cll, 

efle fecurior-siportprtcumonias ex pléui-iride* 

traiifmutatas-ûiitwqu? ab inirio irrepferonD 

quod conatin-rarefl.ijs qu? commmutor dbcerv 

tur,cucurbit? párti doletiin pulmonanainuant, 

& inulto magifquámin pleuriride.ob rationcm 

fcilicct humoris,et quia humor eft muirá pulmo 

mbus adfuus,magis defiderat eradtcaui, fi Ana- 

Anímadu«fion*i. 

ij-j 

tomic ciedimus vena finiftri latcns fcifla magis 

iuuatin pulmonaria qua feñio ven? *

* 

Animáduerfiones 

Aniniachicrfibnw. 101 

Ccdat plurima parte eft grau.» pituitaadde quo 

g aqua etia fi pUS natet melius difccrn.tur , fi eft 

firití 7In ' U ' Cl " l¡ '" a , ( l uam ""rinara v î diximus vndcdefluxcrit quod cordialia me 

in nn.iZ^r.J2?" 5 P J°> at ? C l uód def c " dlt amum •,,1,.^-a — ücaraenta medicis lint oifta,cV quod errant qui 

r :T ' M u " u "«•«'• caic Iicamenta medias lint aicta.ee qucucí........, M"* 

S Í S T fuí P'"onem clicet nó ,Mant palpka'tiohem cordis de qua Gal. nópro 

2 ^ n Z ^ M l d n ° n ^ m m xn 

certa m 

^ ^ ^ icifei nifi ab humore ftatuofo. 

lo quod fit per fputum in prunas id icfto va- Ncccoralium,necventricuross*allin?, Óc roerrient 

H.ppocra. dicir clTefetalem tabcm.fi fputum 

mu tum firteat. Celfus ac diligentia folun. 

vuk probare quod tabes fit ,arn incracU 

„„, ' Scft ¿ urno *q-« infigitur inbronclujs 

pumoras.,, aft-hraate. Quare craplaftrú Zacharie¡ 

huic pafsion, raaumauís laudatum non prodclt, 

emplaftra qu?cxicccnt ócattenuent pifio 

n funt adrnoucrida.quantú vero errcntmcdici in 

nomine Afthmatis óc orthopnc? dixi fufé in An 

nota orthopnxa non eft pecuhar.s aftia,.s, fed 

morbos acutos óediuturnos folet fequi femper 

qu, d.c.tur habcrc orthopncaro , quando „5nifi 

rcaa ceru.ee poteft rcfpirare quod accidere folet 

>n angina & pulmonaria óc acurifsimapleurititidccxinaflhcmatc. 

r 

/vn-iumuucriiuiiEB. —•iprcftat 

vinüm quam margant? óc lapide&preció 

(i de ijs diximus late libcllo de morbo puftulato 

i . » - - i • t rt .:.. _^..^ "J. — ~.«Jiilii mi» 

Igifaciunt ad vcntriculum roborftdurri :vt arte.cu 

tatifatis diaum eft.Diofco.cx áliquorum fen ten. 

lia laudar Gatli vcntriculum ccterum nec pclfis 

vulturis fimpathia iuuat, vcntriculum ícd co 

Huod lanugine fuá vtomnia cjuclonúgt*iciñ b ibent 

calfack, nificrcdasquod-lanugovulturis, 

co quod 1 hoc anirnalipauco patm yti tur magis 

Oncear.. Taxandiíufit medici qui tanquam ora 

nis pafsio ventriculi á frigiditace-obcirirctur 

ípplicant fcmperealida.AbfrotkVfus.'fi pirukíái 

humores funt ventrículo agglur'hari,.rpuafua-alliingenti 

qualitatc titos raagifc impingic nbcer. 

Ernplaftnnn ftómautíkon;pund:Tommunkcr pa 

fatur, exrebus multum adftringentibus:>;couftat, 

( 

]üo fit quod emáciatupifl ? ^T (multum n otear, 

Pr„.,r¡A , u 

ic * roborandui»r.ór difirotiendum emptaftrum de 

rran n-CV -' K f-. ov W «&«** q Alud cor al0c & nardo quód defcnbit -nraetmG.*ieft pr? 

bdainteraperíc quis labo llantifsimum &.

- AniraaduerfioneK 

hurashuiufmodi ex rofis parata, nó tara faciuní 

ad'ventriculumfrigiditati I?fum quam vinú gencrofum)pr?fertiro 

fi aliquod medicamentum ca 

lidum illi ihieceris. 

Pro fuo libito dicút medici Cichoream Se agri 

monium abdira qualk-rtecotiuuare.faciút id-íntcmperiem 

cotrigcdo,Ckborea calida óc agrimo 

nium frigidá.ncc aliud voluifli Gal. i ~,.meth. i«i 

Annot.ñrit á nobis enarratú.Pro líbico etiam cll 

dicerc rhabarbarú cfli. animam hepatis.caten' cíl 

anima,quatenus fi hepar featet bile illam vacuat. 

Quod dicit Galenus *.cbratione viaus.tcxtü 

li. quód inqutolibeti.niinore hepatis mcl nocct 

non probo» mamiin ardembíb tumore non potefl 

non iuuare,nccvalet quod dicit, quód cú nó po f 

fit peneirarc bdofeit namipfum mcl autore Galc 

no- 8ddcaI,abftergií,Óc:peatetrat, óc obftruftio 

nesaperk, addequod asdemofuin hepar cum fti 

gidum fit,bUcm fie non procreaC, quód fi fuá ra 

Animáduerfiones * 0 * 

inunt vifeida óc retriraentofa,ad qucm modum 

pulucres iapidum precioforú iuuare poiiunt in 

febribus fi non multum funt'deTriu,fedroon cor 

diali vi quam falto illis tribuu-nt pánus cerulcus 

vrina imbutus" fordidius cftmedicaraentu quam 

qood lientlaboranti fit applícandum, lien peral 

uura óc non per veficara eft purgandus, autore 

Gtieno i's.methodi, diurética iginir que adhibe 

tur ad de obftrucndumillum.cWiasreferairaas, 

lmraorefq; attenuandú óc diftccamtúpomgumr 

no rivth^noT«fper veficara purgent. 

Mcdkarninta rofinofaró? olcofa.non funtapr; 

plkanda ínhydrope, qmahumeaint cxlaxant, 

r3c'faciünt«v»etttret-iráidíoré, fi « ramio hcpatij- 

?ftu>ób^ritHr-l*r>'.drops'calida racdicamétaqrob. I 

medici planmaex parte vtuntur lióctprofintad 

digertmew humoriûofum ©oeéYab*3dohepa, 

ti5irotepériero,cui» caufa hydrbps'p-k>cWuvi. 

Errofeftin Siydrope exiccare.óc robbeare tp e- 

tio vim^haberet, neq; inobftruiftionc hceret mcl d« tomiÔípmeJius eft vt aqu» ex venttednifiepderigere. 

des deftaat, quám q> ex illis in ventrereruocetur. 

Fortnora debent eftVqu? adhibentur ad de ob r¿at,0 pertufl0 prodcft m hvdroperq-tiáEum obftruertdum 

«iKnVlum hencm, 1,........ quámiqu?',a-aliibcntur ^_ • - Jl "I . . ad . J ¿' J» 1 , r „ . i •••mil rvoriatur 

exhcpatisaffeau graui, liqcttventer cxobfttubndúhc-rai;; 

-vUT....i_;;í.-.i lirnatuta i?i._-.__i\ chahbis i , i- magna ..__•- virrJL.,niatllI. brôi.foípatis lefio facit aquáiáccruan, 

habetad de obftruendú liencm,qu? criara-hepajlj^.^ qüf^'^'uhfipfitperra'fio írfinoi-bonirars 

obftrú€lucm mire de oppüat, habet candan vi!rl|-uft0'3^^,11 qnñ hepar tanta contrahercti-m 

licet r-jfnmfskmé limatura-n-gcnti.metallorum '•f'ecillícaceih-fcñirr adhibcnda propter quod ¡dixit 

matur--1-afpcrafubftantiamkc detergunt óc at ft mippOC,(r,EPid.HYdropiciftarimfuntfccádi,& 

muiifl purulcnt

Animáduerfiones. 103 


purulenti ftatim vrendi, ex hac autofitáte Am^ 

|fft diaatura in meo Enchiridio quám fententiá 

tus Óc Alij ebciunt, in fuppurationc non efle ad 

foftea prófeflus fuit Amatus infuis cotnmenta. 

hibefndam fcaioncra , nccin hydrope vftioncm 

in Diofcoridcm,qué reprchcndit Senenfis acer- 

fed Hippocra.libro de internis'affeaionibus pu 

nmus illius impugnator,fed potiús in hac re quá 

rulentos fecare monct.nó h?c dixc.nm, quód pr 

de rhabarbaro dicimus minatur quám ferk, cly 

feram tiaioncni,fcd quod malcd-afciIiiippoc.il 

fteres non debent cfli aaticaliáí qui diarrhza ca 

velint roborare. 

pkis exhibentur ne fcilicct humores ad ventrem 

fioucant. 

Non eft ponenda multa diligbntÍ3?ratoHcn 

do prauo colore quo iacro affe&Afirot imbuí In dolorccoli á flátu produao qu? muirá funt 

fanatohepatc vel de obftniaarmcatti felleo qü! calida eo cjuod flatus excitát noccrc monuitGal. 

rum occafione color ille plurima ex-p.artc pro fed vidctiír quod modérate calida magis id cffice 

cnpatfar prauus color remoüctur. Non eft cei repofsint quiah?c leúát vapores quosdigcrere 

Mnota'obftruatmcatu&filleiíoleti,- albu'scoloi non vaknt,illa fi leuant cfficaa vi caloris di

Anlinadueriíoñc^^ 

Ad lapides renú fi eft plétora fanguinis mifsio 

ex raalcolis mire prodcft,porrigéd?cfli qu? calfaciunt 

óc non exiccent, ad lapides renum dixit 

Gal.5.de fimplíciú medicamentorú facultatibus, 

fed liccr h?c (ir tutior via.quc exiccant abfuracn 

do humiditatem, qu? partes lapidis agglutinat 

iuuare folent, fie videmus mcdicaraeiita calida 

qualia funt theriaca óc mithridatum, liton lapides 

atterere. Motus eftimperádus ijs qui lapides 

remum habent, nulla re lapis melius ex loco cui 

adheret dcfigkur, quód fi equitare poteft eger 

res facilius fuccedet, folum in renibus Óc vélica 

lapides agnouit Galenus, fed in vefica fcllca vifá 

funtlapidcs vt dicit Fernelius óc Vcfabus, vilus 

eft lapis in hepatc vt dicit Rodiginius, mirum ta 

men apparet,quód in vefica fcllca gignatur lapis 

cum humor qui vefica continctur non fit glutinofus 

nec, vifeidus qui lapidis folet efle materia. 

Ad atterendum lapidan renum óc vcfic? laudát 

multi óc ex clafsicis fanguinem hircinum moti 

forfan fiícrunt, eo quod videbant adaroaiitem 

fanguine hircino remollki,fed fi id facit fanguis 

vi arcana,fallaciconráauraducuntur.Nam fi ha 

bet propricratcm ad adamanteni non fequitur 

quod eam habeat ad lapidan renum vel vcfic? 

cum hi lapides nulla re conueniant cum adaman 

te íid li aliqmbus hoc mcdicamentum bene ceffit 

ego ijs non reluaor, 

fruftra 

Animacluertionej. 104 

Fruftra laboranr,qui lapide vefice medicamen 

tis atterere contendunt prius membra qu?fimt 

ab ore ad vélica laniabis,quám tui votí fias comeos, 

hocaducrtensGale.6. Bpidc.óc Arte medí, 

ib la roanu curari lapidem veíic? dixit, dixit, videtur 

tamenobftarc,quód -.hbro de fimplicium 

mcdicanicntorumfacukatibus,cap. ai.dixit,pofeunt 

enim óc ipfa incidí ac non ficcari ecu renú 

lapis poteft cfli tophaccus óc molhs, 

qui paruo negotio folet difcindi, vtcunq; fit, 

fat fit tibí, q> medicamenta exiccantia poterunt 

offendere quodeunq; genus lapidis indurando. 

• Tufis qui vitio vermium puens accidit, dulcibus 

exacerbatur, quod dixit Attius quod lunibricus 

latuseftqu?dara intcftinorüpcllkulafalfum 

cft.cft quafi alba ínteílroorúrafura, vt lib.4. 

de morbo, dixitHip.cuif fentcntiá debuit expn 

mere A tcius.cuius textus debet efli deprauatus. 

In ftrangulatu vteri fi eft admodum dd'fici- 

«s fpiratio, fuffitus fcctidí nocent quia difficilhinam 

táciuntfpirationem. Ceterum adrauationeeíl 

dignura, quód f?pé focndifsima continct 

>.erus, &non concutitur, Óc fi extra admouen- 

tur

' Animadúerfiórics. 

tur grauiter irritatur, eft-propc dúo vafaveficam 

óc inteftina rcrura fjetidarurh conccptacula, idc¡s 

fert óc non-óc tolcratpcnnul? crcmat? tantillum 

f?t&rem.Emplaftum quod ad matricem paratur 

cxGalbano óc ambaro Óc rebus aftringentibus 

nullam feruat methodum.fi fretida peft-iai adn» 

ta iuuant.cur roifecs galbanü fi odora oftindunt 

cur raifees raofehon & ambarum,emplaftrurn q 

ma-rís prodefli poteft concinnari debet ex rebus 

fcirích abfumcntibus , facit cmplaftrum concim 

tum ex follis vkicis,fucco rut?.fcillafcifla,óc oxi 

melle parata, lumbisapponaturemplaftrumcX 

limatura plumbi Se ccrufla viticc. 

Aliquando fit aborfus ex multo fanguineh* 

tum ftrangulate quare conuenk aliquando fan- 

«niinem in grauidis mktere prccaucndi aboríUcaufa,nec 

valet ratio Antoraj ab alternan id nfi 

-rantis.qui dick cú autore Hippo.Iib.de genitura, 

cenitura in vtero cxiftens paularon trahit, pro* 

ut vires,ócprimum módica fpiratio fk,óc faflgj» 

modicus á marre proccdit,h?c Hippo. ex quibus 

elickur dicit.Antonius.fcetum non potle no»*» 

contrahere á fanguine, quia foctus non plus W 

eraras trahit, quám ijs qui ad luí nutrimcium - 

mtm fed cfto verÜ fit quod in dklo libro &P* 

tur, quis poteft abnucrc, quód fi multus ftagj 

«ft in vniucrfi corporis veras, quód con:lbU '' , 

ille fe de onerarc.óc illaraabundantiam ad fjg^ 


Animáduerfiones. 105 

vteri mittefe,vtfacmnt quando non eft fcetatio, 

nionftratq- experientia, multasqu?fcctutn non 

detmebant, fanguine mifl"opr?cauifliaborfum. 

Cetcrum quod ad venas vteri óc non ad vterum 

mittatur fan-juismenftruus dixi in Enchindio. 

Mcnfcs qui computanturad fcetationcm efle 

lunares dixi Arte cura.óc lib.Annota.quídam ta 

men medicus fuá fus ijs que dicit Fuchfros óc Va 

lcriolla,ad me Epiftolam roilit qua pctcbat,vt ex 

ponerán autoritaicm Hippoc. qui 6. Epid.Sea» 

7.ait dolores per circuiros fiunt.qui autem 111 fep 

tuaginta raouctur,is triplícalo numero perfiatur 

ex qua autoritatc colligkur, quemlibci roenfem. 

confiare ex tnginta dicbus expofui iam hanc au. 

tontatc fed Arte cur.prctcr id quod ibi fcripfi,vi 

detur nunc diccndum quod textus eft depraua*tus,óc 

legendum efle fexaginta óc nó feptuaginta,nam 

óc fi defintduo dics óc dimidium ad pere 

ficiendum ícptimcftrcm partum, non fccit horarum 

mentioncm quia alibi hoc fignificaucrat, Óc 

alienumcrat in fcntcntia qu?erat vclutíaphorif 

nius minutias horarum , que tertic partí boium 

iricnfrora conuemebat expenderé,vt dkmras an 

"us habet tot dies.óc horarum que ¡upa funt nó 

"icminimus.fcd q> volucrit Hip. rocíes cfli luna 

•"cscolligiturcx ijs qu? dick lib.de fcptnneftri 

partu.vbi ait3ef'c quinq; nicfiumdies centran óc 

«juadraginta feptem óc dinridium, qua computa- 

O tionc


fione fihguli mcnfes habent vigrotinoucm dicl 

óc dimidium. 

Tempore quo fitraenfium purgatio,friaioncj 

fortes cruribus nó funt adhibcnd?,quia quodam 

modo deriuant ab vtero, quo fit vt purgatio minúatur,quo 

de nomine et féaio ven? maleob DO 

eftadhibenda,colliguntur h?c ex ijs qu? de nicii 

ftrua purgatione dicit Paulus. C?teruin fi multa 

cll plcnitudo «d mcnfes ciendos venam brachi) 

fcindcndá dicit Actius,quód decrctis Galcni non 

confenfit, vnú tamen pr?ocuhs habeat medie' cp 

fi eft magna plcnitudo,óc vena cruris íecat,quoa 

aftatim debet mittere fanguincm. 

Varié videtur fentire Gale.de ven? feaione 

qu? fieri debet in vteri inflammaiionc de qua re 

multa Arte cura.óc libro Annotationum, 

Cum dolor arricularis accidit fibri correpto, 

nó debet laborare medie» in rcpellcdo humores 

qui ad artículos fluunt in vtilitaté?grotantis facit 

natura,qra ex intimis humores qui febré faciunt 

mitk ad externas partes,colligútur h?c ex ijs q"S 

dick Gal.< .jneth.Óc a.li.de natura humana cótra 

cp decretú plcriq; medici faciút qui magna adhi* 

bent curara in curando dolorem arnculari., 

Febris continens fiuc fit qu? eft á fanguinis fe* 

uore,(iuc qu? á fanguine pútrido proficifckura» 

pofctt fanguinis mifsionem de ijs intellexit a • 

tú dixit íaluêrriurá efle non in conúnétibus ni© 

Animáduerfiones iofi 

do qu? funt ex fangnine, fedé Se in alijs cótinctí. 

b 9 quas purrid 9 cxcitat humor íanguinc cfli mittcndúdccontincntc 

pútrida eft intclligcda illa re 

folutioqua vtktirGal.i I.meth.quódin febre có 

fideratur febris óc putredo obftruaio prohibirá 

tranfpkatio,ná fine pútrida tranfpiratione poteft 

putreficri bilis óc pituita, óc febris excitan fi humores 

nó gubernátur á natura.quantúcunq; eufi 

liletur poterút putrcdinc contrahere fiuc fit fanguis 

fiuc ali) humores, fcdvolcbat dktolocoGa 

len'.quüd febris cóuncns nó fit nifi magnacopia 

fanguinis fuern in venis fanguifq; raultus obftru 

ílioné óc cuétilationis prohibitioné putrcdinc- có 

trahk.Tandé fere omina qu? vndecimo libro de 

tnethodo dicúmr iinclligcda vcniúr, de cótinente 

putrida.Quód dkiiGalc.cp ad defeílú anirai roic 

tatur fanguis in fcbrib'córinctibus durú eft pro 

feao nifi illud lie intciligas , quód funda-tur, languisaííatun 

¿> mu Ltitudmis ratione , mfuopiofa 

languinisrolisio,defictu arañil raipcdi.nur.Nri li 

«efeaus animí debet cfli fanguinis nimédt raen 

fura nroki media libra íVigiiiras cxiraaaomnino 

"Jclinqunt.alij óc ícx hbns fanguinis fufis animo 

non dcficmntfed alio vidcntur tendere dida Ga 

lc ni,qu? ego vfui praaico nó fuaderé adaptare. 

. Fcbri s ardens ex biliofo humore pronata potlu 

* peut bilis vacuationé q; fanguinis mifsionc 

? « apud Galenú legitur efli raagnü auxihúfc- 

O % bris


bris ardentis fanguinis mifsionem.defebre cótinenti 

ínttlligit, quám febrem ardcntcríi folet v'o 

Care.In febre ardente ex bile fepé conuenit purgare 

ínter initia,nam humor hic fi multum ardet 

facilé turgcr,non eft pro craítinanduro inapplicá 

dis epithematibus frigidis in febre ardente, nam 

vt dicit Galenus i. de differentijs febrium ex ncgkau 

applkandi frígida facilé febre ardente laborantes 

in febrem heaicain incidunt,non repu 

jrnat diais Galeni imo eras decrctis concinnit, 

quód fiantfebres ardentcs ex bilis multo ardorc, 

quo tempore alterantia funtqu? mcdellam pr?flant, 

in ijs febribus óc in ardenribus ex bile pútrida 

inter initia funtapplicanda cpithe'mata p*ftori 

óc pr?cordijs iuxta pr?cordia humores has 

febres produecntes folent afsidere autore Galeno.Non 

debent vero epithemata cfli aftnngcn 

ria.ne impingara humores óceius tranfpirationcm 

prohibeant ad quod fi attendis óc multum 

intngidantiafunt prohibenda,pr?fertim fi hunio 

fumbilioforum multa eft copia, timorc quidem 

nc vehemenrifsimus ardor caloran natiuum f«" 

peret vndc brcuis mors acifcatur.vcl pr?cauendi 

febrem hcaicam hec frígida applicantur, quarn 

non vt fubftantiam humoris vellimus dcbcllarc 

nam h?c difcufsioncm expofek, vel ex in rrimis 

ad externa auocationem, cui rei intendens racen 

cus feruarc poteft illud Aelij profundere pe" 11 * 

- , - - — oleo 

AnimadiicrTioiii?. 1er 

oleo vel aqua cui nitrum fueritinieaum , poteft 

etiam perfundere pr?cordia óc fcapullas,fccunffima 

eft perfufio qu?fit oleo de chamem.clo.cuius 

pr?ftantiam laudat Galc. cap.de charaamello.cú. 

fie externa liniuntur fi hunc fincra intcndis ore 

exhibenda funt qu? humores ad externapromo 

ucanr, tenues funt hi humores qui lcui auxilio 

promouentur, nam vel potus aqu? fngid? illos 

irrorans óc humeaans faciens illos magis fluidos 

óc natiuum caloran expergefacicns íoletfudc*. 

rcm promouere. 

Qu? diximus de febre ardente ad tertianam 

qu? in eodem humore cum illa communicat faciunt,h?c 

fi exquifita cftfeptem vel nouem non 

tranfit accefsiones, vtin coacis pr?diaiónibus di 

xir Hippocra.qu? infrigident óc humcaant fuñe 

adhibcnda, refpkicnáú eft, fi humores ad ventriculum 

aecurrút velad inteftina, fi ad ventriculü, 

óc facilé vomit ?ger voraitus eft procurandus, te 

pida aqua folet fufficere cum fyrupo violáceo te 

pido vt magis laxet,clyfteres iuuant prcfertim fi 

a d inteftina'fluitat humor , fed licet ven? fraio- 

»'s non meminent, Galenus illam adhibere fi eft 

niulta fanguinis copia ad pr?caucndum fcilicct 

11 c bilis augefcat, ná facilé pinguior pars fanguinis 

vertirur in bilem, patefack etiam venas vene 

kftto, quo fit vt calor genuinús magis cuentilla 

•i pofsit, óc afeititius magis tranfpkari, conuenit 

O 3 etiam

I 

I 


Animáduerfiones 

etiam bilis purgatio pr?fcrtim fignis coaionis a* 

parcntibus, fed aliquí do tam aeris eft humor tec 

tianamfaciens,quód videturturgcre.quód inter 

initia conuenit medicamentum purgatorium ex 

liibcre.oleo cui mida fit aqua corpus perfundere 

jubet.Galenura.nitrum vituperar qua in re videtur 

aduerfari decreto Aetij qui oleum cui nitrum 

fuerit inieaum corpus ardente febre laborarais 

iubet perfundere vt fupra iam annotauiraus, fed 

«xcufari poteft Aetius, applicuk illud humores 

trahendi nomine óc fudoris excitádi caufa Gal.vi 

luperat eos qui balnea fulphurea óc nitrofa tan- 

Íj*proprium febris tertian? rcracdiumÉimpcrat>ant, 

confideratione vero dignum eft, quód Galenus 

leftes gallorumtcrtiana aftiais laudat, & 

-porcorum cerebrum, pr?ftaret quidem laudar* 

totam carncm gallorum iuuenum quorum il' e 

inentioné debuit faceré, quám porcorum Se fu« 

cerebrum,tcftes quidem gallorum fenum qui g a 

linas fubigunt non credo non illum laudafli ce- 

•rebrum porro ventriculum laxat,óc naufearo vt 

ipfe dixit facit, atq», cum aliorum cibariorum en 

copia, non videtur cur carncm hqucfaaam p° r * 

ccllorura laudaflet.fed efui huius carnis illi eran* 

afluetijporciq; debebant efli ex fylueftribu s > 

quorum caro eft leuior quam qu? eft ex dottid" 

cis vtcunq; fit pulli óc gallin? óc caro mutotú ¡ 

apud nos funt falubriorcs. ¡ 

Ar»mnnfliu:rWrie?; ' TO

•rnrrn-roiieriione 

Febris quanana non femper medicamenta ve 

hementer calida exoptat, nam ea que ex aduflio 

ne humorum eft procrcata frigidis cibis, frigidis 

medicamétis delinitur .Verum eft tamen, quód 

humor eft aduftione genkus qui quarraná facit 

ad naturam humoris melancholici accedit, depo 

fuitq; iam feruorem , vel multam cius partcm, 

alias potiús faccrct febrera per tertios dics inuadentem 

quam quartanam, qua quidem ratione 

Galenus nó fecit huius quartan? fpecialein men 

tioné.fáturus fi intelligeret, multum in modum 

a curatione alterius quartan? cuariari. Quartana 

inter exordialcuiter eft traa.roda, humores tam 

duri ót rcfraaarij qualesfuntin principio, medí 

camenris forriter purgantibusin principio non 

aufeultant, fed licet non exhibeantur qu? vacua 

re proprium humorcra intendat, vtilia funt medicamenta 

mitiaqu? vcntriculum expurgent,& 

appetcntiáqu? lánguida excitcnt: A frigidis óc 

ficcis efli abftinendum in quartana dicit Galcti*, 

qui poftea ficcifsimis vtitur coniunaum efli legendum 

dicitStephanus Athenicnfis, fed magis 

mihi quadratquod dickCornarius dolobellisin 

Paulum.quód textus eft deprauatus, licet theria 

ca antiquorum íufté intcrdiccbanmin quartana, 

noftra tamen theriaca qu? non tam validas habet 

vires.non eft fie formidanda,in progreftu qunrra 

nc, emplaftra calida toti ípine admota mirum in 

moiüta 

~~ AnímadiierTíoií-s/ rrnjr 

modum ifiuare,vidi,tellunt vel lcniunt rigores, 

humorefq; difcutiunt.emplaftrum quo vtor con 

fíat ex bdcllio óc mirrha ct fucco rut? ór nipere, 

quód etiam Óc carpís admoi*endum prodeíl- 

Febris pcftilens dúplex eft,vna humornlis.qi'e 

pefsimam putredincra habetin humoribus . alia 

heaica caro cordis putrcfit.vri-aq; c\ir*k medirá 

menta quefortkcrputre'tiniobkicléturfi eft pie 

nitudo eft vena fecanda,finaron humores mittit 

ad vcntriculum, vomitus iuuat, iuiiat alicrann-lo 

medicamentum purgarium exhiberc,licetFuchfius 

Se alij id non probcnt.frmimé tamen eft con 

fiderandum.quód non vnn fimplici modo febres 

pcftilentcs inuadunt, qu?dam inuaduntviros no 

tius q; focminas,quedam potiús traeros quá aclul 

tos, óc více vería, fie onedara afficiút vnas partes 

poius quam alias , eft febris pcftilens que íllico 

inuadit cerebro , vndé fácil? phrenitisexcitatur, 

«íl febris que illico inuadit ventricuhim, Óchuic 

coniunaa vifeera vndc dolores , anxictatcs funt 

m ventre, funt febres cuius motus eft ad inteftitia,cftf"bris 

qu? ad fudorem properat, vt vifum 

roit in fudore britannico, cum porro rot lint febris 

pcftilcntis inuafioncs.non poteft vna curádi 

-dlnberi caufa.monftratq; expcriétia,in vno genere 

febris peailcntisegros mar-nopere fangui 

"c mi fio iuuari , óc incalió peftilentium genere 

q«otquot fanguinis mifsionc vtuntur grauiter 

ledi,


1?dí,id debet confiderarc medicus prudens,e*" af 

feau f?pé didicit óc rautat votum,quare qui per 

aliquod tépus curationi peftilcti? qu? vagatur in 

ter fucrit.mclius poterit iuuare quá is cui conftitutio 

Se modus febriúinuadendi non fuit expío 

raros ná vtetur fanguinis mifsionc vel purgado 

ne feruata gencrali methodo,fedquia vt dixi ra 

tionc vix inuenkur qua partc humores magis re 

fideant nec abdica putredinis caufa poteft expío 

rari,ex aftiau addifecs multa qu? libri non pote 

nint •'docerc. Aduerfus febres peftilétes multum 

laudaror decoaú Scabiofl? Cardui benediai ox 

alididis limonis integri vt cortex fcilket óc fucc" 

coquátur,faaa de coaione pulueris carnis vipe 

rin? velcolubr? admifto.Plinius dicit zo.lib.cap 

*o. Varroné putare coryandro fubrrito cú aceto 

carne incorrupta feruari ?ftatc, quód fi verú cll 

¡ngeniofum elTct faceré fyrupos de aceto óc coryádro 

ad oppugnandü fcilicct putrcdini,qu? ro 

tius mali eft feminariú.nam fi coryandrú cú aceto 

feruat carne incorrupta in ?ftate vim habebitr* 

pugnandi humorum malign? putredini. 

Ad febrem heaicam nullum rcinediñeft p r ?* 

ftantius quá balneúfrigidúfli enim calidum pr?' 

cedit, non eft eo quod fuá natura iuueí heclit 03, 

fed vi corpus pr?parct ad balneú frigidú,vnga c ' 

ta qu? refumpriua vocant, parú faciunt ad ex" n 

guendú caloré acrem quo heaici funt atTccthf'tf 

*> ^ fíat 

Animaduerfione*. ~ TYo 

(lat fuecus la¿tuc?v?lcucurbke, nec refuraptiua 

vngucntaahmcntum fufficcrcpofliint externa 

admota nó poflút nutriré, quód fi libro dealime 

to Hippo.afcripto lcgiturforinficus alimentúex 

extrema fuperficic proucnit.ijs nó cótradicit, nó 

vult» exterius appofita nutrüt, fed q> alimentú 

qi cll in partibus extcrnis prouenit ad internas, 

ficur cp eft in partib 9 intimis ad extimas, quia eft 

vna confpiratio, cibaria qu? porngútur hcaicis 

nó funt tcnuis fubftanti?, ne facilé á calore vehe 

méri;aflintur,ót febrilis caloris fintabmonia,qua 

propter hcaicis lútea ouorú, Óc iura pingina offendunt,cibaria 

in frigidata óc non aííu calida ijs 

cfli porrigenda colligitur ex bis qu? dicit Gal.7. 

methodi non loquitur de hcaicis, fed ratio qua 

mouctur ijs de quibus loquitur cibaria infligida 

ta cxhiberc óc pro hccücis agit*. caro teflitudinis 

difficile coquitur quá fi coquere poteft febre hcftica 

laborans vtilcm efle nenio inficiabitur,oblu 

ftaturquidctn exurenti heaici calori, óc humiditás 

tenax a calore vrenti in fumú non vertitur, 

diateftudo camera habet ípfa tcftudiue muros co 

•ftibilé óc ex fuccá, qu? diu maaata corruptionc 

potuit acquircrcquarc hác óc ekauaria qu? muí 

l i ex carne caponü óc phafianorú conficiunt non 

-untexhibenda, lac humanum licet ad reficiédas 

vkes afinino laaipr?ftet, nó eft tara accoraodus 

n «aicis ac aíininum, quód magis infrigidat óc 

humcciai 

•:i

"Animáduerfiones. 

humea.it,fi enim lac huraanum traaans de fabe 

Galc.pr?tulitideo fecit, quia alimcntum volebat 

prcílare .pulmonis vlcusuon expofcitcamfrigiditatcm 

quam heaici poftulant, mitto conucnicnriam 

que eft laais humani ad humanum cor 

pus.fcd hccconucnicntianecconfuetudoadcurandos 

morbos prorfus conuincit,aflucti funt bo 

mines hñ'i caprino óc non afiníno,illudq; eft no 

bis fimilius.hoc tamen preferror.lac humanúfan 

guini humano fimilius eft quam pañis Ócquam 

caito rt-m*wni*r-non ideo tamen ad a'endos adultos 

illud difcis cibarijs prcfcrcm 9 , membra vnius 

hominis fimiliora funtmerabris alrerius hominis 

non tamen ideo (audamus hepar humanum ad 

hepar humanum , óc hencm adTicnem, óc fied* 

c?teris, fed de fymparhia qu? membrorum animanrium 

cum partibus humani ponunt aliqu' 

autores diximus alibi. 

Medicus debet habcrc autoriratem in ?grum. 

debetq; fe habere vt pcdagoftis in difcipuluiB> b 

enim ?ger non parct.fruftra eft medici opera, & 

diligentia.proptcr quod diccbat Hippo. oporiet 

autem non folum medicum faceré qu? oporietfedegrum,óc 

exteriora ijs alludebarconfiíctudo 

yeterum imperatorüm, qui vt legitur in epift 0 "' 

lis Cafsiodori 6.lib.hanc formam tradebantconftkucndi 

Archiatrum diecbatur Archiatro ira' u 

g- 

Jim má.Atwrju>ruA, 

qt luiiic bíila!,o,h¡dth>4JluuAm inortM(ru¡i} 

-m- ttt Hm no?-ratioatc itiunut,-/zt/ atan.-* 

t m ruatrum- jcntwc d&fidorUimr^ 7ruuni*m.- 

oh. 

•Jíamum m& 

¿ilá 

reuuotfwi JMVL 

tVt in ¿orum (/tibteüern» 

arahn* jt 

Cwr* 

umm do fohim* 

n oficina •J^ÍJSAJM \Jivwi 

•*• j h 

t^ytrmo. 

\ 

I

t v r i j. 

di 

2 

%

I •

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?