Isidore de Séville (saint ; 0560?-0636). Sancti Isidori, hispalensis ...

Isidore de Séville (saint ; 0560?-0636). Sancti Isidori, hispalensis episcopi, Opera omnia, Romae anno Domini 1797 excusa, recensente Faustino Arevalo, qui Isidoriana praemisit ; 

variorum praefationes, notas, collationes, qua antea editas, qua tunc primum edendas.... 1850. 

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la 

BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 : 

*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source. 

*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits 

élaborés ou de fourniture de service. 

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence 

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques. 

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit : 

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans 

l'autorisation préalable du titulaire des droits. 

*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque 

municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation. 

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle. 

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur 

de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays. 

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non 

respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978. 

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGLE 

CURSUS COMPLETUS 

SIVE 

BIBLIOTHECA ONIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 

OMNIVm SS. PATRBM, DOGTORUM SCRIPTOREMQVE ECCLESASTICOBUI 

QUl 

AB ÊVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA 

FZORUERUNT; 

REGUSIO CHRONOLOGICA 

OMNIUMQUJE EXSTITERE MONUMENTORUMCATHOLICE TRADITIONISPER DUODECIMPRIORA , 

ECCLESLE S.ECULA, 

JUXTAEDITIONES ACCURATISSIMAS , INTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRITTIS COLI.ATAS, 

PERQUAMDILIGENTER CASTIGATA ; 

BISSERTATIONIMIS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER 1LLUSJJLA.TA , 

OMNIBUS OPERIBUS TOSTAMPLISSIMAS EDITIONES QUyETRIBUSNOVISSIMIS S.ECULISDtpSffrUHABSOLUTAS 

DETECTIS, AUCTA; 

INDICIBUS PARTICULARIBUS 

^C^' 

ANALVTICIS, SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES AMCyJUS MOMENTI 

SUBSEQUENTIGUS, DONATA; ' 

CANTIILIS INTRAIPSUMTEXTUHItlTEDISPOSITIS, NECNON ETTITULISINGULARUM 

|**j 

PAGINAnVljtMARCINEM SUPF.RIOREM 

DISTINGUENTIBUS SUBIECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNAW&; 

OFERIBUS CUMDUBIISTUMAPOCRVPIIIS, ALIQUAVEROAUCTORITATE INORDINEAD 

ECCLESIASTICAM 

TH^lH|OÊJ> 

POLLENTIBUS, AMPLIFICATA; ^««iîss*? 

DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTEROSCILICETRERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID 

UNUSQUISQUE PATRUMINQUODLIBET TIIEMASCRIPSERIT UNOINTUITUCONSPICIATUR ; ALTERO 

SCRIPTURÊSACRJE, EXQUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUMQUINAMPATRES 

ET INQUIBUSOPERUMSUORUMLOCI SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM 

SCRIPTURiE TEXTUSCOMMENTATI SINT. 

pDirio ACCURATISSIMA , C^STERISQUE OMNIBUS FACILEANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITAS 

CIIAlrr.-F. QUALITAS, INTECRITAS TEXTUS,PERFECTIOCORRECTIONIS, OPERUMRGCUSORUM TUMVARIETAS 

TI!MNUMERUS , FORMAVOLUMINUM PERQUAMCOMMODA SIBIQUE INTOT OPERISDECURSU CONSTANTER 

SIMILIS, ' PRETHEXIGUITAS, FR.ESERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA ETCHRONOLOGICA, 

SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC II.I.IC 

PRIMUMAUTEMIN 

SPARSORUM^ 

NOSTRAEIBLIOTHECA, F.XOPERIBUS ADOMNF.S jETATES, 

LOCOS,LINGUAS FORMASQUE 

.S~~~^. 

PF.nTINENTIDUS, f.OADUNATORUM. fyps\ 

SERIES SECUNDA, */

SANCTI 

ISIDORI 

HISPALENSIS EPISCOPI 

OPERA OMNIA 

ROMJ3ANNODOMINIMDCCXCVII 

EXCUSA 

RECENSENTE FAUSTINO AREVALO, 

QUl 

WIDORIANAPRiEMISIT;VARIORUMPR/EFATI0NE8,NOTAS,COLLATIONES, QUAANTEAEDITA8, 

QUATUNCPRIMUMEDENDAS,COLLEGIT;VETERESEDITIONES 

ET tODICESMSS.ROMANOSCONTULIT, 

I 

MOVANUNCET AGCURATIORI EDITIONEDONATA PRETIOSISSIMISQUE MONUMENTIS AUCTA 

ACCURANTE J.-P. MIGNE, 

BIB&IOTHEC*! CLERI DNIVERSiE, 

SIVE 

CURSUUMCOMPLETORUM1N SI5GUL0SSCIENTLEBCCLESIASTICfiRAMOSEDITOBE. 

TOMUS QUINTUS. 

VBNEUNTQUATUORVOLUMINA28 FRANCISGALLICIS. 

PARISIIS, VENlT APUD EDITOREM, 

W VIA DICTAVAMBOISE, PftOPE PORTAMVULGODENFER NOMINATAM, 

SEUPETiT-MQNTROUGE. 

1850 

'*

ELENCHUS OPERUM 

QUJE IN QUINTO B. ISIDORI OPERUM TOMO CONTfNENTUR. 

Differenliarum libri duo. Col. 9 

De orta et obitu Patrum. 429 

Procemia in libros reteris ac novi Teslamenli. 155 

Liber numerorum in sanjctis Scripturis occurrentiam. ' 179* 

De veteri et novo Testamento qaastiones. 201 

Qassliones in vetus Teslamentum. 207 

Ex tyi-isMIGNI,»u Petit-Monlro»gt.

DIFFERENTIARUM., 

SANCTI ISIDORI 

HISPALENSISEPISCOPI 

SIYB 

DE PROPRIETATE SERMONUM, 

LIBRI DUO. 

ISIDORUSLECTORISALUTEM. 

] Pleriqueveterumtermonumdifferentiasdistinguerestuduerunt, subtiliusinter verbael verba aliquittindagmtes. 

Poeta autem gentilet[Al. Gentilium]necettitatemetrieaconfuderunt termonumproprielatet [Al. proprietatem].Sicqueex 

his contuetudoobtinuitpleraqueab auctoribus[AI. auctoritatibut]indifferenteraccipi, qunt 

quidemquamvit similiavideantur, quadam tamen propria inter se origine distinguuntur. De hit apud Latintt 

Catoprimut scripsit, ad cujut exemplum,ipte paucissimat partim edidi, partim ex auctorumlibris deprompti, 

tibique,leetor, pro delectatione[tegentium] subnotovi. 

LIBER PRIMUS. 

2 Oe HtteraA. 

1. Inter Aptumet utile. Aptiim ad tempus, utile 

•d perpetuum., 

2. Inter Amicumet socium.Anrtcusconstat affectu, 

socius re, quia consortio constat. 

3. Inler Arrogantemet abrogantem.Arrogans superbue, 

abrogans liumilis. Arrogans assumit sibi 

fduciam, abrogans demit, id est, negans. 

4. Inter Avarumet cupidum. Avarus est qui suo 

[Al. sua] non utilur, cupidus qui aliena desiderat. 

DEDIFFERENTIISVERBORUM. 

5. Inter Amoremet cnpidinem. Aliud ett, inquit 

'DIFFERENTIARUU.—De librisDifferentiarumverborum 

et rerum fusedisputatumfuit in Isidorianis, cap. 

S6.Cumduosintexemplalibridedifferentiisverborum, 

aliud ordine alphabetico, quod Grialius primo loco 

cumnolisP.Panlini posuit.aliud sineeoordine.quod 

idemGrialiusex EdilioneBignxana snmpsit, primuni 

exemplum a A Cato, Phitippe , amor longe, aliudque cupido. Accestit 

illico aller ubi alter recestit: aller bonus,altermalut. 

Alii verius amorern et bonum dixerunt et 

malum, cupidinem semper malum. Amoris [Al., Jam 

IiorumJquadriparlita differenliaest. Est ehim justus 

amor, pius, crudelis, obscenus. Justus amor est 

uxorum, pius filiorum, crudelis conlra naiuram, ut 

Pasipbae, obscenus mereiricum. 

6. Inter Auspiciaet auyuria. Auspicia sunt quee 

inchoantur el ultro veniunt, auguria qtue consuluntur 

et consequunlur. 

lbid. Vat. et ulile quid interest? Et ila in singiilis 

differentiis addil quid interett. AREV. 

R 

nobis tanquam genuinum profertur, 

alterum ad Appendices tanquam dubium rejicietur. 

Pantini notas ac varias lectiones saepe obscure 

collocatas in melioremordinem, ut potui, redegi. 

Barihius,lib. xxxix Adversar., cap. 6, pratationeni 

ex quodam suo ms. Codice protulit cum nonnulla 

acriptur» discrepanlia, ut Poelmnecettitateconfuderunt... 

tibique leeluro. Aliasconjecturas addit, quse 

infra suislocis indicabuntur. ln ms. Codice Vaticano 

3321, quem identidem allegabo, hae sunl variae 

lecliones: Plerumqueveteret...originedittinguantur... 

ipte paucittima... deprompsi, el pro delectationelegentiunitubnotavi.ABEV. 

PRJGF.—Servius, adill.iMn.: Nemorainterfrondea. 

1. C. Fromo : Aptum loeo venit,et tempori; utile 

utut (ecit. 

3. Abrogans pro humili fortasse 

" apud alioi non 

reperilur, sed non invenustumest, ait Barlhius; pleraque 

enim Latina, quaead in adjectione, ea ab in 

delractione admitlere, observari potest. AREV. 

i. Elymolog. lib. x, Littera A et C. 

lbid. Val. omillit desidtrat. AREV. 

5. Vid. Non. in voceCupido. 

Jbid. Vat. omittit ubi post iltico alter. Idem Mi., 

amor ex uxoribut. Elegantissimaesse verba Catonis , 

ait Barthius; nam ubi cupido inlrat, exit arnor lionestus 

et Socraticus. Legit vero Philippi, et suipicatur, 

denotari aliquamCalonisinvectivamin Philippum, 

seu Philippicam.In CodiceBarthii erat obcenut 

in aHernum;el quamvis Bartaius corrigebat obscenut 

merelricum,tamen dubilabat an legi posset obicenut 

in tenerum,quasi sermo sit de venere aversa , nt jn 

differentiaimpuri etimpudiei. Meliusesset Pasiphats. 

AREV. 

6. Malim: Quasinchoantiquid utlro ven. 

Ibid. Contolanlur.A\.consutantur.Al. contultantur. 

' Oumesnotajquarqmauctornominatusnonest, PANTINI 

sunt, cui etiamtribuend»varlanteslectionesqna?iu texVJ 

Uiteruucinosleguniur.EDIT. 

PATROI..LXXXIII. I

14 S, ISIOOai.BlSfiALEN&lS.EWSCOPl 

7. Inter Argumentumet argnmentafjonwr Acgur i 

iiientum est quod in principii»lil^lfc«wtij*a)«tMh 

pandil, argumentalio est quse in disputatione iidem 

assertionibus [Al., assertionemque] facil. 

3 8. Inter4r(Mt»efcarri/»i»rii)r.ArsostiTatarainijei 

ralis, ariificium vtgripgestunjinwmftiu*[A/^ges*! e|t 

manib.J consBjfl. 

9. Inter Absconditumet abtcontum. Absconsumest 

cujuslibet arte celatum, absconditumvero naturaliter 

abdiium^Cbnflilum eS| aiijcn,npM,«onaim.IMffl 

et consueredichur, quando rtjpta \M\, eTirpta]atque 

aperta quxquetexuntur [Al., trahunlur]. Fforroôcr 

cultum [Al., occultatum]ab occulendo, id est, claudendo, 

dictum. Arcanum vero ab arca vel ab-arcendo, 

eo quod ab eo omnes arceantur, id esl, prohibeantur. 

Inde el arces dicuntur, a quibus areeaw ] 

tur hostes. lnde et arca, eo quod arceat furem. 

Inde et arcus, eo quod arceat adversarium: 

10. Inler Anteet antea. Ante ioeunx significat u 

personam, antea tantum A qjia.difficuJtale.,Ilein alfus puteus, murus excelsus. 

Sumt-viafcfisiaelcelso, ima in alto. 

13. Inler Adnisum, innixum , subnixum et 

obnixum. Adnisum, conaniem [AL, conari] ad aliquhr* 

imiimnrrmiirtemermin a4io/rtff[A(.,inniti ad], 

ut stqiiis b&cutoinrtSaturâueoûmnae. Subnixum 

vertr hfstrtrcRiUf altquo cnnsiHo, SUtsuffultum ex 

omni parte, obnixum autem obstinatum, vel perseveranlem 

[Al., perseverans]. 

10. l'ntkriAlieqni,,olfloq/ti}*foqyi.A-fldquihortantls 

et jubentis, obloqui obtreclantis, eloqui oratoris. 

Ijft Inter Amareet Diligere putat differre Cicero, 

sjepfusquesic .utitur , ut dislinguat, atque amare 

potKrtpro ardenter amare, ai diligere pro levius 

amare, sicul in epistolis ad Brutum : Vale , ingfqvit) 

tempus. 

11. Inter accubuit et recubuit,, hsec differeutia 

est: accubuitin triclinio conviva„ recubuil in cubir 

culo dominus, decuhuil languidus. Accubare eniin 

est corpore toto, accumbere cubito. 

12. Inter absceditct ditcedit. Abscedilquoda parte 

qualibet se subtrahit, quod vero a medio dividitur, 

discedit. 

13. Inter Adulteriumet (ornicationem. Quod adulterium 

est alienam uxorem appelere, fornicatiovero 

non est adulteraUomatrimonii fcederis, sedcum aliiB 

solutis meschari. ( 

1-4.Inter Altumet exeeltum, sublime et atduum. 

Altunt e* superiori parte et inferiori est, escelBum 

«K Biiperiori lanlum; sublime excelsunr est cuui 

srtiqua dignitale; archram, exceteum e&t4 cumsrfi- 

et nos ama ; vel , si id majus [Al., minus] 

est, dilige [Al., diliges]. Et rursus : Sic igitur 

faeies; meaul amabis, aut quo contenlustum, diliges. 

Item ad Dolabellam.: Quis erat qui putareb ad 

eum amorem.quemerga le, habebam,passe.aliquidaccedere? 

T.antum.accessit,ut mihlnuncdeniqtu. amme 

videar, antea dilexisse, Alii diterunt. amare. nobis 

naiuraliter insiium, diligerev.ero eleclione. 

18. Inter Abjicere et projiwra.distat., QuoJ. eniu 

in despectione esl , et neglectum, abjicitnr, quod 

vero foris est peuitus a salute, et a beatitudine aiienum, 

hfleptiojicitur. Projicere autem diclum, quasi 

porro abjicere. 

19. fnler Arguere et coarguere. Coarguere est 

coercere et compescere, argnere modo accusare, 

„ modo aliquid-ostendore,et-5 patefacere est. Trvgilius 

(Êneid. iv) : Degeneresanimos timorarguih. Umfe 

etiarpumenta dicuntur qnmcausafrioatendtmt. 

20. lnter AdUdm eVelidm. Adlldilttr quis proxfme, 

eliditutionge. 

7. Vat. pandit : argumentatio, quas cmlra-adversariumcoUuctaiitem. 

m quo characlere. seraigolbicodesciihuniur regulae 

viceâncellenaiper Juanneu*XX^.hiipraeautiuniur 

vexiiculi: 

S»nus«oenbu.umy sedImus v»d*cabatum-, 

Accumlieosdormiv,diisuinbeitfercula.suiuit; 

Concumbil,vjolat;,.procumbUniuunea adbrat; 

Oecumbil,morilur;viciussuccuiubereferiur; 

Quicubat,lllejicet, vigilexcubat,incubatale».AnfeV. 

45. Etymolog. lib. v*,cap; 26.. 

Ibid. Vai. eonantenvaUquidi... eieolrnmtiti AAEV; 

16. Ex,AgrauiDv 

IbicLVulpiu«i,ad381,.obsenrat 

aUaquialiqMaodo.usurparipro consolamASEV^ 

i/. Yid. Non,., dioUamar*et 

— 

diligerei. 

Ad Dtluh B.. 

Jbid. Suniba>Cicuran» werbanndjeatiBftrUiiu»., « 

C lib. ix. Famil. epist. 14s el MiU diiigew e#i*gi9 

aware non uno locoSuetoniovalerft.AaBvt. 

l&. Macrob.,lib. Salur. vi, cap^4i 

W. Ei A^mMio, in quo male uro eempwere est 

eampemare^desuntqueiuav.modd'accu*m%tuodoati* 

quid, sicut in Parisiensi Editione. 

—Qauseun.CansatncausaseMin Agr«W 

lbid* Va>t»causaiiouendlunhAIREV. 

20. Ms. \m.,quhque proxime. Et infra ;• fttmcfrs 

eumspicit(forle circumspiciens)quter.itcernere.Nam, 

etc. AREV.

ts DIPFEHENTBLIHJMm. i. 

21. rnter Aipkere et rttpieere, etc. Aspielmus 

ante iios , respicimus retro ; suspieimus sursum, 

eWpieimus deorenm , inspielmus inrrorsw», 

prospieimus [ Ai., perspicimits ] tenge, conspieimus 

eireumqunqu*. Item aspielmus prxsenlia, 

resprcnras pranenta, prospicimus futura. Qiiiatrtem 

in dexteram Isevamquese convertit, liaec aspectat, 

uo» aspieit. Notandum sane, quod si et desplcie«* 

dixerinnjs, nennunquam diligenter i«quirere 

signiflcamus. Iiem circuminspicere [ F., circumspieere}, 

qtwe nee eernere possis[At., quserit 

• eerner]. Namclrcumins|iicere [ F., crrcumspicere] 

est quaercre. 

*2. Inier Aitendere et intendcre. Altendere aspieere 

est, intendere vero criminari, aul ad oedem, 

aut ad injuriam. Perraro [ Al. , proraro ] tamen 

in bono est. 

23. Inter Audireel exmdire : quod tam boni quam 

Mali midiunlur, «xaudiunuir tanlum boni. 

24. Inter Adolescereet inolescere. Adolescere 

augmeJitiest»inolescereconsuescere. 

25. Inter Annuntiatur, nttniialur [Al., enunliatur 

], el denuntiatur [A/.,denuntiaiur ct renuntialur]. 

Annunliaiur de futuro, nuntiatur [ A/., enumialur ] 

de longinquo; denuntiatur de [ AL, in [ pisesenli, 

renuntiatur de excusando et repudiando. 

6 26. Inler Advocalur,invocaturet evocatur. Advocalur 

daturus patrocinium, invocatur prxslilurus 

auxilium, evocalur pracbiturus[Al., praestilurus]ob- 

.sequium. 

27. Inter Abducitur, perducitur et deducitur. 

Abducitur quis ad rem inlioneslam , perducitur ad 

studia [ Al., sludium ] deduciiur ad honorem. 

28. Inter Adficimur et afficimur. Adfieimur[ At., 

afOcimur] honore , afficimur[AL, Adflcimur] injuria. 

21. Ex Agraetio,in quo male est aspieimutturtum, 

qui h' iwtur*, 

eandidum studio sive cura; Albos ergocapUlo»,ce- 

ram candidam dicimus. Item candidum est tyuadam 

nitenti [ AL, ame ] luce perfuAum, albumvero 

quod anroraeconstat esse vicinum. 

7 36. Inter Albentemel albeteentem. Albentem 

diciniiiseum quijain albatus [Al., aibus ], albescen- 

Lomeum qui incipit. 

37. Inter Animum et «nimrtmhoc interest, quod 

animus consilii esi, anima vitae.lsta semper eadeir. 

est, ille pro afleoiu mutaitir. Item menlem antiqui 

ab animo separaverunt: mentem, ut sciat, aiiinwm 

vero, ut velit, aut possit discere. Praiierea nen- 

Q nunquam, et animus pro virihus poniiur. 

38. Inter Alvumttventrem, et uterum. Arvus Inlerius 

receptaculum cibi est, quo sordes defluunt, ut 

Sallustius, Simulans sibi alvum purgari. Venter ekt 

aspectus ipsius partis extrinsecus, ut Juvenalis : 

Montaniquoque venteradeit. Uterus autem proprie 

Ibiil. Ms. vat. ttd ditcernendo. AREV. 

32. Vidciur diOereniiameoflcinnasse ex plurtbas 

verbis Scrvii , ad ill. vi JEn., Ostia jamque domut 

painere. Habes b*c eliain |i|i. Etymotog. y, cap, 7. 

Ibid. Val., osiia quibusexclud^lur, ARIJV. 

f5. Vano, iv de |Liiig.Lai. 

i. Ex Serv., ad ill. vmMn. Tum manusAusaniaj. 

Ipse Eiymolog. lib. x, liitera A. 

35. Ex C. Front. et ip>eEiyiuolog.libr x UueraC. 

— hem... Ex Serv.,ad ill. ni Georg.; Co/i?rdeterrimusalbis. 

Ex i|uo pro aurora leg. pallori. 

24. Ex Agraiio; Vid. eiiam Nn. in dict. Adelere. 

—Forte legi possit ex Serv.,ad illud vi Mn., Modis 

inolesceremiris, CONCRESCERE. Propius tamen vero 

existiino, ut ex Agraeiio legamus inolescerecoaug memi, addamusque tertium membruin : exolescere 

evunescendi. 

25. Ex Agraetio. 

lbid. Val. tn prmsenti. AREV. 

26. Ascon. 1'edian.in Divinationem. 

27. ExAgraetio, in quopro abrtucitur,est adducilur. 

28. Agraet,: ufficimushonore,afficimusinjuria, qui 

binc forte eiiiendaiidus. 

Ibid. Cod.Val. iit honore... in injuria. AREV. 

29. Ex Agrsetio. 

3u. Ex Agrael.Vid. Serv., ad.ill. iu iEn.: ffaram 

unaminveni,etipse Elymolog. !iu. " Ibid. Hispanisadhuc albqaiirorain noial, atque IM 

fere lialis , quoilanimadvurtil Uailbius, ad verba : 

Albumve o quodaurora conttql esseyicinum;el jdurp 

obsei-vaveratadApuleium,qui aurorjpaibumlacertum 

laudal. AREV. 

56. Vat., qui albut esf; q(bescenlemquijam incipit. 

AHEV. 

37. Etymolog. iib. xi, cap. 1. 

— Prwterea... Elymolog.Jib. X,littfif»A: Animocusquodsii 

anintis, et vinbus plenus. 

lbid. Ms.vM,,afffic,iuimnxufutur.loKi^rlimdsta 

tftnper in essenflo;corrigit liartliius, jsta temptr i* 

esteuno. Elegantem voc»thujus diffefeu^je,ptise,rv»T 

tioneni. ABKV. 

x, liltera A. 38. Ex Sery,, 

31. KxAgr.ciio, et Serv., ad ill. i Mn.: Apparenl 

rarinanles. Vid. etiam Fesi., dict. -Apparet. 

— iVonreg... Haecab Agraclioabsunt, cl recte. 

ad III. u ^n, j.fjjeri^^ armato 

mililecomplent.Ipse Etymolog. lih. — 

xi, eanf J. 

Sallustius.Ex Iragîenijsuic^rutB^

15 S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPI 16 

pnegnantis esl. Sed el hoe a poetis metri necessitate. 

variaiur. 

59. Inler Arma et tela. Arma sunt quibus defendimur 

[AL, defendimus], tela quae miltimus [Al., 

emittimus]. Item arma belli sunt, armamenta navium. 

40. mter Alluviumet colluvtum. Alluvium consumptio 

est riparum ex aquis, colluviumauiem congregalio 

sordium, quae(it a iluxione multa. 

41. Inter Aquatum et aquesum. Aquatam polionern 

recte dicimus, aquosum locum qui ex se 

aquam fundit. Ita et meracam potionem, merosum 

aulem vinumappellamus. 

g42. Inter Apricumelopaeum.Apricumconlrarium 

eslopaco, quasi aperlum ccelo, vel soli sine [AL, in] 

liorrore frigoris. Et est apricum, quasi [AL, quia] 

sine flatu et frigore. Hinc et Africam dici quidam 

existimant, quasi Apricam. At conlra opacum cmidensum 

est, et umbrosum , sicut et amoenui». 

Amoenaaulem dicta eo quod ainentur. 

43. Inier Acerbumet acervum.Acervus per duas 

»o scribitur, et significai molem. Acerbusper 6 scriplus 

signiQcatimmaturum. 44. Inter Arboset arbor. Arbor.inlerdum el sine 

fructu, arbos vero nonnisi fructifcra. Simililer silva 

et nemus. Silva interdum est fructuosa, nemus vero 

arbores umbrosaeet iufructuosaeinlelligunlur. 

45. lnter Acerbum et immaturum. Acerbum est 

longe a A tamen cum adjectione, ut puta volucrem equum, volucrem 

ligrideui. Ut est illud Pacuvii : Voiucri 

eurrit axe quadriga. Nam [AL, sed] el sagitlaevoiucres 

dicuntur, quod his pinnae[AL, penna?]couglutinanlur. 

Nam sine adjectione tantum alitem sonat. 

9 48. Inter Anguem, serpentem et draconem.In 

mari angues, in terra serpenles, in templodracuues. 

Ut Virgilius:Tranquillapefalta angues;et paulopost: 

Serpens amplexusuterque. Itein : Delubra ad summa 

draeones. 

49. Inter Aureum et auralum. Aureum auro factuin, 

auralum ex alia materia factum, el mislum 

auro operilur. 

50. Inler Animalia et animuntia. Animalia sunt 

quaehabent animam , animantia lanlum ad animos 

fj pertinent. 

51. Inter Austrumel ottrum. Auslrum ventum 

significat, osirum vero purpuram. 

52. lnter Annuit et abnuit. Annuit consentit, 

abnuit denegat. 

53. lnter JEs et es. Ms metalli materia, es vero 

verbum est. 

51. Inler Animum et animam. Anima sine differentia 

, animus vero varius est ; quod animo sapimus, 

anima qua vivimus. 

55. Inler Ad et at. Ad praepositio est, at vero 

coujunciio. 

maturilate positum, immaturum vero proxi- 56. InterAdjuroelabjuro.Adjurorogo,abjuronego. 

raum maturitati. 

57. Inter Apud et penes.Quodapud le tunc dico, 

46. Inter Avenamet habenam. Avena per v lil- i 

Q cum aliquam partem omnem significo. Nam penes 

leram herba est. Habena per d litieram lorum est. possessionemsignificai, apud autem qtiasi corpus el 

Habenas autem ab habendo dictas putant, quod his librum, non possessio\AL, possessionemj. Dicimus 

equoshabemus,hoc est tenemus, undeet equi habiles; 

autem, apud le habeoargenlummeum, non penesle; 

dicli.J 

quae ergo redduniur, apud te habeo'; quaepossiden- 

47. lnter Avemet votucrem. Aves diciraus quaei 

tur, penes le habeo. 

per aera levibus [AL, leviusj volitant pinnis \AL, , 58. Inler Amburereet comburere,et sepelire.Compeonis], 

volucres autem non solum aves vocamus, , burere est igni dare, amburere ex ulraque adurere; 

sed quadrupedes nimia pernicilate currentes, sedI 

urere est igni adurere penitus , et ad medullam 

39. Etymolog. lib. xvm, cap. 5. Aliuttdiscrimen 

apud Fest. dict. Arnm. 

—Serv., ad ill. ix Ên.: Telorum effunderecmtra 

omnegenus. 

Ibid. Vat. post banc differentiam inserit : Intei 

aquamelundam, etc, ul num. 65. AREV. 

40. Etymolog.lib. xiv, cap. 9. 

lbid. Contumptioest riparum. Eleganler, ait Barthius; 

perduntur cnim ul non videantur ripae. lla 

mori flumina exposuit idem apud Petronium Arbitrum. 

In Vat. Cod., contummalioetl. AREV. 

41. Ex Agrxtio, in quo lamen pro aquatumeslaquaticum. 

— Dicimut. F. Addendumex Agrsetio,qumaquam 

aliunde recepit, aquos. 

42. Al. : Est opacumquati opertumcoilo. 

— Sineflatu. Puto mendiiin subesse, scribendumque 

avtu tfpims, id est, sine frigore, sic et in Serv. 

leg. ad i Fest., dicl. Amrcna.Servius ad illud. \ Mn.,amoina 

piorum,et vi, arnarnavireta. 

i 43. I.x Agraet.; ipse Etymolog. lib. xvn, cap. 6. 

— Molem.Al. mobile.m.Agrseliusinale. 

44. Ex Agrxl., 

ill. v Mn.: Apricis slalio gratissima mergis, 

et vi Ma., ad iII. Territ immittit apricit. Vid. Fest. 

dict. Apricum.Ipse Etyraolog.lib. m, cap. 18. 

—Opaeumeondentum.Sic Fest., dict. Opacum. 

—Amamum.Sic etiam vetus Glossar.Amanuminlerprelatur 

o-uirx.tov TOTTOV. . 

— Ammnaautem. Ipse EtymolOg.lib. xiv, cap. 8. 

et ipse Eiymolog. lib. xvn, cap.6. 

p Ibid. Vat., el [rueiuosoe.AREV. 

46. Ex Agraot.46; ipse Etymolog.lib. xx, rap. 16. 

47. Volucricurril. Al. : Volucriserit exquad. 

I lbid. Cod. vut. omillil, nimia pernicitate... sonal : 

et num. 49 et 50, et ila alios. Barlliius in suo Codice 

legebal : Volucri currit citata quadriga; emendahat, 

rila pro cilufa, ul sit anapaeslus.AREV. 

48. Ex Servio, ad locuin n Mn. citatumad verbum. 

i 50. C. Fronio : Animanlia animus (acit, animalia 

animamhabent. 

- 5'i.Vid. Non. dict. Innuere, elAnnuere. 

— Sic veteres membranaevocum in Terentio expliraiar. 

: Abnuo,nego, subtraho. 

, 54. Non. Marc, dict. Animus,et Anima. 

Ibid. Vat. animaspiritus, quovivimus.AREV. 

55. Etymolog. lib. I, cap. 26. 

57. Vid.Tesi., dict. Apud. 

58. F. Legend.: Uri estpenitusetad medullamignem 

sentire. Nain dictioncs esl igni adurere ex illis super 

rioriini.Sest '9'» dare, sic maleirrepserant.

17 DJFFERENTIARUMLIB. I. 18 

ignem sentire. Sepelire est sepulcro cingere, vel A acgrotatioin corpore, sic xgritudo in animo nomen 

corpus humotegereet ossa.IndeVirgilius(yCneid.x): babet non sejunclum a dolore. Dolorigitur aegritudo, 

Corpushumopaliare tegi: Aut (Êneid.lx): id est, causaefficiensaegritudinemin animo, lanquaiu 

Siquaid fortunavetabit, aegrolalionemin corpore. 

Absentiferat inferias,decorelqueseputcro. 

De littera B. 

10 59. Inler Audacem et temerarium. Audax 

71. Inter Benignilatemelbonitatem. Stoici ita defl- 

non tlmet, temerarius non aeslimalpericulum. niunt 

60. Inler Ad forum ire el in forumire. Ad forum 

[AL, distinguunt]: quodbenigniias sit virtus ad 

benefaciendumexposita,lenis, blauda, dulcisalloquio, 

significaturaliquis locus in quem imus; in foruui, in 

ad omniurabonorum familiaritatcminvitans, bonitas 

ipsum forum. 

autem bene 

61. Inter Afrumet A(ricum,et Africanum. Afrum 

quidem facere et prxslare quod poscitur 

dicimus civem, Africum ventum, Africanum parala est; non tamen novit suavis esse consorlio, el 

nego- sua cunctos invitare dulcedine. 

tiatorem. 

72. Inter Beatum et felicem. Bealus sibi taiilum 

62. Inter Agnoseereet cognoscere.Agnoscimusno- 

est, felix, ct aliis [AL, sequenler et aliis], ut 

tos, cognoscimusignolos. 

est illud Virgilianum 

63. Inter Auferre, adimere et eripere. Auferimus 

rem quam dedimus, adimimus jus, eripimus quod 

ab aliquo [AL, alioj rapimus. 

64. Inter Agerecausamet dicere. Quod agit palronus, 

dicit reus. 

65. Inier Aquamet undam. Unda semper in molu 

est, aqua vero stativa. Porro imbres nubium sunt, 

latices fontium.Namlatex proprie liquor fontis esi; 

et dictus, quod in venis terrae lateat. 

66. lnter Mquora et maria. jEquora, non tantum 

aquae,sed etcampi propter aequalitatemdicti, mare 

autem lanium congregaiioaquarum. 

67. Inter avum et saculum, M\um (antum tempus 

ostendit,saeculumveroperpeluilatem et tempus.Unde 

el in iwculasmculorumdicimus. 

68. Imer JEquumet justum. Justus quippe ex lege 

est, quasijus custodiens, aequusautem est qui secundumnaturamjustus. 

Elenim justus a jure vivendo,id 

est, juxla quod jus est faciendo,vocatur. 

69. Interffgrum et mgrotum. M%erproprieanimo 

mcesius,nam corpore aegrotusdicitur. Proinde seger 

est, et tristis, H et male valens, cegrolus autem, 

sive aegrotanstantummodomale valens. 

70. Inler jEgritudinem et agrotalionem. Sicut 

: 

B Sisfclixnostrumqueieves quaecunque[Al.,quemcunque]laborem. 

Felix autem dicitur, perquem datur et accipitur felicitas, 

ut felixtempus,felix locus, felixevenlus.' 

73. Inter Beatus, honestus, fortunatus. Beaius 

i animo, honestus moribus, fortunatussubstantia. 

74. Inter Bibere et potare. Bibere nalura est, po- 

; (are luxuriae. 

75. Inter Batineumet balneum.In prosa quolidlatio 

sermone balineum, inversu balneum dicimus. 

76. Inter Barbam et barbas. Barbaiu homiiium, 

barbas pecndum vel herbarum dicimus. Barbas et 

hominum,utapudVirgilium:Barfras incanaquementa 

regis Romani. 

12 77. Inier Bueinam et bucinum. Bucina e(t 

C tuba qua signum dalnr in hostes [Al., hostemj, Bucinus 

ipse clangnr canoris. 

78. Inter Bellum et prmlium. Bellum indicitur, 

praeliumgeritur. In bello enim non staiim praelium; 

in praelioautem statim el bellum. Unde et apud aatiquos 

luba praelii signum erat, beili buccina. Iiem 

bellum totum est, id est, lotus conflictus, ul Jugurthinum 

[.4/., jurgium), civile, Punicum. Pugna unius 

diei, praeliumpars pugnae,licet et pugnaduorum sit 

— Sepelire. Elymolog.lib. xi, cap. 22. 

lbid. Forlasse legendumex utraqueparte, AREV. 

59. Ex Agraetiimenie, lemeritassine consilio,audaeiapost 

consitium.C.Fronlo hinc forte emendaudus : 

Audaxnon limel, temerariusnon providet; nam male 

alioqui, audax non providet,temerariusnon timet. 

62.Serv., ad iiludjvmMn.: Accipio,agnoscoquelibens. 

65. C. Fronto: Auferlqui dedit, adimit imperiocoaclut, 

eripit, qui plus valel. 

— Jut. F., Jutti, utinfra lillera li. 

66. Ex Serv., ad ill. nMn.; Qua memquorapossunt. 

— Non., dict. JEquor. 

67. Serv., ad ill. vi Ên. : Quem tibi longavo: — 

Mvum (inquit) proprie mternitatii est. Unde quis in 

Isidoroforte legendumcenseat: Mvum tantum perpeluilaiemostendit. 

68. Elymolog.lib. x, dict. Mquus, liltera A. 

69. Ex C. Fronton. et Agraetio. 

—Ex. Serv., ad ill. \Mn.: Curisqueingentibusmger. 

lulerpretes Terentii, Act. i, scen. 2, Andr. 

70. Al. ut Cicero, Tuscul. m. 

lbid. Nota Pantini quid sibi velit, uescio. AREV. 

71. Vat. etomnium. AREV. 

72. Hoc sensu el Fronto: Beatut, qui apud Gracos 

fiaxapiOf. 

— Sis felix. Ex Serv.videtur, ad iII. i Ma.: Sis felix, 

et illud eclog. 5 : Sis bonus, o felixque. 

Ibid. Cod. Vat., felix sequenteretaliit... et adipiscilur 

felicitas. AREV. 

J) 74. In CodiceRegiovaiicano1838, in quo Differenliaealiquandocopiosioressunl, 

quam in Excusis, Id 

ita referlur : Inter bibereet poiare: bibimut neceititate, 

potamut votuntate;alii ditunl: Bibere natura 

etl, potare luxuria. AREV. 

76. Ex Serv., ad ill. in Georg. : Barbat, incanaque 

menta.Porro locus quem Isidoruscilai. est ex vi Mu., 

in quo, pro crines, barbai legisse conslat. 

77. Barthius putat bueinusesse adjectivum iiomen, 

et rescribendum, bucineutcanor ett ipse ctangor. Pro 

eo sonilu bucinatut exstat apud Papiam. Idem Barthius, 

alio loco, scilicet lib. xxxvi, cap.13, observat 

bucinumde sono bucinaedici, ut ex fragmenlo Fl. 

Capri, ei ex hac Isidori differentia colligit. AREV. 

78. Vide Serv., ad illud viu Ên.: Qui setein beUa 

tequantur. 

— In bfllo. C. Fronto. 

— Tuba prmlii.Ex Serv., xi Mn„ ad illud : Bello 

dat signum,et ipse Eiymolog.lib. xvm, cap. 1 et 4. 

— Prmtiumpurs. Sic Non. dict. Bellunu

M S. ISIDORIH1SPALENS19EPISCOPI *4 

aliquando, et slne ferro, undeet a pugno dicta est. 

79. Ihter Balsamum et opobaltamum. Balsamttm 

est atbor ipsa, opobalsamumsuccus collectus ex arbore. 

Nam opos dicitur succus. Probatio autem balsami, 

ul dicit Plinius, bsecest: quod si contra soleni 

fetatur, «t corruptum non sit, manum ferentis 

exurlt. 

80. Inter Batsos et bassut. Bassosnomina propria 

sunt, Bassus [At., Balsos] veio appellativa nomina 

sunt. 

81. Inter Barbarhmum et tolttettmum. Barbaris* 

inus flt in una loquela, soltecismusin pluribus. 

De iittera C. 

82. Inter Carfnmel arinerita distinguitur. Qoodnon 

tautum ille astriferus \F., astrifer] locus, sed et 

fete ser ceelumvocatur. Êther autem suhlimior coali! 

.pars est, in quo sidera constiluta suut. Sane et «ther 

13 aer igneus est superior, actliravero lux et splendor 

est aStheris. 

83. luter Crat et erattinum. Cras ad tempus perlinet, 

crastinum ad opus ejusdem temporis. 

84. Inter cattitatem et conlinenliamhoc interest. 

11 DIFFERENTIARUMLIB. 1. *2 

D2. Inler Cavumet cavatum. Cavnmnaturalitei' , j 

e»raUMiMinu« 

95. Inter Ctrcifer,CMKHetfamwn. Cireiier *4 IMmerum«SfewDdun«st 

,

25 S. ISIDORl HISPALENSISEPISCOPI U 

caro nun est. Dictumautera corpus a corruplione, et. 

caro a carendo, vel a cadendo. 

117. Inter Capillotet capillamenla.Capilli capitis 

sunt, capillamenla summitates arborum. \AL, 

arboris]. 

118. Inter Collumet eervicem.Collum[Al., Collus] 

semper cervicem, cervix [Al. collusjautem dum singulari 

numero dicilur.significat collum; dumplurali, 

superbiam, ut Cicero in Verrem (Lib. v): Pratorem 

tu accutatt Frange cervicet. 

119. Inter Concidilet concidit.Concidit, eorrepta 

media syllaba, significatcecidisse, concidit, produ- 

Cta media, significatseparasse. 

140. Inier Cattidemet galeam. Cassis de lamina 

A 124. Inter Cochleariumet cochleare. Cochlearios 

qui vendit, cochleare vero species. 

125. Inter Catum el cetum. Coelus multitudo cetum 

belluam dicimus. 

126. lntcr Communeet epicamum.Commune ge- 

est,rgalea de corio [AL, corio fit]. 

121. Inler Clypeumet clupeum. Clypeumsenlum, 1 

clupeum ornamentum [Al., ornamenla] dicimus. 

Inter Clypeum et clupeum : Clypeus masculino 

genere est quem scutum dicimus, clupeum neulro 

dicitur imago, ab eo quod clueal, idIest, dicalur 

el nominetur, et clara sit. Sic et inclylus praeclarus 

dicitur. 

18 *22. Inter Contuetudmemet ritum. Consuetudo 

est solitae rei usus, ex consensu duorum,1 plurimorumque 

factus. Ritus vero ad justiliam pertinet, 

quasi [AL, pendet, quia] reclum, ex quo pium, 

squum, sanctumque [Al. s. respicimus]. 

123. Inter Cognitoremel procuratorem. Cogniior 

non nisi praesensa praeseniepraesentidalur, procu* 

rator autem et absens conslituitur \AL, quem a. conslituit] 

adversus absentem. ltera cognitor adversus ' 

eum solummodolite [AL, litem] contendit [AL, defendil] 

adversus quem ad agendum constitutusest, 

procurator vero apud omnes. Item cognitor liti tantum 

dari solet, id est [AL, item], judicii expediendi 

sjratia, procurator vero et res omnes administrat. 

— Carendo.-Creandoin Etymolog. 

117. Capillamentateminum, lib. v. 

118. Ex Serv., ad iII. n Mn. Cervici imponere 

nottra. Etymolog.lib. xi, cap. 1. 

— Frange. In allero exemplari : Frangere cervieet, 

et tuperbiam inclinare, quae, ut glossematon, 

inducenda. 

119. Sic Acron., od. 5, lib. i Horatii, in illo 

versu : NequicquamDeut abtcidil, exponit abtcidit, 

teparavit. • 

neris [AL, gentis]est, epiccenumvero aninialiuui. 

127. Inter Capillatumet capillotum. Capillatuscapillo 

grandi, capillosns pilosus et hirsutus. 

128. Inter Cornuael corna. Cornua animalium,vel 

antemnarum, corna vero pomorumgenus. 

129. Inter Capil et cepit.Cepitde capiendo, cospit 

de incipiendo. 

130. Inter Calvumet calvalum. Calvusest nalura, 

calvatus manu. Inde et decalvalus dicimus valide 

manu decalvator. 

B 19 131. Inter Circa, ctrcum et circiter. Quod 

circa est incerli loci de aliqua parte, circum certi 

undique, circiter numeri peneinfiniti. 

132. Inter Cauiam et rationem. Quod causa rem 

vel rationem aniecedit, ratio In ipsa re est. Item 

causa est, proplerquamfitaliquid, ratio perquam fit. 

133. Inter Civile et civicum. Civile est quod ad 

civitntem pertinet, civicum, quodipsi civesfaciunt. 

134. Inier Cognoscimus et agnoscimus.Cognoscimus 

ignoratos mores, agnoscimusquaenobis excideranl. 

De liltera D. 

135. Inter Diurna , diutina et diuturna. Diurna a 

die facla sunt, ut diurna merces, diutina dicta ab eo 

quod est, quod diu duraverit, diuturna vero a perpetuitale 

dicta, quasi aelerna. 

G 136. Inter Ditertum et discrelum [Al., disserlum]. 

Disertus orator est, discretus esl doctus, a discendo 

dictus. 

137. lnter Divitem et locupletem. Dives est pecuniis, 

locuples [Al., locis plenus] autem fundis, 

quasi locorum divitiis plenus. 

curatores et cognitores in sensu proprio expressit, ut 

advertitur in not. ad Brissonium, lib. IV, cap. 20, 

Selecl. Antiquit. In Ms. Vat., prasenta prmtentidatur; 

et omittit Ilem cognitor... omnet adminislrat. 

ABEV. 

- 125. Vat., belluamdicit. AREV. 

126. Sic lib. i Etymolog., cap. 6. 

Ibid. Cod. Vat., communegenut ett hominum; epicanum. 

Epicoenaa communibusdifferunt, quia communia 

duos habent arliculos, ul hieet hae sacerdot, 

Ibid. Barlhii membranseita : lnter cassidemet cas- eplccenavero unum tanlum, ut passer, lepus, etc. 

tidam nihil mterest. Galea verocatsis ett, qua de co- Vide Cledonium,in Arte, pag. 1862, Pustscb. AREV. 

rio fiebat.ABEV. 

D 130. Decalvaiionis mentio Concil. Tolet. xvi, 

121. Clypeum. Ex Carisio in C. Fronlone, male. cap. 5; Emeritens.cap. 15, ei alibi, passim vero in le- 

Clupeumarmorum, clgpeumimaginis. 

— 

gibus Visegothorumentque perpeiuaeinfamiaenota. 

Clypeus.Locus mutilus, quera sic ex Carisio Ibid. Depoenadecalvationisplura Ducangius,verb. 

suppleri posseexisiiino : i Clypeusmasculinogenere Decalvare,et decalvatio.Apud Isidorum verba vatide 

est, quern sculum dicimus, ab eo qnod est clepo, manu Decalvalorforlasse ex aliquo alio auctore pe- 

xaXuirru, id est, celo, cum clupeum imagodicatur, tiia sunt exempli loco. AIIEV. 

et nominetura clueo, quodclara sil. i Sic et in Serv., 131. In uno ms.: Inter circa et circum, quod circa 

ad ill. vn Mn.: Nec clypeicursusquesonant:—Dicti est de aliqua parte toci, circum undique. 

ab eo quodcelenteorput «jroTOUAinra. 

132. C. Fronto : Causa docet factum, ratio lolvit 

122. AL, Sotilorei consensuusut d. 

obseura. 

Ibid. Vat. ad justitiam pendet. Et mquumtemper 133. Acron. el Porpb. in od. lib. n Horat. ita lan- 

prmspicimut,pro aquum, sanctumque.AREV. tum distinguunt, quodciticumanliqua figuradicalui, 

123. Fesi., dict. Cognitor:C. enimprasens a pra- civilenon item. 

senti praside datur. 

135. Al., adjecta, nulle sensu pro a die. 

—Nisi... Al.: Juttu prmtidit prmsentisprasenti d. 136. Ex Agraetie. 

Ibid. Neroovelerum melius differenliaminler pro- — Discretus ett. Lege: Detertut, ett derelictut, Q

15 DIFFERENTIARUMLIB. 1. 2« 

138.InterDefeworemetu/lorem.Defensorcurat.ne, 

fiat injuria, ultor id facit, ne impune sit facta injuria. 

139.Inter Deformemet turpem.Deformisad corpus 

pertinel. Turpis ad anlmum. 

2014°- 'nler Dementemet aelirum. Demensest 

cujuscunqueaeutis araens, et [F., id estj sine mente, 

delirus autem per aetateramente defectus: dictus 

autem ita, eo quod recto ordine, quasi iira, aberret. 

Lira enim est arationis genus, cum [AL, cum qna] 

agricolaefacta [AL, jacta] semente dirigunt sulcos. 

141. Inter Dirum et atrocem. Dirus immisericors, 

quasi divinaira in id adaclus. Atrox, crudelis, boc 

est, crudus, nequesuavis [AL, suasibilis]. 

142. Inter Dotum et dolorem. Dolor est corporis 

incoinraoditas, sive molestia. Dolus vero occulta 

malitia, blandis sermonibusadornata. 

143.Inter Dolum,intidiat, et fraudes. Dolusanimo 

fit, insidiaeloco, sive telo, fraus circa fidemmutuam 

\AL, injuria]. 

144. Inter Dementiamet amentiam.Dementiateuiporale 

vitinm est, amentia perpeluum. Demenlia 

autem dicta, quasi diminutio mentis. 

145. Inter Diiiincfionemet subdistinctionem.Distinctio 

flnero sensus facit, subdistinctio suspendil 

[AL, mentem susp.J. 

146. Inler Dimidium et dimidiatum. Dimidium 

est aequa pars divisa, dimidiatum utique pars, sed 

[AL,sij non aequalis. 

147. Inler Divertitet divortit.Divortio [F., divor- 

A tium] est separatio, cum mulier a vlro dlscedit, divertit 

vero, qui a via vel ralione deflectit. 

21148. Inter Deluit et dituit : Deluit purgat, 

diluit tcmperat.{Livius,de morle Mitridatis: Quod 

cnmdiluisstt. 

149. Inter Dileclumet delectum.Dilecluma diligendo, 

delectum ab deligendo[AL, eligendo]. 

150. Inler Directum et derectum. Derectum per 

latum est, directum per lougum. 

151. Iuler Discernereet secernere. Discernitqui 

in duas partes dividit, secernit, qui ex multis seorsum 

mulla eligil. 

152. Inter Dicereet memorare.Dicit emro, qui semel 

idem pronuntiat, memorat, non qui semel dicit, 

sed qui saepius idem, memoriae conservands 

JJ causa, facit. 

153. Inter Derxgereet dingere. Derigimus quae 

curva sunt, dirigimus, cum aliquo tendimus. 

154. luter Deportare,comportareet exportare. Deportarc 

est aliquid afferre, coraporlare in unuiu locum 

conferre, exportare tollere. 

155. Inler Discedereet abscedere,et caelera.Discedere 

per divortium dicimus, abscedere per absentiam, 

secedere per singularilatem , decedere per 

uioriem. 

156. Inter Deauco et diduco. Deduco de amico 

producendo \AL, perducendoj. Diducoaulem distraho, 

vel divido. Itera quantum ad equos triumphales 

22 referiur, si equi, duxere triumpbos; si boves, 

deserendodictus. Ex Agraetiimenle neutra harum le- ig 

ctionum,quas ms. babenl, tolerari potest. Al.: Disterlut 

est doctusa disserendo,etc. 

137. RectiusforteFronio: Dives,quia dividendifacullalemhabet.Varro 

a divodeducit. 

— Locorum.Sic fere Fronto, ix Terent., Scaurus; 

et ipse Etymolog.lib. x, littera L. 

Ibid. Vat., quasi loci plenus. AREV. 

138. SicetFronto: llltio vindicatfactum; vindicta, 

ce/ vindicalio,futuraprohibet. 

139. Al., Animam.Crimen,al. ms. 

140. Fest., dict. Mentecaptum.Ipse Etymolog.lib. 

x, litiera D. 

— Non., dict. Delirus, et ipse in 

— Etymologiis. 

Sulcos.In Etymolog.additur: In quosomnisse get decurrit,quod cum minimeverum sit, fortassis 

et illic ea verba tollenda, aut scribendumex Non.: 

2u auotoninisuligo decurrit. 

Ioid. Vat., «ne mentedefeclus; detirut aulem pro 

alate. De verbis qusein Etymologiis adduntur post 

dirigunttuleot, djxi suo loco. ARKV. 

' 

141. Indignalus; f., nalut, ut Feslus. VideServ., 

ad illud ii Mn.: Qua menstam dira. 

— Fest., dictioneAtrocet. 

Ibid. Paminuspro in id adactut indicat ex var. 

lect. indigrialus,et ex conjeclura natut. Barthius, 

lib. xxxviuAdversar.,cap. 2, legit neque tuatibilit, 

et exponilcontullut,ratione utens, ui apuil Apicium, 

et Plicebadium.AREV. 

142.SicCic, Tusc.U: Dolormolusatperin corpore, 

a sensibutalienut. 

— Ipse Elymolog.lib. x, liltera D dicit dolosus. 

lbid. Vat. adornai pro adornata. AREV. 

144. Lib. x Etymolog.liitera D. 

145. Eiymolog.lib. i, cap. 18. 

— Sensus.Al., Mentis,velsensus. 

140. Agrapt., 

et copioseAgell., lib. m, cap. 14. 

— Non,dict. Divortium. 

— Divertit. Sunt enim diverlicula, qua ab hoe 

verbo,temita transversa a latere, via mititaret, ait 

Berv., ad illud ix Mn. Ad divortianola. 

Ibid. Ms. Vat., vel a rationedeflectil.AREV. 

148. Ex 

— 

Agraetio. 

Purgat, Al., purgal vellavat,quod tainen abest 

ab Agraelio. 

— Uviut. Ex lib. cu, ut conslat ex Flori epitome, 

eratlocus. 

Ibid. Barlbins, lib. xxxix, cap. 14, potius Festt» 

vel Paulo assentitur, qui delueresolvere exponit a 

luendo, non a lavando.AREV. 

149. Ex eademmcnte Agratius: diligiaffeclionis, 

deligijudicii. 

loO. Hinc legendum constal apudAgraetiumuude 

sumptus quoadsensum locus: Directumin latera aptaium. 

Sic et Etymolog.lib. x, lit. D: Directut et 

quodin rectumvadit. 

Ibid. Eiegantem hanc differentiamBarthius vocat. 

_ AREV. 

** 152. Fest., dict. Memorare. 

Ibid. Vat.,sapius id. AREV. 

153. Sic Paulus ex Festo : Dirigereapud Plautttm 

inveniturprodiscedere,seddiscinderelegit vir erudit.; 

Et cum aliquo.Ai., cumad aliquem. 

154. Furte scribendumex mente Agraetii: Deportare, 

ea deferre; male tamenipse, deponere.Apportare 

est aliquid afferre; comp., etc. 

— Tollere.-Detocotollere.Agract. 

156. Sic Serv., ad ill. i Mn.: Detpiciensmarevelivolum:— 

Deduco,prosequor;diduco,divido. 

— Veldivido.Al. seu pono,idest, f. teu 

— 

ditpono. 

Equot. Malimcurrut. 

— Subducere.Ex Serv., ad ill. i Mn. Subducere 

classem. 

— Deducunt.iu Ma. Al., diducunt. 

Ibid. M&l.,deducopro animo deducendo.ARBV.

f7 S. ISUJOWUSPALENSP8CTBCOPI 2t 

-«Teduaewi [tU„dwerej. ttesa qwmwmad aaves, «*- i 

ducere in tervam 4feimus, dedncwe [M., 4idaeere] 

aulem in saaM, ut : fkdumnt toeHMttes. 

*S7. tnier J>«o«t mnb» [M., taos ambos|, Utique 

qui dicit duo [A/., duosambosj, numeral; qui ambj, 

jongit. 

158. mter Ditpmtm «t «stparem.ftispar «st »na> 

p DIFfiROTUaUM LIB. I. Su 

.i«L luter EnpertemtXeaptrUun. Si «nim experjmurerum 

dixerimus, sjguiiicamus peritum,si expertem, 

ignarum. 

181. Inter Exercitatum el exercitum. Exerciius, 

laboribus fatigatus, exercitatus, vel arle, vel studio 

periius. 

182. Inter Exosum et odiosum.Exosus dicitur qui 

aliquem odit, odiosus, qui oditur. 

183. Inter Ebrietatem et ebriositatem. Quodebrietas 

aliquandoest, ebriositasfrequens teraulenliavini 

est. De qua Apostolusait (f Cor. vi): Neque ebriosi 

regnum Dei possidebunt.Pulchre auiem quidam non 

ignobilisorator, cum ebrium e [ AL, a ] somnodescriberelexcitaium, 

ait: Nequedormire excitatus,nec 

vigilareebrius poterut. Qua sentenlia JJJJ expressit 

quodamniodoncc mortuum eum fuisse, nec vivum. 

184. InterEveniumet evenla. Evenius ip-a rescst, 

Evenla autem dicunturquae ab evenlu veuiunt. 

185. Inter Egestatemet pauperlatem.Quodegestas 

pejor est quain paupertas, pauperlas enim potest 

esse bonesta, nam egestassemper turpis est. 

186. Inter Experientiam et scientiam.Experientia 

In malo dici potest, ul pcenasexpertus, scientia autem 

in bono lnntum. 

187. Inter Emitlit et udmiiiit. Emittimus alios a 

nobis, admillimus alios ad nos. Sic quidam virgini 

cuidam ait: Mvrum sexui iuo exstrue,qui nec tuos 

emittat oculos,necadmittat alienot. 

188. Inler Existimareelarbitrari. Exlsiimareapud 

animum nostrnm est, arbitrari judicium anirai 

\ AL, aniriiinostri est] proferre. 

189. Inter Eniere et redimere. Id differt quia qui 

«Orrtalienum emit, qui autem redimit, id emit propiie 

quod suum fuit, et suum esse desiit. 

190. lnter Exspectareti tpectare. Exspectatur ventunis, 

spectutur qui videtur, vel approbniur. 

191. lnter E/feruntet eferunt. Efferunl qui exportaut 

[ AL,asportanlj, per duo ff. Eferunl auiem, qui 

\ laudaadiuu [F,, kudandaj .extoUunU per UU^HJ[. 

Ciceroj Niwium fortamkac iLlieferunt, 

192. luiexExsequimur,pextequinmrel protettuimwr^ 

Exsequimur mortem.iji qua vindjcla est, persequimur 

fugientem, prosequunttr, 'cjjm fuiujiinur «ffieio. 

193, Joter Extempio&tillico. Extemplo, repeitte, 

vel statim, vel subUo, Ulico, mox vel conlinuo. 

26 IS^. Inter Exstinclumalrestincium, Exstlucluui 

djcimusJumeo, ut Cicero : Lumina civitatitexstincta 

sunt, reslinctum vero!incendium, ut idem Cicer.o: 

Subjeclosprope jam iuntt, circumdatotque reslinximus. 

195. Inler Eguitem [Al. equum^,equestranel tequestrem. 

Sequeslris diciiur, qui cerlaniibus me- 

B dius jnlervenit, per quem ulraque pars aequam Jfidem 

seqnatur[Al.,, sequafideacquaiur].Eqnes auleiu 

est qui equo sedet in annis. Equestris vero locus, 

vel ordo, ut si dicas- Ille homoequestritest. Iiem : 

jfifimi [Al., miles] ille m equeslriortfine. 

196. Inler Exanimem ct exanimatum. ExanimjS 

esl moriuus, exanimaius vero limens. Ut est illud : 

E\»nimatasequensLmpingerel agnoinamuris. 197. Inier Eu et lieus. Eu inieijectio dolentis 

est, heus adverbium vocaniis. 

198. Inter Ensem et gladium, Eiisis est Terrura 

tantuin, gladiusvero lotus. Mucroautem non tanlunj 

gladii, sed et cujuscunque leli acumen est. Iteiu gladium 

generaliter dicimus, ensem in praelio, mucronein 

in opere. 

p 199. Inter Exuvias et spolia. Exuvise dticuiu 

sunt, spolia pnvatorura. 

200. Inter eum qui in insuTamrelegatur, et euui 

qui deportatur, magna differentia est : primo , 

quod relegatum \AL, qtti rclegaium] bona sequuntur, 

nisi fuerint senlentia adempta , deportatnm noa 

sequuntur, nisi palam ei ftierint coircessa. Ica ilt, ut 

relegato, menlionem bouorum in sentenlia babe- 

480, ExServ., adilltid luÊn. -.Exercitefatii.Ipse 

Etymolng. Ub. x, litiera E, dictionibus Expertus, 

et Expers. 

—'lgnarum. De re vel cousaqua agitur. Ut ^los- 

«ema rejicieinliin»,«ee Servi«s agnoscit. 

181. Ex Servii lococitato: Exereiie,iuquit,/atiaaie. 

Exercilalusperitus; exercilusluboribus;exercilalussludiit. 

lbkt. Val., Masefatigatut. A«EV. 

183. lniruit idem discrime» Cicero.Tusc Quaest. 

lib. iv. 

Ibid. Nonignobilisorator. Coeliiverba annotari ait 

Barlliius, qui totum locum ex Quiiilitiano peiiittm 

iilusiTavitlib. xiv, cap. 18. Seriuo autemCcelioerat 

de M. Antonio. AREV. 

184.N»n.. dict. Eventus; ex libro i Lueretii: jErentumdiei 

poteritquodcunquetrit actnm. 

185. EpithetonVirgilianum,(urptjsegeslas. 

T87. A1.-:Anpbisad atios. 

188. BWh.dict. ArWirff. 

189. Tat. : Inwr emere et redimerequid interest. 

Qui emit,etc AREV. 

190. ExServio, ad Iltud 1 Georg. Muttoexspectata 

tabore;qtiinel exspectarepro prebureab extollnnt. 

,193. Varr., Jib, vi de Ling. Laiin.; Extcmplotst 

continuo. Al. : Exiempto,snbito,fttico, coittinuo. 

— Non.: illiee tignifiemttatim, mox. 

195. Serv., atl illud \iMn.: Et tm» seqmstra: 

eoêm usurpatur 

li Georg. : Crassaqueterga exspecta. 

191. Eadem Agisetiiis; ujhillamen de dupliri ff: 

Hffertw,ruquit, quiportatur; etefferunt,quilaudando 

— 

Sequesterest mediusinter duot qltercautet, amdauem 

aliquid ad temput seponitur. Et sic fere Fesl. 

rj —Duaeiliae wces, m arnns, ab lsidwo, *ib. «t 

Eiyni«logMcap. 3, ubi agit de mifiiibMS•eqnestribi*, 

omitiunUir,el sane milususpecUesuni. Fams-ris*djecerai 

equilem eiiam pro equoipso sumi, adducio 

Virgiliiloco,iu Georg.: Atqueeguitemdocueretub armis, 

Insultare toto. Non.„ dict. Equitem, et Eattf» 

tcs. 

— Ordine.Al. -..Sequestertuspector penoritdktttir, 

F. suscepiorpignorit. 

196.Ex Serv., tri rlludl Ên.:Eatflnimu>nif«etmra 

corp. Et inierpreiibus Terentii, actu. I, scen. 4, Andriae, 

et Slibi. 

197. Ex Agraelio. 

198. ISb. vni Etymolog., cap. 6. 

199.\idetur extjerv.âd illudxi Mn..: ipsoifem 

duces. 

-200. Etymolog.lib. v, cap. 57. 

— Haberinun protit. Lego nou htibeii potsil. 

l.biit. Aliena videiur.ab hoc b'COlucc differ.eiitia 

inter reteaatumHdevartaium; Clabeai a veterj Cq-

31 S. ISIDORIHISPALENSlSEPISCOPI 3» 

ri, non prosit, deportatonoceat.Itemdistant 27 et m < 

loci qualitate. Quod cum relegato quidem bumanius 

transigitur, deportatis vero solent insulaeassignari 

quaesunt asperrimae,quaequesunt paulo minussummo 

suppliciocomparandae. 

201. Inler Eremumet desertum.Eremus est in via 

solitudo, ubi nunquam habitatum est, desertum 

. ubi aliquandobabitatum et derelictum est. 

202. Inter Exsecrationemet jurationem. Exseeratio, 

ut puta : Si malumnon patior [F., ut malumnon 

patiar]; Juratio : Si bonummihi evenit. 

203. Inter Expertum, el experreclum. Experium, 

aliquid agnitum, experrectumasomno. 

204. Inter En et em. En, cum oslendis, em, cum 

increpas. 

205. Inter Eortumet ebriosum.Ebrius ad lempus 

mullum bibit, ebriosus semper multumbibit. 

206. lnter JEquumet equum.Equus, quodest animal, 

per e et u. sola scribendum. Quod veropro 

juslo scribitur [F., accipitur] per a dipbthongongeminala 

u u est scribendum. 

De litlera F. 

207. Inter Fidelem et fidum. Fidus amicus dicitur, 

fidelisfamulus. Item infidelisest qui caret iirmitate, 

infidus,qui fide. 

208. Inter Famosum et infamem. Famosus est, 

de quofamaloquitur seu bene seu male, infamisvero 

tantura malsefamaeest. 

209. lnter Ferocemet ferum. Ferox dicitur animus, 

ferus leo. 

210. Inler Fallacemet mendacem.Omnis homofallaz 

id agit, 28 una"equisquefallatur; 

\timorem. Formido objicitur, vel ocutis, vel animo, 

sine adhibita ralione, et maxime parvulis, pavor 

autem cum timiditate animi subitaest conturbansoccasio, 

quaetamen solvitur ratione, vel tempore, nec 

stat, item metus est molus interior animi subitus, 

sive cordis, factus ex aliqua tristi recordatione. Ti* 

mor vero est accedens dolor mentis extrinsecus , ex 

aliqua accidenti occasione. Porro timiditas aniini 

vilium sempiternum est. Nam limor, pro tempore 

est. Haquein viro forti estaliquando timor, timiditas 

nunquam. Est aulem et bonus timor et malus. 

Malus cst, cum lemporalia bona quisque sibi subtrahi 

perhorrescil \AL, abstrahi pertimescil]; bouus, 

cum quanto quis Deiimardenlius diligit, tanto eum 

diligenlius offenderepertimescit. Nam timere inter- 

3 

non autemomnis 

vult fallere quimentiiur. Sicut mimi el conicediae, 

et multa poemata, ubi mendaciumdelectandi potius 

studioquamfallendivoluntatescribitur. Namel omnes 

ferequiJocantur[AL,penequiloquuntur],mentiuntur. 

211. Inter Furiatum et (uriosum. Furiosus esl 

qui ferarura ritu ferlur, et ab eo furor nunquam recedit, 

furiatusqui furit ex causa. 

212. Inter Furiotum, furentem[Al., furienlem]ei 

iratum. Furiosus est corde, furens \AL, furiens 

causa, iratus merito. 

213. Inter Ferocitatemet (erilalem.Ferocitas saep< 

laudi habetur. Est enim ferocitas militum, et feroi 

juventus dicitur. Feritas autem dirus animi habitus, 

214. Inter Formidinem,pavorem. et metum, sive 

dum prodest, el decet, pro qualitate lemporumatque 

causarum. 

215. Inter Facinus et flagitium ita videlur dislinguere 

Augusiinus. Quidquidenim,inquit, agil indomita 

cupiditasad corrumpendumanimumet corput 

suum, flagilium vocatur, quidquid vero agil u< 

alteii noceat,dicilur (acinus. Et hac duogenerasunt 

omnium [AL, hominum] peccalorum. Sed flagitia 

priora sunt, qua cumcorruperintanimum in (acinora 

prosiliunt. 

29 216. Inler Phantasiamet phantasma.Phantasia 

est imagoalicujuscorporisvisa,elcogitandoposleain 

animo ligurata, ut puta, avi vel patris species, quem 

aliquando vidimus, ac dum cogiiando memoramus, 

phanlasiamdicimus. Phanlasma vero cst ex imagiue 

G cognita, aliqua, quam vidimus, imago formata, ut 

puta, speciesavi quem nunquamvidissememinimus; 

sed tamen ejus speciesnon meraoria, sed motu animi 

figuratur. De cognilis ergo tpeci«bus memoria 

collecla, phanlasia esl; de incognilis species animo 

ligurala, phantasma. Nam figuralaphantasmala nihil 

aliud sunt qoam de specie corporis, corporeo sensu 

abslracta; figmentoquememorix, ut accepta sunt, 

vel pariiri, vel muliiplicare, vel contrahere, vel dist 

tendere, vel ordinare, vel turbare, vel quidlibetu- 

| gurare cogitando facillimumest, sed, cum verum 

quaerilur, cavere et vitare diflicile. Item phanlasia 

i esl incognilarumrerum ex cognitiscoiijectura,phan- 

; tasmavero rerum incogniiiocognitarum. 

217. Inler Fiduciam et conpdenliam. Fiducia in 

i bonisrebus, confidentiain malis est. 

dice Vaticano3321. Barthius eam reperil in suo Co 

dice, ubi erat magnaetl differentia,ut ait Oreniuspri 

moetc. Conjicit,ut ait Herennius,scilicet Modestinus 

JC; et mox, tfa in relegatoti menlionon fit bonorum, 

kominiprosil, deportatonoceat.AREV. 

202. Videlurex Serv., ad illudu Mn. : Vot ara, 

ensesquenefandi;— Extecralioett adversorumdeprecatio; 

jusjurandumverooptareprospera. 

203. Ex C. Frontone: Expertus est aliquidaul h 

bonaparte, aut tn mala; experrectusde vus pro ablativo,ut m utor, fortasse ferri posset. 

AREV 

I 208.Vid. Non., dict. Fama. 

, 209. Ex C. Frontone. 

211. ExServ., ad illud n JEII. : Furiala mente 

, Chorebus. 

O Ibid. Qui (ueritex causa, scilicet, quia, ul ait Barthius, 

furiaiur cui siimuli'adiram subiiciuntur.AREV. 

» 212. Iratus... Ex interpreiibus Terentii, act. l, 

somno. scen. 1, And., et act. m, scen. 1, Hecyrae. 

206. Innuitur vetus mos scribendi ecus, et deindi; 

216. Brevitcr haecin CodiceVaticano3321 : Inter 

tqut pro equui, ut qii pro quis,eic, AREV. phanlaiia 

207. Ex inlerprelibus Tereniii, act. i, scen. 2 

Pborm. 

Ibid. V.al.,qui caretinfirmitatem,fidut, qui fidem 

Mendumest infirmimtempro firmilate; sed accusati 

et phanlatmaquid interett? Phanlatia in- 

, cognitarumrerum ex cognilis conjectura; phantasma 

rerumincognitiocognilarum.AREV. 217.ExServ., adillud i Mn.: Generisfiduciavettri.

38 DIFFERENTIARUMLIB. I. 3* 

218. Inter Famam et gloriam. Gloriaquippe virtutum 

est, fama vero vitiorum. Ennius in Achille : 

Summamlu tibi pro mata vita famam exlollet,'et pro 

bonaparatam gloriam.[Al.,parata gleria]...; malevolentes 

[Fort., male viventes] enim famam tollunt, 

benevolentes\Fort., bene vivenies] gloriam. 

219. Inter Fatum et (ortunam pagani ita separananl: 

quod enim fortuitu venii, nulla palam causa, 

fortunam vocabant, fatum vero quidquidappositum 

singulis, et statutum erat, ut puta, fati esse dicebant 

quod nascimur, quod occidimus; fortunaequidquid 

in vila varietatis accidil \AL, occiderit]. 

220. Inter Falsitatem et mendacium.Negare quod 

verum \AL, vere] est, falsitas est, fingere quod verum 

\AL, verej non est, mendaciumesl. Unde30 et 

Calo: Tu, inquam, si verumsupprimis[AI., vera nobis 

lupprtmts], falsariut agnoseeris; si (alta confingit, 

mendaxessevideris[Al., judicaberis]. 

221. Inler Falsum et fictum. Falsum ad oratores 

pertinet, ubi veritas saepe ita luditur, ut quaefacta 

sunt nrgentur; fictum vero ad poetas, ubi quacfacia 

non sunt factadicttntur.Falsum est ergo quod verum 

IIOIIesl; fictumquod tantum verisimile est. 

222. Inler Ferlilem et frucluosum. Fertilis, est 

ager; fructuosum, quod cuique compendiume>t. 

223. Inler Frondeum et (rondosum. Frondeum 

\_ crymasfundere, quasi fluere, piorare est quasi cum 

voce flere, plangere, cura lacrymis pectus aut faciem 

tundere. Lamenlari, est cum aliquibus dictis 

miserabilibus flere. Moerere, cum silentio dolere. 

Lugereest cum habitus mutatione. Lacrymas autem 

a laceratione mentis dictas. Lugenles vero dicti, 

quasi luce egentes, unde et luctus \F., luciis] 

dicitur. 

31 228. Inter Fodere et effodere.Fodere est tantum 

sollicitare terram, effodere, hoc ipsum faciendo 

eruere aliquid, vel invenire, cui contrarium est iufodere. 

229. Inter Famulari et obsequi.Famulari est debiti; 

obsequi, voluntatisproprie. 

230. Inler Flagitare et ftagitiare. Quod flagilare 

g 

est totum faclum de frondibus, ut torus, frondosus 

vero est locus [AL, lucus]. Licet enim abundet 

frondibus, non tamen est de frondibus totus. Sic 

et gramineum,etgraminosum \AL, germinemet germinosum]. 

224. Inter Flecti et deftecti. Flecti est retro [AL. 

a reclo] el in proximum; deflecti vero longius et in 

devium. 

225.Inter Frui et uti haecdistinctio est. Quodfruimur 

quo nequaquamcarere possumus; utimur quae 

aliqnando nec semper habemus. Ac per boc uli temporale 

est, frui vero selernum. 

226. Inter Fremere et (rendere.Fremere esl furorem 

mentis, usque ad vocis tumullum excitare, 

frendere vero proprie, denles comprimere et concutere. 

Unde frena dicta, quod haecequi frendant, id 

est, premant [AL, imprimant] denlibus, et mordeaut. 

Hinc et frenelici dicti, eo quod denles conculiaut. 

227. Inter Flere et plorare. Flere est ubertim la- 

idem est quod acriter interpellare, flagiliare vero 

est impurare. 

231. Inter Fugiunt et diffugiunl. Fugiunt pariler, 

diffugiuntdivisi. 

232. Inler Fatemur et confitemur.Confiteri proprii 

arbitrii cst; nam fateri, coacti esl animi, non 

voluntatis [Al. profiteri, id est...]. 

233. Inter.Feet'sti?et nunquid fecitli? percontandi 

differentiaesi. Nam quo loco volumus nobis responderi 

facium esse, quod est imperatum, dicimus ; 

Fecitti ? Quo loco volumus negari, hoc modo dicimus 

: Nunquid fecitti? 

234. Inter Fluit et de.fluit. Fluil quod naluraliter 

decurrit, ut humor, defluit autein quod setale, vel 

veluslate dissolvitur, ut actasliominuin, foliumarbo- 

G ris. Fluere autem iribus modis dicimus : humore 

rerum, sanie vivorum, tabe mortuorum. 

235. Inter Funebre, funereum, et funettum. Funebre, 

luctuosum; funereum, quod ex funere constat; 

funestumvero, quod funere [AL, in funerej inquinatum 

est. Itaque funestus famulus dicitur, qui aliquo 

funere pollutus est, quo minus sacra peragere potest. 

236. Inter Fragrat et flagrat. Fragrat per r litteram 

ad odorem refertur; per / ad Qammain et ignein. 

Nam quando incendium significat, quod flatu alilur, 

per / dicimus; et quando odoretn, quia fracta 

\AL, qui a fracta] specie major est, per r enuntiatur 

[AL, pronuntiatur]. 

237. Inter Fratrem et germanum. Fratres dicunlur, 

qui ex eodem palre nascunlur, et non ex eadem 

malre. Qui vero 32 ex codem patre et malre [AL, 

219. Ex Serv. mente, adill. iv Mn.: QuemdederatD 

cursumfortuna peregi. 

Ibid. Anvox fatum a Christianis adhiberi possit, 

nonnulli quaerunt, catholico sensu a plerisque eam 

adhiberi consiat. AREV. 

221.ExinterpretumTerenlii mente,act.tEunuch., 

scen. 2. 

223.ExServ. adill. u Mn.: Nemorainter frondea; 

unde locusantea mutilus, resiiiuius. 

Ibid. Pantinus ex varia lectione noiat locus, quod 

ipsumin lextu Grialiusedidit. Forlasse Panlinus in 

nola voluit lucus pro locus.ARKV, 

226. Lib. x Etymolog., littera F. 

Ibid. Scribendum polius phrenetici, quoi}npq est 

a'frendeo,sed a Graecophrenesit.AREV 

227. Fest., dict. Piorare. 

— Plangere. Sic vetus glossar., plangoribus. 

230. Vetusglossar., flagitaveritpro acriter. 

— Male imputare. In mss. impura ret etl pro imputare. 

232. Non., dict. Confiteri. 

— Serv., ad illudiv Mn.: Anna faleborenim. 

234. Serv., ad ill. \mMn.: Sanie taboquefluenles, 

contra sentit: Saniet morluiest, labumviventis,scilicet 

sanquinis. 

lbid. Val., ul atas hominis.AREV. 

236. Ex Serv., ad ill. i Mn.: Fragrantia mella, \n 

altero ms. erat: Nam quando flammam et ignem, 

qui incendiumsignificat.Forle legendum: Namquando 

flammamet incendiumsignificat,praeeunteServio. 

237. Siclib. Elymolog.ix, cap. 6. 

—Ex eodem... Ex eod. lib. cjtalo videtur legeodqm

*5 s. isrDORr inspjCLBNsrs ewscopi i» 

eadem matre et patre], germani appellantur. Et est 

gennanus ex eadem genilrice, vel ex eodem germine 

manans. 

238. liiler Finmumet,valentem.Firmus ex firmilar 

le naturas, valens itero ex pr*cipuis viribus ,• ut 

atuleta. 

259. Inler Figuram et formam. Figura esi attis, 

forutanattMse(Af*,boajiais], 

**©. Inter Fmtum et purtun*.Farclnm dreiwas 

qui rwn en editas\ et intra ventrem jaeet, parium 

quieditus esi. 

241. fmer jFessurtlel flrHgfltttm,et fassttm-.fessumanimoel 

cura [A/., corporej, faligatum,exitfherls 

lougiiudine, la$8um,labore. 

242. Ihte* Ffdmeam et macharum. H-anfea a> 

pellalur gladius, ex utraque parle acutus, qtiam vul- 

$o spaiam dicutil \M., vocant], maeliaera auiein 

gladius esi longu?, ex una parle acutus. 

243. fnter Fadut et pacem.Fosdusnarmfuepacem 

pWevenit.Naffl posterius pax accipitiir, prius fcedus 

inilur. 

244. Inler Fltimen et ftuvium, fiumen, torrenlirti, 

etc. Ffovius, percnnis aquarum decursusgeneraliter, 

a fluefidt*dictus. Et proprie fltimen ipsa 

aqtie; HuVitrt,cujos aqua; lorrens auleni inde dictus, 

quia pluviacrescit, sicciiate lorreseii, id esi, 

aresei*. Unde et Pacuviu*: Flammec vaporetorrem 

Urrtti Porro rivus-vocatur 33 °.u>subiio ex pluvia 

iit, ceieriMrquedntctirrit_a«delicit, fons autem esi 

«aput [AL, corpus]aqueenasceiiiis.Amnis autemfluviusest 

neinoreel [ Al., ex} froadibu» redimilus, 

ettfi ipsa amcenitaieanmUvocattwv 

345. ktter Fulgura et fttlmina. Fmgur esi 

splendor nricatitis nubis \M.y micantibus nubibus] 

flumen autem, mucro est Cervidus, ventorum vio 

lentia e aabibus ad lerras emissu». Tria sunt auiea 

baee, fulgw [ALyfalgus F. futgoa], fulguf, et ful 

ex eademmatre, non patre, et iufra : est enim gtrmanus 

e.ceudemgenitrice,non ex eodem getmine nitt 

itans. Alioqiil 81bi euutrarius Isidorus lns duofcui 

iociss et Serv., wide auntpsii,,ad!iUudiv Mit.: Bai 

germanut Erix. 

Ibid. Vat.,ex eodemmare el matre. RREV. 

238. Iiiterpretes Tereniii.aciuiii,sceii.il, Hecyr. 

Yuitdui, robutius, ethabitior eorpore, 

239. C, Frouto. Figura arti* Ofus, forma uaturi 

bonum. 

241. Vid.Serv.lib. vni jEn.,ad ill.: Terfessusvall 

resedit. Eijfmolog., lib. *, liltera F. ATiteTVerriu 

apud Diomedemlib. i: Qitodfaligatus sil, cum qui 

per dliuth laborare compellilur;fissut Verb,cum qui 

laboredrficil, ut lussus. 

242. Siciib. xviu Eiymolog., cap. 6. 

244. C. Fronto cdntia: Flumenidemftuit, el manei 

fluviut tempdribut ticcalur. Est autem totus fere hi 

A men. Fdlgor \AL, fufgu*], (mf ttflgft ; fuigur, qnod 

incenditet uril; fulmen, quod findit. Et rdeo eutu 

triiiis radiis finguntur. 

246. Inter Florida et ftorulenta. Jfforida stfftt atbores 

et lierba , florulenta campi, vei prata. Sicet 

alia intetfiguntursimilia. 

217, fhler Frumenta e,t>f%e». Frumenta sunl 

arida et sicca, fruges vero liqUfdac.Friimenti autem 

nomen ttaclum est a frumihe, id esl, emineme gutturis 

parte. 

548. Inler Fetas et bestias.OmuTsbestia fera, noh 

oninisferabesiia.Besliajnamquesunt, quaemorsu,vel 

unguibus saeviunt,ut pardi, leones, tigrides, a vastnndo 

diclae.Feraeatitemetiamillaesunt qoaeetsinon 

[A/.,a vi quae]saeviunt,lamen silvesires sum; dictae 

& auiem ferae, quod et naturali utantur tiberlate, Ct 

desiderio suo ferantur. 

249. Inter Faslos et (attos [AL, fastos] dies. Fa- 

sli universaliier comprehensi, tam boni, quam mali, 

dies fasli [AL,fasius], quibus sunt contrarii nefasti. 

250. Inler Faslosdies et nefattos dies.Qsdi fasti 

dics sunt quitnis judicia exercere et causam dicere 

vel agere licet, nefasti dies dicti ab eo quod nefas 

slt quidquam liis dlebus agere, vel dicere, vel sacrum 

faCere.ftrgo festis dlebuseontrarii sunt nefasti. 

251. Inter FeSloiSdies et tolerhnes. Festi dies ex 

Consuetudinddicunttrr , sotemnes vero qui ad omnes 

pertineni, ut paremalia. Ut 34 cuni 1U1Sdefuncti 

dfficiaexpleverit, dicitur soleniiilapraestitisse. 

252. Inier Fuhnen, fulgorem et fulgur. Fulmen, 

C quod ferit, fulgor est, quod apparet, fulgur, quod 

eonditor, si oadat de cosle. 

253. Inter Fadut et fadui. Fosdus turpis, fov 

dus placiium. 

254. liiter Fitet et fidit. Fidea in flde, fidis de 

chorda. 

a55. Inter Fenttm et frnuti Fenura paiee, fenus 

lucrum est. 

— Et ex ipta... Varr. et Fest,, melius, a circumeundo, 

aut circumnando. 

Ibid. In tiymologiis legitnr nunc fluviut eurtut 

tsqua, IIOBdecursus,ut PaniiTiusexbibet; sed iimm, 

n. i9.>, legitnr deeurtus. QREV, 

245. Sic fere Non, dict. Fulmen. 

Ibid. Vat. terram emissus. Et mox ternit radih. 

AREV. 

D 247.IAServ.di*senlit,qui, ad ilL iMn. i Frugetque 

receptat, frumenla et fruges confundit, et lib. i 

Genrg. Siliaua quassantelegumen. 

— Eminenle... Ex Serv. lege: Sub mento gutturis 

parie; suiukjec |ib. vn Etymolog.,cap. 3. 

2i«. Eiyumlog,bb. xu, cap. 2. 

— Naturali. Ex Seiv., ad ill. i Mn.: Pinguitque 

ferinm, et in Elym. 

249. Fesius, dict. Fatti, et Serv.,ad ilhidnr ^n.: 

locdsex lib. xiu Elymolog., cap. 21. Ex quo verb 

fluviuscujus aqua in fluviusdecursus aqua, uiuUuid 

videntur. 

— Pacumui... Fesl., diCf.totrent, ex Aiiirbpac 

tat; porro diclio totret, et iiic et iti EtymoJ-og. i 

terrm nmianda, fcgendumqug:flammeovttpm tm 

rens (errm(eturiiextitierit. , 

-r-Fens auiem.Varr., Jib. ivLiUg.Lat, 3ict. Fon, 

H\ Ffesliisa fuhdendd, 

w ' 

Slirpit 

V 

Acltitlem[astus. 

Ibid. Vat., quibusett contrariusnefattut. AREV. 

i 230. Fest., dict. JFesiisdieous..Varr., lih. v de 

Liiig. Lat,, dict. Fastidies. 

Ibid. Ms. \at.,hicdiebut agi. AREV. 

» 253. F.: Inler (adum et (adus:(adum tutpe, fxdus 

ptacitum. 

254. Forte ex Agrceiiolegend.: Fidet de ftdetitate, 

, fidisde ckorda.

SJ WVFEftENtTARUMLIB. J. 58f 

286. hiter Fraqtat et ftdgrat. Fragat redolet, fla-. 

grat verberat. 

257. Inter Favotim et favurh. Favor adjutorium 

est, favnm vero mef. 

2S& Ihrer Furaiiim et fttrfaium. FufalUui eum qui 

furtum facft!;furtalum, quod furatur fur. 

259v Inter Fatum et (atuum. Faluum segnem, fatum 

vero ferfirn* decretio est. 

260. hiter Fastoi et fastut. F&stusde superbia, 

faetos de libris. 

26f.mter iFewiMmret/feminaiFeThinamde liotnine, 

femiua femora sunt. 

262. rater Forficesex fbrcipes. Forfices, id est, 

tiserias, foteipes, tenaces. 

463. Intev Fornicalionem er adutterium. Adulteriunvost'corijugalis 

lori inquinamentum , fornieaiio 

ver* anror tegitimo cenjugio solutus, et vagus, explendic 

libidinis consectando licemiam. Scripluroe 

aatem sotent*fertrieationem vocare omnem illicitauiôrmpiionem, 

sicut est idOlblalria.ei avaritia, ex 

qnibus ftt transgresSiolegis, propter [Ai., per] illlcitam 

concupiseentiam. Forniratio autem sumpsil 

noinen a qoimisdawiaediftciisarcnatis quos forniceS 

aittiqtiivocabant, 35 >nquibus meretrices cousiilulic' 

prostiluebanlur.. Merelrices aulem dicunltir a merende, 

ttfes*, promerendb stipeitdla lTbidinls.Uride 

e* HiilileSj curri Stipendia acciphmt, mereri dicomur. 

De tiiura G. 

26*. fnter Grdtes et gratiat. Grates Deo aguntur, 

graliae vero bominibus, quoniam referri possunf 

[Ai., rioh possunt]. Idcirco oplime JJeo convenit, 

tod relationem signiftcal ad A 266. Inler GVari/atemetgravitudihem.Gravitasex 

pondere animi, et ex senteniia constat, gravitudo 

autem corpuris esl. Inier Grave 'et'arai'1'dum.Grave 

dierratora dicitur; gravidum de •accidentT [Al^, accidehtt] 

fectintlitate, ut arbor gravida pomis. 

267. Inter Garrire el loqui. Loquitur qflirecteet 

temperanter dicit; garrit qui 

latriam \AL, iatam]. 

295. Inter Gaudiitmet latiiiam. Sioici sic dTstin- 

Sjtutit: gaiidiumquippe esse aiunl elalionem animf 

[AL, animae],in his quaedigna sunt exsultantis , Iselitfam 

vero etTrenataih animi [Al., animae] elationCni,qUJetntidum 

uesciat; et in hisrqutjquequaevfti« 

aunt niista laetetur. Unde ei Scripiura : iVou 

ett gwudium[kt, gandere] imput, dicit Dominus. 

2'56.Ilinc flagratores, quod mercede flagris caedebaoiur. 

Fest., dict..Flagralore*. 

260. Ex Agrsetio. 

2ii2. MetiusServ.,aaviflud'vriT^n. :Versantquetettoct 

[oreipeferrum :—Forfices sunt qmixmmddimut. 

Forcipesquibusatiquid forvum tenemus, nam [orvum 

est calidum.Fest., dict. Forcipes 

fbm. Tisorias. Hi^paiiisinustiic est lijeras, ut mox 

tenaces,tenazat. Sed tisoria neque apud bonaeLatinUalis 

(exicogropbos-,neque apttil Ducangiunireperitur, 

hisi q{uodin auctario Ducangiiest titsor pro 

temor-.Jn CodiceV»licantt3321legttur forcicesineelurias, 

lortasse incisorias. Ilaetenus ex scltedis v. c. 

CajeianiMariuiivarias lectiones ejus Codicis excerpeifelicuit; 

nam desuut alia. AREV. 

263. Eiymolog. lib. v, eap. 26. 

—Scrintura... iEaechieivxvi.multi&locis; Gseseu, 

cap. 14, al. 

265, Cic., Tusc. iv : Gutmrationeanimut movetur 

placide,atqm coustanler, tum titud gaudium dicitur; 

cum auteminmiter et effuseanimut exsultat, tttmillalalitia 

tjestiens, vel nimia dici potest, quam ila definiunt: 

sinerationeanimietationetn. 

— Scriptura... Isaiaexvm et LVII.Ubi in Vulgat. : 

aut niulta verba d'icit, 

a\it sordide loquitur. 

268. Inler Gerere et ferre. Genmus nostra,, et? 

veiuti nalura nliqua, quaein nobis sunt, ferimus vero 

imposiia nobis, veluti onus. Sed Virgilfuspeimiste 

utitur (i JEheid.) : Fidut qua lela gerebai Acfiales. 

Gerebat pro ferre posuit. 

3CS'2~69.lnter Gravaturei ingravaiur fAI. ponderatttr]. 

Ingravalur [Al., ponderaturj pondere alieno, 

*gravatur suo. 

27(). lnler Gentem et genles, et genus. Gens' 

nationrs est, ut Gr;eciae, Assyriae.Uinc et genlTliias 

dicitur. Gentes atttem familite, ui JHIILTJ , Claudiae. 

Genus vero ad qualitalem refertur, ut pecoris, poini. 

271. Inler Grmcum, Grmcanicum,et Grmcense. 

Graecus homo dicitur; Graccanica res; Graecense, 

quale iu Graeciasolet lieii. 

272. Inler Gallum et Gallicum, et Gallicanuth. 

Gallum in Gajlia natum, Gallicumex G.illia latum, 

Gajlicanum, quod aliquid ex Galliaaffert. 

273".Inter Germanamet sororem. Soror emnt aS " 

eodem germine, non ab eodem utejco; gertnaiia 

vero ex utriusque manans germine. 

274. Inter Genitorem ei patrem. Genilor natcrse 

0* vocabulum est, sive originis; nam pater diguiiatis et 

lionoris nomen est. Unje et sanctos viros ac seniores 

palrcs dieimus. Genitores vero nostri a qufous 

[Al., noimisia quibus] nati sumus. 

275. Inter Generat et parturit. Generare masculos 

dicimus, parturire leminas. Ut puta : Ille.g,ener

59 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI y, 

277. Inter Grande et maximum. Grande ad corpus 

pertinet, maximum ad animum. 

37 De lillera H. 

278. lnter Hodie et hoc die. Hodieest quasi primum 

fiat, hoc die quasi aliquando factum referamus. 

279. Inter Hunc diemet hanc diem. Diesmasculint 

generis bonum tempus apud veteres indicabal; feiniiiini 

malum, veluti in Job, maledictadies. 

280. Inter Habeo et ab eo. Habeo, relineo; ab eo, 

hoc est, ab ipso. 

281. Inler Hos et ot. Si boscum h scribimus, significamus 

personam, sine h significatvullum. 282. Inler Haretim el tchisma.Schisma esse eadem 

opinantem, atque eodem rilu colentem quo 

cssleri, solo eongregationisdeleciari discidio: haeresim 

autem esse longe alia opinantemquam caeteri, 

atiamque sibi ac longedissimilem perversi dogmalis 

inslituere culturam. Hasresisautem Graeceab electionedicitur.quod 

scilicetunusquisqueid sibi eligai 

quod melius esse videtur. Secta aulem a divisione 

dicta est, quasi seciio. Undeet seciaephilosophorum 

vel haereticorumdicuntur. 

283. Inter Honos et onus. Honos de bonore, 

onus de onere. 

284. Inter Hora et ora. Hora cum h littera, dierum, 

sine h regionum, vel finium, sive oris significatio, 

quo locutio exprimitur. 

285. Inter Honustuset oneratushoc interest, quod 

oneralus est qualicunque pressus pondere, honuslus 

vero, cui ipsum onus honori est, ut si quis spo- 

Ka hoslium ferat. Sed oneraius aspiraliouemnon 

habet, quia ab onere venit; honustusvero, quiaat 

honore descendil, retinet aspirationem. 

286. Inter Haurilur et exhauritur.Haurilur aqua: 

ezhauritur puteus. 

287. Inter Herbidumet herbotum.Herbidumdicimns 

locum, 38 in quo herbarum viriditas nunquan 

cessal, herbosura autem, qui facileberbam generat 

et ad tempusarescit. 

De litlera I. 

288. Inter lnferum el infetnum. Pars supenor in 

ferni inferus est, ubi quieverunt ante adveniumCuri 

Itl animaejuslorum. Pars vero inferior infernus, ii 

quo trudunlur [A/., traduntur] aniroaeimpiorura qu 

plurimum peccaverunl. De A,Quia tiberatti animam meam ab inferno inferiori. 

289. Inter Initium el principium. Iniiium esl rerum 

a quo quidincipii, ut fundamenUdomus, cariua 

navis ; principiumautem verborum exordiumest. 

290. Inter Judicium et justitiam. Justilia est studium 

recte vivendi, judicium vero aequitas recle 

judicandi; quisquisergo bene vivendoservii [AL, vivendi 

serviatj, justitiam facit; quisquis recte judicat 

in subdiiis, judicium custodit. Profanatur autem 

judicium astutiae tempore, non dignitate. Nam 

primumoportet quemqueesse juslum, providere rectitudinem,et 

post hoc assequitur in judiciis sequitalem. 

Horumprimum virtutis est, alteruin houoris. 

Neque enim quisquampotest pervenire ad bonorem, 

nisi per virlutetn. Diflertenim juslitia a judicio. So- 

B let enim dicijudicium pravum , quod injustum est; 

justitia vero nunquam[AL, iniquajetinjustaesse non 

polest. 

291. Inter Incantalorem, magum, arutpicem et 

maleficum. Incantalores sunt qui rem verbis [AL, 

verbo] peraguni. Magi,qui de sideribus philosopbantur. 

Malefici, qui sanguine utunlur el victimis , et 

sxpe contingunl corpora mortuorum. Aruspices,qui 

exta [AL, secla] pecudum inspiciunt,et ex eis fuiura 

praedicunt. 

292. Inter Indoclum el indocilem. Indocilis est, 

qui penilus non 39 potest discere [AL, docere. F., 

docerl]. Indoclus, qui nondum discit, et tamen discere 

polest. Ad banc formam [AL, ab hac forma] 

similia dislingue, ut puta, immotus, et immobilis,et 

G his similia. 

293. lnter Jnnoxmmet tnnocuum. Innocuus est 

cui non nocetur; innoxius, qui non novit nocere. 

294. Inter Impurumet impudicum.Impudicus\AL, 

impurus], qui turpitudinemflagitii iufeit; impurus 

[AL, impudicus], qui palilur. 

295. Inter Immemoremet ignatum. Immemor est, 

qui oblitus est; ignarus, qui inscius. Unde el nares 

diclae,qusenos odore [AL, 

quo Propbcta animan 

suam liberatamesse gaudet [A/.,congaudet],dicens 

ad odorem] admonenlut 

cognoscamus [A(., noscamus] aliquid el sciaiuus. 

Undeet olfecisse, scisse [AL, olfari res] veteresdicebant. 

296. Inler Inertem el tegnem.Iners sine arte, etob 

hoc neque operisquidem ullius[AL, operiqueutilis]. 

Segnis, quasi sine igne; quomodosecurus.sinecura, 

D id est frigidus, per quod inulilem accipimus. 

29?. Inler Intanumel insanientem.Insanusest qui 

277. C. Fronto : Gtandeincremenlo,magnumam 

pliludine. 

283. Al.: Honut regionum, sed vox regionumir repsit ex sequentiariiculo. 


285.ExServ.,adill.i Mu. :Spotiisorientisonuttum 

— Veiusgloss., Honus honor. Tifuj6iwv,rifui m 

8/>6ntuv. Varro Ibid. Barlhius,lib. XL Adversar., c. 10, in suis 

membranis verba corrupta iuvenil el sape cogunt 

torpora, el ex conjectura repoiiebat, el qui surgert 

coguntcorpora,etc. AREV. 

292. ExServ., Mn. : lt genut indocile. Al.,indoctoifts. 

— Discit.- Didicit, ex Serv. 

etiam, 4 de Ling. Lat. : Dicium ont i 293. Ex Serv., ad ill. x Mn.: Omneiinnocua. 

el honosqui tustintl remp. 

295. Ex Serv. ad ill. i Mn.: Nequeenimignaris» - 

287. Fusius haecdiflerenliaexponitur in libro siu mtu ante malorum.Ipse Etymolog.lib. x, Btlera /. 

ordine alphabetico,num. 134,ubinonnihilannotab 296. Fest., dici.Inett, est autemex Serv., adill. i 

•x Goldasto.AREV. 

Mn.: Instant atdenlesTyrii; ipse Etymolog. 

288. In(eri infernumest uterque Ms., mendose. 

—Dicens...Psabn.LXXXV :Et eruittianimammeam 

291. Etymolog.lib. vm, cap. 9. 

lib. x, 

littera/. 

— Etymolog. lib. x, littera S.

41 D1FFERENTIARUMLIB. I. 42 

perpetuo ammi furore tenetur; insaniens subilo incitatus 

indignatione, vel ira. 

298. Inter Impium et peccdloremboc distare solet, 

quod omnis impius peccator, non tamen omnis 

peccalor impius habendus est. Impius quippe est 

quisquis a fidei pietate alienus efficilur, peccator 

vero qui prava aciione foedatur. ,, 

299. Inter Iniquitatem et peccatum sic distare dicit 

Ambrosius, quod iniquitas ad mentis acerbitalem 

refertur, peccatum vero ad prolapsionem corporis. 

Praecedit igitur iniquitas, peccatum sequitur. Sed 

gravior est iniquilas, lanquam materia peccatorum, 

in cujus comparatione levius est peccatum. Ilem peccalum 

est quod admittilur; piacuium aulera id quod 

admissum est, et id quod expialur admissum. Iniquitalis 

autem tres suntdifferentiae: 40 suggestionis, 

delectationis, et consensus. Inter iniquitates et peccala 

sanctus Hieronymus hanc differentiam facit: 

iniquitates dicimusquaeante susceptam lidem , sive 

per ignorantiam, sive per scientiam commiltuntur. 

Peccata vero, quaepost cognilionem fidei, vel gratiam 

baptismatis contrahuntur; totidemque et peccata, 

verbi, operis et consensionis. 

500. Inter Invidum et invidiosum, quod invidus 

feliciori invidet, invidiosus autem is est [Al. idem 

est] qui ab alio palitur invidiam \Al. malumj. Nihil 

autem honeslum, quod non invidiosum. Nemoquippe 

invidet misero; quis autem bonus et non invidiosus? 

301. Inter Iram et iracundiam. Ira pracsens est, 

elex causa nascitur; iracundia aulem vitium naturale 

et perpetuum est. Item iralus pro tempore concitatur; 

iracundusautem frequenter\Al. frequensj irascitur, 

et ad levemsermonis auram, quasi a venlo folium, 

commoveiur.De talibtisdicit Scriplura : Viriracundus 

inhonestusest. El iterum : Iracundus effodit peccata. 

302. lnter Ignominiam et infamiam. Ignominia 

ponilur potestate [AL, in potestatej alicujus, infa- 

298. Ex Ambrosio. 

Ibid. Haecest ratio cur sanctissimi Patres docent 

impios in extremo judicio non esse judicandos, qnia 

jam judicati sunt, sed eos qui medii sunt inter pios 

et impios. VidePrudentiana mea, n. 179. AREV. 

299. In texlu Pantinus fortasse legebat tolque, 

' aul lotidemet, pro quo varia lectio assignatur totidemque.AREV. 

300. Eiymolog. Iib. x, littera /. 

lbid. In Ms. Barthii: Feliciori invidet,et sibinocet. 

Invidiosus,qui ab aliquo patitur malum. Legit Barthius 

: qui ab aliquopetitur malo. Mox,ibid., bonis 

pro bonus, et Barthius interpretatur, bonis abundans, 

tocuples.AREV. 

501. Terentii interpretes, act. iv, scen.6, Heaulon.: 

lra de causa esl, iracundia de vitiomultumirascentis. 

Disiinguitetiam Cicero, IVTusc; et Fronto : Iratus 

ex offensaest, iracundus natura. 

lbid. VerbaScripturaefortasse sunl ex Proverb. xv, 

18, ubi Vulgata : Vit iracundus provocat rixas; et 

cap. xxvi, 21 : Vir iracundussutcitat rixat. Barthius 

prope hunc locumindicat differentiam inter jacturam 

et damnum,quae liitera D jam exposita fuit. 

ARBV. 

302. Ex C. Fronto.: Ignominiaimponiturab eoqui 

potest animadversione nolare, infamia ex multorum 

sermonenascitur. 

PATROL.LXXXIII. 

A mia antem (it multorum consemtenle sermone. 

303. Inter Incusare et accusare. Incusamus potiores, 

accusamus pares. Item incusamus verbo, accusamus 

crimine et facto. 

304. Inler Jubete et impetare. Jubere apudveteres 

non idem erat quod imperare; nam jubere ibi 

dicebatur, ubi voluntatis erat obsequium; imperare 

autem,'ubi debito[AL,dubio]quisqueimperioparebat. 

41 505. Inter Jactamut et fatigamut, Jactamur in 

maris fluctibus, fatigamur in terris. 

306. Inter Jaceo et jacio. Jaceo accubantem significat, 

jacio vero mitlo demonstrat. 

307. lnter Ignem et (ocum. Ignis ipsa flamma 

est, focus vero fomes, ac nutrimentum ignis, Nam 

Varro : Focus, ait [AL, aotem], dictus, quod foveat 

)3 ignem. Focus ergo diclus a fotu. 

308. Inter Januam et oslium. Janua est aditus 

primus in domum, ostium in quemlibet locum domus. 

Similiter vero janua, vel est clausa [AL, cum 

claustris], vel patens; fores autem et valvae ipsae 

clausae[A/., ipsa claustra] sunt, sed fores quaeforas 

vertuntur, valvae, quaeintus aperiuntur, ct duplices, 

multiplices, complicabilesque sunt. Portae vero 

proprie murorum dicuntur; atque ideo [AL, inde] 

diclaeeo quod antiquitus portato aratro designabautur 

[AL, portatura rotas designat], quando circumducebalur 

gyrus, alque urbs [Al.; Urbo] signabatur. 

309. lnter lllius similiset itli similis. Illius similis 

ad roores refertur, illi similis ad vultiim. 

310. Inter Juventam et juventutem. Juventus est 

C juvenum multitudo; juventa [AL, juventas] autem 

hominum est setas. Juventas vero decus juventulis, 

sed auctores in plerisque locis aliter posuerunt. 

311. Inter Inficete et officere. Inficere est colorem 

mutare, officere esl alicui nocere. 

312. Inter Invenire et reperire. Invenimus inquisita, 

reperimus ultro occurrentia. 

303. Ex Serv., ad ill. i ;£n.: Talibus incusal, qui 

tamen amplius quam noster. 

305. Ex Serv., ad ill. i Mn.: Territ jactatut et alto. 

Ibid. In nnta Pantini est mats pro varia lectione, 

sed fortasse Pantinus voluit mate. AREV. 

307. Fest., dict. Focus, et Serv., ad ill., xit Mn.: 

In medioque(ocos. 

308. Ex Serv., ad ill. i Mn.: Fotibus cardo stri- 

n debat ahenis. 

" — Portm, elc. Vid. Serv., ad ill. n Ên.: Jamque 

propinquabantportis; et lib. v Mn., ad illud : Urbpm 

designataralro. Ipse, Etymolog., lib. xv, cap. 2. 

Ibid. Hanc differentiam elegantem, et pro muliorum 

antiquitatis locorum meliore captu, praesertim 

comicorum, utilem esse ait Barthius, qui inanem 

operam ponit, ut veram lectionem restituat in Edi' 

tione Grialiana jam constitutam. AREV. 

310. Ex Serv., ad ill. i Mn.: Lumenquejuventa. 

— Decus. Leg. juvenum, ex Serv. 

—Hominum. Leg. Deus,ex mente Serv. et Acron., 

in Od. 3 lib. i Horatii. Haecest «/3«,el sic fere Agrajtius. 

Vid. et Non., dict. Juventus. 

311. Ex C. Fronto. : Infector cotoremmutat, ofte* 

ctot officioobest. 

312. C. Fronto: Invenimusnoslta, reperimusaliena. 

I bid. In Edilione Grialii, a nura. 312, gradus flt 

ad n. 314. Propterea, ex n. 12, duosfeci, ut nnrnen 

suo ordine procederent. AREV. 

9

43 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPl ji 

42 313. Inter Inquirere et quarere. Inquirimus 

ea dequibus dubitamus, quaerimusignola. 

314. Inter Impendere et impendere. Impendere 

eorrepte ab eo venit, quod est impendo, impcndere 

; impendere autem, si e litteram producas, 

significatimminere, ab eoquod est impendeo. 

315. Inter Juvat et jubat. Juvat, delectat; jubat, 

sdjuvat. 

316. Inter Illicemet ilieem, Illicem cum duobus 

/( slgnificatinductorem; ilicem per unum /arborem 

indicat. 

317. Inter It et id. Id pronomen est; itvero, 

vadit. 

318. Inter Inquit et mquid, ut puta ubi inquit 

dictum. 

319. Inter Insitum et insertum. Insitas arbores 

dicimus,insertas vero causas [AL, cautes], aut fabulas. 

320. Inter Illud et i//uc. Illud pronomen, illuc 

adverbtum cM. 

521. Inter lmprecari et depreeari.Imprecari, maledicere; 

deprecari, excusare etexpurgare. 

522. Inter lncolam el inquilinum. Incola quidem 

et [AL, qui et] inquilinus signum est perditaepa- 

Irise; sed inquilinus dicitur quandiu peregrinaiur, 

tneola eum invenerit sedem. 

323. Inter Indigenamel indigentem[Al., indigetem]. 

Indigentes [Al>,indigela] egeni sunt; indigenae,inde 

geniti. 

43 De liUeraL. 

324, Inter Libertatem et tiberalitatem. Libertas ' 

conditionisest, liberalitas vero beneficentia et largilalis, 

ut nudum vestire, captivosrediraere, pauperi 

victum [AL, add. tribuere velj administrare. 

A pelulans temeritate. Petulantia autem libidodicitnr, 

ab eo quod petit male alienumpudorem. 

328. Inter Litigiosumet litigatorem.Litigiosnsest 

de quo liligatur, quasi ager; litigator qui litigat. 

329. Inter Lmtitiam et exsultationem.Laetitiaest 

mentis gaudium, exsultatio vero verborum atque 

membrorum. Rursus exsultatio a jubilatione [AL, 

ad jubilalionem]distinguitur. Ubi enim verba sufficiunt 

laetitiae,et linguaidonea est mentis gaudium 

explicare, exsultatioest, Ubi vero non potest qitisque 

conceptum gaudium verbis annuntiare [AL, 

nuntiarej, sed ipsam animi effusi [AL, diffusijlaetitiam 

in vocem quamdam exsullationis erumpit, 

jubilatio est. 

330. Inter Lethum el morlemquidarntentaverunt 

B facere discretionem,dicentes: Letliumper se venit, 

mors vero infenur. 

331. Inter Libidinemet tividinem [Forte, libidinem]. 

Libidoperb cupiditasest animi; livido [Forte, livedo] 

per v livor est co.rporis.Sunt autem mullaevariaeque 

libidines, sicut libido ulciscendi, quse ira vocatur; 

sicut libidohabendi pecuniam,quaeavarilia nominatur; 

sicutlibidoquomodocunquevincendi, quaepertinacia 

dicilur; sicut Iibitlo gloriandi,quaejactantia 

nuncupatur. Et cum sint multarumlibidinesrerum, 

44 neque cujus rei libidosit adjicilur, nonsoletanimooccurrere, 

nisiilla tantumquaobscenaepartes corporis 

ad flagitiorumimmundiliasexcitanlur. Sed merito 

ista inlercaeterahoc sibi nomenproprieobtinuil, 

quia in carne corruplibili plus caeterissaevit.Dicla 

C autera libido, eo quod libeat alienumpudorem, sive 

quamcunquerem appetere. 

532. Inter Laudem et laudationem.Laus est ejus 

qui laudatur; Laudatio vero ejus qui laudat. Item 

395. Inler Laudabilemet laudandum. Laudabilis laus est in qua virlus enitet; laudatio, ipsa lau- 

est qui laudari potest, laudandus qui laudari debet. dantis oratio |.»i/., 

326. Inter Luxuriosumel prodigum.Luxuriosus, 

quasi solutuSihiVoluptates,unde membra loco mota 

luxa ilicunlur; prodigus autem sumptuosus, qui 

omnht porro agit, et quasi projicit. 

327. Inter Lascivumet petulantem.Lascivns luxu, 

laudatioorationum]. Lauset laelitia 

[Al., laudem lactitiam,]sine celebrationevocis in 

animi admiratione consistit: laudatio vero rei cujusque 

praedicatioest, adminiculoorationis ornata. 

553. lnter Largitalemet largitionem.Largitas humanitatis 

est, largitio ambilionis. 

313. Ex C. Frontone. 

— lgnola. Al.: Nota disciplinam,Fronto. 

315. Pulo inter juvat eijuvat, ut supra inter par.et. 

et parel, ut lantum juvat, discrimen significationis 

sub eaderovoce, ut inter nobiliset nobilis, notus et 

notus, sed boc in dno tantum Codice. 

Ibid. In nota Pantini fortasse legendumut tantum 

sil juvat. AREV. 

316. Ex Fest., dict. Inlex. 

318. Corruptus locus, atque hoc quoqueabesl ab 

allero ms. 

Ibid. Intestu Grialii erat inquid, et inquid... ubi 

inqttid.In voceinquidintelligein quid. AREV. 

319. Ex Serv., ad ill. u Georg.:'Mutatamqueinsita 

mala ferre pyrum, sed in altero lib.: lnsertas vero 

eaulet,aut fabulas, titamplius de Servii loco deliberandum 

censeam. 

Ibid. Non satit assequor, ait explicatur, neque eodem modoab omnibusscribitur. 

AREV. 

321. Agroet.Vid. Agell.,cap. 16, lib. vi. 

D 322. Vid. Elymolog.,lib. vin, cap. 4; Fest., dict. 

Inquilinus. 

323. Ex Serv., adIII.VIIIMn.: TummanusAusonim. 

326. Vid. Non.,dict. Luxum,etdicl. Luxutia, ipse 

lib. Etymolog. 

Barthius, eur INSERTIS 

catuat, vel. (abutas dicul, nisi quod sciam INSERTAS 

pthcot cmhlematanuncupatte,quod ornamentoinseruhtur 

aliis, velut tignem assttla, aul gemmm.Vox 

insertaanud"Macrobiuffl et Geiliumab aliis alio modo 

x , littera L. 

— Fest., dictione Prodegeris, et dict. Prodigum 

hoslia. 

329. In textd et in nota pro varia scriptora est 

exsuhationis.Utrolibet loco videlur reponendumtx sultatione.AREV. 

351. Perlmaeut. Non., dict. Perweaeia. 

Ibid. In ndta Pantini erat forte tibidinem,quod 

mutaVlad ejus mehtem, ut opinor, in f. liredinem. 

Barihius e siid Ms. corrupto emendabat immundicinam; 

sed meltus est immunditias.AREV. 

352. Al., Ejus ipsa virtusenitens. F. Ejus in qu* 

virtusenilet. 

353. Ex Agrsetio.

45 DIFFERENTIAftUMLIB. I. 4« 

334. Irtter £«fart et graiutari. Laetamurde nostris jA 

343. Iiiter Lmtumei lethum. Lsetum gaudentem, 

benis, gratulamurde aniicorura[Agrml., alienis]. leihiim mors dicitur. 

535. Imer Legeriet lectilate.Legere ad lempusre- 344. Inler Labium et labrum. Labium oris; lafertur, 

lectitare ad frequentiam. Interdum et legere brum vasis, a rostro, quodincurvumest. 

nauticnm verbum est^qtrrSet navis dicitur legere 345. Inter Lympham el nympham. Lympham 

qurdquidtraiisit. 

aquam, nymphamdeam. 

336. Inter Labium et labrum. Labiurh snperius 346. Inter Litemet rixam. Lis inter duos commit- 

dicimus, labram mferius. Rostrum, non nisi avium, tilur, el motafinilur; Rixainter multoset jurgio[AL, 

quod incurvwmest. Vantesimeautem quidam nili- injuria] 

tur [Al., tenlant] facere discretionern, rtt Virorum 

ltbra, nmHerumlabra dfcarrforfA/., dicant]. 

337. Inter Lactantemet laclentem, qued lactans 

esl quaelac pnebet, lactens cui praebetur. 

338. Inter Legeset jura. Jus dieitur, Iex scribitur. 

Unde et Virgilius : Jura dabat iegesquevirit. Ilem leges humanar,jura 45 divina sunt. Ideoque 

etjuramentum dicitur id est, sacramentumiit Deo 

\AL,Domino].Hinc et Virgilius: 

Fas mihi Graiorumsacrataresolver»jura. 

339. Inter Legeset mores. Lex est scriptiSVeitota, 

mos autemlex quaedarnvivendi, nuilo viraculoaslrbcta 

\AL, astriclus], sive Iex non scripta, sed tantum 

cum usu relenta, 

340.Iitler Latronemet furem.Qtrialienum involat 

[AL, aJiquidSubtrahit],fur est; qui furatur et occidii, 

latro est. Proprie aulen» latro a latitando insidiis 

[Forte, in insidiis] dicius; for autem a furvo 

vocatus, kl esr, nigro; nam noclis utitur lempore. 

Pukhre autem Plaolus cuidam\AL, Aequodam]qui 

furabatur ait (Plaut. Auiularia) : Tu trium littefarum 

homo,id est, fur. 

341. Inter Lecum teligiosum',et faerum, et httetum, 

quod sacram vocamus, quod ad deos superos 

pertinel; religrosum, quod ad deos iriferos; sanctum 

vero, quod aliqua sanctilate sanctum esf, ut 

sunt tauri apud Homertim* ('oSvo-ir.p.) soli sancli, 

sacri, sacrosancti. 

342. lnter Labat et tavat. Labat nutat, lavat lotorem 

esse. 

constat. 

547. Inter Ligal et legat. Ligat quis vinculo, legst 

testamento. 

46 348. lnter Limen et limitem.Limen aedium 

est, limes regionum vel finium. 

349. Inter Libat et immolat. Veteres immolare 

dicebant, quando victimasin niole [AL,mola] altaris 

B poneniesignemsacrificiis[AL, sacrificium]subjiciebant. 

Libare autem quandopateras mero plenas aris 

fundebant. Namlibare proprie fundere est. Unde et 

Liber vocalur qui [AL, quia] vini usum in Graecia 

ostendisse fertur. Nos ergojuxta verborum distinclionem 

immolamuspanem, libamuscalicem. 

De littera M. 

350. Inter Misericordiamet miseraiionem.Bena 

vellemisericordiaeest; bene facere, miserationis.Dicilur 

enim miseratio, quasi misericordiae aciio. 

Nam misericordia affectus tantum cordis est quo 

compellimur ut miseris subveniamus. Quapropter 

misericordiacondoleremisero novit, eisinon sit unde 

tribuatur; miseratio autem ex opere comprobatur. 

551. Inter Memorareet commemorare.Memorantur 

G pauca,commemoranlurmulta. 

352. Inter Mansuelumet modestum. Mansuelus 

est qui nulli injuriam irrogat, modestus qui nec 

iaesusirascitur. 

553. Inter itiserum et mitellum. Miserum viventem 

adhuc dicimus, misellummorttium. 

5'i4. lnter Miserandumet miserabilem. Miserabilis 

est cui misereripossumus,miseranduscui misereri 

rfebemus. 

355. Inter Memoriosumet memorem.Memoriosus 


335. Ex Serv., ad ill. i Georg. : Primi legetittoris 

oram; et ill'.IIIÊn.: LitloraqueEpiri legimus; et n 

Mn. Pars cateru pontumponetegit. 


— Non est aV.nisi quodincurvumest, Agraet. 

— Vanissime.Ex Serv., ad ill. u Eclog.: Catamo 

trivisselabeltum. 

537. Ex Serv., ad ill. i Georg.: Lactenlia turgent. 

Ibid. In Barlhir Godice,tactens,qui ducit; quod 

verbum ducilelegarrsest, ut ait Earthius, ei lactenti 

roaxime-congruum.AREV. 

338. Ex Serv., ad citata verba ab Isidoro, quae 

sunt I et II Mn. 

— Serv., ad locumeitatum, qui esr n Mn. 

359. Sic fertf ipse, Rb. n Etynrolog., cap. 10, et 

lib. iv, cap. 3. 

340. Sic ipse Etymolog. lib. x , littera L. Varro, 

quodcircalatera ferrum habeat. Fest., quod a lalere 

adoriatur, aut «iro \urpeias. 

—Serv.,adill.m Georg.:NoclUrnumstabulisfurem. 

341. Vid. Fest.,dicl. Retigiosut,et Macrob.lib. iu 

Salurn., cap. 3. 

— Soli,etc. F. Solisaneti,duse sequentesdictiones 

forie glossema. 

542. Forte lotoremaut lavatorem. 

lbid. Panlinus in not. conjicillotorem,quod exstat 

D etiam in textu. Fortasse in lextuveljn nota fegendum 

lutorem.Voxlutoret lotorapudquaedamvetera monu- 

mentareperitur: devocelavatorminusidliquet. ARKV, 

345. Eliam Fest. distinguit dicl. Ltjmpha. 

348. Ex Agraelio,qui forte ex Isidbrosupplendus. 

349. Eadem fere lib. Etymolog.vi, cap. W. 

Ibid. Meliusest mola quam mole: naju vere immoloa 

mula deducitur. ARBV. 

350. Quippevidetur in altero ms. 

Ibid. In nola Pantini Ibrlasse legendum est, a/.r 

miseratio,ut, scilicet, varia lectio discrepet a textu. 

AREV. 

352. Fest., dict. Mansuelus.Non.,dict. Mansuelum; 

— Non., dict. Modestus.Ipse Etymolog. lib. x. 

353. Ex lib.x Elymolog.,litteraM. Potiuslegendum 

videtur : Misellnmviventemadhuc,miserummortuum. 

554. Etymolog. lib. x, IitteraM. 

355. ExC.Fr0nt.,'qui paulocopiosius:Memoriosut 

habetad dicta, faclaquerefereirdamemoriam; memor 

beneficiimemoriamvelinjurimrefert. Undein lsidoro 

prodefentionitmalimoffensidnitreponi.

47 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 48 

rttcmoriamhabet, meraorvero beneficiivel defensioriis 

memor est. 

47 356. Inter Moram et tardilatem. Moraest quae 

impedit, tarditas quaeimpedilur. Morain re, tarditas 

in horaine. 

557. lnter Mendumet mendacium.Mendum in libro 

proprie dicilur, unde et emendare dicimus. Nam 

mendacium in caeleris rebus est. 

358. .Inter Malitiam et malignilalem. Cogitalio 

quippe prava mentis malitia dicitur, malitiae votum 

vel opus malignitas appellalur. 

359. Inter multationem, pwnam, et supplicium. 

Multatio polest esse, et sine sanguine, iti damno 

pecuniae.Suppliciumcum sanguine; poenavero dolor 

sine sanguine. 

360. Inler Munus et donum.Munus est debitum, 

ut [A/., in] patrono; donum, honorarium esl. Item 

donum dantis est, munus accipientis. 

Diclum au- 

tem donum adando, munusa muniendo, vel a monendo. 

361. Inler Jlferuilet promeruit. Meruil commtine 

est et ad poenamet ad prsemium,promeruit tantum 

ad pranmium. Nam promeritus dicitur qui bene facit, 

sic immeritus qui male. 

362. Inter Magnumet grandem. Magnum ad animum 

referimus \Al. referturj, grandem ad corpns. 

363. luter Mutuum dare [AL, mutuare] et commodare. 

Qui mutuum dat, aliud receplurus est; qni 

commodat, utique idem sibi reddi desider.it. 

364. Inter Monere et admonere. Monetqui praecipit, 

Admonet 48 Qm

49 DIFFERENTIARUMLIB. I. 50 

esanioialum[A/., exanime] corpus, emortuura vero 

vicinum morti. 

375. lnter Jtfure et maria. Mare elemenluin est 

tolum, maria vero parles maris. Sicut terrae sunt, 

terra vero tantum elemenium. 

376. Inter Monlesel colles.Montes tumores lerrarum, 

collesprominentiorajuga montium, quasi colla. 

377. lnter Malogranalam el Malogranalum. Malogranata, 

feminini generis, arbor est; roalogranatum 

vero, generis neutri, pomum est. Sicut persieus 

et persieum : persicus, generis fetniniui, aibor; 

persicum, generis neulri, fruclus csl. Sicut buxus et 

buxum: nam buxum neutrum \AL, neutri ], lignum 

esA: buxus leniimiiuni [ AL, feminini], arbor est. 

378. Inter Magiset potius. Magis est alterum ex 

KI S. ISiDQRI HISPALENSISEPISCOPI 82 

De littera 0. 

398, inter Oseutumet pacem. Pacem amicis[Al. 

add. amieisvel] (iliis osculumdari dicimus: uxoribus 

basium, scorto suavium(At. savium].Item osculum 

charitatisest, basium blanditiae[Al., blandilium], 

suaviuravoluptatis. Quod quidara etiam 52 

verstbusbis distinxil: 

Basiaconjugibus,sedel osculadanturamicis: 

Suaviahwcivismisceuturgratalabellis. 

599. Inter Occasionemeiopporlunitatem. Convenienter 

in litteris ponitur, occasio arrisit. Opporlunitas 

se prxbuit, vel secunda successit. 

400. Inter Observationemet observantiam.Observalio 

curae,doctrinaj et artis est, observantia verc 

cullus et religionisest. 

401. Inter Opus et operalionem.Opus dicitur ipsum 

quod fit, operatio autem ipsa rei actio est. 

402. Inter Omneet totum. Omne ad multitudinem 

et ttd nuinerum perlinet: [A/. add. ut omnis 

ad numerum, ut ohines homines; ad miiHiludinem, 

ut omnisfamilia, omnisexercitus, omne j\ 408. Inter Orbumet cacum. Orbus est qui fllios 

amillit, c;tcus est qui oculos perdit. 

409. lnter Occiditet occidii.Occidit,correpta media, 

eum qui mortuus est signilicat; occidil aulem, 

productamedia, eum qui inlerftcii. 

410. Inter Oleametolivamaucloresitadistinguunt, 

ut olea sit fructus, oliva arbor, quia mullitudodicitur 

olivelum, ut quercetum [AL, querquetum]et 

pometum [AL, vinetum]. Enimvero sine discritnine 

poelae [At., crimine poetarumj ct oieam el elivam 

pro fructu saepeposuerunt. Sed consuetudoobtiouit 

; olivamfructum dicere. Nec [AL, dicere nec] vetat 

quominuset arboris el fructus idem nomen sit [At., 

sumpsit]. 

1 411. Inter Odorum,odorabiteet odori(erum.Quod 

B enira per se odorero miilit odorum esl, odorabile 

[Serv. odoratumjvero,quod aliunde[Serv. alicunde] 

accipil odorem; odoriferum, quod odoremsequitur. 

412. Iiiter Operamet opera. Operam, quaj sit; 

I opera vero, quodfit. 

> 413. Inter Ostiumel hostiam. Ostiumquod aperipecusdicilitr, 

hostia sacriliciura. 

mus. Totum vero ad magnitudinempertinel, ut lo- 414. Inter Ortus el hortos.Ortus processus,hortos 

tum corpus , tota terra, totum ccelum.Ergo totui3 

agros dicit \F., dicimus]. 

homo, si ad corpus referamus; omnis bomo, si dti 

415. Inter Obtitumeloblitum. Oblitum, corrcple, 

nniversis. Proinde omne in diversis partibus poni- perfusum; oblitum, producle, immemorem. 

tur, lotum autem sine parllbus debet esse. 

41(J. Inter Offerreet in/eire.Offerreestullro prae- 

403. Inter Orare et exorare. Orare est poscere; 

bere, inlerre importare. 

exorare, Impelrare. 

54 De liltera P. 

404. Inter Obesseet officere.Qui obestnocet, qu; i 417. Inter Prudentiam el sapientiam. Prudenlia 

officitvult nocere. 

C in huinanis rebus , sapientia in dlvinis distribuitur 

405. Inter Offtcereet inficere.Officereest alicui 

\AL, iribuilur]. 

vellenocere, inficerecuroremmutare. 

418. Inter Pudoremet pudicitiam. Pudor corpo- 

406. lnter Olet et redotet. Olet res [A/., olent] , ris est, pudiciliamentis. 

vel male, vel bene; redolet [At. rcdolent] lantunl 

419. Inter Pietatemet affectionem.Pietasinter de- 

bene. 

vinctossanguineexhibetur, affeciiointer extraneos. 

407. Inier Oracula et delubra. Oracula tempii a 420. Inter Patientiam et lolerantiam. Tolerantia 

sunt ubi oralur, 53 un(leet responsaredduntur. De animi \AL, animae]esl palienlia corporis. Ut Sal- 

lubra autem templa fonteshabenth ad purilicandos 

lustius \AL, Catilina] Corpuspaliens inedia, algoris. 

et abluendosfidetes. Et inde delubraa diluendoap 421. Inler Perilum, prudenlem,callidumelfacun- 

pellala. Unde et prius hacc loca altaria non habe dum. Peritus usu doctus; prudens, veluli provi- 

banl, ut tantura delubra essenl, non lempla. dens, utilis rerum futurarum ordinaior; callidus, 

398. Interpretes Terentii scen.2 act. m, Eunuch: 

D 403.ExServ.,adiIludniiEn.:Ea;oratpaeemdit)um. 

Osculaofficiorumsunl,basiapudicorumaffectuum,suavi a 405. Supra, ex C. Fronlone. 

libidinum.ServiusadilludiMn.: Oseulalibavitnata 407. Etymolog.lib. xV,cap. 4. 

— Sciendumosculumreliijionisesse, suaviumvolu —Vid.Servium,ad illud n Ên.: Delubraad sum- 

ptatis. 

ma draeones;et ill. tv: Delubraadeunt. Ascon.Ped. 

—Basia. Al,, basiaconjugibustedel oscutad. in DivinationemCicer. 

Ibid. ln nonnullisMs.: Inter basiumet suaviumhoe 

408. Vid. Fest., dict. Orba. 

intetetl, quod basium uxori dalut, suaviumscottci. 

410. VideServium, ad illudn Georg.: Sed Trun- 

Item bastum blanditiarum esse, suavium voluptatul. 

cis olea melius. 

Quidametiamversibuthoc dislinxit: 

411. Ex Serv., ad 111_iv Mn.: Odora canumvis, 

ex 

Conjugisintereabasiutn,osculadanturamicis, 

quo pro odorifetum,odorisequumleg. videtur. 

SuaviaUsciviismiseenturgratalabellis. 

4i2. Velpotius: Operaqumfacit, opusquodfit. 

417. Lib. n Differeniiarurn,36. 

Hiversiculide basio, osculo et suavio exslant apud 

418. Sicfere distinguit Non. inter castitalem et 

alios quoque grammaticos.Quisnameorum aucloi•( 

pudiciliam,dict. Castitas. 

adhuc latet. Discrimentamen non seroper observa,. 

420. Intellige,in Var. lecl. Pantini, Saltustius,de 

tur. Vide Glossariuralsidmiaiiuui, verbo Saviuwt. 

BelloCalitinario.AREV. 

YariselectionesPantinicoiifusaevidenlur. AREV. 421. Sic Cicer., vi de Repub., prudentiam ait 

400. RecleAsconu iuVerr.; Observantmodospecu ,. nomen nactatna 

lanlur, atiat venerantur. 

— 

providendo. 

Callidus.Inlerpretes Terenlii, act. in, scen. 3, 

402. Vid. Servium, in illudi Mn.: Tota armenia 

Adelpli.: Cattidusdicilur, qui caltum sibi usu artis 

sequuntur. 

induxerit.

53 DIFFERENTIARUMLIB. I. 54 

per exercitationem [AL, pro exercitatiOne]artts in- 

Slructus; facundus, qui facile possit fari. 

422. Inter Pudentem et verecundumhoc interest, 

quod pudens opinionem veram falsamqiie metult: 

Verecundus autem non nisi veram \AL, vera] limet. 

423. Inler Profanum , et nefandum, et ne[arium. 

Nefarius, ut Varro existimal, non dignus farre. 

Quo primo cibi genere vita hominum sustentabatur 

\AL, sustinebatur]. Nefandus, id est, nec nominandus 

quidem. Profanus autera , cui sacris non licet 

interesse. De quo Sallustius: Sacra polluetprofanus. 

Profanus ergo, porro, id est, longe a fano. 

424. Inler Peccatoremel immundum, quod omnis 

peccalor imraundus est; non l.imen omnis iramundus 

peccator. Peccalor enim est qui transgredilur 

praecepta Dei, et necesse est liiinc et immundum 

esse qnia transgreditur. Immundus nutem est et qui 

55 cum uxore sua dormierit, aul mortuum tetigerit, 

non tamen ideo peccater est. 

425. Inter Ploralum, planclum, et fletum. Ploratus 

tantum lacrymarum est, planctus tantum vocura, 

fletus ad utrumque pertinet. 

426. Inler Pigritiam et totpotem. Torpor dormitantis 

est, pigritia vigilantis. 

427. Inter Petsweranliam et pettinadam. Perseveiantia 

in virtute est, pertinacia in vilio. 

428. Inter Prmtidium, duxilium et subsidiuth. 

Praesidiuraest aliquolocoutili posilum,auxiliumquod 

ab exteris datur, subsidiumquod postea supervenit. 

K.tur] in crimine. Ergo qui viderlt iriulierem, et anima 

ejus fuerit titillata, hic propassiohe percussus est: 

Si vero consenserit, et de cogitatione affectumfecerit 

(sicut scriptuni est in David : trdntierunt «n affeclum 

cordit), de propassione transit ad passionem, et 

huic non voluntas deest, sed ocoasio. 

432. Iriier Petcunclationem et interrogalionemAugustinus 

hoc interesse 56 exislimat, dicehs : qiibd 

ad percunctationem multa responderi soleant, veluti 

quid est hoc, aut illud? ut respondeantur diversa, 

vel varia. Ad inlerrogalionem nOn multa respondentur, 

sed aut non, aut etiam pronuntiabltur. Ve> 

luti factum diclumve est? Verum aut falsumest? 

Respondetur : aut non, aut eliam. 

453. Inler Per/ectumetconsummafumhocdistatqiiod 

B perfectumest cui jam addi nihil aliudpotest. Cousummatiun 

vero est quodlibet opus in finemdeductum. 

434. Inter Patens et palulum. Patultmi diciraus 

quod naturaliter semper patet, ut nares, arbor. Patens 

vero quod aperitur et clauditur, ut ostium, 

oculi. Sic lucidum et htcibile : lucidum est quod 

aliunde illuminatur, lucibilequod per se lucet. 

435. Inter Penelrale et penelrabile. Quod penetrat 

penetrale dicitur; quod autem penelratur, penetrabile. 

Penetralia autem sunt domorum secrela, et 

429. Inter potentiam et polenlatum. Polentia est 

sui cujusqiie solius, potentatus vero auctoritas 

[A/., auctoritalis] est judicialis. 

430. Inter Pestem et pestilentiam. Peslis ipsum 

est iiotnen morbi [ AL, verbi ], pestilentia vero id 

quod ex se efficit.Pestilentiaeautem tres modi sunt: 

aul ex terra, aut ex aqua, aut ex aere. 

431. Inter Passionemet propassionemHieronymus 

in Matthaeiimdistinguit, diceus : quod passio reputatur 

in culpa ; propassio, licet dicta ab eo quod est penitus. 

456. Inter Post et pone hoc videtur interesse 

quod post semper cbronicwsponiraus, cum dicimus: 

Post tempus veniam; pone vero, post tergtun. 

n 437. inter precari, 

culpam habeat [AL, 

pro culpa habeatur], tamen non tenetur [AL, retine- 

et imprecarij et depreeari. 

Precari est rogare, imprecari est optare [ Al. exoptare 

], deprecari est excusare, vel expurgare. Cicero 

(lib. n in Verr.). Quid, inquit, faciat Hortensius? 

Avaritiaenecrimina frugalitalis laudibUsdeprecelur? 

438. Inter Poscere et exposcere. Poscere minus 

est quam exposcere. Nara poscunt qui sirapliciter 

petunt, exposcunt qui desiderant. 

430. Inier Polliceri et promittere.Polliceri dicimur 

57 quod sponte promittimus nec rogati, promittere 

42". Ascon.Pedian. m, inVerr. Non., dicl. Nefarius; 

ipse Elymolog. lib. x, littera N. 

Ibid. Fonasse ne nominandusquidem.Ita certe uielius. 

AREV. 

4.7. Varr., iv de Ling. Lat., inilio. Non., dict. 

Pervicaeia. 

428. C. Front.: Subsidiumquodsubestdeficientibus, 

prmsidiumimponilur, auxilium repentinum est, ila 

subsidiumad secundoscasus praparalur, Pmsidium 

ad custodiam, auxilium, ut possit,ex insperatovenit. 

Vid. Fest. 

429. Al. sum2 Mss.pro sut. 

Ibid. Varia lectio efficiteum textu Grialii congruit. 

Legi polerit (acit, aut aliquid similepro efficit.AREV. 

431. In Codice Regiovaticauo 1838 differentis: 

sont alphabeticoquidem ordiue dispositae,sed alibi 

contractiores, alibi copiosiOres,et nonnullaeadditae, 

ut, exempli gratia: Inler pati et perpeti: pali brevis 

ett, perpeti lonqioris est lemporis.. Inler passum 

el experlum:palimur voluntate, experimur necesti- 

D. Augustinus, act. v, scen. 4, Andrim. 

— Aut eliam pron. Al., Sic pronunliabitur, forte, 

etiam pron. 

Ibid. Pantinus in textd legisse 

tate. Maliin Experimur voiuntate, patimur necettitate. 

AREV. 

452. Ex interprelibus Terent. videtur sumpsisse 

videlur ant et prdnuntiabitur, 

pro quo conjicit aut etiam; quaegenuina 

est lectio. AREV. 

D 454. Ex Serv. ad ill. EclOg.I, Tilyre, tu patuta. 

— Ex Serv. ad ill. vi ^ln., Lucehtemqueglobum 

luna, ex quo videtur legendumlutens, non lucidum. 

Fronto taraen ila etiam fere distinguit ihter lucidum 

et luminosam. 

455. Ex Serv. lib.x .

*K S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 56 

quod petitur. Ergo promittimus rogati, poilicemurA 

ultro. Item pollicemur scripiura, promittimus 

verbo. 

440. Inter Properareet festinare. Marcus Cato sic 

distinguit dicens : Quiunumquodqueraature transigit, 

is properat. Quimulla simul incipit, neque perficil, 

is feslinat. Ego unumquodque quod adortus 

eram transigebam °. 

Lpopulum,unius multitudinemcivilatis intelligimus, 

451. Inter Ponlificem et talem. Pontifex tantum 

summum sacerdotem significat, vates autem 

plurasignificat,aut sacerdotes, aut poetas, aut prophetas. 

452. Inler Profugumet exsulem.Profugus voluntate, 

exsul necessitale. 

453. Inter Patrium et paternum.Paternumest quod 

441. Inter Primum et priorem. Primus e multis, patris fuit, ut fundus paternus. Patriusdicitur patri 

prior e duobus, primarius a dignitate. 

similis[Al.palriaffeclusj,utpalriusanimus[AL,auior.] 

442. Inler Plures et pluris. Pluris est quod ma- 454. Inter Proprius et propius [Al., proprium]. 

jori summa laxatur, plures vero de multitudiue Proprius est nomen, propiusverojuxta rae. 

scribimus[AL, scribitur]. 

455. lnter Pragnantem et gravidamhaecdifferentia 

443. Inler Petivit et expetivit. Pelivit pro parum est: praegnantemesse quaeconcepit; gravidam, quam 

[F. add. petivit] ponitur, expetivil pro satis petivit. uleri gravedo proximam partui oslendit. 

Et inimicissimeac vehementeradnisusest. Ex enim I3 

456. Inter Pignera et pignora. Pigoera sunt re- 

pro valde ponitur. 

rum, pignora liliorumet affecluum. 

444. Inter Pyrqm et rogum: Pyra est constructio 457. Inter Potlenlum et monstrum. Porlentum 

lignorum, antequara ignis admotus est. Rogus est est quod59 exformisdiversisproponitur,monslrum, 

dum ardel. Bustumvero posteaquamarsit. quod exlra naluram nascitur, vel nimis grande, vel 

445. Inler Plebem el populum. Plebs a populo nimis breve. 

eo distat, quod populus est generalis universilasci- 458. Inldr Portentum et portentosum. Portenlum 

vium cum senioribus, plebs autem pars humiliset dicitur quod ex omni parle naturae mutationemsu- 

abjecta. 

mensaliquidporlenderefuturumvidelur, sicut biceps 

446. Inter Pauperiem et paupertatem,Pauperies caputin corpus unum, vel sicut in Xerxis regia ex 

damnumest, paupertasipsa conditio. 

equa vulpem ferunt creatam (Herodian.); per quod 

447. Inter Proclivum et declivum. Proclivus est ejus solviregnum ostensumest. Nam portentosa di- 

ascensus; declivus, descensus facilis. 

cuntur quaeex parte corporis sumunt mutationem 

448. Inter Puerperam et puellam. Puellam inve- [AL, notationem]; ut, exemplicausa, cumsex digitis 

slem dici58 et *ta,e parvulam, quasipullam; puer- nati, sivecum aliqua pravitate \F., parvitate] memperamvero, 

quaeprimumpuerumenixa est, et in an-1C 

brorum. 

nis puerilibus parit. Unde et Horatius(Lib. iv, 459. loter Portentum et ostentum.Portentum na- 

od. 4): 

scitur et in sua permanet qualitate ; ostentum vero 

Laudantursimiliprolepuerperae. 

subito offertur oculis, et subducitur. Sic portentum 

449. Inler Pampineum et pampinosum.Pampi- dicitur a portendendo, id est porro ostendendo,sicut 

neum est totumde pampinis,pampinosumquodpam- el prodigium,quod porro dicat, id est fulura de lonpinis 

plenumest. 

ge praedicat.Monstrumsane a monituvel monstran- 

450. Inter Populumet populos,cumenim populos do diclum, quod aliquid significandodemonstrclet 

numero plurali dicimus, urbes significamus; cum statim. Quinquesunt aulem genera prodigiorum,ut 

— Scriptura. Al., Minus.F. minis. 

lam significet. Vox tamen pullam non temere 

Ibid. Haecest primadifferenliaquaein altero 

reji- 

libro cienda, 

" non 

quandoquidemet Non. 

alpltabelicooccurrit, brevior tamen 

pullum,inquit atatis 

quam hoc novellm,ab 

loco. AREV. 

antiquoverbopullare, quod vetus glossarium 

440. In 

agnoscit,eslqtte 

oratione quam de suis virtutibus babuit. 

n«pa.f\)d

*7 DIFFERENTIARUMLIB. I. 58 

Varro dicit, id est: portentum, ostentum, prodigium, 

miraculumet monstrum. 

460. Inter Pueritiam et pubertalem. Pueritia est 

tenera et parva actas,a puritate ila vocala; Pubertas 

autem aetasadulta est quae jam gignere potest ; 

dicta a pube, id est a pudendis corporis, quod haec 

loca tunc priraum lanuginem inducunt \L., induunt]. 

Pueritia autem a septimo anno, pubertas a quarlo 

decinioincipit. 

461. Inter Percussum el percultum. Percussura 

corpore dicimus,perculsum animo. Cicero,de Signis: 

Tauquamipsa illaface perculsus esset \Agrmt., perculsosesse]. 

462. Inter Parricidam et paricidam. Parricidam 

dicimus qui occiditparentem; paricidam, qui socium 

atque parem. 

463. Inter Procellam et tempettalem. Procellas 

iion tam terrarum QQ quam cceliesse, tempeslates 

aulem fluctuum sunt. 

464. Inter Plantas et plantaria. Quod plantae sunt 

raptaede arboribus, plantaria vero, quaeex seminibus 

naia sunl, et cum radicibus et terra propria 

trausferuntur. 

465. Inter Pomarium et pometum. Pomarium est 

ubi poma ponuntur [.!/., iransponunlurj, pometum 

ubi poma nascuntur, poraerium ubi poma inveniuntur 

\AL, ipse locus arborum]. 

466. Inler Pyram et pyrum. Pyra est rogus \AL, 

robur] ardens, pyrum vero pomum. 

467. Inter Piscatorem et piscarium. Piscator est 

qui capit, piscarius est qui vendit. 

468. Inter Pulvereumet pulverulentum.Pulvereum, 

factum; pulverulentumest, pulvere plenum. 

469. Inler Pennas, et pinnas, et pennum. Pinnae 

sunt raurorum, peunaeavium, a pendendo; pennum 

extremitas ferri acuti. 

470. lnter Pradam, lucrum et compendium. 

Praeda ex hoste, lucrum ex negolio, compendinm 

proprie ex pondere. 

471. Inler Pompeiiporticum, Pompeiam, et Pompeianam. 

Pompeii, est ipsius Pompeii; Pompeia, 

460. Haeceadeiu fere Etymolog. lib. n, cap. 2, et 

libro secundo Dilierent. 

— Pubertas autem. Fest., dict. Pubes. 

— Pueritia autem.Lib. n, Different. 

461. Ex Agraelio. 

— De signis. 2 Ms., designat. 

462. Lib. v, Etymolog., cap. 25. 

Ibid. Paricida et patricida pro eodem accipisolent. 

Vide Festum. AREV. 

463. Ex Serv. ad ill. l. Ên., Creberqueprocetlis 

Africus,etipse Etymolog.lib. xm, cap. 11. 

464. Ex Serv. ad ill. n, Georg., Hic planlas tenero 

abscindensde corpore. 

465. Ex Sosipatro Carisio. 

—Pomerium, etc, Puto glossema proxime praecedentium 

verborum. 

468. Lego ex pulvere(aclum. 

470. C. Fronto., prmda liclos spoliat. 

— Gompendium.C. Fronto., Compendiumutique ad 

ponduspertinet. 

471. ExC. Frontone. 

A,publicata; Pompeiana, si ad aliam domum transit. 

472. Inter Populumel plebem.Quod populusest universus 

cum senalu et civibus Romanis, .plebs lantum 

vilior numerus. 

473. Inier Partem et parlim. Partem nomen, parlim 

adverbiumest. 

474. Inter Postremumet posteriorem. Postreraus 

de muliis, posterior de duobus. 

475. Inter Principiumet initium. Principium, prima 

pars ; initium, uniuscujusque rei incipientiscceptum. 

476. Inter Pendent et pendunt. Pendent suspensi, 

pendunl aliquid ponderantes. 

61 477. Inter Pene et pene. Pene adverbium est, 

pene lurpissima [AL, novissima] pars corporis. 

De lillera Q. 

B 478. Inler Quatenus et quatinus. Quatenus adverbium 

est, quatinus conjuuctio causalis, ul si dicas : 

Quatinushocsineplaga non[acis,entibi plagas.Adverbium 

est aulem quatenus, aut teraporis,aut loci; teraporis 

cum dicimus : Quatenushoc modores exercebis. 

479. Inter Quoniamet quiu. Quooiampraeponilur, 

et sic sequentem sensura alligat, ut: quoniam dicis 

[AL, dicil.], dico. Quia postponitur, el superiorera 

sensum confirmat, ut: Scias quia didici. 

480. Inter Quamdudumet jamdudum. Quamdudum 

iiiterrogantis est, jamdudumêspondentis. 

481. luler Quarilur et quiritur. Quiritur de implorando, 

quaerilur de inquirendo. 

482. Inter Questus et qumstus. Quaeslus lucri, 

queslus lacrymarum. 

G 483. Inter Qua et que. Quae pronomen est, que 

vero conjunctio est. 

484. Inter Qnod et quot. Si per d scribitur quod, 

pronomen personale est; si per t quot, numerus. 

De littera R. 

485. Inter Recenset novum.Recens nascilur; no- 

vumfit. Unde et Virgilius: 

Lacmihinonaeslatenovum,nonfrigoredefH. 

62 *86. Inter Retigionemet fidem. Fides est credulitas 

qua Deum confitemur, religio est cullus quem 

illi credentes exbibemus. Dicla autem fides ab eo 

quod fit id quod inler utrosque placitura est. Quasi 

D — Pompeiana. 2 Ms. Pompeigena. 

—Domum.Dominationemtransiit,LegoexFrontone. 

477. Fesl., dict. Penem. 

478. C. Fronto : Quatenus,qualine, quatinus, quoniatn. 

Fest., dict. Quatenus. 

Ibid. Qualenusei quatinus proprie non differunt, 

quidquidFestus aliique dicant; s*edquia apud veterss 

e ei i inter se facile coramutabaniur, idcirco quattnut 

et quatinus, prolenus et protinus, et sirailia occurrunl. 

AREV. 

481. Ex Agraet., unde legendura constat: Inter 

qumrilur el querilur: queritur deplorando, qumritur 

de inquirendo, nisi inalis quirilur in quiritatur inutandum. 

lbid. Conjecturam Panlini, legendum quiritalur, 

contirmai locus Varronis, 1. v de Ling. lat., cap. 7: 

Quiritare dicitur is qui Quiritiumfidcmclamuns implorut. 

AREV. 

482. Ex Agraetio,in quo male est lucro. 

486. Cicer., Off.

59 S. 1SID0RI HISPALENSI8EPISCOPI m 

inier Deumet hOminemdicta quoque religio, eo quod . 

ea homines religantur vinculo serviendi ad cultum 

divinitatis, Religio autem est in virlute, superstitio 

vero in cultu illicito. 

487. Inter Rationateel rationabile.Ratlonaleet \AL, 

ulj angelus et liomo, ralionabile quod ratione vel 

agitur vel dicitor. 

488. Inter Rusticumet tusticanum. Rustiousoperarius 

dici potest, rusticariUspater familias. 

489. Inter Rusticitatemet rustkalionem. Rusticilas 

morum est, rtisiicatib operis. 

490. Inter Rationemet raliocinationem. Ratio est 

mentis motus \AL, raotumj in his quaedicuntur [A/., 

discuntur],discernere vel connectere valens ; ratioeinatio 

autem raiionabilis est sublilisque disputatio, atque 

a certis ad incertorum [AL, add. aut incerlis ad 

cerlorum] indagationemnitens cogitatio. 

491. Inter Regium et regale. Regium est ipsius 

regis, regale dignum rege. Sic et regia ei regalis. 

Regia domus in qua est, regalis rege digna. 

492. lnter Rubor, robur, robor. Rubor coloris est, 

robur virtutis, robor arboris. 

493. Inter Reptilia et repentia, lieplilia aquarUm 

sunt, repentia lerrse. 

494. Inter Rivum, fontem,torrentem,et flumen.Rivus 

subito fit: fonsest caputatque decursus in quem 

naluralis manat aqua, torrens pluviaefluctuspraeceps 

[AL, pluviafluctus el pracceps], fluvius aquae decursus 

generaliter. 

De litlera S. 

495. Inter Sidera, astra, stetias, et signa. Sidera 

illa dicunlur quibus navigantes considerant quod ad 

cursumdirigant consiIium;63aslra auterosunt slellae 

grandes, ut Orion; slellaeautem, mullijuges, ut Hyades, 

Pleiades; signum vero quo animanlis iraagoformata 

est, utTaurus, Seorpio et hujusmodi. 

496. Inter Sempiternumet perpetuum hoc distat 

\AL, discrepat], quod sempiternilas ad Deum pertinet, 

perpeluitas ad angelos, vel ad animas [Al., animam] 

hominum. Priraum enim semper fuit, nec unquam 

esse desinit; alterum esse coepit, sed esse perpetuura 

non desinit. 

497. Inter Sensumet inlellectum. Sensus ad naturam 

refertur, intelleclus ad arlem. 

498. Inter Sacrum, religiosum, et sanctum.Sacrum 

vocamus quod ad Deuni A tur, quoque violate, pcenacommittiiur. Sacnim vero 

et sanctum est, sanctum vero non conlinuo sacrutn. 

Iieni sanclum in bonam pariem ponitur; sacrum 

vero duo significat, et bonum, ct malum : bonum, ut 

illud (Virg., Eclog. 1): Inter flumina nota, et fontes 

sacros; malum, ut: Auri sacra fames(Mneid. lib. m). 

Et : Sacnc panduntur porta (JSneid. lib. n). Et: 

Leno tacer (Plaut.), El: sacer hircus (Ovid.). Unde et 

ignis sacer dicitur hulcits horribile. Auna autem ab 

alendo dicta. Unde et apud paganosalmaCeres dicta 

est, alinientorum inventrix. 

499. Inler Sapientemet prudentemita discerni solet, 

utsapiens vocetur is qui inlellectum seternorum 

rimatur, prudens vero qui ea quaeseiisibus corporis 

experiuutur. 

B 500. lnter Slultum, faluum, et stupidum. Quidam 

veterura fatuum existimant qui uec quod fatur ipse, 

nec quod alii dicunt, intelligat; sttiltum vero hebetiorem 

corde. Unde Afranius : Ego, inquit, me tlultum 

existimo, faluum esse non opinot: Id est, obtusis 

qtiidem sensibus, non tamen nullis. Siupidus vero 

dictus est quasi lapideus, quasi stolidus. 

501. Intcr Savum et crudetem.Saevusin ira, crudelis 

in sanguine. 

502. lnter Stuprum, inceslum,et adulterium. Sluprum 

in virgine, 64 iocestum in parente vel 

vidua, adulteriiim in nupta. Dictum autem incestum 

quasi incastum. 

503. Inler Salietalem et snturitalem.Satielas vario 

genere spectaculorum conlingit, saturitas vero cibo- 

C rum est. 

504. Inter Superbiam et arrogantiam. Arrogantia 

esl inanis gloria de eo quod quisque est. Stiperbia 

vero, supergrediens elatio mentis de eo quod 

non est. Superbiae aulem gemina esl differenlia : 

Una quaespiriluales ac summos viros per viriutum 

jaclantiam dejicit, altera quae carnales erga seniorum 

imperium inobedientes reddil. Dicta atitem 

superbia, quia super vull quam quod cst. 

505. Inter Scientemet seiolum. Sciens est perilus 

scienlia el rebus; sciolus, simulator sciehtiaeac pe 

ritiae, scienti conlrarius est; et quidquid.alius sciat, 

ipse videri vellet scire : aut qui se profitetur scire 

omnia, aut eliam fulura praedicere. 

506. Inler Spureum ei spurium. SpurcUs non 

pertinet; religiosum quod tanlum impurus, sed et ssevus; spurius aulem 

ad homines justos; sanclum vero quo aliquid sanci- patre incerto, maire vidua genitus, quasi lanlum 

— Superstitiovero. Noh., dict. Superstitionis. 

491. KxC. Fronl., dict. Regium. 

492. VetusGlossar., roiur, slSoj""uXou p.el«.v5pu;. 

493. Etymolog. lib. xn, cap. 6. 

494. De hac differentia, vide n. 244. AREV. 

495. Etymolog. lib. m, cap. 59 et 70. 

Ibid. IIIaliisMss.qua navigantesconsiderant.AREV. 

496. Lib. Seutenliaruin D. Isidor. 

498. Serv., ad ill. i Mn.: Templisindicithonorem. 

Et illtidIIIMn.: Aurisacra fames. 

500. Etymolog. lib. x, litter» S, interpretes Terentii 

act. v, scen. 9, Eunuch. 

— Slupidus. Non., dict. Stupidus. 

502. Cumuiduts,Non., dict. Stuprum. 

D — Etymolog. lib. x, litiera /. 

— Eiymolog.lib. v, cap. 26, et lib. x, littera A. 

503. Carisius : Saturilas in cibotantum dicitur, in 

caleris vero satietas. C. Frottto brevius. Saturitas 

ventris, satielas animi. 

504.C. Fronto: Superbiaasuperhabendo:arraganlia 

etiamin pauperemcadit. 

— Super vult, etc. Al. Semper vult, quodnon est. 

5'Od.Dissimulare est astute celare, et occultare, 

quodquis scil, quamvis non dicat, se nescire. ABEV. 

50^. Non., dict. Spurcum. 

— Spurius autem. Etymolog. lib. ix, cap. 5. 

lbid. Spurium vocabant.In Etymnlogiis,loco citato, 

litteris Graecis

61 DIFFERENTIARUMLIB. 1. 62 

spurii filius. Quia rouliebrem naturam antiqui [Af. 

add. jurisconsulti] spurium vocabant. Eosdem et 

favonios quidam appellant, quia quaedara animalia 

favonii spiritu hausto concipere exislimanlur. 

507. lnter Sceleratum, teelettum, et scelerosum. 

Grammatici dicunt sceleralum illum esse in quo fit 

[AL, sit] scelus ; ut Cicero : 0 te [Al., tu] scelerate, 

qui subactus et prottitutut es, Sceleslum autem per 

quem fil. Ut Terentius : scelesta, ovem lupo commisisti. 

Scelerosus, qui facit: ut idem : Ego itlum 

tcelerotum mitera nolens pertuli. Sed haecauctores 

non usquequaquecustodiunt. 

65 508. lnter Salutemet salubritatem.Salus est integritascorporis; 

salubrilas, saluti convenienscausa, 

per quam sanitas, vel reservatur , vel reslauraiur. 

509. Inter Super ei supra hoc interest : Super 

est quod imrainel [Agrmtius erainet], supra quod 

6ubstratura aliquid habet. Item super interdum, 

aut nimium, aul satis accipimus. 

510. Inter Subter et subtus. ° Subter est quod re 

aliqua superiore deprimitur, et proculcatur \AL, 

conculcatur]; sublus quoddemissum aitius nou contingilur. 

511. Inter supremi et supprimi. Supremi et 

summi significat et imi; supprimi autem, occultari. 

512. Inter Sumere et accipere [Al., prmcipimus]. 

Sumimusipsi, accipimusab alio. Cumenira damus, 

dicendum est, Accipe; cum permittimus [AL, prae- 

A nem quam noveris; aosse, referre tantummodo quod 

audieris. 

515. Inter Simulare et rfisstmu/are. Dissimula- 

mus nota : simulamus ignota. Qui enim fingit se 

scire quod nescit, simulat; 661u' auiem quod scit 

nescire se dicil, dissimulat. Unde et Sallustius: 

Ille simulatorincerti, ac certi dissimulatorerat. 

516. Inter Sistere, et consistere,et assistere. Sislere 

est interdum resislere, vel prohibere, id esl, qui 

aliquara rem in loco stare facil. Ut Virgilius: Stslere 

aquam fluviis. Assistere vero et anle unum, et 

coram multis ; consistere in medio adesse. 

517. Inter Servire et insetvite. Servire tantum 

domlnis : inservire cujusque praeceplis. 

518. Inler Spirare et exspirare. Spirare vivere 

B est, exspirare mori. 

519. Inter Surgere et easurgere,et reliqua. Surgitur 

a loco, exsurgilur a somno, insurgitur ad vindictam, 

consurgilur ad auxilium. 

520. Inter Subjicitut et supponitur. Subjicitur cilo, 

Supponiturlenle. 

521. Inter Simul et semel. Semel ad numerum 

pertinel, ut, semel bis; simul ad eongregationem, 

ut, Gtobati [AL, conglobati] simul feruntut in atma 

viri. 

522. Inter Sepulcrumet monumentum.Sepulcrum 

tantummodo tumulus defunctorum est, monumentum 

vero, nunc sepulcrum, nunc historia rerum 

gestarum : dictum eo quod mentem moneat, vel ad 

cipimus]ipsi tollere, dicimus \AL, dicendum estj, memoriam defuncti, vel ad recordationem rei scri- 

Sume. Itero sumimus per nos, accipimus a volenti-16 

ptae. Porro tumulus bifarie, nunc tumens tellus, 

bus, tollimus a non volentibus[AL, nolentibus]. Item nuuc sepulcrum vocatur. Sepulcrum 

auferiraus [Leg. adimimus], jure quidquid dedimus 

assumimusjussu, eripimus vi. 

513. lnler Sperare el exspectare. Exspectamus 

et bona et mala; speramus autem taniura bona. 

Miro autem modo Virgilius verbi hujus proprietatemapropria 

significationesecernit, dicens(Mneid. 

iv): 

Huncegosi potuitantumsperaredolorem; 

dum omne quod exhorret animus rectius timere 

dicatur [Al. add. quam sperare]. Sed grammatici hoc 

exponunt, dicenles : Sperare dixit pro timere. Quod 

et Lucanus distinguens ait: Liceat sperare tinienli. 

514. Inter Scire et nosse. Scire est reddere ratio- 

autem asepulto 

dictum. Sepultus vero, eo quod sine palpitatione, 

vel pulsu sit, id est, siue motu. Cadaver autem a 

cadendo dictum. 

525. Inter Sacrifieium et hostiam haec velus erat 

discretio, quod sacrificium spontanea oblatio erat; 

faostiavero quaedevictis hostibus immolabatur. Haec 

el viclima vocabatur. Aliivictimam 67 êo dlctam 

putant, quia ictu percussa cadit,,vel quia vincta ad 

aras perducilur. 

524. Inter Sedes et thronos. Sedes non lantum 

unius, sed multorum est. Nam solium unius tantum 

est, et regum ; sedes quibuscunque [AL, illud 

cujuscunque] proprium. Solium autem, vel a solius 

5©7.Sicinterpretesterenliiact.iv,scen.3, Eunuch.: 

Scelerosus,est multorum: sceleslus, veiunius : scele- 'D 

cava speeulantur amicti. Al., Dissimulamutnolum, 

simulamusignotum. 

rosus, proprieauctorscelms : sceleratus,in 

sit 

quoscelut — Quienim. C. Fronto, Qui simulat 

commissum,vel constilutum, 

probare vull 

508. Al. jEtas, vel 

quodnon est. 

salvatur, vel reservatur. 

—Ille simulator. Puto Isidorum 

509. 

scripsisse adducto 

— 

ExAgrauio. 

loco ex bello Catilinario et 

Super interdum. Serv. ad 

exposito:Cujuslibetrei si- 

ill. m, Mn., 0 mihi 

sola mei 

mulator, ac dissimulalor.Simulatorincerti,accerii dis- 

super Astyahaclisimago. 

simulator erat. Nisi forle ab alio 

510. Ex glossema adjectum. 

Agraetio. 

516. Nescio au 

511. scripserit Isidorus : assisterevero 

Fest.,dict. 

512. 

Supremum.Non.,dict. 

Sic C. 

Supremum. ante 

Fronto : 

unum, consisterecoram muttis. El 

Sumimusqumpositasunt, 

reliqua quae 

ac- alteri exemplari deerant, omittenda. 

cipimusqua 

— porrigunlur. 

518. Ex Agraelio,qui forte hunc emendandni. 

Assumimus,etc. Ex Front. qui ita, aufert, qui 522. 

dedit, adimit 

Fest., dict. 

(legoin Isidoro 

Sepulcrum. Etvmolog. lib. xv, 

adimimus) imperiocoa- cap. H. 

ctus; eripit quipiusvaiet. 

Ibid. Dictum. Serv. 

515. 

ad ill. 

Ex vi, >En., illa hac mo- 

— interpreiibusTerentiiacl. n, scen.6,Andria. numentareliquit. 

Miro, Serv. ad verstfmcitatum. 

— 

515. Ex Serv. ad ill. 

Etymolog. lib. xv, cap. 11, 

i Mn., Dissimulant, et nube — 

Elymolog.lib. xi, cap. %,

63 S. ISIDORI IHSPALENSISEPISCOPI 64 

sessionc, vel a soliditate dictum. Soliuiu Lalini, t 

Graeci thronum dicuni. Sedcs autetn diclae, quia 

apud veleres Romanos non erat usus accumbendi. 

Untleet consedere aniiquo more dicitur. Nam veteres 

sedentes epulabantur. Poslea, ut ait Varro, de 

Vila populi Romani, viri discumbere coeperunt,mulieres 

sedere. Quia turpe illis erat discumbere mulierem 

\AL, discumbere visumj. 

525. Inter Servum et famulum. Servi sunt in 

bello capii, quasi servali; sicut mancipiumab hostibus, 

quasi manucaplum. Famuli aulem ex propriis 

familiis orli. 

526. Inter Servitulemet servitium. Servitus est 

condilio serviendi, servilium numerus servientium 

[AL, servorum esl]. 

527. Inter Socetum et soctum. Socerum virum dicimus, 

socrum feminam. 

528. lnler Simililudinemet figutam. Sirailitudoest 

cum secundum aliquam speciem visam imago vel 

pingitur, vel formalur. Figura est cum impressione 

formaealicujus imagoexprimilur, veluii si in cera ex 

annulo effigiem suraat, aut si figulus in argillam 

manum vullumque aliquem imprimat, et fingendo 

figuramfaciat, 

529. Inter Sanguinem et ctuorem. Sanguis est 

dum in corpore manet, effususvero cruor fit. Cruor 

autera a cruditate vocatur, unde et crudelilas dicta, 

et crudus. Alii dicunt cruorem viciimarum esse, 

sanguine.rahominum. Ul Virgilius (/Eneid. n) : 

Sanguioeplacastisventos,et virginecccsa; 

id est, sanguine virginis occisae. 

530. lnter Sinum et gremium. Sinum dicimussinualaevesiis 

receptaculum, gremium intcrius accurtatae[Al., 

accuralajj. 

68 531. I"ter Seniumet teneclutem.Seneclus est 

gravior aelas posl juventulcm succedeus, senium 

aulem uliima aetas posl gravitalem veniens. Sic 

senex et senior. Namsenior adhuc viridior. Ul illud 

Virgilianum: 

Jamsenior,sedcrudadeoviridisquesenectus. 

Et Terenlius : Quojure sum usus adolescentior;non 

uliquemagisadolescens,sedtninus. Ut senior, minus 

523. Etymolog.lib. vi, cap. 19. 

524. Etymolng. lib. xx, cap. 11. 

— Sotium. Serv., ad illud i Mn. : Solioque alte 

tubnixaresedit. 

— Sedesaulemunius.Isidor., proximecitato loco. 

525. Elymolog.lib. vm, cap. 4. 

526. Ex SosipatroCaris. 

l 529. Elymolog.lib. xi, cap. 1. 

I — Cruor. Serv., ad iilud vni Mn. : Tepidusqui 

cruor (umabatad aras. 

Ibid. lu texlu Grialiieral cruor victimarum,per errorcm, 

ut puto, pro cruorem.AREV. 

j 531. Elymolog. lib. xi, cap. 2. 

j — (i.senex. Senecta autero esl ipsa sors, sive [ AL, atque] 

conditio senectuii accedens. 

552. Inter Sonum et sonitum.Sonus\AL, sonitusj 

est quidquid auditur sensibile, sonitus \Al., sonus] 

vero confusio[AL, confusae]vocis tubarum. 

533. Spolia ad exspolianles, exuvia ad exspoiialos. 

534. Inler Stillam et guttamPalaemongrammaticus 

ita dislinguit: Gutta, inquit,stal; stilla cadit. 

535. Inier Stalionem el portum. Statio est, ubi 

ad tempus stant naves, portus ubi hiemanl. Nam 

portus locus ignotus est ab accessu ventorum, ubi 

hiberna opponere soleut. 

536. Inler Serenumet tranquillum.Serenumenim 

ad ccelum referri polest, ad mare non potest. Se- 

B renum euim ccelumdiciraus, tranquillum niarc. 

537. Inter Saxa et lapides. Saxa tantum durissima, 

nam lapis et dura et mollis esl petra. 

538. Inter Specum 

Sictenex.Forte legendum,ex citalo locoIsidori. 

' serfseneminusest tenior. 

— Jam senior. Vid. Serv., ibidem, iEneid. vi. 

lbid. Devariis setaiisgradibus plura dixi in prolegomenis 

ad Draconliiitn, pag. 21. In texiu Grialii 

eral: Sic senet pro sictenex. AREV. 

554. Ex C. Fronto., qui tamen Pakemonem nor, 

nominat. 

555. Ex Servio, ad ill. u yEneid.: Smiiomale fidt 

et antrum. Specum Latini, 

Graeci antrura dicunl. Sunt autem loca ex quibus 

repercussaevoces imaginem referunt. 

539. lnter Semitam,callemet tramitem.Semita hominumest, 

callis veropecoruin velferarumest.Cailis 

etiam dicitur via slricia, a 69 calcando iia dicla. 

Tramiles vero transversa sunt in agris itinera, proprie 

ergo callis semita tenuis, callopecorum pracdurala. 

Semiia autem quasi semis via. Semita|dicta, 

qua potest ire unum vehiculum. Hujus [AL, cujus] 

duplex aclus vocatur : propterea quod duocapit, vel 

propier euntium et venienliurovehiculorumoccursus. 

C 540. Succipere est, de superiori aliquid cadens 

corporaie, suscipere causam incorporaliter. Suspicere 

sursum aspicere, aut venerari. 

541. luter Simulare et dissimulare. Qui simulat 

vult videri facere quaenon facil, qui dissimulatnon 

vult videri facere quae facit. 

542. Inter Somnum et somnium. Somnus quo 

dormimus, somnium quod donnientes videmus. 

543. Inter Sutn el suum. Stun verbum est, suum 

pronomen est. 

514. Inter Smvil el sevil. Saevit,irascilur; sevit 

salorem dicit. 

carinis; et ill. x : 

, •» Frangere,nectali puppesstalionerecuso. 

— Forie legend. tocusremotus, ex Eiymolog. lib. 

xiv, cap. 8. 

556. SicVirg., Georg.nCas/opropeinndasereiio.-et 

Hiemesoptaleserenas; el alibi : GndeserenasVentus 

agal nubes; et S;i'pcalias. 

' — Tranquillum.Tranquillaper alta. n Mneid. 

538. Agnosciteliam hanc voeemvetusglossarium. 

539. Ex Serv., ad ill. iv yEneid.: Convectantculk 

augusto;et ipse Etymolog.lib. xv, cap. 16. 

— Semisvia. Varr., IVde Ling. Lat. : Quasisemi 

i tler. Ipse Etymolog. lib. cituto, a semiitu. 

— Semita dicta. Legend.Viadicta, nequecniin semita 

vehiculum,sed via capit. 

; —Actus voculur.Paulus, ad Festum, dict. Aclus. 

i Varr., iv de Liug. Lat., duobuslocis.Ipse Eiymolog., 

lib. xv, uap. 15. 

' 542. ExServ.,adill.vj£n.: Tibi tristiasomniaportans, 

qtti lamen: Somnium,quod dormientesvidemns.

C5 DIFFERENTIARUMLIB. I. 66- 

548. Inter suus et sui. Suus pronomen est, sus j 

nnimalest. 

546. InterSyramet suram.Syra gentis suaefemina, 

sura pars pedis. 

547. Inter Sartorem et' sarcinatotem. Sartorem, 

agrum sarrientem; sarcinatorem, vestessarcientem. 

548. Inter Similemet simulantem.Similem,talem; 

simulantem,talem mentientem. 

549. Inter Strenuum et exlernum. Slrenuum, fortem 

; externum, extraneHmdicimus. 

550. lnter Statumel staturam.Stalum, quaestionem 

vel scenicamvestem; staturam, quantitatem cujusque 

rei. 

70 551. Inter Sctiptutam et lectionem.Lectio in 

opereest, scriptura in affeciu,vel piclura. 

De littera T. 

552. Inier Terram, et tellurem, et humum. Terra 

squalidaest et inculia,tellusfructilera; humusautem, 

inferior, et deorsum, et hnmida [ Al. add. tellus ]. 

Unde et humati, sepulti. Generaliter autem ubique 

lerra est, non ubique huraus. Et in parietibus terra 

est, hocest in lateribus, et non est humus. Humus 

autem terra humida est, et ab humore vocata, sicut 

et terra, quodnaiuralisiccilate torreat, sicutet lellus.quodfruclus[A/., 

fructum] ejus tollimus. 

553. Inter Temperantiamet temperationemsic discernitur, 

ut tcmperantia animorum sit, temperalio 

rerum. 

554. Inter Timentemet timidum.Timidusest qui 

sempertimet, limens veroqui ad terapus formidatex 

causa.Taliinteliecludislinguunturpaviduset pavens, ' 

providusel providens, superbuset superbiens, languidus 

et languens,furibunduset furens, et caetera 

similia. 

555. Inter Tremulumet trementem.Tremulus est 

nalura, tremens lempore. 

536. Inler Temeritatemet audaciam. Terneritas 

siue consiliodicitur; audacia, post consilium. 

557. Inter Tumet lunc. Tum temporis est futuri; 

tunc, proeterili. 

558. Inter Tribuere et atlribuere. Tribuimuscum 

aliquiddonamus,atlribuimus,dum ordinesofficiaque 

distribuimus. 

545. Vide supra. ] 

£47. Ex Non.videturdict. Sartores. 

—Sarcinatorem.C.Fronto,Sarctnafria;,quasarcinas 

servat. 

Ibid. Sartor non solumaccipiturpro eo qui sarrit 

agrum, hoc est, qui sarculo herbas inutiles eveliit, 

ssd eliam pro eo qiiisareit vestes. ARF.V. 

550. lmerpretes Terentii act. m, scen. 5, Eunuch. 

Stalura corpori ascribitur,stalus ad habilumrefertur. 

Ergo.slalusest cr/ijfice, siatura longitudocorporis: pro 

qumttionemautem, malimquastionis,aut qumstionum. 

Porro dictionesscenicamvestemforte in cxnp-ucontrahendae,legendtisquelocus: 

statumquastionis,vel 

schema;aut, statumqumstionis,velschema,sivevestem. 

Vid. Ascon. Paedian.in nt Oralion. contra Verrem. 

551. Quidsi legamus, Inter sctiptutam elscriplionem: 

Scriptioin A 559. Inter Tulit,Aabstulit,etsuslutit.Tulit qui fert, 

abstulil qui ab alio tulit, sustulitqui sursum tulit. 

560. Inter Tumidumet tutgidum. Tumet corpuS 

aegroli.Turget cadaver. 

71 561. Inter Testor, contestor, et obtestor. 

Testor saepenumero ad jusjurandum pertinet, ut 

Yirgilius, per sidera testor; contestor autem ad judices, 

oblestor ad adversarios. 

562. Inter Terga et tergora.Terga sunt hominis, 

quodsingulariter tergum facit; tergus vero quadrupedura 

est. Undepluraliter lergoracoria dicuntur. 

565. Inter Tumultumel bellum. Bellum est conlra 

hostes exortum, tumultus vero domestica appellatione 

concilalus. Hic et seditio nuncupatur. Nam seditioest 

discessio[ A/.,dissensio J civium.Quodenim 

£ seorsumalii ad alioseunt, seditio dicitur. Alii putant 

propter dissensionem animorum seditionem vocari 

[ AL, vocatamJ, quam Graecidiastasin vocant. 

564. Inler Turbidumet lurbulentum.Turbidum de 

natura est, turbuletitumfit. 

565. Inter Terrenum,terrestre,et terrosum.Tesrennmopusdicimus,terrestre, 

ul mariliraum,terrosum 

vero frumentigenusarenosum.- 

566. Inter Tuus et lus. Tuus pronomen est, lus 

vero pigmentum. 

Inter Tuum et tum. Tum advcrbium est, tuum 

pronomen. 

567. Inter Temporeet tempori.Tempore, ablativo 

casu, tempori adverbiumest. 

568. Inter Tristitiam,et mastitiam.Mceslitiacordis 

C est, tristitia vultus. Moesturaergo vel moerentem 

animo dicimus, tristem aspectu. Item mcestitialemporis 

est, et fit aiiquandoex aliquo accidentidolore. 

Tristitia vero, viliumnaturaeperpetuumest. 

De liltera V. 

569. Inter Vetuset antiquum. Vettisannis enumeralur, 

antiquumsaeculis. 

72 

opere,scriplurain affectu,V. p. ? 

552.Etymolog.lib. iv, cap. 5. Varr. iv de Ling. 

Lat., dicl. Terra. 

553. ExAgrael.qui addit temperiesventorum. 

554. Ex Serv. ad ill. Eclog. 7, Timiditquesupet- 

570. Inler Virlutem et (ortitudinem.Vdrtusin 

animi vigore et habitu esl, ctijus pars est fortitudo 

mentis. Quae ex qnatuor virlulibus una est, licet et 

corporis robur fortitudo vocetur. 

571. Inler Vecordemet vesamum. Vecors inali' 

cordU, sicut vesanusnon probe [Al. proprie] sanus.- 

D venilJEgle. 

556. Videsupra. 

557. Al. Tum temporisest prasentis, tunc lemporik 

[uturi est. 

561. SicServ. ad 111.n Mn., Tettornumenait.. 

Ibid. ln nonnullisMss.est: Inter conlettariet ob'tt* 

ttari hoc interest, quod contestamurad adversamo», 

oblestamuramicos.AREV. 

562. Caris. brevius: Tergumhominis,terguspecorit 

nominatur.Vid.Serv. ad illudMn., Tergoradiripiunt 

costis. 593. Tumuttuspropriam significalionerovide 

apud Serv. ad ill. I Mn., Ut belli signum, vm, etc. 

et illud, vu, Ipse vocatpugnas. 

Ibid. De tumultufusiusin Etymologiis, lib. XVIII, 

cap. 1. ARIV. 

509. C. Fronto sic: Anliquumest, quodexcessitpatrummemoriam.Vetusannorummultorumsentitutiiitatem. 

571. Sic Fest. dict. Vecors. 

Ibid. Devocibusquaeex vecomponunlur, videndus 

Gellius.lib. v.cap. 12, et lib. xxvi, cap. 15. AREV.


572. Inter Ve/ocilatemet celeritatem. Velocitas^ 

pediimest, celeritas animorum. 

57*5.lnter Vattitalemet tiasiilurfinem.Vastitas corporisest; 

vastiludo, solitudo. 

574. Inler Voluptatemet voluntatem. Votuntas 

esl desideriumnondtimadepiaerei, voluptasvero rei 

adeplaedelectatio, vel bonae,vel malae. 

575. Inter Verbera el flagella. Verbera quodlibet 

genusflagellorumesl, nam flagellaproprie virgarum 

sunt, el dicta eo quodflatu agitenlur et sonent. 

576. Inter Valetudinemet infirmitatem.Valetudo 

prospera esse potest ef \ gratia : Uler vult, veniat ad me, id est, qui vult de 

duobus. 

587. Inter Urbemet civilatemita distinguitGicero, 

ut urbem mceniacivitatis significent,civitas incolas 

urbis. Nam ad Dolahellam sic scripsit : Liberasti 

urbem a periculo, civitatem a metu. Urbemautem 

ab urbo, quem aratrura vel sulcumveteresdicebant, 

aut ab orbe dictam putani, cnjus in se imaginem 

respublicaconlineret. Porro oppidura.ad bahitanlespertinet, 

civitas ad leges, urbs ad ulrumque. 

588. Iutev Virum et hominem.Vir mas est, non 

adversa, infirmitas semper femina; llomomas est, et femina.Feminaaulemna- 

infeslaest. 

turale nomen cst, generale mulier, speciale 

577. Inter Vulnut et ulcus. Vulnus ad animum 

virgo, 

vel 

refertur, ulcusadcorporis injuriam.Item vulnus cor- 

nupta, vel quie eiiam aetaiisnomioa accedunt. 

poris recens plaga, ulcus vero inveteratum vulnus. . 74 589. Inter Vuttumet faciem.Facies esl natu- 

578. Inter Verbumet Sermonem.Verbura unius 

pars orationis est, juxta graminaticos.Nam sermo 

plurimorum verborum oratio est. Sermo aulem a 

serendodictus, quod nos cum prapositione dicimus 

a disserendo. Ilinc et sermo sancti Hilarii el Augustini 

dicitur, id est dissertio Ililarii et Augustini. 

579. Inter Ultraet eiira. Ultra illuc vel amplius, 

cilra huc ad nos, intra nos. 

73 580. Inter Ulcitci ct vindicare. Ulciscimur 

injuriam faciam; vindicamus,ne fiat. 

581. Inter Vtdere, aspicere, et intueri. Videmus 

natura, aspicimusvoluutale, intuemur cura. 

582. Inier Veneuntel vendunt.Venduntquivenundant, 

veneunt qui vehdunlur. 

585. Inter Vo/o,et oplo,etcupio. Volominus est. 

quam opto, Opto miiuisesl quam cupio. 

584. Ioter Unum et unicum. Unus, ex mullis; 

unicus, solus est. Solusitaque unus numeralur, unicus 

intra numerumfinitur. 

583. Inler Unumet solum.Unusad numerum pertinet, 

solus e multis inlelligitur. 

586. Inter Uler et ulrum. Si enim dicimus: 

Utrum vis, eligere significat,.aut hoc, aut illud. 

Uter autem accipitur pro personis, sicut, verbi 

572. Ex Agraet. qui amplius, Velocitaspedumet 

corporUm,ceterilasanimorumalque factorum. 

574. Fronlo brevius.: Voluntasfactogaudet, voluptasfieri 

eupit,quem Isidor.velut explicavit. ] 

575. Eiymolog. lib. v, cap. uliim. 

— Et dicla. C. Ex Serv. ad ill. n Georg.; /Vetie 

flagetlasncmmapete',Etymolog. lib. xvir, cap. 5, 6. 

577. Agrastius: Ulcus-estquodnascitur,vulnusquod 

ab alioinferlur Et Serv.Uleustectaet clausaestmalignitas,vulnushians, 

et patens. 

578. Etymolog.lib. v, cap. 8. 

580. Ex Frnntone, qrti ita: Ultio vindicatfactum, 

vindietavei vindicatiofutura prohibet. 

581. Ex Fronione, in quo tamen pro aspicereet 

aspicimus,rectius est tpeclarcelspeclamus,mmaspicereex 

improvho,idemauctor docetv 

586. Lego eligopro eligere. 

587. Ex-Serv. ad ill. n Mn.: Festavelamutfronde 

per l/rfrem.Vid. Non. diclionibus; Inter Urbem,et 

Civitatem.AJ. Uturbe mania civitatissignificel,civitate 

incolaturbis. 

— Urbemaulem.Serv. ad ill. i En., Urbs antiqua 

fnil: et-Donat.ad ill. v Urbemdesignataratro. 

3 rabs oris babitus irmnutabitis,vulius rero pro rerum 

ac temporuraqualitate variusel rautabilis [Ai.,commutabilis], 

et secundum affeclionem animi modo 

laetus, modo tristis. Unde et vultuosi dicuntur qUi 

vullum saepeeomronlant.ltaque Luciliushaecqtiasi 

dislinguens ait: Qua (aeies, qui vultus viro. Dicimu» 

autem et vullum cceli et vultum maris, quia 

et mare saepe iu varios molus venlorum flatibvs 

mutatur, et coslivultus ex luce in lenebras, et ex 

serene in n«bilum commutatur, sicut et hominum 

cum mentibns vultus. 

590. Inter Virgtnemet mragtnem. Virgoest quaft 

virum nescit, viragoantem quaevWumagit, hocest 

opera virilia facit. Non autem sotofn-virgines viragines, 

sedet corruptse mulieres, quie virilia faeiunt, 

" vwaginesrecie dicuhtur. 

591. Inler Fiuum et tiiweniem.Vivumde victuro 

dicimus; viyenlem,de morituro. 

592. Ihfer Ve et que. Ve distinguit, que conjungit. 

595. Inter Vceet ve. Ve sine a conjunctioconjuncliva 

est. Vajeutria, interjectfadolentisest. 

594. Inter Vocem el Sonum. Vox est hominis, 

sonus crepidinis. 

595. Inter Uvidum et humidum.Humidum est, 

— Aratrum, vel. Pars aratri non aratrum, neque 

stilcus,sed quodsulcus fit, meliusdistincliusqueipse 

lib. Elymolog.xv, cap. 2. 

D — Aborbe.Servios-,lococitato, ab otbe, quod an- 

tiquaecivitales iivorbemflebant. 

588. Virmarit, non(eminm:homo,mariset (emina. 

Ms.memlose. 

589. Exveteribus Terewiifinterpretibus, in quibus 

tamen pro faciei, formw>est. Vid. Non. d. facies,el 

potissimumdict. vultus, et facies, el Serv. ad ill. l 

Mn. Tu 

— 

faciemilliat. 

Vuituoti.Nou., dict. VnUwoium. 

— Vultummaris. Mneid. v: 

Menesalisplacidivultumfluclusquequietos 

Ignorarejubes? 

Et ibi Serv. 


592. Cod. Vat.lnier QUEet vn hoe mierett, quod 

QCEconjunclioest, VEdisjunctio.AREV. 

595. ExServ. adill. lOEclog. 

Uvidusbibernaveoitde gtandeUehalcas.

69 DIFFERENTIARUMLIB. II. 70 

quod extrinsecus habet aliquid humoris, uvidum. A. 603.InterfJ//ameto//am.UlIam,aliquam:olIain,vas. t 

vero quod intrinsecus; undeetuvae dictae. 

606. Inter Vallumet murum. Non quod murus 

596. Inter Valles et convallet. Valles sunt de- etiam vallum. Namutique quod vallum murtis est. 

pressa loca[A/., colla] camporum, convalles, mon- 607. Inter Vagire, mugire,et caelera. Infans vagit, 

tium intervalla. 

bos mugit, equus hinnit, asinus ragit vel rudit, leo 

597. luler Undam et aquam. Unda semper in rugit, elephasbarril, sus grunnit, ovis balat, serpens 

motu est, aqua vero staiiva. Porro imbres nubium sibilat, rana coaxat, corvus crocitat, grus arsat, mil- 

sunt, laticesfontium. Nam latexproprie liquor fontis, vusjugit, canis baubat, vel latrat, vulpesgannit. 

et dictus quod invenis terrae lateat, 

608. Inler Vesperescilet vesperascit.Vesperescit,id 

598. lnter Vicum,et Vtam, et plateam.Vici dicun- est, sero fil; vesperascit, sol ad Occasumdeclinat. 

lur ipsae75 babitationesin urbibus; vise_autem,'spa- 609. Inler Viperinum 

tia angusla quaeinter vicos sunt, quarum perpetuas 

et latiores plateasvocamus. Namplatajuxtaproprietatem 

linguaeGrsecaea latitudine nomen accepit. 

599. Inter Viridia et uirenlia. Viridia sunt ligna; 

virentia sunt campi, vel prata [ AL, prati]. 

600. Inter Vtsuset visos. Visos, parlicipia dicta; 

Visus,nomina appellativa. 

601. Inler Virum et virus. Virum, hominem; virus, 

venenumdicit. 

602. Inter Vivitet bibit. Vivitde vita.bibit depotione. 

603. Inler Vtnclumetvictum. Vinctus, vinculatus; 

victus, superatus. 

604. Inler Vis et 6t's.Vis, quaead voluntatempertinet; 

bis, duabus vicibus. 

596.Etymolog.lih.xiv,cap. 8. Fest.,dict.Com>a//»s. 

597. Lib. XIIIEtymolog., cap. 20. 

— Alapsu. Fest., dict. Laiea;. 

598. Elymolog.lib. xv, cap. 2, dict. Vicut, et dict. 

Platem. 

607. Ragit vel, puto glossema.Vide carmenOvidio 

attrihutum de variis animalium vocibus. 

Ibid. De sonitu aviumvideappendicem 17 ad Etymologiasex 

CodicePalatino281. AREV. 

et vipereum.Viperlnus, pullus 

; Vipereus, ad similitudinem serpentis. 

De liltera Z. 

610. Inter Zelumet invidiam.Zelus interdum et in 

bonam partem accipipotest, cum quis nitilur ea quae 

B raeliora sunt aemulari; invidia vero, ut dictum est, 

aliena felicitale torquelur, et in duplicem scindilur 

passionem, cum aut quodipse est aliud esse 76 non 

vult, aut aliumvidensesse meliorem,dolelse nonesse 

consimilem. Pulchre autem quidam Graecumversum 

transferens elegiaco metro, de Invidia lusit dicens : 

Justiusinvidianibilest, quaeprolinusipsum 

Auctoremrodit, excruciatqueanimum. 

Invidiae autem nomertdictum est a nimis intuendo 

felicitalem [ Cicer.fortunam ] allerius, ut eslillud : 

Quisnamfloreminvidit meum? 

610. Cujus auctoris sit versus Graecusincerlum. 

— Invidia autem. Cic., Tusc. m. 

— Illud. Actii ex Menalippo,sed detruncalus versus.qui 

apud Ciceronem ita legilur: 

Floremquisnamliberuminviditmeum? 

r Apud Non., dict. lnvidia : 

Undeaut quismortatistloremliberuminviditmeum? 

Trocbaicis numeris. 

LIBER SECUNDUS 

DIFFERENTIAPRIMA. 

77 I- Inter Deumet Dominumita quidam definierunt, 

ut in Dei appellatione Patrem, in DominoFilium 

inlelligerent. Scriptura autem sacra utrumque 

et Deumaffirmal et Dorainum. 

2. Sed tamen invicem hsecvocabula discernuntur. ' 

Primura enim naturae nomen est pertinens ad amorem; 

secundum potestatis, congrueus ad limorem. 

1. In Domino Filium. Unde hi occasionem sumpsissepotuerint.indicat 

August.,n deTrinit.,cap. 10. 

Ibid. Haedifferentiaealiquando reriiin, aliquando 

spiritualesvocantur, ut fusiusexpositum fuit iu Isidorianis, 

c. 56. Notas in Editione Grialii Rolandus 

WiceliUsapposuit, quas propterea Wicelii nomine 

describam. Variaslectiones ad /inem voluminis rejicio. 

AREV, 

3. Tria quidemnomina.Nihilbic periclia Sabellio. 

Jam euim dixerat in personis esse discretionem, et 

exlremaverba hujus capitis sunt: Trinitalem in personisnon 

distinguereimptumest. Et capite sequenti 

cur tam laboralur in discretione personarum, si cum 

Subellioconsentiret, niltil fuit. Sed hsecmulio piura 

quamopus est in re iniuime dubia. lta tamen veteres 

DE DIFFERENTIISRERUM. 

Dehique ex Dei vocabulo adverte quid diligas, ex 

Domini appellatione cognosce quid meluas. 

II. 

3. Inter Trinilatemet unitatem liaecdistinctio est, 

quodunitas propter inseparabilem deitatis substan- 

) tiam, ttinitas vero 78 propter personarum diversitalem 

vocatur, In personis enim discretio est, in Divinitate 

nulla distinctio. Est enim gignens, genitus et 

Patres inlerdum locutos ostendunt D. Eucherii verba 

immerito ipsi ab hominibus minime malls adempta. 

Non enim tollenda, sed explicanda fuerunt, aut 

ex Augusi., qui, serm. 192, ila ait: Non enimnomina 

lantummodo,ted nominum eliam proprietates,id 

esl, personas confuemur; et xi de Ctvit., cap. 10 : 

Nequeverosolaest ista nominit Trinitas , sine subsislentiapersonarum, 

sieutSabetlianiharetici putaverunt; 

aut etiam ex GregorioTbeologo, qui, ne in id incideret, 

non personarumnomina,sednominumpersonas 

vereconslaredixil: Nequeverbum(inquii) stne re velut 

sonumvocisaceipimus, sed tria nomina, el tres 

personasunius etsentia, unius majtttatk, atque potenlia 

credimus. 

Ibid, Tria quidemnomina. Observandum nomina

71 S. 1SID0RI HISPALENSISEPISCOPI 72 

piocedens. Tria quidem nomina, sed substantia una. A 

Siciit enim ignis, candor et color, tria quidem sunt 

vocabula, sed res una. 

i. In relalione enim personarum trinitas est, in 

substnntia vero naturaeunus Deus est: Pater scilicet, 

et Filius, et Spiritus sanctus. DePalre quia Deus est 

testalur Apostolus dicens, Unut DeusPaler, ex quo 

omnia; ita de Filio, quia Deus esl, alibi ipse dicit: 

Quorumpatres, et ex quibus Chrislus secundumcarnem,qui 

est super omnia Deusbenediclusin sacula. 

5. De Spiritu autem sanclo, quia Deus est, idem 

qui et supra sic dicit: Divisionesdonationumsunt, 

irfem aulem Spititus; el divisionesopetalionumsunt, 

idem vero Deus.Ecce Pater, et Filius, et Spiritus 

sanctus Deus, sed non triplex deorum numerus in 

liac Trinilate esl credendus. 1 

6. Scriptum est enim : Ego sum Deus, et non est 

alius Deuspraler me. Et illud : Audi,lsrael, Dominus 

Deus luusunus est. Tres ergo deos credere profanum 

est; trinitateminpersonisnondlstinguere impiumest. 

111. * 

\ do ad se invicem relative trta sunt, et essentialiter 

unumsunl?Quisista consideret?Quisista comprehendat? 

Si enim humanae nativilatis Christi secreta non 

capimus,divinaenaturaemysteria quomodocapiemus? 

IV. 

12. Inter substanliamet essentiamDei hoc quidam 

definierunt, quod substantia est hoc quod non estab 

alio, sed semper ex sese est, hoc est propria inlra se 

virtule subsistit; essentia vero in Dco idcirco estdicta, 

quia semper est, nec incipiens quando, nec desinens 

est, sed esse semper proprium ejus 

7. Inter personam Patris, et Filii, et Spiritus sancli, 

ila secernitur. Quod pater, nec faclus, nec nalus 

est. Filius natus, non factus; Spiritus sanctus, nec 

factue, nec natus, sed ex Patre Filioque procedens 

est. Proinde Patcr aeternitatemhabet sine nativilate, 

Filius nativilatem cum aeternitne; Spiritus vero sanctus 

processionem sine nativiiate, cum acternitaie. 

8. Pater cx nullo exordium ducit, Filius ex Patre 

originem 79 sumit, Spiritus vere sanctus ex Patre 

Filioque procedit. Haectamen a nobis ita dicun- < 

tur de Trinitate, ut potest humana natura capere. 

Nam quis considerare sufficiatipsius Trinitalis interna 

mysteria? Quomodo Pater, Filius, et Spiritus 

sanctus tres personae sunt, una natura ? 

9. QuomodoPaler ingenitus, Filiusgenitus, Spiritus 

sanclus nec ingenitus, nec genilus? QuomodoFilitis 

de Patre natus est, Spiritus sanctns de Patre procedit 

el Filio?QuomodoFilius nascendo procedit, Spiritusaulem 

sanclus procedendo non nascilur?Quomodo 

Pater nunquam sine Filio, et tamen sine Filio 

Pater genuit Filium? 

10. QuomodoFilius nunquanfsine Spiriiu sancto, 

et tamen ait: iVisi ego abiero, Pataclelus non veniet 

ad vos? QuomodoFilius non de se sed de Patre 

esl, nec tamen ei esl posterior de quo est ? Quomodo 

Spirilus sanclus de Paire procedil et Filio, nec lamen 

ab eis praecedilura quibus procedit? 

11. Quomodotria unum sunt,etunum lria?Quomopropersonis 

saepe accipi. Vide not. a ad Hymnod. 

Hispan., die 4 Aprilis, pag. 274. AREV. 

4. ApudGrialiumpatres, ex quibus: apud alios pattes,et 

ex quibut, ut in Vulgaia. AREV. 

5. In Vulgata: Divitionetvetogratiarumsunt ,idem 

autemspiriius. Et divitionetminitlralionumtunt, idem 

anlem Dominut. Et diviiionetoperationumtunt, idem 

vtro Deut. ARSV. 

7. TheodulfusAurelianensis ad probandam 

cessionempro- 

Spiritus sancli ex Patre Filioque utitur 

his Isidori verbis, quaepaulo aliter legit, ut dixi in 

Isidorianis, cap. 33. AREV. 

13. Quo sensu intelligendumsit Filium minorem 

est. 

-* V. 

13. Inter hoc quodFilius nunc mqualis,nunc minot 

estPalre, isla estdifferentia. Primum seternacsubsiantiaeest, 

alterum 80buma"oenalura>- ln forma enim 

B servi, quia faclusest ex muliere, Pater major illo 

est; in forma autem Dei, in qua erat anle carnis assumptionem, 

Patri coaequalisest. Propter illud dictum 

est, Paler major me esl; propter hoc, Ego , el 

Pater, unum sumus. Êqualis ergo Patri in quanlum 

Deus est, subjectus vero in quanlum homo esi. 

VI. 

14. Quid differt inter id quod Christus nunc unigenitus, 

nunc primogenitusesse prscdicatur? Horum 

primum ad Patrem pertinet, alterum ad nos. Nam 

secundum divinilatis excellenliam Unigenitus est a 

Paire juxta Evangelium, quod dicit: Et vidimusgloriamejus, 

gloriam quasi Unigenitia Patre, plenum 

gratim el verilatis. 

15. At vero, secundum fraternam societatem, pri- 

G mogenitus universaecreaturae, juxta id quod Apostolus 

ait: ul sil ipse primogenilusin mutlis fralribus. 

Est ergo unigenitus in substantia deitatis, primogenitus 

in snsceptionehumanilalis: primogenitusingratia, 

unigenitus in natura; priraogenitus, juxla Apostolum, 

in multis fratribus; unigenilus tanlum ex Deosolus, Inde est quod Frater nuncupatur et Dominus:Frater; 

quia priraogenilus; Dominus vero, quia unigenilus, 

VII. 

De variorum nominum distinctione, qum Filio Dei 

attribuuntur. 

16. Jam vero differenliaevel significaiiunesnominum 

quse in Dei Filio distinguuntur plurimae sunt. 

Sed ex his quaedam sunt naluralia ad divinitalis ejus 

i cxcellenliam pertinentia, quaedamvero accidentia. 

i D Naturalia sunt: Deus, Omnipotens, Perfectus, Filius 

Dei, Verbum, Principium, Virtus, Sapientia, Imago, 

Splendor sive Figura, Rrachium. 

81 *'• Accidentia sunt ista: Agnus, Sacerdos, 

i 

i 

i 

i 

i 

esse Patre, non una est veterum Patrum sententia ; 

nam nonnullidocuerunt roajoremFilio Patrum appellari, 

propterea quod Filius a Patre genilusest. Sed 

communior interpretalio fuit praesertim episcoporum 

Occidentis, majoremFiiioPatrem ideo nominariquia 

Filius,homine suscepto,minoratus est, non a Deoso- 

lum, sed etiam ab angelis. Hauc interpretationem, 

quae certe praeferenda est, Isidorus tenet cum multisaliis, 

quos Pelavius resencet de Trinit. lib. n, cap. 

2 AREV. 

16. Jam vero. Pleraque ex Aug. serm. 2, de Trinit. 

17. Filius Dei et boc ipsum, quod Pater, non ta- 

men ipse qui Pater. Hoc innuit eamdem esse Filiict


Petra, Lapis, Homo, Leo, Vitutus, Aquila, et his JA 

ex virilu coitu, sed de Spiritu sancto natus est. Na- 

similia. Deus dicitur quia ex Deo genitus est, Omnituram quippe traxit originis, non culpamprasvaricapotensab 

Omnipotente, Perfectus a Perfecto: Filius tionis. Corpusex Virgine sumpsit, virginiiateui ma- 

Deiest, quia dum huc ipsum sitquod Pater, non tatemae carnis non abstulit. Item, nos ex una generainen 

ipse est qui Pater. 

tione subsistiinus; ille autem ex duabus , divinitalis 

18. Verbum cst Filius Dei, quia proprie de divino et humanitatis. 

ore processil, vel quia nihil in substantia naturaesuae 24. Ex prima nativitatem sumpsit, ex altera crea- 

visibilevel corporeumest, vel pro eo quod Pater per tionem. Natus enim divina generatione, factus hu- 

eum omnia condidit sive jussit, vel quia per illum inmana. Primum fuit sine tempore, secundum in pleninoluit. 

Pater principium ex eo quod rerum omnium tudinetemporis.Nosexduabussubsistimussubstanliis, 

origo et causa sit. Dexiera, propter effectumtotius corporis, videlicet, atque animae; ille vero ex tribus: 

creaturse, quae per ipsum formata esl. 

verbi, corporis, et aniroae.Inde est quod perfeclus 

19. Brachium,quia ab ipso omniacontinentur.Vir- prsedicatur Deus et homo, habens in se geminam 

tus pro eo quod omnem potestatem Patris in semet- substantiam, etdivinitatissuae, ei humanitatis nostrae. 

ipsum habeat, et omnem cceli terraeque creaturam 

IX. 

gubernet, contineat atque regat. Sapienlia est pro eo IB 

25. Item hoc distat inler mortemChristi et nostram. 

quod ipse revelet omnia mysteria scientiae,et arcana Nos enim in mortem pro merito praevaricationisin- 

sapientiae. lmago est propter similitudinis veritatem. currimus, illc aiilent £3 sponte mortem pro nostra 

20. Speciesenim Patris indifferensest, habens in se salute suscepit secundum quod ipse testatur dicens : 

indiscretam naturara, sive essentiam. Splendor ap- Poteslatemhabeoponendi animammeam,et nemoeam 

pellatur, quia dum sit ipse Pater lux , iia Filius ab lollit a me, sedego ponoeam. 

eo inseparabiliterquasisplendor ex luce procedit. Fi- 

X. 

gura est, quia, suscipiens formam servi, operumvir- 26. Inter resurrectionemChrisli et nostram sic ditutumque 

similitudine Palris in se iraaginem atque screpal: quod nobis resurrectionis tempus usque in 

immensam magnitudinem designavit. 

fiuemsaeculi differlur, illius vero die tertio celebra- 

21. Mediatorest, quia inler hominemet Deummetur; ille nullius eguit ut resurgeret, nos illo misedius 

est, habens in se substantiam utriusque naturae, ranle resurgimus, 

id est, humanae bumilitatis formam, et divinitatis 

XI. 

excellentiam. Porro, Agnus propler innocentiara, 27. Inter creaiionem mundi et formationem ejus 

et passionem carnis appellatur. Sacerdos, quia se- haec est diflerentia, quod originaliter secundum mametipsum 

Patri liostiam pro nobis obtulil. Petra, f_ C leriaesubstantiam simulcuncta creata sunt, juxla illud 

quod firmitas sitcredentium, oflensio et ruina incre- quoddicitur: Quivivitin alernum creavilomniasimul. 

dulorum. Lapis angularis, quia Vetus et Novum Te- 28. At vero secundum distinctionera specierum 

stamentum, veluti duo parietes ex adverso venieutes, per sex dierum alternationem formata snnt. Totius 

tanquam angulus, sibimet copulavit ac fidei unitate enim creaturaeorigo simul exstitit, species tamen et 

conjunxit. 

forma per temporum incrementa processerunt. 

22. Homo, quia secundumcarnem ex Virgine na- 29. Namprimummateria factacceliet terraeconfusa 

tus est passibilis atque morlalis. Leo, propter re- atque informis, quam Grsecichaos appellant. De qua 

gnuiu el potentiam, perquan>82 in morteZabulum postmodurnsingillatim per species varias formasque 

vicit. Vitulus,quia proplersalutemgentium immolatus proprias prodierunt. DequamateriaScriptura loquitur: 

est. Aquila,pro eo quodresurgensad aslracceliremea- Quifecislimundumde maleriainformi.Quaeobboc invii, 

et ad sedem paternam undevenerat iierum rediit. formis,quiaadhuc confusaerat atque obscura, et nec- 

VIII. 

dum per visibiles specics, variasque formas discreta. 

23. Inlei nativitatemChristiet nostramhocinterest, 30. Sed materia facta est de nihilo. Mundi aulem 

quod omnis homo ex delicti lege invenilur esse con- species 

ceptus, ille autem non ex concupiscenliacarnis, vel 

de informi materia. Proinde duas res ante 

omnemdiem et tempus condidit Deus omnipotens : 

Patris naturani, non eamdem personam. Vide notas I[) 

eliam plerique qui astruunt ex tribus substantiisunam 

meas ad Sedulium, 1. i, vers. 319. De bujusmodi mediatorispersonam Verbi, carnis et animm,cum in 

vero nominibus,quaeFilioDeiatlribuuntur,agitetiam causa fidei non videatur necessariumsophislica 

Isidorus I. vn Elymologiar., cap. 2. AREV. 

disputatione 

smcularium litterarum calculos 

24. Illevero ex ttibus. Apposite in 

syllogistica 

concilioToletano 

xv, praeside sancto 

spargere 

Juliano, propugnata fuit 

assertio quod tres in Chrislo sintsubstantise: Tresin 

Christo substantiasdiximus, quod et majores nostros 

docuissemonslravimus,honorantesvidelicetetsequentes sententiamdoctorisegregii,Hispalensissedis episcopi, 

quamin libris suis de differenlia nalurm Christi, vet 

nottrmdisseruil,ubi ait, etc. Patres concilii Francofordiensis, 

anno 794, hanc loquendi rationem rainus 

probabant, ul constat ex libello episcoporum Iialioe 

cotitra Elipandura,ex concilii decreto misso ad episcopos 

Hispaniae, tom. vu Labb.,col. 1028 ; Sunt 

PATROLLXXXIII. 

manu. Verumjam olim sanctus Julianus Tolelanus 

causam suam acriter defeuderat, ac Romano 

etiam Pontifici probaverat, quamvis nonnulli tres in 

Christo substanlias in nullo seiisu admilti posse asseruissent. 

Vide Florezium, Hisp.sacr. tom. V, pag. 

297, et tom. II Patrum Toletan. AREV. 

27. Quodoriginalilersecundummaterimsubstantiam. 

Processerunt ex Gregor., xxxu Moral., cap. 9. 

Ibid. Simulcuncta creatasunt. Id quopactointelligi 

debeat, explicaiur a Loaisa in not. ad lib. iSentent., 

cap. 11. AREV. 

3

78 S. 1S1D0R1HISPALENSISEPISCOPI 76 

angeljcam, videlicet, creaturara, et informemmate- i 

riam; quaequidemdum sit ex nihilo facla, praecessit 

tamen res ex se factas non aeternitate, sed sola origine, 

sicut sonus cantum. 

31. Namqui vivit in aeternum,creavit omniasimul. 

Itaque non omnia ex nihilo condidit Deus, sed quaedam 

ex aliquo, 84 quacdamaulem ex nihilo. De 

nihilo mundum, angelura et aniraas; ex aliquo bominem 

et caeteras mundi creaturas. 

XII. 

/)e dupticiparadiso. 

32. Unus esl terrenus, ubi primorum hominum 

corporaliter vita exstitit, alter calestis, ubi animae 

beatorum, staiim ut a corpore exeunt, transferuntur, 

atque, digna felicitate laetantes, exspectant receptionem 

corporum suorum. De hoc paradiso Dominusad 

latronem dixit : Ilodie mecumeris in paradiso.Originaliter 

autem primi hominis culpa nos de paradiso 

expulit, et in hanc exsilii peregrinaiionem dejecit. 

33. Inde est quodprsevaricalionissuaereatu astringimur. 

Undc11merito sententiaedebiio poenampaternaepraevaricationisexsolvimus.Namita 

primus homo 

est conditus, ut per augmentum aeiaium sine media 

morte de vita corporalis paradisi commutaretur ad 

vilam paradisi ccelestis. 

34. Sed quia hoc bonocontentus esse noluit,protinus 

suae conditionis merito caruit, morteraquegeminam 

animaecl corporis invenit. Ignorantiam veri 

et vetustatem oblinuit, atque iu omnem progeniem 

peccati sui praevaricalionemtransmisit, non tanlum 

in hos qui proprio delinquunl arbitrio, sed etiam in 

illos qui nondum implicari valent acluali peccato. 

35. Inde est quod parvulis lavacri gralia conceditur. 

Quia etsi non cst illis peccatum proprii operis, 

inestlamen originaliter noxa paternaepraevaricalionis. 

Unde et propheta Davidex semetipso humauum genus 

deplorans conqueriiur.dicens : IVbilis, motusque inesset, nec germinare utique, neque 

crescere possent; atque isla !quaevilam sine seusu 

habent lapidibus prscponunturet terrae. 

58. Terlius gradus est in iis quae non solum crescunt 

et vivunt, sed etiam sentiunt,at non intelligunt, 

qnalis est in pecoribus. Quartus gradus est in iis qu» 

crescunt, vivunt, sentiunt, et inielligunt, sed tamen 

morlalia, ut animaliasunt, qualis est in hominibus. 

39. Quintus est in iis quaesentiunt, et intelligunt, 

et immortaliasunt, qualis est in angelis. Sextus, id 

quod immutabile et infinitum, et simplex est, a quo 

omnis haecnatura inspiralur, movelur, gubernatur, 

et regitur, quodest Deus. 

40. Sed haec quidem omnia, sicut gradibus crescunt, 

ita sibi qualitate naturae praccellunt.Nam ar- 

B bor praeferturlapidi, el pecus arbori, et homo pecori, 

angeius homini, et Deus prseponiturangelis. 

XIV.- 

41. lnter angelos, damones, et homineshanc differentiam 

veleres scripserunt, quodangeli sint spiritualis 

substantia, ante omnem creaturam creati, 

natura mutabiles conditi, sed contemplalioneDeiimmutabiles 

facti, animoimpassibiles,raente ralionales, 

tempore aelerni, beatitudine perpelui, felicilate securi, 

futuri praescii,jussimundum regunt.missicorpora 

ex excelleoti aere suraunt, in ccelestibuscommoranlur. 

66 ^- Daemonessunt impuri spiritus, subtiles 

et vagi, animo passibiles, mente rationabiles, corpore 

aerei, tempore aclerni,humanilatis inimici, no- 

C cendi cupidi, superbia tumidi, fallaciacallidi, semper 

in fraude novi. Coinmoventsensus, fingunt affeclus, 

vitam turbant, sompos inquietant, morbos inferunt, 

mentes terrent, meinbra distorquent, sorles regunt, 

praestigiisoracula fingunt, cupidinem amoris illiciunt,. 

ardorcm cupiditatis infundunt, in consecralis 

Ecce in iniquila- imaginibusdelitescunt; invocali adsunt, veris similia 

tibusconceptussum,ettn peccalispeperilmematermea. metiuntur, mutaniur in diversis figuris, interdum 

XIII. 

in angelorum iraaginibns transformantur. Hi quon- 

De rerum yradibus. 

dara a sede ccelestiob superbiam lapsi, nunc in aere 

56. Gradus vel differentiacrerum sex sunt. Id est, commorantur. 

non vifenlta, 65 viventia, irrationabilia,ralionabilia, 43. Homines sunt raiione 

morttitia,immortalia; novissimusDEUS,qui est super 

omnia benedictusin smcula.Primusgradus esl eorum 

qute nou crescunt, viia moluquc carenl, qualis est 

in lapidibus. 

37. Secundus gradus, in ils quaecrescunt, vitaui 

motumquc sine sensu habent, qualis est in hcrbis, 

vel in arboribus, quibus si minime vita insensi- 

• capaces, intellectu 

sapientes, ore loquaces, natura magis quam doctrina 

valentes, statu rigidi, vultu erecti, figuia 

universi similes, et inter se dissimiles singuli, ani- 

D mo iramortales, sensu imbecilli, corpore fragiles, 

mente leves, diversi moribus, impares erroribus, ad 

sludia inertes, proni ad voluptales, cassi labore, diviliis 

caduci, solliciludine anxii, singillalim morta- 

35. Peperil me mater mea, ila apud Greg., lib. vu 

Reg., cap. 55, el lib. xn, can. 10. 

ibid. Vulgala: In peccatitconcepltme maler mea. 

AREV. 

56. Samson abbas Cordubensis, in Apologetico, 

lib. ii, cap. 23, quinque differenliascreaturarum ex 

Auguslinu enumerat; tum addil : Sed et egregiut 

doctorIsidorus in libro Differentiarum dicit : Quot 

tunt ijradus vel differentiarerum? Sex. Qum? Non 

viveiitia,viventia,sentienlia, ralionabiiia, immorlalia; 

novistimum,quod est tuper omnia, Deus. Primut gradut, 

etc, cum levi quodam nonnullarum vocuin dis- 

criminc. AREV. 

39. Qumsentiuntet intelligunt, et immorlaliasunt. 

Eodem modo Augustinus, vm de Civit., cap. 6 : 

Vetetiam, qum nulritorio subsidio non indiget,sed 

lanlum continet, senlit, intelligitque,qualisett in angelis. 

iO. Corporeaerei.August.,de Divinat.Dxemon.,cap. 

3 : Dmmonumea est natura , ut aerei corporis seni i 

lerrenumcorporit sensumfacileprmcedant. 

43. Denuoalii ad glorium.Hxc non sunl in uianu 

scriptis libris.

TT DIFFERENTIARUMLIB. H 7JJ 

les, prole mutabiles, viia queruli, tempore celeres, 

tardi ad sapientiam, veloces ad mortem, de praeterilis 

nudi, de praesenlibusexigui, de futuris incerli; 

Concipiunturin iniquitate, in peccato nascuntur, in 

Iabore vivunt, in dolore moriuntur; denuo alii ad 

gloriam, alii ad poenamde favilla surgentes debitum 

solvunt. 

XV. 

Inter pravaricalionem angelicamet humanam. 

44. Quaesit discretio prmvaricationis angelicm et 

humanm nalura, cur ista redimitur, illa sine fine 

damnatur? Praevaricatoresquippeangeli ideo veuiam 

non liabent, eo quod fragilitalis carnalis nulla graventur 

infirmilate. Homines autem post peccatum 

idcirco ad veniam reverti possunt, propterea quod 

pondus infirmitatisexIutea traxerunt materia. 

87 ^5. Probat Psalmista quod propter carnis conditionemreditus 

eis paleal ad saluiem; sic enim dicit 

: Ipse scil figmenlumnostrum. Memento,Domine, 

quod terra sumus. Et iierum : Memorare qum mea 

substanlia.At vero diabolus, vel maligni spiritus, nec 

possunt habere veniam, nec merenlur, sicut scriptum 

esi deeodem apostata, cujuscor,quasi lapis, indurabilur, 

scilicet,ut pceiiitentiaecompunclione non emolliatur. 

XVI. 

46. Inter nominemetpecusista est discretio. Homo 

est animal ex corpore animaque vivente composituro, 

atque spirituali compactione formatum, subsi- 

Stens ratione, liberique arbitrii voluntate, vitiorttm 

capax, atque virlulum; at contra pecus est animal < 

irrationale, morlale, motu carnis et sanguinisanimatum; 

uude et anima eorum post moriem simul cum 

carne dissolvitur. (Adde et aliud, per quod ab eis 

dislinguilur. tlla prona suiit, et ad terrain vergentia; 

nobis naluraliter vultus in ccelumerectus est; illis 

olium et opulentia; nobis ralio et sermo coucessus 

esl, perquae intelligere et Deumconfiteri 

A 49. Peclus aeri conjungitur, quia sjc inde emittitur 

spiraminis flatus, sicut ex aere veutorum spirilus. 

Venter autem mari assimilatur, propiercollectionem 

omniuni humorum, quasi congrega- 

Jionem aquarum. Vestigia pOstremo (errae comparantur, 

eo quod sunl ultiraa membrorum arida, 

sivesicca, sicut et terra. Jam verq in capilis arce 

mens collocata est, tanquam in cceloDeus, ut ab alto 

speculetur omnia, atque regat. 

50. Factus est autem liomo ad conteniplationem 

cceli rigidus, et erectus, non sicut pecora in huiimin 

prona, atque vergentja; in cujus sitminitaie 

capul esl collocatum, datumque illi boc nomen, quod 

liinc capiant initium sensus et nervi. Capilli autem 

capitis, vel ad speciem sunt decoris, vel ad arcendatii 

B frigoris injuriam, sive caloris. 

51. Iu capileaulem, ut aitsanctusAugustinus, Tres 

tanquamventriculicerebri constitutisunt: unus anlerior 

ad faciem, a quosensusomnis; alter poslerior ad 

serutcem,aquomolus omnis; tettius intet utrumque, 

in quo memoriavigeredemonslratur, ne cum sensum 

sequiturmotus, non conneciathomo quod faciendum 

est, si fuerit oblitusquod fecit. 

52. Facies dicta est, eo quod notitiairi faciat bominis. 

Inter faciem autem et vulium haecest differentia, 

quod facies natumljs et-certus oris habilus 

est; vulius vero varius et secundum affeciionemanimi 

modo laefus, modo tristis. Unde et vulluosi dicuntur 

qui vultiim saejiecommutant. 

53. Jam verq barbaeratio qiiantam vultus confert 

G decentiam? Barba est decoris.signum, virililatis iudicium, 

quaeel juvehlutem significat, et sexus naluram 

distingttit. Oculi aulem in facie concavis foraminibus 

inclusi sunt, a quo foralu frons nominata 

est. Iidem quoque oculi gemmaruro habentes similitudinem 

raembranis peiiucenlibus conlegunlur. Per 

quas membranas, quasi per vitrum, vel speculum 

possimus.) relulgenles, mens ea quae foris sunt transpicit. 

XVII. 

99 54.In medioautem horum orbium scinlillaelu- 

Inter humani corporis membra. 

minumeonchiscetenentur,quas pupillasvocamus,qui- 

47. Raiionemautem huraani corporis singulorumbuscernendigratia continetur; etutoculi munitiores 

quc membrorum differenliam Lactanlius, sive pleri- essent ab injuria, eosOpifexsummus tegminibusoccuque 

auctorum, ila definieruni,dicentes : Homodiclus Iuil. Unde el oculosesse dictos, quasi occullatos (id 

est ab liumo. Hic ex diversis subsislit substantiis, ex est, uiidi|ue munitos)qiiibus adliibitsesunt palpebne 

mortali el immortali. Corpus autem ejus ex ossibus a palpitando diclne. Quia concurrenles invicem ocuetcarnibus 

constat,dividiturqueiu quatuorelemenla. ID 

lorum obtutum reliciunt, pilis in ordineastanlibusad 

48. Ilabetenim in se aliquid ignis, aeris, aquoeet munitionem eorum. 

lerrae. Ratio autem lerrae in carne est : humoris in 55. Supercilia quoque pilis brevibus adornata 

sanguine, aeris in spirilu, ignis iu calore vitali. Siquidemquadripartita 

humani corporis 66 ralio (Iua" 

tuor elemcntorum designat speciem. Caput namque 

ad coeluiurefertur, in quo sunt duo oculi, quasi duo 

lumiuariasolis et lunae. 

sunt, quasi quibusdam aggeribus oculis praebentes 

custodiam, ne quid superne incidat. Aurium inde 

dictum nomen est, a vocibus hauriendis. Per immutationem 

enim lilterac aures veluti audes, sunt 

nominalae. Per has enim sonum vocemque, quasi 

45. Eadem sententia apud Greg., iv Moral., cap. 9 

«21. 

Ibid. Vulgata: Quoniam ipse cognovitfigmentum 

nostrum.Recordalusest quoniampulvissumus, AREV. 

46. Arfrfei aliud... confiteripossumus.liaecin uno 

tantum libro leguutur. 

47. Ilaeceadem pleniora Etymolog.lib. xi, cap. i, > 

ubi indicali loci e quibus sumpta sunt; locus Augustini 

de cerebri ventriculis iib. VIIde Genes. ad litter., 

cap. 18. 

Ibid. She pleriquepro et plerique. AREV. 

52. Differentiainter faciem et vultum iisdem fere 

verbis expressa est in Differentiis verboruui, uutn. 

y&89, ubi quaedamannotata sunt. AKKV.

79 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI JO 

per cochleara descendere. Quod aer ictus in circu-1 

lnm orbemque movealur. 

56. Genae, a genibus dictae.Quia complicatumin 

utero gigni formarique hominem aiunt, ita ut genua 

sursuiu sint, quibus oculi formentur, ul cavi ac recondili 

fiant. Ideoque et qui alicujus lacrymas elicere 

cupiunl, genua tangunt, ac per ea deprecantur, quod 

in utero formaverint oculos, atque enutrierint. Ipse 

genarum tumor instar colliuin leniter cxsurgens ab 

omni parte contra imminentes ictus, oculos efiicit 

tutos. 

57. Naresdictae,quod per eas aer, velspirilus nare 

non desinit. In his.enim tria sunt officia: unum ducendi 

spirilus, alierum capiendi odoris, terlium purgamenta 

cerebri defluendi. Os dictum est, quasi 

corporis ostium. Cujus spccies in duobus conslat ] 

officiis: suraendi viclum, et luquendi lingua. 

58. Labia a lambendo nominata. Quod autem superius 

est labiumdicimus; quod inferius, labrum. Linguie 

nomena ligando cibo impositum. Haccinterpres 

animaevocemmotibus suis in verba distinguit, vel illisionepalati, 

acdentium, velcompressiunelabiorum. 

59. Dentes dicti, quasi cibos dividentes. Siquidem 

escam inciduntetcomminuunt, opportuniusgutturi et 

stomacbo tradunt. Horum priores, qui cibum prsecidunt, 

adversi dentes dicuntur; molares intimi, qui cibossubigunt;canini,quivigesimoaetatisannoexistunt. 

90 60. Gingivse a gignendis denlibus nominatae, 

quae magnam pulchritudinera ori conferunt, dum 

nuditatem dentium tegunt. Fauces sunt anguslaefistulae, 

quasi foces, per quas vocalis spiritus ab inlimo 

pectore exiliens sonum vocis emittit. 

61. Mandibulae maxillarum partes sunt quibus 

mandimus. Dicta autem maxilla per diminutionem, 

sicut paxillus a palo. Collum ad instar columnae 

vocatum. Est enim rigidum et rotundum. Duse sunt 

in eo fistulae: una ciborum, altera aeris. llarum superior 

rumen vocatur, qua cibus et polio devoratur; 

unde bestiae quaecibum revocant ac remandunl ruiuinare 

dicuntur : altera inferior vocatur gurgulio 

ex ossibus compacta, et cohserenlibus et flexuosis; 

baeca naribus ad pulmonera patens ob transmeantem 

spirilum.Cujus operculum sublinguiumdicitur,quasi 

parva lingua, quae foramen ejus recludit et aperit, 

ne per partes juncta fistula impetu veniens, violenter 

aer interna corrumpat. 

62. Manus dictae eo quod munus sinl omni corpori, 

et quod ab ipsis mandimus. Palma manus esl 

dispansis digilis, sicut et arbor dispansis ramis. 

Ilem, sicut coniractis digilis, pugnus. 

63. Digitorum quoque nuinerus perfeclus esl, el 

ordo decentissimus. Ex his primus rector omnium 

ct moderator pollex vocatur, eo quod plurimum inter 

caeterospolleat.id est praevaleat.Secundus index 

tit salutaris vocatur, quia eo fere ostendimus et saiutamus. 

Tertius medius vel impudicus, quartus me- 

57. Fortasse legendum purgamenlacerebridejiciendi. 

AREV. 

58. A ligando. Ita cliam in Elyinologiis.Alii ali- 

dicus.quod eo tritum collyrium a raediciscolligitur. 

Quintus auricularis, quod eo aureui scalpimus. 

64. Porro peclus hominis ab aspeciu vocatura. In 

inutis enim animantibus ad terram oppressura est, 

atque ab aspectu reraotum; hoininis autem aspectui 

patens et ereclum. Plenum enim ratione non decebat 

esse laiens et humile. 

65. Papillae sunt mammarum capitula. Mammse 

autem tumores pectoris leviler exsurgenles : liaec 

sunt femiuis ad alendum fetum datae, maribus 

ad solum decus, ne informe pectus esse videretur. 

Neque enim decebat in feminis alibi esse, quaui ut 

animal intelligens ex corde alimoniam sumeret. 

66. Porro umbilicus est nota impressa quae medium 

ventrem designal. Ad hoc factus, ut per eum 

>fetus dum est in utero nutriatur. Splenis autem et 

jecoris viscera quasi ex conturbato sanguine 91 videnlur 

esse eoncreta. Juxta eos autem quide physicis 

disputant, voluptatem venereaeconcupiscentiaeconsistere 

dicunt in jecore, affeclumautem iracundias in 

felle, pavoris in corde, in splene laetitiae.Inpulmonibus 

vero aerem contineri, qui a corde per venasquas 

arterias vocanl, ditfunditur, ut paulatim inspirandiel 

respirandi tractu tolum animel corpus. 

67. In jecore ignis habet sedem, qui velut subvolare 

ostendiiur in excelsum cerebri locum, tanquain 

in ccelum corporis nostri. Unde et radii emicunt 

oculorum, et de cujus medio, velut centro quodam, 

quaedam non solumad oculos,sed caeterossensus tenues 

fistulaededucuntur. Siquidem in eo volunt esse 

i officiumvoluplatis, el decoctionisciborumcomplexu, 

et calefactu suo in sanguinem mujaiidoruin. 

68. Inteslinorum autem ratio /idcirco longis an- 

fractibus in circulorum ordinata sunt modum, ut 

susceptos cibos paulatim egerant, et ex ipsis ea quae 

intrinsecus sunl, humorem sensim suscipiant. Alvus 

dictus eo quod in eum, qnasi in alveum, omhis humor 

cibo permistus delluat ac recurrat, el iuenarrabili 

modo ciborum succo universum corpus, quasi e 

latere valles vicinas irrigando adimpleat. 

69. Porro alvus venter, et uterus diflerunt. Venler 

eiiim esl qui apparet extrinsecus, pertinetque a 

pectore ad inguen. Alvus est interior pars, qua cibus 

recipi et purgsri solet. Uterum solaemulieres 

habcnl in quoconcipiunt. Confundunttamen haecau- 

Y) ctores, et uterum pro ulriusque sexus ventre ponunt. 

70. Genitalia autem, sicut ipsum nomen docet, a 

gignendo dicta. Natium caro conglobatasedendi officio 

facla est, ne, premente corporis mole, ossibus 

cederet. Femina sunl femorum parles, qiiibus iu 

equiiando tergis equorum adliaeremus.Unde et praelialores 

feminibus equos adtnisisse dicuntur. 

71. Genua a genis dicta, eo quod in uiero cohiereanl, 

et cognalasinl oculis.Unde Ennius, aenuacomprimilarta 

gena. Tibiaedictacsunt quasi tubae. Planlae 

vero a planilie nuncupataj, quia non rotundae, ut iu 

ter. AREV. 

73. llsecdifferentia in uno tantum Ms. legitur.

81 DIFFFERENTIARUMLIB. II. 84 

i 

I 

quadrupedibus,ne stare non possit homo,sed planae 

el longioresformatsesunt, ul stabilccorpus efficerent. 

Calcesautem a callo pedum sic nominataesunt. 

72. Pedumdigiti et decoremet usura ferunt. Nam 

currere 92 non posseraus, nisi digitis in humum 

pressis soloquenitentibusimpetum saltumque capiamus. 

Reliquaossa corporis, velut columnseqtiaedam, 

quibus caro susteniatur, inserla sunt, et nervorum 

vinculiscolligaia, ut aplissimomotu flectantur. Haec 

Laclantiuscseteriquede ralione corporis scripserunt. 

XVIII. 

73. Inter virumet hominemquidara dislinxerunt 

hoc interesse, quod vir ulraque scientia praediins 

eloqtientiamcutn sapienlia retinet: Homo loquaci- 

tate tantura nalurae bestiis prscpollet.Virum antem 

dixerunt«troTWCapsrjjf, idest a virtule. Virtus-aulem 

apud veteres scientia rerum omnium nuncupatur. 

Nos attlem unum eumdemqueet virum, et hoininem 

uuncupamus. Juxla quod et de Chrislo legitur, qui 

tam vir in sanctis Scripturis quam et etiam lioiuo 

vocalur. 

XIX. 

74. Inter infantiamet pueriliam,et reliquasaetates, 

sapientes ita definierunt. Prima hominis aetasinfanlia, 

secunda pueritia, tertia adolescentia, quarta juvenlus, 

quinta senectus, sexta senium. Duaeprimae 

setatessingulis annorum terrainanlur hebdomadibus, 

propler simplicemvilam.Nain inlantia septimo nnno 

finitur, quartodecimo pueritia, dehinc sequens adolescentia 

duabus constat hebdomadibus propter inleliectuin 

et actionem. Quae dusenondum erant in 

pueris, et porrigitur htec aetasa quinlo decimoanno 

usque ad xxvm. 

75. Post hsec succedens juventus tribus hebdomadibus 

permanet, propter tria illa, intellectum et 

actioneni, corporisque virfujtem. Isla selas a xxvm 

anno cxoritur, et quagragesimo nono consummatur, 

quandoet in feminis partus deficil. 

76. Porro senectusquatuor hebdomadibuscomplelur 

propter accedentemiUistribus^nimi et eorporis 

gravilatem. Incipit enim haecaetasa quinquagesimo 

anno, et septuagesimoseptimo terminatur. Ultima 

vero senium nullocerlo annorum tempore definilur, 

sed solo naturaefine concluditur. 

XX. 

93 77. Inter A XXi | 

78. Inter infantemet puerumquidam ex sapientibus 

disliuxerunt. Infans, inquiunt, dicilur, qui nondum 

fari potest. Puer autem a purilate vocatus 

quasi purus, sive quia nondum lanuginem floremqtie 

genarum inducunt. 

79. Puella autem a parvitate vocata, quasi pulla. 

Unde pupillos et pupillas non pro condilione, sed 

pro aetate puerili vocamus. Puer olim et masculus 

et feminaappellabaiur, sicul infans. Hincconsuetudo 

communispuerperam vocat. Proprie autem puerperas 

dici quse primum enixse sunt pueros, eo quod 

puellae admodum parianl. 

80. Egressipueritiammasculi,puberesappellantur, 

quiajam gignendipotestatemsumunt; feminaeverovir 

6 gines vel viraginesdicuntur. Dicta autem virago, vel 

quodaviro sumptasii, velquod sit niaseulinivigoris. 

Simul pubertatera egressi, adolescenles appellaniur. 

Adolcscentes autem dicti ab adolescendoatque crescendo.Undeet 

quidam,de agriculiuraloquens,matu• 

rescentem fruclum adolescentemvocavit. 

81. Post adolescenliamquoquejuvenes 

senectutemel seniumhoc differt, quod] 

senectusvergensaetasa juventute in senium, nondum 

lamendecrepita; seniumvero est fessaatque exirema 

aelas,et vitamultimara anhelans. 

fiunt.Juvenes 

autem dicli, quodjuvareposse incipiunt,ut bobus 

juvencusdicitur, cum a vitulo discedit. 

8%.Jam vero medise aetalis proprie dicuntur vir 

et mulier. 94 Vir itaque nuncupatus, ut ait Lactantius, 

quia niajor in eo vis sit quam in feminis,et hinc 

virtus nomen accipil. Item mulier a molliti^dicia.immutata 

et deiracia littera, quasi mollier. 

•83. Sed ideoviris plus roborisdatum est, ut facilius 

C ad patientiam conjugalemfeminsecogerentur. Mulier 

autern noti pro corruptela inlegrilatis, sed pro sola 

maturitale aetatismulier nominatur; sicutetvir pro 

sola virilitate, filiamsiab opere femineaeadmixtiouis 

habeatur immunis. 

84. Extremie jam aetatis, senes et anus vocantur. 

Senes autem quidam dictos putant, eo 

quod se nesciunl, el per niminm aclaleradelirent 

aique dcsipiant. llndc el Plato : In pueristresnt ssr* 

sus, injuvenibusviget, in senibusminuilur. Anus autem 

cx multisannis dicta est, quasi annosa. 

XXII. 

85. Inter rationabileet rationale hoc interesse s.ipiens 

quidamdixit: Ralionale esl qnod rationisutiturinlelteclu, 

ut homo; rationabilevero quodratione 

D dictumvel faclumett. XXIII. 

86. Inter mentemet rationemhoc differt. Mens est 

parsanimse praestantior,aqua procedit intelligentia. 

78. A puritate.Non., Pueritia, id eslpuritas. Varro 

Rerum divinar. lib. i, Quoi pueritia est infrequens 

pollula. 

lbid. Quianondumlanug.Fest., Puer, impubestantum 

dicitur. 

79. Quasipulla. Pullum eslataiis novellm,aitNon. 

lbid. PuerHilate,ilaCodexHisp.Varrode Liber.edu 

cand., Vefim,me Hercle,ipse usu magnopuerililatis 

[ormulam audire. Al. puerili mtate. 

Ibid. NotaeWicelii in Grialii Editione perturbatae 

sunt, et extra ordinem sutim collocalse.Notas, A 

puritate, elc, et quia nondum lanugo, facile fuit ad 

suum locum revocare. Notsepuerililate; ita Codex, 

etc, et al., pueriti mtate,videntur positscpro verbis 

pro mlalepuerili. AREV. 

81. In EditioneGrialii mendumclarum erat juventus 

projuvencus; in aliis desunt haecverba, ut in bobus, 

etc AREV. 

82. Quasimollier.Non male alii, quati mollior, 

AREV. 

S'6.Rationaleesf.Verbasunt August. li de Ordin., 

cap-11. 

89. Intetligibileesse...sentiunlur,verbaAugUst.vm 

de Civit., cap. 6.

83 S. ISIDORlHISPALENSISEPISCOPI 34 

Ratio vero est motus quidam animi visum menlis. 

acuens, veraque a falsis distinguens. 

XXIV. 

87. Inter memoriam,mentem,et cogitationem,talis 

distinctioest, quod memoria praeterilaretinet, mens 

futura prsevidet, cogitatio praesentiacomplectitur. 

XXV. 

88. Inter tentum et memoriamhoc interest. Sensus, 

rei cujusqueadinventio; memoria, rei inventaerecordatio: 

ille excogitatet reperit, baecreperta cuslodit. 

XXVI, 

95 89. Inter intelligibilia et sensibiliataliter veteres 

discreverunt: intelligibiliaesse qusemente animoque 

percipiuntur; sensibilia aulem, quae visu 

tactuque corporeo sentiuntur. 

90. Sunt autem sensus corporei quinque : visus, ] 

anditus, odoratus, gustus, tactus. Visui subjacet 

habitus, et color, seu magnitudo mensurse.Auditui 

voces et sonus, odoratui odorum fragrantia, vel quse 

aliter se habent, gustui sapor amarus seu dulcis, 

tactui calida vel frigida, aspera vel mollia, seu lenia. 

91. Hiautera quinque sensusex partibus elementorum 

sunt, sed non ex omnibus elementisquatuor,sed 

ex aere terraque gignuntur. Ex aere quidem visus, 

odoratus, auditus; ex terra tactus saporque nascilur. 

XXVII. 

92. Inter animamel corpus ita secernitur : anima 

est subslanlia incorporea, intellectualis, rationalis , 

invisibilis, atque mobilis, et iramortalis, habens 

ignotam originem,nihil tamen in natura suamixlum 

concretum, vel lerrenum, nihil bumidum, nihil fla- ( 

bile, vel igneum; at conlra corpus est subslantia visibilis, 

atquemubilis, mortalis, habens semen ex vitio, 

et ex lerreua fsece materiam. Sed anima, quia 

spiritualis creatura est, initium novit, (inembabere 

iion novit. Sicut enini angeli, ita et animse sunt. 

Habent enim initium, finem nullum. Corpusaulem, 

quia ex quatuor elementis contat, ignis, aeris,aquse, 

et terrse, dutn fuerit excedente anima resolutum, 

redit rursus unde fuerat ortum. Inde et partim raortales, 

partim iminortalessumus. 1 XXIX. 

94. Inler animumetanimamLactanlius distinguern 

pliilosophosquosdamita existimat: i Quidam,inquit, 

aiunt aliud esse animam qua vivimus; aliudauimum 

quosentimuset sapimus,quia, valente incorporeaninia, 

nonnunqiiamanimus perit.sicutaccidere deuieiitibus 

solet. 

95. Addunt quoque animam rnorte sopiri,animum 

somno. Ob hoc inde putant esse divisum, eo quod 

actionis officioseparentur. Qui veio ulrumque indifferenteraccipiunt,veraciusarguraentantur: 

Quodnec 

vivere sine sensu possumus, nec sentire sine vita. 

96. Idcirco nequaquamposse esse divisumquod 

a se minime separatur. Sed idem unum, et vivendi 

babere vigorem, et senliendi perfrui ratione ; 

5 et dum sunl utraqtie unum, varia sumpsere vocabula, 

pro diversitate effeclionum.Sicut enim spiriius 

pars animseest per quaui imagines reruin corporaliuroimprimuntur,sicaniinuspars 

ejusdemanimseest, 

quo sentilur et sapilur; sicutet mensejusdem porlio 

est, per quam omnisratio intelligentiaquepercipiiur. 

97. Sicut voluntas, qua intellecta consentiuutur; 

sicut memoria, qua medilala rememorantur. Et 

hsec quidem dum multiplici constant appellatione, 

non lamen ita dividuntur in substantiasicut in nomine, 

quia eadem una esl anima.Qusedum conlemplatur, 

spiritus est; dum sentit, sensus est; du:ti 

sapit, animus est, dum inlelligit, mensest; dum 

discernit, ratio est; dum consentit, 97 voluntasest; 

dum recordalur, memoria est; et dum memhra ve- 

] getat, 

Animseenim naiuram 

communem habemuscum angelis, carnem vero 

cum pecoribus. 

XXVIII. 

93. Inter carnemet corpus quidam sapiensdistinxit 

dicens: Caro est quseproprie sanguine, nervis, ossibusque 

disiinguitur; corpus vero, quanquamet caro 

dicatur, interdum tamen et aereum 96 nominalur, 

quodtactui visuique non subjaceat, et plerumque est 

visibileatqtie tangibile. Paries corpus est, sed non 

earo; lapiscorpus est, sed non caro. SicetJApostolus 

corpora coelestia appellat, et corpora terrestria. 

Coelestecorius solis, lunae et stellarum, terrestre 

ignis, aeris, aquae, lerrae, et reliquorum, quaeabsque 

animaiis censentur elementis. 

animaest et modo sapit, mododesipit, modo 

remotis paulisper curis, corporis sopore delinita 

quiescit, rursusque commota ad contemplandasrerum 

imagines prolinusexcitata recurrit. 

XXX. 

98. Inter animamet spiritumhoc differre doctore3 

dixerunt, quod anima ipsa vita est liominis, prsestans 

sensum motumquecorporis : spiritus autein 

ipsius animse est qusedamvis et potentia rationalis, 

per quam lege naturae prsestarevidetur cacteris pecoribus. 

Proinde anima flatus vitse est, animalem 

liominemfacieus ; spiritus autem, vis quaecarnales 

coucupiscentiascalcat, atque mortalemad immutabiliiaiem 

vitse hominemprovocat. 

99. Certissimeautem spiritum animam esse evan- 

0 gelistatestatur, quia animam quam Chrislusin earne 

suscepit spiritum nominavit. Nam cum dixisset Do- 

1 minus, Potestatemhabeoponenrfianimammeam,hanc sine dubiolunc posuit, quando in cruce, inclinatocapite, 

spiritura tradidit. Oranis autem anima spiritus 

esse potest,non lamenomnis spiritusanima.Namipse 

Deusspritus est, et tamenanima non est; augeliquoque 

et veuti spiritus sunt, et lamenanimaenonsunt. 

100.1psaautemanima,qiiidsit,qualissit,ubisit,quam 

formam habeat,velquam viiu, nullomodocertissime 

94, Confer de his Etymol. lib. xi, cap. I, num. 

15. AREV. 

97. Hulta, quse de ai.mta hic dicuntur , repetita 

Suntin llbro quodam de Numeris,quem nondum 

«ditum puto, et inter appeadices exhibebo, ut dixi 

in lsidorianis, cap. 63, num. 10 seqq. ABEV. 

100. De liis agitlsidorus lib. i Sentent., cap. 12 , 

quem ad locum videndse sunl Loaisaenotae. uuae 

huc quoquefaciunt. ARKV-

85 DIFFERENTIARUMLIB. II. 8G 

sapientes bujus mundi definierunt Alii namque ignem 

animam, alii sanguinemesse dixerunt, alii incorpoream, 

neque habere ullam figuram. Nonnulli 

quoque eamdem divinse naturse esse parlem impia 

teineritate crediderunt. 

101.Nosautemeamdemnon ignem, vel sanguinem, 

sed ineorpoream dicimus, passibilem, alque miilabilem, 

carentem pondere, figura, sive colore. Nec dicimus 

animam parlem, sed creaturam esse Dei, nec 

de substantia Dei, vel de qualibet subjacenii elementorum 

materia, sed ex nihilo fuisse creatam. 

102.Nam, ut ait quidam, si eam Deusex semeiipso 

fecisset, nequaquam vitiosa, vel mutabilis, vel roisera 

esset. Item, si ex elementis 98 esset visibilibus facta, 

haberet utique vel ex terra soliditaiem, aut ex 

aquahumorem,aut flatumexaere, aut caloremex igne; 

sed quia his omnibus caret, apparet eam inde non 

esse, quia cum illis nibil probatur babere commune. 

103. Unde et prave a quibusdamcreditur esse corporea, 

quaepropter id ad imaginemDei facta est ut si 

non immutabilis ut Deus esset, tameu iucorporea ut 

Deus existeret. Si enim corpoream credimus animam, 

ergo et Deum credimus habere corporis formam, 

quia eadem atl suara condidit imaginem. 

104. Hujus autem animae partes nonnulli ve^ 

tcres tres esse dixerunt : rationale, irascibile, 

et eoncupiscibile. Rationale, per quod invisibilia 

conspicit; irascibile, per quod impetus irae suse 

emendat et corrigit; concupiscibile, per quod concupiscentiam 

carnis spirituali virlute. compescit. 

Cujus domiciliumquidam in pectore esse voluerunt, 

quidaravero in capilis arce eara habitare dixerunt, 

tanquam in ccelorectorem, 

Lcant utriusque 

ut a summo omnia contetnpletur. 

Alii nullum ei certum locum definierunt, 

sed eam per omnes arlus infusam discurrere dicunt. 

105. De origine ejus varisehabentur opiniones: verum 

tamen, sine aflirmandiprsesumplione,quid inde 

Patrum disputatio senserit,referamus.Interquossanctissirnus 

Fulgentius incertam de hac qusesiionesic 

profert sententiam, cujus breviter vetba ponenda 

sunt: peccati est, de primi hominis damnatione descendens, 

ista lex meuiis est de munere ttedemploris 

nostri procedens. Haeautem sibi invicem pro affectu 

yirtutum ac viliorum, quotidianacolluctalione lethaliter 

adversantur. 

110. Concupiscentia namque carnis primum illecebras 

vitiorum in cogilaiionibus gignit, concupiscentia 

vero spiritus e conlrario cogitaliones sanctas 

indesinenter opponit. Illa fabulis vanis obleclatur 

et Verbis,ista Scriplurarum meditalionibus atque 

praeceptis; illa gaudet spectaculis rerum terresirium; 

ista contemplationelODcoelesiium gaudiorum. 

Illa terrena gaudia quaerit,isla gemituset suspiria 

trahit: illa torpore somni atque pigritia corpus relaxat,istavigiliisetcompetentibusoratiohibuselaborat. 

> 111. llla per ingluviera illecebris ventris et desideriis 

gutturis cestuat, ista semetipsanijejuniis et abslinenlise 

cruciatibus raacerat. Illa luxuriae subdita 

(urpiuinperpetralionumaffectus.quosintentionecogitationis 

agit, perfectione voluptaiis explere contendit; 

ista caslitatis et pudiciliaepulchritudinem diligit. 

Illa avaritiaeflammasuccensaappetit lucrum et 

fugit damna lemporalium rerum; isla contemneus 

mundum solum sibi vindical Christum. llla invidia 

nullura sibi superioretn vel sequalemesse permittit, 

sed interno livore vulneris de cunctorum profectu 

108. lta etiam hseret Isidorus cum Augustino, 

lib. n Offic, cap. 24. Vide not., et lib. i Senl., cap. 

12, ubi recte astruit animam creari quandoet corpus 

ctealur, cui admiscertvidetur. AREV. 

109.Vid.Cassian.lib. de Concupise.carn. etspirit., 

cap. 11 etseq.

87 S. ISIDOEUHISPALENSISEPISCOPI »8 

tabeseil; ista de cunctorum virtutibus gaudet, et 

lninores sibi per cliaritatem prseponit. 

112. llla, ira exxstuans, niliil oequanimilerportat, 

sed perturbatara mentem tisqtie ad vocis tumultura 

exaltat; ista nulla cxasperatione movetur, sed per 

tranquillitatem et mansuetudinem patienter omnia 

susiinet. Illatristilia inficitur, dumquaelibet adversa 

persenserit,; ista nullo mcerore frangitur, sed etiam 

inala de proximis portans, ab interiore gaudio non 

movetur. Illa ambitione honorum, inficitur humanis 

laudibus, vel illecebris vanseglorise delinitur ; ista 

humiiitatem amal, et soli Deosuo, qui inspeclor est 

nienlis,.placere deleclat. Illa inflata supcrbise faslu 

cor miserumelevat; isia, ne acelsitudinesua corruat, 

usque ad inlima seipsam humiliat. 

113. Sed quid plura? Concupiscentia carnis in 

omnium vitiorum multitudinem consentienlcs sibi 

prsecipitat, concupiscenlia vero spiritus mentem 

lapsam ne deficiat, spe futursegloriaccorroboral. 

Proinde illa, quamvis superet, nullalenus desperandum 

est, quia, reparato cerlamine, possumus 

de ea ctiam gloriosius triumphare. Ista quamvis 

vincat, de victoria non est secura, quia callidus 

hostis, etsi deviclusinterdum, lamen vicioresultimo 

Vincit. Et quos prima congressionenon percutii, decipere 

in fineracontendit. 

114. Hinc esl etiam quod ipsa concupiscenlia 

camis usque in hujus vilseterminum dimicarenon 

cessat. Sed si concupiscenlia spiritus usque in 

finein snperot, victoriae pace secura in selernum 

101 cu|» Sl|isvicioribus regnat. Quando, consumuiato 

concupiscenliaeaculeo, nec carni spirilus, 

neqtiecaro spiritui adversabitur. Sed utranque invicem 

acternsepacis concordia copulatse, Redemptori 

suo sine oppugnatione in perpetuum adhserebunt. 

XXXII. 

115. Inter gralia divinminfusionemet humaniarbitrii 

voluntalemhoc interest: arbitrium est volunlas 

libersepotestatis, quseper se sponte,~vel bona, vel 

mala appeiere potest; gratia autemest divinacmisericordiacdonumgratuitum, 

per quodet bonsevoluntalis 

initium et operis promeremur efiectum. Nullus 

autem liberi arbitrii quidquampotest prsevalerevirtute, 

nisl supernaegratisesustentelurjuvamine.Divina 

quippegratia prsevcniturhomo, ut bonus sit, nec huiiiantimarbitriumDeigratiamanleeedit; 

sed ipsagra* 

lia Deivolentemhominempraevenitutetiambenevelit. 

116. Nam pondere carnis homo sic agitur, ut ad 

peccandum sit facilis , et ad poenitendumpiger. 

Ilabet dese unde corruat, et non habet unde consurgat, 

nisi, gralia Conditoris,ut erigatur manumjacenti 

exlendat. Deniquebomini per Dei gratiara liberum 

restauratur arbitrium, quod primus homo perdide- 

115. Honorius Augustodunensis, in opere. De lilero 

arbitrio inter sententias Patrum hac etiam Isidori 

in rem suaai utilur. AREV. 

116.Z!irium...quodprimus homoperdide 

rat. Eodcm modo Aug. in Enchirid. cap. 30 : Nam 

liberoarbitriomate utens homo,et se perdidit el iptum. 

Qusequomodoaccipiendasint, ex ipso Augu- 

A rat. Nam ille habuit inchoandi boni liberum arbitrium, 

quud lamen Deiadjutorio perficeretur. Nos 

vero, et inchoalionemliberi arbilrii, et perfectionem 

de Deisumimus gratia. Quia et incipere et perficere 

bonumde ipso habemus, a quo et gralisedonumdalum, 

et liberum arbitrium in nobis est restauralum. 

117. Deiest ergo bonumquod agimuspropter gratiam 

praevenienlem,el subsequentera.Nostrumvero 

est, propter obsequentemliberi arbitrii voluntatein. 

NamsiDeinon esset, curilligraiias agimus ?Et si nostruin 

non est, quare relributionem bonorumoperuin 

102 exspeciamus? Proinde ergo in eo quod gratia 

prsevenimur,Deiest, in eo vero quod bene operando 

prsevenienlemgratiamsequimur, nostrumest. Nemo 

autem Deummeritis antecedit, ut tenere eum quasi 

Tjdebitorem possit. Sed rairo modo aequus omuibus 

condiioralios prsedestinandoprseeligit, alios in suis 

moribuspravis jnsto judicio derelinquit. Unde verissimum 

est graliscmuntisnon ex humana virtute vel 

ex merilo arbitrii consequi, sed soliusdivinaj pietalis 

bonilaie largiri. 

118. Quidam ehim gratissimsemisencordiae ejus 

praevenientis dono salvantur, effecli vasa misericordiaa; 

quidaro vero reprobi habili, ad pcenam 

praedestinaii, damnantur, effecti vasa irse. Quod 

exemplum de Esau et Jacob nondum natis colligitur. 

Qui dum essenl una conceplione vel partu 

editi, parique nexu peccati originalis astricli, alterum 

lamen eorum ad se misericordiaedivinsepraevenientis 

bonitasgratuita traxit, alterum quadamjusli- 

Q tise severilate odio habitum in massa perditionisreliclum 

damnavit. Sicut per prophetam idem Deus 

loquitur dicens: Jacobdilexi, Esau autemodiohabui. 

119. Unde consequens est nullis prsevenienlibus 

meritis conferri gratiam, sed sola vocationedivina. 

Neque quemquamsalvari sive damnari, eligi vel reprobari, 

nisi ex proposito prsedestinantisDei, qui 

justus est in reprobatis, misericors in electis. Universseenim 

viseDominimisericordiaet veritas. 

120. Ante gratiseenim donumliberumquidem est 

in hominearbitrium, sed non bonum, quia sine graliae 

adjulorio manet infirmuin.Nam sicul oculusvidere 

non valel, si caretofficio luminis, ita humanse 

voluntalisarbitrium nihil valet, si lnminisgratia indigeat; 

illudutique quod illuminat omnem hominem 

D venientem in hunc mundum. Liberum autem arbitrium 

ad omne malurapromptumest per semetipsum, 

ad bonumvero nequaquamnisi pergratiaedonum: et 

eadeni praestathominiet bona velle et facere, inala 

pmeteritaflere, tam a cogitationequam ab opere delicia 

prsesentia cavere, quod etiam Apostolusmanifestius 

scribit dicens : Non sumussufficienletcogitare 

aliquidex nobis,quasiex nobis, sed sufficienlianostra 

stino satis constat et ex Isidoro,qui paulo post ita 

subjicil: Antegratia donumliberumquidemest in homine 

arbilrium, sed non bonum,quia sine gratia 

adjutorio manetinfirmum. 

120. In aliis Excusispost verba misericordiaet veritas, 

omissis aliis, sequitur, omne aulem donutn 

gratia, etc ut num. 122. AREV.

80 DIFFERENTIARUMLIB. II 90 

enDeoest. Itaque non in omnegenushominura 103 i 

gralisebeneficiumtenditur, sed in illis tantum qu; per 

fidemilluminantur; nec enim in cunclis genlibusfidei 

pervenit auditus. 

121. Unde e-l Aposlolus: Quomodo, inquit, invocabunt 

in quem non crediderunt? Aul quomodocre dent ei quem non audierunt? Ipsius eliam gralisedonum 

quibuscunque datur, non sequalilerconceditur, 

sed ad mensuram pro merito accipientium distribuitur, 

juxta quod scriptum: aui reddet unicuiquesecunrfumopera 

sua, 

122. Omne autem donum gratise non omnibns 

ad integrum datur, sed singulis dona singula distribtitiiilur, 

ut seilicet, quasi membra corporis singula 

officia habeant, el alter indigeat altero quod 

non babet alter; proinde omnia fiunl communia, j 

dum fiunt sibimet membra invicem necessaria. 

XXXIII. 

123. Inter Legemet Evangeliumhoc interest, quod 

in Lege littera esl, in Evangelio gratia : illa habuit 

umbram, ista imaginem; illa dala est propter trausgressionem, 

ista Lsacramentorum, futuram Evangeliigratiam pracdicabant. 

In.lege ergomandaia tenentur, promissa 

propter juslificationem; illa ignoranlise 

demonstrat peccaium, ista aguilum adjuvat, 

ul vitelur; illa (lagiliisdeditos increpat, isla peccantes 

boniiale propria liberat; illa talionem reddendum 

decrevit, ista etiam pro inimicis orare jussit: illa, 

conjugiorum indultis habenis, crescere et geuerare 

prsecepit, ista continentiam suasit. 

124. Ulic prsedicatur circumcisio sola carnis, hic 

lavacrum in abluiione cordis et corporis; illic Cbananitidis 

regnum et promissionesrerum temporalium ( 

continentur,hic vita aeternaregnumqueccelorumpromitlitur; 

illic sabbati otium et requies celebratur, hic 

ipsa sabbati requies in Cbristohabetur, quidixit: Venite 

ad me, omnesquilaboralis el onerati eslis, et ego 

reficiamvos,el invenietisrequiemanimabusvestris. Illic 

esus animalium iramundorum prohibetur, hic in cor-' 

pore Cbristi, id est in sanctis suis, non admittitur 

quidquid per illa animalia immunda in mores hominuin 

figurabalur. 

125. Illic, pecoribus immolatis, carnis et sanguinis 

hostiseofferebanlur, hic sacrificium carnis et sanguinis 

Christi offerlur, quod 104 Per il,a animalia figurabatur; 

illic ex carne Agni Pascha celebratur, hic 

Pascha nostrum immo'atus est Christus, quiest verus 

Aguusimmaculatus. Illic Neomenise,id est novaelunaei 

principiacelebrantur, hicnovacreatura in Christoaccipilur 

, sicut Paulus apostolusait: Si qua in Christo 

nova crealura, vetera transierunt, ecce facta sunt 

nova. 

126. Quid plura ? In lege per figuram res geslse 

in significationemfuturorum annuntiabantnr, in gralia 

vero, evangelicaeverilatis, quse illic demintiata 

fuerunt, explentur. Item in lege mandala scripla 

sunt et promissa , sed mandata legem implere vel 

coiiservare iubebant, promissa vero, figuris obtecta 

125. Vulg. : Omnia nova. Exprimitur sacrificium 

sanguiniset corporisChrisli.AREV. 

128. JVam pracepla legalia, elc., e Greg. xxvm 

Moral., cap. 9. 

vero 

in Evangeliiplenitudine consummantur. Legem enim 

Evangelia complent, et significalionemprseceptiplenitudo 

Testaraentorum. 

127. Item nihil alitid lex prseslitit, nisi quodsolum 

peccata monslravit, non abslulit, et sub suo tqrrore 

redactos omnes servos effecit, et inde spirilura servitulis 

habuisse priorem populum Apostolus docuit. 

Evangelium vero veniens crudelitatem legis amuvit; 

peccala, quae lex puniebat per spirilum servilutis, 

laxavit perspiritum adoptionis, filiosexservis reddidit, 

amorem implendselegisomnibuscondonavit,et, si 

deittceps punienda commiserunt, per eumdem spiritum 

adoptionis induiget : formam bene agendi prsel 

buit, et ut possint agi quaedocuit adjutorem Spirilum 

infudit. 

128. Nam praccepta legalia quse illi populodala 

sunt, coinparalione meliorum, etiam non bona dictintur, 

quia quae prsecipiunt non perficiunt; gralia 

vero Evangelii quod exlerius imperat, inlerius ut 

pcrficiatur juval. Euechielis etiam testimonio dicilur 

: Dedi eis prmceptanon bona. Utique quia in eis 

quaedam inulilia infirmioribus sensibus agenda permissa 

sunt, sicut illud, ubi Deus Israelitarum cupiditatem 

spoliis jEgyptiorum saiiari permisit. 

129. Nam pro eo quod carnalis populus modum 

egrederelur vindicta), lex •perniitlit carnalibus vicem 

rependere mali, quod Evangelia firmioribus velant. 

Proinde ergo dicuntur non bona, quoniam Evangelio 

91 S. ISIDORI HISPALENSISEPlSCOPl 92 

lionis otium minus operura filii generantur. Activam A ribusjuttificatut ett. Paulus dicit: Credidit Abraham 

autem vitam monstrabat Lia sine oculis, sed fecunda. Deo, etreputatum est ei ad jwslflmm.Quidergo? Utri- 

Quia actio laboriosa quidem est, ntinusque alla conque se desttuunt? Absil. Sed utrique uos instruiint. 

siderans. Sed in eo quOdse erga proximi utilitatem Nam secundum Paulum, Abraham ex fide jusiificari 

plus exhibet, fecundior operibus, quasi in filiis meruil, quando credidil Deo; secundumJacobum, ex 

crescit. Sic Martha et Maria, quarum una virlutibus operibus placuit, quando lentatus immolandum(llium 

menlem exercebat in opere, allera requiescebat non recusavit. 

defixa in conlemplatione. 

XXXVI. 

153. Ii autem qui ad contempratiomsotium venire 159. Inter fidem, spem el charitatem hoc differt : 

conlcndunt, prius se in sladio activaevilse exercere (ides esl divinilatis conlessio, et religionis solidum 

debent, ut dum opera jtistitiae faeces peccatorum fundamentum; spes esl bonorum exspectatio futuro- 

exhauriunt, cor mundum exbibeant ad videndum rtim ; charitas est perfecla dilectio iit Detim et proxi- 

Deum. Nam raens quac adhuc temporalem glori.im mum. Harum prima credulitatem fovet praesentem, 

106 quserit, aut carnalis concupiscentisetentaiioni- secunda proraissa prsestolalurfuturorum, tertia amobus 

cedit, a contemplatione proculdubio prohibeiur. rem complectitiir seternum. Qusequidem tria in hu- 

Unde et populus dum legeni acciperet a monte, id est B jus vitsetemporc ita copulantur, ut altera sine altera 

a sublimi contemplatione, quasi carnalitim curiositas stare non possit. 

removetur. Et in Evangeliocuratus a legionevult Do- 140. Denique veraciler credere non possumus, 

minuin per contemplaiionem sequi; sedjubelur do- nisi ea quse promissa sunl speremus; nec poteinum 

reverti, et in activae vitse operatione versari. rimus sustinere promissa, nisi sit fidei credulitas 

134. In ipso autem contemplationiset aclionis usu firma; tiec aderit friictus spei, vel stabilitas fidei, 

iuierdum magna differentia animorum est. Namqui- nisi fuerit perfecta charitas Chrisli, quaeet fidemut 

busdam sola contemplatio proficit, quibusdam vero credat, adjuvet et spem spectationis corroboret. Cu- 

acliva sola est consolatio. His media el dc utrisque jus specialiter secundum Apostoluminter Jias virtu- 

composita utilior est magis ad refovendas mentis antes traditur principatus, et cultus inanet seternus. 

gustias, qusesolent per uniUsintentionem nutriri, ut 141. Namet fldescessabit, dum futura quaecredun- 

de utriusque partibus melius temperentur. Nam quod turadvenerint; et spesfinem habebit, dum beatitudi- 

Salvatorper diem signis et miraculis coruscabat itt nem quam quisquebonus prsestolatur acceperil. Sola 

urbibus, activam nobis vitam commendabal. Quod charitas inseternum perseverabit, ipsa sola utramque 

vero in monte orationis studio pernoctabat, vitam 

perducens 

contemplalionissignificabal. 

I 

135. Idcirco Dei servus juxta imitationem Chri-ti, 

nec actualem vitam amitlit, et contemplalivamvitam 

agit. Aliter enim incedens offeodit. Sicut enim per 

«mteniplationem amandus est Deus, ita per actualein 

vitaindiligendusest proximus. Ac per hoc sic 

non possumus sine utraque esse vita, sicut et sine 

utraque in dilectione esse nequaquam possuraus. 

XXXV. 

136. Inter Fidem et Opushoodisiat: per fidempossibililas 

bonioperls inchoatur, ex opere ipsa fidesperlicitur. 

Opus enim lide prsevenitur, fides ex operibtis 

consummatur. Opera autem ante tidem nequaquam 

prodesse, quia nihil valet a malo declinare et agere 

quod pertinet ad salutem ei qui ipsumsalutis vel negat 

vel nescit auclotem. ltem fides sine operibus 

nequaquam prodest, quia non potest per fidem Deo 

placere qui Deumcontemnit in opere. 

157. Ob hoc etiam fides sine operibus mortua est, 

juxta Jacobum; et opus extra fidemvacuumest, juxta 

Pauluin. Horttmenira alter fidei studium, alter opus 

laudat. Paulus prsedicatanle fidem107 nullo modo 

esse opus bonum, Jacobus narrat fidem nihil valere 

sine opere bono. Ac per hoc, juxta primum, opera 

fldemprsecedentianihil prosunt; juxta allerum, subsequenlia 

mullnm prosunt. 

138. Jacobus dicit: Abraham pater noster ex ope< 

ad Cbristum , ipsa sola gaudio perfrueus 

C sempiterno. 

XXXVII. 

142. Inter amoremet dilectionem,sive charitateni, 

hoc differt, quod amor et ditectio media sunt, et ad 

utrumque parala, modo iu bonum, modo in malum 

vertunlur. Charitas autem non nisi in bontim; cujus 

etiam nomen eo usque extollitur, ut ipse Deus 108 

Charitas appelletur. llla est enim perfecta cbaritas, 

quseinimicoset patienter sustinet, etbenigne refovet. 

Qui vero hsec non agit, longe a charitale discedit. 

, Haccenim summa sola sunt bona. Nama quibus habentur, 

utique verSciter habenlur. Aliaeveru viriutes 

media bona sunt, et quae ad utilitaiem possunt ab 

aliquibus haberi, et ad pcrniciem, si de his arrogantes 

tumuerint. 

D 145. Quatuor autem sunt ditigehda : Deus scilicet, 

atque proximtis, caro noslra, atque animn. Prior 

est autem amor Dei, sequens vero est et proximi. 

Sed sicut per amorem Dei amor fit proximi, sic 

per amorem proximi amor ostenditur Dei. Dilectio 

in Deum origo est dilectionis in proximum; 

el dileclio in proximum cognitio est dilectionis in 

Deum. Porro dileciio Dei a timore inchoaf, scd 

non sub timore perseverat. Nam dilectio ex timore 

servilis est, non libera, quia non constat ex amore 

Dei, sed ex timore supplicii. 

144. In tribus autem his rebus .dilectio Dei exprt 

136. Nequaquam prodesse, supplendum posiunt, 

SiUtconttat, ut ssepeaccidit in operibus Isidori, pra> 

sertiin iu Etymologiis. AREV.


mitur, ut nihil remaneat in hominequod non divinae 

dilectionisubdatur. Namdum dicitur : Diliges Deum 

ex toto corde tuo, omnes cogitaiionesin Deum referendas 

praecipit; dum vero dicitur, ex tota anima, 

omnesaffectionesanimaead Deumreferri jussit; dum 

vero adjecit, ex tota mente, indicat omnemrationem 

humanam, qua inielligimuset discernimus, in rebus 

divinis esse occupandam. 

145. Item duo sunt erga dilectionem proximi 

servanda : ut ipse praestetaliis qusesibi prseslariet 

ab aliis vult, et quse sibi inferri pertimescil non inferat. 

ExJmcjgejmâ^lecJiojiisjrinuje in proximum 

oinnes oriuntur virlutes, quibus aut utiliter ea quae 

sunt appetenda cupimus,aut quaevitanda sunt prsecavemus. 

146. Quodenim Dominusdicit: Omniaquacunque 

vuttis ut faciant vobit homines, et vos facite illis, 

pertinet ad boni impensionem in proximum. Item 

quod in Veteri Testaroenio legilur : Quod tibi non 

vis, alteri ue (ecetis, pertinet ad cavendum ne 

quis malum inferat proximo. Ex his ergo duobus 

articulis congrue diligilur proximus, dum et beneficiiimpensionefovelur, 

et nulla malitia laeditur. 

XXXVIII. 

109 i^'- in,er tdenliam et A 150. Hoc trimodura philosophisegenus, juxla sapientes 

mundi in partibus suis, ita distinguitur. Ad 

physicampertinere aiunl disciplinasseptem, quaruui 

prima est arithmetica, secunda geometria,tertia musica, 

quarta astronomia,quinta astrologia, sexta mechanica, 

septiraa raedicina. Ratio autem earumdem 

disciplinarumbreviler, ista est. 

110 

sapientiamhoc interesi: 

scientiaad agnitionempertinet, sapientiaad contemplationem. 

Scienlia tempornlibus bene utitur, 

alque in vitandis malis, seu intelligendisvel appetendis 

bonis versalur : sapienlia aulem tantummodo 

aeternacontemplalur. Ilem nonnuili viri inter sapientiam 

et prudentiam intelligi voluerunt, ut sapientiam 

in divinis, prudentiam autem vel scientiam 

iu lioininii negotiis ponerent. Perfecta auiem est 

scientia mulla agere bona , et de illis laudemterrenam 

uou quaererequaeDeus praecepilfacere, el seryuminutilemante 

oculosDeise exislimare. 

XXXIX. 

148.Inter saplenttamet eloquentiamita dislinguunl: 

quod eloquentiaconstat ex verbis. Sapiemiam sine 

eloquentiaprodesse non est dubium. Eloquentia sine 

sapientia valere non potest. Melior enim est indisereta 

prudentia quara sltilla loquacitas. Rerura enim 

smdia prosunt, non ornamenta verborum. Eloquentia 

enim, ut diximus , scieulia est verborum; sapientia 

autera, cognitiorerum et intellectuscausarum. J 

149. Porro sapienliam veteres philosophiam vocavcrunt, 

id est omnium rerum humanarum atque 

divinarumscientiam. Hujus philosophisepartes tres 

esse dixerunt, id est, physicam, logicam , ethicam. 

Physica, naturalis est; Eibica, moralis; Logica, rationalis. 

Harumprima naturaect conlemplationi rerum 

depulatur, secunda in actione et cognitione 

rectejvjvendi versatur, tertia in discernendoverum 

a falsoponitur. 

151. Arithmetica namque est definitio per 

quara numerorum omnium ratio vel ordo consistit. 

Geometria est disciptina magnitudinis, et figuraruin 

uotis lineamentisque propriis dislincta , vel formis. 

Dicta autemGeomelriaa dimensionelerrse, per quain 

uniuscujusque termini delineari solent. Hanc priinum 

/Egypiii inveneruut pro necessitale terminorum 

terrae, quosNilusinundationisterapore confun- 

B debat. Musicaest ars spectabilis voce vel gestu, liabens 

in se numerorura ac soni cerlam dimensionem 

cum sciemia perfeclaemodulatiouis. Haecconstal ex 

tribus modis, id est sonq, verbis el nuraeris. 

152. Astronomiaest lex aslrorum. Astrologiaest 

ratio quaeconversionemcceliet signorum definit, potestatesque 

et orlus siderum , ei occasus. Hanc inaliiematici 

sequuntur. Mecbanicaest quaedamperilia, 

vel doctrina, ad quam subtiliter fabricas oniiiiuiti 

rerum concurrere dicuut. Medicinaest scientia curationum, 

ad temperamentumcorporis, vel salutem inventa. 

E quibusquidemomnibusquxdauirejigioniconveniunt, 

quaedamvero longe modis omnibtis aliena 

sunt. 

* 

Q 153. Digestisgeneribus, sive differentiis physicse 

artis, nunc partes logicesexsequamur.Constatautem 

ex dialectica et rhelorica. Dialectica est ratio sivu 

regula disputandi,intellectummentis acuens, veraquc 

a falsis distinguens. Rhelorica est ratio dicendi,jurisperitorum 

scientia, quam oratores sequuntur.Hac, ut 

quidam ait sicut Ferrumveneno, senlentia armalur 

eloquio. 

154. Postlogicam sequilurietliicajquae ad iuslitutionem 

perlinet morum. Haeceiilm bene vivendi magislra 

esl, dividiturque in quatuor principalesvirtutes 

: prudentiam, scilicet, alque justiiinti, fortiludinem 

, et lemperantiam. Prudentia est agnitio vcrse 

fidei, et scientia Scripturarum, in qua iniueri oportet 

illud trimodum intelligentisegenus. Quoruin pri- 

Dmum est per quod qusedamaccipiuntur historialiter 

sine ulla figura, ut sunt decetn prcecepla; secundum 

est per quod qusedam in Scripturis permixto jure 

accipiunlur, tam secundum linem rerum gestarum , 

quam etiam juxta figurarum intellectum, sicut de 

Sara et Agar. Primum quod vere fuerint, debincquud 

tropice duo Testamenta figurentur. 

155. Tertium genus cst quod tanlum spirilualiler 

accipitur, sicut de Canticiscanticorum. Qusesi juxta 

sonura verborum 111 vel efftcieniiam operis sen- 

146. Verba Tobisein Vulgala lisec sunl: Quodab 

alio oderisfieritibi,vide ne tu aliquandoalteri facias. 

Seuteiiiia eademest. AREV. 

150. De arithmelica, geomelria, musica, ete., 

uberius Isidorus agit in libris Etymologiarum, ubi 

opportuuae notaesuis locis adliibeutur. AREV.

»IN S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI ftfi 

tianlur, corporalis magis luxuria quam virlus sacra- AVlemporis,anlequamquidevenial, 

inetus ei cupiditas; 

nietitoriini accipilur. 

alia duo praeteriti, cum quid acciderit, gaudium6t 

156. Definitoprudenlisegenere, nunc partes justi- 

dolor. 

liaesubjiciamus, cujus primura est Deuratimere, re- 161. Octosuntaulem perfecia, vel principaliavitia, 

ligionein venerari, honorem referre pareiilibus, pa- qux omnegenus humanuminquietant,ex quibusvitioliiam 

diligere,cunctis prodesse,noccre ntilli, fraterna rum turba exoritur copiosa,id est: gulseconcupiscen- 

cliaritatis vinculaamplecli, pericttlaaliena suscipere, tia, foinicatio, avaritia, invidia, trisiitia, ira, inanis 

opem ferre miseris, boni accepti vicissittidinemre- gloria,novissimadux ipsa et harum radixsuperbia. Ex 

pendere, irquilalem injudiciis conservare. 

quibus omnibusduo suht carnalia, fornicaiioet inglu- 

157. Forlitudo est animi magniludo, atque glori» 

vies ventris; reliqua spiritualia. 

bellicscvirlutis, contemptus honorum ct divitiarum. 1C2. Qusc quidem in membris suis taliler distin- 

Hsecadvetsis aut patienter cedit, aut fbniter resistit, guuntur. Gulscconcupiscenliain quinque modis dis- 

ntilliseinollilur illecebris, adversisnon frangititr, non tinguitur: primo inodo, si ante tempus cibos quis 

elevatur secundis, invicta est ad labores, fortis ad appetat, sicut Jonathan guslu meltis jejunium solvit. 

pericula, pecuniamnegligit, avaritiam fugit, conlra Secundomodo, si lautiores escas quserat,sicut 

improbosanimura ad pericula prseparat, molestiis 

" 

popu- 

Itis, eremi manna conteinpto, carnes jEgyplias cOn- 

nullis cedit, gloriaecavet appelitus. 

cupivit. Tertio modo, si diligenlius quisquamcom- 

158. Temperanlia est modus vitsein omni verbo miiiies cibos procuret, sicnl filii Heli exlra morem 

vcl opere. Haecverecundisecomesest, bumilitatis re- crudam ab offerentibuscarnem tollebant, quam sibi 

gulam cuslodit, tranquillitaiem animi servat, comi- accuratius prappararent.Qnarto modo, si viles escas 

nentiara et castitatem amplectilur, fovet dectiset ho- nimiiim quisque sumat. Unde et propheia Sodoraam 

ncslatem, restringil ratioue appetitum, iram compri- 

de panis saluritate accusat. Quintomodo, si quis ex 

mit, nec rependit conlumeliam. Sed ex liis prudeutia 

desiderio quodcunque sumat, sicul Esau pro lenti- 

agnitioneveri delectalur, justilia dilectionem Dei et culseconcupiscentiaperdidit primogenitasua. 

proximi servat, fortitudo vim virtuiis habrt inetum- 163. Fornicatio quoque trimodo genere discernique 

morlis conternnit, temperantia affectionescarnis lur. Primo quidem, dum pcrvoluptatemluxurisecom- 

modcratur, et restinguit appetitiim. Prima credit et misiio rarnis expletur; altero, dumsola attrectatione 

intelligit, secunda diligit, lertia appetitum cohibet, luxus carnis per immunditiam provocatur; H3 

quarla modumimpTjnit. 

lerlio , dtim imenlione lurpis cogitationis nocturna 

XL. iQ 

De distinctionibusquatuor viliorum. 

159. Contra hsectamen quatuor virttitum genera, 

toiidem viiia philosophiopposila dicunf: ineium~',et 

gaudium, cupiditatem , et dolorem ; nos aiitem hacc 

ipsa non perfecta vitia , sed mcdia nuncupamus, eo 

quod propler diversitatem morum ad utrumque parata 

sunt, ct modo ad bonum, modoad malum, pro 

arbitrii voluntate.vertuntur. Sic eniin nonnullaemale 

ussevirtules ex se H2 v'tia gignunt : veluii si ex 

mansuetudineinterdum nascatur torpor, etex pielate 

dissoluliodisciplinae,velex justiiiacrudeliiaiis inunoderatavindicta. 

Itaquatuorista , si bene utantur, virtules 

sunt; sin minus, ex vTrtutibusin viiia transeunt. 

quisque illusione polluitur. Esl et quarlum genus 

fornicationisjnxta Scripturam, omnis, scilicet, illicita 

corruptio mentis , sicut idololatria et avaritia , 

ex quibusfit pracvaricatiolegis propter illicitamconcupiscentiam. 

164. Porro avarilia in geminam distingutur pcenam, 

id esl in concupiscentiamaugendae rei, el in 

melum rei carendse. Sicut etiam quidam ait : Non 

enim unquam explelur neque satiatur cupiditatis 

silis. Neque solum ea quae habent amore augendi 

excrticiantur, sed eliam amitlendi metu. 

165. Ipsa quoque invidia duplici afficilur flamma, 

id est, cum aut meliori invidel in id quod ipse uon 

est, aut dum quemlibet consimilemesse sibi sequalem 

dolet. 

160. Hoc mododenique, cum quisque metuit pec. 

166. Sequilur iristilia , cujus tria sunt genera, 

care, vel cupil beatificari, dolet pro peccatis, gaudet quarum prima, 

in bonis operibus, jam tum bi motus, qui ab amore 

sludioque procedunt, pro virtutibus accipiuntur. At 

conlra, dum quisque melu carendlre aliqua terrena 

tctielur, vel dolore amiss» rei frangitur, duinquererum 

temporaliumcupiditate inflammatur, aut gaudio 

adeptse rei extollitur, tunc non virtutes sed vere 

vitia nuncupantur. Ex his autem duo sunt futuri 

ut ait Cassianus, temperata et ratio- 

, nabilis, de delictorum pcenitudine veniens; allera 

l perturbata, irralionabilis, de anxietale mentis seu 

i desperationepeccatorumexoriens; tertia de iracundia, 

vel de illato darono, vel desiderio prsepeditu 

) procedens. 

i 167. Jam vero inanis gloria quadripartitain hnbet 

i jaclanliam. Namsunt qui habent dona et donanKin 

159. Virgilius, lib. vijEneid. vers. 735 : Hinc me- et copiosac notaaLoaisse.AREV. 

(uunf,cupiuntque,dolent,gaudenlque.Verbumutantur r 167. Per tumorem.Phrasis est hsec ecclesiastico- 

passivasigiiificationeadhibelur. AHF.V. 

ruin 

161. De bis vitiis 

scripiorum, ut superbiam tumorem 

principalibus fusiuslib. n Sen- 

appellertt, 

teuiiar., cap. 38 

quia superbilument. AREV. 

seqq., ubi videri pussuut eruditae

97 ALLEGORlÊQUiEDAMSACRiE SCRIPTURJE. 98 

ignorant. Et sunt qui se dicant duna accepissepracce- A piscentlam reprimunt vigilii»et compunctio cordis > 

denlibus merilis, non pro gralia largienlis. Item qui- fornicationem exstinguit contritio cordis, et corporis 

damsunl qui quod non habent se babere per turao- afflictio.etoratioassidua.vel laborisexercitiuin, H4 

rem exisliraant. Item quidamsunt qui, contemnendo inetus gehennae, et amor ccelestispatrise; invidiam 

alios, se aliquidhabere singulariter putanl. Perni- superat amor dileciionis fraternae. Et quia ccelesie 

ciosior autem est elatio de singularitale jactantiae regoum non accipiunt nisi concordes, abjicere 

veniens. 

108. Ultima superbia, trimodam habel differenliam 

: primum naraque genus superbiaeest eorum 

qui per transgressionem culpse contemptui habent 

divina pracepta; secundum genus eorum qui 

ex observatione attolluntur raandatorum , et elalione 

virtutum; tertium genus est eorum qui per 

contumaciam mentis subdi dedignanlur seniorura 

imperiis. 

169. Quaequidemvitia, divinitus divina adjuvanle 

gralia, e contrario curantur virtulibus. Gulseconcu- 

invidiam 

convenitet diligere fratrem. 

170. Iram temperat patientia, et ralio aequanimiutis. 

Ayaritiam subjugat eleemosyna, et spes seternsc 

retributionis. Tristiliam subjuganlfraterna alloquia, 

et consolatioScripturarum.Arrogantiamcalcatmetus, 

ne vana gloriadelinitum animum a virtutibus cunctis 

excludat, el per jactantiam perdat semetipsura, et 

pereat. Jam superbiam deprirait exemplum humilitatis 

Chrisli, alque diabolicsemetus ruinse. Qui dum 

vult esse quod non erat, et ipsumquoderat percfidit, 

et Tartari infernaproineruit. 

170. Nonnulliomittunt verba, qui dum vult... inferna 

promeruit,et post metut ruinm illico subjungunt: 

ExpliciunlDifferentimspirilualesbeati Isidori. 

iis SANCTI ISIDORI 

B Nam hocetiam nominevocantur Differenliserorura. 

AREV. 

HISPALENSISEPISCOPI 

ALIEGORII QUIDAM SACRI SCRIPTURU 

$>Mf

99 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI * 100 

EX VETERI TESTAMENTO. 

116 5. Adam(Genes.i) figuramChristi gestavit; 

uam sicutille sexladie formalusad imaginemDei,ita 

sexta mundi seiate Filius Deicarnis formaminduit, 

hoc esi, formam servi accepit, ut reformaret homiuemad 

simililudinemDei. 

4.Eva(Ibid.) designat Ecclesiamfactampermysterium 

lavacri, quseWJ de latere in cruce morientis 

Cliristifluxit, sicut Eva de costa hominis dorinientis. 

5. Abel.uastorovium(Genes.iv), Christi tenuit ty- 

ponere: quem laborem fottassepius dtiqutset doclus 

tutcipiet, Altegoriusqueipsas melioreordinedisponel, 

ui reipublicm litterarimin ptoximotum salutemcommodel.Noisead 

Allegoriassancti Isidoriin Edilione 

Grialiana auclorem habent Cyprianum Suarez, S. 

J., cujns nomine a me proferentur. In eadem Matrilensi 

Edilioueregia el aliis erat: Nominalegunlut 

legit; omisi cum CodiceVeroneiisilegunlur,ut sensiis 

planior procederei; quod abest etiam a prima 

Allegoriarum Editione tlaganoensi. Cselerumin allegoriisdeiude 

exponcndis el illustrandis diligenlia. 

Cypriani Suaiii annotaioris elliciei, ne uberiores 

annotaliones nostrae desiderentur. Paucas proinde 

interserere est animus. AREV, 

3. AdamfiguramgestavitCnristi.Ha?eallegoriaest 

Apostolil Cor.xv.Sicenim ait: Faclusestprimushomo 

Adamin animamvivenlem;novissimusAdam tn spirilumvivificantem.V.tquidcm 

Genes.n legimusfaclum 

esse primum hominem in animamviventem, hoc 

est, eflicaciter operanietn, cui membra corporis 

serviant, cujusquevoluntati ac elficaciaeausculteni, 

ut expouit beatus Chrysoslomus.Aique, ut scribit 

Tlieodoretus, rion vncavil seeundumAdnmspirilum 

viveiilem, sed vivificaiitem.Omnibus enim vitam 

largitur. Talem aulem Deus homiiieuicreavit, quo 

per ralionemac inielligeiiliauiomnibtiscsset animalibus 

prsestantior, quse mentem hujusmodi non 

habent, ut luculeuter scribit bealus Auguslittus, xn 

de Civit., c. 23. SOAR. 

lbid. Ita sextamundi alale. Perfectio senario nuinero 

comprehenditur, propterea Deus sex diebus 

mundumperfecit, ut docet bealus Augustinus,lib. 

xi de Civit. Dei,c. 30. Causaautera cur extremo, id 

est, sextodieconditusfuerit homo, ut scribit eleganter 

GregoriusNyss., lib. i de Iloniine, cap. 2, fuit: 

Quoniamdecebal,ul veluliquoddamreqni domicilium 

futuro regi Deusefficerel,et deinde hominemanimo 

quidemimmortali, cerpore veromortatipraditum, in 

mundum introduceret,ut miraculorummundi liorutn 

speclatot, horumdominutessel,et Deoquidem[rueretur 

per divinioremnaturain; bonisvero,qua in lcrra 

tunl, per sensumuteretur similemet terrenum.Eadem 

fere scribit Damascenus,lib. n, cap. il. Secundttm 

aulem Adam, id est, Cbrislum Dominum nostrum 

sexta aelate,quaea bealo Joanne Baptista ad mundi 

usque occasum et interilum pertinet, natura esse 

ail Eucheriusin c. i Genes. Deinde,ut inquit beatus 

llieronymus, in Amose. 5, omnes labores el molesiiacseptimo 

numero conquiescent, sicuti rcquievil 

Deusdie sepiimoab omni opere, quod palraral, Gen. 

u. Quae requies, et septiroi diei sanclificatio,et benediclio 

post opera sua valde bona, ut notat Junilius, 

desigoalquod el nos singulipost opera bona, 

qusein nobis Deus operatur, ad requiein tendimus 

vitsecoslestis,quae,quia sempilerna est, meritoidem 

liiesseptimus vesperamhabuissenon traditur. SUAB. 

i. Ptr mysterium tavacri. Ilanc aliegoriaui docuil 

\. pum, qui est verus, et bonus pastor, sicut ipse dicit: 

Ego tum pastot bonus, qui pono animam meampro 

ovibusmeis,venturus reclor fideliumpopulorum. 

6. Cain, frater ejus (tbid.), aetalemajor, qui eumdem 

Abel occidit in campo, priorem significatpopulum 

qui interfecit Christum in Calvariaaloco. 

7. Enoch, filiusCain(Ibid.), in cujusnominepaler 

condidit civitatem, significat impios in hae tantum 

vita esse fundatos. 

etiam, et illuslrem fecit Aposlolus;nam cum, Genes. 

n, scripttnnsit: Immisit ergo DominutDeustoporem 

in Adam,cumqueobdormisset,tulitunamrfecottis ejui, 

el replevitcarnempro ea. El adificavilDominusDeut 

costam quamtulerat deAdam,inmulierem,etc.: sacrameniiiiiihocmagnumesse 

in Cliristoet Ecclesiascrifj 

psit Ephes.v. Nain, ut prseclareait Prosper in lib. de 

Promhisionibuset pradictionibbs Dei: Hoc est magnum 

sacramenlum, quod promissumsperavilAdam, 

et futurumprmvidit formandamscilicet Ecctesiamex 

ItHereChristiin cruce pendentis.UndeTheopbylaetus 

enarrans verba illa beati Joannis, cap. xix : Ad Jesumautemcum 

venissent,ut viderunt eum mortuum, 

uon fregeruntejuscrura; sedunus miitlum lancea ejus 

latus aperuit, ei continuo exivit sanguis et aqua, sic 

ait: Non simpliciterItmcsunt, sedquia Ecclesiaper 

hmcduoet fitet consisiit.Nam peraquamquidemgeneramur, 

per sanguinemautemel corpuspascimur.De 

quo uberiusscribil beatus Augustinusxn cont. Fauslum 

Manichaeum.SUAB. 

5. Abel,pasiorovjum.In bac allegoria plenior est 

lectio in ms. quam in impress, lib;, nam citatur testimoniumbeali 

Joan.,c. x, quod valde ad rem facit. 

Fuisse autem paslorem Abel declaral iv cap. Gen., 

qui primus mortaliumomniumfuilclarus virginitate, 

niartyrin et sacerdotio, quibus ornamemis Dominum 

C expressil, auctore beaio Augu-lino in J,h. de Mirabilib. 

sacrseScript., qui veniurusrector'fideliumpopulbrum 

proplerea dicitur, quod landem lulurus 

pastor sit uniiisovilis, id est, Judaeorum,et gentiutu 

ad Rom.xi et Joan. x. SUAR. 

6. Catn, frater ejus mlale major. Etsi Philo episco- 

pus sine causa putat geminos fratres fuisse. Est 

aulem impritnis pulcbra haec allegoria. Occidilur 

enim Abel pastor ovium a fra'tremajore, occiditur 

Clirisluspaslor ei caput populi minoris natu a Judaeorumpopulonatuniajore: 

Abelin campo,Cbrislus 

iu Calvarix loco; occiditur autem ulerque post sacrilicium, 

uter,|ue, diabolo funesise invidisefacibus 

parricidarum auiinosinci-ndente.Et quidemsauguis 

Abel Deuraad justiin viiidictamsuo clamoreprovocavit, 

itaqueCain vagus et profugtiseratin terra, vel 

ortvwvx«i tpip.wt, id est, gemens et tremens, ut 

verieruut LXX. Sed longe inelius clamat sanguis 

Christi propter causas quas expouit egregie beaius 

jj Augusiinusconl. Faust. Manicbseum,ubiornatissime 

hanc cxplicat allegoriam,cujus meiiiinitbealusAm- 

brosius, in 1. i de Cainet Abel. SUAU. 

7. Enoch,non Enoslegendttme,-seperspicuumest. 

Bealus autein Augustiuusin lib. xv de Civitate Dei, 

vel nou fuisse Enoch primogenituinCain (nam et 

Judas fuit quartus filius Jacob, a quo tnmen Judxa 

nomiiiula esi, et Judaei), vel longopost inlervallo 

temporis,postquani natus est, conditam esse de illius 

nouiine civiiatem exislimat, cum jam scilicet 

tam numerosum esset genus bumanuin, ut civitas 

posset aedilicari,quseuihil aliud est quain houiuiuin

lOf ALLEGORIJEQUJEDAMSCRIPTURÊSACR^. 102 

118 8- êth (Ibid.), qui resurrectio interpretatur, 

demonstrat Christum Jesum, in quo est vera 

resurrectio, et vita fideliura. 

9. Enos, filiusejus (Ibid.), qui spe invocavitnomen 

Domini, declarat in spe viventem Ecclesiam, douec 

ad beatitudinem promissaefelicilatis perveniat. 

11910. Lamech saeculi bujus figuram tenuit, 

cujus peccalum Chrislusper sanguinis sui effusionem 

post LXXVIImundi generationesabsolvit, juxta quod 

multitudo aliquo societatis nomine colligata. Reatus 

autem Chrysostomus, cum, Genes. iv, scriptum sit 

sedificatamesse civitatem a Cain, qui vocavit nomen 

ejus ex nomine filii sui Enoch, non dissimiliteratque 

beatus Isidorus ait: Videquomodopaulatim deterio- 

ret (iunt. Quippehominibusfactis morlatibus, ttudium, 

fuit ut immorlalemsuam memqriam facercnt, partim 

ex filiis, quosgenerabant,partim ex locis, quibusfiiiorum 

nominaimponebant.Hsecomuia recte quis diceret 

peccatorum, et ruinse primsemonumenta, qua e pristina 

gloria excideruut. SUAR. 

Ibid. In VulgatanOstra scribitur Henoch. AREVAL. 

8. Seth, quiresurrectiointerpretatur. Divinselitlerse, 

ut notavit eliam beatus Hteronymus in Quaest., nominis 

Seth etymologiara tradunt iis verbis ; Vocavitqvenomen 

ejus Seth, rficens; Posuil mihi Ueussemen 

aliud pro Abel,quem occiditCain. ilaque Soth proprie 

eio-tf, id est, positio dicitur a verbo nw Seth, id estt 

posuit, sed quia quodammodosuscitatus est Abel in 

fratre Seth, nam parentum luclum temperavit, el 

talis erat futurus (ut ait Eucherius) ul impleret Abel 

sanciitatem, ideo LXX sic converterunt: 'Egavso-T»?* 

yip p.at i QsoVavippxt.extpini,id est, suscitavitenim 

mihi Deus semenalterum, quo circa beatus Clirysos- 

A eas Lueas evangelista deseripsit (Lue. m). 

11.Henoch (Genes.v), qui fuit septimus ab Adam, 

et Iranslatus est, significat septimam requiem futurae 

resurrectionis, quando transferentur sancli 

in vitam perpetuse immortalilatis. 

12, Noe, qui interpretatur requies, simililudinem 

praefertDomini, in eujus Ecclesia requiescunt quicunque 

ab hujus saeculi excidio liberanlur, sicut in 

arca. 

quod notavit beatus Ilieronymus, homo, vel vir dicatur, 

sicut Adam homo dicitur. SUAR. 

/6td. Quid significet Enos, dixit jam Isidorus in 

Etymologiis, lib. vn, cap. 6, ubi dissefit rfe hominibus 

qui quodam prasagio nomen aceeperunt. Ex quo 

capite mulla huc afferri possent. ABEV. 

P 10. Lamechsmculi hujus figuramlenuit. Multa concurrerunt 

in Lamech Calni nepolem (errant enim 

qui filiutti Matbusalaeaccipiuni) et in ejiis liberos, 

quaevitam humanam depravarem, ut notat prseclare 

beaius tlieronymus. Nam ipse sanguinarius et homicida 

primus unam carnem in duas divisit uxores, 

et ejus liberi ea repererunt qttoeanimos hominum 

\elad voluptatem, vel ad crudelitatem inflannnarent. 

Non est autera certum unumne, atque eum Caln, 

an duos occideril. lilud certura esi, dixisse ipsum 

duabus uxoribus suis, de se expetendam vindietam 

septuagies septies. Cujus loci arcanum sensum sic 

Damaso scripsit beatus Hieronyraus : Quaritur qua 

sint LXXVIIvindicla qua in Lamechexsaivenda sunt. 

tomus sic ait: Videverbiditigentiam, non dixit, Dedit 

mihi Deus, sed Excilavil mihi Deut. Vide quomodo, 

obscurenobishoc verboresurrectionisexordiahic ostendit. 

Hoc seculus beatus Isidorus : Seth, iuiiuit, qui 

resurrectiointerpretatur. Neque enim lam respexit ad 

verbi Hebraici elymologiam, quam ad arcanuni ejus 

sensuui, sicuii fecerunt LXX, quod postea Rupertus 

secutus est. Denique beatus Augustinus hanc ipsam 

ailegoriam his verbis illustravit in lib. xv de Civit. 

Dei: Ex duobus, inquil, iitis hominibus,Abel,qui interpretatur 

luclus, et \ejus fralre Seth, qui interpretatur 

tesurreclio, mors Chrisli et vita ejus ex morluis 

figuraluv.SUAR. 

9. Enos, filius ejus. Libri mss. sie habent: Enos, 

filius ejus, qui capit invocarenomen Domini. Quod 

convenit cum noslra ex Hebrseo versione. At libri 

impressi habent (tocmodo : Enos, (itiusejus, qui spe 

iuvacavitnomen Dammi.Quaelectio congruil cum interpretatioue 

LXX, qui hoc raodo sunt interpretati, 

outof»A7rtaevEjrtxoflsiffSai TO6'vopaxufiouTOU0EOO, id 

est: Hic speravit iuvocare nomenDominiDei. Itaque 

Graec'iscripioies, et bealus Augustinus,qui hac versione 

utebanlur, liujus lociarcanum sensum similiier 

atque bealus Isidorus prodiderunt. Nam Gieg. Nazianz. 

sic ait: Praclara res est fides, spes, charitas, 

tria hac. Et de fide lestimoniumattulit Abraham,qui 

justus est Aiunt ab Adamusquead Christumgenerationesi.xxvn. 

LegeLucamevangelistam,et inveniesita etse ut dicitur. 

Et paulo post: Lamechpeccalum,id est, loliusmundi, 

atque sanguinis, qui effuius ett, Chrisli tohetur ,adventu, 

qui tuiit peccata mundi. ldem posiea Nicoiaus 

fjjpontif. Lotario regi scripsit, et Alcuiuus secutus est. 

SUAR. 

11. Henoch,qui [uit septimusabAdam. De Henoch 

scriptum est Gen. v : Ambulavilquecum Deo, ei non 

apparuit, quiatulit eum Deus.Septuaginla posiremain 

hanc parlemsicverlerunt, OTIUST«TE6IIX:V «UTOV 6 Qtbg, 

id est, quia transtutil illum Deus. Unde Apostolus, 

Heb. xi, haecipsa LXXverba citavit. Bealus Cbrysostomus 

et Theodoretus putant curiosura esse inquirere 

quo Deus transtulerit Henoch, et num usque ad 

tempus prsesensvivat. Sed utrumque docet Spiritus 

sanclus, Eccl. XLIV,his verbis : Henoch placuit Deo, 

et transtatus eslin paradisum, ut det gent\buspanitenliam. 

Nolandumautem est Enoch quidera filiumCain, 

de cujus nomine prima civitas appsllala est, improbos 

significare, qui (ut recte ait Strabus) in praesenti 

vita suae spei radicem figunt; Henoch vero hunc, 

qui fuil septimus ab Adam, qui lanquam sexta die , 

sexla selalesaeculiper Christi advenlum ad sauctitalem 

formatur, eos significil qui septima setate in 

D vitam immortalein transferenlur, ut alibi ait idem 

lsidorus. Exppsuit etiam banc eamdem allegoriaiu 

beatus Augustinus inlib. xv de Civit. Dei, cap. 19. 

SUAR. 

Ibid. De Henoch, qui septimusab Adam sepiimam 

habituspropter fidem,De spe Enos, quipri- requiero «ignificat, lsidorus in commentariis suis, 

ti.us speravit invocare nomen Domini. Et apertius videlicet Quaest. in Genes. cap. vi. llli etiam com- 

beatus Augiistinus, in lib. de Civit. Dei w, inquit: mentarii Isidori ad allegoria,shas explicandas confe- 

Quidsibi hoc vult, SPERAVIT INVOCARE, nisi quia vrorum quod serael monuissesatis si,t. AREV. 

phetiaesl exorturum populum qui secundum etectio. 12, Noe, qui interpretatur requies, VQrequies in- 

nem gratia invocaret nomenDomini Dei? Sic beatus lerpretatur. B. Ilieronymus : Ab eo igitur, quod 

Augustinus, qui hanc causam esse putat ut huic pro- omniaopera retro quieveruntperdiluvium, appetlatus 

prie tribuatur quod piorum «muiuin fqerat coiiunu- est requies. Simililer beatus Chrysostomus sic appelne. 

Sunt tamen qui putenl ejus tempore instauratum latum puerum inquit, ut ex inierpietatione vocabuli 

fuisse Dei culium, rituinque corspisseDeumcaeremo- omnes discerent generalem inleriium iiuiuinere, ut 

uiis colendi, ut scribit Lipomanus. Quidam autem vel timore castigaii arcerentur, et virtulem amplecte- 

celebres Graeciscriptores propter ignoralioneiu linrenlur. Sed, ut recte scribil Cajetanus : Si Lamech 

guaeHebraicaeexislimarunt reddi etymologiamnomiverbaetymologiamnominisNoeexpouentisperpendanuis Enos, cum dicitur, b,icsperavit, etc. Cuin Euos, tur.de agticuttura taborevidetures.setetmo; ait enim^

103 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPl 104 

120 *3. Sem vero prophetarum et apostolorum , *, 19. Melchisedech (Genes. xiv), qui de ftuctibus 

tenuit lypum, qui ex ejus slirpe nascuntur. 

terrse sacrificiuni Doraino obtulit, regnum Chrisli, 

14. Japhelh figuravit populura gentiura, qui ver- qui esl verus rex justitiae, et sacerdotium figuravit, 

satur in ecclesiisisraelitarum. 

cujus corporis et sanguinis sacramentura, id esi, 

15. Cham Judaeos significat, qui Christum incar- oblatio panis et vini in toto orbe terrarum offertur. 

natum alque raortuum derident. 

20. Abraham Deipatris gestavit lypum, qui filium 

16. Chanaam, filius ejus, qui pro patris dclicto suum dilectum pro mundi salute tradidit imraolan- 

malediclione damnatur (Genes. ix), posteritalem dum. 

indicat Judseorum,qui in passione Dominidamnatio- 21. Tres angeli ad eum venientes (Genes. xvin) 

nis sententiam exceperunt, clamantibus Judseis: divinam historialem insinuant Trinitatem. 

Sanguis ejus super nos, el super fitiosnostros. 

22. Duas autem uxores, quas habuit Abraham 

17. Nemrod gigas diaboli typum expressit, qui (Gen. xvi, xxi), id est, Iiberam, 122 

superbo appetilu culraen divinaecelsitudinis appetivit, 

dicens : Ascendamsuper altitudinem nubium, et 

ero similisAllissimo. 

18. Heber, in cujus domo propria loquela remansit, 

coeieris linguis 121 divisis, Redemptorem 

nostrum insinuat, iu cujus Ecclesia unitas fideisine 

scliismaie perseverat. 

et ancillamj 

Apostolus duo esse Teslamenta designat (Galath. 

IV). 

23. lsaac et Ismael duos populosex utroque Testa- 

B mento procedentes significant. 

. 24. Puer Abraham imaginem priscae legis designat, 

per quem propbetice Dominonostro Jesu Christo 

Ecclesia sponsa praeparata est. 

Isle consoiabiturnos ab operibusmanuum nostrarum 

in terra cui maledixitDominus. In quibus tamen verbis 

suberai propbetia de ecclesia ct de Chrisio. 11lud 

consiat, a Spiritu sancto per beatum Petrum, 

Episl. I, c. III, banc allegoriam insignem et illuslrem 

esse factam. SUAR. 

13. Sem vero. Genes. ix, ail Noe : BenediclusDominusDeus 

Sem.Quibusverbis pater Noe Sem pietatem 

prsedixil propter veri Dei cultiim apud ejus 

posteros permansurum, ut praeclare scribit Theodoretus. 

Liquel igitur Noe vaticinatura fuisse; nam 

Abraham et patriarchae, ac deuique salus et decus 

generis humani, Cbristus Jesus ex Sem orli sunt. 

SDAR. . . 

II. Japhelh figuravitpopulum genlium. Genes. ix, 

dixit Noe : Dilatet Deus Japhetk, et habilel in tabernaculis 

Sem. In quibus verbis recondita est egregia 

hsec allegoria. Nam, ul scribil bealus Hieronymus: 

De Sem Hebrmi, de Japhelh populus gentiumnascitur. 

Quia igitur lata est mutlitudo credentium, a latitudine, 

qua Japhel dicitur, nomen accepil. Quod 

autem ait : Et habitei in tabernacuiisSem, de nobis 

prophetatur, qui in eruditione et scientia Scriplurarum, 

ejeclo Israel, versamur. Et, ui recte inqtiit 

bealus Augustinus : In ecclesiisCltristi habitat gentium 

tatiludo, et genles (ruuntur iis qumJudais paralaerant, 

ut in IX Genes. scribit etiam bealus 

Chrysostomus. SUAR. 

ih.Cham Judaos. Hujus loci allegoriam, id est, 

altiorem sensum, luculemer declarat heatus Augusti- 

nus contra Fauslum Manich. lib. xu, et xu de Civit. 

Dci, c. 2. SUAR. 

17. Nemrodgigas. DeNemrod legimusGenes. x: 

Chus genuitNemrod. Ipse capit esse polensin terra, 

et erat robustus venator coram Domino, pro -flaj 

Gibborcxx verterunt yiya?aigas. Noster vero interpres 

polensvertil, et paulo post robustus. Venator 

autera ideo dicilur quod rapto viverei, et crudelis 

esset lyrannus. Cujusimperii iniiium fuit Babylon, 

quaemundum, qui totus in maligno positus esi, significat, 

ideoque Apocalyp. xvin vocalur habitatio 

dsemoniorum.DeNemrod autem legenduseslbeatus 

Chrysoslomus xi Gen., et beatus Augustinus, in 

xvi de Civit. Dei, c. 3. SUAR. 

,18. Hebet, in cujus (amilia. In lib. ms. est unilat 

fidei, reclius quam in impressis, fides unitatis. Ab 

Heber autem magisquam ab Abraham Hebraeosdicios 

esse, qui Hebrscamlinguam conservarunt, exislimat 

beatus Augustinus, in locosupradicto. In quo 

populo civitas Dei in sanctis peregrinata esl, et in 

©nimbussacramento adumbrala. ldeo autem non est 

linguaesuaeamissione multatus, quod expers fuerit 

criminis ttirrim sedificantium, quseab eventu Babel 

appellala est, Gen. xi. SCAR. 

19. Melchisedech,quide fruclibns. In lib. irap. est, 

vel sacerdolium; sed meiius in ins. et sacerdolium, 

ciiin sacerdotium Christi et regnum significaverit 

Melcbisedech,de quo scriptum est Gen. xiv : At vero 

Melchisedechrex Salem proferens panem et vinum 

(eral enim tacerdosDeiallissimi), henedixitei, scilicet 

Abram. Et quamvis Hebrsei, et quidam alii putent 

aliter, multo tamen reclius sentiunt qui affirmant 

Melchisedechsacriticium Deo pro Abrahae nobili 

C vicloria oblulisse. twn enim, hoc est, profereus, 

vel offerens, verbum est, quod usurpatur ssepe in 

sacrificando. Itaque noster interpres pulchre vertit 

id, quod sequitur : Et ipse sacerdos Dei altissimi. 

Erat enim sacerdos Dei allissimi. Nam ssepe el 

sumitur pro enim. Refert autem beatus Hieronymus, 

in Iongaet erudita epfct.Quam scripsit Evagrio,con- 

slantem esse Hebraeorum opinionem Melchisedech 

fuisse Sem filiura Noe. Et addit illum pane et vino, 

puro, simpliciquesacrificio, Cbristi dedicasse sacrarnentum. 

Nobililavitaulein hanc ailegoriam Apost., 

Hebr. 7, et illud psalm. 109 : Tu es tacerdosin mlernum 

secundumordinem Melchisedech.SOAR. 

Ibid. Elsi retineretur vel sacerdotiumpro-et sacerdotium,adhuc 

idem esset sensus, quem Suarius tuetur: 

nam apud dsidorum et alios ejusdem temporis, 

atque etiam superioris, ssepevelpro etoccurrit. AREV. 

20. AbrahamDeipatris gestavitlypum.Similiterexposuit 

hanc allegor)amOrigenesinxxnGen.,etbeatui> 

D Augustinus,iib. xucontra F.iustum,etserro.71.SuAit. 

21. Tres Angeli.Beaius Augustinus in serm. de 

terapore 68, sic ail: ln eo quod tres vidit Abraham, 

Trinilalis mysleriuminlellexit.Quodautemquasiunum 

adoravit, in tnbus personisunum esse Deumcognovit. 

Idem scribit beatus Hilarius in iv et v lib. de Trin., 

bealus Gregorius. in hom. 18. SUAR. 

Ibid. Tres angeli ab Abrahamo hospitio suscepli, 

an tres personas sanctissimseTrinitatis exhibuerinl, 

an Filium medium inter duosangelos, an solum tres 

angelicos spiritus, varia est inlerpretuih sententia. 

AdisisPererium, et Calmetum, in comment. AREV. 

22. Duas autem uxores. Huic allegorise magnam 

auctoritatem dedit Apostolu>,qui ubi rem gestam 

exposuisset, de dusibus uxoribus Abram , Spiritu 

sancto afflatus, adjecit illa esse per ailegoriam dicla, 

id est, alliud csse gestum, aliud figuratum, ul ait 

beatus Ambros., qui una cum Ruperlo perspicue toi 

lam allegoriam expouit. SUAR.

10S ALLEGORLEQUJEDAMSCRIPTUR-iESACR/E. 106 

25. Esau, hispidus atque rufus (Genet. xxv), populus 

est Judaeorum,in Christum et prophetas iropia 

perseculione sanguineus, et indicio pilosse culisj 

tegminepeccatorum borribilis. 

26. Jacob aulem (Ibid.) Christumdemonstrat,sive 

populum geniium, qui Dei Patris benedictionepraelalus 

est priori populoJudseorum. 

27. Laban legis el diaboli habuit typum, ex cujus 

corporeassumpsitsibi Cbrislusduasconjuges, plebis 

scilicetcircumcisioniset gentium. 

28. Lia Synagogaefiguram habuit, - quae infirmis 

oculiscordis sacramenta Dei speculari non potuit. 

29. Rachei vero clara aspectu Ecclesiaetypumlenuil, 

quae contemplationis acie Chrisii mysteria 

cernit. 

30. Vir, qui cumJacob luclam iniit, Christi certamen 

cum populo Israel figuravit; nam sicut Jacob 

claudicavit in cerlamine, ita Judaei claudicaverunt 

fide in Dominipassione. 

123 51. Lol (Genet.xix) lypumhabuit sanctorum 

qui in fine saeculiab impiorumincendioliberabuntur. 

32. U.xorLot (Ibid.) eorum lenuii lypum qui, per 

graliam Deivocati, poslmodumretro respiciunt. 

33. Consequenteripse Lot legisgestavit personam 

de qua infidelitalisopera pariunt quiea carnali intelleclu 

ulunlur (Videvar. lect.). 

A 34. Filise ejus duse (Genes.xix) Samariam significant 

et Jerusalem, qusefornicantur in lege per adul- 

terium illicitaedoctrinse. 

35. Ruben (Genes.xxxi) primogenitus interpretalur 

visionisfilius; populum figuravitqui violavit cubile 

Dei Patris, quando carnem quam sibi Christus 

desponderal confixitin patibulo crucis. 

36. Simeon scribas designat Judseorum, qui in 

furore suo occiderunt propbetas, et in dolore suo 

suffoderuntfixuris clavorum Chrislum, firmissimuin 

murura, in quo credentes slabili robore comiuuniuntur. 

124 37- Leviet auctor et figura est principum 

sacerdoium qui Christum crucifixerunt. 

38. Judas significatChristum.qui in cubili sepulcri, 

fi quasi leo, securus, corporis somno victoqueraortis 

imperio, post triduum rcsurrexit. 

39. lssachar Ecclesiaelenuit typum, qusesubjecit 

humerum suum att crucis onus portandum. 

' 40.Zabulon eamdemsignificalEcclesiam,quae,secus 

fluctushujus vilaeinhabitans, omnes lenlationes 

et turbines saeculiportat. 

41. Nephthalimexprimit omnes sanctos praedicatores, 

qui, inslar cervi iransilientes, ad superna se 

erigunt, cunclisque credentibus doctrinse eloquta 

conferunt. 

25. Etau hitpidut. Emendate scriplum est in lib, 

ros. Impia.pertecutionesanguineus,viliose autem ir 

linpr.: Impia persecutionesanguinis. Porro Esau, 

quod totus in morempellis hispidnsnalus sit, Gen. 

xxv, Scir est appellatus. Naracur Edom vocatus sit, 

disertis verbis docent sacrae litterse, Gen. c. eodem. 

Dixiteniiu fralri Jacob: Da mihide coctionehac rufa, 

quia oppidolassussum, quam ob cautam vocalumet 

nomenejut Edom.Sed rufus etiam uatus esl, ad quoi 

alludil atlegoria. Itaque fallunlur qui liinc nomei 

Edom sorlitum esse putant. Eucherius aulein et Ru 

pertus similiter scribuut Esau Judaeorum populun 

praesignasse,qui Dominumet prophetas occiderunt, 

Thes. ii. SUAR. 

26. Jacobaulem.Hanc allegoriam tractal eti.tn 

beatus Augustinus in lib. XYIIIde Civit. Dei, c. ,37 

SUAR. 

30. Vir qui cumJacob. Cum angelus in specie liu 

mana luctaretur cum Jacob, xxxu Genes., vidcretqu 

quodeum superarenon potset, teligilnervum femori 

ejus, et statimemarcuit.Et benedixitei in eodemloco 

Quo circa prseclare inquit beatus Augustinus,in lib 

xvi de Civit. Dei,c. 39 : Eral unus aiqueidembenedi 

ctusJacob,et claudus, benediclusin eis qui ex eoden 

populotn Christum crediderunt, atque in infidelibu 

claudus, dequibusprmdictumesl: Et claudicaverun 

a semitissuis. Causainautem hujus luctsefuisse ai 

Theodoretus: Ut timentifratrem Eiau fiduciaminji 

ceret, quietiam te tuperari ab illo pastus esl. Aci 

diceret: Mevicisti, et hominem vinces.SUAR. 

31. Suariusconstanler sciipsit Lot. pro quo ali 

malunt Lotli. ln Vulgataest Lot. AREV. 

32. Uxor Lot. Idemsignificaiumesse arcano sen 

su, cum uxor Lot versa est in slatuam salis, scribi 

Orig. in v c. Job. Imo Dorainus, Luc. xvn, lioc te 

staius esl, cum ait: MementoteuxorisLol. Quoloci 

Tbeopbilaclus: Prmclare (inquil)ad exemptumpos 

teritatit, quasi columnainscriplumfuissemalum,quoi 

illa perpetsaest. hocexemplocondirentutaffectus,et motet ad prudeni 

tiam formarentur, qua elucelin divinispraceplit cuttodiendie, 

qumsi servassetuxor Lot, non pana, sed 

profeclussui poiteritatiexemplumreliquisset.SUAR. 

33. ConsequenterLol. In lib. impr. vitiose scriptum 

est: Qui etiam pro qui ea, quod est in ms. Hanc 

, G aulem perobscuram allegoriamsic perspicue tradit 

I beatus Auguslinus pro sua excellenti scienlia : Lvt 

1 (ait lib. xxucont. Faust.) futura legisvideturgeslatse 

i personam,quam quidam, ex illo procreali,et sublege 

posiii, male intelligendo quodammodoinebriantes, 

l atque non legitimeutendo, infidelilatit opera pariunt. 

1 De toto auiem facto ejus et filiarumidem scribil eruditissime 

in eodemlibro. SUAR. 

I 55. Rubenprimogenitus.Emendate estinlib. ms. 

desponderal,viiioseautem in Impr. spoponderat.Ideo 

aulem Ruben, id esl, visionis filius a matre Lia est 

appellatus, ut filii nomineadmonereturse Deibenee 

ficio, qui ejus angorera viderat, illuragenuisse, cum 

s a viro despicerelur, unde nominisetymologiaminterpretans, 

dixit: ViditDominushumilitalemmeam, 

Gen. xxix. SUAR. 

36. Simeon scribas designat. Jacob gravissimis 

t verbis increpavitfiLiosSimeon, el Levi, Gen. XLIX, 

i quod contra fcederisreligionem in caedeSichimitat 

j) rum sint crudelissime bacchati ob stuprum Dinse 

t oblatum a Sichem. In quibus verbis Spiritus sancti 

instinctu prontintiavit sanclus senex illustrera prqi 

pheliamconlra scribas et sacerdotes, qui commuhi 

seutenlia Dominumocciderunt. llli euim ex Simeon, 

i hi ex Leviorti sunt, ut ait Cyrillus, et Origenes in 

c. supradictum. Sunt autem aliquot verba exipso vaticinioreplicata 

in hac allegoria.SOAR. 

1 39. Issachar Ecctesia typumtenuit. Mendosesequitur 

in lib. imp. qui subjecit, emendate aulem in Ms. 

> qumsubjecit. SUAR. 

40. Zabulon. Nonroinus gravis error est in hoc 

( loco, Qumsecusfluctushujut vita inhabilantet.Legen- 

Josephus quidem, qui tam multii 

duro enim est inhabitant,ul habent.ms. exemplaria. 

imculis(uitposterior,sehancstatuam viditseaffirmai Exponit hanc allegoriam praeclare beatus Aiubro- 

Salis autemproplerea[uit, aut, quoniam prudentia2 

sius de Bcnedict.patriarcbarum, c. 5. SUAR. 

tymbdumsal ett, et ciborumcondimentum,morlaliunI 41, Nephlhalim. De Nephtlialf dixit Jialer Jacol», 

PATROI..LXXXIH. 

&

107 S. ISIDORI HISPALENSI3 EMSCOPl 108 

42., Dan Anticbristumsignificat, qui in via vitae, 

hujus ungulas equi, id est, extrema saeculisupplanlare 

nitilur morsu pestifersepraedicationis,ut ejicial 

eos qui extolluntur in hujus mundi deliciis et divitiis. 

43. Gad Christum demonslrat, qui in secundo advcniu 

suo contra •Anticliristum accinctus virtute 

judicis prseliaturumse nuntiat. 

44. Aser cnmdem demonstrat Dominum Jesum 

Cbrisium, cujus125 pinguisest panis inorefideliura. 

45. Joseph (Genes.xxxvn), qui venditusest a fratribus, 

et in Êgyptosublimaiits, Rcdemptorem no— 

Slrutn signilicat a populoJudseorumin nianus persequentium 

traditum, et nunc in gentibusexaltalum. 

46. Benjamin Pauli apostoli imaginem praeiulil, 

quia et novissimusel minimus omnium aposlolorum 

fuit electione, et de tribu ejus descendit; iste est 

Jupus rapax, mane persecutor diripiens, vespere doctor 

pascens. 

47. Manassesprioris populi tiguram gestavit. 

48. Ephraim autem gentium, qui per benedictionem 

pairiarchae prseposilus est majori populo Judacorum. 

49. Thamar (Genes. xxxvm) Ecclesise imaginem 

gestat, quse a Chrislo per annulura fidciet virgam 

crucis conceptionem sanctaemeruit A. 50. Duo geraini in utero Tharaar (Ibid.) duospopulos 

figuraverunl, quorum posterior natus, qui manum 

prior ex utero misit, quia 126 gentiun»popelus 

antea quidera est per prophetas ostensus, sei 

postea revelatus, cujus ideo obstetrix ligavit dexleram 

cocco, quia idem populusper sanguinera Chrisii 

crucis notatus est signo. 

51. Dina, filiaJacob (Genes. xxxiv), Synagogam, 

vel animam, significat: quam in exterioribus saeculi 

curis repertam Sichem princeps lerrse opprimit, id 

est, dabolus vitioconcupiscenlisecatnalis corrumpit. 

52. Bala, coucubina Jacob (Genes.xxxv), quam 

Ruben inceslo crimine polluit, significat legem Veteris 

Teslamenli, quam populus Israel praevaricando 

commaculavit. 

B 53. Job in faciis diclisque suis personam exprimil 

Redemptoris. 

54. Uxor tjus (Job. n), quaeeum ad maledicendum 

provocat, carnalium pravitatem designat. 

55. Tres amici Job lypum tenuerunt hsereticorum, 

qui suh specie consolandi studium seducendi 

gerunt. 

56. Eliud vero doctorem superbum et arrogantem 

demonstrat, qui durius increpationem suam fidelibus 

inlra sanctaro Ecclesiam irrogat. 

ubertatis. 

57. Pharao figuramhabuit diaboli, qui hujus sse- 

Genes. XLIX.Nephthali cervus emissus dans eloquia 

pulchriludinis. UbiEucherius, de aposiolis et livangelii 

praedicaloribtis arcano sensu intelligi hoc ait, 

qui cum cervis, qtiod velci cursu ad ccelestiacon- i 

lendanl, et de latibulis animorum virulentos quodaiiiinodo 

extrabanl, et uecent, rectissirae comparaniur, 

Marc. xvi. SUAR. 

42. DanAntichrislumsignifical. In lib. impr. est in 

hujus munrfideliciis,sed Iticulentius in ras. in hujus 

mundi deliciiset diviliis. Pulclire etcopiose exposuit 

lianc ipsam allegoriara beatus Gregnrius, xxixMor., 

c. 18. Tiieodorems etiam, quatst. 109 in Genes., ait 

Spiritum sancium baecde Aiitichrisio praenuntiasse, 

quseapmriarcha Jacob de Dan dicla sunl. Idem eliam 

sentit beatus Ambrosius, in lib. de Benedict. patfinrch., 

cap. 7, ubi Anlicbrislnmde tribn Dan futurum 

scribil. Su.ut. 

45. Gad Chtislum demonstral. Tam in iib. imp. 

quam in ms. prmliandumse nunliat; forle fuii error 

libtariorum pio prmliaturum. Eucherius iuquit Gad 

aiiie cl relio accincium ad prselianduuiChrisli Domini 

personain exprimere, qui anle et retro contra 

Aniifi.ristum pricliabiiur gladio verbi Dei, de quo 

glndio iucnlio fit psal. XLIV, et Matlh. xx. Addit 

eiiam bealus Ambrosius Moyseifexplicuisse Deut. 

xxxin, hanc prophetiam evidenter esse de Christo. 

SUAR. 

44. Asereumdemdemontlrat. De Aser dixil paler 

Jacob : Aserpanis pinguis, et prmbebildeliciasregibus, quod vaiiiinium-simililer tle sacrosancta Eucharislia 

intelligunt beatus Ambiosius,in lib. de Benedict. patriarch., 

c. 9, et Eucherius cum Ruperlo in XLIXC. 

Gen. SUAR. 

46. Benjamin Pauli aposlo.i. ln lib. impress. est 

qui et miuimusapastoLorum; sed plenius in Ms. quia 

ei notissimuset minimus, elc. El quidein minimum 

apostolorum se ipse appellal I Cor. xv, et novissimuin. 

De Benjamin autem sic dicil pater Jacob, 

Gen. XLIX:lienjamin lupus rapax, mane comedetprmdam, 

et vesperediviilcispolia.(lu* verba, quod ad iii Quaesl. Ilebr., quod in adolescenlia sua persecutus 

Ecclesiam, in senectute pricdicator Evangelii 

fuerii. Copiose autem iinprimis et ornate de hoc 

C ipso disserit beatus Ambrosius, de Benedict. patriarcb., 

c. 12. Fuisse autem Patilum de tribu Betijamin 

consiat ex c. in I pist. ad Philipp. SBAR. 

Ibid. In textu Grialii omissum fuerat et novissimus, 

contra menlem, ut videtur, Suarii. AREV. 

47. Manassespriorit populi. Connexa esl hsecallegoiia 

cumsequenti, in qui mendumestin lib.impr, 

prwpositusesl major pro majori. Breviter autera beatus 

Cyrillus bas allegorias complexusesl his verbis : 

Prmferlur Ephraim Manasse, hoc est, gentesJudais, 

qui adversusServatoremimpie egerunt,alque novissimi 

fiunt primi, el primi notissimi. Ducil eliam beatus 

Ambrosius ex etymologit nominum argumentum 

hoc modo,de Benedict. palriarch. : ManasseEXOB- 

LIVIONELatina interpretalione tignificalur, 

my- 

6'tkumseiisuinperiiuel,de Puuloapostolo manifeslissimam 

propbeiiam esse scribit beatus Hieronymus, 

eo quod 

populus Judaorum obtaus est Deum suum, qui ffdt 

eum. Ephraim autem FIXUNDITATKM fideiinlerpretationenominis 

polticetur,quod propriumeil populijunioris, 

quicorpus est Christi augens patvem,el Deum 

_ 

" propriumnon derelinquent. SUAR. 

49. Thamar Ecctesia. Sapiemer docet beatus Augusiinus, 

in lib. xxn cont. Faust., cur de quibusdaiii 

malis operibus bominum in Scripluris sancik 

quaedamnou inala, sed bona futura significenlur. 

lbidem etiam docet typum gessisse Thamar. SCAR. 

51. Dtna filiaJacob. Eleganter enarrat bancallegori.im 

beattis Gregorius, lib.de Cura past., p. III, 

c. 30, de mente, quae, sua studia negligens, actiones 

alienas curat. SUAR. 

56. Eliud vtro. Pulchre ponilur ante oculos arrogantia 

Eliud, c. xxxn job., et quam inflaius atque 

ira percitus inveclus sit in araieossuos, et in 

sanctumviruni Job. SUAR. 

lbid. De allegoriis ad librum Job perlinentibus 

videndi Pineda, Corderius, etc, uti de aliis alli inletpreies, 

qui fuse sensuni allegoricumsacrse Scripttirsepersequuniur. 

AREV. 

57. PUuraofiijutam.Opera carnis, dequibusApostolus 

iigit, c. v ad Galat., coinparat cum luto et la-

IW ALLEGORLE QUMMX SCRIPTDR'4: SAGRÊ. HO 

culi captivitatepopulum Dei perdere et lerrenis vi- tA 

dit Spiritus Dei, sepluaginfaduas nalionumTiffguasin 

tiorumoperibus prsegravarolentavif. 

hoc mundodiffusas128 osiendunt, ex quibus multi 

58. Filia Pharaonis (Exod. n), quseMoysenexpo- credentes gratiam Spiritns sancli acceperunt. 

situni ad ripam fluminiscollegit,Ecclesiagentium est, 66. Dathan et Abiron, el caeteri, qui, se a Moyse 

quseChristum ad flumen salutaris lavacri repcrit. et Aaron segregantes, sacrificium usurpare conati 

59. Moyses (Exod. xm) typum Chrisli sunt 

gestavit, (Num. xvi), hsereticorumpravitatemdesignant, qui pnpulum Dei a jugo diabolicaeservitutis et 

eripuit, 

perniciemeorum qui se a sacerdoiilms Cbristi et 

et ipsum diabolura in seternapcena dumnavit. 

a societate Ecctesisedividunt, el saerificia profana 

60. 

assuraunt. 

Aaron sacerdos, qui cruore victimarum populum 

67. Balaam, qui cadens 

" expiabat, 127 signifieat Cbrislum, qui sacrifiapertos 

oculos habuit, 

cio sanguinis sui peecala diluit mundi. 

(Num. xxn), typum eorum tenuit qui per fidem 

cogniiionemDei habent, sed obscurati malis 

61. 

operi- 

Maria,soror Moysi(JVwm.xn), Synagogsespebus corruunt. 

ciem praetulit,quae leprosa propter deiractionem et 68. Phinees, 

inurmurationemcontra 

qui 

Chrisiuin cxstilit. 

62. Uxor Moysi /Ethiopissa (Exod. n), flguravit 

Ecctesiamex gentibus Christo conjunctam, cujtis ob 

causamzeli Synagogaobtrectnns adversusChristum, illico contagio leprseperfunditur. 

63. Amalechdesignat diaboli fignram, qui, obvius 

Del populo , per signum crucis evincitur. 

64. Sehon quoque, rex Amorrhseorum, qui vertiturin 

Latinum tentatiooculorum, eumdem diabulum 

signiflcat, qtii mendaciofallendi sese inangelum lucis 

traiisfigurai. Ipseest Og, rex Basan, qui interpretatur 

conelusio, qui intercluderc molilur difficultate 

viiioruraviain fidci nosirse, ne pateat nobis transitus 

ad regnum promissum vitaeseternse. 

65. Viriseptuaginta duo seniores, super quos ceci- 

Zambri et scortum in adulterio 

conversantes pariter interemit (Nam. xxv), figu- 

B ram tenuit sanctorura doctorum, qui Judaeos el hsereticos 

spirittiali mucroneinamplexufalsae doctrinse 

coiicurrentes feriunt. 

69. Ille qui, in Sabbato ligna colligens, Iapidari 

jubetur, sigiiilicateum quem Christus inveniet cum 

peccato in die judicii. 

70. Duodecimexploratores scribarum elpharisseorum 

imaginem tenuerunt, qui Israelilicuin populum 

averterunt ne confiderent divinae repromissionis 

gratiam adipisci posse per Christum. 

71. Duo portitores, qui de lerra promissionis 

botrum in ligno humeris geslaverunt (Num. xni), 

duorum populorum significanliaraexpresserunt, quorum 

prior Judaicus gradiens aversus terga dat Chri- 

teribus, de quibus fit menlio Exod. r. Hanc amem 

allegoriam copiose persequiiur beatus Aususlinus in 

serm. 84 dc temp., et 85, et bealus Cyrillus in supradict. 

c. Exodi. SUAR. 

61. Jtfarifl,soror Moysi.Cur.cum Aaronsociusfuerit 

peccati, solt Marialepra alfectasit, causam exponit 

Tlieodoretus, in Quaest.Num., q. 23. SUAR. 

62. UxorMnysiAZthiopissa.Beatus Aiigtistiiius,in 

lib. Qttaest.super Nutn., q. 20, recte sentii solam 

fuisse Moysiuxorem Sepboram Madianilidem liliam 

Jethro, caelerumeam vocari /Ethiopissam quod Madianitaealiquando 

appellemur -4iibiopesin sacris litteris, 

ut II Paralip. xiv, cum Josaphat bellum gessit 

cimlra illos. Idem scribit Theodoretus, in q. 22 in 

eumdemlib. Num. conftttata opinione, vel potius fabula, 

Josephi et Apollinarii. Causa ergo cottviciifuit 

quod alieuigenam Moysesduxisset uxorem; Aarnn 

autem Israelitidem. llanc autem ipsam allegoriam 

pra-ctare exponit beatus Atigustintis in serm. 86 

scriptus esl locus hic : Septuaginta duo viri seniores, 

C super quosceciditSpirilus Dei, septuagintaduas natiotium 

linguas, cum iu lib. impr. utrobique duo desidercnuir. 

Et quidem fuisse sepmaginta duos illos viros 

, quos divinus alflavit Spiriius, numeratis Eldad 

et Med.id,perspicuum est legetni c. xi lib. Num. Tolidem 

etiain fuissegentes q»:e ex iribus filiisNoe orlat 

sunt, docet diligenter beatus Attgusiinus, in lib. 

xvi de Civit. Dei, c. 3, compuutis gentibus qusenumetaiiiur 

Gen. x; et sane bac de causa exisiiniatur 

DoniiiiusI.XXIIdiscipulos elegisseLuc. x, quos significabani 

LXXHpalmaereperise in Elim, Exod xv, ut 

notat Tbeophyiactus, in dictuin c. Lucas. 

lbid. De hac allegoria vide Editionem Cotelerlanam 

Patrum apostulicorumanntlOjS, pag.738, tom. 

I. AREV. 

66. Dathan el Abiron. Principes seditionis conlra 

Moysen et Aaron exsiiieruni Coreet Datbati,, atque 

Abiron cunt llon, aliique ducenti 

de 

qiiinquaginta viri 

lemp., et Tbeodor., in q. 4 in lib. Exodi. SUAR. pioceres Synagogse, Num. xvi. Et 

ift.Amalechdesignat.Resgesta narraiur 

quidem 

Exod. 

quod 

xvn. ] 0 Core sediiioiiemtnoverit, minus1'orlaS'iemiruin 

Est autem Amalechilesregio indeserto 

; erat 

ad meridiem einm ex iribu Levitica ; de c;t:teris vero trihus sedi- 

Judgearirans urbem Petratti, ut scribit beatus llierotimiis principibus eatn ratiouem affert 

fiymus, de Loc. Hebraicis. 

Theodoretus, 

Amaleth porro, ncpos in q. 55. in Niim., quod cum orii essent ex Ruben 

Esau, nominis eigenerisauctor fuil huicgenli, Gen. piiinogenilo, illi sacerdotium adhuc competere cxi- 

xxxvi. Tractat auiem nobilem hanc allegiriam beasiitnabaiit. Noiandtimaiiiem est iu Theodoreto 

lus Augustinus, in serm. 93 de 

per- 

tempure, ubi ait peram poni Eliab pro llon tilio ejus. SUAR. 

Moysemipsa elevatione manuutn mysterium crucis 67. Balaam, qui cadens.Iianc egregiam allegoriam 

osiendisse. Et, merudite ait Theodoretus, in q. 34 noster Isidorus a bealo (iregorio, cujus fuit studio- 

in lixod., qiiemadmoduin, cuin fainulusDoinini niasissimus, muiuatus est. Is enim, lib. xxv, c. 14, in 

nus tenderet, cadebat Amalecli, ita Dominomatius xxxiv c. Job sic ait : Unde etiam de Balaam scri- 

tendentein cruce, diaboli castia jugul.ita sunt. SUAR. ptum est, qui cadens aperlos habet oculos, cadens 

64. Sehon quoque. Hic quoque correctiora snnt quippe in opere, apertos tenuit oculos in contempla- 

exemplariams. quaesic habent: Ipse est Og, rex Batione. Ita ergo 

san. Nam in lib. impr. esl ipse est rex Basan. Ulraque 

autettibaecallegoriaex eiyinologia prsecipuenomiiiuinSehotiet 

Og orta esl. SUAR. 

65. Septuaginta duo viri seniores. In ms. lib. sie 

bi etium oculos aperientes in fide, et 

non videntesin operc, intra Ecclestauipositi pia specie, 

extra Ecclesiam posili suut impia conversalioue. 

SUAK.

111 S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPl no 

»to, 129 posterior, Christianus, eum quem vehit / 

inspicit et sequitur Cbristum. 

72. Jesu Nave imaginemSalvatoris cxpressit, qui 

nos iu terram repromissionis induxit, et in regnum 

coeleslisglorise collocavit. 

73. Raab meretrix figuram tenuit Ecclesiae, quae 

per coccum, id est, per passionis dominicaesignum, 

ab inleritu mundi salvalur. 

74. Duo exploratores missi a Jesu in Jericho, 

quos suscepit Raab (Joiue n), duo inlelligunlor Testamenta 

in mundum missa qusesuscepit Ecclesiaex 

gentibus congregata. 

75. Acham,qui dc Jericho anathemate concupivit, 

significat nequam, et peccatorem, qui post Gdemsncculares 

mores, vel mundi illecebras appetil. 

76. Gedeon, qui cura trecenlis viris perrexit ad 1 

praelium(Judie. vn), typum Chrisli gestavit, qui in 

signo crucis de mundo vicloriam reponavit. Treceutorum 

enim numerus in Tau littera ceiilinetur, per 

quam crucis species ostenditur. 

77. Sisara lypus diaboli fuii. Jaliel autem, quse 

tempora ejus clavo et malleo transfodit, Ecclesiaetypum 

expressit, quse per vexillum crucis diaboli imperium 

interfecit. 

A quasi favuiu ab ore reperti leonis, abstraxil, sive 

quia posi morlem plures lucratus, plurimosque raoriens 

quamvivens exstinxit, 

81. Dalila, quse Samson verticem decalvavit (Judic. 

xvi), Synagogam significat, quae Chrisltim in 

loco Calvariaecrucifixit. 

82. Ruth alienigena', quae Israelilico viro nupsit, 

Ecclesiam ex gentibus ad Christumvenientera osteudit. 

83. Boozautem Chrislum verum Ecclesisesponsuiu 

expressit. 

84. Anna, quseftiit sterilis, et postmodumfecunda 

facta est (/ Reg., i) EeclesiamChristi significai,quae 

prius in genlibus erat slerilis, nunc largiter pollet 

per universam terram prole numerossefecundiiatis. 

B 85. Heli sacerdosreprobatus (/ Reg. III) abjeclionem 

sacerdolii Veteris Testameuti prsefiguravit.. 

86. Samuel vero, qui reprobato Heli in minislerio 

sacerdotali successit (Ibid.), novi sacerdotii successionem, 

abjecio veteri sacerdoiio , praenunliavit. 

87. Duo filiiHeli sacerdotes, qui capta a gentibus 

arca perempti sunt (/ Reg. iv), significant posteritalem 

sacerdotii prioris fuisse exslinclam, et legis 

Tesiamentumad cullum genlium esse translalura. 

130 78- 'Psa quoqueDebbora, ejusdem Ecclesise 131 

lypum portans, deviclo in Sisara diabolo, canlicum 

ccelestisglorise proclamat. 

79. Jephte, qui pro victoria obtenta filiam immolavit 

(Judic. xi), Redemptoris oslendebat figuram, 

qiii, ex mundo iriumphans, carnem propriam in sacriliciwn 

obtulit. 

80. Sarason Salvatoris nostri morlem et vicloriam 

iiguravit, sive quia de faucibus diaboli gentes, 

88. âu' reSn' Judaici insinuat repromissionera, 

vel reprobationem, sive ejusdem populi amiulationem, 

qui David, id esl, Chrislum injuslo odio 

invidiaeconatus est occidere. 

89. David filii Dci et Salvatoris nostri expressit 

imaginem, sive quod insectalioneJudseoruminjustam 

C persecutionem sustinuit, sive qttia Cbcislusex ejus 

stirpe carnem assumpsit. 

90. Urias Hethseus typum habuit diaboli, cujus 

72. Jetu Nave. Josue, filium Num, quem LXX 

Jestim, filitimNave, vocanl, virum insigni animi fortiludine, 

Moysescl vivus habuit ministrum, ei moriens 

imperii successprem. Ejus primum meniio fit 

Exod. xvu, cum nobnem pugnam inivit cum Amalech, 

in qua etiam victor fuii. Quocirca prteclare ait 

Origenesin illum ipsum locuin : Usquead hunciocum 

beali nominisJesu nusquamfacla est mentio; hic pri. 

mumvocabutihujus splendoreffulsil.Idem cum undecim 

sociis terram promissamexploravit, et Jtidaeos 

fractos melu ac debililatos confirmavit, Num. xm. 

Quo loco Osee, id est, Servaior appellaiur, id quod 

notavit in q. 25 in Num. Postremo popnloDei post 

deviclum unum et triginta reges in terram promissam 

introducto, illam divisit. Et cura nomine, tum 

rebus prseclarissirae gestis, Christi Jesu Salvatoris 

nosiri imaginemexpressit. SUAR. 

73. Raab. Nam Jericho, id est, luna, mundura significat, 

qui tolus in quem locum in Prudentianis, cap. 20, fuse explicui. 

AREV. 

79. Jephle. Beatus Ilicronymiisail in vovendo illum 

fuissestultuin, el in reddendo impium. In eadem. 

sententia est beatus Tbomas. Sed beatus Auguslinus, 

q. 49, in iib. Jud., qusestionemliattc magnam esse 

ait, et ad judicandum difficillimam, de qua ipse copiose 

in primis ei erudite disserit. Ulcunque sit', 

cerium est de qulbusdammalis opcribus hominumin 

Scripturis sanctisquaedam non mala, sed bona futura 

significari; id quod erudite probat idem bealus Augustinus, 

iu lib. xn, cont. Faustum. SUAR. 

80. Fort., pluresquemoriens. AREV. 

86. Samuelvero. Samuelem non fuisse sacerdolem, 

sed levilam, mulii existimant; ortus enim est 

ex Abi.itliar(ilioCore, 1Paial. vi, cum sacerdotes ne- 

D cesse fuerit originem ducere ex Aaron. Atque id videtur 

innuere Psalm. xcvm, bis verbis : Moyseset 

maligno posilus est, 1Joann. Aaronin sacerdotibusejus; de Satnuele autem ait : El 

cap. ult. A cujus exilio Christi sanguine liberamur. Samuel inler eos qui invocantnomenejus. At beatus 

SUAR. 

Augustinus boc ipso loco afiirmat sacerdotein, el 

76. Gedeon. De liltera T Graecasermo esl. Hanc quidem magnum, fuisse Samuelem. Et n lib. Retr., 

auiem allegoriam egregie iractal beatus Augusiinus C. 45, ail Samuelis palrem non fuissequidem sacer- 

liis verbis in q. 37 in lib. Jud. : Numerus, quia tredolem, reperiri (amen iu filiis Aaron. SCAH. 

centi erant, signuminsinuat ctucis propler litleram T 90. Quod Urias lypum habuerit diaboli, et Bersn- 

Gracam, qua istenumerussignificalur,per quos etiami 

bee typura Ecclesiae, diflicultatem aliquam prae se 

genlesmagisin Crucifixnmcrediturasprafiguralumest, , ferrc videlur; sed qu;e ipsa rei explicalionesalis di- 

quod litteraGraca est. Unde GrmcorumnomineApoluiiur, ut in multis aliis similibus allegoriis accidil. 

ttolut omnet gentes significat, cumdicit : JUD.EOPRI- Hanc de Uria HethseoIsidorus surapsit ex sancto Au- 

HUM,ETGR«CO; quodin linguis gentiumGrmcaita exguslino, cujus verba late exscribit Qusesiiou. in 

tetlat, ut perillam omnetdecentersignificentur.SUAR. Reg., lib. ii, cap. 2. Observanduminterea quod neque 

Ibid. Hanc allegoriam expressit sacer poeta Pru- figura in omnibusdebet repracsentare figuratura, nedentius, 

in prsefat. ad Psychomachiam, vers. 56, , que in eo quod repraeseutat perfectionem figurali

U5 ALLEGORl/EQUJEDAMSCRIPTURiE SACRiE. 114 

cotijiigioprius erat copulataEcclesia,quam Cbristus 

concupivitlavanlema sordibussajculisemelipsam,et 

per lavacri undam purificantem. 

91. Salomon Christi prsenuntial figurara qui sedificavitdomum 

Deoin ccelestiJeriisalem, non de lignis 

et lapidibus, sed de sanctis oinnibus. 

92. Regina Austri, quse venit ad audiendam sapienliam 

Salomonis(III Reg. x; II Parat. ix), Ecclesia 

inlelligiiur,qusead verbum Dei ab ultimisfinibttslerrsecongregalur. 

93. Roboam,filius Salomonis, et Jeroboam servus, 

quibus Israel in duas parles divisusest, significant 

divisionemillam iu Domini adventu factam, in 

qua pars credenliumex Judseisregnat cum Christo, 

qui esl ex Davidgenere ortus; pars vero secuta Atitichristum, 

ctijus ad cultum nefindse servilulis errore 

constricti sunt. 

94. Golias(/ Reg. \vu) designat diaboium, cujus 

elevationissuperbiam Christi prostravit humilitas. 

05. Elias Cliristum demonstrat, quin sicut igneo 

curru ad superna sublatus est, ita Chrisius minisleriis 

angelorumassumptus est in ccelum. 

96. Vidua,ad quam mittitur Elias pascendus(/7/ 

Reg. xvn), Ecclesiaesl, ad quam per fidemvenisse 

legilur Christus, cujus farinaeet oleo benedicilur, et 

non deficit, id est, graiia corporis Christi, et clirismatis 

unclio,1321uae lol° mundoquotidie impendilur, 

et nunquam minuilur. 

97. Elisseus eumdem Redemptorera Dominum 

altingere. Videappend. 16 ad Elymolog., num. 10, 

tom.IV, pag. 522. AREV.. 

96. Vidua, ad quam mittiturElias. Duas has allegoiiasde 

Eliaet ChrisloIraclat prseclare bealus Au-. 

gustiiiusin serm. 201 de tempore, qui seruioest 2 in 

Dom.3 de Trinilale. SUAR. 

98. Pueri qui per stultitiam. Reclius est in lib. 

ms. qni puerili slultiiia, quam in lmp. aitt per slultitiam. 

Id qunddocenthaecverba beali Augu.^tini,quse 

abillo mutuaius est noster Isidorus; ait enim in lib. 

xu contra Fatist. : Elismopueros insullantet, el clatnantesCALVE, 

CALVE, bestimcomedunt;puerili ttultitia 

deridentesChrisium in loco Calvarimcrucifixum, 

invasia damonibus pereunt. Superiorem autein de 

A Spiritum sepliformisgraiiaespirilualiter aspirat, per 

quem a moriepeccatireviviscat. 

101. Septem millia viri, de quibus dictuin Eli», 

quod noii curvaverunt genua ante Baal, significant 

numerum sanctorum, qui, Spiritu septiformisgratia? 

adimpleti, diabolorenuntiaverunt. 

102. Naaman Syrus significatpopulum ex genlibus, 

maculis delictorum pollutum, atque a Christo 

per sacratnenltimbaptismipurificatura. 

103. Oziasrex, qui, ob raeritumscelerum suorum, 

in fronte contagioleprseperfunditur(J/ Para/.xxvi), 

regnmn indicat Judseorum,qui dedecus 133 et m*m 

lum perfidisein fronte gerunt, ubi crucis signum 

poriare debucrant. 

104. Ezecliias rex, cui pro bono opere quindecim 

B anni ad vitam adjiciuntur(IV Reg. xx; // Par. xxxn; 

Is. xxxix; Eccl. XLVIH),significat omnes sanctos, 

quibus ad acquirendam vilam seternamqninque libri 

legis cum decem verbis Decalogidati sunt, ut per 

complemenlum legis et praeceplorumregni ccelestis 

plenitudinemconsequanlur. 

105. Josias rex, qui celebravit pascha, et de templo 

Domini idola mulia depulit (IV Reg. xxin;// 

Par. xxxv), significalChrislum, qui pro nobis passionera 

suscepit, aique omnia exsecrahiliageniium 

de templis corporis nostri dejiciens, igne virtutis 

snse exusla comminuit,atque in hujus sseculitorren- 

tem projecit. 

106. Sedecias, cujus oculos in Reblatha rex Rabylonisevulsit 

(IV Reg. xxv), divites et peccatores 

figuravit, qui de moniis altiludine, id est, ccelorum 

descendenssubliinitate, humiliavit seipsum a fonna C hujus mundi significat;iu Lalinmnenim vertitur Re- 

Dei tisque ad formam hominis, ac mortuis roembris blalha multa hac, ideoque 

sui membra composuit,et nostram mortalitaiem sui 

corporis medicinasanavil. 

98. Pueri qui, insultantes Elisseo, clamabant : 

Ascende,calve, ascende,calve, et invasi ab urso perierunt 

(IV Reg. u), iiulicant populum Judsnorum, 

qui puerili stultilia deriserunt Chrisium in locoCalvarise 

crucifixum, et capti a duobus ursis, id esi, 

Tito et Vespasiano,interieiunl. 

99. Puer Elisseicum baculo ad resuscilandummulicris 

filiummissus (IV Reg. iv), lypum priscse legis 

ostcndit, qusegeneri huinano transmissa nihil prsestiiit, 

nisi quod in virga solam auctorilaiera severitalis 

monstravit. 

1C0.Sunamiiisfiliusmorluus(Ibid.) humani geneis 

figuramtenet, superquodChrislussepties oscilans 

iste significateos qui in 

hujus mundi niulla actione et aflectioneinvolvnntur, 

atque, a diabolo capti, inlelligentiaeoculos perdunt. 

107. Isaias formamevangelislarumet aposioloriiui 

expressit, qui universasacramentaChristi, nonquasi 

futura, sed quasi praesentiaprsedicavit. 

108. Jeremias auieiii.ii>verbis et passionibussuis 

morlem et passionemfiguravit DominiSalvatoris. 

109. Ezechiel imaginemChrisli geslavil, qui positus 

in lerrena peregrinatione populum salutaribus 

pneceptis instigat. 

110. Daniel, qui vitara cselihemtenuil, simililudinem 

habuit cominenlia sua eorum qui sunt iu otio 

D sancto, et terrenis copiis non abuluntur. 

111. Oseas Cbristi demonslrat figurara, qui ex 

eodem Elisaeoet Domiiioa/Iegonara exponit beatus 

Ambrosiusin epist. iik. lib. iv. SUAR. 

102. Naaman Syrus. Exponit hanc allegoriatn 

bealus Augustinus in serm. 108 de lempore, ubi 

egregieait : AudivilNaamanpuellam,et venitad Elisaum, 

audivilpOpulusgentiumprophetiam,el venitaa* 

Christum. Naaman veniensad Elisaum sanatur a lepra, 

el populutgenliumveniensad Chrislumab omni 

peccatorumlepra purgatur. SIJAR. 

107. De lsaia aliisque prophclismulla Isidorus repeiit 

in libro Procemiorum.AREV. 

111. Oseas.Hanc allegoriam illustravit, et inultis 

similibus exemplis locuplelavit bealus Hieronymus 

in procem. ad Pammach.in Oseaui Prophet. SUAR.

113 S. ISIDORl HISPALENSISEPISCOPl 110 

fornlcallonegentiumassumpsitin corpore suo Ecclesiam. 

112. Joel, qui interpretatur tnciptens, indicat lypfce 

eos qirl fldei osiium, et divinaescientiseincipiunt 

cognosceresacramentiim. 

113. Amos, pastor et rusticus, Christi est typus, 

qui ab offuio pasiorali pecorum, id est, ab Hebrscorum 

regimine iranslalus, nunc alios greges pascitin 

gentibus. 

134 H4. Abdias, qui in Samaria centura pavit 

prophetas (III Reg. xvin), significat oinnes fidei 

prscdicatores,qui in hoc mundo alimentis sacrarum 

Scripturarum omnes credentes reficiunt. 

115. Jonas (Jon. n) Christi mortem figuravit, qui 

tribus diebus ac uoctibus in corde terrse, quasi in 

ventre ceti, quievit. 

116. Habacuc, luctator forlls, populus esffidelis, 

qui, super excelsa constitntus, in cruce Dominum 

contemplatur, dicens : Cornua in manibus ejus, ibi 

confirmataest virtusglorimejus. 

117. Sophonias, qui interpretatur speculator,vel 

abscohditum Domini, significat eos qui per conlcmplationis 

arcanum ad perfeclum perveniunt ineritorum. 

118. Aggaws et Zacharias figuram gestaverunt 

sanctorum, qui nobis in hujus peregrinaiionis vita 

futurum tempus liberationis declarant. 

119. Malachias,qui angelusDomini inlerprelalur, 

typum Salvatoris noslri tenuit, qui Angelus magni 

eonsiliidicitur. 

120. Jesus, sacerdos magnus, figuram gerebat 

Christi, per quem ex peregrinatione sseculihujus ad 

eealestemJerusalem nobis patet ingressus. 

A 121. Zorobabel, saoerdos (II Esdr. u uqq.), typus 

est DotiiiniSalvatoris, qui reduxit de captivitale populuin, 

et de vivis lapidibus couslruxil Doiuiuoteiuplum. 

122. Judilh et Esther lypum Ecclesiae gestant, 

hosies fidei puniunt, ac populum Dei ab interilu 

eruunt. 

123. Tobias priscae legis imaginem tenuit, cujus 

oculos Judaicsehirundiues 135 obcsecant,dutu eos 

luminis sacramentamale intelligentesobesccant. 

124. Tobias, lilius ejus , Domini nostri Jesu 

Cbrisli imaginembabuit, qui velut absconditnm et 

obcaccatamfiguisecaliginelegemclaritate suaevirtulis 

illiHiiinat. 

125. Tres pueri (Dan. m) praetulerunt figuram 

JJ sanctorum, qui corpus suum in persecutiqnera pro 

Christi nomine obtulerunt. 

126. Susanna (Dan. xui) figuramEcclesiseliabet, 

quam testes falsi Judai, quasi adulteram legis, accusant. 

127. Nabuchodonosor rex (IV Reg. xxv) typus 

diaboli fuii, qui hscrelicorum plebem, erroris captivitate 

devictam, de Jerusalem, id est, de Ecclesiain 

Babyloniam, id est, in ignorantise confusionem 

abduxit. 

128. Princeps coquorum, qui muros Jcrusalem 

subvertit, hoc significat, quod omnes qui ventris 

desiderio serviunl, virtutes animsedestruunt. 

129. Machabaciseptem, qui sub Antiocho acerbissima 

perpessi tormenta, gloriosissime coronati sunt 

r (II Machab.vn), significant Ecclesiamsepliformem, 

quaeab inimicisChristi multani manyrum stragem 

pertulit, et glorise coelestiscoronam accepit. 

116. Habacuc.Ait beatus Hieronymus in prooem. 

in Joelem, Tztpikap.Soao)v, id esi, amptexans,sive ampteratio, 

sive tuctant. Atque, ut idem ait in prooem. 

in Habacuc,vel ex eo quod amabiiis Dominiest, vocatur 

amplexatio,vel quod in certamen ei lnctam, et, 

ut ita dicarn, amplexum cuin Deo congrediiur, ampiexantit, 

id esi, lticlantis sorlitus est nomen. Nullus 

enim lain audaci voce ausus est Deumad discepfalioiiemvocare 

justitiae. IbidemGraecoset Latinos 

nolal, quod apud eos corrupie nnmrn kSuxaip..id 

est, Habacum legeretur, qui apud Hebrseos diciiur 

plpan Habacuc.SUAR. 

miriflce incilaverunt. SUAR. 

128. Princeps coquorum.llaecallegoriacum LXX 

versione congruit. Idenim quod Ilebraice dictum est 

deNabuzardam, IV Reg. ult. DTnoj") rabtabbahim, 

noster inlerpres vcrtit princepsexercilits: LXXvero, 

«jO^tftayst/sor, itl est, piincepscoquorum.Causambujus 

vaiietaiis docte exponii Lippomanus, 

Ibid. Yerba Habacuc,in Vulgala, cap. m, 4 : Cornua 

ih manibusejut. Ibi abscondilaest forlitudo ejus. 

AREV. 

117. Sophonias. Nomen Sophoriia»,inqtiil beatus 

Hieronymus,in i c. ejusdem propheiai,alii speculam, 

alii arcanum Dommitraiislulerunt. SUAR. 

118. Agymuset Zacharius. Causam dedit huic allegoritc, 

quod hi duo propheta?, secundo auno Darii 

regis Persarum, filii llistaspis, cum septuagesimiis 

amius vastilalis templi, quein praedixerat Jeremias, 

esset completus, Judseos ad lempli instauraiionem 

i 

in caten., 

xxxvu Genes, Beatus quiilemHieronyimis,in Qusest, 

Hcb., sic ait : In plerisque tocis ARCIIIMAGIROS, id 

CSt, CCQUlRUMPH1NC1PES pro MAGISTHI3 EXEltCITUS 

iScrtpluracomniemorat,fia-yetpsuttyquippeGrmce inlerpreiutur 

OI.CIUKRE. Itealus etiain Augiislintis, in 

quast. in Gen., sic scribit : NotuntquidumPR.SPOSI- TUUCOQUORUM inlerprelari, qui Grace otpyjp.Kysip

117 ALLEGOBLE QU&DAMSChlPTURvE SACRJE. 118 

ISl.Mattbseus enim eumdem Redemptorem no- } V. 143. Herodes, qui infantibus necem intulit (Mat- 

strum natum et passum annuntians, in similitudinem theus n), diaboli formam expressit, vel gentium, 

hominis comparat. 

qui, cupieutes exslinguere nomen Christi de mundo, 

132. Marcus, a solitudine exorsu», lconis figuram iu csedemarlyrum ssevierunl. 

indtiit, et Christi regnum invictum potentiamque 144. Mutiin Evangelio significant illos oui fidem 

proclamat. 

Christi non confitentur. 

133. Lueas quoque per vituli mysticum vultum 145. Caeci illos signant qui fidem quam credunt 

Cbristum pro nobis prsedicat immolatum. 

neqnaquam intelligunt. 

134. Joannes autem per figuram aquilaeeumdem 146. Surdi illos figurant qui non exhibent obe- 

Dominuro post resurrectionem carnis demonstrat dientiain praeceptorum. 

evolassein eoelum. 

147. Claudi illos demonslrant qui implere profc- 

155. Petrus personam Ecclesisegestat, qusohabet cepta salutaria negligunt. 

potestaiem dimittendi peccata, atque reducendi ab 148. Homo prudens, qui sdificavit domum suam 

inferis homines ad ccelestiaregna (Maith. vi). supra peiram, signiiicat doclorem fidelein, qui in 

136. Apostoliquoque omnes totius Ecclesia?por- Cbristo doctrinae suae et viue suse stabilimentum 

tant typum, quia et iidem in dimiiletidis peccatis si-1 9 constituit. 

milem acceperunt poteslatem, haberites quidero et 149. llle vero, qui sedificavitdomum suam super 

formam patriarcliarum, qui per veibum prsedicatio- arenaui, hsereticum designat, qui sedificat doctrinis 

in totq orbe terrarum Deo populos spiritualiter nam falsam, ut ruinaro laciat magnaro. 

genuerunt. 

138 iSO- Leprosus, quem Christus descendcus 

137. Septuaginla duo discipuli significant illustra- de iiionte primum curavit (Matih. vm), hutuaumu 

tionem totius orbis per EvangeliumTrinitaiis. Viginti indicat genus delicli conlagio maculosum. 

quatuor enim horis mundus oumis peragitur, uui 151. Hoc Redemptor, dum de ccelorumaltitudine 

numerus triplicatus propter eamdem Trinitatem in quasi de monte descendit, a vario daemonuta cultu 

LXXIIdeducilur. tdcirco autem mittuntur bini, detraxit, atque in uniialem fideireparavit. 

propter prsedicandum Dei amorem, et proximi, vel 152. Centurio (Ibid.) fidem gentium significat, 

mysleriorum gemina Testaroenta. 

quaesalulem filii sui infirmi ad mortem petens, hu- 

137 1^8. Joseph typice Christi gestavit spe- militer dixit : Domine, non sumdigna ut intres sub 

•iero, qui ad custodiam sancfaeEcclesiae deputatus teelum meum, qumpersecutasum Ecclesiamtuttin. 

est, quaenon habet maculam, aut rugam, 

153. Puer autem Cemurionis, et filia Chanansesej, 

139. Maria autem Ecclesiam significat, quaecum ( j mulieris, quos Cbristiis non veniens ad eos salvat 

sit desponsata Christo, virgo nos de Spirilu sancto (Matth. xv), easdem gentes ostendunt, quas Donti- 

concepit, virgo eliam parit (Matih. i). 

nus non corporali prxsentia visitavit, sed ner fideui 

140. Zacharias sacerdos, qui, angelo jubente, verbi salvavit. 

obmutuit (Luc. I ), sileniiutn legis et prophelarum, 154. Ipsa quoque mulier Chanansea (lbid.) Ec- 

advenienle Chrislo, ostendit. 

clesiaeex gentibus gerit figuram, quse tanquaro ca- 

141. Joannes formam habuit legis, qui Cbrislum uis quaerebat micas de mensa dominoruin, id est, 

annuntiavit, et remissionem peccatorum per iava- satiari doclrinis apostolorum et prophetaruin. 

119 S. ISIDORl HISPALENSISEPlSCOPI 120 

lidem non propter Dominum, sed propter lucrum j 

sasctiliappetunt. 

157. Dsemoniacusquem Dominusin regione Gerasenorum 

a daemonumlegione curavit (Ibid.), significatgentilem 

populum mullorum cultibus dsemoniorum 

obnoxium. 

158. Pastores porcorum fugientes, qui ea quae 

gesla sunt nunliani in civilaiem A tur, quibus tamen, expulso a corde dsemonumcultu, 

dum primum lucem perceperint fidei, posleaad laudandum 

Deumeorum lingua resolvitur, ut confileaulur 

eum quem antea negaverunt. 

163. Hoim manum habens aridam (Matth. XII) 

significatSynagogam,vel animam misericordiaeoperibus 

infructuosam, cui cum dicitur Extendemanum 

(Ibid.), significant luam, admonet semper porrigendam eleemosynam 

principes impiorum, qui dum fidemChristi fugiunt, pauperibus. 

virtutes tamen ejus stupentes mirantur et praedicant. 164. Homode quo immundusspiritus exiens, rur- 

159. Paralyticus, jacens in lectulo (Maith. ix), sus eum occupat (Ibid.), significat populum Judseo- 

anima esl viliis dissolula in 139 corpore suo, quse rum , et hominem poeniientem, cui per subsecutam 

dum fuerit gratia Christi per peccatorum remis- negligentiamacrius roenlemoccupat carnis 140 vo" 

sionemsanata , confestim, pristino robore recepto, luptas, adjunctis secum aliis septem spiritibus viiio- 

resurgit, el lectum carnis, in quo debilis anle jacerum, id est, iracundia, avaritia, invidia, atque venbat, 

ad domum virtutum reportat, ut se intra con- '. g tris ingluvie,inanigloria, fornicationeatquesuperbia. 

scientiaesuaesecreta constringat, et nequaquam in 165. Paterfamilias, proferens de thesauro suo 

exterioribus uitra voluptalibus dissoluta discurrat. nova et vetera (Matth. xin), Cbristus est, proferens 

160. Archisynagogifilia , ad quam dum curandam de impenetrabili sapieniia sua gemina Testainenta, 

pergeret Dominus,tamen priusquamad eam veniret, scilicet Vetus, in quo felicitas terrena promittitur,ut 

tetigit etim a tergo mulier, quse profluviosanguinis Novum,per quod regnum ccelorumsperatur. 

laborabat (Ibid.), figurambabuit Ecclesiaevenientis 166. Homo qui seminavitin agro suo granum si- 

ex gentibus, qusedum post praedicationem,et post napis (Luc.xm) Chrislus est, qui seminavit fidem 

passionem, et post ascensionem Christi credidit, in mundo , in quo volucres cceli, id est, spirituales 

quasi a tergo Dominumtetigit, el ante accipere salu- animaerequiescunl. 

tein quam Synagoga, promeruii. 

167. Mulierquaefermentum absconditin satis tri- 

161. Duo cseci,juxta viam sedentes (Ibid.), signibus (Ibid.) significatsapientiamspiritualis doctriuae, 

ficant utrosque populos Judseorum,atque gentilium, ferventem in Trinitatis amore. 

per fidemChrislo appropinquantes, qui dixit: Ego 168. Homo, qui absconditumfliesaurum in agro 

tum via, veritat et vila. 

reperit (Malth. xiu), ille est qui in isto roundo,ven- 

162. Daemoniumhabens, ccecuset mutus, qui scri- G ditis ompibus, Chrislum vitamque seternamacquirit. 

bitur a Salvatore curatus (Ibid.), indicat eos qui ex 169. Quinque millia viri qui quinque panibus et 

idoiolatria gentium ad fideradominicam convertun- duobuspiscibus 141 pastt sunt (Joan. vi), Ecclesia 

159. Paralyticut. Correctiores sunt lib. ms., qui 

liabent anima viliit ditsolula, quam Iropr., in quibus 

cst antma vitiis desolata; nam alludit ad eiymo- 

Jogiam Grsecsevocis. Paralyticus enim diclus esl 

quod paralysi laboret, qui morbus sic est Grsecis 

nppellatus, quod nervos laxet et dissolvat, «7roTOU 

TrapaWetv,quod est dissolvere. Itaque Terlullianus 

proprie et eleganler dixit in Apologia de Christo 

paralyticos reslrtngere pro sanare. SUAR. 

Ibid. In Etymologiis,lib. iv, cap. 7, num. 25, Paralysis 

dicitur a corporisimpensationenominari. Sed 

in notis observatur aliter legendum, ut corporis 

tolutio aul ditsolutio intelligatur. AREV. 

160. Archisynagogifilia. Recle auiem scribit bealus 

Chrysostomusfeminamnon esse ausamcoramad 

Dominum accedere, quod ex legis praescriptoimjmuiida 

esset. Nobilitatum autem est divinumillud 

miraculum plane divino miraculo, et lectu dignissimo, 

quod narrat Euseb., Iib. vu Hist. Eccl., cap, 14. 

SUAR. 

162. In texlu Grialii, uti etiam in aliis impressis 

scribiiur idolatria pro idotolatria, quodrestituendum. 

AREV. 

167. Mulier qum (ermenlumabscondit. Isycbius, 

lib. i in Levit., cap. 2, sic ait : Absconditin farina 

tala tria, Ecclesiamtignificant,qua in Trinilalisverbo 

fermentattheologimmysteria. Hanc allegoriam interpreians 

beatus Hieronymus, prsemisit nunquam parabolas 

et dubiam senigmalum intelligentiam ad 

aucioritatemdogmatum proficere. Sed fortasse alius 

auctor recle reprehenditur, qui non ad aniniumpietaie 

informandum, sed ad sianiliendum sanciseTrinilatis 

mysierium, hanc adhibtiit allegoriam, contra 

quam docet beatus Augustiniis, in epistolaad Vincent. 

Donat. Illud obiter nolandum est satum, cui 

apud Hebr. respondet nomen riNDSeach(nequeenim 

Hebraicum, aut Grsecum, sed Syrum nomen est), 

genus lujsse mensurae, quse continebat tertiam parlem 

ephi. Et quidem beatus Hieronymus aliquando 

satum verlit, ul Gen. cap. 18 , ubi etiam fit menlio 

trium satorum. Sic enim Abrabam ait Sarae: Accelera, 

tria satasimila commisce;nonnunquamveromodium, 

ut IVRcg. vn : Crat modiuitimila tlatere uno, 

et duo modii hordei uno. Hicenim habent Hebraea 

seach, id est, satum. Ilaque forlassequis miretur cur 

idem Hieronymus, enarrans hanc parabolam Matth. 

xiu, scripseril: Satum genusest mensurajuxta morem 

provincia Patestina, unumet dimidiummodium 

capient. Quod proculdubiosumpsit ex Josepho, qui, 

_ lib. lx.Antiq.,cap. 4, ait: Salum fert modiumunum, 

" et temit ltalicum. Sed ne viro summe doclo nola 

inuralur, dicendumerit non eumdemfuissemodium, 

sed alium atque alium pro regionum varietate. Probabililer 

autem suspicatur Jansenius, cap. 57 , prseclari 

operis quod Concordiamevangelicamappellavit, 

ideo Dominum trium satorum farinse iu hac 

parabola meminisse, quod mos fortasse fueril in Ju- 

daea, ut tantumdem panis in usum familiaesemel 

conlicerelur. Id quod congrtiit cum loco praedicto 

Gen. xvn, et aliqu.otaliis sacrse Scriptorselocis. Si 

quis autem rationem diligenter iniverit, inveniet 

ephi, sive saia tria, paulo plus capere quam capiunt 

iu Hispaniaceleminix. SUAR. 

lbid. Ad quaestionemquam Suarius excilat de 

sato explicandara, conferenda cst doctrina Isidori 

cuiu notis lib. xvi i tyinol., cap. 26. AREV.

ggf ALLEGORIA:QUJEDAMSCRIPTURiE SACR^. 122 

suiit populi, qui per quinque corporis sensus, aliinento 

legis spirilualis a Christo reficiuntnr, et dupliciTestamento, 

quasi gemellispiscibus,saturantur. 

170. Quatuor autem millia viri qui aliis septem 

panibus alunlur (Marc. vm), eadem genlium Ecclesia 

est, qusein quatuor mundi partibus diffundilur, 

atque ubertaie septiformis gratise recreatur. 

171. Ule qui ssepe nunc in ignem, nunc in aquam 

cadebat (Matth. xvn), mundum siguifical. Ignis autein 

inflammantem cupiditatem, aqua carnis volupiatera 

demonstrat, in quibus semper arreptus quotidiano 

lapsu praecipitatur. 

172. Moyses el Elias, qui apparuerunt cum Domino 

in monte (Ibid.; Lue. ix; Marc. ix), lex et 

propbetia inlelliguntur, quarum vocibus passio, et 

restirrectio, et gloria Dominideclaratur. 

173. Homohabens centum oves, qui, reliciis illis, 

ovem perditara quserit, ac repertam humeris revehit 

(Lue. xv), figurara Christi exprcssit, qui, relictis 

millibus angelorum in coelo,ovem quseperierat in 

Adam, utbonus pastor, quaesitamin gentibus reperit, 

atque crucis suae humeris ad oaradisum reporlavil. 

174. Mulier, quse perditam reperit drachmam, 

Ecclesiaesl, quseanimam diabolilaqueis abstractam 

et perditam, dum invenerit per poenitentiam, et angelorum 

et bominumfacit laetitiam. 

175. Debitor decem millium talentorura (Maiih. 

xvin) significat homines qni Deo sunt obnoxii per 

transgressionem decem praeceptorum, sed sicut nobis 

poscentibus a Dominopeccali vincula relaxantur, 

ita unusquisque noslrum dimitlat exemplo Doinini, 

ne dum rainimadebita in nos peccantibus non 

concedimus, majora nostra exsolvere cum usuris 

puenarumcogamur. 

176. Dives, qui caroelo coroparatur (Matlh. xix; 

Marc. x), personam indicat Judseorum,qui de legis 

potenlia gloriantur, quanquam propter terrena, quse 

colunt, non habeut regnum coelorura, ubi facilius 

gentium populus criminibus tortuosus, et sarcinis 

peccatorum gravalus, ingreditur per foramen A 179. Qui autem hora tertia, hi sunt qui ab adolescentia 

ad fidemaccesserunt. 

180. Qui vero hora sexla conducti sunt, hi sunt 

qui in juventutis aelatecrediderunt. 

181. Qui autem hora nona accesserunt, illi scnt 

qui, jam a juventute in senectutem declinantes, graliam 

perceperunt. 

182. Qui vero ultima hora iverunt (Ibid.), illi 

sunt qui jam decrepiti, et in exlremo vitse suse lempore 

vocali, ad Chrislum venerunt. Qui tamen prioribus 

parem mercedem beatiludinis accipiunt, in illis 

conservansChristus jusiiiiam, qui prima horanativiiatis 

operali sunl; in islis impendens misericordiam, 

qui una vitaehora laboraverunt. 

183. Duo filii missi ad operandum vineam 

JJ (Maith. xxi) duorum populorura lypum demonstranl. 

Primus enim missus vocatur gentium populus 

per naturae intelligentiam ad operis divini culturam, 

qui prius tamen coniumax exstitit, et sese iturum 

negavit. Advenieiile autem Domino, prioreui 

coiilumaciain sequente emundat obedientia. Secundus 

autem missus Judaeorum per iegis cognilionem 

respondit: Omnia, qHmcunquedixerit Dominus, faciemut; 

sed idcirco damnalur, quia non solum in 

professionem legis prsevaricatus est, sed in ipsutn 

Dominumvineaeparricidales manus exercuit. 

184. Homo qui vineam plantavit (Malth. xxi; 

Luc. xx), 

acus, 

quasi per anguslias passionis, dolorum ac laborum. 

177. Paterfamilias qui operarios ad vineam conducit, 

et denarium 142 promitlit (Matth. xx), 

Christus est, qui vocat omnes ad cultum fidei, promiitens 

eis praemiumperfectsebeatitudinis. 

178. Operarii hora prima conducti hi sunt qui, a 

rudimentis infantisecultum fidei consecuti sunt. 

Deus est, qui condidit Jerusalem, in qua 

sedificavit turrim, et torcular fodit, videlicel teinplum, 

et altare, et ssepe circumdedit, id est, ange- 

Q lorum muniiione vallavii. 

185. Coloni aulem quibus vineam locat (Ibid.), 

populus est Israel, qui sub divino cultu possedit Jerusalem. 

186. Servi autem qui tempore frugum raissi interfecti 

sunt a 143 colonis(Ibid.), prophetaeintelliguutur, 

quoruro sanguis effusus est a Judaeis, dum ab 

eis quaererenljusiitisefructum et legis. 

187. Filius autem novissime missus, quem ejectum 

coloni extra vineam occidcrunt(/Mrf.),Chrislus 

est, quem crucifixerunt Judaei, ejicientes eum extra 

porlas Jerusalem. 

188. Coloni quoque , quos Domiuus vineaeperdit 

(lbid.), populi Judaeorumintelliguntur, qui olim, ut 

videntur, dispersi alque perempti sunt. llli autem 

n agricolsead quos vinea transferri praecipitur, significant 

apostolos, vel successoresapostolorum. 

189. Rex qui fecit nuptias filio suo (Malth. xxu), 

Deus Pater intelligitur, qui copulavitex virgine car- 

173. Allegoria haecde Christo, lanquam bono pastore, 

ovem quse perieral humeris suis portante, 

primis Christianis imprimis grata erat, ul in picturis 

veterum monumentoruin quse adhuc restant ceruere 

licet. AREV. 

182. Nelandushoc loco est nominativus pro ablalivo 

absoluto, in itlis conservansChristus... in istis 

impendenspro in illis conservanteChritto... in itlit 

impendente.Ilaec loquendiratio in Mss. lsidori ssepius 

occurril quain in Impressis, e quibus, ut arbi- 

IroT, Editores eam sustulerunt, quod Isidori JIOII 

csse sibi persuaderent. Sed aliter judicandum.AREV. 

188. Isidorus his verbis ut videnturfortasse innuit 

dispersionem Judaeorum suo temporo, ut nostro 

etiam, perseveranlem. AREV. 

189. Rex qui fecit. Traciat bealtis Gregorius in 

homil. diserte, ut solet, hanc allegoriam , sed securius 

dici putat regem palrem regi filio nuptias fecisse, 

curoei per incarnationis myslerium sanciam Ecclesiara 

sociavit in uiero Virginis, sicut in ihalauio. 

Et causa est quia ex dtiabus personis fieri solot 

nuptiarum conjunctio, nefariumest autem in Gliristo 

duas credere personns. SUAR.

«23 S. ISIDOHIHISPALENSISEPLSCOPI 124 

nem virginem Christo. Servi vero, qui missi suntj 

vocare invitalos, apostoli sunt atque prophetae, qui 

Judaeos per legem el Evangeliumvocaverunt; sed 

iili modo terrenis voluplalibus, modo carnis et legis 

onere pressi, solemnitatem adventus Dominiconterapserunt, 

ex quo se indignos existimaverunl vita 

aeterna, gentes aulem introisse manifestantur, 

190. Rex iratus, quimisit exercitus suos, ci perdidit 

inlerfeclores itlos, et civitalem illorum incendit 

(Ibid.), Deus Pater est, qui suscitavit Vespasianum 

Csesarew Rouianorum, qui et porniltmigladio vastavit, 

«t ctvitatem Jerusalem funditus cum suis universis 

evertit, ita ut ulterius belligerare non possit. 

191. Homo autem non habens vesiem nuptialem 

in accubitu, qui, loquente rege , obmuluit; quem 

jubel servis ablatum mitti in lenebras cxteriores 

(Ibid.), ille est qui in fide quidem cum casteris requiescit; 

sed si invcntus fuerit in die judicii vestem 

carnis habere polluiam, confestimjubetur ab angelis 

tolii, et mergi in gehennam ignis aelerni. 

192. Duo debiteres, ex quibus unus debebat feneratori 

denarios quingentos, et aiter quinquaginta 

(Luc. VII), significant utrumque populum, Judseorum, 

scilicet, et gentium, ex quibus ille qui quinquaginta 

deearios debuit Judseorum typum babuit; 

ille vero qui 144 quingenlos , gemiutn figuramexpressit, 

q«i ab initio mundidebitor semper existens, 

cbirographum peccati per poenitentiamnon solvit. 

Adveniente itaque Christo, landeni credidit, atque 

uberiorem uiisericordisefructum accepit, unde quia 

ptus illi concessum est a Cbristo, amplius diligit 

Christum, sicut scriptum est: Cui plus dimitlitur, 

plu» diligil. 

193. Septem vero fratres qui uni mulieri nupserunl, 

et sine filiis mortui sunt (Marc. xn), homines 

infideles intelliguntur, qui per septem mundi aetales, 

in hac lerra totam vitam suam sine fructu jusiitise 

consumpserunt. 

194. Duo in iecto (Matlh. xxiv) illos figurant qui 

remoti a turbis in olio quodammodo vitae vacare videntur. 

195. Duse molenles (Ibid.) illi intelliguntur qui 

negotiis temporatiumrerum circumferuntur. 

196. Duo in agro (Ibid.), illi sunl qui in ministerio 

Ecclesiae,tanquam in agro dominieo, operantur, 

exquibos, adveniente nocte, id est, saeculiadversitate, 

quidaro permanenl in Ode, et assumuniur nd 

vitam, quidam discedunt, et relinquunlur ad pcenam. 

197. Quinquevirgines sapientes (Matth. xxv) oranes 

animae sanclae intelliguntur, quse quoniam per 

qUinque sensus corporis nullam admittunt cordis 

A corruptionera, idcirco quinario numero computanlur. 

198. Quinque aulem virgines fatuae.,quaenonhabenl 

in vasis oleum (Ibid.), illaeauiuisesunt quae 

habent qnidem integritatem corporum , sed non 

servant inira conscienliam boni operis teslimoniura, 

dumin facie gloriantur apud liomincs, et non corde 

apud Deum. Ideoque , quia in vasis pectorum suorum 

mentis splendorem non geruut, adveniente Do- 

mino, a regni ejus gaudio excludunlur, 

199. Homo peregre proficiscens,qui tradidit bona 

sua servis suis (Ibid.), Chrislus est, qui post resurreclionem 

suam ad coelosregrediens, tradidit evangelicamgratiam 

evangelicis negotiatoribus fenerandam. 

Sed primus servus in quinque lalentis sibi 

B daiis quinque libros lfgis accepit, quod doctrina et 

opere decem praeceptorum amplificavit. 

200. Alius duobtis lalentis duo Testamenta prorueruit, 

eaque 145 morali ae mystico sensu pie 

dispensando duplicavit. 

201. Tertius, snb figura unius talenti, gratiaedo- 

num acceplum in terrenis voluptalibus obscuravit, 

ideoque projeclusest in infernum, quia nullum inde 

operatus esl fructum. 

202. Alii m primo servo sensus cordis et corporis 

acceptos, in secundo inlelligentiametopus, in tertio 

rationem iulellexerunt. 

203. Juvenis filiusviduaequemDominusmortuam 

exira portas urbis .suscilavit [Luc. vii), signiflcat 

euin qui palam quodlibet mortiferum crimen admitv 

tit; quique nonnunquaro audito verbo Dei a morte 

peccati resurgit, et per pcenilentiamChristi vivere 

incipit; redditurque viduae matrl suae, id est, Ecclesise. 

204. Homo qni descendebat a Jerusalem in Jericho, 

et incidit in latrones (Luc. x), jpse Adam figuratur 

in genere suo, qui dum descendit de paradiso 

ccslesti in mundum, incidit in angelos tenebrarum. 

205. Samaritanus descendens, qui vulnera ejus 

curavit (Ibid.), Chiislus est custos noster, qui de 

ccelo descendit, et genus humauum a vulneribus 

peccatorum curavit. 

206. Stabularius (Ibid.) aposloli sunt, vel successores 

eorum qui infirmitatem nostrara praedica- 

D tioue evangclica recreant. 

207. Marlba, quae exeepit Christum in domum 

suam,et in hac ministrabat (Ibid.), signlficat Ecclesinm, 

in hac vita Chrislum in corde excipientem, et 

in opere justiliae laborantem. 

208. Maria, soror ejuSj qusesedebat secuspedes 

200. In texlu Grialii erat ea qumpro eaque, ut in est Adam, miser facius per peccatum. Descenditau- 

aliis quoque Edilis recie apparet impressum,et apudi 

tem in Jericho, id esl, in mundum , in quo omnia 

Grialium meudum videlur irrcpsisse. AREV. orta occidunt, sicut luna, quam significatJericho. 

202. Alii in primoservo. DiviimGregoriumsigni- • Adam enim , qui divino praeceptoobtemperans, dificat, 

cujus fuii in primis studiosus; is eniin ad bunc vino etiam beneficio fuisset iminoil.ilis, illo violnlo, 

modttmiractat praesenlcmallegoriam. SUAR. mortis miseriam et 

204. 

plurimas 

llomo qui descendebal.I'er paradisutn coelestein 

, ut enor vitetur, Jerusalem civitas pacis illa 

ccelesiisinlelligenda esl, a cujus beatiiudiue lapsus 

alias acerbitales merilo 

perpessus est. Sic eniin exponit hanc allegoriam 

beaius Augusliuusin lib. de Quast. evang. SUAR.

m ALLEGORIiEQUJEDAMSCRIPTURJCSACRyE. 126 

Christi, et audiebat verbum (Ibid.), demonslrat, 

eamdetnEcclesiam, in futuro sseculoab omni opere 

cessaniem, et in sola contemplaiione sapientise 

Christi requiesceniem. 

209. Homo qui media nocle posluiabat ab amico 

tres panes(Luc.xi), similitudinemexprimit cujusque 

in media tribulatione Doininum posiulantis, ut det 

ei scienliaitj Trinitatis. 

146 210. Dives, cujtis uberes fructus ager attulit 

(Luc. xu), significat hominem luxuriis deditum, 

et abundanlempeccatis, quem immoderate plus amplius 

peccare desiderantem arguit Dominusdicens: 

A 214. Mulierquse, decem et octo annos inArmilalem 

habens, a Dorainocurata est (jLuc.xiu), Ecclesiselypus 

est, quae in fine temporum salutem fidei 

consecuta est. Sex enim aetalibnsmundus iste eomplelur 

147 cujus tamen tempus habet tripertitam 

discretionem, unam ante Jegem, alteram in lage, 

lertiam sub gratia. Sexies ergo terni decem el octo 

efficiunt, quo numero tempus hoc nostrse salulis 

insinuaiur, quando, 

Stutte, hac nocte auferunlanimam tuam abs te; qua 

parasti, cujus erunt? 

211. Quinque illi in domouna, id est, paler, maler, 

filius, filia, nurus, ex quibus duo in ires, et 

Ires in duosdividuntur (Ibid.), significant humanuin 

genus fide et religione invicem separalum, partim 

in discissioneschismatis, quod duo significant, parlim 

in numero trinilalis, quod tria demonstrant. Divisus 

est enim filiusadvers-aspalrem suum, id est, 

populusex genlibus veniens adversusdiabolum, cum 

quo anlea fuerat sociatus. Divisaesl et filia advcrsus 

matrem suam, id est, plebs ex Judseiscredens 

adversus impiam Synagogam. Divisa est et nurus 

adversus socrum suam , Ecclesia videlicetex gentibus 

adversusmatrem sponsi.sui Synagogam, de qua 

secundura camem Chrislus fueral procreatus. Qui 

homines separaniur sibi invicem, alii lerrenaro, alii 

euelestemgloriam appetentes. 

212. Galilseixvni super quos cecidit turris in Siloe 

, et occidit eos (Luc. xm), interittiroplebis Judaeoruminsinuat. 

Decem et octo enim apud Graecos 

ex iota, t, eteta, », litteris exprimunlur, quibus figuris 

nomen Jesus scribilur, in qucm illi credere 

nolentes pariter a Romanis cum sua urbe prostrati 

sunt. 

213. Homoqui arborem flci in vinea sna plantavit, 

Christus est, qui Synagogam in Judaico populo 

condidit, quam cum Dominus, qnasi inutilem,jussisset 

abscidi, fit illi a colonisappstolisfossa humililatis, 

adhibetur stercus, id est, conlessio peccatorum 

; sicque in novissimo credendo commutabitur 

in melius, dabitque fructus justitiae copiosos. 

a Salanse viuculis soluti, quibus 

curvati eramus, donura salutis et spem supernae 

contemplationisaccipimus. 

215. HydropicusquemDominuscuravitfXuc.xiv) 

denionsiFat eos quos fluxus caroalium voluplatum 

exuberans aggraval. 

216. Ilomohabens duos filios (Luc. xv) Deus est, 

B habens duos populos, quorum major figuramtenuit 

Judaeorum, qui permansit in Dei cultu; alter junior 

gentiuiu , qui, conditore desetto, servus factus est 

idolorum, quem per egestatemfideirevertentem clenienler 

suscepit Deus Pater, et pro conversione ejus 

sub vituli typoimmolat Fiiium unicum; tribuit eliam 

anuulum iidei, et stola immorlalitalis induit eum, 

quanquam Judaeus fraler livoris torqueatur invidia, 

propler salutem tamen ejus gaudiumconcinit angclorum 

syraphonia. 

217. Dispensatorprodigus , quera dominusa villicalione 

removeriprsecepit,etfraudem faciensdomino 

suo, relaxavit debitoribus parlem, ut haberet unde 

in poslerumviveret (Luc.xvi) , hsec comparatio ad 

cxemplum nostrumproposita est; nam si ille a domi- 

C no suo laudari promertiit, quia, fraudemci faciens, 

in posterum sibi de alienis rebus providit, quanto 

magis Christo placere possumus, si ex propriis nostris 

misericordiam indigeutibus faciaraus, a quibus 

recipi in aeternatabernacula possimus ? 

218. Divesquiinduebalurpurpura et bysso (Ibid.) 

significatJudseorumsuperbiara , florentera quondam 

imperii claritate, vel honoris excelletitia. 

148 219. Mendicus ulcerosus (/t>irf.)demoiistrat 

geniilem pbpulum, confessionibuspeccatorum humiliatum. 

220. Quinquefratres divitis'illius qui apud inferos 

lorquebatur (l_bid.)Judaeiiniejliguntur,qui sub quinque 

libris posili sunt. 

210. ln Evangelio sancti Lucae, cap. 12, 20, sic 

nunc legitur: Slulte, hac nocte animam tuam repelunt 

a te; qumaulem parasli, cujus erunt? AREV. 

212. Duseprimaelittene Graecaenominis Jesu t el 

v, liabilsefuerunt a veteribus Chrislianis pro compendio 

norainis Jesu. Scriptores qui numerumdeceriiet 

octo in his duabus litteris ad inlerpreiationem 

aliquammysticamseu allegoricamagnoverunt, 

recensui in Prudentianis , num. 194 et seqq. ciim 

nolis. Pro intinuat forlasselegendumintinuant.AREV. 

218. Divet quiinduebatur purpura et byssosignifical. 

Ttieophylactus, erudilus in primis scriptor, 

nondubitavitallirmare divitiset Lazari non quidem 

bistoriam, i-edficlam esse parabolam, quse narralur 

a Domino;cui laroennomen Lazari perspicuerepugnat. 

Nam egregieait-bealusChrysosiomus, inhom. 

iti Luc. , de patreet duobusfilii» : /n parabota non 

sunl dicenda nomina.Parabolse enira sunt illse, in 

D quibus exemplum ponitur, et tacentur nomina. Praeclare 

etiam Origenes,cap. i Job, inquit : Necessario 

nominisJob, mentionemfecit Moyses,qui libri aucior 

est.ne, si hominemsoiumdiceret,argumentumaliquod 

fingereexisiimaretur. Eadem sentemia esl de divite 

et Lazaro, Ambrosii, Cyrilli, Damasceni, atipie Euibyinii 

, qiiietiam ait divilis quidetn nomen silenlio 

fuisse praeterilumab Evangelisla, tanquam odio digni; 

scriplum eslcnim, ps. xv: iVonaccipiamnomina 

eorum per labia mea; mendicivero nomen inemoriae 

prodilum, tanquamamore digui. Aiuntautem quidara 

ex trailitione Hebraeorum,quod per id tempus dives 

ille fueiil Nineusisappellatus, et meudicusisle Lazarus. 

Ilac Eiiihymiiis. Quod si, ul in plerisque omnibus, 

sic eliam in hoc TheophylactusChrysKSloinnin, 

virum excellenti doctriua et sanctiiate , ossetimitatus, 

nseillea coramuniseiiienlianunquamdescivisset; 

SUAB.

127 S. ISIDORl HISPALENSISEPISCOPI 128 

221. Decemleprosi, quimundantura Domino(Lue. / 

xvn), haereticisignificanlur, qui iu varielale colorum 

diversitalem habent schismatum, quique ideo ad sacerdotes 

millunlur, ut, detersa omni varietate errorurn, 

unitatis percipiant sacramenlum. 

222. Judex iniquus , qui Dominum non timebat, 

assidue tamen deprecantem viduam exaudivit (Luc. 

XVIII), simililudo est qua deraonslratur quantam 

spem habere debeat qui Dominumindesinenter exposcit, 

cum etiam apud aures iniqui judicis valuerit 

frequens instanlia vidusedeprecanlis. Ipsa aulem vidua 

significare potest Ecclesiam, perseverantia sua 

petentem ultionem de inimicissuis, diabolo, vel bsereticis. 

223. Pharisaeus orans in templo (Ibid.) Judaeorum 

est populos, qui ex justificationibus legis cxtollit me- I 

rila sua. 

224. Publicanus vero (Ibid.) gentilisest populus , 

qui longe a Deopositus confiletur peccala sua , quorum 

untissuperbiendo recessit humilialus, alter confilendo 

Deoappropinquare meruit exallatus. 

225. Csecussedens secus viam (Ibid.) populumdemonstrat 

gentilem, qui per Chrisli gratiam fideimeruit 

clarilatem. 

226. Zachseus(Luc. xix) gentilis est populus,gratia 

meritorum pusillus, qui tamen, a terrenis actibus 

sublevatus, per lignumdominicaecrucis Chrisli mysterium 

contemplatur. 

227. Homonobilis qui in longinquam abiit regionero 

acciperesibi regnum (Ibid.), Redemplor noster 

est.qui usqtiead fines terracpervenit accipereregnum ' 

in populisgentium. 

228. Cives qui noluerunt eum rcgnare (Ibid.) Ju- 

i per lavacri gratiam transeiint ad passionis coronam. 

254. Archiiriclinus (Ibid.), Moyses inlelligilur, 

qui miralur meliorem et sanctiorem populum per 

Jesum in Evangelium congregatum , quam illum 

priorem ab Êgypto deductum; finitum enim vinuin 

ostendit sublatam esse gratiam Spiritus sancti a Judaeis,et 

per apostolos in gentibus contribulam. 

235. Mulier Saraaritana (Joan. iv) mystice inlelligilur 

Synagoga quinque libris legis, quasi quinque 

viris, secundum sensum carnis, subjecta, quam 

misericordiler Dominus provocat haurire aquam 

vivam, lavacri scilicet percipere gratiam, vel secretam 

legis intelligenliam. 

236. Mulier adullera, quae offertur a JudaeisDo- 

8 mino lapidanda (Joan. vin), est Ecclesia ex gentibus, 

quae, prius relicto Deo, in idolis fuerat fornicata, 

hanc volebat Synagoga zelans interlici, et Chrislus 

eam salval per remissionem delicti, nec sinit cam 

perire, qui novit veniam condonare peccantibus. 

237. Simon leprosus (Matth. xxvi) gentilis est 

populus, qui est a Redemplore mundatus. 

238. Mulier quae unguento caput Doraini unxit 

(Ibid.) Ecclesia est, quaefructussui operis fideique 

odorein ad laudem Dei et Christi gloriam refert. 

239. Angelus ille ad cujus descensum rnovebatur 

aqua, quinque porticibus cincla (Joan. v) , Christus 

est, in ciijus adventu lurbaius est 150 Judaeorum 

populusquinque libris conclusus : descendente enim 

angelo, commovebaluraqua, ef sanabalur iiifirinus; 

" descendenle de ctelis Ghrislo, commoius est in passione 

ejus idem populus, et sanatus esl mundus. 

240. 

daeiintelliguntur, qui Chrislum 

Csecus a 

regem spreverunt. 

nativiiate, quem Dominus, post- 

229. Servus qui mnam unam accipiens , decem quam unxil oculos, ad piscinam Siloe misit lavandum 

acquisivii (Ibid.), significat doctores qui, accepla 

(Joan. ix), significat genus humanum a nati- 

gralia Evangelii, in decem verborum vitate, id 

Decalogiprse- 

est, a primo homine errorum tenebris 

dicaraenlis bene usi sunt, et docendomultosiit 

vitiatum, cujus oculos Dominusde 

149 

sputo et luto li- 

iide acquisierunt, idcirco, adveniente 

nivit, quia verbum caro faclum est. Et lavari oculos 

Domino,lau- 

in 

dabuntur, quia lucrati sunt. 

piscina jussit, ut baptizatus in Christo, acciperel 

250. Qui vero ex una quinque acquisivit 

legem fidei,et crederet in eum qui humilis inmundo 

(lbid.), 

illos demonslrat qui mandatum Deiservantes conse- 

apparuit. 

quuntur scientiam legis, in quinque libris 241. 

Moysi Lazarus, quem Dominus quatriduanum fe- 

scriptnm, eamque docendo ad usum salutis necessatentem de monumento suscitavit (Joan. xi), signifirimii 

feneranlur. 

cat mundum, quem gravissima peccati consuetudo 

231. Quivero mnam ipsam in sudario conservavit D corruperat, qui tamen quatrta die mortis resuscita- 

(Ibid.), ostendit eum qui creditum sibi gratiae donum tur. Prima enim dies est morljs, tracta ex Adam 

delicate olioseque traclavit, unde et recte amittit propago morlis; altera dies moriis est transgressio 

collatam gratiam, quia per negligentiam prsedicare legis naluralis; tertius est dies mortis prsevaricatio 

contempsit, ut ei augcretur quod laboravit. datie legis ; quarlus dies mortis est cOntemptus 

232. Vidua quaein gazophylacioduo jecit minuta evangelicacprsedicationis,in quo die Dorainus,siium 

(Luc. xxi), animam fidelem demonslrat ejus qui iu opus respiciens, misericorditer resuscitare dignatus 

thesaiirocordis sui fructum dileclionisDeiet est. 

proximi 

servat. 

242. Servus principis sacerdotum, cujus dextra 

233. Sponsus (Joan. n) Christus est; cujtis amputatur auricula (Matth. xxvi), Israeliticus est 

nuptiae cum Ecclesia celebrantur, in cujus con- populus, propter incredulitatem servus eflecius. Hic 

junclione an.uain vinum routatur, quin credentes dexteram aurem aiiiillit, dum ad sinistram per in- 

240. Saepehic caecusa naiivilate, de quo sermo 

e8lin Evangelio, reprsesenlatur in moiniinentisve • 

ster. Christian., ut vidcri,potest apud Boltaritim, 

Rom. Subterran. tom. 1, pag. 179. AREV.

1,29 DE ORTU ET OBITU PATRUM. 130 

tellectum .litterse transit, cui Dominus in his cui 

creduul auditum reslaurat fidei, et obedientem 

evangelicifacit mandali. 

245. Princeps sacerdotum, qui scidit vestimenturo 

suum in Domini passione (Ibid.), indicat Hebraeura 

populum nudalum sacerdotio, et evacualum 

regno scisso. 

244. Barabbas , qui Judaeis dimittitur ( Matth. 

xxvii), significat Antichrisluni, quem illi errantes 

meruerunt suscipere pro Christo. 

245. Herodes ei Pilalus, qui, cum essenl discordes, 

in passione Domini amicilia fcederantur (Luc. 

xxni), indicant primum divisos fuisse utrosque populos 

circumcisionis et genlium, qui lamen per passionem 

Dominiin fideconcordaverunl. 

246. Siraon Cyrenaeus, cui gestandam cruccm 

A 247. DuoIatrones(/6trf.)populumexprimuntJudseorum 

et genlium : quorum unusincredulusblaspheinat 

Christum in cruce pendentem, alter fidelis Judaeos 

increpal blasphemantes. 

248. Quatuorrailites.quiquatuor partessibi de Jesu 

vestimentis fecerunt (Psa/.cxvm, 162), praefiguraverunt 

qualuor partes mundi, qui diviserunt sibi eloquia 

Christi, sicut scriptum est: Latabor egosuper eloquia 

lua, sicul qui invenil spolia multa. 

249. Mulieresquseapostolis 

imposuerunt (Ibid.), 151 gentium populus intelligitur, 

qui peregrinus in lege, obediens efficilur 

Evangelio, crucis ipse Chrisli vector, et fidei bajulus 

factus. 

Domiuiresurreclionem 

annunliant, lex et propbetia intelliguntur, qusegloriatn 

resurrectionis Christi , antequara revelaretur, 

quasi praecursorespracdicaverunt. 

250. Scptemdiscipuli,cum quibusDominuspost re- 

_ surreclionem suam convivasse describitur, seplimam 

indicant post resurreclionisfulurae requiem, per 

quam omnes sancti per Chrislum aelerna beatiludinis 

refectione saturabuntur, ad quam saturitaiem nos 

perducat Christus. Amen. 

250. In Isidorianis,cap.94, num. 18, notavi quamdam 

varietatem lectionis in fine Allegoriarumex Co- 

SANCTI ISIDORI 

HISPALENSISBPISCOPI 

dice V&ticano629, quem ibi descripsi. AREV 

DE ORTU ET OBITU PATRUM 

QUI W SCRIPTURALAUDIBUSEFFERUNTUR. 

152 WtMfytXO. 

1. Quorumdam sanctorumpalrum nobilissimorumquevirorum orlus vel gesta cum geneatogiissuisinhoclibello 

indila sunl; dignitas quoque,et mors eorum, alque sepullura, sententialibrevitatenotala. Qua, quamvis omnibusnota 

sint qui per ampliludinempercurrunl Scripturarum, (acilius tamen ad memoriamredeunl dum brevi 

sermoneleguntur. 

I. Adara. 

II. Abel. 

II. Enoch. 

IV. Noe. 

V. Melchisedech. 

VI. Abraham. 

VII. Isaac. 

VIII. Jacob. 

IX. Loth. 

X. Joseph. 

XI. Judas. 

XII. Ruben. 

XIII. Simeon. 

XIV. Levi. 

XV. Zabulon. 

XVI. Issachar. 

EX VETERI TESTAMENTO. 

XVII. Dan. 

XVIII. Gad. 

XIX. Aser. 

XX. Nephtalim. 

XXI. Benjamin. 

XXII. Ephraim. 

XXIII. 153 Manasses. 

XXIV. Job. 

XXV. Moyses. 

XXVI. Aaron. 

XXVII. Josue. 

XXVIII. Phinees. 

XXIX. Gedeon. 

XXX. Jephle. 

XXXI. Samson. 

XXXII. Samuel. 

CAP.I. l.De hisvid. Hieron.Epiphan. Dorolh. Synopsin, 

et Josephum. FONTIUONIUS. 

Ibid. Librumde ortu et obituPalrum cumocto mss. 

libris Petrus Fontidoniusconiulii ac breves quasdam 

XXXIII. David. 

XXXIV. Salomon. 

XXXV. Elias. 

XXXVI. Eliseus. 

XXXVII. Isaias. 

XXXVIII. Jeremias. 

XXXIX. Esechiel. 

XL. Daniel. 

XLI. Osee. 

XLH. Joel. 

XLIIl. Anios 

XLIV. Abdias. 

XLV. Jonas. 

XLVI. Micheas. 

XLVII. Nahum. 

XLVIII. Habacuc. 

C notas adjecit, quas proinde Fontidonii nomine subscriplo 

allegabo.Quidde hoc libro senlienduin, uberrime 

exposilum fuit in lsidoriauis, cap. 61. AIIEV,

151 S. ISIDORI IHSPALENSISF.pisrnpi m 

XLIX. Snphonias. 

L. Aggaeus. 

Ll. Zncharias. 

Lll. Malaehias. 

LIII. Nalhan. 

LIV. Achias. 

LV. Addo. 

LVl. Azarias. 

LVIl. Zacharias. 

LVHI. Tobias. 

LIX. Tres pueri. 

CAPUTPRIMUM. 

2. Adam protoplastus,etcolonus-paradisi, princeps 

humani generis et delicli, ad imaginemDei factus , 

uuiversilaii praelatus, qtii creaturis nominadedit atriiiein 

eis potestaleui dominandi accepit. 

3. Ilicin deliciisflorentis paradisiconstittitus, inler 

redolenles aromatum sylvasacvernanliafloribusarva, 

rurishabitator, novaevilaegaudiaperagebat: ubitellus 

fecimda viret perpeluo vere, ubifons decurrens quadrifluo 

labittir amne. 

4. Sed postquam serpenlis dolo, lingua eliam pollulus 

feminea, pertactumligni, loci beatitudinemprofanavit, 

paradiso projectus, terram sentibus squalleniein 

operarius gemens incoluit. Amissaque imuiortalitale, 

in pulverem, unde carnis sumpserat 

orlum, post curstim annorum iiongeiitorum triginla 

rediit. Hinc jam 154 posterilas in crimine 

hujus parentis exsulem se paradiso faclara, ac labori 

mortique subactam ingemuil. 

5. Sepultus est autem in Iseo Arbee, q,iti locu» 

uomen a numero sumpsit, hec est quattter; nam 

tres patriarchae ibidem sunt sepulti, et hic quarlus 

Adam.Distal aulera locus iste non procul ab Hebron, 

meiropoli urbe AllopJiylorum, in qua lerlur quondam 

fuisse habiiatio)gigantum , ubi etiam et David 

postea uncius est in regem. Est autem civitas sortis 

Judie in sacerdotibus separata, distans ad australera 

plagam millibus xxn ab liierusalem. 

CAPUT II. 

6. AbelfiliusAdamet pastorovium, invita innoeens, 

in morle paliens, post mortem non silens, in marlyrio 

primus, in obedientia summus, in sacrificiisDeo 

placens , in meritis frairi displicens; quem Cain irapius, 

et parrieida novus, slimulante invidiainnocuum 

ferro nondum sanguine maculalo prostravit, cum adhuc 

innocens ferrum cruoris bumani Caeinus non 

haberet. 

CAPUT III. 

7. Enoch filiusJared, sepiimus ab Adam, placens 

Deo, malorum nescius, morlis ignarus, qui sceleratorum 

hominura non ferens angustias , a perniciosis 

contraclibus [AL, contactibus] raundi substraclus, 

LX. Esdras. 

LXI. Zorobabel. 

LXII. Esth r. 

LXIIl. Judiih. 

LXIV. Machaba?i. 

A mertiit in euni locum transferri vivens unde fuerat 

proloplastus expulsns. Sublatus cst aulem atitioruit.i 

treccntorum sexaginta quinque.Manelautemhactenus 

in corpore ; in cousumniaiiune mundi restiiuet [AL, 

saeculiresiituensjcninEliamortalemvilsecondiiioiiem. 

155 CAPUT IV. 

8. Noe filius Lamech, decimus ab Adam, secundus 

paterorbis alque reparalor, justitia insignis, longanimisin 

spe, sapiens in opere, solusin lerrisjustus.Iste 

jussusarcam condidit, admonitusiulroivit, nechorruit 

turbulcntos diluviifiuclus,nec fragores ventoruro.vel 

murmura coeliexpavit.gestalurqueperprocellas, nec 

inergitur, serpenlibus sociatur ei bestiis, uec terrelur; 

cui fersecolla submillunl, alites famulantur. 

9. Namque avem misit, redeunlem sustinUit, 

B sed 'perfida liaude corvi decipitur, luiuisierio co- 

IUIIIIKBgeslamis ore ramum paiiferse arboris edocetur. 

Iteseratisque foribus arcae besiias et ciincta 

aniuianlia per septem dies abire permittens, ipse 

postmodum egressus cuni hberis, Deumcollaudatac 

laetusvictimas immoiat. Cujus arcam veteres resedisbe 

leslantur in Armenia super montes Ararath, 

11*cnongentesimo quinquagesimoanno morluus est. 

CAPUT V. 

10. Melchisedechre* SaJem,sacerdos Dei altissimi 

primus, verique oblalor sacriflcii,cujus origosecrela. 

Hunc esse aiunt Ilatbici Setn primogenitum Noe, 

Irilavum Abrahae.Ipse est enim pater putrum, propheiarum 

ei apostolorum origo, ipse est qui paternae 

pietatis benedictione, dominusfratris esse promeruit. 

C Quii|ue versis incedens vestigiispalris genilalia texit, 

nec derisit ebriut», ul procax et reprobus fiUus,sed 

velavit, ut verecundus. 

11. Undeaccidit,iu lege Judseorumparenles a filiis 

nunquam videri nudalos. Iste Abrahaereverlenli post 

victoriam benedixil, idem in lypoveri sacrificiidefrugil.us 

lerrae prior pancuiet 156 vinum Deo hostiam 

obtulit, quia sacerdotium et regnum vere primogeuitis 

debebatur, anlequamAaron sacerdotiofungereiur. 

1.'. Hic etiaro prior omnium post diluvium urbem 

Salemcondidit, inqua etiam et regnavit, quaepostea 

Jebus sive Solyma dicta est, et nunc derivato voca- 

5. Recepla apudveleres post Origenem, el probata 

fuil opinio Adamumfuisse sepultum in monte Calvariae, 

in D Ibid. Apud Grialium est substractuspro subtraclus. 

ARIiV. 

quo etiam excitatura sacellum est, culiui et 9. MarchioJoannes de Serpos, qui pro Armeno- 

venerationi Adami cnnsecratum. Vide Bulland., rum caiholicorum causa erudilos nonnulloslibros in 

lom. IV Febr., pag. 449. Tndiliones Uabbinicas, de vulgus edidit, aut edi curavit, in Compendio histo- 

ArbeesepulcroAdami,Abraham, tsaacel Jacob,refert rico Armenise, lib. i, num. 6, auclores refert qui 

sanctus Hieronymus,Qtisest.Hebr. in Genesin. AREV. reliquias 

6. Quo inslfuinenio occisus lueiil Abelincertum. 

Pictores mandibula annatiim Cainum conlra fratrem 

plerumque exhibent, sed nullo prorsus fundamento. 

Prudemius sarculo Abelem interfeelum asserit in 

praefat. Hamartigenise, vers. 16, quem ad locuin 

plura in hanc rero ex inierpretibus sucroeScnpturse 

indicavi. AREV. 

arcaeNoe adhuc in roonleArarath asservari 

contendunt. AKEV. 

10. Hieron., epist. adEvagrium. Isidorus, xv lib. 

Etymolog., cap. I.FONT. 

Ibid. Allegatur in Editione Grialii lib. xv Etym., 

c. l.quoloco nulla de Melchisedeelionientio? de 

quo lumeii agitur lib. vn, cap. 6, el lib. vm, cap. 5. 

AREV.

1*3 BE ORTU ET QBITUPATRUM. 154 

bulo Jerosolymavocitatur; vixitannis sexcentis, et. 

perduravit usquead septuagesimumaetalislsaac anunm 

, mortuusque est ac sepuUus in civitate sua Jerusalem. 

CAPCT VI. 

lS.Abraham pater genlium, filiusThare, de stfrpe 

Sem,nationeChaldaeus,fideprimus, exsulspnntaneus, 

"obediensin praeceptis,credulus in promissis, pauper 

in patria, in peregrinalionelocuples,in pracliisvicloriosus, 

in victoria non avarus. Reges quinquesuperavit, 

et spoliis exuit, captivumqueparentem reduxit. 

H. Eo summus ut Trinitatem in typo videret, et 

unitatem in mysterio venerarelur; eo fidelis, ut in 

promisso genere contra spem naturseDeo crederet: 

adeo justus atque devotus, ut indulgenliamunici 

pignoris divinilali non praeponeret; sed incunctanter 

prsp.cipienliparens ad immolandum filiumreligiosus 

parricida gladiodexteram armaret. 

15.Quidumdistrinxiiferrum, unicurapignus invictimam 

oblalurus , ncc naium>perdidit, nee hosliam 

amisit. Filiuni enim in sacriDclumobtulit, ct arietem 

pro filioimmolavit. Vixit autem ccritum sepiuagiuta 

quinqueannos, sepultusqueestinagroEphron,in spelunca 

dupllci in cujus interiori parte sepultum ferunt 

Adam, in exieriori vero.Abraham. Distat aulem hic 

locus, ut Josephus edocet, septimo ab urbe Hebron 

Stadio, ibique asserit Abraham et filios ejus sepulcrum 

habere pulcherrimo instruclum marmore. 

16. lllicetiam, et lerebinlhum magnamarborem a 

constiiutione157 mundi fuisseasseverai. Hancbeatus 

Ilieronymususque ad Conslanliniimperiumperdurassescribit, 

ipsa est emmquercus Marabra Atuor. 

rhaei, qui fuit amicus Abrahae,quaeapud gentiles in 

tanta exstitit veneratione, ut eam muri ambitu circumseptam 

solemni veneraiione colerent. 

CAPUTVII. 

17.Isaac filiusAbrabsgex promissioneinterra Chanaan 

genitus, semen aetermim vocatus, conjugalis 

vitaecastimonia clarus, promptus ad gratiam, ad 

ignoscendum paratus, qui excludentes non armis 

expulit, sed patienlia vicit; qui poenitentes cum 

bonilate recepit, qui per aroorera Dei eo usque detulit 

honorem parenti, ut ad aram sponte sacrificandus 

accederet, at|ucinfiguramChristi morlem non 

recusaret. Obiit centum octoginta annorura, sepultusqueestjuxta 

palrem suum. 

13. Parentem.idest cognatum,velconsanguineum, 

ut inf. cap. 9. FOST. 

lbid. Quod Isidorus ait, fide primus, Prudentius, 

in prselal. Psychoraachise,explicuit primo hoc versiculo 

: Abraham fidetis prima credendi via. Cod. 

Florent. nonuihil addit : Sponlaneus, qui Trinitatem 

in typovidil,el unilatemin mgsterioveneratusest; hic 

fuit obediens,etc. AREV. 

16. De sepulcro Abrahara dictum num. 5. De 

quercu Manibre,quam alii terebinthutnex verbo Hebraico 

venunt, praetersanctum Hieronyrnumagunt 

Eusebius, Joscphus et alii, in Dictionario biblico 

Calmelilaudati. AREV. 

17.PcenitentesAbimelecb,et Ochozach,et Phicol. 

Genes. xxvi. FONT. 

lbid. \t\ EditioueGrialii erat sacrifandum,pro quo 

^ CAPUTVIII. 

18.Jacobfiliuslsaac, nalus in terraChauaau, dilectus 

matris, supplantalor fralris, liumilisquoque, et 

simplex , et iunocentem babitans domum. Ilic autem, 

postquam primogeniti praeripuil benedictionem, 

obedivit matri, el fralernseiracundiaepatienter 

ccssit, patriamque et parentes relinquens, exsul effectus 

servitutcm longam susiinuit, laborem famis 

pertulit et frigoris, servivit socero, ut paslor mercenarius 

pavit gregem, exspectans non de divisione 

sed de gregis Iucro mercedem; qui peregre profectu*, 

dum consorlio egeret hominum, comitatum 

meruit angeloruro. 

19. Hic Domino colluctatus praevaluit,hic facie 

ad faciem Deum vidit; bic famisinopia pulsus, cum 

g praeclaraprogenie ingressusest in jRgyptum. Emensis 

centtimquadraginta septemannis, natursereddidit 

debitum, sepultusque esl cum patribus suis. 

158 CAPUT IX. 

20. Lot filius Aram consanguiiieusAbrahae, pater 

Moab,et Amon, apud Chaldaeosnatus, homo justus, 

hospitalis, in Sodomis pie caslequc inter nefariam 

gentein conversatus, qui propter solum hospitalitatis 

officiumetiam susceptor effeclusestangelorum. Sulpbureumque 

exitium ac Sodomitarum evasit incendiuro, 

mansitque postmodumin urbe Segor, quaeest 

juxla mare Mortuum, ubi balsamum gignitur, et copiosa 

poma palmarum. 

CAPUTX. 

21. Joseph princepsÊgypli, PiliusJacobex Hachel, 

G ortus in terra Chanaan, benedictusin primogeniium 

Israel, et accipiens primalum Ruben, dilectus patri, 

et solus prsecaelerishsercs paternaepossessionis. 

22. Hic zelo sublatus a frairibus in Iacuramittitur, 

ob invidiam venditur, factus humilis usque ad servitulem, 

pnliens usque ad carcerem,' pudicus usque ad 

passionem, fitin interpretatione sapiens, in consilio 

futuri prudens, in rvgno particeps, in fecunditale 

ordinator providus, in fame dispensator juslus, ad 

reddendam pro malo bonae retributionis graliam 

promptus, dum injuriam fratribus non rependit, sed 

famedepulsa necessitalis subsidia contulit. 

25. Principatusestin jEgyptoannis octoginta.Exac 

tisqueactatiscentumet decemannis, longsequielisgratiadiemultimum 

clausit.[Sepultusqueest in Êgypto, 

D cujus ossa transtulerunt filii Israel in Sichem civita- 

fidenler posui sacrificandus,quod etiam apud Breulium 

aliosqueexslat. AREV. 

18.Al.Innocenshabitantdomi.Pd.Innocentet.FONT. 

20. Isidorus accedere videtur opinioniiilorura qui 

urbem Segor in liitore meridionali maris Morlui 

collocanl, ut ad Arabiamperlineat. Eamdemurbem, 

statim acLot ex earecessit, lerra hiscente absorptam, 

nontiulli tradunt, sed non salis tirmis rationibus, 

Verumde his fusiusinterpretes. AREV. 

23. Vulgata,cap. XLVIII,Genes., xxn, sic habet: 

Do libi partem unam extra fralres tuos. Pro quo Septuagiula 

referunl : Do libi Sicimam, praripuam 

super fratres tuos. Alii legunt Sichimam. Hebraeuiu 

verbum est Sechem,aut Stchem,quod alibi Vulgata 

retinel, el Isidorus hoc loco. AHEV.


toin patris sui Jacob, quam nunc lam Latini quam A 

GraeciSicbimamvocant. Ipsa esl autem quae nunc 

vocalur Neapolis urbs Samaritanorum, ubi sepulcrum 

ejus usque iu hodiernam diem cernitur. 

159 CAPUT XI. 

24.Judas regalis successionisinsignisprosapia, cui 

ducatus bellorum, et Israel traditur regntim, qui nomen 

genti ex suo nomine dedit, pracpoiensut leo in 

regni virtute, et clarus splendore potcntiae. Cujus 

quidem imperii posleritas non cessavit, qoousque 

Christus, quasi catulus leonis, ex germine ejus ortus 

ascenderet, atque spes gentium ex virginali procedens 

ulero mirabiliter coruscaret. 

CAPUTXII. 

25. Rubenprimogenitus tiliusIsrael, aetatefratribus 

rhajor, sed posteritatis numero minor, paiernum lo- " 

rum polluil, alque ordinem primogeiiitaedignitatis 

amisii. 

CAPUT XIII. 

26. Simeonprincepsscribarum.elviolataepudiciliae 

vindex, non habens hsereditalem,sedmanensin tribu 

Juda, parliceps in possessione. 

CAPUTXIV. 

27.Levisacerdotalis auctororiginis, cumlribuJuda 

permixlione generis junclus, sed in Israel loto divisus, 

carens propriaesortis funiculo, et habitans in 

uuiversis sortibus frairum. 

CAPUTXV. 

28. Zabulon,possessormaris magni,et littorum, et 

dominans in cunctis urbibus Phoenicumet Sidooio- . 

rum. 

160 CAPUTXVI 

29. Issachar sludiosus in laboribus terrae,possidens 

Galilaeam,et de benedictionis suae fructibus dona 

porrigens regibus. 

CAPUTXVII. 

30. Dan, cujusexgermine Samson, sceptrum tenet 

Israel, fortis Nazarseus, et triumphator in hostibus, 

obsidensin morem serpenlis Philistinorum semitas, 

et equitalum ejus, ut regulus, spiritu oris sui depopulans. 

CAPUT XVIII. 

51. Gad, in procinclu prsclii expediius, pro fra- 

i prior, cujus nalivitatisprocessus matri dedit occubitum. 

Ipse est lnpus vorax et sanguinarius, qui super 

basem sortis suae mane hostise sanguinem fudit, et 

advesperamescas principibuset sacerdotibusdividit. 

CAPUTXXII. 

35.EpbraimsemenJoseph,et adoptivustiliusIsrael, 

atque 

tribustraus Jordanera reliciis advcrsushostes gentesque 

dimical, el forli brachio victor iriumphat. 

CAPUTXIX. 

32.Aser,diviliis insignis,replensdeliciisprincipes. CAPUT XX. 

35.Nephthalim in pinguedine lerrse uberriinus, el 

in doclrina legis abundans. 

CAPUT XXI. 

34. Benjamin inter fraires orlu poslerior, imperio 

in numero 161 patriarcharum benedictioui 

testamento rcliclus; minor setate fratre, sed majori 

prselatus gralia benedictionis, in cunclis tribubus 

fortior.et inter Iratres dominatorinviclus. Hicpartem 

tribus levilarum accepit. 

CAPUTXXIII. 

36. Manassesdilatatusin millibus, una cum Joseph 

patre suo mystice passus tribulum [Al. possedit tri- 

D bumj. Hi sunt palres [Al. propagines] apostolorum 

el principespopuli Judaeorum, tribus Jacob, et praeclara 

progenies Israel. Quibus pater moriens pro 

divitiarura copiis, sanctificalionis gratiam dereliquit, 

Quique, regnanle Joseph in Êgypto, regnaverunt, 

ibique etiam post longam vitaequietem occubuerunt 

alque sepuili sunt. 

CAPUTXXIV 

37.JobfiliusZarae de Bosrarexldumseorum,quartus 

post Esau, successor Balach filii Beor, bomo 

genlilis, Cdeclarus, humililatesummus,hospiialitate 

praecipuus, in disciplina mansuelus, in eleemosynis 

largus, dives in censu, exteroplofactus egenus, locuples 

in liberis, repenle orbus: tentaiioni traditur, sed 

r contra lenlationein fidei lorica armatur [A/. fide religionis 

armatur], factus gloriosus in certamine, 

sequanimisin dolore, damna rerum pertulii, funera 

piguorumdoluit, corporisque vulnera patienter accepit 

[Al. excepit], et inter supplicia semper Deum 

glorificavit, male suadenteminsuper sapienter sustinuil 

conjugem; verba amicorumralione superavil; 

unde, et pro tanta virtute patientiae,duplici in fine 

remuneralione sublevalur, recipiens post reruui casum 

multiplicemclaritatem bonorura \Al. donorum]. 

38. Post noctemenim tristitiae, diera genuit; post 

fetores ulcerum, casise fragrantiam edidit, post 

abjectionera, cornu uiiciionemregni promeruit, et 

libiam in accentu laudis assumpsit. Vixit autem post 

plagaracentum quadragintaannis, et fuerunt omnes 

dies vitaeejus ducenti quadragintaocto anni, et mortuus 

est 162 atque sepultus in regione sua. Hunc 

Hebrsei asserunt non fuisse de genere Esau, sed de 

Nachor fratris Abraham descendissestirpe, et fuisse 

eum temporibus patriarcbarum. Nachor ) 

enim genuit 

Hus, de cujus stirpe creditur generatus, secundum 

quod in exordio voluminis ejus uolalur : Vir erat 

tn terra Hus nomineJob. 

24.Proimperiiposteritasmalimtmperitpotestas.AREV. . Fulgentii, pag. 29, quia scilicet Editionem Grialii 

26. CjtP. xix , Josue ,1 et 2 : Et egressa est t noii viderat. AREV. 

sort tecunda filiorum Simeon per cognationessuas; ,* 37. lsidorus cumAmbrosioet August. putat eum- 

futlquehareditat eorum in mediopossestionisfiliorumi 

deiuJob et Joab Genes. xxxvi; aliter Hieronym., 

Juda. Quod satis Isidorus expressit. AREV. 

28. Plerique Ediii exhibent Sidonum, quod videtur 

apurobareMunckerus in not. ad Myihologicon 

iu 

Heb. Qnaest.et quaest.36 in Genes. 

— Al. Sua damnainsuper, patienlemsusiinuilcon l jugem.

137 t)E ORTU ET OBITU PATRUM. 138 

CAPCT XXV. 

39. Moysesfilius Amramex tribu Levi, dux ct propbeta 

Israel, regis filiaeadopiivus, Dci amicus, Pbaraonis 

dominus, in rubo flaniroanle el non urcule, 

vocibus angelicis evocatur, quem til exemplo firmaret 

Deus, insinuatam cjus manum jussit emori, ct 

rursus retracts vigorem et moius reddidii, el caloris 

[AL, coloris] : cujus facics spe [Forle specie] 

futurae gloriae illuminatur, humilis, ut ait quidam 

sapiens, in recusando ministerio, subdiius in suscipicndo, 

in conservandnfidelis, in cxquirendo pervigil, 

in regendo populovigilans, in eorrigendo vebemens, 

in nmandoardens, in suslinendripaticns, qui pro subjectis 

se Deoinlerposuit consulenii,opposuitirasceiti. 

40. llic pro populi liberlale propriam objecil 

salutem, regissnevissimi non roinas, non lela Irepidavil. 

Quin etiam exiulil eonlra dracoues ejus virgam, 

ac per manum Deio, pugnatores Israel decem 

plagis ejus imperium verberavil. Primum in cruorem 

verlit fontes el llumiua,dehinc rannrum rauliiludine 

urbes, muscarum nubibus aera complevit, 

locustis vastavit cuncta vireniia, mortem iululit jumentorum, 

percussii ulcere homines,vastavit grandine 

terras.obduxil.ienebris ccelum,eorumque primogenita 

valido terrore nercmit. 

41. Post baccexspoliavit/Egyplios, eductisque populis 

eremi pandil iier flammeapraecedentectilumna. 

Nec mora, mare iransiens dividit, refrenatisque hinc 

indeaquarurocumulis,pergcnti populo viam sicco vestigio 

prscbuit. Hostesdcliinc operuit fluctibus,atque 

aniarasaquasperlacium ligni insuavitatem converlit. 

Quin eliaminter hrcc csuiienli Israelcceleste pracbuit 

pabulum, volucrumqticescis replevil loca casirorum. 

163 *2. Percussit insuper petram, atque extemplo 

dura saxorum crepidine copiosa fluenia niauaruni. 

Ascenditquoque verticcm monlis Sinai, faciem 

Doinini contempiaturu», ibi quadraginta dierum jejuuia 

perlulit; dcsccndens incendil vitulum, sacrilegos 

prostravit gladio, legem acceptara a Deo populo 

tradidil, ritumque religionis instituit. 

43. Inter hacc quoque bella gessit, victoriis claruit, 

virgam in nianu tcnens; hosles quos non contigil, 

superavit: lelhiferos aspidum morsus xrei serpcntis 

aspectu sanavit. Dathan et Abiron, lerrse 

compagibus ruptis, viventes profundo hiaiu dejecit. 

Ad extremum consccndit montcm Nebo, lerramquc - 

A 

CAPUTXXVI, 

45. Aaron Irater Moysi, 

rcpromissionis, dcmonstranle Domino, aspicit. Morluusquc 

est, jubenle Domino, in moute Abarira; scjiullusqueesla 

DomiuoinvalleMoab,quaeest inArabia. 

44. Rexit aulem populumDei in ercmo annis quadraginta, 

obiitque annorum centum viginii. Quidam 

aptem eum vivere te^tantur, pro eo quod sepulcrutn 

ejus non reperitur. Et quia apparuil Doroino 

iu monte Thabor ctim Elia, mortuum aulem illum 

esse, non raptura, certissime sacraSciiplura testatur. 

et insignis miraculorumsocius, 

aique in Lege sacerdos Domini primus, cujus 

virga sortc electa, fronde et gcrminc floruit. Qtiique 

tliuribulum in dextra gestans, furenii se flammaeopposuil, 

alque slans inter vivoset morluos, objcclu sui 

corporis transire ignemad agmen vheulium non permisit. 

Ilic pcr hostiam viciimarum, et sacrificiuin 

sanguinis, futuram Christi passioncm expressit: hic 

jus et principatum saccrdotii per ordinem generis et 

successionis suaeIransmisit. 

46. Anno aulem quadragcsimo egressionis filiorum 

Israel dc terra vEgypti,cum esset annorum cenluraviginli 

trium, morluus cst juxta praeceptumDorniniin 

monte Hor, qtii est juxta 1'etram, insignem Arabise 

B urbem. lbi et sepultajacet soror ejus Maria,ubi ctiam 

et nuncusque ostendilur rupes, qua percussa, Moyscs 

aqtias sitienli populo praebuit. Est autem hic locus 

in extremis finibus Idumscorum. 

CAPUT XXVII. 

164 H- Josue filius Nun, ex iribu Epluaiin in 

lEgypto naius, Moysi discipulus, ct polestatis successor, 

novique prxlii triumphator. Qui, quousque 

expediret victoriam ut sol staret, cceloimperavit. Jor • 

danis etiam cursum transitu suo resistere [Al., slare] 

fecit. Jericho inexpugnabiles muros clangenliura. 

tubarum sono dejecil. 

48. Cbananaeorum evertit regna, reges exslinxit, 

ac populum Dei solus in terram repromissionis 

induxit, eamque sorte distribuit. Viginti 

[] septeut annis prscfuitin Israel. Occubuitque cenluro. 

ct decem annorum atque sepullus est in Tamnathsare 

civitate sua, quaesila est in latere monlis 

Gaas, contra Aquilonem, ubi usque hodie insigne 

monumenlumejus oslenditur. Est autem in tribuDan. 

CAPUT XXVIH. 

49.Ph'neessacerdos, filiusEIeazarisacerdolis, filii 

Aaron, zelum Domini agens, Zambri coeuntem irapudicum 

simul cum scorlo Madianitidelelo percussit, 

atque perpetuas sacerdolii infulas praemiumque 

viclimarum in generationibus Jsrael meruit, pro eo 

quod /.elo divini amoris accensus iram Domini fcriendo 

placavit. 

CAPUTXXIX. 

50.Gedeon filius Joas ex tribu Manasse, genitus in 

9 solitudine, liberator populi, et multorum pater exslilit 

filiorum, manu fortis, consilio strenuus, signis 

explorans fulurse docnmenla victorise, potentiamque 

Deiin vcllere. Hic ctim trecenlis viris aquam lingua 

Iambentibus, non tela in dextris, sed tubas, nec Iseva 

clypeum, sed hydrias praeferenlibus, hostem terrore 

perculit, ac victor de Amalech forliier triumphavit. 

Judicavit Israel annos quadraginta, morluusque est 

senex, et sepultus in sepulcro Joas oalris In Ephra 

de familia Ezri. 

39. Nomenesse ^SgypliacumMoysesaiunl Piiilo, 

Josephus el Abcn Ezra. 

40. Notatu dignaoccurrit noiinulla Scriptur.c discrepautia, 

quaeintervarias lectioiiei vidcii potcst. 

PATROL.LXXXIII. 

Legendum videlur Dei propugnalorisIsrael. AREV. 

50. De hoc Isidori capite conferendi sunt Bollaii" 

diani, ad diem 7 Septembris, nag. 85. AHEV,

m S. I&HJOMHltWALENSlSEPISCOPI Ud 

CAPUT XXX. j 

16591. Jepbte Galaadites,felix in praeliis,fidelis 

in promissis, affectum pietaiis exsnperans tolemnlia 

menlis. HicenimvoveralDeo, ul si quid illi post victoriam 

revertenti primum oceurreret, immolaret. Nam 

rcdiens ex hostibus, Ammoniinrumtriumphator, ne 

polluerelur labe perjurii, pollicitamsponsionemcomplevil, 

ac filiam, quse victori occurrerat, immolavit. 

Judicavit Israel sex annis, et morluusest sepultusque 

i.i civitate Galaad,quaeest ih dimidia iribu Manassae. 

CAPUT XXXI. 

52. Samson,flliuspromissionis,geniluspatre Manue 

tx tribu Dan, Nazaraeusvocalus, liberaior Israel, ct 

uirmium fortissimus. Is:e rugienlem niaclavit leoiiem, 

favumque ab ore mortui tulit, seras quoque 

portarum liumeris 1 Hic leonem et ursum sine gladio interfecit, ciihar» 

suavitaleimmundumspirilum pepulit, gigantemexptignavit. 

Igitur quadragesiino regni, ei septuagesiiuo 

setatis anno, diem vitsesupremum coiisummavit,sepultusque 

est in civilale sua Betlileliem, quae a>io 

vocabulodicitur Eplirata, ubi eliam Dominusne»ter 

Jesus Cbrislus secundumcarncm ed natus. 

58. Ibi quoque, el Rachel, cum Denjainin pepcrisset, 

occubuil. lbi eliam sepulcrum Jesse pairis David 

ostendilur. Est aulem bic locus in tribu Juda 

sexto ab Jerusalem milliario positus conlra meiidiem 

in ilinere quo pcrgilur in Hebron. 

CAPUT XXXIV. 

59.Salo:ion liliusDavidedilusexBethsabeeinJcrusaleui, 

anlequaiii nasceretur, vocatus sapieutissiitius 

tollens, in verlice nmnlis impo- J3 

omniuin, el dominici dedicalor lempli: felix irape- 

suil. Vulpium caudis igtic vitictis lolam regionem rio, paternis meritis impar, dileclus a Deo, sai ienu 

Pliilistiiiorum succendil. Vinctuseliam rescissis fu- in judicio, 

nibus, maxilla asini inille viros peremit. Nervis intcxta 

vincula, ut lauea fila, disrupit. 

53. Posl hsec avariiia illecebrossenmlieris deceptus, 

delousis crinibus, vim suse virtutis aniisit: nec 

mora, effossis oculis, columhas teropli conctiiiens, 

ruina oppressusparitercumhostibusdefecit.Judicavit 

Jsrael annis viginti et positus est in sepulcro pairis 

sui inciviiate Esibaol,quae esl in tribu Juda, decimo 

procui lapide ab Fleulheropoli, conlra septenlrionalemplagam, 

juxla viam quseducil Nicopoliui. 

CAPUT XXXII. 

B4.Samuel propheta, filiu-Elcaua, deRamatba,ex 

tribu Epliraitu, connumeratus Moysiin sacerdotibus i 

Dei,ab ip-is cunabulis Dominol66consecralus, sedulus 

in ministcrio, in gente princeps, in teinplo 

vaies, cujus verbo obteinperaveruul cceli, occurrcrunt 

nubila, elfusi suni imbres. 

55. Hiciriumphalurexlieslibus, Adjiiloriilapidem 

posuii; hicpriiiiuiiipiincipemiu reguounxil.Sepullus 

estautem in vicotuolUiiiatliaqux est inBetlilebcin; 

cujus ossa Arcadius Auguslusdo Judacaiu Thraciam 

traustulit, el super liiinuluniejusChri6ii aram erexii. 

CAPUT XXXIII. 

56. David,rexidem aiqueprophcia,oriusdegencre 

Juda, lilius Jesse, natus in Belhlchem, puer paslor 

ovium inler fralres xtate minor, virtuie praeslantior, 

a Dominoin legiuun vocatus, a propheta in regein 

uncius, betligerjuvenis, in cerlamiiic singularis, iu , 

ti iurapho gloriosus, vincendo velcranus, patiens in 

ndversis, prudens in pericnlis, in peccato proprio 

dolens, in alieno funcre lugcns, prouus ad poeniientiam, 

velox ad veniam. in convicio milis, ad iniscricordiam 

facilis. 

57. Quiiniraicuraregciu,dumposset,innocuiimnun 

tantum reservavil tradilum, sed etvindicavitocdsum. 

5,1,Laudat Isidorus, qtwd .lepble fidelis in promissis 

filiamimmolaverit. Qutesententiaa nonnullis 

sanctis Palribus recentioribu.que ilieoloîs probata, 

lestimoniosaneli Pauli, Hebr. xi, 32,53, confirinari 

poiest. Aliiiiialiasabeuntseiileiitiiis, quaeexpottutitur 

aOalntetiiierudiuDisserlaiionede VotoJcptite.AREV. 

53. Al., rnfer Sata, et Esthaot. Jutl. xvi. fO.NT. 

in senlentia jtislus, pacilicusin regno. Qui 

pnposcit 167 sap enliam, et impetravit, ut sciret 

dispositionem orbis terrarum, et virtules eleinenlorum, 

naiuras animalium, et cogitatioues hominum. 

60. Hic quoque mores coinposuii, reruin naturai 

rcperit, sacramcniaChrisliet Ecclesie revelavii.Cojus 

principia bona fuerunt, iiovissima vero mala. Nain, 

post multarum virtutum gloriam, amore depravatus 

femineo, et acceplam sapientiam perdidil, el in profundum 

idololatrijeflenda ruina dcmorsits est. Quadraginta 

annis regnavil, quinquaginlaet duobus selalem 

peregil. Dehinc ftnem imperio et vilse dedii, 

sepullusque est incivilate palrissui Beihlebem, 

2 

CAPUT XXXV. 

61. EliasTheshiles sacerdosroagntisatque proplieta, 

babitator soliludinis, flde plenus, devotionesu:nnius, 

in laboribus fortis, industri.i solers, excellenti 

iii;:eiiioprseditus,inexercitationedisciplinae slructus, 

in sancia meditatione assiduus, metuque mortis in- 

(rcpidus, verberavii tyrannos, sacrilegos interfecit, 

intjltisqiiesignisvirtulnmeffulsit.Tricnniinamqnesiccitatectausitimbribusceelum.Oravitriirsiim.elcceliiiii 

dedit pluvias, moituumque mulierisfilium susciiavit. 

62. Cujus virlule bydria farinae non defecii, vas 

olei perpetuo fonte manavit. Cujus verbo super 

sacrificiumignis de coelodescendit. Hic duos quinquagenarios 

CHIIImilitibus coelesti igne combussit. 

Jordauem transiens , taciu melolis abrupit. Post 

p igneo curru in ccelnmraptus ascendit, venturus juxla 

Malachiam prophetam in fine mundi, ac prcecessurus 

Chrislum, numiaturus ultimum ejus adventum 

cum magnis virimibus prodigiisque signorum: ita 

ut eiiam in terra bellum gerat Amichristus adversus 

eum, vel qui cum eo venturus est, et occidet eos, 

cadaveraquoque eorum in plateis insepulta jacebunt. 

63. Dehinc suscitati a Dominoregnum Antichristi 

60. CanticaCanticorum videlur innuere Isidorus, 

dum ait Salomonem sacramenta Christi et Ecclesiae 

revelasse. AREV. 

62. Aduersuseum, vel qui cum eo : hoc est, adversus 

euth etqui cumco ; nam vel pro el ponilur. AREV. 

65. Teriullianus, lib. de Anima, c. 35 et 50, de 

Elia cl llenocli : Morituri reservantur ut Antichri-

141 DE ORTU Et OBITU PATRUM. 142 

plagamagna 168 percutienl. Posl haecveniet Dominus, 

et interficielAntichrislum gtadio oris sui, et eos 

qui adoraverunt etim. El regnabit Dominus cum 

omnibussanctis suis in gloria sempiterna. 

64. Item. Elias Thesbilesde terra Arabum, de tribu 

Aaron, cum esset in utero matris suse Galaaih, 

Sobac pater ejus somnium vidit, quod nascenlem 

Eliara viri candidis vestibus salutabant, igneisque 

eum vesiimentis [AL instilis] obvolvebant,alque pro 

ciboignem ei ad nutriendumsubrainistrabant. Hocvisuni 

pater ejus prophetis in Jerosolyrais indicavii, 

boc.queab eis accepit responsum : Ne tlmueris, inquiunt, 

erit enim natio ejus lumen, verbumqueejus 

fixissenlenliis. Judicabitenim Israel in gladioet igne. 

CAPUT XXXVI. 

65. ElisseusEliaediscipulus,ex Abel Meulaoppido, 

ex iribu Ruben, in cujus ortu aurea vitula in Ga'galis 

rougitumdedit, ejusque vox in Jerusalem personavit. 

Tmicquidampraesagusvatesprsedixit:HodieinIsraei 

natuscst prophcta, qui cuiicla eorum deslruetIdola. 

66. Hic gemino Eliae glorificalus spirilti, plurimis 

alque magnis virtutum signis emicuit. Jordanem 

transitu suo divisum, refrenalis undis, retro 

cbnvertit; aquas Jericho steriles, demerso vasculo, 

ad fecunditalem perduxit; pueros insultantes sibi 

verbo tradidit bestiis repente vorandos ; sanguineas 

aquas in necem bostium decurrere fecit: inter hsec 

steritem conceptionemverbo fecundavit, ejusque filium 

mortuumsuscitavit; ciborum leinperat amariludinem, 

169 deniquc ex decem panibus ptebe refecta 

reliquias collegit. 

67. Et Naamanleprsesligmaiibus.avacro.ordanis 

purgavit; lepra quoque malediclumaspersit discipulum: 

ferrumsecuris inJordane mersuih,lignoiu aquas 

misso.supernatarefecit.HostesSyrisecsecitatepercussit, 

moriem incredulo prspdixit,fragore quadrigarum 

fugavithostem, obsidionemdispersit, famemreptilit. 

68. Postremo post mortem exanimis cadaveri vitamdedil; 

Cujus sepulcrum usque hodie in A terius qui simili nuncupalus est nomine: ilie eiiim 

; ex numero paslorum fuit de oppido Tliecue, hic aulem 

genere nobili orlus in Jerusalem ; quem etiam 

aiunl Hebraeisocerurn fuisse Manasse. In quo tanla 

fuil sanctitatis et vilacexcellentia, ut unam (antum 

dicatur Iiabuisse tunicam, el hanc cilicinara, quaque 

i eliam postmodumpro delicto populi abjecta, sacco 

i membra cooperuit. 

i 70. Sed, et hocad extremurodeposito,juxta Doraini 

imperium nudo corpore nudoquevesligio in couventu 

populorumversalus est, sicque fervorem aestivum 

hiemisque pruinas aique imbrium tempestate» 

i sustinuit, ut, et Dei prseceptisobediret, et populi 

deploraret delicla. 

71. Ilic quindecim gradibus ascendenlem umbram 

JJ 

Sebastia 

civiiate ostendilur honore satis dignum, etdigna habitum 

veneraiione. 

CAPUT XXXVII. 

69. Isaias filiusAmos,non Aniospropheta;, sedal- 

retrodescendere jussit. Hujus oraculo rex Ezecbias 

morlis dilationem promeruit. Hunc auiem Manasses 

extensum a verlice per •medium secuit, alrocique 

supplicio exCruciaiumexstinxit. 

72. Tradunt autem Hebraeiduabusex causis interfectuin 

fuisse170'sa'am: una,quod cos appellaverit 

principes Sodomoruraet populura Gomorrhae;altera, 

qtiod, testante Domiuoad Moysem: Non poteris 

videre faciem meam, iste ausus est exclamare: Vidi 

Dominum sedentemsuper solium excelsumet elevalum; 

iion animadvertentes csecali mente Judaei, 

quod in sequehlibus faciem et pedes Dei Seraphim 

texisse narraverat, ac media tantum ejus vidisse 

prophela ascribat. Jacet sub quercu Ragel, 

juxta decursus aquarum, quas Ezechias rex Juda 

C mole consiructa terrae exposuerat. 

CAPUT XXXVIII. 

73. Jereraias ex tribu sacerdotaliortus, in vicoAnalliot, 

quiesl tribus miilibusab Jerusalem, sacerdos in 

Judsea positus, prophela in gentibus consecratu^ 

anlequarn plasmarelur agnitus, antequam procederet 

sancliflcatus,et utvirgo permnieret, admonitus. Ilic 

prsedicare puer ccepii, arguens populum ob delicta, 

et s rpius cohorlans ad poeniteniiam,sed plebis perfidoesaevienliscrudeliiate 

afficilur saepe atque ligatur, 

in carcerem etiam mitlitur, projicitur in iacum, 

calenis cingitur, adultimum apud Taphnas in i£gypto 

a populo lapidatur. 

slum sanguine suo exstinguanl. Quod dehinc suscitinili 

erunt a Domino,ut regnnm Ainieltristi magna 

plagapercufiant, fortassc nnn alin innititur fundamento, 

nisi his verbis TeriuUiani.Ceriiim tamen est, 

quod resurgent ad gloriaeiirtmoruliutem. AREV. 

64.Haecaddebanltirin tribus exeiuplaribusIsidori, 

et habet Epiphan.in Vila E1iac. 

65. AbelMeula, III Reg. xix. AbelMullt, iu Epiplianio. 

AbeiBuel, in Dorotheo, 

Ibid. In Vulgatascribilur Abelmehuta.In Dorotheo 

Tyrio mendutn esi terra liubim pro ex tribu Ruben. 

Opusculuminscribitur De sanctis ptophetis, apostolis 

etLYXChtisli ditcipulis,»e futso Dorotiieoascriptum 

creditur. Lditum fuit ab Alberlo Fabricio simulcum 

lsidori et aliorura de simili argurnenio libris, qui 

etiatn aliudanonymuu opusculutnde xu apostolisin 

Bibliotbecaecclesiaisiicainseruit. Vaiiciniumprasagi 

vatis, quod Isidorusrefert, in eo Dorolhei opere siiniliter 

narratur, ARGV. 

68. SebastopoliSamatia, ait Epiphanius. 

D 69. Hebraeiasserunt Amospalrem Isaiaeftusse fratrem 

Amasiaeregis Jmla, de quo IV Reg. xiv. 

70. An unditas Isaiaead liiteram accipienda sit, 

dissident inlerpretes, ad cap. xx Isaite,2. AREV. 

71. Isaiam serra per medium sectum, coustans 

traditio veterum est. Vide Calinelum in Dissenat. 

de suppliciisHebrseorura ad Deuterononium, ei iii 

Prolegomenisad lsaiam. AREV. 

72. Ttaduiti. Origeu. in Isaiam, et Hieronym. 

lbid. Exposuetal. — Obstruxerat,aiiHieronym. 

Ibid. NoiamlUmetiam hoc loco, quod saepe-alibi 

nolavi, Isidoruminterdum nominativumpro abla'ivo 

absoluto adhibuisse, ut non animadvertenlesJudai 

pro non animadverlentibusJudais, nisi referas ad 

tmrfunt,quod prsecessit.De sepulcro IsaiseDorotlieus 

sic refert : Conditusquesub quercu est prope fontem 

Rogel,juxla transitum aquarum, quas Ezeehias rex 

putvere obstruxerat. Alii narrant translattrm cor[>us 

propttetacfnisse Paneadem ad fontes Jordanis itide 

CoiistKitiiiopoliin.AREV.

143 S. ISIDOIU HISPALENSISEPISCOPi 11« 

74. Sepuitus est in eo loco, ubi Pharao rex /Egypti, 

habitavit. Verumtamen, quia precibus suis serpentibus 

ab e'o loco effugalis,Êgypiiosa noxioaspidum 

inorsu eripuit, insigni cum venerationc amplissimoque 

honore iidem ^Ggyptii coiunt, sepulcrumque 

ejus insigni cultu hactenus vcnerantnr. 

CAPUT XXXIX. 

76. Ezecbiel sacerdos, filius Buzi, genitus in terra 

Sarira, in typo Christi lilius hominis nuncupalur. Hic 

caplivuscumJoachim in Bnbyloniamducius,adconcaplivosprophclavit,corripiens 

eorum 171 offensiones, 

ct zelo Deimotus cuncia enrum crimina turpitudinesque 

arguens. Quem dux populi Israel interfccit, pro 

eo quod scverilate et auctoritate pontificali corriperctur 

ab eo ob iinpietaiem sacrilcgii. Sepullus est a 

populo in agro Maurim, in sepulcro Scm el Arphaxat. 

CAPUT XL. 

70. Danicl, de tribu Juda inBetlteronsuperiorc natus, 

gencre nobilis, piinceps omnium Chaldxorum, 

regumquc prosapia et florens patriae nobilitale. Hic 

sub Joachim rege Juda, post excidium Jerusalem, 

cum iribuspuerisadmodum puer in Babylonemiranslalus, 

ct princeps ChaldseorumeiTectusest, vir gloriosus, 

et aspeclu decqrus, mente liumilis, corpore 

castus, perfectus in fide, egregiusin opere, in virlute 

sttmmus, in prodigiis clarus, lerribilis in signis, cognitor 

secrelorum ccelestium, pracscius fulurorum, 

visionum interpres, vindex casiiraoniae;qui continuatis 

jejuniis et orationis instanlia futura praenoscere 

meruil sacramenla. 

77. Hicinter csctera visionum mysteria, his virtutumgeslis 

atque signis effulsil. Principio sceleratorum 

renum mendacium reprehendens, castilalem feminae 

revelavit; tribus bebdomadibus dierum cxorans pro 

populojejunavit; simulacrum Beldivinse aspirationis 

argumenlis elisit : draconem Babyloniscnumen ejusdcm 

gentis, offapice, et adipe, et capillisconfecla, divinae 

uientis inslinctu, incredibili admiralione disrupil; 

in lacum quoque missus, rabiem mitigavit ferarum, 

aique yirtute animi forlis inter frementes securus 

epulalur leones. 

78. Ilunc Darius, postquam Babyloniumsulivertit 

imperium, honore maximo habitum, secum tulit et 

in Medosabduxit. Qui eliam ferlur dedisse signa in 

monlibus super Babyloniam, dicens : Dum monles a 

Borea fumaverint,(inem insiare Babyloniae;dnm visi 

fuerint incendiisconOagrare, finis erit totius mundi. 

Iiem dum ad parlem Noti refluxerit Tigris, regressio 

crit populi ad Jerusalem. 172 Vixit autem usque 

ad tcmpiis Dariiregis Persarum, annis centum el de- 

A ccm, sepultusqne est jam senex in spelunca regia, 

solus in capiivilale cum gloria. 

CAPUT XLI. 

79. Osee de Iribu lssachar, orlus in Belemoth; liic 

praenuntians dedit signum : Teniet Dorainus in lerram 

suam, si quercus, quaeest in Silo, et sciuetipsa 

in duodecim divisa fuerit partes, totidemquc 

quercus eifecerit. Hic in lerra sua sepultus, placida 

quiete dormivit. 

CAPUT XLII. 

80. Joel, hic fuit de iribuRuben.nalus in agro Bctberon, 

ubi etiam in pace mortuus est atque sepultus. 

CAPUT XLUI. 

81. Amos, paslor, et rusticus, etruborum moradi- 

8 stringens, propheta non genere, sed gratiae vocatione. 

Hic aulem fuit ex oppido Tecue, quod distal ad 

auslralem plagam sex millibus conlra Betblehem. 

Ultra autcm nulla esl habitaiio, sed sola eremi diffusa 

vastitas patens, usque ad mare Rubrum, alque 

Judxorum [AL, Indorum] fines, solis tantum pasloribus 

conscia, et late vagamium pecorum. 

82. Ex hac, ilaquc pastorali regionefuil,Amos,unus 

dcnumeropastorum.quemDominusablatumindcmisit 

ad populum israel, prsecipiensei ulin Samariampergercl, 

et ibiqusevenlura erant propbetaret, quem Amasiasrexfreqnenter 

plagisaffecit; novissimeOziasfilius 

ejus, vecle per tempora transfixo, crudeli morte ne^ 

cavit. Post hsecsemivivus, evectus in terram suara , 

post aliquot dies dolore nimio vulneris animam cun- 

C clanler \AL, cunctantem]efflavif,seputlusque est cum 

patribus suis. 

173 CAPUT XLtY. 

83. Abdias,de lerra Sichem, ortus in agroUelhacaram. 

lste est ille,quisubOchoziaregeSamarisc,centum 

pavit propbelas. Iste est tertius ilte dux cui pepercit 

Elias, qui postmodum, relicto Ociioziseregis minislerio, 

Eliaefactus disciputus prophetavit. Quique etiam 

morte propria obiit, sepultus cum patribus suis in 

Sebastia civitate, ubi et Elisaeus proplieta et Joannes 

Baptista venerabiliter requiescunt. 

CAPUT XLV. 

81. Jonas, coiumba, et dolens, filiusAmathi, qui 

fuit de Geth, quac esl in Opber, ad genlium praeconia 

uiitlilur, missus contemnit, conlemnensiugit, fugiens 

dormil: propter qnem periclitabalur navis, sed magisier 

navis lalenlem reperit, cetus abjectum devoravit, 

orantem revomuil; rejectus praedicavitsubversionem. 

$5. Sed contristatus >n poenilenliaurbis, et sa- 

74. Atpidum.Hieronym., crocodilorumait Epiphan, ult. I. 10. AREV. 

e\ Dorolli. 

79. Belemothetiam Epiphan. et Doroth. 

Ibid. Jcremiain lapidibus a Judaeisobrutum fuisse, i —Si quercus. Al. Quasi quercus, qua 

consentit eliam Tertullianus, Scorpiac. cap. 8. AREV 

76. De tribu Juda. Vid.Epiph., Hieronym.,Josepb 

lbid. Pro pranoscerealii habent pranotescQre,n\iHn. 

Isidorianumputo pro pradicere, notum prius reddere 

nam supra jam est pratcius (uturorum.Iu Cod.Palat 

*est promeruitpro pranotetcere, aut oranoicere. AIIEV 

77. Forle, mendaciutndeprehendetis.Coiisonal hii 

Dorotlieus. Vide etiam Josepbuni, De Autiq., ca» 

est in Sito, 

cum ex semetipsa. 

80. De tribu Ruben. Hieronym. Epiphan. 

I 83. Quo tempore prophetaverit Abdias, inquirit 

: Mariaua in not. ad librum Prucemiorum, n. 67, qui 

eiiam similes de aliis propbetis quaestiones explicat 

iu noiis ad eumdem libritui, a nobis suo loco descri- 

> beudis. AREV.

415 DE ORTU ET OMTU PATRUM. liC 

luti genlium invidit; gaudet etiam sub hederae vi 

renii»umbraculo, et dolet subiloarescente. Tradun 

Hcbraai,huncesseviduaefiliumquem a mortuissusci 

lavit Elias. Cujussepulcrumin quodam urbiumGell 

viculodemonslratur, quod est in secundomilliarioi 

Sepliorimin ilinere quo pergilur Tiberiadem. 

CAPUTXLVI. 

86.Michaeas, de tribu EphreminMorasthiorlusest 

HicquoniampeccauiemAcbab saepiusarguebat, sut 

Joram filioejus de praecipitiomagno projectusoccu. 

buit. Sepultus est in lerra sua juxta Polyandrum, 

quod est prope Naim. 

174 CAPUTXLVIL 

87. Nahum,de tribu Simeon,in HelcesiIransBetlia 

rkn natus, ibiquemortuus, suojacel in tumulo. 

CAPUTXLVIII. 

88. Habacuc,de tribu Simeon,iu agro Betbsacbar 

ortus est; bic anie bienniumregressionisfiliorumIs* 

rael de captivitate, in agroSabarilh,qui est in Ceila, 

a vita decessit. 

CAPUTXLIX. 

89.Sophonias,detribuSimeon,filiusChusi,in agro 

Sarabath onus, et gloriosa majorumsuorum stirpe 

progenilus,prophetavii,mortuusqueest atque sepultus 

in agru suo. 

CAPUTL. 

90. Aggaeus, natusinBabylonia, juvenculusJerusalem 

venit, aedificalioncmtempliex parte aspexit, ac juxta 

sacerdotnmmonumenta glorioscsepullusrequiescit. 

CAPUTLI. 

91. Zacbariasde regione Chaldacorumvaldesenex 

in terramsuarareversusesl, in quaet mortuuscst ac 

sepultusjuwa Aggaeum,quiescit iu pace. 

CAPUTI.II. 

92.Malachiaspostegressionempopuli,inSophiaest 

genitus; vir justus el aspectu decorus, quem Judaei 

Malachiam,id est angelum Dominiideo asserunt vociutum, 

quia quaecunquepraediccbat, 175 coufeslim, 

angelo de coelisveuiente confirmabautur.llic 

autemadmodumjuveuismoriiur, atque hi agro propriosepelitur. 

CAPUTLIII. 

93.Naihanprophela, ex Gabaoniiis,qui DavidregemlegemDeidocuit,etpeccatumquudesset-inBethsabeepraevaricatusmanifestavit.Ilic 

etiam quod non 

aediflcaretDavidDominotemplumpraedixil.Ilic Salomonemungens,inprincipemconsecravit.Obiitautemsenexin 

terra sua, sepultusqueest cum dignitate. 

CAPUTLIV. 

94. AchiasSilonitesdecivitate Helisacerdotis,ubi 

primumlabernaculumcl arca Deieral, 

i- A Mortuusestergo Acliias.atquesepultusjuxtaqnercum 

it in Silo. 

CAPUTLV. 

It 95. AddoinSamaria[AL,SamaSamariselnatusest. 

a Hicest qui ad Jeroboamimraolanlemvituluramissus, 

insermone Dorainivenit, eumquearguitimmolanteiii. 

Hunc ad propria revertentem propier inobedientiaiu 

:. leo in via strangulavit, sepultumquelenet Bethel et 

b prophelamillumqui eum fefellerat. 

CAPUTLVI. 

> 96. Azarias in terra oritur Sabatha, mortuusque 

est ac sepultusin agellosuo. 

CAPUT LVII. 

97.Zachariasprophetaalquesacerdos,filiusJoiadae 

sacerdotis, 176 °.u>el Barachiascognominatuscs', 

r 

BquemcongregatusinairiodoinusDominipopulus,juxta 

Joas regis iinperium,tnissis in eum lapidibusexslin. 

xit. Huncsublevalum coutinuosacerdotesjuxta pa- 

1 trem suum sepelieiunt in Jerusalera. 

CAPUTLVHI. 

( C8.TobiasfiliusAnaniel,extribu Nephtbalimdcci- 

, vitate Cibel, quacest inregioneGalitsese.Hiccaptivus 

duclus est a Salmanasarrege Assyriorumin Ninive. 

Vir in limore Dei summus, in opere magnilicus, in 

misericordiagloriosus,in exsequiarumcurisdevotus; t qui dum inertuos sepeliret, et inopespasceret, cxcit 

tate luuiine caruit, et post tenebras reseralis oculis, 

lumen clariiatis promeruit. Jacct in Ninive civitale 

sepultusin pace. 

c 

CAPUTLIX. 

99.Tres pueri,exsiirperegiaclari, memoriagloriosi, 

scicntiaerudili, fidepares, devotionestabiles, iu - 

corrupii corpore.sobriimenle,judicesprovinciarum, 

et regiouumprincipes, paternarum quoquememorcs 

lcgum, et a cibisgenliliumvel immolatisnequaquam polluti, leguminibusvilam degenteset oleribus. 

100.Hivigorevirlutiscontempseruntraortem,idolorum 

non adoraverunlritum, regerasaevissimumfidei 

virlute vicerunt, reslinxerunt quoque camini flammantis 

incendia, et inler horrendas spissa caligine 

flammashymnumapertis vocibuscecinerunt. Jaccnt 

iit Babyloniapariter sub uno specu positi, el cuui 

maguaveneralionesepulti. 

CAPUTLX. 

D 101.EsdrassacerdosDei,quia plerisqueMalachias, 

id est angelus Dei vocatur.liicsacrac scriplor exstitit 

historiae, alque alter lator iegis post.Moysem,namque 

post captivitalem legem incensam ex genliuus 

renovavit, Hebraicarumque litterarum elementa 

Salomoniregi 177 

praediiit, quod per mulieresgentiuma mandalisDei 

declinaret, et divisionempopuli in prole non tacuit. 

invenit. Hicreduxit Israel, et reaedificarefecit 

Jerusalem. Mortuusest autemac sepuituscum palribus 

suis humalusin Jerusalera. 

87. Dorotheus: Et in lerratua tepultut. AREV. 

91. Hoccaput deest in aliis. Vide, inlra, cap. 97. 

95. Propheta a leone strangulalus, de quo m 

Reg. XIII,-a DorolheovocaturJoatb; in ConstitutionibiisApostolicis,llb. 

iv, cap. 6, Adonias,quemad 

lociimvidentlusColelerius.Alii Semeam eum pro- 

phetam appellant, alii Joamum. Nonnutli Acbiam 

fuissesuspicantur. Nonfacileest, nec refert, verum 

iiomeninvestigare.AREV. 

101. NonnullosexistimasseMalachiamfuisse Esdram, 

legitur etiam in Proceiuiis,ubi quaedamMariana 

annotavit. AREV.

147 S. ISiDOIUHISPALFJNSISEPISCOPI «$ 

CAPUT LXI 

102. ZorobabeletNehemias, ex tribu Juda, subDario 

rege lemplumDominiaedificant,murosJerusalem 

exstruunt, atque Israel ad prislinum statum reducunt, 

culluin quoquereligionisjusque sacerdotura et 

Levilarum restituunt. Item et ipsi in Jerusalem sepulti 

quiescunt. 

CAPUT LXII. 

103. Estherregina, Gliafralris Mardocbxi.de stirpe 

Benjamin, capliva de Jerusalein in urbem Susim 

Iranslata est, atque aspeclu formse,et perspicuavirginilalis 

excelleniia reî Persarum connubiis copulala. 

Haec, ut populum suum a periculo liberaret, 

inorti se obtulit, amicumqueregis adversus populum 

Dei nefaria persuadentem, cruci tradendum persuasit, 

gentemque liberam ab excidio ernit atque a 

servimte eripuit. Jacet sepulla in Susis, urbe Medorura, 

in qua etiam regnavit. 

104. Fnntidonius diversam lectionem indicat Aapali 

pro Beihutia.Sed quid sit Aapali, non iutelligo. 

Graecuset Syrus feruni Manas-euisepultiirnluisse in 

agro inler Dothaimei Belmnit. Pro Betmonalii legunt 

Betmaim, Belma,Bclem, Baalmeon. Pnlanl nonniilli 

sermonem esse de A6i/a, Abelina, aut Abilina.Verum 

IIOIIsalis haec cohacreni cum Vulgala nostrn, 

qttaepraferenila esl, Jtidith, VIII, 3: Mortuus esl 

(Manasscs)t'nBethuliacivilatesua, el sepultus esl illic 

LXV. Zacharias. 

LXVI. Joannes. 

LXVII. Maria. 

LXVIII. Simon Petrus. 

LXIX. Paulus. 

LXX. Andreas. 

LXXI. Jacobus Zebedsei. 

LXXll. Joannes. 

EX NGVO TESTAMENTO. 

LXXIII. Philippus. 

LXXIV. Thonias. 

LXXV. Banhulomaeus. 

LXXVI. Matlliaeus. 

LXXVH. Jacobus Alphaei 

- LXXVIII. Judas Jacobi. 

LXXIX. Mattbias: 

CAPUT LXV. 

107.Zacharias etElisabeth aiile Demnjusli, stcriles 

injuvenluie, fccundiinsenio, requiescunlinJerusalem. 

179 CAPUT LXVI. 

108.Joannes Baptista filiusZachariae,extribu Levi, 

in Jerusalein ortus, angelo denunliante conceptus, 

prsenuntius Cbristi, prceco Judicis.prophett Allissimi, 

vox Verbi, amicus Sponsi, lestis Domini, lucerna 

Luminis, terminus prophetarum, baptismalis 

inilium ; qui praenunliatuspaienlis vocein abstulit, 

genitus officium linguacresnlvit; qui necdum cdilus 

Christum prophetavit, saluiavitin utero, iu cblurnba 

agnovit, in deserto monsravlt. 

109. Cujus vesiiinenlom lanugo fuit camelortim, 

habitalio eremus, viclus meliis, et locuslarura cibus. 

Hic, dumHerodiprohiberet fraternum violare connubium, 

carcetalibtistenebris maticipalur. Cujusraput 

regis filia ludi praeiniuma patre posmlavit; at ille 

deseciummale posrenlifilineehriiisinterpociiladedit. 

H2. Quidam.Vid.Ambros. 

Ibid. Ilic Isidori locus lnnlritiir ejus nom.ne ab 

auctore setnionis de Assuinpllont!Mariaevirgmis, 

q>iia nuiiiinllis Ambrosius •'iitpcrlus esse creditur; 

cujus verba protuli in Isidoiianis, cap. 61, num. 12. 

A CAPUTLXHI. 

104. Judilhvidua, filiaMerari,delribuSimeon,raagnanimis 

in gloria, viris praestantior.Haccpro salute 

populimorli seobtulii,nec irepidavilfuroremregiuiu. 

Nara dormienlem necavit principem, salvo pudore 

suis civibus Iriumphum victoriae rcportavit. Vixit 

aulem annis centum et qtiitnjue, sepultaque est iu 

speluncaviri sui ManasseinBethuliacivitate, quaeest 

in tribuJuda inter Dolhainet Balmon[AL, Babyloit.] 

178 CAPUT LXIV. 

105. Macbabaeiseptemfraires,infidestabiles,inspc 

forles, divinae legis constantissimi observaiores, iuler 

tormenta acerbissima palientes, ab Antiuchorege 

pro lege Deicum malre eorurh atrociter interempii, 

coronas m.irtyrii meruertinl. 

B 106. Machabaeiquoque, quos triumphos gessennt 

adversusgentemPersarum, vel decircumfiniiimisaliis 

naiionibus, et quomodo pro legis observanlia plurimuni 

sunt punili, eorum plenissime narrat histona. 

cumpatribussuit. Et cap. xvi, 28: Acsepulta(Judith) 

cum viro tuoin B thulia. AREV. 

105. Ih Cod. Veron. ita de Machabfeislegitnr: 

Machnbaiteptemfratres ab una malre nomineMackabaa 

geniti, custodientetleqem, patria tradiiione non 

tnaniiucantescarnei porcinas. Obhoc ab Antiochorege 

smvissimoinAntiochiamartyriigloriacorondtisunt cum 

malre sua, alque sepulticummagnaveneralione.ArtF.v. In sex exemplaribus hoc posterius tanium legitur. 

LXXX. Simon Zelotes. 

LXXXI. DuodecimApostoli. 

LXXXH. LticasEvangelisia. 

LXXXHI. MarcusEvaugelista. 

LXXXIV. Barnabas. 

LXXXV. Timolheus. 

LXXXVI.Tiius. 

G 110. Seputtus est in Sebastia oppido Palaesiinae, 

qu« olim Samaria vocabatur; quam Herodes rex 

Judaeae,Anlipalri lilius, ob honorem GaesarisAugusti 

Graecosermone Augustamvocavit.

Isidore de Séville (saint ; 0560?-0636). Sancti Isidori, hispalensis ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles