Meteorologia philosophico-politica : in duodecim dissertationes per ...

551.5 

SVV' 

«

£>\\D\e.v*NS 

L I B RAnY 

OF THE 

U NIVER5ITY 

Of ILLINOIS 

X551.5 

R27m 

Rare Book & Special 

Collactiens Library

Digitized by the Internet Archive 

in"2009 with funding from 

University of lllinois Urbana-Chanipaign 

http://www.archive.org/details/meteorolog1aphil00reinz

METEORO 

LOGIA 

PHILOSOPHICO 

POLITICA, 

IN DUODECIM DISSERTATIONES 

PER QU^STIONES METEOROLOGICAS 

ET CONCLUSIONES POLITICAS DIVISA, APPO- 

SITISQUE SYMBOLIS ILLUSTRATA: 

OLIM 

HONO%I 

AVGVSTI ROMANORVM REGIS 

JOSEPHI I. 

^ INSCRIPTA, 

NUNC DENUO AD MULTORUM DESIDE- 

RIUM IN LUCEM CORRECTIOR EDITA, 

AUTHORE 

%EFERENT>0 TATRE 

FRANCISCO REINZER, 

eSOCIETATE JESU, AA. LL ET PHILOSOPHIiE, 

NEC NON SS. THEOL. DOCTORE. 

Ciim Privilegio Sacra Caf. Alaj. 

AUGUST^. VlNDELICORUM, 

Impenfis JEREMIv^: WOLFII, ChalcographicarArtisPropolse. 

lyp^f PETRI DETLEFFSI/. 

Anno DCCIX.

C; " 

/. 

't ,Ai

^ '^ '{@)

modo naturali , fed & morali Philofophise , aux in eodemtradun- 

tur Lyceo, innituntur. Sine hac nemo Philofophus abfolutus , fed 

ne homo quidem 5 Oimm enim homo, Ariftotele tefte, naturaUter eft a- 

mmalPoliticum & civile. Digeftum fic ex probatiflimis Authonbus 

nova hac forma opufculum, fi nihil tamen lippienti oculo novum 

videbitur, cogitet, nec aliena carpere &:moraere modo novumef- 

fe. B.e(5]:e Socrates , difficik efl ita quidquam peragere ut nihil erres; qnodfi 

etiamfine errore quisquam aliquidperagat , difficile efl, non iniquumjudicem reprire. 

Interim libi mchora parandi neccffitatem imponit , qui ut 

trita (pernit aliena. Peflimum femper judicium eft , ubi non mens 

fed dens fententiam fert. Et quod ridiculum eft : Ssepe praeoccupatus 

finiftro affecftu animus jam in cenfuram operis hnguam&calamum 

expedit, quod necdum vidit oculus , mmus mens legendo 

dijudicavit. 

tri. 

Ita ftomachante animo peftimi rerum efficimur arbi- 

Imbecilhtatem tamen noftram &: mentis &: calami ultro pro- 

fitemur 5 quid enim noftrum in orbe perfecflum V ut vita , fic fcri • 

pta errore non vaeant. Undc & mihi parces facile , qui & fcriben- 

ti tibi parci velis, Tu interim benevoIcLedtor & a^quus rerum ac- 

ftimator fic opufculum hoc velim pervolvas , ut dum intelledum 

Philofophica pafcis curiofitate , animum una in admirandam Au- 

thoris Naturae fapientiam obtutu convertas, utpote, quae non folum 

in magnis magna,fed& in minimis maxima relucet. Nam ut 

nonminus fapienteracpiefagaciflimus Meteororumcontemplator 

Fromondus mquit : ideo natura , aut naturje Author DEUS haec 

prodigia coeleftia , & mira m coelo ph^nomena m alto fufpendit^ 

atque ocuhs noftris expofuit, ut fufpiceremus Creatoris in mirabi- 

I.. 

libus Sapientiam oc Majeftatem. Sic igitur meo laborc 

frucre 6c valc. 

DIS-

iiitiiiitiiitiiiiiitiiittiitti 

5 'tA; iJks ttj i.'w V ' .£\JtAie.'J5AseAj«AitAie/V5«Ai 

vJ t w lo saj i-\i 4.^5 i\i sAs i\i SAS ic eA; jA 

::*? 

UT 

5«.-,, r

2 

Meteorologia 

(emper confiftat legione aeriSi exhalatio autem ficca fit, Sc refbluta ex ipfa terra fep4 

in iupremam rcgionem cvolet, eo quod ciim fir ficca, facilius imprefTum calorem lervet, qudni 

vapor. Nec obtbic id, quod aprobatis Autfioribus afTeritur ; videlicet e terra Solis vi tepefafta 

utrumquereddihalitum,idenimproptereadicunt, quodterra&aquaplurimis in locis mixtaMint. 

Qua de caufa tit, ut Ixpe exhalatio & vapor hinc mixtim ferantur ; tametfi ubi 

ad mediam venere acris regionem, fbcictate divulfa plerumque fubfiftat vapor , exhalatio vero 

nltiiis promoveatur. 

Controverfia major efl, utrum fubflantialiter differantab elementis»Vapor&exhalatio, 

cui ut relpondeam, fit 

Conclufiotertia. Vapor tSc exhalatio non difFeruntab elementis, terra nempc&aqua,^ 

quibus educuntur, nifi accidenialitcr nempe rationecaloris, raritatis dc levitatis imprefife. 

Ratio efti. quia iIlihalitusfacileiterumineiementumrefoIvuntur,namfiolI(E buUienti operculum, 

vel cailidcm imponas, vapores colletti rurfus in guttascoalefcunt, argentumvivum 

vafc aperto inclufum diilipatur, 6c in fumumabit; fervatum vcrd in operto vale non minu- 

itur per duosannos; thuris, tulplruris

Philofophico-Politica. 

quia vinum gelatum ctiam prout fic non amittit denominationem vini, licut amittunt illius 

vapores. Rcrp,z.dato nonconcciro antecedentenegoconlequcnriam,diIparitasenimpr2ter 

rationem fuperius adduttam,ex co quoquc dari poflcc, quod nos hic non loquamur de 

vaporibus Sc exhalationibus, qua: clevantur a coiporibus mixti.'>, quule cfl: vinum, led quae 

eievantur a corporibus fimplicibus,

4 

CumSapientiafinevirtuteproccdescautd ; 

Metcorologia 

rednonpid,im6alterafincalcer(hne

Philofophico-Politica. 5 

frigefcit Sc rcfblvitur in aquam. Ex auo colliges, caufam formalem efTe dupliccm, unam 

fubftantialem,a!teram accidcntalem ; lubftantialis iila eft, ex quaMeteorum prodit,

6 


vaporum polleant. Hinc nataAftrologia illa naturaIis,qusexperimenris&:obrervarionibus 

nixa juxca Lunx, aliorum Planctarum motuSiphafes

Qu. 

Pliilofophlco-PoIiriCc^ 

us, Auitm rfs Ni47nh:e prapfr/o fi

8 


tes, magno nifia eruptlonem moliantur, Sc terram concutiant Ubi vero uliginofa humida* 

que deprehenditur, ibi in rivulos&fontium fcaturigines fe diffundit. Ubi demum fulphu* 

lea&c bituminofa eft,fatuosignesfuccendit,varia mineralia excoquit^ fubterraneo igne accedente. 

Secunda fedes eft (inus aquje,cujus naturae proprietas eft frigus in fummo,&:humoriii 

gradu excellenti. Atutterra, ita&htec alias affeftionum fubit diffcrentias, quandoquiderri 

hic ceftuat & buUit , illic alget; hic dulcis, illic falfa) nitrofa, aluminofa, fulphurea, & 

bituminofa eft. Atque ubi v. g. fulpliur vehit, exfpirationem edit viventibus perniciofarn 

ac lcthalem. Sic ex lacu Campania; Averno, antequam fylvis, quibus vefliebatur, casfis, aercm 

feciffetAgrippa perflabilem, adeo fpiftk exhalationes prodibant, ut advolantibus avibus 

mors eifent. Sic pariter in maximis Bajani friftiolis fcrobs eft, cujus aqua tam calidos 

exhalat vapores, ut cerii liquefcente extinguantur candelx ; tam Iethiferos,ut homines cor- 

repti, mortui repente concidant. Ex adverfb fcribit Camer. cent.7. Mirab. mem. ad paludemAgnani 

in Italia montem effejinquo fpeIuncaanguftacIementerdeorfiimvergit,Ionsi* 

tudincm pedum o£to continens. Solum ejus pede velmanu tentatum reliquo fentitur cali- 

dius. Injeftum animal peftifero examinat halitu ; fenfli «Scmotu privat,ftatim fi extraxeris; 

vicintE vero confeftim injeftum paludi vitx (mirum) reftituitur. Plura referre abftineo, dc 

quibus agendi erit locus. 

Tertia fedes eft receptaculum aeris, in quo oriuntur, qux proprieMeteora nuncupafti 

tur. Dividitur autem univerfus aer in tres regiones, veluti Sphsericas, infimam, mediam, fiii 

premam,quarum unaaIiamcompIe6tatur,utbene canitPontanuS lib.de Meteor.cap.ig» 

Prima aqne patietis ejl frigoT-h.atque caloris, 

Alternasqiie vices altenmforte repetidit, 

Vere tepens^ ajlate calens, eadem borrida britmd, 

Proxima ab inflexu radiorinn amota maligmim 

Frigiis, (^ algentem late complexa rigor^m, 

In qiiem cxruleus pajjim vapor artits inerrat, 

Vnde cadunt [imbres, unde i^ nix concitat alai 

XJltima torrenti femper fitit usta calore 

Flammarum^conjueta vagos involvere tortus. 

Infima igitur aerisregio eft,in qua degimus,quiE fe furfum extendit eo ufque,quo radiiSoIis 

reflexi pertingunt. Quod intellige de radio reflexo, qui ejus eft roboris, ut calorem perceptibilem 

producat. Nam alias dubium non eft, quin radii Solis a terra reflexi eciam altius 

&adLunamc£eterosque Planetas percingant. Si enimLuna^ Venus aliiquePlanetx, qui o- 

pacitate fua terreno corpori fimiles funtjumen aSole receptum ad nosufque reflettunt, ergo 

&: terra idem lumen ad Planetas usque projicit» Nequc dubiUm eft , quin aliquis fi iii 

Luna confifteret interdiu, fpeftaret terram inftar fideris plane ingentis fulgentem. Ibi ergo infimaaerisregio 

terminatur,ubi radiiSolares a terrareflexi, tam debiles fLmt,Ut aftivitace fuS 

calefaftiva haud retardare valeant, quo minus vapores & exhalationes ad naturale frigus rede^ 

untes, in nubes condenfentur. Hxc Regio aeris fi humida eft, rorem \ fi frigida pruinam, 

li ficcaignem fatuum îgnit. Ejus fuperncies diftat aterra paflibus circiterquingentis,hoc 

eft,dimidiounomiIIiariItalico,quiatantundemdiftanta nobis nubes imbres terentes, quod 

cxperimento eorum liquet, qui altos montes confcendunt. 

Mediaregioaeriseft,qua:feadulcimam nubium fuperficiem,five terminum, quo nubes 

& venti valent procedere, extendit. Numerac in profunditate paffus ter mille quingentos 

jdeft,tria milliarialtalica cum dimidio. CoIIigiturhoc exeo: quod montes trium milliarium 

cum dimidio altitudinis perpendicularis depreh endantur interdum op erti nubibus & nivibus. 

Unde hêc altiffima montium cacumina non attingit, teftante Solino de Olympi vertice, 

cujusarenofopulveri imprefH charaderes vertenteanno inviolati perdurant, nec vento, nec 

imbre confunduntur: quo pertinet illudLucani : NftUs excedtt Olymftu : âtent fHmmti tenent^ 

Addit quoque Divus Auguftinus lib.?. de Genef. ad lit. cap.i. perhiberi in vertice Olympi 

agrem effc adeo tenuem,utneque animal fuftinerevaleat, neque ipfoshomines(fi qui fbrtd 

veIfacrificandi,velinfpiciendorum fyderumcaufa illucarcenderint)crafTiori aurae fpiritualerepofnt,eosquc 

ferre folitos fpongias plenas aqua,unde fugant identidem humorem adreliigerandum 

cor,aliter ob fiammam illius;aeris tenuitatem & ficcitatem vivere nonpoflint. 

Cxteriim regio hxc faecundifHma Meteororum mater eft, nivem &pluYiamj grandinem& fiil* 

piiaa pro varidcoeunuum halicuura diverfitateparturic. 

: 

Supre* 

'

Philofophico - Politica. 91 

Suprema tandemacfrisregio eftpacata, nubibus, vaporibus&: exhalationibus maxima 

expartevacans. Dicomaximaex purte, quia revera eo etiam alicjux exhalationcs pertingunt 

, ut patebit ex dicendis , unde hxc propria ignium pcndentium 6c Cometarum flatio eft. 

Attollituratcrrajuxtacommuniorcmopinionemmilliaribusquinquaginraduobus.LIndcciim 

plurimieditilHmimontesiint, quorumjuânubes non conrcendunt,ncce(reelt , ut eorum 

vertcxulrraquinquagintaduo milliariaaflurgat. Hujusmodi eflbpra-ter didumOlympum 

memoraturCaucalusinAlia, quem tellatur Ariftoteles i. Meteorc. ;.videri a navigantibus 

inMceotidem, id ell a Ipatio milliariumffao.iSc tcrtia parte nodis retineriab eo loliscrcpulcujum 

; quod idemdc Ciliomonte Pliniusretert lib. t)-. c. 22. Teneriftam apud Canarias 

afleruntHilpanieirealticudinisrexagintamilliarium, pcrpcndiculum vero cjus cfle, ncvem 

milliarium

lo Meteorologia 

miumfrlgusadverfaturnaturaeaeris, utpote calids , quare nequittantLim frigoris perpetuo 

fervare. Accedit, quodabrille gravior elfet noftro, quo nos Huimur, cum frigus addenfandogravitateminducat, 

exquo fequeretur , quodalfiduaalternatione {iibiideret ea pars 

aerisfuopondere, &hsccertatim»fcenderet,quodabfurdunieft. Adhciecrcfponlioeft, etfi 

aernaturiifuafitcalidus, inmediatamenrcgionenontantijmcaloris po(]Tdcre,ut impediat, 

nefehalitusin nativifrigorisftatumvindicent, prcefertim, ciim vapores aliquantulum cral- 

iioresfint, &:fuacrafIitieaerisaaionemretardent ; Cum item ex (eplus frigorisrequirant, 

quam aer caloris ; fiquidemfuntaquece natura^ , cui ILimmum frigus debecur ; quo tit , ut 

major fit efficacitas forms vaporum ad pariendum in ip(is f tigiditatem per nacuralem emanationem, 

quamaerisadcalefaciendum, tiuxumque iilumnativifrigorisinhibendum.Similiter 

adfecundumrefpondetur, cumquidpiamicaeft contraprivacamuniusreinaturam, ucalioquinconfentaneum^necefTariumquefitnaturceuniverfali, 

fiveordini ac perfcdioni univerfi, 

quo pa£to fe habet frigiditas ad aerem medice regionis, id perpetuum effe poffe ; nec Ariftotelemdchujuscemodi 

vioIenCQ incelligidebere. Demum licecaermediceregionispropcer fiigusaliquidcontrahatgravitatis 

; graviorem tamen infimamejusefre plagam, eo quodmultumhabeatconcrctionis 

terrex. 

Colliges, quamvis didlum fit, fedem propriam Meteororum efTe in tribus hifce aeris 

regionibus , credibile tamen effe, dari eciam q uasdam meceoricas impreslicnes proprid di£tas 

fuperomnemaerem, intraipfumquecoelumgenerari. Teftantur idAftronomi, quifatentur 

, Cometas fijpra Venerem & Lunam apparuiffe, Ec quis maculas 6c taculas Solis e Meteoris 

excludat? e3etameninipfoSolefunt,utaIibi,dicemus. 

CONCLUSIO POLITICA. 

Politicuspergradus aicendat 

rrh 

M-rtlhf.-kfi^nt 

Efto

Philofophico-Poiitica. H 

ESto ^s tibi binas addiderim , ut evolcs ; & a DEO exiens ad DEIIM transfugias 

lente tamen feftinandum judico. Id , quod Augufto Ca;faii in proverbio erat : Fefi>»^ 

lenic. Tresmeritorummercedes,acdignitatum nomina Olympiapex ofteit : (ednoli, 

ftatim contcndere ad fummum. Per gradus eundum eft,non eludandum per laltum, aut lind 

medio ad apicem connitendum. Cradattm honores deferantftr , & a mmoribus ad majora perve- Lib.ii.fr. 

niatnr Uctubuspvrobolarius momentoafcendit, afcenfu deficit, in alto rumpitur : ita Ih-fdemK. 

ftinata Gloriaincalumeftprxceps. Neque01ympusconfcenditur,nilipedetentimnequein nerib. & 

altilllmaaeris regione , non tranfeundopermedium , confidetur; CedpauUiimut L. Aurel. honori^ 

commodum dicendiufumhabebat. Fachalicumdterraemiflitium tumidoambitucxliapi- btts, 

ccm pctere:fulmen erit,& in idu oculidi(peribit.Fac vaporem linemora in aeris (librellia pene- 

trare:inpluviasabibit;qualipoenitentia dudlus repentino ac inconlideratoafcendendiConlilio 

illucrvmaretur, Q»i majore initio jufcipit , facife fuccitmbit & defperat : quivtro k mimmis 

incivit^lerriet Hti.-ûeft aliquMido robujlior , fdentior 6~ melior, cûam ante fult ; utjam drpariafacile 

fuperet^& paulo majora tutius agêdiatur. Simplicius, Portando aenum , exinde vitulum eo ex- Simpnc. 

crevit Milo Crotoniatcs , ut & bovem libera manu ele vandi exceliuerit tacultate. Bt Remigem inBpiêt. 

Arilto- /. i. 

ipnncipto aura m 

iiiic frieefcit. Succefivefitmotus Nequeenimdmultaneoictu lepncipitem Hydram cxcuftif- ^'iflopk. 

fet Hefcules, ni(i a cunis didiciffet, primo gloria: gradui infiftere, ferpentes elidendo , uc -fc?«"« 

fuccellivotemporein DraconemSerpensexcrevic, ica (ingilladm lubfecando venenatas be- ^^'- '• 

ftias, alfuevitcongeftis viiibus feptem capita una dava glonolillima vidorix mefk re(cin- /"«•i- 

dcre.Laudatquetitum Flavium Vefpafianum Paneoyi iftaSuetonius, magis acmagis perata- Sutton.ut 

cisgradusin eocorporis animique dotesex(plendui(fc. Paulatimiiinabesignium,acnubi- vit.c.3^ 

Vercttnabula ûtiam & dementa vlrmis procedente tcmporead 

um monteselementa cxcrefcunt : 

tlorii. cumulum penenitur. Nofteuna funginalcunuu ,&:pcreunc: mora temporis Cedri aCfufgunt 

&lauri; & durantadxcernijm. 

QUiESTIO IV. 

/in etiam corpora mixta materiam proximam prêheant 

Meteoris. 

clariorcm Mcteororum in genere intclligentiam non modicam adfert pracfens qu3c- 

ADftio 

de clHuviis Sc exhalationibus corporum mixtorum. llnde lit 

Conclulioprima. Nonterra tantiim&aqua, led&aliacorporamixtacmirtunttSc 

exfpirantqua;dame

• medicamenticumparticulisilliuscorporis, 

12 Mcteorologia 

TerdoomniapenScorporaetiamduriflimaigniadmotarefolvunturex paite (altem in vapo- 

res, quodexeodepreiienditur, utobrervatumeftinipfoaurojquamvis communiter appel- 

letur incorruptibile. Ab humanis vero corporibus pro valetudinis conRitutione nunc lanas, 

nuncxgrasemitti ejttialationespiusquamcertumefl:. uEgrorumenimeffluvia propagataper 

halitus contagio fatis manifeftat. De (anis vero teftatuu Verulamius , dum qutefito , cur Psdagogi 

plerumque (eros numerent annos , refpondet , ideo diu fanos , vegetosque vi vere, quia 

continuo cum juvenibus confortio emanantes ab iiis fpiritus magiS fanos , vic3le'sque trahunc. 

Manet igitur verum, aerera etiam corporummixtorum exhalationibus,(ivecorpufculis iftis 

minimisceuatomisicatere, unoquidemlocohis, alio aliis prorerumdiveriitate, e quibus 

oriuntur. 

Conclufio (ecunda. Dida hsec corpuicula diiferentis inter (e funt naturce. Ratio ex eo 

deducitur,qu6dplcraqueeftentiali fbrma non difterant a rebus , quarum funt corpufcula, 

non (ecus ac vapores atque exhalationes terrea: Sc aqueie non difFerunt a terra & aqua, Nec 

referc, quodinaereinterfepermifceantur; miftioenimnon facit ((altem non femper) uc 

propriamnaturamexuant; ficutmiftioramentorumauri, argenti, ferri, non mutat eorum 

naturam ; nec in iftis diftillatarum e rofis, cicoria, ftece viniacfimilibus rebus, efficic, uc 

in(einvicemmutentur,&omnesunam induant naturam. Ex quoinfertur, inaere nonfblum 

elTeeffluviahumida&ficca, vapores fcilicet&exhalationes, quce finc aqua & terra, fed 

totefreillorumfpeciesfimulpermixtasatque confuias, quot funt ipeciesrerum, d quibus vi 

caloris,aucignis, autaliafimiliadionerelblvuntur. Hinccommuniterdicitur afenlatioribusPhilo(bphis,aeremrepIetum(empere(re 

Pa>ifpermU-,{eu (eminalivirtute rcrum. 

Colliges hinc primo, Quarumvisrerum effluvia feu corpufcula, quje e rebus promanantj&inaftumevolantêfreMeteororummateriamproximam, 

uti enimaqux&:terr£e,ita 

&;quarumvisaliarumrerumeffluviainnubes,inpluvias, inflilmina, & in alia Meteora con- 

flancur. 

Colliges tamcn fecundo, nos perhoc iionrecederea fententia Ariftotelis ftatuentis,duas 

tantiim communes fpecies exfpirationum vaporem nempeic exhalacionemiquia revera ad hxc 

duoeffluviorumfummagenerarefpeduinferiorumômniareliquaeffluviarevocaripoffunc, 

quidquideniminaltumalcendit,authumidumfeuaqueumeft, autficcum feu fpiritofum. 

Conclufio teirtia. Exhalationumharumnon una eademque proprietas eft ; quaedanj 

enimtransverfimcircumquaquediftenduntur,ut videre eftinexhatationethuris, videlicet, 

cum effluviacrainorafint,CEqualicEquilibranturabaeie.Nonnullcedetcrminanturquandoque 

adunamviam,velexmotuaeris, veliplius corporis exhalantis. Hinc racio redditur , cur 

canis in bivio conftitutus viam dignofcat, per quam herus perrexit ; nimiriim exhalatio reliftaab 

heri corpore, & per traftum vix continuacseindicium prcebec. Alice exhalationes fiint» 

qux corporibus extraneis ip(b contadu adhcEre(cunt, (ic qui inter odores diu veriati (unt,dum 

abeunc, {ccuma(portancodoriterosquosdamhaiitus. Nonnulla effluviacumcertisaliisfacile 

commifcentur,& (libeunt , pervaduncque totum traftum alterius effluvii, fecus vero cum 

quibusdaiii aliis. Exemplumexhibentliquores; aquaenimfacild mifcecur cum vino, non 

itemcumoleo, Idque nonfolumex gravitace, fed ex difpofitione ip(a parcicularum , nam 

aqua,qu'je faciie (tîQ infinuat, per tubum plenum vino ; non fubit in tubum oleo plenum, 

Exhisdeduciturprimo, in hanc mixtionem fpirituum facile referriutincaufam, efFeftusnonnullosmirabiies, 

itemque naturales , ex quibus primo a(pe6lu videretur adio indi- 

ftans confirmati. 

Deduciturfecundo. Medicamentorumvires,quairritationecorpus fenfitivum afEciuntperidoneaparticularum&:quaIitatumeffluvia,(atisexpIicari 

, neftuntur cnim particulac 

inde motus diverfi determinantur, efFervefcen- 

ticE, («rmencationes &:c. 

Deducicur tertio.SoloMedicamentorum odore vel taftu corpora quandoqueaflici noxia 

velproficuaimmutatione; ncmpeeffluviiodorati particulaeinnervosincurrunt, cScopeSpirituum 

motus illos determinant, quos inducerent Medicamentaipfa,fi vel applicata vei afiumptanonmoao 

olfada fuifTefit ; quamvisenim minima fint, & fubci!ifiiiriaodoracorpufi:uIa 

cffluentia, cum innumerabilia tamen fint, effedus fenfibiles eadcm ratione procurare pofTunt, 

quavalent minutiftima elateriapulverisnitri,&fimilium mixtorum. 

Deducitur Quarto. Quas in gemmis, & fbfl[ilibus ineft!e conftat qualitates occultas &: fpecificas,perAnalogiammagnetis 

& eledri in effluviisconfifterefkis commodeproponitur; 

nec ref ert opponercpericulum Diminutionis gemmarum & fimilium ob continua ef fluvia, facil^ 

enim intelligitur inlenfibilem hujusmodi fucuram diminutionem etiam diutiflimo tempore. 

utapertedeprehenditurin Chirothecisodoratis,qu2eIicetdiutiusexhaIaverintodorem, 

nec ponderecamen,nec raolefenfibiliterdecrefcunt. Quamquamproceftiitcmporisomnia 

hujus-

Philofophica-Politica. 13 

hujusmodicorporaproptereffluviaponderedecrefcant, utcontingit in fuccino,camphora> 

&aromatiso!Tinibus. 

Deducitur Quinto.Venena quoqueaftivitatem fuam noxiam exerunt effluviis particularuminfenfibilium, 

quxciamtiigidxfint, aut alterius noxix' configurationis ; texturam isedunt 

coi-poris viventis ; inde determinant violentam f'ermentationem,aut naturalium partium 

animaliummotumimpcdiunt;hincmotusordinatusfmguinis perturbaturex venenimixturaiqunndoquccongelacurinvenisautfaltemincralTatur. 

llndeex morfuviperxanimalintumeicit,neclongamoraopuseft, 

utvenenofa etHuvia viin exerant fiiam ; quemadmodurfi 

enimiiquoresnonnulli(atisci:6accfcuntexfermentacionc,itavitiatur fanguis. 

DeduciturSexto. Quandoquidemtum venena, tum alexipharmaca venenis oppofita 

qualitatcsoccultasfuas fcnnentationepotisfimum expediunt;con(iiltum eftdiligenterexplicarevimfermenti; 

quovidelicetpadlomodicafermenti dofis mankm fatis grandem afficiat 

&immutet. Adquodiequensanalogiapncmittiturexplicationisgratia : fit cumulusminutisfimorumgloborumfatiselevatus 

; exeo ,fiduosveltres globulosinferioresfubducas, locoquefuoamoveas,reliquosomnesfuperioresmoveri, 

&:agitari necefTeeft, fubdudtis illis; 

nonalitervisfermenci,licetnonin omnesomninopartes & particulasmafl"iEfermentand£ea. 

gendo pertingat, agit tamen in aliquas quibus immutacis & agitatis tolliturplexus, & difpofi- 

; 

tioca*tcrarum parcium,quxproindeomnesfermentancur. Exemplum hujusmodi efHcaciaj 

prxbencdoliadcvala, quxmucoremconcaxerunt ; etcnimliquorcs infijfi in illa vafa flatini 

mficiuncur&excrahuncexxquonempefecundumomnes parcesqualicacem&vitiummucoris,nempe 

totus omnino liquor, 6c non (blus qui proximc concingit dolii latera, fermencatur Sc 

inficitur. Atqueex hoc ipforationem facile reddes, cur peflis contagione propagetur, li- 

quidusenira aeracorpore pe(lilencifermencaturetiam(ecundumfuiremotioresparces, 

Llnum tead calcem quxllionis hujusmonicum volo, ne , dum occulcas qualitates,difpofitiones&cexhalationispavticulasvoco^mecumSyftemaceEpicureo, 

Cartefianovel Chymicofentire, 

«Sfatomosadmentemillorum admictereexiflimes; nomine enim parcicularumin 

SyftemacePeripacetico redisfime intelliguntur difpoficiones, d:accidencia, &: afFedtiones 

pnxvicE, quxdebenteireinMateriaadhocutper illas, «Scpoftillascducatur

14 


Beliiduci Themiftodi,inquietasnoaesagenti , quidMorpheum excuffit ? Me-, inquicbat; 

trofhaa Milthiadis e fomm excitant, Haec enimmemorix ab hiftoricis transfcripta , in ftatuis 

VaI.Max exprefs^cernebat: eademlucendicupiditasIUumexcitabat, dicerefolitum,««&i»» etvoctm 

i.g, smoemorem, cjuam qminlaHdemrerHmafigeflarfimcanitiir. Boninominisfamapretium nonvanumeft, 

funt enim virtutes ejus peculium. PrimumeftlaudemmeruifTe; Confeftaneum eft 

TacitJn 

vit, 

gloriae tubapofteritati proclamari, ut laudabilia fedtentur. Quemadmodum ignes miflllcs, 

mox utdmanu dimittunturj aftrorumimitantur l^lendorem: ic^ politicus fervor glorije fa- 

ccm manuum operibus accendit^quS alii trahuntur in fequelam. Hacluce,hoc ftimulo,hoc 

philtroagebaturDomitius Corbulo, quem Tacitus orbicommendat : Miffus ad Armenios 

regendosegregiamoxfacinoraaggrefTuseftûtfama: inferviret, qus in novis caeptis validiP' 

limaeft. Quid pulchriiis ? unicomomentovitam volatilem in aeternam eommutas, poft- 

quamviveredefiifti. Qui moriens pro vitafamamfubftituit, vivere non deftitit, quia vivit 

in fama. Non videbatur Tacito parum vixifle Agricola , cjHamqHom in medlo fiatio integra ataiisereptus-,namqHantHmadgloriam.,longi^mHm£VHmperegerat.}ioneâg\onî 

cupido omnem a vitiocavetmaculam: 

virtutesPolitici ftatuaEfunt,reaefa£l:afunttrophaeapofthuma, a morce 

fama &c ipfum bonum fiaifTeloquitur, Sc alios bonos facit. Argentnm CommHnis efl omniHmpof 

feJfio-âthoneflHm&exeolaHs&ôria Deorkm efi, aut eorum-, qui a Diisproximi cenfentur. PolvbiuS, 

Trancijc. j^ jgi^g^ inapice intentionis ftet, uttion tam odorem quceras , quam decorem. Êmulus 

^^/nV. ex Demetrii Phakrei, cui ob prsclare gefta trecentK ftatuae funt eredta?, fed ab invidis dejeftaEiil- 

""*'• 

lo dicente: Statuas evertere invidi cfHidempotueruntf virtuiesaHtem-, quihus prttmio imagines ilUflete- 

rHht^nunqHamabolehunt Ben^fac,

Philofopliico-Politlca. 15 

QUyESTlO V. 

an ex illis 

qudmqne caujamJinalem for- 

^n omnia Meteora caufas habeant naturales , ^ 

qu£dam prxomiuari pojjiut , 

tiajitur, 

COncIufio prima. Quamvispleraque, quxin aerevel alibi interdum cernuntur, & 

prodigiolaputantur, phyficas & naturaies habcant caulas, ut cometx; funt tamen 

quxdam, quxabintluxucaularum naturalium minimeemanant:, ut funt conflidlus 

cxercituumin (ublimilpedabiles,aliaqueiis (imilia, qua: adlivitare corporum coelcftiumcflormarineutiquam 

valent. ItaquehcEcvclaprimacau(areftrice

i6 Meteorologia 

Conclufio tcrtia. Ciim omnia ad certos in natura fincs ordinata fint , caafa finalis 

Meteororum vel Phyfica eft , vel Theologica ) Illa eftbonum univerli reeimen, mutua elementorumcontemperatio, 

aerisrepurgatio , &:ten;£ liccundacio. Sicimbres,ros,nubes 

adhortos, prata, ad agros humeaandos , neSolisa-ftuexufta, pariterfpesinherbaexura- 

tur^deferviunt. SimiliterventorumBamina a noxiishumoribusaerem purgant- ipfietiam 

Cometa:,exhalationesTellurispeftif'erasruisfacibusexpiant, ficque meteora bono publico 

tota impenduntur ex caufa finali phyfica. Altera caufa finalis, utdixi, Theologica eft, 

nempeDEI cognitio, amor,honor, atque eciam impiorum tcrror, ut (i Cometam divina 

Nemefisvelutfatalembcllorum, autpeftis nuntium ablegec, aliaque parelia ad tcrrendos 

impics accendat ; ut benc obfervat D. Damafcenus Medit. 2. lib. fux parxncfis c. i. inquiens 

locjuitur cnm homtnibns DEUSnon modo humanalingua per facros vates ^ y.t a feccatis avocentnr'-, 

ijr refipifcant ; fed nmytMncjuam ipfis elementis in formas & imagines diverfas ad eoritndem terrorem 

eompoftis. Hic finisprxternaturalis Meteoris omnino extrinfecus eft, unde quamdiu is ignotuseft, 

tamdiu avirofapienteomnismetusabefTedebet. Atquehisuna &finem DiftertationiprimiEdeMeteorisin 

genereimponimas,deincepsaauri de eorum oblervationibus 

in fpeîe. 


PraefitjUtprofit Politicus. 

Vldesobfjfcari coelum, mugire tonitrua , inundarc excuflbs ca:lo imbrcs, ciipi oculis. 

Lunam &; ftellas , volare Dracones,excitari incendia , minari cometas , corulcarc tul- 

gura, virgas &; fiigittas, lanceas & mucrones extendi , ac quali totum in te cicliim ruerec, 

ruptis cataratlis nube* in pluvias firangi, Ne terrearis Politice,amantis hiccca:li balia funr; 

:

Philofophlca-Politiciv tf 

Lucent^ ut prejifit: ScopcE ccelifunt, qux aerem purganc: terram fxcundant: elevantur , uc 

noslublevent; innoftramconfpirantutilitatem. £xcivIo difce, quomodo luceas, ut profis. 

QuidDiviniusy AudiRomanam eloquentiam pvo M. Marcelio loquentem : Homines Oceropro 

nnllArepropiHs acceJunt ad DEUA4 , ijuamfilMter» homfnihns liAnAo. Prima fubfellia honoris te--''^. 

nere, velutlidusterrenumfulgere, imminere capitibus reliquorum , 

Sceptrumlimulacvirgasteneretamofum e(t: at fumollim, (i non in communem utilitatem 

impcndas, utautpurgesaKKcibusrempubl.autpurgataminflorcconierves. LaudemAugu- Sen.mO' 

ditlarejura & leges, Marced, 

fti Cxlaris cxComico Poet.':perciperelibeat : Pulchnfm cmtiere eft inter illuHres viros. Sic il- Slavia. 

U pAtrit Primus AugHs}usP,trenSt complexHS asha eji , coliturdr femplis DEus. Quid de Pericledi- ^Hati. l, 

cam illo Fulminatore eloquentidimo y TantoperO fuosdiligebat,tant6que honoreprofe- -^. hijior. 

qucbatur, ut verba ad populum tadturus fubinde optaret , ut nullum (ibi vcrbum excideret 

quodutiIitati(ijorumrepugnaret. QuîddeVefpaiianoRomanorumMonarcha dicam? Per 

tottim Imperiitempust aitde CO Tranquillus, tjihilhabuit .i.:ti.j'!iHs , (jHArn propf afjli(}.im iiHtantcmqHe Tran- 

RempHhl.flabitireprimo-, deit:de orn.tre. Hocequidem eft lucere, (Scprodeife, in id unum con- quiU, c,^. 

tendere, ut Reipubl.benedt. Monentem iifto Laurcncium Medicum , Filio Petro cum 

Principatushonoreidonerisimponentem: Cives,mi Pctie, (liccenbremte meum procul 

dubioagnofcent, ncquevereorûtnoneademauthoricatetuturus lis in Repub.qua nos ip(i. CaftrPof. 

SedquoniamCivitasomniscorpusert multorumcapitum, mementoin ejusmodi varietati- 

, 

/^''''- '"^* 

bus magis unverfitatis iStCommunis boni rationemhabere. Eft nimiriim conformis Ferdi- Annal, 

nandill.monitoadConliliarios : IdunumflatHant^cjuociRcipHbUbonocedcret. Ital, 

"îi^- -mv?^ ^.^ ^.'m--m^s m^M' ^^^ m%^- 

DISSERTATIO II. 

Dc Meteorico Corpore igiiito. 

QUoniam Meteora ignita , feiiutalii vocant imprelTiones ignitse, c^teris 

.omnibusilluftriorafuntjmeritoeaprimo loco, acde hisetiam priusin 

communipertra

i8 


tur,quibusnonquadrata,fedrotundaapparet. Similiter inter fe qujedam difFerunt colorc» 

namaliqucevidentur obfcurce&fumidiEob denficatem,ali£elucentes&: candidx obraritatem. 

Pariter non omnibus idem efl motus, quia qutedam in orbem eunt raptu coeli &: ignis,quaedam 

furfum feruntur , qui eft naturalis earum motus,quxdam ad latus declinant, propter occurfum 

corporum fuperiorum,aliasvecau(as,qu£e reftam inliibentlationem. Item queedam lento gradu 

pergunt, ut nonnulli Comet£E,qucedam magna rapiditate, ut (ydera cadentia. Llbi adverte 

ex Arift. lib.^.ci. ideo quorundam ignium trajediones videri celeritate fua Lunte &; Solis cur- 

(umlongoincervallovincere,cumtamenremaliterhaberecertaratione confter, quia nobis 

multopropinquioresfunt^quamluna&fbl. Diverfumetiam habent locum, quiaalite in fupremo 

aeris tractu , aliteinmcdio, aliae in infimo , alis etiaminterrs vifceribusnafcuntur. 

Nam,qu6dnonnili infraIunamcommunitergenerentur(dixi communiter,quia ex multorumlententiavaldeprobabileeft, 

Cometasetiamfupralunamapparuiffe) probat Ariitoteles 

lococitatoexmotuspernicitate,qu£Eineisvifitur, fienim in ip(b corporecosleftivolitarent» 

jnulto fegniornobisappareretearummotus,utinfyderumconverfioneliquet. Idem ediffe- 

ritSenecalib.l. Nat.qusft. c.l.ajens: StultumejfeexfHmaretverasJiellasdecidere^ ant tranjillret aut 

aliqHidillis auferri& abradi-i qHiaJlhocftiiffetijam de fHijfent. Nulla enim nox eft, qua non plurimac 

ire, & in diverfiam videantur abduci : Adde, quod li ipfce difts mutationes coeleftibus corporibusacciderent, 

fequeretur,noneft"eillainteritusexpertia, cujusoppofitum demonftiatur ab 

Ariftot.lib.i.decoslo.c. 3. Deniquedurationedifterunt,quiaqu£edamnon patiunturmoram, 

fed transvolant, & evanelcunt paulo poft, alicC diuturnce funt ; qusdam nodtu fiunt ', 

alix inter- 

diu ; etli raro de die appareant,quemadmodum ftellce perpctux funt, & tamen interdiu latent 

quia Solis fulgore obumbrantur, fic & has abfcondit diuturni luminis claricas.Qupd fi aliquandotantavisemicuit,ut&:adverfus 

diem vendicare fuum fulgorempoflint, apparent. 

Conclufio tertia. Caufa efEciens remota harum ignearum impreflionum folent effe, ut 

ftiperiusannotavimus tum ignes fubterranei, fulphura,ibl,&: reliquacorporacoeleftia^caufa 

vero propinquior& inftrumentaria eft eorum conden(atio,e6 qubd una pars calida magis uniatur 

alteri,& ita niutuo adeo calefiunt, ut ignem pariant , vel eft Antiperiftafis tiigoris ambientiSjCalorenimobfefrusin 

intimafeaggcrat,p3rtesconftipat, &tandemignefcit. Vel eft ca- 

lor aftrorum,putaSoIis, quem ignem poffe accendere,Iiquid6 conftat. Vel eft demum coilifio 

& attrituspartium exhalationis inter feaccedencibus prxfertim & fufflantibus contrariis ventis,quibus 

exhalacionismateriahincindeagitatairricatur , ut efTervefcentibus inclulis in ea 

Jpiritibus tandem flammam concipiat. 

Conclufio quarta. Caufa finalis eft inprimis confumptio fumofarum exfpirationum 

ad viventiura incolumicacem & (alutem, verd enim hujusmodi anhelitus noxii fiint , quibus idcircopurgariacremoporteat. 

Secundonaturxarqualitas, quia ciim ignis regnantetiigore 

per hyemsm diminutus fic, &inferiora creverint elementa, conatur natura ad iequalitatem omniareducerepluresigneasconcretiones 

generando.Tertioprcefignificatioaliquorum eventuumtamtriftium,quamlxtorumexdivinoinftituto; 

ficprKuuntius felicitatis extitit cometa 

ille cum geminis tubis, quivillis in ortu Alexandri Magniûci & cruces igne£ , qux Conftantino 

Csfari apparuere. PluravideapudAuguft. Iib.2. deCivit.Deicap. 25. &lib.j.c.i. Pliniumlib.2. 

naturalisHift.c.zf.Tercullian. inlib.adScapulam c. 3. Suetoniam in vitaC. Cxfaris 

cap.88. Liviumlib. 3. Decad.i. Jofephum de bello Jud. lib.y.c.ii.Niceph. 1. 3, hift.Eccl. c.4. 

Exhisobfervationibus&generalibusprincipiisMeteorognomicis h-iud cegre fequentia 

huic materise propinqua refolves & primo : cur marmor, a.'s, ferrum , 

ecfi vehementer incale- 

lcant, haud tamen flammam concipiant,nempe,quia nimium terrx pondus, quod illis inhxret, 

cumrarefieri&fe excenuarenonposfit, obfiftit, nepartesignexconipirent. 

Refolvesfecund6, curatcrifionechalybis 6 filiceignis eliciatur, quia nempefadta hac 

coUifione multx partes tam humidee, quam ignex excitantur , hinc illis extpirantibus , lia: uniuntur 

in fcintillas. 

Relblves tertio. Cur epilisfelium, dumquiseos ex adverfo fricat, fcintillce non raro 

cmicent ; fcilicet, quia inter filaminapellis felinx multje parces potentia igneae latent , quae af- 

friftu excufl^x , filamenta pellis, unionem prius impedientia, fupergreflce coUiguntur & fcintil- 

Jantluce quidem duntaxat no£l:u vifibili ob radiorum tenuitatem. 

Relblvesquarto. Cur foenum humidum arese importarum;&incumulumcongeftum 

fepefeipfo inflammameruperit; ratioinpromptueft, quia humor ille per calorem, quem 

intra fe fovet f(xnum,rarefit, & per poros illius, quibus abundat,evolat , quo abeunte cauquam 

frafto obftaculo, partes relids ignea fefe congregant,& flamma foenum corripiunt. 

Refolves quinto. Curcurrusmultumonerati,uti&mol£erotx fuccendantur ? caufam 

exdi6liscolliges,attritioncmefle, quia compreflus&attritus aerattenuatur& rarefit, rare- 

iaftus inâlefcic,& in materiar» igneam degenerat» Ita ignem exjitare edotti inde , dum ligna 

,


gnamotacdcmmoconfricantes&atterentesinflammarLmt. 

PariterApuliUgnumfuoicu- 

Iiscircumvolvercroliti,quibusvelociterrctraa:isignemclicucrunt. 

rToI^s demum Ibxto. Curtriticumfimilesque agrorunifruaus, dum adhuc madidohorreointeruntui.nonnunquamfuccendantur;ratioaemdabisexAnt>pcnaafi,quanemp°triticWscalidxdtriaoreextrinlbcoobIeirxfortiusagunt;humoremperl^^ 

trci3tSexpellunt,quibus expuUislibiuniuntur, &flammam excitant Eadem de cauf» 

partescalidx, viaquxlcmteraftuix ad intenoralerec.pe. 

cairaquis pSa ^n^^^^ 

re coguntuSeclaulisporispcraquam 

cxaidclcunt. 

19 

contiauoafflucatemlibiunamtur ,

?0 Meteorologia 

rent,&:pertotprxcipitiarequirerenc, fitotum, qLiemipfi dantLaticem,,ipfe Oceanus coo- 

fiamerec? Politicus,utcEquLisfit,2eqLiorfiat. Omniainpopulorumadipem referenda Ilint. 

MarcusAurelius CK(arficucinmulcis,icainlicc eminuic quoadReip.procurationem : dicebat 

thefiuros&cKCeraomniaefreSenacus. Populfque ^ Romuni. Nos-,\ni\u\s-, adeonihtlhayemns 

propriam-, ut xdes etiam veflras habitemus, Qu6 magis proinexlibil indum, & in ultimas 

Orbis oras deportandum monltrum hominis Machiavcllifl;ici , qui fe natum & fadlum eo 

vult , uc cuciculamfLiam|curet, fuas fl)rcunasamplificcc, generalicer vivac , erfurjâc fubdilib 

s.ad tos,- fuam crumenam impinguec, Quam longe alicer Oratorum Princeps : Ut gubematori 

Attic. currus ficHKdfis 1 Afedicofilifs , Imperatorivictoria : Sic ReipMicji, Moderatori beata c/vium vita pro' 

£ap,ii. pojita ef}, nteacopiis locuples-, opibns firma gloria ampla& virtnte honeflafit. Exemplo Periclis,qui 

-, 

cumurbem, quam acceperat magnamj maximam reddidiflec, acque opulenciflimam, nec 

uno nummo fbrcunas fuas reddidit ampliores. Neque Arifliides juflus, ic Epaminondas 

Juflin. l. Deus, Lycurgus autem Servator appellaci !unt divitiis abundantes : fed quiacenuivircuce 

2. Vd. concenciGrcEcijeinbonumfeexercuerunc. Vicam quiniplamnonneCodrus fuisproAche- 

J/

Philofophico - Politica. 21, 

Condufio fecunda. Capra falcans, qux a Grcecis oli^ appcllatur , eft Mcteorum 

igneumfuprenTiregionisacnSifiguru&rublultufimilicudinem habens vercEcapr:e (altantis, 

ideoque a barbula

in Ar- 

cad. refc 

rente Ptt- 

rit.l.7.de 

re^no. 

22 

Metcorologia 

& afpirantibus favoniis itiollis foemina jocatur. Omnivento velaaptare, &ubi tmTOathti 

impendentia mala tibi volunt malum fi:angere> remurnqueexcutere ibi 

: 

^P^^^^^Jf'^?";],„: 

re, hic opus,hic labor eft. CurtiusGonzaga CafWionts Marchio epigraphen adêci^^^^^^^^ 

lomarino: Skqmefio. NameaBellua, dumtcmpefhs eft , lupraScopulumllertit, ac dm^ 

rniTplacidiffiml Infremat coelum,procellas moveat, fradus il abatur orbis : ridetPoUti- 

ZS^ctadit.necccdit: Columna eft. EftAlexander intcr fpicula, Mithndates mter cate- 

n... THe enim aoerto marte Bellum adminiftrabat, intet hoftiles phalanges immotws. Ifte 

^'^ 

Sen?ebellislacesfitum refpice: pugnavit ut Leo, ftetit ut columna, fub 

dmlo 5ff/e beUavit plus quam Hercules: nec emm Hercules 

contra duos. 

QUiE-


iESTIO III. 

QU 

Dc Cajloret ôlluce , ^ 

Helena, Item de Stella dijcurrente ^ 

volaute&' cadente. 

COnclufio prima. Caftor , Pollux ic Hclena funt ignes apparentes fuper mare in infimaregioneaeris&parumfublimes 

(prcefertim urgente tempeftate) & quando bini 

quidemerantignes,appellabanturetlinicaruperftitione ab antiquis Caftor &c Pollux, 

Credebantenim nautce, eaNuminalibi intcmpeftatibus auxiliofbre. Undc felix omen 

habebant, ciim gemins ha: tlammulx tranftris inlidere cernerent. Qnândo vero unicus 

tantum apparebatignis,appellab3ntHelenam, & pro intaufto omine habebant. Ita referC 

Plinius lib. 2. c.37. binos n jnc Hifpani Siculi , 

cumhiigncsfivebini,fivetcrniantennis&: tranftris vel aliis navis partibus quierd inhserent, 

omen f eTix poteft efTc pacifics tempeftatis & aeris pacati & conquiefi;entis ; Hoc indicare vo- 

luitSenecalib.a.c.i./«wrf^«4,inquiens,r(rw/)r)?rfrerf^/).«rf»f^«.«/J"j?r//iC vdo inftdentes\ exiflimant Je 

tunctdjuvarifericlitantes PoUttcis&CaftorisNtimine-, caujavero meliorisfpes eftiCjuodJAm apparet franqt 

tempeftattm&ventosdefinere. Quandovero flammce hac, illacquc jadbatx divagantur, trepidantmeritonaut:e,quiaindicantventos,aurasqueagitatas,caufaverohorumigniumfunthumiditates 

fpirituolx e.x mari tempeitaie agitato elatit , collats & accenlie. 

Concluliofecunda. Stelladifcurrenseftexhalatio oblonga continenter acccnfa; ncc 

enimflammamovetur,fedquemadmodumcum filum, aut cuni candelae pauloante excin- 

^x fumus ad fuperpoftcam flammam alterius candelx accenditur, non defcendit flamma , fed 

fumuslliccesfivdaccenditur. Aptioradhucfimilitudoeit,ficoncipiatur,pulvispyriuslongo 

ordine per tcrram (eminatus accendi fecundiam unam extremitatem ; tunc cnim ignis a prin- 

cum tamen reveranondifcurrat 

cipio pertotamferiemufqueadfinem difcurrere videtur , 

primus ignis de loco in locum, fed femper novus ac novus producatur continuata ferie. 

Quandoquetamcnglobulushalituofusinflammatur , & revera abunoinalium locum 

fertur,pabu!iquefuivenamfequitur. Vidctur autem totusvix tradlus accenfus eadem de 

caufa, quaceleriter titio accenfus rotatus igneum circulum exhibet , quiaoculusdifcernere 

ncquitvcIocitatemtantarrv,fedvidctfimul,undeexierit,&: quoprovenerit, ut in titione circuma(5to. 

Conclufio tcrtia. Stellacadenseftexhalatio accenfa, qux furfum enitens, aeris frigidirefiftentiaviolenterrepulfaperantiperiltafimaccenditur, 

&c dcorfim refilit, ita ut emifli S 

Superiorilocojaculi,autglobuliigniti excusfi Specicmreferat,aut ftellamomninoexfirmamcnto 

prolabentem alpctftui hominum rcpra;fentcnt. Quod fi hsec exhalatio nulla re refiftente 

in altum evolec, Sydus volans five accendens dicitur. 

ConclufioQtJarta. ImpresfioneshiEignejBnongcneranturin fuprema aeris rcgione, 

fcdinfraeam, Ratiocft, quiainfupremanequenubes funt, qua: exhalationem fuccenfam 

rcpcllant,nequetantaip(iusaerisfrigiditas, ut per antiperiftafim cfficere queat, fa-pc etiam 

nonlongeanobisficri,exeop3tct, quodfubindead terram usquedeciderevifk fint, refolut£Einmateriamvifcofam,Iubricam&inmodumfpermatis 

ranarum compadtam, illi prorlus 

(imilem , in quam Robcrtus a Fl uth refolutum vidit ignem fatuum , de quo in fequentibus. 

Conftrmat vicinitatcm hanc Arift. lib 1. M etcor. text. 22. cx velocitate motus inquiens: Omnia 

4utcm hdcfnb lunafiHnt. Signum antem eji apparcns ipforttm veloctias ^ fmilis exijlens iis , cju£ a »0his 

projiiiuntur : ûx qniaprope nosfunt , multum videntur velotitate prtterêdi & ajlra , & Solem & Lu. 

nam. 

Quxres primo. Cur motus ftellarum iftarum in fine plerumque fit tardior ? Refp, 

primo^ interdumeasfoliimapparenter tardiusmoveri ob rationem opticam , quiafcilicec 

dumferunturmotu adhorizontem noftrum parallclo,

24 Meteorologia 

QuJEres fecundo : quid prjenuntiant. Refp. juxta quorundam opiniones plerumque 

ph:EnomenahiEctempeftatespr£eragire;rationemdant,e6qu6d denotent acremmulta exhalationeinf'e£tumefre,&quacunqueexparteprocurrunt, 

abinde ventos expeSandos efle. 

ProbabiliustameneftexmentePtolomiei centiloq. Aphorif ^g.ficcitatemngnificire, unde 

»erisfalubntaspotiusexpe6tanda erit ad mentemHippocratisj.Aphor.ifi. 


Amore fimul , & timore praefit. 

NExis 

femper manibus inccdat cum Amore Timor. 

mina,neque fudo femper coelojocari Pontus folet» 

Neque coclum femper minari ful' 

Unum altero remperare Sapicntis 

eft. Amantem te timeant ; minantem ament. 

Itaad clavum fedeat amor Navarchus, utProramagat Timor ; mutuisque auxiliis 

Reipub. navim moderentur. Adverfus ceftum fi expands velis prog\edi , antennse in- 

fideat amor, quiCaftor fit ; & alum occupetTimor» qui Pollucem agat. Maximum navigiimalumi 

malo fialterutcr abfit, autAmor, autTimor. Semper inmalacia carbala exphcare, 

periculofiimeft: quomodoenim remum diriget, fi fyrtes &ScylIx afilirgant , qui 

timore caret. Sed neque fecuros naufragii vedores faciet Clasfiarius, fi ipfe ad quamvis 

procellamtimiduscontinuoalios percellat timore f Caftorem agas , fednonfine Polluce : 

alterfinealtero in mollem foeminamabit, 6c Helenam induit : atque dum fola hsec facula 

velutfirencumnavigioludit, inprxcipitia&charybdcsimpellic, Amctfuos, qui Reipubl, 

archithabffus audit, fedita,utnonpr£E(ummat: regat timore, ita, ut non defperenc. NequeNerofit,nequeNerva: 

iftemollisnimium, illecrudelis, Rex Joanncs Portugallia: IL 

quoti


quodplusccquo fcverusfuerit, populo invifum fe tecit, amorcm non habuic. Et ccqu^ cruentum 

tuitRegisHenriciquarti imperium, quod amoris luxati curliam nelcierit timoris lupatiscontinere. 

CaditImperialiscurrus,ubiPhactiion amoreregicncfcitfra-no moderari. 

Nimioenim amorcvitiishabenxlaxantur,nimioterrore porta it^naviit aperitur,autdefpera' 

tioni. (iualipartesejusdemcorporishxbinjereginitvirtutesfunt; necunquamunaiftarum 

utiliceat^quamutneortlndaturaltcra. NihilpernicioliusGubernatorc, ultra quam par eft 

amante, Nervx tcmporibus dicere [blk:bMZ:p€ji4sijfcj!il>iali,i£ere-,cjmitaamat., Htomniapermit' 

taf^cjH.imejuiita terretût nilul. Opcinuimmixtumcx calido&humiLio;utfiminaspluit,(imul 

amoris tavillas fundat politicus. Nimius amoris ardor conlumit j timoris gelu ftupelacit; medioincediturtucius. 

Ama,&cerre,&amaberisaccerreberis. 

QUiESTlO IV. 

^De igne lambeme, 

OBfervatumhaudinfrequcntertumveceri, tummoderna JEtatc & hominum capitibus 

(Scveftimencis, & animaliumpilisaliisque rebus innoxie adha-liftc ignem, quem id- 

circo non adurentem , led lamhentem dixcre, qui vcteribus quidcm maximum felicita- 

tis tuerat pralkgium, de hoc igitur (it 

Conclulioprima." Ignislambensnihilaliud eft, quam Hammagenicaex rara fubtilique 

exhalacionc, vel ctiim ex Spiricibus calidiorum animalium, qux dilpcrlu per aercm corum 

aliquandocapillislolccinhxrere. Non eric hxc fiamma urcns pb raricattm&tcnuitatem, 

quemadmodamflammaviniardentisurendivimnonhabet. Contigillcid Alcanio Julo &' 

sexftliotingit Mancuanus lil:).2. .^ncidos: 

Eccelevisfummo de verticevifiis Jttli 

Ftindej-eli/ifiefiafex, tafluciiie iunoxia molU 

Lambere flainmacomas ,

26 


Opponestamen, caufamhanc allataminflammationisvalere quidem probabilitcr m us 

cafibus, ubiprscalidumtemperamentum , complexio ignea, & excefllis interniaeflus affi- 

gnabilis eft,quilocumnonvideturhabereinpueris, puellis,telibus, aliisque multisanimalibus. 

Refpondeo, valde credibileeirein his & limilibus non femper fieri inflammationem> 

fedfbliimadrpeciemignislambentislucemquandavnapparere. tlnde fit 

Concluliotertia. Sspefpiritus&exhalationes erumpentes ex animalibus tantiim lucem 

prcefeferunt,non flammam. Sic nitedula: (eu cicindel;e,quse a Grsecis Lampyrides appellantur,humoremfpirituorum&:effluviumexhalationisemittunt, 

&retrahunt, proutpro ar- 

bitrio fuo magis vel minus illullres apparere deliderant. Idemjudicium efto de felibus (upc- 

riiisadduftisÎuxenimduntaxatepilorum


SEmftr fortuni magm comes eft adiiUtie-, ait Vellejus Paterculus. Inter ipfos (atellitum eafcs 

mcdius inceditafTentator: 6c dum omnes aperto Marteadverfariinudo lerro arcentur, 

folus domefticus inimicus vagatur immunis, quia eit perlbnatus amicus. Quam 

regiam purpuramnonarrodit tinea illa ? ecquod lceptrum iixc teredo non exedit 1 etiam 

altislimascedroshsc lues pervadit. Non niinus periculi ab his palponibus,quam ab armis 

hollium. SxpiusRegumopesafTcntatioevertit, quamholtis, ut notat QJJurtius. CambylenRegemConfiiiariorumlarvatablandimentainclinaruntininceftum. 

Stratoclis blandi- 

tixDemetrioSanctiflimiscoloribusinju(tilITmatacinoraperrua(erunt. Ellproinde adulatio pj^^^ f^ 

perpetuavitiorumaltrixabAmmiano Marcellinojurenominata: benequeGrxcorumPhilo-^)^^;,^, 

IbphorumprodigiumBiasapudPIutarchumrogatus, qua:nam cmnium maximd noxia Beftia 

fhret ; relpondit : Inter cicurts aduiator ; Amicos referunt : verum , nonfacite ejl eodtm 

&amico, &adul.ttort uti, aitGallus Cxfar^VibiusFrebonianus. Principisbonumfequcerere 

tingunt : verum adulatores lijorum DominoRim non tamarrifores, quam arrofores c^Lq-, 

Senccapronunciavit. Pnncipes,quiadulatorumcoronacindiincedunt , qualiter vivuntj 

Jicut vituUinttr lupos , aitCratesThebanus. Senatus ac Curia, in qua adulatores confilia di- 

cunt, qualiterftat 1 Rdpublicitmaximamcalamitatem aJferre felent , Cracorum difcrtijjimus affirma- Demofth. 

viti icko er2,o,Vo\'iticeh\s mclUtis laqueisi ut vocatDiogenes; hispatrit. ac virtutis inimicis , ita fhilip. 3. 

aPiutarchodcrcriptis; his Feris humanogeneripeftilentlbus , Ut PlatO loquitur ; his corvis mtntis o- 

culos cxctcantibus-, utEpiftetus nominat, obviare. Neque quia fplcndent utaurum,eis cre- 

das : nequequiaTe,utHe(perus(bIcm fequitur,ames. Sub flellati enim zelipalliotua ve- 

Higia olculatur, manus bafiat, aures mulcet , placitaloquitur, domus Limenlambit : fed 

numideocanistelisamicuseft,quiaIambit &: lingit ^ dentem hoflilem, n.aturam adverfariam 

nutrit: lingit, tindem fataliter flringit.. Vatiniustibieft , tafcinat oculos, vcrborum 

lenociniisaurcsmcntemqueintoxicat. Illudrciasimprimis ,nonomnemIucem natureeoptimxindicemefic; 

namtScIignaputridalumenfub noftem fblent fundere,

28 

Metcorologia 

tionibus ficcis.Explicacur hoc exemplo pulveris pyrei iiumefa£ti,qui accenfusftrepitum edit» 

&c libilum ob contrarietatem liumoris cum igne. 

Quxres fecundo. Cur copiofiores Dracones volantes (peclentur celtatcquam hyeme, 

Refpondeo, idfieri,quiaa'[late cbpiofiorcs exhalationes , ob majorem caloris intenfionem 

in fijperioremaetisregionemevehuntur. Necrefert,qu6dhyemis tempore pluresvapores 

lenfibusincurrant,dumpa(Iimeloquenciumvelanimalium ore copiofos llimare halicuscernamus,contingithocpropteraeristi:igus,quod 

halitushos conftringit, 6c condenfat, quos 

calorjefl;ateade6rarefacit,(3cextenuat, ut vifiimlateant, donec inmedia regione aeris rurfusa 

h-igorecondenfentur,&:velperantiperiftafin, velper nubium occurfiimvel impetum» 

ut di61;um eft , accendantur. 

QujErcstertio. Quidportendat hocMeteororum genus. RefpondetFromondus, draconeshos 

volantes figna efle peftilendx, & morborum, quia aerem multis exhalationibus 

inteftume(reoportet,uttantEemolismeceora generencur. Superfticiofiim vero eft, crederehoscicramorcispericulumintuerinonpofTe, 

multienimhos fpedarunt, Sc fiiperftites vi- 

vunt. 

tive. 

QuKres quarto : An etiam ars draconem volancem xmulari valeat. Refpondeo affirma- 

Sumeenimoblongascorrigias,hasinaquavitK (inqua tamen antea camphora fueric 

refoluta) macera ; deinfarinapyriipulverisconfperge,accenfasqueexeditodimitte> 6c draconemvolantem 

expreflifti. 


Caliimniis ne vincaris. 

AfetM


MEtAcalumniMtium fu»t viriinaplce conHituti, adeoûe fere nemo efl Mapiattm-, quem non gra- Dio Cap 

ziif.i.maferlhirigat. Vobnclingua', verba uc lagittas emutunt , altiora petunc : 6c utfn^îoS. 

Soicubis acpcrlpicillisexuminacur, quoadmaculareperiacur: ita, qui in rcpub.velut CapitoUn. 

Luminariamagnalucent,omnium(Lintjudiciisexpoliti, ut crimcnin iis notetur, quo inle- inAaton. 

rioribus caluninix- anla projiciatur. Etiam dum bcnelaciunt , pellimc denigrantur. Bene 

Alexander ilie 0$c trophxis Magnus : Rcgiumefl, cnm bcne feceris , male aiidire. Cum re- 

ttilTimus licbaculus, eumaquainclinac &c curvum reprx'(t;ntac : Sic quadam re'ciiffim

30 

Metcorologia 

Conclufjotertia. Locusignisfatuinaturaliselt infima aeris Regio. Frequentius veroapparcreloientinlocis 

ck regionibus caiiclioribus, quam trigidioribus. Unde inHifpanicEmontibuspIuresaliquandoaviatoribusdeprelienduncur. 

SimiiitcriniEtiriopia campellria 

loca lubinde tota nod« haud lecus , ac coilucentibus Itellis referta , conipiciuntur. Nec 

dubitatSchottusPhyl^cur.i. ii.part.2, c. 9. quin in littoraiibus regionibusterrceAudralis in- 

cognita: , maximeinregione, quamvocant Del Fuogo, ignes iiujusmodi terruerint accedcntes 

olim Lulitanos 6c Hifpanos. Solent etiam ficquendores ad iurcam, 6c loca reorum 

fuppliciisiniamiaapparere, uti&cxmeteriis,quiacorpora etfi defbfia pingues halitus con- 

tinuo exhalant, &materiam opportunam hisignibus fuppedicant, Hinc templa, cryptis ina^diiicata,tebricitantibusnoxia,(Schabitacionemadca;meteiiaminusfalubremeileMedicido- 

cent. Llniverfimveio amanthiignescircapaludes,cloacas,'& qua;vis locauliginoia,fli]phu- 

i-eam acfiicileintlammabilem,craHamtaiTien&gravcm maceriam exha!anti3,copioIiores fe 

cxhibere, quodmajoribidem pinguium 6c vilccfbrumhalituum, undeenafcifblent,copia 

cxhalet. 

Quxresprimu. Queccaufafitmotiis, &: curfitationishorum ignium ? Refpondeo effe 

aerem, levesenimcum lintaquovis aurs motu veluti proprio iliorum vehiculo rapiuntur. 

Hincfiquis ineamparcemamljulec,ubiillilucent, ftacim ad motum fcilicetimpulfiaeris anteinfequencem 

fugit.LIbt vero hicaverfb itinereabire occipit,fluxu ejusdem aeris,poft tergum 

fugitivi coeuntis, abeuntem infequitur* Llnde homines , hujus rei ignaros , ftepe inlatuarunt. 

ConfirmathocFromondus cxemplofuiaflinis: Redibat isnocteoppidoVifeto Haccuriam, 

tequaliinterLeodium&MofxTrajeiSumdiftantia. Eteccemediocampocircumvolanttres, 

quatuorve tacux ejusmodi fices, Perterritus abjicit fe illicb in terram, permanent tamen illse, 

& uno, autalcero paffu ab illo diflantes fixje & immobiles circumlucent. Ciim diutius terrae 

inha:reret& invocaretDEIopem,abfiIiuntindedimidioamplius milliari. Exlurgittumquafi 

Iiber,videtquetransvolaffeMofam, fed ecceduos,auttrespaffus conlecerat, revolantdcre- 

pcnC(^&: cingunt,utprius; ibiipiemajoriterroreinterram recidercccepic , & pertinacipro- 

cubitu tam diu fatigari donecrurfum linereditu ditfugerent. Similiad' alii paflim itinerantes 

experci, quihorumigniumafpcdtuperterritiredafead deftinata loca tendere opinantes, reverfifunteo 

rurlus , undeprotedi funt, 

QiKEres fecundo. Quidecausa quandoque hi ignes fakitare, fubfilire, nec non , uc 

Cardanusobfervat,ttrepere,&voceshumanisnonnihiiaftines edere advercantur. Relpond. 

Fieriinprim.ishuncfaltumobdeciduas guctas antelucani roris, quibus flammula: hce depri- 

deindeveroruriusinltauratisviribus exinnata igni natura rurlum eJu6tantur; pa- 

muntur ; 

riter ftrepitum, «Scfbnuminftarvocisexdemrorisantelucanigutta;, dumliiperhosignes depluunt,efFormant 

; nonfecus,acquandoflamma lcviinfperfione aquce iiricatur, ftrepitum 

cdit,vellignarecenti3focooppofit3,inlicumhumoremnonabsquehlluiacione ad vocis gementisimitationemexfLidant. 

LIndefabulaeft,quocredu!isquibusdamperlLiafum efl, animasdefundlorumiisflammis 

circumdatas expiari atque purgari. 

Qa.Tres tertio. Llnde fiat,quodhomines harum ilammularum du6tu in praecipitia vel 

flumina incidant? Refpondeo,cijmadprxcipitiaducunt-, contingereidfoietideo, quod aer, 

dura inflar vorticis huc illuc vo!utatur,cciam hos igncs aLcrah2t,& infequentes proecipites agat; 

dum verb ad flumlnarapiunc, fic , quia hcec curfu luo aeremaccrahunt, cui ignes incumbunt, 

inde & fiumina fequuntur. Fieri tamen etiam poteft, ut infeltus ubique faluci noftras Diemon 

&:tenebrarumfpiritusfeimmifceat,&hifceignibusfubindeabutatur,utviatorinodurno infidiasflruat. 

Nemo ergo nifi fatuusfatuo ignianimum adhibeat fuum. 

Quceres Quarto. Numhiignesetiamquidportendant. Refjsondeo, fi folito frequentiores 

ardeant, aeris corruptionem inducunt, generantur enim , ut ex didis conftat , ex materia 

Rilphurea, terreftri,combufta, quo aereminficerc&epidemiamcaufireapta tunt. Cceterumhxcetiamphcenomenatanquam 

impendentium malorum prarconcs Divina Nemefis 

afTumerepoieft. RefertSchottusphyf^cur. L. 2. Cap. f. cum in Herbipolenfi Llniverfitate 

annoi65i. ptiblic^ Mathefim prolegeret P. Athanafius itirchertis , nofte quadam circa illud 

ipfumtempus, quoGuftaphusAdolphusSuecije Rex prcelio vicit prope Lipfiam Tillium ac 

Cxfareanos, evigilans per fisneftram in collegii atrium ac hortum defpicit, & ecce totum atrium 

luculenta flamma repletum, & in flamma milites infeftis armis congredientes videt. Territus 

hocfpedaculo,acftupefa6luscurritad Superioris cubiculum , ut excitatum e fbmno ad 

idem fpedandum deduceret ; fed veritus ne antequam eo pervcniret , oftentum evanefcerec, 

reditadcubiculum,numadhucduraret,expIoraturus;viditeadem, qutcantea; iterum ergo 

adSuperioremcurrit, iterumqueutanteaeademdecaufaadcubiculum redit; Sed dum tertium 

fpeftat,evanefcit,narracpofterodie,additque magna affeverationejSuecum adventare, 

&Coliegiomagnamcalamitatemimminere; Eventusprot>avit omnia. Habeturtamen 

, 

hsec


hxc eadem flammula pro faufto quandoque omine. Ad hoc facit quod idem cltatus Author 

, 

narratl.ii c.io.rt".?.MenisinSicUiapoftmagnos,calidos, &continuosahquot horarum flatuscertistemporibusincoemeteriotempliS.AgrippinxVirg,acMartyi-.munsEcclefice,actur. 

ris maenahominumplebejorumlxtitia adha:retignis,quemvocant S.Agnppinx,&margu. 

mentumeaudiiomnesdidilocicampanas,dumapparet,compullarelolent. 

OuceresQuinto. Quotemporehxcphcenomenaapparerefoleant, & quam diu. Ke- 

Ipondeo quoad^rimum, altate plurimum hxc cerni, tum enim majon vi fohs copiofior e terra, 

Sc paludibus exhalatio educitur. Pariter, autumnus in calidionbus locis horum Meteoro- 

rumteraxeft,quandonempe foliscalorvalidiorquidemeftadeliciendos , nonveroadaWu. 

mendos vifcofos halitus. Ad fecundum dico , ea fubinde ad aliquot horas durare, quoniatn 

materiatenaciorelt, quam ut ftatim abfumatur. Csterum abfumtis partibus fpintuofis Sc 

glutinolis, reliqua materia pondere fuo decidit. 

-. . 

traconciavecoquatur,calidinaiituscamphoraECongregari

5'2 Mcteorologia >[ 

in cafir.Ti deducitur. Iânesmresventm i,iflat^Jic ^Hhoshommesofimo : bene advertit Socrates. 

Socr. Tutius in plano Itationem Hges Policice, hic aut non cades, aut laplbs fi iueris , ceiebrum non 

spndStob, conteres. Siutl:"ulgurclares,periculononcares, daturusnioxclades,quiav3poribus


55 

fonitu mobili ac fugaci percipiunr. Quandoque tamen tonitru continuatum non eft, fcd 

echo refonans

34 

Metcorologia 

afflinditur. Ratioverofecundihaudalia, quum accidentalis eft, nempe timor, &: metus, 

quolmbelliaha-canimaliaconicruincrebrclcente percelluntur. 

Qu,ceresquint6: Qujbustemporibustonitruamagis&viant? Refpondeo ,communiter 

^flate, velautumno, &. maximd polttranquillumantca coelum crebriora tieri tonitrua, eo 

tiuodmajorccaloreopusli;, uthalitus illiSulphurei nitroli, & bituminoii attollanrur. Pliniustamen 

hift.nat.l.z.c.f. vere &autumno, &:iniislocis,qua;perpetu6vernanc, autautumnant, 

iiequentiiis tonitrua fieri docet , tbrte ex eo , qu6d his temporibus nubes adhuc tinc 

utcunque frigidse, & confequenter per antiperiftafin halicus ignei iniilas recepta; incalef^ 

cant, &:rarefiant. Cceteriimconftatexperierttia, in calidioribus orbis partibusplerumquc 

tonarefiepiusobmajoremhalituumcopiam,qu2einnubesrecipitur. Dixi plerumque, quia 

temporatonicruum , uci&tulminum haud ubique terrarum eadem funt. Ita in Germania 

dperiore ceftate potillimumcontingunttonitrua, rar6 ver6invere,velautumno,nifiinex- 

ituilliusj &:aciinitiumhujus,r3riflimeautem in Hyeme ; fi Tartariam Regni Mongal exci- 

pias, ubimixtisquandoquenivibusdicunturcaderefulmina. In Sicilialtepe tonat, & fulminatinhyeme,rariusinKftate. 

InBelgiotonitrua, &fLilmina in fine veris , & initio autumni,velexitUiEftatisfi-equentiorafunt. 

In Scythiaobtrigus, iniEgypto obnimiumardorem,vixullacontingunttonitrua,uti 

&inBrafilia,tulguratamentantalunt, ut folem lucefiiperare 

videantur. InAngliaquoquerar^ tulminarefoletob mitiorem ca-li temperiem ; licdtaliijudicenc,hocevenireaibliAngIicani,quodcretaceumeft 

, exhalationibus, qusfpiri- 

tus nitrolbs , acfulphureos vix habent admixtos. Econtra in feptentrionalibus partibus. 

Olao tefte, frequentifHma funt fulgura, fLilmina, & tonitrua. 

QLTjeresSexto. Cur tormentorum bellicorum, bombardarum, aut campanarum fonitustempeftaresdirpergerefoleant^ 

Refpondeo,fieri exeo,quodagrintcrior vehementiori 

fonitucommocus. etiamfuperioremcommoveat,&nubesvifcofis halitibus tbetas difcerpat, 

a«t difcutiat. 

Quxres Septimo : curfragoremnubisfubfequaturpluviaT Refpondeo, rationem effe, 

ûiaexconcutIionenubesdifrolvitur,indenubiumlapfusefticitur, ex quo imbres in terram 

profunduntur ; vel vero , quia nubes per anciperiftafim ad proprium frigus cunc fe fe reducen- 

tesfacilius in pluviam refolvuntur. 

Quseres oQiavo : Andtonitribusprognofticadefiimi posfint J Refpondeo, Varii varid 

circa hancquceftionem AuthoreSopinantur. Ex mafutino ventos, ex meridiano imbres , 

maristempeftatem exvefpertino ; ex hyberno ver6 ventorum frequentiam auguratur David 

Frcelich. Tonitrua orientalia eflêtauftaioccidencalia fore finiftra , meridionalia denocare 

maris peric ula , luem peftiferam feptentrionalia defignare opinat ur Leopoldus Auftriacus. 

Gardanuslib. unodefulgurecap. io.fulgura,inquit,'actonitrua valde noxia , fi pluvia non 

fuccedat; & quanto major, tanto tutior cft. Et ideo animum advertere decet, quanco 

plura&majora, &longiorafuerint tonitrua,&fulgura, & quanto pluvis minores tiierint, 

tantom3JoreseruntefFe£tus,&morbiacuti,&quanto fuerincextra tempus, ut in protunda 

hyeme,caufamajor erit. Mizaldusdemiimobfervatfequentia: Siinjanuario tonuerit, pecora 

moriuntur & homines. In Februario auditui fuat noxia, mortem maxime divitum portendunt. 

InMartiopeftem&ventosvalidos. QiKEfiuntinAprili, maricimapericula. Majaliapluviamcopiofam,&fercilitatem. 

Injunio pifcium & annonce copiam. In Julio arborum 

fterilitatem. InAuguftoferpentum excidium. In Septembrimagnas hominum CcEdes. 

InOctobrivencos,tempeftates,fruguminopiam. InNovembrifrugum abundantiam, 

&hominumhilaritatem. In Decembri concordiam populi,&omniabonaominatur. Haec 

anverafint,exAuthoreinquire , mihipleraquefuperftitiofavidentur. 

Exdi(3:isconiges,quamvanaefuerintpluresfententisveterumPhilorophorumde toni- 

tru. Anaxagoras enim & Empedocles dixerunt, illud non efTe aliud,quam crepitum ignis extinctiacircumfiifanubium 

aqua,ficutinje£taaquainferrumcandens, fumidus vorcex volvi- 

tur, fonitiisqueauditur. Faracelfus fieri tonitru voluit ex reflexione nubium a ccelo, id eft, reboationem, 

& velutecho effe vocis ad concavum coeli repercufTEE. Bodinus a folis dxmonibusilludediautumavit. 

Contraeorumprimam fententiam eft, quod fit contra aurium judicium, 

audimusenim,cumtonat. innubibuscorporum collifionem fieri potiiis,quam ignem& 

fpiritumextingui,excujusextinctione fonustancus nonfequerecur. Concrafecundameft,quodpotiusrifu, 

quamrefutatione dignafit, fi enim ftrepitus hic debet primum ad 

firmamenti concavum folidum (quod nuUibi eft) indeque ad nos in terram reflefti ; quantum 

temporis intercedere deberet inter corufcationem, aut fulgurationem vifam, & tonitru 

auditum, Contra tertiam funt rationesaddudtx pro 

conclufionibus noftris.

Philorophico - Pohtica. 

^ P P E N D I X, 

POflTe artcm imitari tonitrua,exhibuit quondam P, nofler Kircherus. Dum intcr feflivos 

veluti beliicai um machinarum mugitus holpices (uos graviter (alutavit. Accepit is globulosvitrcosnonmultumavelinnamnucemqu3ntitate(upcrantes, 

quibus aquam nitrofamadmedictatem 

usq'ieinfudit,oritici6que bene occlufo ardentes prunas fubjecit. Calorcinterimmagismagisque 

inclufam aquam rarefaciente anguftiores fafti globulitanta yi 

ruperuntvitrearcpaguia, utadtormcntitonitru fiagore proxime accederent. AtHnis huic 

ertalterapraxis,(inempeglobum velxneumvclterreum usque mediumaquarepletum ignt 

imponas,donecaerusquead (iimmamtenuit.itemreducatur; tum obturato , ne aertranipirarepofnt^foramine, 

Jovifrigidoexponas, reducit fe paulatimtam aqua, quam aer ob circumfidenstrigusadconnaturalem 

fuumfbtum ,&condenfabuntut; metuproindd vacuicx 

condcnfatione impendentis Splia;ra illa ingenci ftrcpitu in mille partes difliliet. 


Confilia non fint manca. 

PEr Confifium Respub. videt, (ed quid, fi manibus caret i videre , quS currus ftatiflicus dirigendus 

fit , & non ut expediatur , manus habere, eft currui fiacnum &c obicem ponere, Sagax 

in Conliliis prudentia necclfariam habec appcndicem diligentiam &c cxccutioncm. FidaConfiliariioculicomesmanusefLQûodmentisperfpicacitas, 

aut Confiliariorum fidclitas 

fuggcrtit , illico exequare. Carolus V. Imperator gloriolidimus dicere fblebat , animam 

Ctn/iUitxecMtionemejfc j ambo autemi confilium

36 


Toiyh.l.^, IncafTum decreta finfi eventu funt (ad quid enim fpeculatio fine praxi) eventum profpcrat > 

de Rho - conliliuque manuducic obilctrix diligcntia. ^dByz.ay>tios Rhodii Legaui.n Aridicen dclegerunt 

^fidiis. 

r/tiiitjne cum eo Palemorle» cmifatmt tribus inflrptUum triremihus^tVokntcsfimHl&h.iflam&cadMcettm 

mittere ad fljz.antias ) ut fcribit Polybiua, Giduceo Confilium , haila operatio delignatur. 

yanaenimfim viribus ira. Qups muroscontringcs, quamflragem in hofle excitabis, (i cxcosignes 

fine globoemiferis. Nunquidfemper, quandoboatccelumilericV Scepemurmur 

inaneeit, tonat& (bnat,eft cymbalumtinniens. Stabit ad tormentorum mugitum hofti- 

lisacies, vanasque minasridebit, quia globum non videt. Paupertatem tuam delpiciet 

quiamunitioaecares;necpotes,quodvis, quianuHatibiinmanibus vis,v/^fm;


lid£cabhumidisdivul(ae,acinter(econgregacx infiammantur. Probatur lioc a paritatibus , 

lic ligna conh-idione ignelcunt; lilcx chalybi allifus fcintillaf, terrum liina cxtrcitum ca- 

let. 

Ideoetiamalapatortioricxlisrcintillxvidenturexoculisprorumpcrc, quia Ipiritus ca- 

lidi,vilionirerviences,alapxiCtu,(Scmanusallirxactricioneattenuantur, «Sc ab humidis lcpara- 

txinacre uniuntur, d: luccnt. Sccundo fieri hxc accenlio poteilperAntipcriilalin intrs 

tri!:;idjm nimisnubem, ut ex alibi didis (uthcienterpatet. Tertio motiis velocicacc, per 

quam ignem poHe excitari, multo; contirmant cxptrientix. Sic de plumbo fagitta; alligaco 

telbturAriftoteles, illudobexcullilagitctvelocicatemliquefieri. Hinc efFera gens Tarta- 

roruin redadluri ftamma in cineres urbcs & oppida , lulphur S: corufca- 

tiones,f"ruclusreddunturinfalubres, uti (Scinvineisvites llerilcs ob cadem maligna erfiuvia 

{"ulgurationum. Qiiodli vero clara funt tulgura, cenfentur innoxia. Mirabilem horum 

effcd-im inMutoperlanatorecuperata abindetelicicer voce recenfecVir clariftlmus Nico- 

laus TulpiusObierv. Med.l.i. c. 41. his vcrbis: joannes (cui muti cognomen impofuic infortunium)petiturus 

Italiam incidit inPiratas Turcicos, quorum Religioni nomen dare, cum 

renueret,adnilit'uiirehominesferoccs, linguam propterea radicicus cjusdemevellere , fed 

per plagam ex vulgi fencencia ("ub menco inflidam. Veriim ea crudelic.ice minus ex voco ip(is 

iiiccedencedecruncarunttotamillam partem,qu3 lingua hominis volubilis eft,eaque adempta 

privaruntjuvenemomnivoce. QuatresampliusannoscumcaruilI"et, evenit tortc, ut intempefta 

nocle admodum percelkretur ab inopinato fulgure ; cujus pernicillimumlumen 

coelitus immilfum perftrinxit usque eo pavidum iplius animum, uc inde ipfi non fecijs, ac olim 

Crocfifiliodifrolverecurviolentcrtenaxilludvinculum, quod ipfum fermonis ufu hadenus 

privaverat. FairusetiamTuIpioillcJuvenis, fc protinus a fulguve percepifTe majorcmmotuminmufculis 

lingux, quafi fubl.ito jam inxquali illo Coalitu, quem fubmcnto rcliquerat 

vulnus,ibidema piratis ruditer fanatum. 

QuxresSecundo. Curpriusvideatur fulgur,quamaudiaturtonicru , cumtamencertum 

fic priiis heri tonitru,quam fulgur. Rcfpondeo rationem eire , quia l"pccies vilibilcs lurainistotomediopropagantur 

unico inftanti, ciim nonhabcant Contrarium; audibilesautem 

fucceftivddeferunturcum mocu localiperaeris fludtuationem, &c quafi undationem , qux 

non nili cum longiori tempore fit. Sic etiam accidit in bellicis tormcncis, unde milices in acic 

ftacim acvident corufcacionem tcrmentorum , procumbunt fubito in terram; qua induftriaCarolusV. 

diciturevafifTe mortem in obfidione MaflUix. 

QaxresTertio, Curfulgurfeucorufcatioquandoquevideatur finetonitru ? Refpondeo. 

Ideadecaulafieri , quianubesadeoquandoquetenuis eft, ut exhalationi difcurrenti 

nonvaldeobliftat&nihilominuseamhabetconcretionem, quxadexcitandum ignem fuffi- 

ciat. Per tales corufcationes refrigerari etiamcoelumdicitur, utpote perquas cxhalationes 

calidacqux interdiuaerem calefecerunCconfumuntur. 

QuxresQuarto. Cur fin^ fulgurc quandoque tonitru contingit. Refpondeo, hoc 

contingere, velquia nubesabexhalationenon disrumpitur faltem verfuseas partes, quibus 

tcrramfpedat; vclquiaexhalationismatcrianonfemperadardorem concipicndum idonea 

E j 

eft 

,

38 

Mctcorologia 

eftobmultamadmixtamhumiditatem; vel demum , quia flamma propter nubium aliai-um 

craflaruminterpofitionem ab oculo removetur. 

Coliiges,dumnoctu(tcllatuminterdumcoclumfulgurat,minimcidfieri fine nubium Sc 

exhalationumconfliftu, patctenimex didtis, fulgura e nubibus procedere , nobis ob globi 

terraquei declivitatcm invifiblibus, 

J P T E N T> I X, 

COrufcationem arte reprafentandi modum tradit Porta lib. 12, Mag. naturaH, c.ir. his 

verbis : (limatur quantitas inagna aqux vits optiniie repurgato: , & in eam conjiciatur 

Camphora truftratim conci(a, qua; brevi fpatio in ea difTolvetur, hacdifToluta tene(tnt,& 

fores cubiculiclaudantur, neexha!ansvaporexrpiret,vas,quodaqu«vita; plenum eft , fine 

fiamma carbonibus (ijbjeftis ferveat , uttota aqua in (Limum folvatur, qui cubiculum exp]eat,&adeo 

tenuiflimuserit,utvix con(pici polTit. Intretdeindealiquisaccenfa inmana 

candcla cubiculum, apparebit ipfi totum in flammis conftitutum. fi deinde in aqua vitae 

molcus , aut ininimum quid ambrz diffolvatur , poft flammam fuavifHmus odor fequc» 

tur. 


Armanonapprehendatnifi,coa(9:us. 


Cblnmad fnnt fcenii REgni & prxminm. llbi cnim boni & mali funt , hisutrisque rcgcnda ^f. 

ellrcspubl. undcSolon ill.nn CivitMemoptime hubit.tri di.xit , i>i cûa viros bonos honoribus aff- Jamb, 

d.contra iMp-obos panis-, mos fnerit. Vcium ingcnuis poena' loco ell vidcrc taciem hm Stob.firnf, 

principis. Minari jH^cit. Nam&LeodumrugiCj infugam holliliaanimalia conjicit,blan- +/. 

dientibusqueagncllib parcit, Ccelumque iplijm , non (emper dum fblgurat, tulminat: 

Tcrruiireiaccft. Subdicipoenarumrei, lilLippliceshant, non (einper cxdendi funt. Et (i 

hollisingcnuapvonusinduciaspccit, aut palinodiam canit, noli (anguinem pecere. Opcimi 

viclorice pars c(t , Iblo incuitu ejus cerv icem Ircgide. Notet,cui hununus in venis (anguis 

ftillac : Terrore meliHS ejfe hoflemdomarc-, qnkm pr.dio , îii ijitidem tcrror multis plus foene verisviribus fcftd [, 

profuit, aicVegccius. SicolimGcrmaniipsaplerumque tamabciiaprortigarunt^canitquedc^^.t^j/ 

imperterrito belliterrorcPocca : 

Prdcjue omnibns armis 

EtcanrurumopibiiSidextrisquc rcctntibusHnnm 

Sil Ital 

HannibalisJAt nomen cr.it i , 

AlloquiturTrajanumPancgyrifta Plinius,atque adnominisejus commendationem dignam 

a:vo fencenciam pronunciavit : Cum fcrociam Juperbiamque Panhorum ex proximo auditus PUn. in 

magno terrore cohiberes., Rhenumque & Euphratem admirationis tuafama conjungeres Gloriodor vi- Panezir, 

ftoriaeft,ubifine('anguinetriumphuscanitur. Palmaimperatoriaelt, qua'non cxhumano 

cadavereenaCcicur, led llndtumba virelcit. Marcianilmperatorislaudanda eltarmorum pi- 

cricia, folici icerarc: dum in pace ejfepojfumus, arma non induamus. Hxc lempervincendi regu- 

la eft, femeltriumphandoicalibi nomenfeci(I'c,utdcincepsminandoarma jam pacem vi6l:oriimqueconciliet. 

QuoticsnomcnAlexandri(^'tama, maximum ucique in bcllo momentum,hoftesinfugam 

convertit 1 Sane prxtedtosDariinon tamarmis quam terrorcnominis 

fuivicit. Tamenimdeviftoriaprxfcriplit, ut antcquamarmaacciperecjamvidtoraudiret, q^^, / j. 

Nequc enim ejus potentiam fubtertugit, quem (iibjedtum voluit. Qualiter & ccelum , dum 

fulgurpncmittit, fcrirepoteftjlivult; ferirenonvult,(ifoioterroreperculfumhumiliat,utIub- 

ditusHat. Ergovidcmus,folocerroreBellaftarc,pacemflorere,darividoresfine armis. Si 

vis vincere-, cUmenter tc age, &dt civium nece ne cogita, monetEl. Fopifcus, 

QUtESTIO 111. 

Quid, ^ qtiotuplex ft fHlmen} 

POftfulgurfulmenfequicur, maximdvcrendummeteorigenus, ex quo divin^ potenti* 

visprxcipucelucelcit canente Pctronio: 

Primiis in «rbe Deosfecit timor : ardua caelo 

Eiilmina cum t aderent , difiuffaque moeniafUmmis 

Atque i"Jmsflagrarct Athos. 

Exiftimatvulgusjflilmenenecorpusquoddamfolidumteliaccetifiinftarexnubibusinterram 

cxcudum. Opinioncmhancpictoresftabiliunt,fulminantemJovemtrifulcojaculoarmatum 

ethgiantes. Veriim errorem prxfens qusftio explananda mox manitcftabit. Unde fit 

Conclufio prima ad mentem Philofophi. Fulmen eft exhalacio ignita enube magno 

impecuexcufta: liveucfufius&clariusexponacur, eftignis in exhaladone accenfus, &^nu-. 

bcvelutglobuscxcormentoxrcoexplofus. Nam dum exhalario illa vehementi agitatioftc 

majorem iocum qua:nt, fi inlerius nubem rumpit, eodem impetu deorfum verfus"teiTam 

r"^ A 

"^^'^ ^^ "^^^^ denfa &: coagment3ta,conftans parcibus benO coha.n-encibus,& velo- 

• 

• 

ciilur d eciam f crtur,non cxtinguitur in aere,ficut alia: imprefliones accenfiE , fed in terram de- 

tertur,& obviaquxqueperrumpit &:difnpat. 

Exquohabesprim6,materiamfulminis cfTe exhalationem fpirituofam ac fulphuream d 

rcbus(ublunaribusmaximenitro,fulphure, Ijsiritu minerali & metallico cum analoeia pulveris 

p^Tii &aurx lulminantis in nubes fublatam ; fulmina enim ac tonitrua plerumque contingunt 

poftdies ferventiores, quibus plurimx exhaiationes fuSre extradtx acque in altum 

(ublatx. RatioverohujusmateriK deducitur primo ex eo, quod ca loca fint potifHmum 

fubjecta fulmimbus , qux fodinas fulphuris & bituminis habent; utCampania, ubi & 

hvemefuIminar,Lovanium,Infubria&maximeMudna, ubi Zibius monsnaphtamexftillat.' 

hxpertum (ehoceftbteftaturSchottuslib.ii.c. if. dumMjEnis&CalataieroneinSicilise urbibusiniEcnxign.vomimontisconfpcauhabitairetaffJrmans, 

fcnullibi camlrcquenciahorribilia,&periculo(anotaflb 

tonitrua acfuimina,quam.in prxdictisurbibusobeffluvia nempe 

Sulphurea

40 

Mctcorologia 

fulphureamontisiEtnce. Probaripoteft Secundo ex eo, quia, ut teftatur Fromondus Meteor.l.2.art.6. 

exSeneca,PliniOiiScexperientiatefte, omnibus fulminibus ineft odorquidam 

fulphureus. 

HabesSecundo : Fulmennoneflelapidemigneexnubibus delatum , utvulgus putat 

apud Ariftotelem I.5. c. i.Ratioeft, quia alioquin non eftet tam fiibtile, nec poftet corpora 

finelxlionetrajicere,&intuslatentiadisjicere, cum fbrmalapidis in tantatenuitatelervari 

nequeat. 

Habes tertio , Rejedtas Paracelfi , Plinii, Sc Bodini erroneas degeneratione fulminum opiniones, 

quorum primus fomniabat, DEUM in firmamento pofuifte (ijlphur, falem , 6c Mercurium, 

Secundddicebat: inter aliasftellas eife quasdimilulminales, Iblum igneas, dc'que 

numeroaeflivarumvehementioresaliis; adco,utcumalixlintinprimo,alixin fecundo dcc. 

gradu , fiilminales fmt in trigefimo fecundo. Tertioajebat: in ftellisfijlminalibuselfe (lilphur 

in fupremo gradu, falpeiram in (iimma pinguedine,Mercurium in llimma contrarietate. 

Exhistribusconcludebat, tonitru, fulmen & tempeftates tiunt; Ita Paraceldis : quce retu- 

liffe, utjamexdicfispatet^refutafTeeft : Secundus docebat,tulminaefledeciduostrium fuperiorum 

Planetarum ignes, Saturni inquam, Jo vis,&: Martis, &: ab iis exfpui cum crepitu , ut e 

flagrante igne carbo. Jovem tamen, qui inter Saturnum & Martem eft medius, dici prxcipuumfulminatorem. 

HincfupponebKt,fteIIasvivere,vaponbuspafci, atque nutriri. Hcec 

ut prima a Paracelfo relata, patent primo intuitu, figmenta &: fomnia effe. Tertius demum doquo- 

cebat, fulmina a Doeraonibus fieriaera incolentibus, eo quod explicari rede non poilit , 

modo exhalatio inu-a nubes accendatur, & incenfa tantum fiagorem edat,cum nubes fint corporamollia, 

humida, 6c facilecedentia. Hanc opinionem pariter erroneameffe ex didis 

colligitur,&uIteriusmoxexdicendisconftabit. Coeterum fi maligni hi fpiritus fulminum 

caufafunt, curapudnos nontulminathyeme,inRegionibuscalidis xftate, cur non fereno 

coelo nifirarisfime, utprodigiiloco id habeatur J Non renuo quidem, quandoque hos ge- 

nios tum per fe, tum per magos excitare tempeftates

Philofophico-Poiitica. 41 


SiEpeunius malitia Reipublicse excidiumefl:,ficut 

uniiis probitas falus. 

NOtaeftVirgiliicancntis lamentatione referta quajftio : 

Pallasjie exitrere clajjem 

Arghum, atque/pfos potuitjuhmergere Pofjto? 

Jiirias Ajacis OiUi. 

Unius ob noxam , & 

Unumpomumcentena inficit: unaoviscentumconficit: 

Grex totus in agris 

Uniusfcabie cadit. 

Juft^cxteriterroreconcutiuntur,&:adfontesrecurrunt,quando proximus ardet tlca- 

Icgon. Serpitenimflamma, & vicina quacque devaftat : ni providentia pnematura fopiatur. 

UnumpnEcipudccelodeciduumignitumfulmenoccuIta vi & contagione vaeatur, uc 

velunumrurticiat,junaam domui domum univcrfamque urbem cinerea ftrage involvere 

/fjteid, 

Jnven, 

S«/?rc/>«;,«;autma!itio(usReipubl.Adminiftrator,autperverfusReeniConfiliarius,utcom- „, , . 

munebonum in cxcidium agatur. Plauto id aftbverante : CemexflorMHmeft, vel umus improhi IT "* 

[0C,etiis^,^H^ntHmdumnHmintegri mHUitHdinififi AttHUrit,& ufferrevoffiUta utvere aliauid malHmfitvi^ T 

anummMHm.Um chorda dilfona harmoniam perturbat:unus lapillus tot circum fe fluaus con- V * * 

nnua lerie excitat, ut lucidilllmum xquor, puriflTmum ^" 

illud fpeculum, contlindat : Una nube- 

culaccelum in funasagit, ut totus fiderum fenatus inteftina rebellione agitctur, Unusre» 

probus,quoredigitRempublicam? Hefioduscanat:

42 


Ufjius oh crmenpoejias ttrbstota rependit^ 

Si quis Jacrtlegejefe gerat^ atque injujie 

Jttpiter hinc coeloclades demittitab alto. 

Peftemjive famem. 

Sednequeprceclarc geftorum exeinpladefunt, quandounius virl virtus, aut confilium univerfamRempublicamrolidopedeftabilivit. 

Fadaaudi l juuus Epaminondas Thebanos ad 

imperiumevexit, ut eum Agcfilaus, quantumvis hoftis , confpiciens exclamarit : O virHm 

Plmarch, ^''tg^ftficHnt. LtnusScipiolongum Romanorum cum Carthaginenfibus de imperio duellum 

in Rom. diremit, atqueRomanisafteruit,Catonein hunc militemillud laudis pronuntiante: Iftefaf!$ 

^popht^ folits-i reltqHivelmumbravagamtr. QueminScipionem&Nfumantini honorificumdidumderivarunt 

, interrogati, cur Romanos Duce Scipione fugerent, quos ante fugarant J Quia oves 

cjnidem e^demfHnt^fedaliumhabent Paflorem. Plut. Auftriacum Principem Albertum nonprxterivero. 

HloBelgiumgubernantepertinaxhoftis inpaftainduciarum promptd defcendit; 

& Religio Chriftiana ac Divini Nominis honor haud mediocre incrementum fumpfit ; (5c corrupti 

aulicorum mores in faniorem faciem redierunt. Ita unus multis fufficit , & fxpe rcgnumpendetab 

uno. 

QU^STIO IV. 

NOn 

An dettiv^ ^ qnid Ctt lafis fulmimus, 

faxcum aut metallicum nucleum necefte eft advocare ad fulmen explicandum, 

cujus nuclei inter antiquos folus Avicennas meminit. llnde 6c vulgi opinioorta 

cenlensiulmenlapidemefrej enubibusevibratum. Non negaverim^^tamen , in nubibiislapidefcerepofte 

aliquod corpus, quod una cum fulmine tanquam bombardie 

globus interramexcutiatur, llndefit 

Conclufio. Probabileeft,darilapidemfulmineum, qui quidem fulmen non fit , (ed 

alius effectus, ipfumquandoqueconcomitans. Ratiohujus eftprimo, nam fi adigncm ex 

fulphure, nitro&lutotieripotcftlapis duriflimus, Item, fivinumduratur in tartarum &: in 

hominegeneraturcalculus ; cur id ipkun fierinon poftet in nubibus \ fimiliter multce exhalationes 

addenfantur in metalla,ut advertit AlbertusM. lib.^. trad^. ?. Cap. 75. & Georg 

Agricolalib. 4. de rerum fubterranearumortu, curigitur non idem praeftarepotueruntex- 

halationes internubes receptxj Secundo. Copiofam intra nubes terreorum vaporum copiam 

contineri, aquapluviavafeexcepta docebit, cujus fundus terrcis fxcibus abundabit, 

ut proinde lutum in lateres,ita terreie hte parces ignis potentia in verum lapidcm conflabuntur; 

^'^î utteftatur Etfervus-, Serpentesanaturaedoftifunt folo halituefficere lapidem , longd 

fane faci.ius halitus in nube congregati lapidefcent. Tertio videmus , fuhnina hinc inde dilcurrere, 

&relinquereveftigiacurfus ; hac intrare, illuc exire, a locoin alium fi;rpere, & 

mille mieandris per domus , per templa, huc illuc vagari, ac tandem terris fe ablcondere. 

lIndeva!depiobabileeft,fulmina, qucenonpenetrant, fed tercbrant &: diifundunt, fxpenumero 

lapidem vehere, quem cuneum vocant. Dixi f^pdnumero, ncque enim id fcmper 

contingerced:imtunc, quandotamluculentaveftigiapoflfijrelinquit fiilmen, nam tatiseft 

adillos efFectusfuImineam flammam dejici S nubibus in materiacraffa, &c confiftente accenfam. 

Raro enim, tametfi exftent vcftigiaprxdifta, lapides reperiuntur fulminei, cumtamen 

conilet, «ScPliniusetiamfateatur, nunquamaltius quinquc pedibus intra terram penctrare 

fulmina. 

Roboratur Conclufio Exemplis. Jo. Bapt. Morinus narrat, anno 1627. die 29. Novem- 

bris fereno coelo in montem Nalfonem, Alpium maritimarum unum, poft bombardarum fraporesauditoscecidiffehpidem 

cinftum fiammeo circulo, librarum Parifiacarum jg. tribus 

oculacis teftibus,qui affervatur ad Aquasiextias in cimeliarcho D. Borrilii. 

LegiturapudCardanumlib. I4.variet.c 72.15-.10.in agro Abdije , ex nube ignita poft ingeatestragor


ConclufioSecunda. Lapishic Ccrauniusnvefulmineus, quieftcuneus, feufulminis 

tdumpadimnominacur, generancen(etur,exterreltri vifcolii diverlluum rerumexhalatione 

, & humorevaporumvi efticacillTmxiliiusflammxfulmineicrepentiiconcrctispartimin 

ipfanube, partimindelcenfu peraerem ; haud aliter, quam in fbrnacibus mecallicis , auc 

terrariisLapidesavehementiiiquetadtionecoquuntur&conflantur. Hine etiam varias hi 

lapidescoelodeciduiacccpC-renomenclationesi i.Fulmineus, cuneusvelcerauniusdicicur. 

2. Brontiusvocacur, quicumtonicrulabicurfigurx lemifphxrico;, ovi ferc magnitudine. 5. 

Omphias, quicumimbribuscadit. Nafci tam hic, quam fuperior cx aquis poted , cum 

pluiimihodienumiintfontes,quorum aqualapidefcit. TeftiseftSepufienfis per Llngariam 

tradus,ubi do.nusampixaqueis e lapidibuseredtce. 

QuxresPrimo: Qu^xnam (intqualitateshujusLapidisCaleftis ? Refpondeo : Candidusimprimisutplurimum&pellucidus 

hiclapiseft, quod ignis excoquentis, &: a fordibus 

depurantisvehemencixadfcribendum. Secundo. PrxtcrLapidum naturam Ieviseft:quia 

nenipe probe excov3:us parum humoris habet, qui gravitatem augere folet. Tercio in culpidemacuitur; 

quianullafiguraperrupcioniaptior , hanc proindi} exhalatio nubem perfora- 

turainduit. Quart6,conicamplerumquefiguramretinet; quiamixtumeft 6 levioribus fimul 

& gravioribus vaporibus , quo fit , ut graviores fubfideant , & leviores attollantur, 

Quint6,LapishicmoIliri,autelaborari (cnonpatitur; quiaeft ulcima decodione dccodus> 

adeoque durilTimus. 

(^rxres Secundd : qux fic caufa finalishorum Lapidum ) Refpondeo, cuneuspuerorum 

ladenciumcunis(Lippoficuseosabherniaprx(ervare credicur , eo quodqualicatemvalde rcftringentcmcxhalet. 

IndiluisLapidibusmetallinis (dequibus mox agemus) aurumadmilcent,excujusMalfaannulosconficiunt, 

quos&admorbospcHcndos, &:ad vittoriamcontra 

hoftem obtinendam plurimum valere fuperfticiose exiftimanc. E concra memovacur in Anni.^.decc.Ephem. 

Germ. obs.yj.fulminares Lapides in Scopelifino repertosaliquando infeliciseventusprodromos 

fuiffe. Hiftoriain hxcvcrbaexponicur: contigit aliquandoquasdam 

fbeminas curiofitate intempcftiva impulfus viris in convivio vino intencis convocafTe «liquot 

glcbx ad(ci iptos viros,ut (copelifmum CiFoderenc. In effoib Gigantis cubili reperiunc 

ollam cineribus plenam , & vcterem quendam culcrum novcmque cuneos fulmincos elegan- 

tes,(Scquafipolicos; pcraftolaborcinconviviumrevertuntur; rcquafiben^gefta facinus,vel 

curiofitacempasnicencii dignam recenfent; fuccenfec&indignacurconvivii caput, vel holpes,malumindetijturumprxdicic. 

Eventus prxfigium probavit; mors etcnim atra, quoc 

fuerantfulminaresLapidesexilluilrifamiliaunacumhofpite e vivorum tbciecace unius anni 

Ipacioprofcriplic, Ica ibi. Scdhocportentumeft, cujuscaufxnaturalcs haud ailignaripoP 

func. 

ConclufioTertia. Non modolapis, fcd 6c ferrum , aut aliud metallum cum fulminc 

quandoque caderc poffunt. Racio eft , quia exhalationi Sulphurex admifceri pofrunt metallorumramenC3,m3ximeargentum 

vivum contemperatum&itaadinvicemcoada&compada 

folidari in ferrum,vel aliud mctallum,nam quemadmodum,utbeneobfervat LeGrand,hift. 

natur. parte 6. art.

44 


veiorpatha,ficutinrcholioibidem addituraD. Menczeiio,ponderavitFer^ unciasundccim, 

SplenduitarsadLuceumaurichalcicolorem, ad cujusmanubiilateraftriic !ive line^ a!i(.]uot 

tanquam arte fadx incurvabantur. Superior pars tenuior &c in acumen & rotundum definens 

f)lena fuitloraminibusnon perviis,ade6,uttorm3m (ivemodulum,cuix'siliudmixtUipinfuumf"uit,nonadmodumK\rve&: 

terseconfeceric,quicunt]uefijerit'a.'thcreus ille chymicus. 

Nonobliterandumed, quodAnnoiSy?. diezS-oi^tavaMaji Ermendorffii in pago lirili- 

cet tribus quafi miilibus paHlium ab urbe Haga diftantc contigit. Exorta hic tempeflas 

aut/^««j auiea di- 

circavefpcram, inquaunacumfulminemineraquKdam aeren chryJocoUa ., 

daaBalduino , fivevis quitdam lapidumeffufaefl, quorumcolornempe viridismiftuscum 

Cccruleo fuic, quibus etiam in parietelitenv ca^rulece exarari poiuerunt. 

Hucrevocandaquoquefuntmirai!la,quajreferuntEpiiem. German. Decur.a. Anni 7. 

obC?. &abincolisinIndiaoftenduntur, Hahent Balfotfesin fua InfulaRotamiblidamexierc 

cum fuo modiolo, quam ajunt efferotam de curru Luns magna tempeftate delapfam in illum 

locumiubiadhuccuftodicur. SimiliternarraturdeinfuiaiVroM,6c.miIliaribushincEuronothum 

diftante, &e foloferemonteconftante,quinonitadiu valido terrce motu & igne fubterraneo 

ciimtotafereinfliladisruptuscft. Inilliusmoncisverticeante )-o. annosingens&; 

monflrofum vas cereum (tecic, ambiguam habens figuram incer cympanum , dolium , oc ahenum;abIncolis 

5/V^«ô»ftfr,idcfl,cympanumconicruappellacur, quodunanimi voce Incola? 

narrant , Patrum (liorum tempore ingenticumtempeftate&tonitruillucprojedtum effe ; 

polteaTcrnataniPrxcoresmagnaviilludvasfregerunt,& plurimum ceris abflulerunt. Prarfeftustamenquidam 

Batavusteflatuseft, fereliquiasejusvidifre^&exiisconjeciiTe, tam vaftumilludvasfuiire, 

ut ab hominibus inalperum 6c prxcipitemillumlocumporcatumfuifTc 

incredibilefit. 

LApidi 

J P T E N T> I X, 

fulmineo,ferro &:metallo , enubibus ejaculato addipofTunt globi ignitiindi^ pariter 

aliquandodecidui. SicAnno 1695.^1^7. Decembr. Argentinum verfusecocloaperiri 

vifo ingens globus igneus delapfus comparuit; qui in aere haud aliter, quam fi tormentum 

explodereturin modum fedivx Salutationis fragorem repetitis vicibus edidit.Globus autem 

juxtarelacionem eorum:quividerunt,in tresviasdifperfusdecidit; aliquibusvidiseftin 

vaWem Ki>i/!ge»fem , aliisad diftriftumverdiscaftrum For^-Low//; Aliivideruntadpratumficdidtum 

Rtet Argentinam verfus , quorfum etiam decurrit,qucm locum,cijm quidam JnêxifTent, 

VJderuntgi-amenibidemambuftum,& toramcnterrae incufilim. 


Cafiisfspegloriae incrementiim eft. 

omnis Icarus infelix eft , licet in mareruac : nam ut gemma furgit. Non omnis Phae- 

NOn thonbufta excitat, ni(i ea,qua: ilium inaurum eliquant. Cccidifje bonum eratBruro,per 

hujuscafum Romaftetit. BonumeratHoratioCociiti^perhujuslapfijm collapfa Patria 

fiarrexit. Bonum er^t Anvxo : mn fftrrecfm-us , ni cecidiffctêrat. Tollitur in altum informis 

glebte ac terrce imperfecta maffa : at ut velut in conflatorio (blis fbco a fcoria purgaretur , in lapidem 

fulminislabore (blidatur, deciduaque de coeloanulisinferitur , in lignaculum efFor- 

matur. Labitur humana fi:agilitas, in lapidem ofFenlionis etiam Heroes impingunt ; ur au(u 

fortioriadmajusglorijEincrementumafTurgant: ««i://]/f^w^f. Et Sol occidit reditquc illu- 

flrior. Etin proftuentemCygnus delabitur, utcandidior emergat. Et aquilispenniEdeci- 

dunt, ut velociores repullulent, ut & cefpitante pede pronus in terram equus furgit exlapfu ve- 

locior. EtdemerfuminpelagusretepriEdadives egreditur. Et defoffus in ima terrs fur- 

culusfru£tibus graviscxfiirgit. Et confedus in acie belliduxanimos relumens meliores 

meliores laureasmetit. 

Sero aemisi cum fpes hûd relicjua ef} remediil 

ItadicebatElectraCIytemneftramredarguensapudEuripidem, quia pofl cafiim non daba- 

turrefurgere. At,ubi rediredaturadmelius, Wf captum bene mutatur , fic in proverbio di- 

. centePhilippo Imperatore. Memini me legifTe : quod de Julio CacfareSuetonius fcribit 

Sueton.ia 

i^hodum petebat Cxfar,daturus operam arti benedicendi Apollonio Molonio Prsceptore , 

vtta. 

^î^ circaPharmacufara aprKdonibus captus eft.Verum numeracis quinquaginta talentis redemptus, 

:

Philofophico-Politica. 4f 

dcmptus,eloquentiscurapoRhabit3, claflTedeductapraEdones infeOiatus, eosin fervitutcrn 

redepi'oneali(juandopercn//in(tn(juampol}eaacrabrotti'l;us., vefpis apihiiscjue feriuntur. Plinius. Cum 

Aiexandrovulncratofemelcadensitarefurge, utdeincepslemper vicloriofus nunquam labaiis. 

Sic (ecidiffejuvat, 

QU^STIO V. 

Quxnam fit CAufa fulminis impetns 3 ^ 

liqui, 

motus ob" 

Qllamvis prifens difficultas majori ex paitejam enodata fit ex quxftione fecunda de ful 

I gure&pra;cedcntc,proclarioriramenreiexpofitione,fit 

Conclufio prima. Cautkm qua cxhalatio , in nubc inclufa inflammatur , efTe pri 

mb Ancipcriftafim, qua nubcs f rigidior elleaa conftipatur magis ", &'di(ê7fa7colfigit 

partesexhaIationis,qucecolIcdlxacconftipaCcv.,,^..uvj 

:x mucuo aftliau & difcurfu fe atrenuant , ficdue 

' 

Kpnt\nAX D ^r rv: I • • /• 1 • 

imSrT'""^'''» n"'l^"'A"'^''"'"f "''•'• ^"^^""^^- Refraaionem luminis fblaris; quod 

nnubevelutmcp;fbllod.rcaumtac.ien,atcr.am illam ferit & accendit, vel demu^^ftelnrn 

n ftT'" ' 

^' d^.c.duas ex (up,cma rcgioncaL'ris,aliaquc ignita meteora u' 

ex eodem 

locoinftat.onemnub.umdcjcaa,&exhalationemibiconglobaiam 

inccndentia. 

t ? Cbn- 

AU.rov.1, 

I. ornitho . 

log, Plin,

46 


Conclufio fecunda. Caufaveio, qua; accenfam exhalationem torquet deorfum , eft 

impul(us,quemflammararercendo,&:intranubisangufliascomprcflaiecipitanube,cujus la- 

tera quacit, ut ponTt evadere.llndeficcontingitgenerari lulmen: exlialationes multte (ulphureai;acnicrofenubibusimmixtx-,frigoretandem 

&:conden(ationc vaporis inunumcon- 

giobatte, flammamconcipiunt,&coliedo impetu extra nubis angultias le clauftris cffra£lis 

ejiciunt. 

Ncc mirumvideridebet, quodcantoimpetueKhalatioillaaccen(aferatur,quandoinvenitrefiltentiamnubisiubftancicEdbtconcraria;, 

quandoquidcm fimilem apud nos habeamus 

experientiamdepi.ilveretorment3rioincrabombardam vel chartam , vet aliud corpus eru- 

pcionireliftensincenfo. Solumdifficilcapparet, quomodonubespoflint tantopere refifterc,cum 

nonvideanturefTetamdifliculterpermeabiles. SedhaEcdifficultaslacile refunditur 

inqualitatescontrarias, nubisfrigiditcumqualitatibus exhalationis calidx&accenfte; patec 

hujusveritasabindudtionealiorummixtoruminter fe contrarietatem adeo pervicacem exercentium,ucetiammotulocaliinimicum 

difFugiant; ficfal in ignefaltat 6c cxilit; ftannura 

nonpurgatum infusa aqua, dumlique(cit,extravaseruinpit. Ita etiam S. Hieronym. Pro- 

verb.^f.cap.io. inquit: nitrumcrcpitareinaqua ; ficutcalxviva; ficut& idemhalinitrum in 

igne. Nec ad edendum fonum corpus durum ncceflario requiritur, nam certum eft, ne quidem 

ftrepitum tormenci X duricie metalli procedere, fed ab impetu erumpente, & in vicinum 

aerem incurrente, eiimque disjiciente, nam idem bombus auditur feu aeneum fit tormencum 

feu ferreum , (cu coriaceum. 

InftattamenadhucBodinuslib.2,theatri,nubem, cumficrariflima &: admodum fluxa, 

non poirc tantiam flammce impetum imprimerc, ut fumma vi torqueatur in terram. Refpondeo, 

id fieriad evitandam penetrationem ; namexhalatioinanguftumanubeundique ftipance 

concracta , & deinde tota fimul Inflammata , tam celeri rarefcit motu , ut vicince ac con 

tigua; ignispartes tantateftinationccedercilli nonvaleantacdiffugere, quinflamma,pundto 

feretemporistam latampoftulansexpanfionem,nonfentiat, fevehementer etiam premi, ac 

proindeinnubem jamaqueam , &gravem ihcurrensimpetum accipiat , quoin tenam ier- 

tur. 

Deindelicetignis & flamma natura fua flirfum tenderet, ab oppofitatamennubecraf- 

(ioredeorfumimpellitur, nubem veroluperioripartecraflioremmajoraradiis reflexis Solis 

diftantia facic, qua; frigus intenfius, & hoc majorem partium condenlationem ca jfat. 

Qu;£restamen,utrui"nomniatulminade(cendant ? Re(pondeo, communiter defcendere 

deorfum, cum nubesobdictamcauiamcommuniterrariorfitinparteinfcriorialiquando 

tamen furfum afcendere, quando fcilicec ob alias circumftantias contingit, uc nubcs rarior 

lit ex parte fuperiori , in qua tunc frangicur. 

Conclufiotercia. FuImenordinarieiiTegularimotu&obliqu^defertur. Ratio eft primo 

, quia ignis hic ob fubtilitatem fuam facile a redto itincie avertitur. Secundo, quia iplijm 

fequitur,pr3eitquehalitusplurimus&flatusconglobatus, quoinvariaspartesrefilit , ut annotavitAlbertusM, 

intrad:. defialminecap.ii.Analogiaprseftoeftinaquaex fiiblimi rurrede- 

miffa, qucefubindeviamobliquat. Tertio, quia fiepe ex latere nubis oblique excutitur , (i 

nimirumilludrariruseft. Quartodenique,ucdocetSenecalib.z.natur.quarft. cap. ig. quia 

natura ignis furfum vocat , vis, qua d nube dejedus fuit, & exhalationis craflitudo deorfumpremit; 

atqueita, dumneutravisaltericedit,mediavia, id eft, oblique fertur, donec 

viftoignisconacuadterrasdefcendit. Qu^Kcaufaeft, cur turres , & alta cacumina laepius 

feriat, quam qux inhumililoco confiftuncjuxtatritum : Fermnt fitmmosfulmina montes. Cijm 

enim perpendicularis linea e coelounica , adlateraverofeudiametrales duci poffunt innumerae. 

Quceres : in quo conveniat, &: in quo dilferac fulmen a bombardis , &: fulmineis noflris 

tormentisi quas ante trecentos paulo minusannos invenit Bertholdus quidam Scurrarfiis 

Monachus GermanusûtaitPaterdeRhodes, Phil.Peripat. 1. i. D. i;. q.a. Scc. a.inperniciemorbisterrarumy 

Refpondetqua£ftionihuicidemcit.Author, & docetprimo, ea con- 

venire in motu & celeritate ; nam ficut fulmen validiflimo impetu, & boatu magno in cerrani 

vibraturenubibus; ficplerxquemachinceperquinque paffuum millia fexcentas fi^rrilibras 

excutiunt,tantaccleritate , utunoquoqueminutotriacirciter millia paffuum conficiat calis 

globus. 

Secundoconveniuntpotioriexparte; nampulvis pyriusconftatSalpetra, quodaliivocanthalinitrum, 

fulphurt& carbone; nequepulvisidempromajoribusadhibeturtormentis, 

qui minoribus infervit; grandioresenimmachinasfi-anges , fi minutoeasoneraverisfclopetorumpulvifculo, 

inquoabundatmagishalinitrum, mifccturetiamei aliquidmercurii & 

lalis ammoniaci cum aceto. Ea vero proportione infunditur pulvis » ut glandis pondus tertia 

, -, 

parte


parteruperetpondusipfiuspulveris; fi enimpondusglandisficlibrarum;o. pulveris pondus 

eirc debet librarum 20. lic in tulmine abundut fiilphur, ut patet ex odore ,

48 

Mcteorologia 

nonparcit, &amicosnecirubjicic, &familiares mortis fententil condemnat ; unde cxteri 

veluc flilmine perculfi timorem concipiunt. Quid enim i in extraneum an mitis fuifTet 

ManliusTorquatus, quifupplicio filium fuftulit, quodbelloLatinocontraimpcriumfioflem 

depugnarit 5 Ergo,ficonfticutusesfequefterJuris, arbiter boni & cequi , fponfus juflitije, 

Ltvtus Hymenseus pacis, fecialiscommunisboni,cuflosaequicatis, medio pede pertranfiens, afFe- 

'• i' ftuneabripiaris, necirainfanias, fedmediumtueare. Hoc tibi pra;figas album tuarum adlionum, 

necaddexteram, necfiniftram inclinare ; quemadmodum laiîttarius ad metam 

telamittit; &:utjuftitialibramgeftat, unalingulabilancemtenens , fimulac coeca : ita non 

cognatio, non utilitas , non familiaritas attendatur. Confanguinitatis pullus puniatur , fi 

reuseft: extraneusfoveatur,fidignuseft: nicido^nonintereflatooculo lapientisfimce fimul 

acpiifIimceHildegardis,PhilippumFlandria:Comitemmonentis, diftum obferva : Attende^ 

utpuro ocfiiojHjlitU tn Deum-) velHiacjuilain Solem ajpicias, Et m ahsque proprietate judicia tuajujls 

Jint. Optandumeft,utJovis fincomnia plena; cocfulniinum, quoc regnorum adminiftri,5c 

Val.Max'^'Ci incimos, & in exceros animadvercences, Qualem Junium Brucum fuiffelegimuSjquiduos 

1.12. ado!efcencesfiliosprodicionisconvi£tosvrrgiscjefosfecurifubjecic. Bonis nocet,ijuiparcit ma. 

Se».L.del't- NeroniSenecadixic. DitSiracionemreddidic, &: Legem explicuic : lnvindicandisinjurih 

Clement, LexeTl-,uth£C tria Princeps coKjideret,aututeum , ijuem punit-, emendet : aut utpoenaejus coeteros meliorts 

reddat : aut ut fithlatis malis casteriJecuriores vivant. Vecus eft de Csfare Augufto , quod filiam Sc 

i^wr.Cffj-.neptetnobpudiciciam proftitutaminlnfialamrelegarit. Recentius eft, Vandalorum integerrimusRexCanutusindiftindd 

fuppliciaexegit: nonatBnicas ,nonnecelIicas, nonamici- , 

tiadeli£topacrocinabacur: DeprebenfiinMercialacrocinances, dum ad fupplicium duce- 

Lih. i. rencur,^gregedamnacorumquidamjurecon(anguinicacis impunicacem praecendic; Cognato 

Hâdal, ergo meo, VQpoaitR.GX', -ut honoratioreiocojittaltiorem irucem parate. Bonvrumjalutem cujiodit , cjui 

C i-?. malosfunit^ 

QU^STIO VI. 

Qualesnam Jint eêCJtiS Fulminum. 

UTcxvariisfalis,nicri,bituminis,aluminis,ca!chanti,fulphuris, aliisque (piritibus fulmen 

coalefcit , ita diverfiflimos &: admirandos parit efFedtus, qui pallim ab Authoribus 

copiosd adducuncur. Horum racionem & caufam reddere proprium Philofophi eft. 

QLua vero longum nimisforetfingulosenumerarcprsecipuisin prcefenci&fubfequen- 

ti quxftione felcflis,eorum caufam brevicer adferemus. Sit igitur 

Conclufioprima. Fulmenordinarieinresduras, &magisrefi(tentes pliis ftevit, mollibusintadtis 

; ita haft:eferrum liquat ligno falvo ; aurum &: argentum in cineres reducit 

raarfupio inviolato ; ferrum intravaginam abfumit vagina illxsa, integru carne , & nulli 

interdumapparentenotaofTacomminuit ; dolio fra£to illxfiim relinquic vinum , confumit 

vefles falvo corpore, pedem comminuit incafto calceo. Cujus rei caufa eft , ut advertic 

Arift. 1. %. c. I. & poft eum aiii, quia in iis , quoe ignis trajedui refiflunt , neceffario aliquam moram 

facic, & vim fuam exercec, in iis vero, qux mollia lijnc, & non refiftunc, nullo modo hsrett 

fedfubicofineapplicationevirtucis fucc,&confequencerfineljEfione, perporqs &occulcafo- 

raminacelerrimSpercranfic. ExquibuspacececiamfulmcnnonefTeiapidem, fed ignem, ut 

fupradiximus. Confirmaripoteftanalogia,ficaquafoitisarrodit&confumit metalla, noii 

ceram,autlignum. Qiôdveronecvinumdiffluatfiaftodolio, itautrigorilletriduo duret, 

caufamitaexplicantConimbricenfes: calorpoteflliquoresaddenfare, fi ii ficcam txhalationem 

admixtam contineant, hac enim rationegignitur fal,nitrum, fulphur, Saccharum, aliaque 

id genus. Igitur ciim fulmen vinum calidis exhalationibus & vifcoficacibus eonfperfum attingit,necid 

obIiquoriscopiamaliamvec3ufampenetrat,extimasilliuspartes circumquaquc 

addenfat, &durat, quibustotumvinumquafi corioinclufum detinetureomodo,quoaqua, 

ciim exterius gelafcit, per (e tota confiftit, nec diffluit. Declarat hoc Albertus M. in traft. de 

tonitruc.a2. experimento;namfi pfillium(herbaefl,quamvulgus nofter pulicarem, Germani 

5l^cb«2ir4llt / vocant) vino admifceatur, replet ipfum humore quodam vifcofb , quem 

vinum infitocaloread extremitatesdifFunditf; ficque obducitur vinum quadam veluti crufta,quaperaliquotdiescohibetur,necdilabitur 

etiam fradovafe. Eadem porro vis, qux 

vini partes exteriores indurat , totum etiam vinum ad centrum usque congelat. Nequc hoc 

mirum , cum etiam modicum coaguli calore fuo totum lac j cui injicitur , coagulet. Ex his 

rationem reddes fequentium eventuum, 

Teftatur Muretusinnotis ad Senecam, fulmen in palatium Hyppoliti CardinalisPerra- 

rienfis


lienfis dccidifTc ,

50 


beacur,afflatusfulmInisnontantiimlethiferexiftit, ut facile vitalem calorem fuffbcet, fed 

et:iamobcaioremcalidi(TTmum,tenui{nmefefeinfinuantcm,quandoqueaccidit, utmomento 

hLimoremquafiexfugat, &: humida corpora afflata in aridaconvertat. Exemplum mirum 

adducit Cardanus 1. g.variet. c.43, Referunt, inquit, in Lemno Infula, ubi infulce cornu 

dividitur,ocl:omeflbresfub quercu ccenantes a fulmine perculfos, atque examinatos manfiflefubcalpecie, 

quadifcubuerant, utunuscomedereviderecur , alterori poculum manu 

ad!novere,alius bibere j ciimque nigri omnes elfentjimaginem flatuarum totidem repriefen- 

tabant. 

Similequidcontigiti54(3. Mechlinx, ubitempeftas fulminisi£tibus & afflatibushorren- 

das edidit ftrages, incer eas autem memoratur, congerrones aliquot potantes ad tabernam cereviliariam(ediiTe,temporisqueterendicausaehartis 

luforiiscertairej hotpitam autem, cum 

adpromendamcereviliamin fubterraneam iviffet cellam,redeuntembibones admenfam, uc 

cosreliquerat, lcdencesomnes,fedexanimatosac mortuos reperiflTe. 

Conclulioquarca. Fuhnentadbahominum corporaincerdum redigit in cinerem , &: in 

idlu quali oculi ablumit. patec exemplo, quod Wolffgangus Meurerus in Comment.Meteorol. 

apud Senncrtum in Epitome fcient. Natur. 1. 4. c. 2. refbt , nimirum minidrum quendam 

icafubitoereptumexhominumoculis iftu tiilminis invia, quaLipfia iturTorgam, ucpofteanunquamapparueric. 

Caufautique fuit, quod totus, quantus fuit, carnes,ofla, veftes 

iplxincineres&ventosabierunt; namfieri pofTe, utfulminis efficaciaanonfolumcombu- 

rantur, fedftatim calcinentur, 6c in cinerem redigantur corporaaliqua accenfb fpiritu tolaui 

humidicatem momento quafi abfumence, dubium effe non poceft. Redafto autem corporeincineres,hivelab 

ipfoimpetufulminis,qui aererarapidiilimSfecumtrahit, vel a fubfequenceventodifpergunturin 

auras. 

Hoceciam tbrtallismodourbisRomanae Conditor Romulus d vivis fublatus eft , qui, 

utLivius&aliinarrant, ciamadexercitumrecenfendumconcionemin campo ad caprae paludem 

haberet, fubitocoortatempeftascummagnofiragore, tonitribiisque tam denfo Regemoperuitnimboiutconfpedumejusconcioniabftulerit 

; nec deindeinterrisRomulusvifLisfLiic,credicumqueincaelum(ublacum,quem 

fulmenauc turbo dillTpaverac. 

Quseresprimo: Curfiepefulmineusignis tantum allambat , nec quidquamnocumenti 

adferati Refpondeojhocvel cbntingereobdebilitatemtiammai, ut diximus, dumnimium 

divaricatur, &irvpartesdividitur; velquiaintaliacorporaincidit, qus qualitatibustuiscon- 

trariis ignis reprimunt aftivitatem. Qucedam enim natura fiia contra ignem fe tuencur,uc asbeftus,quiintel3mdu£tus, 

fi forte ufu Ibrdescontraliat, igne purgatur. Sic etiamfiaquam 

fabarumcalidamcalciditrolutsemifcueris,&malvavifci , atquemagranculi aliquid addideris, 

iftaquematsaimbueris, acreficcarismanum, ignem traftalais innocu(^. Similiarteutuntur 

empirici, dumpublicointheatroad populi circumfufiadmirationem plumbo & piceliquata 

manuslavanc. 

QiKeresSecundo: CurinunafylvaarborescertEelaeduntur aliis inta£tisy ubi Helmont. 

refert na£tvMeceoi-olog. Anomal. num. 20. vidifTe fe unico fragoris fono fepKEfente aliquot 

myrladesquercuum,

" Philofophico-Poiitica. ^ 

ccnfirpirituoramrubtilitatem, quasper nares , os, &hiantes poros vitalia vencno occupac 

velquiarepencinoaurxatflatulutFocat. Hucrevocandumeftiliud, quodP.Schottus Pliyli 

cur.l.ii. c, ig-i)-?. narracevenideMxnisinSicilia, ubi t^hilolbphiam profefTus dilcipulo liio; 

Scdeb.u, inquic, is cumaliis muitis priB tbribus templiiinmontis, cuiimpolicaelturbs, lli- 

tonitrua im- 

percilio, (pedabicqueflimanccmiEtnam, &crebra t nubibus tiilmina •, atque 

pluviocoelo; cijmeccerulmenincurrimprimo, acdeinde ante fores templi defcendit , «Sc 

incurriquidcmduospueros colludentesconfeftimexanim.at ; fedentesverbpra:lbribus disjicit; 

curruntomnesadtemplumDciauxiliumimploraturi ; Difcipulus autem arrepto ambabusmanibuscapiteproprio,lymphato 

limilisdilcurrit per templum , & voce lamentabili 

caputlibircddipeciccapucleperdidifTeidentidemclamitans. Accurruntcxteri, confolan- 

tur, reticiunt, domumdeducuncmecumdepelluntomnem ,&:mentireftitutum reliquunt, 

Redit isdiepolteraac fequenci eciam Ixtus ad lediones, at die terti.l 6x improvifoextingui- 

tur. Dealiovero ibidem narrat, eum idu fulminis per aliquot .innos demencacum fuilfe» 

qui tamen deindc ex incegro vaiecudini tiaic refticucus. Caula horum evencuum haud dubid 

fuicvenenofaexh.-»latiofulminis, quatemperamentum ccrebri turbatum,

7j,f,7 

t2A»»al 

52 


Et duricedmtt,fcopiilofa Cermmiay montes 

Et cedit molUs , quijluit amne , liquor, 

Cedit utrumque Jovi^ 

Terri mariL]ue a Romanis quasfitusMithridatcs omnes perfregitdifficultates; & cummariaemenfusefletPerfarum 

moderatorXerxeSjipfasetiampetrasfcidit aceto. Itaregiusani- 

/ musnecobjedtismolliumaifultibus illiciorum , nec feneorum terriculamentorum umbris 

expugnatur. Binishoftibusexpofitumopponaspedus; &: Marti, qui aperta tefironte op- 

'pugnat, &:facileauditur, quia ferreus eft, & Veneri , uuie ex aqua nafcitur, & tedlis armistant6graviusferit,quantomoIIius 

intiuit. Contra akeram duram machinam te cupio 

Conftantium,contraalterammollem&fortemteoptoConftantinum. Eftoex utroquc Cx- 

far. 

QUyESTlO VII. 

Qu£ res 'vel afutmine immunes , 'vel magis obnoxi

Philofophico-Polidca. 

^^ 

ipfx columnx marmorea; fubinde igne hoc profternantur. Addit Schottus,quod Lauri plerumqueintrutices,raroin 

magnos, acterreurestruncosexcrefcant. Teft.itur&: VicomercatusComment.adcap.ic.l.;. 

Meteororum Arift. paucosantc annos (fcriplit iLib initium 

pricedentis (iculi) laurum dc coclo taclam tulmine. Et fortaire millies alias hoc contigit, nec 

tamenautabhominibusanimadverfum , aut a Scriptoribusmonumentislibrorumcommil' 

fum. Nctamenomnemantiquitati fidemderog8mus,fit 

Conclulionoftra: LicetLauruslapfum toto impctu Scoeloinfe fulmcnhaudaverterc 

poftit, probabiletamencft, peftiteras ignis fulminei exhalationes a (e arcere pofle. Ratio 

eft,quiamuItnrumAuctcrumfententiacft,laurum,pr:E(crtimvirentem,copiofa&:vchemen- 

tiatpirituum erfluviaafedirfundere, quxpeftiferas &;concagio(asexhalationes > aerem inrtci- 

entcs,3bigunr. Obquamcaufam lauri ramos antiquitas aftigebat domorumtbribus. Ip(c 

etiamlmperatorCommodus, Herodianoteite, contagionistempore in laurea vireta Medicorum 

condlio (eceftlt. Quemadmodum igirur Laurini (piritus pcftilcntes arcent halitus,ita 

fieripoterit,ut(!«: venenatosfulminisodorcsaferepellanc. Etob hoc fors> tradente ColuineUa,gallinxcubantiIaureiramuli(bbjiciuntur,utfulphureosfulminis 

halitus, ne ova infi- 

ciant,avertant. lideratScvinorum valis, ne tonitru coriumperentur, imponebantur anti- 

quitiis. 

QucEres (ecundo: Quidfentiendumdeviculomarino, uti&ficu? Rcfpondet Plutarch. 

I.f.convival. Quxft.quaj(t.9.credunturarboresejusmodifulmine non ::ftl.ui , uti neque vitulimarinivelhvxnxcorium. 

Hinctcncorialmperatorume.vpellibusvitulimarini tieri (b- 

lebant. EtlcribitSuetonius, AuguftummultumadeoexpaviiTetulmina tSc tonitrua, ut easdemfcinperfecumcircumfcnet. 

Huncasmulatuslmperator Scverus ex eadem inaterialeciicamfuamiiifterniprxccpit. 

Caufamvero, quo.idvitulimavini pdlem fomniabant porontatcm 

ejus cfCc-, quarfacilcillis.\ cute fulmen transmittit. Qu6dver6,ficus de ccelo noa 

tangatur, exiftimatCaeliusRhodiginus 1. ij?. Antiquit. c. 9. amaritudini ejus atnibuendum. 

Verum has rationes ncmo non videt efte futilcs.Xain ex prima deducitur , nec vitulum ipfiim, 

neciilum,quiejusexuviistegitur,afulrewneimmuneselfe, pcnetiabit cnim ad interiora exhalatiofulminca, 

iSirrccondita fub pelle perimet. £x fecunda pariterfequitur multas alias 

herbas&tiruticespotiorijuredebcre immunescircabignetulminaute, utpoce ricu longe amariores. 

Undcconclufio noftraeft,tabularum lyllaboutrumqueinferendumefre. 

ColligetamcnexPancSchotto, taraam hanc&opinionem de vitulo marino indeortam, 

quodtantamiscum mari habeat fympachiim, utpilietiamexcoriatianimalis, fi mare 

turbatuminfiuctusllirgit, erigantur ; (idclidic, flernanCur : ex quo fadum , uc cx horum 

pilorummucacione,atrismutaciocolligereturtammari, quam cerra. Lltigitur mucationem 

acriscognofccrent, &inftanteintempe(latem tiigerent, quibus modis poffcnt , 

tum mari, 

tumterra ; (bleb.mr nautce in navibus, alii domi,

54 


mulcibus excitato, fnquieta funt , fulminis ittui efTe magis obnoxia , hoc enim volatile motum 

omnem fequitur. 

QuJEiesquinto : Quxlocafulminimagisexpofita: Refpondeo,expeiientidcomproba- 

tumeflcjfulminaeditioialocafirequentiiîsinteftare. Hincmontes{aepius,quamvalles ignibus 

coeleftibusafflantur. Dc arboribus canic Claudianus 

hictibuit mmquam cceleflisjiamma falicfisy 

Necparvifruticesiram metiiere Tonantis. 

Ingentes quercus , amiojasfuhninat ornos. 

Pariterinurbibus templorumturresfepiiisfulinen ferire (blet. Exemplum eft Cathedralis 

Ecclefice turrisArgentinceAlfaticasurbe, f^^. pedibus geometricis pi-stalta, vix annus 

fere elabitur, quo non fubinde fulmine infeftetur. Caulam plerique allignant motum obli- 


quia tamenvis hcec foni valde exiguam & vix fenfibilem in vicinas nubes impreflionem facic, 

CLim potiflimum adlateia& nonlijrfum propagetur, plus virium campanisa benedidione, 

ac Ecclcfixprecibus , quam rationi phyfics ineffe deducitur. Qupd majorijureetiam de herbis&candelis,celebrioribusfe(tisluilraliaquaexpiatis,utbeneobfervatJonllonius 

in Thaumatographianaturaliiintelligendumeft. 

Delapide verofubceais afTcrvatoadarcendafulmina 

, omnino fuperfticio eft. 

ColligesSexto : Flammam fulminisaquxrefiftere ,utfeabhac extingui haud patiatur, 

ob vaporum vifcofitatem nimirum, hrmamque cohxrentiam, quse aquam penetrare nnn finic. 

Accedic, quod aqua pnE caloris vehemencia invaporem diftblvacur. Lac magis idoneum 

eft,quiavifcofitaceuacivafereiaccenfa:affigic,acporos claudendoignemfufFocac Acecum 

^ 

ver6omniummaximeadreprimend3mfulminisflammamconducit,acrequippecumfiC,fub- 

AP?ENDIX. 

rilicacefuareiignicxporis promptius fe infinuat, 

I 

Gnem aqua inexcinguibilem elficeredoccc Albeitus M. in hsrc verba: olei bcnedidi lib.T, 

oleiliniiib.j.oleide vicellis ovorumlib.i.exquibus fiac mixcura. 

CONCLUSIO PRACTICA. 

Quanto altius ftas , tanto periculofius. 

S.,^1- 

SlImmacaduntfubico,FlaviiArcadii ufitatum Lcmma erat. Non humiles myricJt, vel 

pauperumtabcrnaE,(cdfaftigiatae turriummoles, vcrticatatad usquenubium regionem 

Cedri, montiuraqueaccoloflbrumapiccsfuntfulminummeu fcopiisque.

56 

Et celfe graviore cafii > 

Meceorologia 

Decidunt tiirres, ferihitquefummos 

Fulminamontes. Horat. 

Fulmenreapfeexpiimit, quodjEfopus refpondit, interrogatus , quid faceretJupiterPfiDio- 

P/og. L^- geni, ait, credimus : Exceljahumiliat. Inlcribat libi potentillimi nominisargumentum Darius 

fr/./. «.«(fPerfarumRex: RexReqamtDeorftmCenfangmneHs. abeodem, quem famulum fuum indigita- 

vit. Phi- bat, Alexandro M. vita & regnoprivatus eft. Congerataltisfimorum nominum fpeciofade- 

lofiph. /«coraSaporitidemPerlarumRex : Rex Regu»tSapor.,particeps^derum-,fr/i!erSolis &Lunit'., aviliC' 

Chilone. iimis pulicum&mufcarumagminibus, dumcivitatemMygdoniam jampropdviftorappete- 

^X«r/./.ret,numerofilTimus ejusexercitusprofligatuseft,abjedamu(carumcopiaelephantoseqU'C)S- 

2- que concitante,utipfef:iftuofilIimusMonarchaturpi fuga dilapfus Perlidem repetierit. 

Cal. Rho- 

dig.l.s.c. 

* 

Quidquid in dtnmfortuna tulit , ruitura levat. 

j^ M.Antonio,oi:julioCiEfare,inPompejo Sc Belifario, Domitiano&TiberioAugu- 

Senccam -^r-^^^^^^^^ CieorchusPonticusHeracieotarumTyrannus veftesDeorum indutus, altiore 

'^^'"* 

• ftoquidorbis vidit : Plus hahent penderis ad ruinam , qu£ a^teris (unt altiora. Ladânt. Fulmen 

peomate locatus ,.iilium fuum Ceravnon, id eft,fulmen vocavit j fibi Divinos honores expe- 

ttns. Veriim : 

' Mannarevenie rmntifummM caduntfitbito, Qaudi. 

AChyone,Platonisperfamiliari,veIutfulmine improvifbobrutus, funus fuit. HominumRedor,CaputqueRexeft, 

tanto Deovicinior,quantoaltioregradulocatus, venerandusfibi,fufpiciendusomnibus,collegafortun£e,fpiransdivinitatem 

ftatua, vitalisReipubli- 

cse fpiritus, exprefliftimumNuminis fimulacrum, excubitor hominum,Pro-Deus & Vicarius 

Sceptri Divinioris. At fi vel uno gradu altiiis contendit, tanto ruit faciliiis , quanto divinitali 

aftlftit proximiiis. Nam cûemadmodumfdmen emiaentia ûavis, & celfijfimadejiutiparcit autem 

arbuUis'.fic Deus Juperbos ubiûe proflernit-, amathumiles. Erat cognomento Audax Burgundio- 

numDux 

Caro]us,cujusvoxaltiiIimorumfpirituumtumida,quadicebat, unum fe tuturum 

Principem,quiabOceanoBritannico ad fuperum atque inferum mare produdtis Imperii finibus,ChriftianamRempublicam 

aTurcarum tyrannide, exercitibusin Graeciam&Macedoniamtransportatis, 

vindicaret ; at: Sequitur (itperbosultoratergoDeus. Sen.apudNancceam, 

caputurbium Lotharingix miferd trucidatus, docuit Corn. Taciti veriflimum effe aphoris- 

Sen.in 

Herc. mum: Brevibui momeHtis fumma vtrti fojfunt. 

* 

-âv^ ^v^ •^2:i«?' -^s^ '^^^ ''mm- •''m^w-"¥m^- 

DISSERTATIO IV. 

DeCometis. 

PRimarium locum interomnesimpreflionesigneasfibi meritb vendicatcometes,queracGelumrarbterris 

oftendit,niriuteasildgel!et, femperpereum 

nuntians&. inferens mala,canentevate : nunquam cceloffedatum impunecome- , 

tem: caudaeividelicet proflagelloefl:,comaprotelis, fulgorminax figura, ca- 

lor kammineusirsnuntius &vindi(ft2e. 

. 

i 

Undeomnium in fe oculos conver- 

tit,ac nemononfcire,quidfit,defiderat.Etut nilSenecalib.7. Natur.qusit.c.i. 

aliorum oblitus cle adventitio quxrit , ignarus utrum inirari debeat an itmere. Pauca 

dehoctradidereveteresPhilofophi; Recentiorum verb in hoc expUcando 

multacura& proUxum ftudium eft. Fatetur tamen candide Pater nofter Riccio- 

lus Almag.1.8. fec.i.c.13. Cometa eft,inquit : fplendidum^nigma a Deopropojjtumy 

nunquam ab humanis ingeniis folvendum : Ne tamenomnisdecometaejiisque 

materia& natura tollatur quasftiOjbreviter probabiliorem Aftronomorum opinionem 

per quieftiones fequentes exponemus; quarelit

Philofophico-Politica, 57 

QUyESTIOI. 

Dc Cometis ingenere , eorunjqHe divifione , ac locogenf" 

rationis, 

ÔnclLifioPrima. Cometavulgoa comis nomcnclaturamtrahere folet , quod 

(itilelIacomata,fivecrinitacomarum inftar lucem difFundens. Hxc tamen 

detinitioin genere in ampiiori fignificatione accipienda eft, ne unam folum 

Phanomenis cocleftis (peciem fignihcet , nempe ftcllam comatam feu crinitam,&:nonetiamaliasrpcciescompledatur. 

UndeaHi ficeum defcribunt: Cometa 

eft Phasnomenon perpetuum, in coelo appareas fubinde caudatum, vel 

crinitum , aut barbatum. Ex quo deducitur 

ConclufioSecunda: CometajuxtadiverfiimfigurK habitudinem bene dividiturin crinitum,barbatum,&caudatum.Sienimradiosinorbemcircumquaqueprojedoshabetjdicicurcomatusvclcrinitus; 

liinunamtantumparcem diftlindat, itique procul, caudatus ; fi 

modicotantiamrpatio, barbatusvocariconfijcvit. Alii novem cometarum (pecies tradunt. 

Albertus M. 1. 1. tr. 3. cap. 10. quinque numerat ; Plinius demum 1. 2. c. z

58 


Conclufio quarca. Non negandum tamen eft , Meteora quKdam cometis fimilia, & cometasminusproprie 

diaosapparerepofTe in aiire. Ratio eft, primo, quia nulla eft repugnantia, 

quinexhalatioterreftris tanta in altum arcendere poilic, ibique accendi, lucere , 

&:circumagi, maximecumordinaridtemporecomefcefint magni ventorumflatus&magna 

ficcitas, ingens itemlbletquandoquecomicarimortalitas, quteomniaindicant magnam exhalationum 

exiftere copiam. Et fane cum alia pleraque meteora figuras referant draconis 

volantis^raltirjtiscaprEe, aliaquehujusmodi,nonvidetur dubicandum , quin figuram etiam 

imitari poflint cometarum. 

Secundoreipfa nonnullialiquandovififuntcometarferîmmobiles ; qualis illefuitcometes 

gladiatus , quemJofephusafTerit, diu vifumimminentem Jerofolymx ante illius ex- 

Cidium. ItaetiamnarratSozomenus,cometamConftantinopoliusquead terrampependif- 

fe. RefertPIiniusl.2, c.^j". vifam a Licinio Syllano fcintillam e ftella cadentem , crevifie 

paulatim in Lun^ amplitudinem , & faftum elfe comecam lampadium. Pariter anno 1470. 

cometa quafinubeslongifllmiscapiliistotumdecurrereZodiacum vifus eft idibus Januarii, 

iitteftaturBodinus. 

£x diftis colliges primo,pracedentem doarinam Concl ufionis tertice procedere omnino 

(leomnibuscometisordinariis,univer(alibusacpropriedictis, quinimirum fpatio 24, horarumcircuitionem 

circaterramfimulcum aftris ablblvunt, 

Colligesfecundo: LicetlocusverorumCometarumficipfumcoelum; neque tamenin 

feodemomnesfuntparcecoeli. Sicaflêricde ChalesAftvonom. 1. 8. prob. 3. Piiyfic. multos 

cometas prope Solem incipere, Sc ihh radiis ejus latere, ancequiini appareant ; mulcos quoque 

•cometasnunquamaSoledigredi, acqueica Soleeciipfinpatience fxpe vifum efie cometara, 

quifubejusradiis tegebatur. Albumazarvero cbmetam anni 844. coUocatincer Mercurium 

& Venerem ; Tycho comecam anm i^^j". inter Venercm & Marcem reponic RurfijsTycho 

&Mceftlinuscomecamanniic84,incraMarcemcSf Jovem. Cylacus coaietam anni 1618. interMartem&Venerem. 

Vifusannoi68c.& 16S1. fuic ex communi oblervationeextraZo- 

1 ConclulioSecunda: 

oui minas fovmidandas , at moderata fupplicia infert. 

rum ;mcelignanus 


Loquatur Romanorum Philofopho- S.«.U 

pojfc ? M centra m«ximA ejf, ftvimfuitm conitnet. Agathias Hiftoricus de Narfete (uprcmo Impe- A

6o Meteorologia 

Piimo, quiaconjun£lioiiniusplanet£Ecumaliobrevitemporisintervalloduiat, ut videreeft 

innovilunio,&:Soliseclipli; (edcometaraliquando rexmenfiumfpatioconlpiciuntur. Secundo: 

Quiacometaftatimincipitinmajoi-iquantitate, quamquiE a duobusvel tribusftel. 

lis conhcipoteft&ad eam devenit magnitudinem, quce non nili pluribus acpluribusftellis 

poihtcomponi; fed non eft credibile, tot occultas errare, & fefe oftendere ftellas» aliasfrequentiusfibioccurrcrent&rconjungerentur. 

Confirmatur , quia Attalo legnante efFulfit 

C0metatotumla6teumcirculumcompleaens,fedfiex planetis eoaluiffet, non omnes , qui 

€xiftunti (ufticerent, utpatet ; ergo. Deinde obfervaretur earum fteilarum accefllis mutuus, 

ocreceffus. 

GonclufioTertia: Necfuntfidera,nonnataquidem de novo, fedtantumdenovo app3rentia,necaftraerr3ntia,quKperingentesEpicyclosvoIvantur, 

atqueitaexfummocoslo, 

ubi propter flinimam diftantiam non poftlint vidcri, defcendant interdum & confpicua fiant 

neque f unt ftelLT caudata: ., ut fentit Cardanus, qus tamcn terris caudam fuam nou femper obvertant, 

ut appareant caudatce. Ratio eft, quia inprimis (ine fundamento finguntur ignitx 

hujusmodi cifculares Orbitx. SeCundo , Ci defcenderent ex fublimioriloco cometae , ac li fiercnt 

confpicui, deberent initio minoresapparere, cum videlicet ex alto veniunt,fenfimqueaccedunt',hoctamenconftat 

efTefalfum. 

Conclufioquarta: Noneftftellaapparensdetedtismaculis &: quafi velamento materix 

ftriata:^ iliam .Inte contegentis,ut vult Cartefius ; quia perindt} maculx illx , ex vorticibus Cartefianis 

erurnpentes,ftellas fixas quandoqueoCcultarent, quod nunquam fattum. 

Conclu(ioquinta : Nec materia eorum funthalitus pingues 6c vilcofi exaqua&: terra 

'etlam fuperlunamelevati, Namliocprordis improbabilevidetur , quiatantainterdum cometarumeftrftagnitudo,utterram 

milliesexcedant ; & aliqui obfervati funt durare per fex 

menles, aliiperunum, aliiêrduosannos; undeneceiTeefletûtterratotafolveretur in halitusêxquibustanta&tamctaframolesconlicetetur. 

Deindenonvidetur credibile, quod 

afcenderepoflinthalitusterreftres fuprajovem. 

Advertetamen conclufionem hancprocederede cometispropri^diftis

Philofophico -Politica. 

matmerisreeioncmevehens, tumSolmateriamcongregatam accendens. Sunt etiaminter 

hos cometx , tellc P. Cabxo, qui folo afpeduSolis, aucalterius aftn iUummancur , nec ar- 

^" 

"Collices ter i 6 ex Hcvelio , unicum Solem quovis tempore tantum materix & exhalationumevomaepolle, 

utexillamaceriaunoanno cjecla,i;o.ampliustales comecx, quaisanno 

1664. luxic, proaenerari polTinc. Llnde quid de cxteris planetis dicendum fit judican. 

, 

dum reiinquic Pn^cerea non tancum non miraculum efle dicic , quod tot cometx uno Ixculoprodeanc, 

lcd podus, quodtampauci , cum SoItantammateriscopiamunoannopolUt 

eiicere. Pucacic.ique,mulcos cometasvelanobislongcremotos, vel parvos nobis elle 111con(picuos-,ide6 

ver6tamrar6apparere,qu6dcometx exdiverfis planetis proflucns niacena 

non lacile in unam mafTam coire polTTc , cum raro comcca ex unius planccx maccria nalcacur. 

Verum&aliigraves AuchorescenlencplurcscometasixpeincoeloexillercqLiamutomnes 

inobisconlpiciantur; imo in eclipfi Solistotalitalesprope Solcm obfervatos efre 

Colligcsquarto: Maculaslblares,cxquibusnon fiericometasdocuimus, nihil eHealibd, 

quam umbrx quxdam minutx cum luce ad inftar iiimorum , qui a fuperhcie Solis bulUcn- 

risin xtheia ejiciuncur. 


N OnadcoHaviiHcraclionx 

:o. 

Virtus opprcfla relurget. 

JT. iO 

Svmbolum tcnct: /V.»/

Enn,t. 

62 Mctcorologia 

quivigeiimafextaDecembrisanno 1680. tridia qutEqueacominofanunciavit. Ccmetaerat, 

quiltationeminitioin Antinoi , alias Ganymedis ccde pofuit, fidere hocintegre occupato, 

Traducta per Antinoi corpus fiderea virga conftellationem aquilx ita poHedit , ut collum ejus 

flammeoenfetecuerit, (tellailliccofuccntepenitLis obtedta. Eo tandem faculJt (e lixc ex- 

tendit, utDelphinidoriumradens adusque dexteram Cygni alampertisêrit. CurlLim deindemutans,PegafoacAndromedximminuit. 

FuilfeGanymedem fuper Afixpartcm Mo- 

SabelLl.s. narcham, acgraveinterregesbellum concitaffe, lcribit Sabellicus. Aquilam Romani in(i- 

gneImperii,L)elphinumtempeflatesportcndere,Cygnumfeu oloremcandidum colore,Facisnuntium,quisignoraty 

Hac(iderum conjunftione nemonon per flammantem coelilinguam 

graviflimam tempeftatem ab A(iatici Ganymedis gladio Romanx Aquilaedenunciatam 

intei-pretabatur; eamnimirum, quaunivevfamHungariam ac Auftriam inundavit ; fixis ad 

ipdimRomanxAquilxnidumViennamhofliiibuscaflris & haclmperatoria (ede in dubiam 

aleamredada;maIoprincipio Auftriam (unettatam, hodierni cineresloquuntur , & tantum 

nonuniver(alemcatacly(mum(anguineacometxcaudadenuncia(fe timebatur. VerLim fic 

htftitigladioexomnilateread u(que jtigulum petita Aquila|felici exitu coronavit principiummalum: 

quandovelutCygnusaquisablutusnonobrutus, Pacis candoremârmoriimque 

JLlia». filentiumcum Delphinoanno 1697. iniit: E(tautemCygnuspacisamicus,iElianotefte. Ot- 

/, /„ tomannumautemGanymedem,quivelutmarinabc]luaAuftriacamAndromedam unoriftu, 

hiatLiqueforbcreaflurrexit: nontantum Lotharingici Perfei, advolantistjue Polonicxalbx 

aquilxauxilioexChriftianitatiscorde Vicnna avertit : fed & ipfum tanquam Prometheum 

vinculisligatumrepctitis vicloriis vtilncrat,recentiqueusque fermcad internecionem clade 

dieii.Sepcembr. 1697. fiuciavic. Inpiecatisarmis enche.itusPoliticus, licetfUnefto terreatur(idere,glorio(acamenlaurofinemcoronabit. 

Nam& (iderum Monarcha principio nubibLisinvoTutus,moxerumpitilluftrior; 

&: faxjatSata clariLis rutilat, &; aurum in igne probatum 

purgatur , cSc navis agitata procellisaltiLisfurgit, velociuscurrit, ipfi turbines flabra 

funt, quibus ultra Herculis cancellos poitatur. Et Auftriaca Poteftas tot probata cafibus, ve- 

xatainfidiis, jaftatafludlibus, felici exitu in utriusque &orientis&occidencis Imperium glo- 

riofa inferet vexilla , ex utroqu e Ox. far, 

QUtESTIO III. 

'^lDe Figuraceufrima proprietate Cometarum, 

tlinquepotiflimum quafi proprietaces cometarum, de quibusquxftioinftitui poteft, 

obfervantur. Primaeftfigura, prxfertimcaudaillaminax, quxfiagelliinftarmundofublunariexoritur. 

Secundaeftmagnitudo, tertiacolor,quartamotus,(S(:quin. 

tademum duratio. De{>rimahicduntaxaterit(ermo,tametfijam fjperiiis inquxft, 

1. aliquid (it adum. Hanc fufius &: eleganter M. Manilius 1. 1, Aftron. hifce verfibus expo- 

fuic-; 

Diverfas qtioque per facies accenfa fermitur 

Lmvhia, quafuhitis exisiunt nata tenehris. 

Nam modo ceu longi fluitent de vertice, crines, 

Flamma comasimitatavolat, tenuisque capilhis 

Difufos radiis ardentihus explicat ignes. 

tiuncprior hecfpecies diverps crinibus exit^ 

Etglobus ardentisfequiturfib imagine barbte. 

Interdum aquali laterum compagine duBus, 

Quadratamve trahem fingit , 

terctemve columnam, 

Qmn etiam tumidis exaquat doliaflammis, 

Procero difleiita utero , parvbsque cnpillos 

Mentitur parvos ignis glo7neratus in orbes. 

Hirtaflguratur tremulo ftib Itimine mejfls. 

Lampadias flfliis ramofosftindit in ignes. 

Ita fulfit cometa facis ardentisinftar anno Chrifti i. &: anno 68. vifus gladio flamrnivomo 

rimilis,imminensurbiHierofolymx. Annodeinde72,iaculifimilitudineapparuif,columnx 

yQto imaeinemreferensortus eftanno^S^. fiiiiiliter & lancex figuramretulifli^notatus anno 

I

hilofopliico-PoIitica. 6^ 

5-50. lnmodumm:ixlmoe trabis per 4. menfes vifus eft 1017. Mirabilis & fingulnrisplatie îdclxitur 

comet-i anno ii8c. nam fcrpentem hirlucum rcprxlcntans nunc progrcdiebatur* 

nuncinfpiras lecjlligebat; nunccumhorroreintucntium, quali intbiorcs ex altodevora- 

turuseircc, huniani fanguinis avidus vaftum riolum apcriebat. Anno ifii. illuxit cometa in 

Lombardiainftarigneipavonis,equo, ciim evanuiiret , tres lapides fulphurei deciderunt) 

quorum primus 160. alcer 60. tertius 20. libras pondererequavit. Anno ifî. cometa vi(u 

tcrribilisDraconistbrmam re(ercns,caudamqueprxlongarn igneam extendens die 2, Aug, 

conipectus ert. Hxc occalionc figurx divedx in cometis annotatx, eruditionis causa annedere 

placuit. 

Oblcrva tamen,dilferentiascometarumpotilIimumex foladirpofitionevisusnoftisin- 

procul nempii hujusmodi coi-poraaliteracaliterinoculos no- 

cerSolem & comctas oriri , 

ftrosincurrunt. Ifndc bene ctiam Sencca 1. 7. c. 11. de cometis differens ait : Sivefint aliqux 

diftcrcncix illorum , fivc iion (int ; eadem fiant omnia ratione neccflc cft. Quod (i tamen 

comecx extraordinari.! & inlblita apparuiite figuri, qualcs paulo antecnumerati cenfentur,abA!tronomisadnotentur, 

fingularihaud dubiodivinaordinatione ad erudiendasmor* 

taliummentes de lccuturis infblitis liniftrx aut prolperxforciseventibusita etHgiatos fliifre 

credi poceft. 

Dubitabisnihilominus&:quxres,quomodocaput cometx conftitutumfity Rcfp. Sc fic 

Conclufioprima: Caputcometxtormatumexmatcriacoelcfti,benecompadaambitur 

3ccingicurabcxhalationibusveIpartibusxthereis minijsdenfis cSc opacis. Rurdisiicctfitopacum 

ac lucem refledtat , habec tamen eciam aliquam diaphancitatcm, qua lucem tiansmittit, 

live conftac tcnuiori , &: dilutiori matcria porisque intcrfita, ut radiis folaribus haud difKculter 

cr.Tn(icum conccdercpodlt. Non cftaccenlum, lcdduntaxat a Sole illuminatum. Ratio 

alTertiuIcimi, dcquomaximd concroverlia eft, cx co de(ijmicur: quia (i cometa ignis eftct, 

motus cjusnequaquaincn"cpofretade6regularis,&:conlâns , nequecaputferret, nequecomam 

projiceret , ucpote cemere propullus violenco adionis ignex impecu, neque durare tamdiupolTct. 

DeindeignisperpcndicuIariterfurli.imtcndit,cometxver6 cauda deorlum aliv 

quando, (xpe oblique , 6c femper recta ex adverfb Solis porrigitur. Hinc fequicur 

Concluliofecunda: Caudacometxeftrarioradhucmateria, qudmilla,undecaputc0» 

metxconftac, fed cjusdem tamenrationis, Non veroeft.ib intrinfeco accenfa Sc fplendi- 

da, (ed opaca &: illuminata a folari lumine per capuc cometx transmiilb. Ratio eft, quia, ficuc 

pcrquodIibetioramen,aucparcicuIam vicream convexam Sol radiola pyramide in conclave 

illucet; autpervariasliepenubes luminofus tradtusfurllim, deorfiimve projicitur, ciim vel 

igneacaeIoteIamitti,velcceIeftesvirgasvibraridicimus; eodemmodo transparcns effe po- 

teft cometx corpus, & iae6 radii (blares per illud vibrancur. Sic ctiam confpicitur in vitreo 

globoIbIido,autaquapIeno , itaper anguftum fbramen in obfcurum cubiculum illabente , 

ut pars radiorum in parietem album incidat, pars margineglobicxcipiatur. Confirmatur 

hocpotiinmumexeo,qu6dinomnibuscometis,quiabanniscentum apparucre, caudafemperinadverlamaSoIepartcmprotenditur; 

quod argumcntum eft, caudamillameflerario* 

rem matcriam aradiis Solis per capuc & corpus cometx crajedtis 8c rctradtis illuminacam. Aliquandotamcnobfervatumeft, 

comctamcaudam projicere in oppofitum altcriusftcllxvalde 

luccntis,&:prxcipue Veneris, quiatunccaudafbrmaturex radiis Veneris. Hinc 

Ben(}expIicaripoccftprim6,curcaudaminusficilIuminaca, quamcorpuscometx, racio 

eft,quia cxhalationes & partes xthercx rariores,tbrmantes caudam, funt minus opacx , atque 

adebrcricctunc minorcmIucem,qu.\mcorpuscometx. 

Hxplicatur (ccundo, cur cauda fbleat etle latior in fine , qu^m in principioîmaf^lnem 

pyramidisinverfxeriigians. Ratioeft, quiaradiiretraaipo(\quamuniunturin aliquopun- 

cto, deindc decuflantur,


Explicaturquarto : CurComette aliqui caudam initio non habent, deinde vero illam 

acquirant, vel etiamillamainittant; hocenimexeoevenit, quia radiinoa initio penetrant 

opacioremmatcriam,quamdeindeienfimpervaduntj fin autem condenfetur materia, Comette 

prius comati aut caud sri, glabri omnino ftunt. 

Arguestamenadhuccontradiaaprimo: caudacometxaliquando non omnino in direftumSolis, 

(ed defleclendoaboppofitoinaliquampartemprojicituriUtde cometa ann. iffg» 

oblervat Rothaiannus , de cometa anni 1^77. notat Tycho, & de cometa ann. ipg. 

aflerit Snell!us,quando caudanon illuminaturaradiis fblaribus. Refpondeo, oriri hoc ex 

diverf;ifiguracometK,qua;figuracauratdiverramrefra6lionem; five clarius;fieri hoc, quia 

radiuspropterproflinditatcinecvariamopacitatemcapitiscometx avertitur ,utnon exeat in 

oppofitum; ide6quefoletidevenireipfbflatiminitio,quandoadhuceftopacior materia, &. 

indigefl:a;ubiautemopacitas ilIamajorfracl:afuerit,laxat exitum, «Situncradiusindiredum 

cmicat. 

Arguesfecundo: Et eftpotifITmaobje£tio, licetradiiperrefraaionem infleaaiitur, Sc 

faciantangulum, adhuctamen nunquam propagantur perlineam curvam , fed folum per re- 

£tam, conftatautem , quod fxpe apparuerit cauda curva , falcata (Sc arcata, ergo. Refpoadeo,utfupcrius3nnotavimus, 

idoriri exfenfuumillufione, Nequeenim efi;novum,redam 

lineamcontemplantialongevidericurvam. Sicnavigantibus littora eciam reaavidericurva. 

Ratioveroaprioripoteftdefumiexdefinitioneline2ecircularis,atqueadeocurv£e ; omnis 

enjm Iinea,cuius omnespartes aque diftantabaliquopuncto, quod eftcentrum, eftcircularis,

Philofophico-Politica, 


Incentores malorum ne tolerentui'. 

1 diluur c Come xl.derumabortus, ^camannunuimorborumatquebellorum,acutaorien i. 

t.s So].slucepelluntur. Caudatis his oculis Sol fpina dt. Venenatas bdSs ri.mme 

usglad.us expurgat. Paradifus nontoleratalpidisvenenum. \falorum incen:oi^rve« 

humano: converlat.on^ funt, in commerciis co.uagium : contadlu nocent. Tbortuc hZ^ 

n.genensunt,pdhsRe.publ.cx. Piacrudelitastftexilii autpa^nar malo malo meder T 

m.naoppnmere,..p.etatis. Scdusamat,eiuitoleratfcderato?. Impiu eft quTcum pi': 

dl,nonv,altlc.nt.llas.ncend.orumreftinguerc.G.afraturinvicinascEdesflamJ,ci.m3^ 

"^ "^ ' confortio pdUrbr ablegecur , 

focium 

utTh^xt' 

intoxicatrhuicîibcfe. 

tatita%u, fo. tovec. e?°"l'r Un.us culpa .n plures redundat: 6c r».d„s ipfe fi,i , qui maloco^vixerlt. 

Mcnander.conrent.tmalo, quimalos tolerat ; tolerat, qui non toIlitfMonet Satius PoS 

- - - Primo in Umlfiejlfle 

Str^J.j. 

CottMHsfceUr,im.,aicjHeaHimosinfand

66 Mercorologia 

DHmJpeBant oetili Ufis , Iddmmr& t'pjf 

AdidtnqMe corporibns tranjitlone nocent, 

Integergrexquomodoruecorreptusabicin ruinamy a vlcina ove labes contrahitur: & ferpitmembrorumconranguinitateinteftinummorbimalum, 

quoad propinquitate cor, vits 

Jmtn. caput corripiatur, 

$a,t, 2^ Dcdithanc contaqio lahem. Tuvenalis. 

QAxmWMVLxh':^ Romam cemprehenderehello qucereret, Saguntinos belliincentores aggi"e(rus eft. 

Cunidomefticisfedicionibusres Romanaturbaretur , indiftidiorumcapicaJuliusCcelaranittvittsl, 

madvertit. EtAlexandercoercitionetrcdecim(edicio(brummilitumtoti exercituiquietem 

3

Pliilofophico-Politica. S^ 

Alterproprius, quomovetur incirculo maximo circa Solem> vel ab occafu in brtum, vel a 

SeptcntrioneinAudrum, velabAoftroinSeptcntrionem, Senecanarratduos, unumtemporeCl.iudii,aitcrumtemporeNeronismotosaScptcntrione 

in Aulhum-. Unde communioreorummotuseilinSeptentrioncm^quodAriltotelcs 

& plerique Aftronomi oblervaverunt. 

ItatcftaturNicepliorusdccometavifotemporeTlieodoiii: Regimontanusdecometai47f.GemmaFriliusdecomet3if5'2.

68 » Meteorologia 

Cumenimaerisregioficcis abundat exhalationibus, fatiliJiitEflammamconcipiunt &:exar-" 

clcrcuntincometasaccedentibusmaximcaliarummaceriarum pinguibus 

autvefperi>5(Sceftpropehori2ontem , quamnam diftantiam obtineat ab aliqua fteljaeifuperiori; 

(Scdeitide,quandojamcircaverticemeft, notetur, aneandemdiftantiam adhuc obti- 

neat. Quodiinonobtinet, fignum eft, non efi"e inferiorem itellis fixis, fed inipfofirmamcntolucercfivcro 

diftantiammutavit, fignumeft, eum efTe inferiorem. Cumenimftellae 

ob remotionem diverfb locoj in quocunque fitu fint, non afpiciantur , fi &: cometae feu in Horizonte-jfeuinMeridiano, 

ineodemfituintueantur » cum ipfis eMem diftantia potiri judicandum, 

Sectindus medus defumitur ex duobuslocis diftin(9:is per aliquot gradus ad invicem , fed 

tamen fub eodemmeridiano exiftentibus; namquefi cometa eadem horaobfervatus,eandem 

abaliquaftellafixa, quae (it ineodemmeridianocum cometa diftantiam habet,fignum eft, 

. -riullara pati paralaxim. Qupd ii a duobus obfervatoribus diverfx ab ea ftella obfervatCE (unt 

-diftaarijE:jamparalaximpatitur,quce(juantomajoreft ut,diximus eo cometam oftendit terra 

viciniorem. 

Tertius modus eft, per filum,nam cum cometa, cum proprio curfu lentefcit,vixmoveatur 

aboccafu in ortum-,tunc quando cometa Meridianum tenet, obfervetur, quibus cum ftel- 

Hsinre(3:amLineamfitpra:tenfoanteoculos filo, qui Sc percometam, (Sc per duas ftellas in 

dire

Philofophico-Politica. «9 

tufiniuntur, fuoque in flore violento gladio demetuntur. Romanus Poeta his brevibus 

regnis lefTum canit. 

11, 

fioUntA nemo ItnfcriA eentinith diu. 

ModcratA dmMit : 

.hr. 

StneCA ia 

Tra*d,, 

Quod velmuliebrisingeniiacumineLiviaAugufta ad fuum Auguftum edixit : VloltHti, ^Stio- j),'o CAlf^ 

nest HtHtfnnt omnino jnjtijfma-, irrit^nt, manfuetit flacent. Quod adeo eft natura comparatum, /. jj^ 

utbrutorumquoqucanimantiumterociftima blandiendo cicurentur; alia timidiflima atque 

imbeciliflima, male habitaatqueoflenfa, irritentur. Et vermiculus vexatus irate fe contrahit,&:apum 

crabronumqueagminaexcitata,invulnera fe fe aculeant; & Scorpius venena 

emitcit, liviolencepremitur. Alvero: Idtantumcarmen Orpheo ah Amphione, ûod tantapleUro EumtH. 

fidiljHSijue dukedo quamfecuta quondam fa.xis. perhibentur , ut ducentibus fubveEla modulis & adintervalla pro recarminum 

refiflentia , fponte murum velut arte confiruerent, Nonne in Imperatortius tanta inefl animo- flaur. 

rumimpttus ciendivist utdumminisacvi e.vafperant, moderatione id juhere poffint , quod fuadere co- Schol, ad 

naniur. Non itaquc violente impera , ut exalperes ; fed clementer jubeas , ut blande fleftas. Dioclet. 

Mediocritasoptima, Cieobulivox eft,intervctcrumGraEci£efapientumparoemiasrelata:Ne & Ma^ 

violente nimis , neque clementcr. Quodfi alterutraeligenda,regacClemenua, xi». 

quu gubernatore clcmenciflima dom\x% Aufiria Erit 

In Orlte llltima. 

-mv?^" 

I; QILE-

: 

jo Mcteorologia ^ 

QUtESTIOV. 

DeVrognofikOijeu Jigmficatione ^ effeElibns Come- 

tarum. 

ENumeratis generibus & formis , caufis & proprietatibus comecarum, de prognoftico 

feufignificationeeorundem etiamagcndum. Etquamvisrecepcillimaliadtenus apud 

fapientiflimosquosquetamPhilofophosÂltronomos , Hiftoricos ac Poetas, quam 

etiamEthicos&Theologoseafueritopinio, quam recentior 1-oecarum nonnemohis 

Verfibus expofuit 

Uiida-,famesi igrns , contagt'a,pr£liai motus 

Terra-i RegnortimqHe vices^foft ftinerii Regum, 

H£cfltnt-, cjUAjignat coeli tibi Munde cometes, 

tommunitamenhuicafTertoacerrimefefe opponuntquidam&prÊcedentis &: hujusfeculi 

Novatoresftatuentesocometasomnesefiecorporaomnino e fecundiori natursfinuinfublimiori 

a:therearegionegenitaviprorfusnaturali,autefiemundocoxva (ideranec adaliumfinem, 

quainadmundiornatum&decorem, reriimqueCofmicarumvarietatem & Creatoris 

gloriam enarrandamproduftafineullacum rebus inferioribus & terrenis conncxione ; adeoque 

nec quicquam trifte aut fatale unquam porcendiffe, fed cafu duntaxat fadtum , quod in Fatalesorbisinferioriseventus,quialiundeetiam, 

nonexorientecometa , contigifient, eorum 

apparitonesinciderint. Quidhac in re nos fentiamus per fequentes conclufiones breviter 

expediemus, quare fit 

Conclufio i.Cometas, quifiunt in aere, portendere naturaliter pofle terra; ficcitates, 

ventos,terra;motus,famem,&peftilentias. Ratioex eodeducitur, quiafignificant, exquibusconftant,&in 

quxdifiôlvuntur. Conftanc aucem cx magna copia exhalacionis licca;; 

(iccitatemfequituragrorumfterilitas, quiaobhumorisinopiam terra annuus frugcs proierre 

nequit, Hancconfequiturannona;caricas,famcs,&:tandem peflis, tum ob fitcidum defla- 

grantis materise halitum, a quo homines inficiuntur , tum propter nimiam corporum exliccacionem,&:humidiradicalisconfumtionem; 

undelevioccafione corpora morbo opprimLui- 

Sequunturinundationesaquarum &:terrcEmotus; fumi enim illarum poft incendium 

tur, 

difTipati,&inaeremfparfiventoscient,e6squeprKter folitumaugent; venti mare commovent,ut 

nontantiimnaufragiaaccidant, fed eci.im gravisfimcefiancinundationes&alluviones. 

Hiipfiautemflatus,(iterra2includancur,eandemquaciunc,6

Philofopliico-Politica. 71 

mores habent ad accenfionem magis accommodatos, & pcracuds Sc periculofis morbis obno. 

xios, cimiindcliciisvivant, &a mulcisrebusnonabdineant, qux in tam (iccaccxliconftitu- 

tionc[.)iurimum vitaleroburoblxderelolcnt, cujusmodi liintexercitia vehemcntia, uliis vinorum 

valdepocentium&aromatum, nocturnxcommenationes, (Scid genusalia ; Hinc enimfieripoteft, 

utfacile intereant Principes, velrationeintemperiei, velbellorumoccalione 

; ad quorum tata lequuntur regnorum & legum mutacioncs, quia novus Rex,nova lex, di- 

ci pocelt. 

Ad hos effedus Cometarum etiam illorum caufa efficiens, influentia nfimpe (ideruni aliquidconterrepotefl, 

docecenim Ptolomxuslib.2.t]uadripart.opens,quasacometis porten- 

dantur, ejusmodieHe, qualiaMarti, &Mercurio, &: cxterisPlanetisinprxceptisliiis aflignant 

Altrologi. Quando ergo exempli gr. Martis iiaturx vel Mercurii comctx funt , tunc 

bella, crudeIitates,exicium

72 

Mcteorologia 

Ludovici RegisHungarixad Mohatzium ; Budam captam, uti& Romanam llrbem ab exercitu 

Caroli V. DuceBorbonio occupatam ; irruptionemTurcarum in Germaniam, indeaSolymannoViennamAuflriteobfefTamcumdevaftationepluriumRegionum. 

Annoij^^.Come. 

tesingentis magnitudinis viCusefl, fubtecutum Ibhilma Anglicanum hsrefi conjun61;um ob 

negatamaRomanoPontificedifrolutionemmatrimonii,quoindu(3:o Henricus Rex (ecaput 

Ecclelix edixit. Anno ifj^. cometes apparuit , fecuti ingentes terrarmotus , aeftas maxima 

undefbntes&fluminaexaruerunt, domorumcediticiaacfylviE Solisardoreincenla. Cometes 

anni i^-^g. infelicem Ferdinandi Regis pugnam cum Turcarum exercitii portendebat, ab eo 

eniminfugama6lusmultamilliaami(it. Exorta etiam in Italia & Brabantia magna annonx 

caritasacdirapeflis. Anno jfî. cometa vifu terribilis confpedlus, & paulo poft Turca in 

Moravia, Silefia & Aufhia crudeliilimcgraffatus. Peitis dira prope Rhcnum in Germania 6c 

Auflriamultamilliahominumabfijmpfit. CarolusV. etiam infeiiciter trajecit in Aliicam> 

multis mercibus &c militibus procellosa tcmpcftate fubmerlis. Buda a Ferdinando Rcge Hun- 

garix-obfelTa, verumviduaJoannisWayvvodtTurcas invocavit, quiobfidionepullaarte Sc 

aftuBudam extorlit, &:2.Sept. eandem occupavit. Anno iffg. cometa atri coloris veruimagincexbihensaftullit, 

quemmorsCaroliV.Imp. 27. Septembr.in coenobio morientis 6 

vefligio excepit;ad confpedumvero cometx fubfequentisanni mortuus eft Henricus fecundu8RexGal!ia:,acpaul6poftPauIusIV. 

acif. Cardinalcs; itemHercules Dux Ferraria;, Rex 

Dania.', DuxVenetorumLaurentius, multiquePrincipcsalii. Annodeinde ifô. cometain 

Galliavifus,&;moxobiitFrancifctisII. RexGallia, quemquadriennio poft ad fimilem TragicamtacemrecutusFerdinandusImperator, 

ZigethiinHungaria expugnatioa Turcis , 6c 

NicolaiSerinii Herois fortiflimi casdes. Anno i)-82, cometes vifiis Henrico tertio Regi Gal- 

lia: tatalis, quippe cultello a monacho interfedtus. Cometa ann. 1^83. funeftumbellum in 

Archiepifcopatum Colonienfemintulit, ubiErneftusDuxBavariceadverfiisGebhardumTruchfelium 

Proteftantium fidem ampledtentem, ac uxorem ducentem , libertatemque ReligionisfubjectisconcedentemArchiepifcopusdeclaratuscil. 

Annoij^Sj' cometatere crinitus 7ificati'onem., 

Ht fHgiantkfaciearcHs, Nonnegaverimtamen, hosaliquibus fauftos eftc- pofTe, nunquamenimaliquiditaperniciofumexiltituni 

, quin non

Philofophico-Politic^. 73 

Colligiturfecund6,nonomtiinorecedendum efFeab iliorum fententia, quicoelumNaturxlibrumcxS.ScripturJE&antiquorum 

Rabbinorum tcltimoniiseilevelint, dicantquellel- 

las veluci ciiaradercs ibidem allignatos , Dcum porro , dum malum extraordinariura mortalibus 

eventurum lit;niticare deliderat, extraordinarias ftellas in coelo accendere (blere. AltilHmus 

enim,inquit 1\ Kirchcrus in Phyfiologia nova,litpiirimc uticur caulis naturalibus ut hieroglyphicis,ut 

homo in his legat hoc, quod lapientia divina delcripferit in coelo, cerra 6c elemcn- 

tis, ut,iilemitaspra;ceptorumDivinorumegredicur, illa homini horroremincutiant, illumqucad 

mcliorem trugem reducant. Prxtereaaddit Ricciolus , ut admoneantur Patresiamilixtkocconomi 

adprudentcmpadimoniam;magiltratus vero ad avertendam aeris intettionem,morborum 

contagia,(S(: bellorummotus. LIndededuciturcontraLongomontanum,ttnemCometarum 

noneflead rcpurgandamduntaxat aerisftacionem. 

Colligiturtercio, dato, quodgeneratioCometsfitres plane naturalis , 

de quo acriter 

complures Authorescontrovertunt,maletamen intertur, eum non pofreeflefignum extraordinariumalterius 

rei, utiirislicct lit res plane naturalis, lignum eit gratix &c tocderis divini 

cum gencrehumano; Deindelici^tnaturalemhabeatoriginem, curnon Providentiadivina 

ex pecul iari dilpolitione ordinare pofl'ct,ut tunc iblum orbi afllilgeat, quando mortales punire 

decernit. 

CoHigitur quirto : Lic^t non omnes cometas fubfecuta fit calamitas , eam tamen fignificarepotuerunt,quemadmodumJonjeprophetiapra'dixitNinivce 

ruinam , qustamenhaud 

fccutaclt,novitenimdivinaNemelistulmenfijlpendere, fi nosnoverimus a delicto mentem 

rctrahere. 

Colligiturquinto; utfuperiiisexKirchero annotavimus, tametfi multi Reges & Prin- 

cipes lato tuncti fint,multaque regiones everli line piKvia cometa; tace,manet tamen hic, u- 

bi illuxerit,impendentis mali (ignum, fic multcc etiam pluvix' exaere dccidunt,quas iris non in- 

dicavit, 6c tamen iris apparitio non ceffat cfle (ignuni pluvicE. Neque enim Deus obligatur 

utliimperextheliiurisnaturieiigna&porcenta in coeio oftendat, 6c ad relipifcentiam admo- 

neat. 

ColligestamenS. vanaeflêcometarum prognoftica, qux fubfequuntur k Pliniofwapparetdoloresoculorum , boum peftem augurat; in Tauro frigus vehemcns; 

inC7fw;«/igrandi3tonitrua, inMwcromortesfubitas, in leone bella; in virgine fcbres \ 

\\\ Libra liccitatem , in ftgittario a-ftum , in Capricomo Religionum deprelfionem , in Aqnario 

fulmina, in H\cihus fidei mutationem. Hs &: fimiles fpecialcs prognofes explodendx po- 

tius, quam approbandx funt, cumpraEtervanamfciendicuriofitatem,nihil tblidx rationis 

contineanc 

Quaeres,an cometarum apparitiones posfint ab Aftronomis pradiciyRefpondet Hevelius 

negativ^, dum in cpift. die 27. Jan. i66f. ad D. Lubieniecium ita (cribit : mirum lane multum 

qui fieriunquam posfit,cLim Aftrologi glorientur, fe poflecometasadeb prxcise praedicerc, 

quod tamoius ille Aftrologus Germanus (Schimferus) circa pacem Turcicam , qux eodem 

anno,quobellum minabatur, initaeft, adeo enormiter aberraverit. Profbaoadeomulta» 

imo contraiia verba nonnunquam funditant,ut mirum eftet, fi cadj unum aut alterum non attingerent. 

Quammultos cometasexconjundtionibus magnisprcEdixerunt,quorumnullus 

fanehumanis oculisvifusefty ita ille. EtRatiocft, quiaprididtiocometxeftresprorfusincerta, 

namfiventos, fulmina&fimiliameteora prxdicere res pland fallibilisfit, quantomagis 

prxdicerecometam; fiquidemm.ijusopuseftnaturxproduccrecomctam, quammeteora,potencioresque 

qucuntintervenire cau(x,eflredus fiderum impedientes. 

» ,

74 

Mcteorologia 

J P P E N D I X, 

QllKrianonpaucisfolet, numftella, quce magos duxic ad prterepe Domini cometa fuerit, 

vel aliquod aliud illuftre meteoron. Huic qusfito fatisfaciunt Conimbricen- 

"ies , negando quoad primam partem fteilam hanc luifre cometam , cum ea, qux de nutu 

ra & ingeniocometarum, deiilorum motu & evanelcenciafubdiurno lumine&diftantia a 

terrisdidafunt,minimeiiuicftell£econveniant. Ha;cenim biennio,utquidamvolunt fpeftandam 

feperpetuo taminterdiuquam nodtu dabat tanto fplendore, ut alia ccelilumina yinceref 

occultabatur , dumopus erat, eoque fe in terrara demific ut Ephebi inftarRegibus 

prielucerettaceviamquemonftraret,donecconftiteritfupra fpeluncam Neo-nati Salvatoris, 

Fuit igiturMeteorum quidem,fed nuUum exhaaenusdi6tis,veruminfolitum planeSc fingui3re,nonnacurali,fedAngelicavirtuteexmateriafublunariconflatum, 

valdeilluftre , quod 

Angeliminifterio in interiore aeris regione devehebatur. Ita communiterSS.PP. QuamvisS.Chryf.hom.6.incap.2.Macth.&: 

quidamaliiexiftiment, fuifleAngelum, quieafigura 

apparuerit, 


2-3. 

Laboribus ne plus aequo gravet. 

JV". zs 

- 

Meteo-

Philofophico-Poliaca. 75 

'Eteoriftarum fcirum eftiComecam in Domo Librx vifum turbas prarfajMre , ac velud 

t'jiroribusplagisi.]UCtbrmid.uidusJupitcrlaxorum mole prorgravatos Gijîntcs contru 

learmavit: IcalaborumpciJidcrepreirus fubditus fatifcat necelVe efl:, auc in prcmcntem 

lcDominun-i erigat. Xon luntdegenere coclorum lcrvi : illisnec mora, ncc rcquies; 

horum imbecillitas levamen quxrit , ut vires colligant. GaHdentDrjina fcrpctuo motHi&j!:g{a- 

gttationcveictat sionitni. Indefcjpt vertigo cdum rotat. Maria ttjlibns ii^jnieta fnnt , & fiAre Sol nefcit. l,atinui 

At ntortalium nemo el} , (jHifiriis rchits Mijve Ltharihxs intoitKS perpetMO efjc pojjit , fid ipfa natitra cujusvis Pacattu 

dii.-ûod foLttium dejiderat. SoHcitudo lineotio, labor linequietc, occupatio line vacatione,ex- /« Paneff. 

ercitiumfinetranquillo, fatigatiofinelbmno,perpctuum mobile efl, humeris hominumin- 77W. 

conveniens. NecHerculesjnecOrioncontinuo motuin terris agitabantur; poftquam in- a/mucI. 

terlideratranslati,errantlincquiccc inorbem rcvoluti. Aurei Gigantis , Solis, requies cft educat. 

moveri: &hominumvitaeft,pon:motumquiefcerc. reg.c.so. 

Quod 'uod caret alternA recjMie-, durabile non efi-, 

Hdc rep.irat vires t fejfaûe membra lcvat. 

Nimioimpetuaquarumcopiaverfushydromylampvcccipitata, illam nonmodb noncircumagit, 

fedtirangitacdemolitur. Franguntur vircs, cumplus xquo premuntur; nam&equo 

fuaponderismenfuracftv quam trahat; (Scquod nimiumeft, camelus rejicit , non plus pa- 

Ovid.

76 


''f^. ^5.3% '-ysii t^:;. e^v, t^-j; gfsX ^.-. qf tS5?i ^jm^ ('xî c^(g^ cîV. t:'/®;c C/fc. C/To-.. «fi 

DISSERTATIO V. 

De Meteoris apparentibus in fublimi. 

r\E Meteoris ignitis, qux vere rubfiftunt, & accenduntur in aere (exceptis 

-"-^fcilicet Gometisfuperlunaribus) inprioriDiirertatione egimus;nunc ad 

ea, quL«ignitanonfunt,redtantumapparentia, hoceft, qux reipracuranulUbi 

exiliantjfpecietamen & figura vifuntur, accedeudum erit. Dicuntur alias 

etiamlucida, quoniamlux ea effingit innube,quamproptercraftiticm»Scdehfitatemnonomninopenetrarepoteft. 

Ex varia enim lucis rcfraftione radii 

multiplicantur,&variemifcentur, «Sc exea radiorum mixtione exprimuntur 

colores, vel nudi, vel ad reialicujusimaginem conformati. Hinc ea ab Ari- 

ftotelelimplicivocabulo (pnf,V/ita/o(,Act^/ct ftve via laftea , Vorago, Halo, Parelius,Parafelene, 

virgce, colores nubium,Iris. De quibus fmgulis pauca pro 

inftitutibrevitatediftîremus. Quarefit 

QUiESTIOI. 

Ee Circulo , ftve 'via iaciea, 

^^^^:ÔXMeteonsapparentibLisprimolocooccurntvialaae3,quamdeganter,Iic^tpau. 

^ \}W^ 

cisjdefcribic Sulmonenfis vates: 

v^^ Eftvia fnblimis coslo mayitfefiajire»et 

Lîtlea nomen hahtti candercnotabilis ipfe, 

Dehac vialacleaexnoflrafubjicienda fententia,quameteorumenenegabimus,hictra(3:andi 

locus non forec, quia ramen ea Ariftotelis & plurium antiquorum Philofophorum f iiic opinio» 

hancdifTertationisgratiuMeceorisinferimus. Llnde fic 

Concluiioprima: CirculuslafteuSjVelvialadteanoneftlumenftellarum, ut Democritus«5cAnaxagorasdocuerunt,quceaSoleobcerrcEincerjettum 

non confpiciuncur; nec illius 

obfcuranturlplendore. Ratio eft,namprimofieri nequic , ut Sol omnes inerrantes ftellas 

non femperafpiciac; cumSol ficmulcomajorcocacerrcemole,at, ucPci-rpeftividcmonftranr, 

cumcorpusopacumobjiciturluminofb,aquo magnitudine fuperatur, radiieluminofo pro. 

deuntescoeunccandempoftumbramjadam a corporeopaco,unde jameorum dilTulIo non 

impeditur. Accedit, umbramterraenonpcrtingereultraSphcEramMercurii, quohr, utter- 

rKinterpofitio neutiquam impedire valeatexplicationem radiorum folarium ad fidcra iner- 

rantia. Secun-do etfi hoc concederetur, non adhuc ea eftbt caufa latlei circuli , quia tunc Sol 

alias&aliasftellasdiverfistemporibusinflexafua latione afpiceret, aliasquidem, cdm in fi- 

gniscftAuftralibus ; alias ciim in feptentrionalibus ; aliasintEquincdfialicirculo^quareo- 

portetet,lafl:eum non in iisdem femper fteliis cerni , nec eandem perpetuo habcre f iiciem , fed 

pro tempore rnucari , quod fal fum efle docec experientia. 

Conclufio fecunda : Nec efl mera in acre, ficuc infjêculo, luminis reflexio , nec 

nieruscaIor,aucdenfiorignis, ut Macrobius Sc Diodorus opinabantur. Ratio primipatet 

ex paulo ante d:i£lis,quia alioquin vialadtea non eandem conftanter ftationcm teneret, fed ficu 

&locomucareturad corporis luminofi circuitum, Ratio (ecundi eft, quia nec calor, nec 

ignis 

\


ignis aptacandoricaiilarunt, (Scc]uamvisctrciit,tîisEigiiis, aiitcaloris inhacfolumcoeliparte 

excicaticaulatanierticaxtamqucconllans^ V 

Concluliotcrija. Nequecftmagnusaliquis & tctiuiscometa infuprcina acrisrcgione, 

autlato ditfufaOkcxubcranscxlialacionum contictio,quxinriammecurvi(lcllaruni multarum 

defupcrimminentium , quaniin ctiam inHuentia continuocxteiranuuimcncumcantoMeteorofbvendoextrahatur. 

EllcontraAriilotclemi.Mcccor.c. 8- quiadhocalicrcndum induceb3Curprim6,quiautfpir.itioadconcipicndumfcrvandLimque 

ii;ncm idonea , ciim ILib 

aiiquolideieconcrevic,crinitxllellx'faciemcxiiibet ; itaconlentancum efl:, liniile quidacciderelubfplendidiHimoillonderumchoro, 

cui ladeus orbislLibjiticur, & toalclccre inibi 

nonunain,ledinnumerabiles (lellascrinitas, qux totain iliain viam igncaluce convcdiant, 

autcalidam&: liccamexhalationemincuinlocum evedam, & innubeculamtcnucm «Sc raramcoadamlacccndant. 

Facileautemineum tradumcopia vaporum elevari potclt, quod 

iftavianoninccdatSol, Sc proptercanequeconfumerepotcllhanc materiam, Quî~)d vcro 

fub toto Zodiaco , qui magnis , lateque fplcndentibus llcllis abundat , non appareat cjusmodi 

candorladeus, eaulaeft perpctuus ibi Solis, alioriimque Pianetarumcurlus , quomatcria 

hxc oinnino abfumitur. Induccbacur lecundo , quia tiiculus lacteus libi limilis undique non 

eft,led alicubiampIior,alicubicontradior, alibiclarior, alibiobfcurior ; rurlLisaliuluiparte 

fimplcx,aiiageininatus;qux dilcriminanonaliain vidcnturhabcrecaulatn,niliqu6dexhalationumconglobaciomajor,min6rvepromagniiudine,& 

vi lidcrumeterraaflurgit,circulunique 

varietate illadiftinguir. Ita Ariftotelcs philolbphabatur. 

Concraver6ha-cprim6eft,quomodo pocuicacomlito orbe hucufquetanta& tamconftanscopiaexhalationuin.iteiTa 

fuppeditaii. Sccundo, cur,qu6 leicnius, exhalationibusquepuriLiscoElumeft,viahceccandidiorlpedatur; 

quomodo item eodem femper candore 

conlians niterct, (i vaporibus, quidivcr(()s a maccria: variecatc colores trahunt, conftaret. 

Tcicio, quxnam ea quxlb lidera hujus mcccori lam diuturni caulx. Q£art6 , non (olent 

metcoraeireperinanentia, fedfluxa , «Sc ptT inteivalla exiftere, atqui Galaxia omnibus Ix- 

culis eodeinomnin6perfeveravicmodo,omnitemporeeandemleinpertigurain, claritatem, 

quantitacem&dcnlitatemretinet, cLiintamenhycmepaucx,xftatevero plurimx cxhalatio- 

nes in (uperiorem aerisregionem cludcncur,crgo lignum eft, nonmagis illam meccoruin efle,quamlicSoIvclLuna, 

Quinto, (iide6taiH;iliîiacionuminulcicudoilliccoale('cit,quiapars 

cceli,cuilLibjicitur,trequentilliinis&lplcndidilhmisftellis confperfa ell ; liinile quidperpetuoactidcretinaliisaetistradibus, 

quibus (etaincxtraZodiacum) li nontantaliderumtre- 

qucntia , 6c magnitudo, at certe ea relpondet, qux ad alios circulos,licct oblcuriores , efficienr 

dos (at cfle debcret. 

HinccoIIigiturprimocontraargumencaincontrariumallata, licetfub uno aliquofidere 

congregetur inEcrdum exhalationum materia , qux crinitam ftellam clTonnet, contingcrc tameri 

non pofTet, ut tot annorjm millibus tanta halituum vis fub ftellis ftagret, & circulum immen(xmagnitudinisde(cribat, 

(ednecc^rariotandcmabdimeretur &c evanefccret. 

Colligicur (ccundo : Ladeuin hunc circulum non ob divcditatem fiderum halitus in fublimeattiahcntium 

c(rcalibimajorcin,(5ccIariorcm,aIibim:norem Sc obfcuriorem , fed quia 

parces illx odavi orbis (ive finnamenti , in quo in(idet,ut mox dicain , non ubique eandem ya? 

rietatem & denfitatcm obtinet, Unde lcquicur 

Conclulioquarta. Circulusladeuselt in firmamenco. Ratio prxter dida eft, quia A? 

ftronomidcprehenduntGalaxiain non reddcrc u.latn paralaxim, vel diverfitatcm afpedQs, 

fed e diverlis regionibus per eadcin (idcra commeare ab omnibus cernitur. Secundo , codem 

modocuinfirmamentoniovetur,(Scabortuin occafum, (Scvicilliinaboccafuinortum, hoc 

cftunogradu ccntum annis. 

Conclulio 5". Via ergoladeacftparsctxlifivefirmamentiornata ftellulis innumcris, ita 

tamen exiguis, ut fugiant aciem oculorum, qux (iinuljundx clariorem reddunt illam parcem, 

ac vcluti taiciam, aCque adeo exhibenc qucndam caiidorcin. Patet hoc ipfum ad ocuIum,fi illamcoelipartem, 

ferena tempeftate,telolcopioaliquograndiore(SLexadeparatoinli3icias,de-; 

prehendcsillamplagammaximaminutarumftcllularummultitudine conlitam eHc, at dc illx 

ladea albedine vidcbis planc nihil. Confiimari potcft a (imili, (Lime duas tabulas nigro colore 

imbutas, inharumunapunctacandidainajotaquidcm, fi;d notabili inter (c intcrvaJIo diflTta, 

in altera vcro itidcm punda candida, fed parva , Ircquentiftimaque delcribe ; fi tabulas fic para- 

tasdpari, remotatamendiftanciainlptxeris,primamnigram albisdiftindampundis invcnies, 

hxcverodiHimulacanigredinctctacandidaelfcapparcbit. Pardccoclo , ftellismajoribusdk 

disfitis,ac minoribus (Sc conjundis eftojuditiuin. Hinc a capite , id cft, de novo incipiendo 

intisiturprimo, quodcciam(pecialiscandor,quiiiocaturinquibusdamaliispartibuscoeli,oriar 

tur ex limili multidine ftellarum. 

K ; Infer-

Anntd. 

78 Metcorologia 

Infertur fecundo , quam vanaquorundam dehoclaaeocirculofuerintcommenta. Pythagoras 

enim v.am hanc aftri cujusdam laplu,aiii Phaediontis c coelo calu attritam putarunt. 

1-uere, quiJacJunonisMercuriumladlantisertufumadfignandumhunccociicircuIumdifflu- 

xille crediderunt. Pafciamccch Theophraftus feu hemilpha:riorum juncturam aft"erebat, ra- 

tus, quodDeusccelumm duaspartesquali (cutellasprocuderit^&deinfferruminationehac argentea 

etiam n um (pedlabil i ju nxer it. 

Quoeresquiserteaushujusladtei circuli fit: Plinius lib. iS. c. 29. tribuit ei vimhumettandiatqueoptimofuccofeulaaealendi&impiendifruges. 

Hujusenim defiuvicinquit, 

veiutexubere aliquofatacundta laaefcunt,hoceft, fiEcundum & fruoiferumfruaum concipiunt. 

tgoahumhaudmfluxum ininferiorainvenio, quamquivulKoaftrisomnibuscon- 


Per vefligia majorum afcenditiir ad gloriam. 

g-.s.f. 

PRaedecefTorum facinora fummaria funt, quibus Succeflbres inftruuntur ad ccqualia, uc 

juvenes aquilse feniorum volatu ad fequelam pertrahuntur : Ita majorum veftigia funt 

leges juniorum. Certe Tiberius Imperator omnia/


bellicofn ranguinepinxit,folo,quembakheLi!nincinxic, circulo fuo in candoic relidVo. Cu- 

jus pvivliimeinoiiaminlignicer Auftriatener, inlignica candido lcucibaltheo (anguineo trans- Cranz.!t*s 

vcrlimcamnoilluddividente. Indeadeum, quem etiamnura rcnent glorix apicem , tot 1.9. Va»- 

Auljriacalldcrapertigere, ruolcmpcrinladead tam gloriolam lemitam cnutriti, Nempe: clal.css. 

rortescre.tnturfortlhns& l>onis, 

Eflinvivencis-,eHi>ie(jH!Sfatrum _ H(irA$, 

Virtus^nec imbellemferoces 

Prngener.xnt AquiU columbam. 

QiiintiMaximi & PubliiSciponislauscll, li quando Majorum fuorum imagincs intueren- 

tur, inriammarianimosfuosajebant, & invirtuolii aftaincitari; nec ante conquiefcere p.oterant 

donec lemicam laudum ica decurrcrenc, uc rerum a le gedarum tama ac glorii eos omninoexacquarcnt. 

Nempe PrA-deceiroresgloriolbshabuirietelicitatisell:, at imitari eft vir- 

tutis. Is mihivitietur yimpliffimnsêjHifua virtute in altiorem locum fervenit: Ciceronis efFatum eft. Cic, fro 

Dctuoaddemajorumexemplis. Illi Pharum accenderunt, tu remumintende; Illi faccm Rofc.A^ 

prxtulerunt, tufequcreprxcuntes. IIIitarciam& baltheum proprio Marce acarce merue- merin. 

ruric;tudifcetanqu3madidcamacrcgulamornare& componerc vitamtuamjuxtaviamillo- 'Pit:puniccas, codemquefolari lumine recedente veldeficienterurfusdeficere 

inalbidas, cinercas , & nigrasjuxta menfuram nempc incidentislucis^Sc nubium temperamenti,ergo(ignumeft,taIescoloreshaudemanare 

ab iplis nubibus fiveexhalationibus 5c 

vaporibus , cum hi ibidem perleverenr. 

ConclulioSccunda. Nechicolores,qui in rKibibusapparencfuncSolis, ejusveradiorum 

proprii. Ratio eft, quia nubes varias colorum tbrmas alfumunc; utjum virides, jam 

puvpucear appareant, (ed neque Sol,ncque ejus radii funt virides,auc purpurei, ergo. 

- ' Arguescamcnconcraprimb: nubcsluncSolisfpecuIum,undeficutcolores, quireprxfcncancurinfpcculo, 

funcipfimet colores objecti reprxfentatiîtaparitercolores innubibus 

relucentescruntcolorcsSolisibipcrreflexionem reprjefentati. Secundo color, qui vifitur 

in cubiculo obfcuro, in quo tantum tenuefbramen relinquitur, cui opponitur charta,eft color 

iplarumrerum,qua:tranleuntpcrplatcam,omniaenimha;cfiuntpcr(peciesreflexas;quoidem 

(entiendum de nubium coloribus.Refp. ad primum,di(paricaccm e^Tc, nam in fpeculo videntur 

colores objcdii , cujus (pccics in tali corpore tcrlb refledtuntur, at verb in nubibus , ciim alius 

color appareat diverfus a colore Solis Si radiorum , fignum eft , nullam ita in iis fieri horum re- 

flexioncm. Eadcm eft refponfio ad fccundum , quia in allata inflantia objedtum habet fimi- 

les colovcs, qui ibi ad chartam reflexi videri poftunt ; at verb in nubibus apparent colores , qui 

inSolcnon (lint. 

Conclulio tcrtia;colorcs, qui in nubibus videntur, nonfuntveri, fed app3rentes,"qui 

oriunturparcim cxdiverficatcafFedlionum materice, in quam lux Solis, Luna;, vei aliorum 

aftrorumincidit: partimcxdiverfb afpcdluluminofi ; partim ex qualitate mcdii, per quod 

transmitcicur,aucfpcciesvifibilesad oculos feruncur, parcim deniqueexalia&: alia intenfionevelrcmiftioneluminis. 

Probaturhxcdodtrinavariisinftanciis. Primb in vitrotrigono, 

fivetriangulari,ciamluci opponitur, cbdivcrfitatemopaci incequalis, (Scdivcrfamluminisin- 

cidentiamgeneranturfimiiescolorcsdivcrfi; Secundb in collocolumbx, cuiusfubtilisfimsc 

fylumcc aliqualitcr funt diaphanx" , & ob crifpas colli undulacioncs admictunt opacitati; inxquacm,fimiles 

apparcnt colores,qui tamen ncc in vitro triangulari , ncquc in collo columbce (untf 

nifitantumapparenter,ergbctiamexmixcur3 lucis in corporc diaphano cum aliquaopacita- 

to

8o Mcteorologia 

te umbro(a,qualisefl:nubls,pofruntfimilescoloiesgeneran, qui fblum Ibi apparenter, non 

tamenverilunt. SimiliterucBammteexvariafijmicommixtionevarie colorari folfnt, alix 

enimpuniceseialijEpurpures, alia:viridesapparent,itaaRrorum, prsfertim Solis ac Lunas 

variae Ipeciesnobiseflfulgentprodiverfitate medii inter illa & afpedlum noftrum conilituti. 

Hinc eodem tempore Sol oriens nobis ob copiam vaporum fuperhciem occupantium rubet, 

&idem relpedtu alterius horizontis altior flavet , quia hujus radiiamedii vaporibus calore 

conlumptisnullamopacitatemcontraliunt. 

ExhiscoUiges, Gau(ammaterialemh6rumcolorum,cui videlicet inexiftunt, efTevaporem& 

exhalationem, velaeremaddenfatum,veletiamaquam, praefertim qute in majorem 

raritatemattenuatafit. FormalemefTelucemvariemoditicatamêfficientemlucidacorpora, 

aliaqueidgenus,qua£lumenip(umjaculantur,&:materiamad ejusmodi colores admittendos 

prspatat» 

Arguestamen contraprimo. Coloresapparentes variantur, quoties variatur pofitiooculorum, 

ut fitincoloribus^quiincollocolumbse apparent; fed non ita contingit in nubibus, 

earumenimcolorespedeverant, licetoculorum pofitio varietur, ergo. Secundd,aliquandopofl^SolisoccafumperintegrumhorKquadrantemperfeveratin 

nube ejus color Fiavus,ergohicnonre(ultatexmiXturalucis 

cumopaco nubis. Relpondeo ad primum, pofidonemoculorumnonadeofacilevariari, 

utrelpedu talispoficionis varietur etiam in nube 

mixturaillaluciscumopaco; quodtamenfacileacciditin collo columba:, cujuscolorfacild 

variatur,quiafubtiliflimaplumx crifpantisopacitasfacillime etiam variatur. Ad fecundum 

negocon(equentiam,licdtenimSol jamocciderit refpeftu noftri , non ita recidit refpetlu 

nubis, quxcum fitinhorizonte & in lublimioriloco , adhuc refpicitur&penetratura Sole 

fpatioirlius quadrantis , ficque perfeverat in eoeventu talis color, quia perfeverat luxSolis 

nubem penetrantis. 

Qua;resadhucprimo,quomodoergocoloralbus,niger,rubeus, & viridis ac alilintermedii 

colores generentur J Refpondeo , album generari , quando in nubem rariorem , & ex 

vapore fubtiiiore, parumque condenfato conftantem, lux luminarium coeleftium incidit, 

eamquepenecrat, &intotumejus corpussquabiliter difFunditur, Nigerverocolorinnube 

exden(a&crafraniateriaconftante,parumque luminis recipiente producitur. Rubeus fit, 

cumnubesinlehabenthumidum, fumofum, terreftri adufto commixtum in quod incidens 

Solisradiusnon penetrat, fed repercufTus duplicatur rubeumque colorem eflicit. Viridis 

colororicur,cumnubeseft aquofa & rorida, ac ftillare jam incipit recepto lumine , quod 

enimaque£eeftinjedummateri£e,viridemcolorem efficit, Denique reliqui colores medii 

gignuncurexmajorivelminoriincidentiaLucis,qualitatemedii, & diverfitate afFeftionum 

materia:. 

QiKeresfecundo, cur coelum, dum rereniflimum eft, coeruleum appareat? Refpondeo 

, hoc ex eo contingere, quia tunc nuUum in aere corpus opacum,quod aut terminare oculos,autfallcrepofIit 

; unde vifio tendit in folum a^rem , qui cumfitcorpus tenuifHmum, 

oculonullos videndi limitesponit; quovero magis ab oculo diftat objeftum , eo amplius 

vergit ad nigredinem. Hinc cum vifiiales radii in ferena coeli facie terminum non afFequantur,tit,uc 

fuperficierumaeris mulciplicatio ex xquali lucis & tenebrarum miftura medttim 

oculo colorem nempe coeruleum afFundat ; ficut cundem montes remotisfimi colorem oculis 

ingerunc,eadem fuperficierum aeris multiplicationecaufatum. 

QvKerestertio. Quid color albus, niger, rubeus &c viridis portendat T Refpondeo: 

albuscolorferenitatis&ficcitatiseftnuncius, quoniamtenueshce

Philofophico-Poiitica. 8l 

palliat anlmila- 

DudetiDfius. Irafpeciofosconfiliis fuistitulosrxpc prxtexit mcns fucata , 

ieb,-,s,purpuratfraudumpedicas , pro Reipubl. falute Zelotes fplendicar: ardctcao fipa- 

rio revelatisqueoccultismachinis, cverfor communis Boni aydit, Principis ac populi tra- 

ditor, quiregnum promovetad occafum. Pellucidum vitrum a colorum triadc trigonufn 

diciumlridemretert^picturilexhilarat: Solercccdentecolorescxuit , palliumdecegit, quo 

credulum nimis oculum decepit. O quoties Pacis Iridcm prsetexit Conliiiariix lingua Provincixbonumatqueaugmentum,popuIiquicrem: 

(SctandemfLiblarvaludir, tScilludit, imo 

cum hofte colludit,pcffimus communis boni occonomus ; quia cum domefticam rem proniovereviderur, 

tantopejus nocet, quanto minus nofcitur. NulU funt occnltiorcs injidu, cjmm q^^ gYoi, 

M,

82 Mctcorologia 

QUiESTlO III. 

T)e Voragine ^ HiatUy ^ Halone aut Area feu Co- 

rona. 

pRo diverfitate apparentium colorum , qui fpeftantur in aere, & figurarum, quasexhalationesineum 

evedti induunt , contingit, ut in fublimi diverte rerum fpecies & 

imaginesappareant, interquasprimaoccurritvorago&hiatus, (ive chafma, de quo 

fit 

Concl ufio prima. Chafina efl: meteorum apparens,rpeciem exhibens aperientis (e & de- 

hifcentis cceli,quod tunc contingit, cum ferenu noctemultse exhalationes five vapores in fublimijin 

medioquidemdenfioresinOrbemverorariores inter lumen aflrorum, 5c noftrum 

afpeftumconftituuntur, fimilitudinemfbveccexhibentes, qujefimagna fit, vorago dicitur, 

fiparva,hiatus. Caufaveroapparentisprofiinditatiseft, quoniam, quanquam tequabiliter 

lintfitarhujusnubispartes, tamenextremxoblucisprofufionem funt clariores, hoc eft, extremxpartes 

funt fubtiliores, (Scalbercunt, acpropiores nobisetrevidentur. Media autem 

quj£denfa,&:nigraeft, longiorireceftuin profiandum fubfediffe putatur, idquenonaliamob 

caufam, quam quod, qu£E clara funt, alboque apparent coIore,ceIeriter vifum moveant, qux 

veronigra&oblcura lunt, minuseumathciant. llndeingeniofi piclores, quas partesinfuis 

tabulisprofundioresconfpicicupiunt, illosnigro&coeruleocolore exprimunt, eiimque albocircumdant,ubiitaprofunditasquajdamefrevidetur. 

Cumveroquidpiameminens,aut 

aliquidafpeftuiviciniusreprxfcntare volunt, albo, aut coloribus ei cognatis id cxprimunt, 

nigrumautcoeruleum circumquaque adhibentes. 

tateteXhiscaufaformalis , & materialis iftarum apparentiarum. Caufa vero efEciens 

ipfarum foIeteft"ecafualis, cafii enim accidit, utvapores nigri tubjiciantur exhalationibus accenfis, 

itautlumenperipfostranfienscoloretur, &:quod difponantur ita, utfbrment appa- 

rentiamhiatusautvoraginis,veIaIiorumfimiIium. DeefFeduhorumita loquitur Pliniusl. 

2. c. ;7. quod fint prsnuntia ingentium malorum, feditionum, defedtionum, incurfionum hoftilium, 

(Scimmodicarumficcitatum. Qux omnia, fi ultimum demas , rneaopinionQcommenta 

funt. 

Conclufiofecunda. Halo, LatinisArea,Plinio &: Senecze Corona, eft circulus circa 

Solem, autLunam, autaliud quodvis aftrum, quiexprimitur in aere incidentialuminis ab 

aftro in vaporem difpofitum , & pro ejus difpofitione varios fortitur colorcs. Nominatur A- 

rea^ quoniamare;^ rotundx ferendis frugibus apud Veteres deftinatse fimilitudinem habet. 

Plinius&ScnecacircuIum&coronam vocant, quiarotunda plerumque conftat figura&fideracingere^Sccoronare 

vidctur. Ruftici hanc impreftionemvocant, ber Sortrtci» ôf/O* 

t>eri>crBonitcn€von/ ol)cr&ct5ôitt>0

, exmorbodifccflit. 


debiliii?incidsntes minlis candem illuminantv& obfcuram relinquunt. Nonnunquam tamendeticiente 

maccrii non integcrcirculus , fed quxdam tantummodo illius porcio cerni- 

tur, 

Dices: Incoronisaliquandoapparentvariicolorcs, crgo non diflerunt ab Iride, Refpondeo, 

variosaliquundocolorcsapparereincoronis, non cotamcnordinc ,quoapparcnc 

in Iride, led ordine plane inverlb, (icque etiam adhuc ditHnunt cx hoc capicc, de quo plura , ubi 

dc Lridc. 

Quxrcsprimo, an halovicinus (ideri (It ? Relpondeo: etli proxime (uluscingere , & 

quafi coronare videatur, hoc tamen vi(us noUri iinbccillitati adlcribendum, idolum cnim 

hoc dire(3:e intra (idera in medio acre exiftit. 

QuxresSecundd. CurfiequentiiisLunam, quamSolenii aliaveaftraambirevidâtur? 

Rcfpondeo: Rationemc(re,quoniam(ubSolenontacile pollunt colligi 6: (ub(iflere tenues 

i(Le nubecula.' , in quibus halo generari Iblet , proptcr calorcm illius dilTipantem. Reliqua 

ver6a{trainfirmioremh3benclucem,quamutlemperpo(Iintincorporc(ubjedto (plendorem, 

hujusprxrertimfigura;, cujuscdhalo, etbccre. Lunxautemvisinertior ,quamutdi(cutere 

vapores podit, ncque tamen tam exigua,(icut reliquarum flellarum. 

Quxres Tertio. Quo tcmpore halo contingat? Rcfjiondeo: pollAuflri flatumplerumquc 

gencrari,v]uoniamtum cradTu^culiexcitanrur vapores, inquibus halo taciic imprimipotcli. 

Dcindeinautumno&vere (requentiiisconlpicitur , cum remidiora funtcalor 

&irigus,& piushumidarumcxhaIationumredund:!tinaere. llnde& nodu (xpius, quam 

interdiu producitur, quoniam die calor edfortiorpixlentcSoIe. 

Quccres Qiiarto. Cyr iridcs (requcntiLisa Solc, coronx autcm frequentiiis a Luna fiant^ 

Rclponuco: idcffe, quiaadiridemmajor cxigitur copialuminis , quumadcoronam, 

in quamodicunifurticitlumeninfper(umvapori,(icqueadhanc (u(iici!;lumenLuna',adilIam 

umcn exigitur lumen Solis , a quo tiequentius fit. 

Diccs: Sialiquandoficreta,Sole, illam videremus, fednon'tavidemus, ficutvidemus 

iridcm,crgo. Relpondco: Iridemvideri,

InLkmh F 

hichiU. I ^ 

fie Imp, 


Colliges, (Imilem effe ratlonem coronce, qus videtur aliquando circa lucernas, prcefertUTitemporehumido,vekitCLimHatAu(ter, 

utobfervatSeneca. OriturncmpchLTCcorona 

cxeo,quodradu!uccrnKreaagantura vaporibus circumfufis, admixtis cum tumolitacibus, 

quKprodeuntexiplalucerna, talis autcmcoronaapparet rotunda , licetHammalitpyrami- 

quiaradureiraai avaporibusejusdem denlitatisdeferunturad oculum cum eadem re- 

daiis 

, 

fraaione

Philofophico-Politia. 85 

mu!i


tinopotidimum, &vefpertinotempore utplurimumapparere,quando nempi^materiamnubis,propter 

radiorumefficaciam, nonitaconlumerepocellSol. Semperaucem pluvice ligna 

func,quiamagnaparsnubis iiumorisplena elt&eocrallior,denri6rc]uc jquxmox diliblvitur. 

inguttas, &:Iereinpluviameifundit. 

Conclulio Tertia. Parelium bene definitur, quod (it Solis imago juxta eum in nube 

Viia ; diciturenimparelium a Trotpa & «A/oi/ id eft juxta Solem , quoniam fplendore 6c fi- 

gurafimiliseftSoli. 

Conclufio quarta. Subjedum feu materia hujus phafinatis eft nubes , qus primo debet 

eflTe denfa , neomnino radios Solis transmictat, fed uc receptam Solis facicm retineat, 6c terminetmorcfpeculi, 

aquoimaginesrefle(l.luntur, neqiieenimrefilire, &;recipiocare imagines 

folent, nifi ciim impingunc in aliquid , quod ukeriorem earum progrenum inhibeat ; quam 

obcaufamfpeculisvitreis plumbum averla parte illinitur. Secundo debet efib plana, quia 

incequabiles, arperfe&fordida^nonrecipiunc, (icuteciam apud nosres alpers, macuIo(Kaut 

impolitcc nullam reddunt imaginem. Tercio confill;encem, feu quielcentem efie oportct,nifi 

enim tranquillaforetnubcs,jamproptermobilicatem & inconftanciamnon pofibc in eam 

imprimi Solis imago , (cd dilpergerecur, quemadmodum videmus in aqua commmota &: flu- 

'ftuance imagines (ic & humida rerum curbaii Sc confundi. Quarto aquofa fit&huraida, 

'quiain talitacile Solisimagorefplendetiquemadmodum & in aqua, cujus naturie cognatse 

^nubesfunt, formasreddi videmus, QLiintodeniqueSoliadlatera&exobliquo,hoceft, vel 

adAuflrum veladSeptencrionem(qu£eA(trologisluncquali lacera Solis ab ortu in occafum 

'commeantis)occurrat,uttocamSolisfaciemrecipere


ftumvideriirmultiplicatum,ficpote(t Solvideri multiplicatus, eoqiaodinter oculum «ScSolemmedietvaporrclringens 

radiosfolaresadmodum vitripluriumlacierum. Rurlijslicut, 

Jiaipiciaslucernampcrlentemvitreaminterpolitam, prselertim, li exunaparte fit plana, ex 

alteralitcurva, videbislucernamduplicatam & arKjuando triplicatam, ficaliquando , 

intcroculum&Solcmponitur vaporadmodumlentisvitrea:, vidctur Solmultipiex. 

Qu.ceresrecundd. Quotemporehxxpareliacontingant? Relpondeo: Serena coeli facicsmultisertingcndisSolibuscltaptiinma,cumnulliventiturbantacrem,namaventisdillTpanturnubcs, 

ut ctiigiem Solis liilcipere nequeant ; ut plurimum autem veloriente, vel 

occidcnte Solctiuntpropternubemnondumradiislblaribusdiirolutam, atque attenuatam; 

quodprxtcrearubrinemautinitiumnoctisrolcidusaerrertcxiones adjuvet , 6c rcliadiones 

rarillimemeridieaccidunt, quiaSolinm;

88 Mereorologia 


Heroicis paternae virtutis exemplis infiftendum. 

UT 

mali corvi malum ovumi, Ita Aquila nodluas non paric. Caroius Emmanuel Sa- 

baudiK Duxin detuncli Parentisrolium poficus , feiplum recensexclufo pullo aquilino, 

ac aprimisunguiculisinSoIisfaciemintuencifimilem dixic, lemmace exprimens : Non 

i.egenero, Solis avis aquila dicitur; in Solem cnim cotus incencus, Ica Solis semulum, ac- 

queAquiIinumpullumdicerepofrumPoIicicum,cujusomnisindull:ria eo concendit, ut ParentistaciemfibiimprimatitotLisquefitalterabilio: 

autdixerimpotiiis, (ic unusiniilo; velucovum 

ovofimile, atque Ipeculum non fallax, in retribuendo fidele, a Solisradiis iliu- 

jftracum tormasprojicic, quascanquamexemplaria,acquever3cesimaginesincueamur, Tale 

vel in ip(b coelo Ijjeculum nacura dedic. Verfils Solem nubecula convercicur; nubcculamSol,aureusillecceliocuIus,intueCur: 

&icaduplici Sole aer reiplendec, ut (blem a fole 

hauddignofcas, akera/teriusimago: unum replicatum dixeris, aiit duos in uno. Parelion 

duplicis (blisappsritio dicitur: Parelion eftnlii cum parente par morum fplendor, vicKque 

limilitudo, utcumfilium vides, in eo parencem agnofcas. Hoc confbrmium facinorum 

parclio apud M. Tull. Cic. gloriacus Caco: Ut cinteri tx PatribHs',fa M. Cato noflri Cai»- 

nis Piiter , qiri illtid lumen frogenuit , ex filio esl nomitjandas. Cic. I. ^. de officiis. Qui haereS 

pacernieifxrisacglorije, fittxadionuma^mulator. Sanguinem craxic, fic & imago proco- 

typi. Gloriatur hlius (e, veiuc radius a fole, hoc genitore haufifTe vitam J &: facere pot-. 

cfl, utfefilio Genitor glorietur, Sie enim verborum lenociniis adblandiebatur Philippo 

Maccdo»

I 

I 

Pliilofophico-Politica. 89 

Macedonum Reî npud Sabcllium Oratov cclebvis : Taccbo , O Philippe , ilKiflvinlmam 

tuamproliipiam&dirpem, e quadefccndidi: Sileboregna amplillima tibi lubjeda, nihil 

dicam depatmisC\tropha'is, quxdeproBigatis inimicis reportalli : Hoc ttnnm dixijfcjujficiat^ 

Filium lehahiiijfe Alexandrum. Neque alio nominc virilis illa Foemina (atque hoc iptb hic locorumnonreticcnda) 

CorneliaGvacchovumMatev,apudValcr. Max.l. 4. c. 4. de pauper- 

tategloriabatur. Qurimenim C^mpana A/.itrcna om.tmenta fua i-tikherrima ficnli illins oj}cnderet^ 

mca (nni. Ncc iEgy- 

traxit firmonem ., cfuouscjueê fchoLt redirent libcri: Et /mc, inqnit omamenta ., 

ptiacastenebrashujusveritatislux latuit. Ptolomxus enim Rcx dicere Iblcbat : Fideri fibi 

emnireg»opulchri)is,Rcîsejfe Putrem. FuitqucabHomeroPoccarum ingeniolillimo, Odytfea: 

i4.Caltorlaudatus,qualiaCretcnlibusDeushaberetur, quia Hlios habuic optimis moribus 

pra;ditOS. Cai}orHylacides,:i\z,ijuondam in CrctenjjhHS iit Dciis coUhatur.,filiis honcfiis. Deline evgo 

conqueri Flomere,MinervxnomineOdynex lccundo alloquentis Telemachum: 

1'aucienim Filiijimilcs Patrifii/it. 

Totenimparcli;!, quotaSoleCxlareo, velutradii,SerenilTimxPvoIes. Duplo Solc fivmamentum 

nonnunquam velucet. Duplo Sole Leopoldits velj^lendet, quando le in filio, Filius in 

Parentevidet,i(lcprototypon,illeimago,alterabillo,ac itadcfixusinillo-,utvelutgenuinus 

Aquilxpullustocovolatuincjusimitationemconnitatur. Itanimirum fieri addecct, quod 

dcBoleslaoquavtoPolonix Regelcvibituv. Patris fui effigiem in numi(inatc auvco, a collo 

pcndulam,geItabat,quotiesm-ijovismomcnti negotium occurrevec, ovi cam vcnerabundus 

ac dcolculans admo vcbac , diccns : 

Jlatuam, 

Avcri.1t benignipmus Dens , fie cjuid cgo indig.mm rcgio tno nomine 

QU^STIO V. 

Otiidftt Iris 3 qiiieJHS colores , ^ 

UNiverraphaltnata, 

ciens. 

horHm canfaefji' ' 

uti & veras meteoricas impresfiones venuflate ruperatldi adeo» 

utomniumoculospulcherrimo colorum difcrimine ic vaiietate in ie abripiat. Ad 

qu.im conccmplandam iple Ecckfialticus cap. ;. adhortatur Philolbphum , inquiens 

('^de .ircum^ or benedic f«w,

90 

Mctcorologia 

tbrmantar colores Iridis , quales etiam vidcre quis poterit in aqua minutim cadente ex fontibusqulbusdamartiticialibus 

Soieminter&aquamcollocatis. llincretertViteliius, quod in 

quod:im aquarum pra;cipitio juxta Viterbium, in Hetruiia perpetuo qua-damappareat iris 

certoadSolemafpedtuinafpergineaquxinaltumialicnris, ergo ut in nubeformentur colo- 

res Iridis, debetintalinubefuipendiaquaadmodum roris. Debetporro eiie etiam translu- 

cida nimirum externa facicqua nos relpicit, fic enim facile injectum lumen imbibit. 

Obfervavero, quodejusmodi nubeslumenSoIis excipiatdiflimiliterfecundiimnempc 

partium lijarum diflimilitudinem, cum alia; tint tumidiores, aliaj fubmifliores , qua^dam craf- 

liores, quxdamimbecilliores,&:rariores inguttulisiflisfingulis ex radiorum folarium refle- 

xione, vel refradione, &c exvarialucis ik umbrte mixtione tanquam infpeculoillamirabilis 

arcLis, ejusquecolorum cxprimitur varietas. Nam experientia notum eft, luminofa corpor» 

inlevibus&:poIitiscorporibus,autfimulacra,aut rerumobjcdtarumcoloresefficere, quemadmodummaniteflum 

eflinvitro, fpeculis,aqua. Quare lequitur 

Conclufiotertia. TriplexpotilIimumIridiscolor,puniccus,viridis 6c rubens, quorum 

primusfijpiemum,fecundusmedium, tertiusintimum libi in arcu locumvendicat; caofanturtanquam 

acaufaetliciente aluce&radioSoliseregioneoppofitinubi rorids&: concavse, 

inquam illeprojedtus&reflexusîTiixtusquecumumbrisIridemefKcit. Ratio eft, quia lumendiverliniodeobfcuratumabopacitatc 

corporis diyerfos caufat;Colores, undeciim radii 

folaresad opacitatem nubisrorid-trefracti diverfiraodeobfcurentur,diverfbs exhibcbuntcolores, 

Hinc quialux obfcurataabopacitatecorporis,perquodtranfit, priEfertimcaufateolorem 

puniceum, viridem & rubeum, ut experimur in vitro trigono, in vulgaribus etiam vitris 

plenisaqua,in columbarumcervicibus,ideoetiamrefracti tranfeuntes per opacitatem nubis 

prcefertim exhibent colorem puniceum, viridem & rubeum. 

Quceres tamenpromajorireiintelligentia, qua:fitcauf3,quodprimuslndiscolor, ideft 

illequiadperipheriamaltidimumlocum occupat, fitpuniceus f quem alii citrinum appel- 

ianf, mediu3ver6viridisfit,&infimuspurpureusf Huicquxfitoiatisfijcit Conclulio tertia, 

nain probabilc eft , hanc diverfitatem oriri ex eo, quod 1 uir.en refledatur ex diverfa nubis profunditate,namubiradiusprimam 

ingreditur nubemcolorardentilIimusefti5(: puniceus; ubi 

radiusidempenetravitpaulo aItiiis,debilitatui-,&: perinferioremnubis fuperticiem multa opacitare&umbrisguttarumimplicitusreditviridisversusoculum. 

Longius deinde adhuc 

adaclusversLisnubisprofundum,tenuioriadhuclucepurpureus feuviolaceusemergitpcrinfimam 

arciis curvaturam. Nec improbabi lis eft etiain ratiojquam aliireferunt ex Scaligcro 

qui vai-ietatem colorum tribuunt difcrimini vaporum. 

Conclulio quarta. Quamvis valdeprobabile elfejudicemus, in Iride videri lumen ipfum 

aSoleprodudum, innube


Collif»iturtcrti6: Flavumcolorem, qui etiam io Iride obfervatur, non efficerediverlum 

lcmicrrcuiuiujpunicco &viridi,utpotequi eftcftmmixturaviridis & punicei, cx quorum 

permixtione nalcitur, Eodem modc licet alii alios adhuc numcrenc colores m Iride, 

omncstaincn illicunium ("ecundariilunt, & minus pracipuJ , utpote commifluru; primario- 

runi colorum. . . ^ , ^ 

, • • r 

Colligiturquarco: Quodficutcaufam cifeaivamindisSoIemelledicimus, ita OcLuna 

qunndoqueeam crticerepoterit. llnde iridesalix appellantur lblares,aliaclunares, qua- ex 

inenrePhiloibphi a lolaribus ditVerunt , quia lunares lunt rariores Sc verd unicolores. Rario- rijl. ariMi 

resquidem, quiii Luni nili plena lit , vix vires habet ad penctrandam paulisper Sc coloran- So. his 

damnubem. V.TimontamencScaliitellantur, fepe a Cevilas enTeirideslunares. Unico- tanmnf\in 

joreseciamtercluncquialanguor radiilunaris non alce penctrat opacitatemnubisjfedinru- ceitftje irf 

perricie tanciim ejus albentequadam&tracta luce fplendet. 

ddijji 

COiNCLUSlO POLITICA. 

memo' 

rat. 

Fcedera ciim cxternis pacem confervant. 

COeliannuIusiriseft, terram ccelo dcfponfat, dillitajungic. Ut autcmpacislymbolum 

lemperarcuscoelellishabebatur, itacxternorumPrincipum amicitia ac confbederatione, 

9^ 


re, ac imperii principio ad ineundam cum Exteris unionem armorum 8c animorum compara- 

vit. EmmanuelienimLudtaniteRegitleonoram; QiriltiernoDania;, Norvvegiar, Sueciae 

Kabellam •, Ludovico Pannonite Bohemia:que Regi Mariam (brores fuas matrimonio colloca- 

vit. Ferdinandoautem Fratri praedifti Ludovici fororem (qua affinitate duoilli regna lu- 

cratuseft) defpondit: fibiveroIfabellamLufitani Regis filiam copulavit. Quibus affinitatumfbsderibusadtantumamplitudinisacpotenti£eapicemeveftus 

eft, ut non foliim fubditos 

in officio continere; quod fatis teftatum faciunt crebrs ad Hifpanos,Belgas, Germanosquecontentiones: 

verumetiamvicinorumhoftium barbaros impctus&conatuscomprimeret,frangeretque. 

Clara funt nominis hujusargumenta Gallicum & Italicum, Hetrulcum 

8c Saxonicum, Pannonicum Sc Bohemicum , Lybicum feuTunetanum, 8c Mexicanunh 

acAfricanumfeuAlgerenfebella, quibus adeo fubjedasfibireddidit univerfas nationes, ut 

immanisille Chriftiani nominis hoftis tanquam Numen quoddam, vel natuKE miraculum 

. 

, Carolum revereretur, actbrmidaret. Itavidelicetprobatumeftilludcommunis jf. 

Juris efFa- 

'^;?" , tum, atqueLaftantiilententia : Ckmeniminter ms cognationemqmndamipfa natnra conflitucrit^ 

I, ' tideoqtte prajidii caitfa bominesficietatem citm hominihpis inierint & fanxerint , fcedHS iUud k Principiojui 

'. A orttisinter homines initnmviokre-, atit nonconfervarefummHmnefasputandum efl. Hac pra:ceptio- 

"V ncprobeimbutusScipio Africanus,Polybioreferente, nihilita foliciti^curabat, nifi ut alio- 

. rumamicitiasfibidevinciret. JVam regna egrtimijtte eHJiodia-inon tamtnrrihits (Socr^tedocente) 

fropHgnacalis, aitt mxnibns-) armis ant fatellitibus-, quamamicorHm prajidiis ajfcrvatur. Noftiplu- 

' 

vialium aquarum, autplurium tenuium torrentium confluvio iiumen intumefcere, quod 

trantvadari non poteft. Itavirtusunitafortior^&velapesjunaisaculeis in turmam coeun- 

Poljh.l. 2, ces exercitumin confufionem agunt. Iterum Polybium, loquentem audire placeat : Optime 

& propojita pericttli magnitndine ac vicinitaie pelliciunt 

atias respublicas vel regna pountijftma i)ijuam ficietatem. Armorum, animorumque conjunftio, 

Jibi conjidunt respublicie tenHiores-yqM£.prudentes -, 

hicmnrns aheneus ejio, 

PRKter 

QU^STIO VI. 

'De figura iridis ^ earum numero, 

vulgarem iridem folarem verficolorem folent nonnunquam etiam aliK folares iridescontingere, 

vclutialbs, aureoluteai&rubrx. Albastres fe obfervafle narrat, D. 

MenizeliusAnn.^. Ephem.Germ. dec. 2. aitque potifHmum tempore Jequinodtiorum 

prarfcrtimautumnaliumaccidere; ratioefTepoteft, quodfolaresradiinon in rofcidam 

6cguttisgravemnubem, fedintenuiflimumtantumvaporemincidant. Aureoluteas D.Moeten 

pluTcs (e vidifFeperhibeta Sole jam occidente ex oppofito horizontis defcriptas,cum nubes 

pariter illo tempore ad aureÊ aurors exemplum effenc inauratje , unde ex revcrberatione 

hiccoloriridiafFundipotuit, Rubeam quoque iridem annotafFe , idem fupra memoratus 

Menzeliusmeminitdieig. Odobr.i677.ve(peri, cumSoljamoccubuiflet; caufam efficientem 

hujus ftatuitauroram vefpertinam, materialem vero vapores crafix)S firigore 

^nubibusintermixtos. videEphem.Germ. 2. Ann.j.obferv.f, 

conftridos 

Quceres primo : cumaerubiquefitplenusnube , curnonubiquemirabilisillacolorura 

varietasappareat, fedfemperincircinumdudamedietatem circuli exhibeatl Refpondeo: 

TationemefFe, quia, utdiximus, phafmahocgeneraturcum radiorum folariumreflexione, 

quas reflexio a nubenonfit nifiversuslineam illam, qusducitur a centroSolis percentrura 

noftrioculi&iridisipfius; patetenimexperientia,nonvideria nobis iridem,nifi fub iftiusmodiiinea; 

item&


tunda&rphcerica, Ratiover6,curobIiquos&non direftosvideat, efl:,quiadireftorum radiorumlpeciesnimialuceimminutx&diilipatxveniunt, 

namutaitP. Aquilonus 1. i. Opti. 

cor. propol!^;. Ideocolorcorporisadmoilumcorufcaniisminus fpectabilis eft , quam cu- 

jus lux minor elt,nam fulgor oculos peHhingcns colorem obruit, quo minQs vifum teriat. 

Hincdeducitur,cau(am, curiris fit rotunda, non bene exeo capite alTTgnari, quia efl 

imago| Soiis ab ip(b Sole rotundo in nube depicla, quia Iris etiam tunc fphxrica apparet,dumSolecliplinpatitur, 

94 


Quaerestertio. Numetiamcornibuseverfis^hoceftverfuscoelumexporreftisarcuscoeleftesapparerepolIintyRerpondecaffirmativeCorneliusGemmacumnonnullisaliis,quitradunttalesaliquandofelpedalTe. 

Verumidem dicendum de his, quod cle iridibus integri 

circulipaul6antediclumeft,caliterenimoriripofrunt,finempe, inquit Le Gran, Hiftor.na- 

tiir.parte 6. artic. g.folaresradiiper refiexionem in maris aut laciis alicuius fijpcrficicm incurrant 

; modo fit magna a^ris tranquillitas , nuUusque ventus adfit , qui aqLiam commo veat 

&in3equalemejusluperficiemreddat: pnefertimfi qutedam nubesilliaqu.e ("uperincumbat, 

quceimptdiat, neSolislumenredumadpluviam tendensillud, quod aqua eo remittit , fijpprimat,atque 

extinguat. Raro tamen talis arcus vifibilis eft. 

Quteresquarto. Curin Iride non perfefta & integra Solis imago repiTefi^ntetur, ficut 

inpareliisfieridocuimus^ Refpondeo: duashujus rei fiabefTecaufas. Primoenimperfefta 

&integraSolisimagononexprimiturobrefi'aftionummultitudinem, itaenimfbrmsepartes 

non fecus ac in fpeculo frafto confunduntur. Secundo ob nubis raritacem , Sc guttarum in 

nube ifta rorida minutiftimarum parvitatem , quae tanquam minima qusdam fpecula fbrmarn 

imprefTamnonomninocontinere pofTuntjinpareliis autempropternubis denlitatem,levitatem&continuitatemperfeda 

Solis imagoconfpicitur. 

Quieres quinto : Num plures eodem tempore pollint fimul apparere Irides ? Refpondeo, 

Mcetcommuniterunatantum irisfecundariavideatur, numerotamenfimul tres confpeftas 

efl"etettaturMazzotal.i.deMeteor.aer.cap.2. Sic etiamtriplexvifaPatavii 1601. die^. Febr. 

hora21.tefteGafrendoinvitaPeiresk.ii 1. I. Triplicem quoque obfervavit GeorgiusFrancus 

menfe Majo Anno i668.in Alfatia Superiore. Snellius etiam quinque aut fex vidcri pofTe, 

leque obfervafTe teflatur. Hollandi ex illa celebri navigatione ad novam Zemblam inter 

cxtera valde admiranda, retulerunt, fcvidiffetres Soles ad Auftrum , fex iridum dilcerniculo 

afeinvicemabjunftos. Exquibusomnibuscorapertum eft , pluralitatem iridum non effe 

negandam. Veri;imdifficultaseft,quomodo hxcpluralitasoriatur? unde 

Quseres fextb : An,dumpluresapparencirides,immediatefiant a Sole? antequam refpondeam, 

obferva, Irides efTe alias primarias, quatenus fcilicetSolimmediacea fe iplo in plurcsnubesdiaphanasimpingic; 

aliasefTefecundarias, quacenus lux Solisin unam nubemimmediaceimpadla,inaliam 

nubemfimilicer diaphanam reflecticur. Hoc pofico : Relpondeo 

prim6,plurespoirunciridesprimaria2 apparere, qux fimul habeanc eorundem coloium leri- 

«m&immediacefianc exSolisluceadmixcacumdiaphanoaliqualiceropaco & umbrolopkirium 

nubium. Racio eft , quia fi Sol medium coeli ceneac , & nubes ad impreffionem iridis 

apcae alcera fit ad ortum, altera ad occafum,tunc fient duK irides,ciim utrobique fieri non repu- 

gnet, &adiddenturomniarequifita,licetnon ambxa nobis videri poffint. Julius Scalig. 

exerc.ô.fec^.exiftimattalesgeneraripofreindiverfis feparatis nubibus, quarumalix funt 

altiores, alise humiliores. Contingitautem hoc, quando vapor vicinior terra; longe denfior 

eft., accompresfior,quamcircumf(srentia nubis fuperioris; tuncenimdiftinftumefficitfpetulum 

a nube fuperiore, Sc reflexionem diftindlam , quod tamen valde inficquens eft. 

Relpondeofecundo.plurespofTuntiridescomparere, quarumuna foliim fitprimaria, 

alia fecundaria; quceefficiunturrelationefiverefIexioneprimari£e, poteft enim iridi opponi 

vaporaliquisfpecularis , qui repraefentet colorem 5c figuram iridis; & deducitur hoceo, 

quodlecundaria-iridesobfcurioresfint,inverf6squehabeantcolores, qui enim in principc 

illafummuseftpuniceus, hicinfecundariaeftinfimus,quiinfimusinprimaiia, isinfecundaria 

eft fiirp'"'-'^! lauz viridis femper maneat in medio , nulla vero alia hujus rei ratio reddi poteft, 

nili quodfecundav. g. irisfitvelutilpeculum primiE, quiain fpeculis Cxpt objefta invertun- 

tur , uc dexcrum appareac finiftrum, Sc e converfo : Ec ficuc ex uno fpeculo fit reflexio in aliud; 

ficfieripoceftreflexio iridis ab una nube in aliam. 

PErft 


Sanguinisclaritas fa6tisprobanda. 

omnis in illo nobiUtas-, cujits Uuseflin origine (ola : canic Lucanus. Quoc, quaefbtC, al- 

tiororigo,quamcirculiilliustricoloreradiovariegati,& quafi annuli (ponlalitii^quocae- 

pironem. lum terrce jungicur ? opus eft, aureo Piftore Sole exprefTum , cui adfcribas : Solis ofus. 

AcquiaipfanihiIadfuiagiccon(ervacionem,femihorari£e lucis oftencatione exfpirat , acperitomnisinillanobilitas. 

Principum Natalis haud abfbnS Iridislexortulignificatur&iEaMe- 

diolanenfib Relp. recens nato Principi Philippi IV.Hifpaniarum Regis Infanci feftivd aggratu- 

" lans 

,

Philofophico-Politica. 9^ 

lans,iridernincuniibulisejusjunxit,qiioniaminteibclloiumtempen:atesacmibiUinatuser:U, 

inrcribens: i'»rernuhilagratior. Atnumratiseft,tamprxcellumortumcluxiflc,ceiasque&; inlignia 

longo ftemmate numerare ) 

Scttecd m 

Of*i ge»Hsjaclatfuum , alieHH lAudat, Scn. llcrc.fnr^ 

29. , • V 

Propriaaccedatvirtutiscommenciaticfa^Visqucprobetur, fanguinem nobilem in venisbullire. 

Nohilitarenof/ai/ipropriavirtuspoteJ}., Maximiliani Auftriaci Cxraris refponfum erat, ad 

quendam, qui nobilitatis infignia auro venalia expetebat. Romani profedlo hoc fcnlerunt 

incujuscun>.]ueanimoviitusine(ret,eiplurimumefre tribuendum, teftis eft VeliejusPaterc. 

NequcnovushicmosScnatuspopuliqueRomani eft, inquitillc, putandum enim reipla eft,^//. Pat, 

quod optimum cf^St (it nnbilillimum, Ait enim Sat)'ricus: l,i. 

Tota licet veteres cxornent undicjue cer^t 

Atria : 

nohtlitas fola eji atcjue unica virtus. 

Pccudumnobilitaseftbonaacfirmacorporishabitudo, inquit Democritus, & cquus velocitateprobatuti&canis 

venaricus,fiodoreferasindagat: hominum autcm nobilitas morum 

eftbonitas. Filimi! (certansina£;oneNobiliftimusParens , Ncapolis Pro-Rcx fridericus, 

Xobilillimo filio CalabriiE Duci pro teftamento monitum reliquic) honeftis te excrciriis & la- 

boribus trade,necprx'pofterisfrangerevoluptatibus, necpericulisaut difficultaribus tcrrere. 

Anenimnelcis, nobilescunas,triuinphalcscurrus, aureanomina, iramortalem iamam, non 

nobilitaris,("edvirtutis prjcmium elfe^ Quiprimusclarain(ignia,heroum lanccas,ga]eas&plumasgeltavitianexranguinehiecnobilitatistrophxatraxit 

^ non ex fanguinetraxitjnamprimusnonerrct,fedexheroicofacinore.Nec 

Hcrcules Lconisexuviasindutuseft:, quiaLconc 

natus,rec|quiapropiioMartcLeoncmpclleexuit, proprix virtutis tegumentum comparavit.Prsmiorum 

regula menfura eft mericorum. Afpice hos in profanos Deafhos conditione 

clevatos,illos in Rcgnorum Adantes , iftos in bclli f ijlmina prxpolitos : Illis vjcarix demandatxfijnthabenx, 

iftisPrimatum incumbunt tituli. Sibeniiccdit, virtutis fuftragio funtpromoti,non 

fanguinis claritate. Vere Nobilis fe fadtis p rcbat : nam verum eft iUud Solonis apud 

Aufonium: PulchriHsmulioparAn\qu'»mcrearinohilcm. QU^ 

,

96 

Mctcoroiogia 

dU ^ S T K) VII. 

De reliquis proprietatil)HS , ejfeclu ^ rtgnificatione 

i ridts. 

COnclufiopniTia. Maximoelridlslatitudo fivediameter aliquando cft , fedvalde raro 

unius horanimiHiaris; altitudovcroejusaterraelHerduniusdimidii milliaris , tjuia 

vixlbletalciorefTeiris, quaminitium medixregionisaeris. Patcrvero MuurusfUtuic 

alticudinemlridiseiregraduum^f.ut fe quadrante deprehendifFe afTerit. Rationem 

ttadit Cabelus 1. 5. tex. 2f . quxft. r. qux poteit videri apud ipfiim, Ex quo deducit , quod , quo 

remotioraboculoeftnubesrorida, inqualbrmaturiris, eolris fitmajor >Sc pars majoris circuli. 

Racio eft , quiaexduobus (emicirculis, quorum unus in Ipatio centum paflbum 

app.ireat altus gradibus,4f, alius appareac altus totidem gradibus in Ipatio paiiuum ducentorum 

, fecundus eric multo major , & alcior primo ; ergo idem contingit in iride, Et 

confirmat, quiacumquadrante menfuramus alcicudinem curris, quomagis accedimus , eo 

pIuresgradusakitudinisexhibet,quomagisrecedimus, eopauciores gradus exhibet aJtitudinis. 

Deducit fecundo, cur iris fequi videatur fugientes, nempe, quia cum fummitas 

iridisdebeatlemper habere a:qualem altitudinem, cimi accedimus, iris apparet in parte nubisdiftantiore,CLimrecedimusinparte 

propinquiore. Ex quibus & hoc lequitur, Sole al- 

tiore deprimiiridem,eo depreflb atcolli , adeoque pro Solis alcicudine diverfimode iridem 

fituari. 

Conclufiofecunda. InquavismundiparceSoleadversus nubempofito, fuisqueradiis 

illatn feriente fieri poteft iris , dummodo Solnon fit altior fupra horizontem 4J. gradibus, 

totenimgraduum cumfitfcmidiameter iridis,tota ipfafubhorizoncedeprefra efret,necvideripoteft, 

fiSolefTettocgradibusaltior. Hincergocoliigicur, (arpiusin oriente & occidente 

fieriiridem. CjEterum, ut fpedabilis fit obfervantijnecefTe eft, utfpeclatcrexiftatmcdius 

interipfam&Solem, alioquinnonfieret adoculum reftexio. Unde Metecrologi doccnt, 

centrumiridis,oculum&SoIemefl!efitaineadem linea recta. 

Exquodeducitur,quodirisnonomnibuseadem, fed fuatantumcuique appareactotquc 

in roridis gattulisjdecidentibus arcus pifti confpiciantur, quot oculi (Lmt, qui versiis 

eos diriûncur, proinde moto cujusvis oculo etiam illi movetur iris. Ciim enim moro ocuio 

aliafiaclinea a SoleperocuIumdufta,hiEcautemIinea(it axis illius coni, in cujus ibpcrScie 

cxiftuntgutcteiridem exhibences,&mutato axealicujusconi,mutariconum neceile eft;alia 

igiturericfuperficiesconi,fiveoccupabicaliud fpacium,&:confequenter&aIiam iridcm comparere 

necefie eft. Undcquicaputelevat, veIdeprimit,moxiris mutatur, qui ftat, ilii ftat, 

qui progreditur illi & iris progreditur , & fmguUs paJJIhHs Itngnlas Irides JfeBimtHs , ut redteloquitur 

le Grand. hift. part, 6. arC. 9. M ita nohijcnm ^rogfediit currere , âre , federe , vel qHiefcere vl- \ 

cteatHr. 

Imocumexgucculispluvialibusperpedm ftillantibus a radiis folaribus illuftratisproducaturiris; 

fingulisetiammomentisnova eisdem oculisiriscomparere folet, fuccedentibus 

nempecontinuoindelapfarumlocumnovisaliisexnubeinpluvialiailla fpeculafeferefblven- 

le, haudaliteracfluviusidem apparenter perfeverat, licet continuo mutetur eo , quod (cquentesaquasprioribusfuccedanc. 

Deindeetiam Solcontinuomovetur,ide6que linca recta 

dufta a centro iridis per oculum ad ipfum Solem necefTario etiam continuo mutatur.Unde 

fingulis etiam momentis iris revcra alia , & in alio loco (pedatori immoto comparere debec 

Deduciturfecundo. Nullasnobis pingiiridesadauftrum, quianunquam SoltransZenithnoftrumadSeptentrionemdigreditur,utocuIusmeridiem 

afpiciens, Solematergo habeat. 

Nequeobftat, quod viderianobispoflintrescollocaca; internos 6c fpeculum ; undc 

lequividetur, quodvideriiris pofTic in nube, quamvis coIlocacusficSolincernos&nubem, 

. confequentia enim illa non eft vera, quia lumen Solis inter oculum & nubem interjacentis eft 

adeomagnum,utimpediaceoscoloresvideri,ficucimpedicvideriftellas. Obeandemrationem 

neque his, qui ultra iEquatorem in Auftrali tenx parte habitant iris apparcre poteft versusBorealempIagam. 

Frequentiusautem in iis locis iridesapparent, ubi (acile afcendunt 

rari quidam &; roridi vapores, quitotam nonexpeilantferenitatem, led accipiant &:reddant, 

nonextinguantSoIisradium, hincfluminibus Sc lacubus, aut udisvallibusincumbentiairidumbrachiafiepe 

cernimus. 

Con-


Conclufiotertli. Quodtempusattinet, quo IrisutpUifimQm confpicicur, poflautumnalexquinodiumqualibetdiei 

horaarcum fieri polFe, obfervatum efl; , circa aflivule fol- 

fticium, totdvjue ardace, auc nunquam, auc raro apparet. Ratio dt , quia poft a-quinodliumaucumn;iie,SoIcingredientelibram,diesdecrelcunc, 

6c maceria redundat, ^tlbttautemSolcaiidillimusertadurcns&conCumens 

nubes, nam Iris nonfic cempore (crcno, nequeitanubiio, 

uc Sol lateat. Obquamcaufameciamvere, menfibusmaximi}Apriii& Ma- 

jotrequencioreslLinc, nonvero hyemeobnubilum 6c invalidum Soiem. Qvcerum poceft 

pcrcoctim orbcm Irisappareremane vel fero; lub Poiisomni hora lonqx iliius lex menfium 

diei poceftapparere legmencum aliquod Iridis. Subxquacore cerni poceft Iris cribus horis 

ance occafi.im. 

Conclulio quarta. Probabileeft , Iridem apibus proficuam efTe ad mel colligendum,quia 

poftlridembrevilltmocempore» ucobfervacum eft, lavos conftruunc , qui etiicicur per rofcidosiilosvaporesjinquibustbrmacur 

Iris. Sequences vero etFedus, quos Plinius I,i2. c. 

i4.enarrac, tabulofi limt, quoruni primus eft, quod in Iridis termino lcutellx aureae ccclo 

dccidua; rcperiantur. Secunduseft, quod plancas, arbores, tiucices , quibus incubueric, 

etticiacodnr:iciorcs;hujus fijfpicionemindeorcamcredo, quod Iride conlpicua ros tcpidus 

prata riget,qui tcpoi huirioriinixtusodorcmgignic. 

Conclufioquinca, Significaciolridisaliaeftnaturalis, alia exinftituto. Phyfice fignificataliquandopiuviam, 

aliquandolerenitacem. Evencushujusracio delLimicur a caufis etficicntibiisliidis, 

anubciorida&Sole; racione enimnubisfieripoccft, uc pluvixfcquanturj 

quando fcilicctradiilblaresimbeciiliores nubis humiditatcm exficcare nequeunt. Sin autemcaIf)reSolisnubis 

humiditas exliccetur, lerenum llquicur tempus. Dc hac fignificationcphylicairidis.inquitSencca 

lib.i. natur. quxft. c. 6. Non easdcm undecunqueapparuerit, 

minas adlcrt. A meridic oi ta magnam vim aquarum vehic, vinci enim non potcrunt 

vehemenciniinoSoIc, tantum illis eft viiium. Si circa occafutn rctlilfit, rorabit , (Sc leviter 

impluec. Siaborcu(i.irrcxeric,rerenaptomiccic, fic cciam iris, quam nullus anceceftit im- 

ber, (ignificatferenitatem. Hxctamenproindubicaco rccipienda nonfunt ; cimi iisfignis 

nonrarodecipiamur: quofit, quodPliniusveriiispronunciec; nec pluvias ncc ferenos dies 

cum fide ab Iride porcendi. Illud camen obCervatum eft, &: ratione non caret, quod, fi colo- 

res Iridis (iibinde dcnliores appareant , doncc in atram dcfinant nubem, pluvias fequi poflint 

fi paulacim clariores fianc,(S: ica candem evanefcanc, ferenicacem porcendcre. Ex inftitutione 

autemdivina&ordinatione, fignumeft,nonfuturiunquam diluviitotiusoibis , 

ut ex c. 9. 

Genel! patet. Sunt camen aliqui, qui & hoc putantab Iride nacuralicer fignificari, hac dufti ra- 

tionc: Iris, ciimexcaufahumida, nubefcilicec,

98 


Itanimirurn dirriicantiurnliUbernfulrninLimquereditio ad unius lridisexortum,porn:obello, 

componitur,acpaxcoeloreditaurea. Semper pacis nuntia , 6c vel inipfo {erme mundi primordio, 

Iris liabebatur. Ita Catharina Medicifia, Henrici II, Gallorum Regis Conjux , libi- 

imet embiematis ioco iridem prxfigi voluit , hic infcriptione indgntm: Cum luce ftrenHm. 

' Encofniumcerteregiaindoledignum, cui prx omnibus fanftum firmumque fit , iubditos 

non bellorum calamitatibus ac tempellatibus involvere, fed velut pacifica columba oleam referre, 

j?acislridemaccendere,&:quantumfieri potefl:, tranquillitatislucem aflPerre&con- 

fervare. 

ErathocParentisPliilippiadFilium Aiexandrum documentum Rege dignum:y^

Pliilofophico-Politica. 99 

emas, Quidenimfeceris, fiexpugnataBelloni Pacis fanum aperia^, confradisquc Martiaiibusfpiculisoleaginasnedascoronasy 

tLine(ti(limamregninodem(crenabis,tcrravum (ija 

ateiicitatedctrudendarum nautragium avertes, CiviumurbiiuiKiueiepuIclirum, incolarum 

tytannidemicalamitatislliadem,cruentum Trojani equi puerperium l; tinibus tuis adultimos 

usque Garamantas profcribcs. Neque deerit tamcn aut ju(li belli ratio , aut exafperanlis,provocantisqueho(tisinfuItatio. 

Qupdfiadarma coaCtus tucris, qualitcr Otiiomanna 

Lunafxpiiisin AuftrixSolemeclipfandum cornuaeiigit ,arma arripe, at non ni(i Pacis tludioprehende. 

Erittunc g!orio(i(ITmaePacis ccrtidinia (pes, quia nonnifi Deo cntheatus, 

juftitiiequei^horacecataphracûsincampum proccdis. Totaequidem tunc Gigantomachia 

ruptisorcirudcntibus, totaCyclopum officina Itygiis e caminis profiliat , omnisBiftonum 

fercciacompaclisviribusexiurgatlicet: videbitorbis&: mirabitur, pofTe ex Lunse re(rattione 

Pacis Iridem colorari, exitu gloriofo quia non potcft non cum lauro olea crcfcere , 

; 

ubiPacisamacornonprovocans, fedprovocarus Juftitite ticulo pugnat , alias quieturus in 

Pace. 

QUiESTIO VIII. 

De infolitis , acmiris in aerefimulacris quandoqne 

confpicftis. 

SOlentquandoqueetfi infrequentiiis varia infolita oftenta, cujusmodi funt integri exer" 

citus, prxliantiumconcurlus, turmxmilitum&phalanges, claffes armatx intertiudus 

cumrcmisvelisque, &his(imiliain acrecomparere, quxhaudexiguummortalibusim-> 

pendcntiumintauftorum eventuum metumincutereconfueverunc. Nos prsienti quxftione 

circa hujusmodi (imulacra , ac (pedra inquircm us , pr.rcipuc quid (int, qua; eorum cau* 

lisquid portcndant, (eu (igniticcnt. 

Conclulio pi ima. Milicum ac armatorum fimulacra, (idem fentiendum de reliquis) nori 

funtoculorumludibvia, fed verequandoqueapparentinacre. Patetveritas hujus conclufionisexauchoritatetumSacrorum 

, tumprotanovumlcriptorum. Sic 1.2. Machabajoruni 

c. f. narrat (acertexcus: concigicautemperuniver(amJerofo!ymorumcivicarem videridiebusquadragincapcracraequicesdi(currenCes,auracas(toIas 

habcnces, & haftis quaficohor- 

tes avmacos & curlus equorum per ordines digcitos, & congicdiones fieri cominus 6cc. fic eciamancequamTicustSc 

Romaniobiiderenc&capcrenc Jcrofolymam, dicii. menfis Maji ait 

Jofephusl.^.dcBclIo Judaic.cap. 12. poft dies leftos anteSolis occafum vifi (unt per inana 

tcrri cuvrustotis regionibus, «Scarmatsaciestranantesnubila, &;civitatiGircum(ij(x. Idem 

accidic RomscemporeS. GregoriiPontif Max.cumLongobardi invaderenclc.aliam,utipfemet 

ceftacur Homil.q in Evang. dicens : priusqu."im Icalia gcntiligladioferiendacraderecur > 

i2neasinc

loo Meteorologia 

fuo rhilofophiccaudivifre. Velafiiin Burgundia fpettrum aliquod in nubibus apparuifle formam 

reprsfentans miiitis armati exerto gladio in aere penduli; totam urbem fpe(itaculum hoc 

haud modico terrore concuflit, donec attentiiis a Viris peritis machina harc aerea obfervata & 

fabuladeprehenfaeft,dumanimadverfum,S.MichaelemEccle(itEfafl;igioimpofitumreflexein 

nubibus tuifle, ceu in fpeculo objeftum. 

Eademfpecularisnubiumlijperficiesfieripoteritincidentefrigore in vapores tenues ac 

pellucidos,aquoconselati&opacati terreftrium rerum fpecies in fevelutinfpeculurainci- 

aentes opportune reffeaent. Llnde Cardanus oblcrvat lib. 14. devariet. cap.yo.fcribens 

Aeris oftenta in Borealibus regionibus & mira magis & frequentiiis apparent. Similiter, 

quodvarixanimaliumvoces quandoque e nubibus prodeuntes audiantur , ideodem modo 

per voces animalium viciniorum, tefte Kirch. loco fupra cit. in concava nube , aut monte re- 

flexals fieri poffe. Idem intellige de aliis quibuslibet Sonis. 

Conclulioj. Refrad:ionis etiam beneficio fpedra quaedam in aere contingere poftunt. 

'5latioeft,quiapoteftalicubiaerimmixtis vaporibusrofcidis denfiorexiftere, utitaobjedum 

aliolocoreprs:fentet,quamreverafit; analogia eftinnummodemerfo &: exiftente in fundo 

vafis, qui tamen ob retradionem proximus fuperficiei aquse apparet. Item ficut Sol infra 

lioriZontemdeprefrusfupraeundemafFulgereconfpicitur, quatenusfcilicet radii aSole pro- 

•cederitcsinciduntinvapores AtmofphterEe, ibiquerefirafti attoliunt corpus folare apparen- 

•ter fiipra horizontem , ita pariter poterit objeftum aliquod in terra vel mari conftitutum etiam 

permediumvaporofijmalicubidenfiusitaradiare, utrefraddvideriqueat, alio loco nempe 

elevatum&inaereexiftcns. Undequando ad lacus Sc maria, ubiaervaporofior&denfior 

eft, aliqua oftenta,veluti navigantes in aere confpicerentur,contingere potueru nt. 

'Conclufioquarta. Tametfiperprtediftosmodosphafmata qutedam infolitacontingere 

poflint prope terram , univerfimtamenomnia illa oftenta , quse Conclufione prima obiter 

velatafunt, remotioranempe&in coelo altiori conftitutaminim^, Sc nequaquamhismodis 

contingunt; prioraenimhujusmodifiint, qutenon nificertis ac determinatis locis & temporibus 

contingunt, nec nifi ex certis Sc determinatis locis videntur , nec durant nifi ad breve 

tempus; pofterioraverofiuntvariisinlocis, durant fkpe multis diebus, vidcntur variis ex 

locis, afevaldediflltis. Exquibusficarguipoteftprimocum P. Schotto Pliyf. Cur.1.6. c. 2. 

Si milites v. g. equites , exercitus,aliaque umilia objedta alicubi in terra,aut maris fuperficie exiftentia,radiarentinnubes,autaeremvapidum, 

indeque ad intuentium alibi conftitutorum 

oculosretle£terentfpecies fuas; viderenturipfaillaobjedtainfeperradiosreflexos, proutin 

SpeculisfieriafTolet, velergo funt admodum remota ab intuentibus vel funt propinqua ? fi 

valderemota,nonpofruntvideri, autnonnififub minima fbrma, tametfi prorfus gigantex 

fbrentmagnitudinis;cumconftet,e6minusapparere objedum, quo magis diftat. Sivero 

propinqua funt, ergo dum in coelo apparent exercitus integri ,

hilofophico-Politica. loi 

miliiJmquererumiUtiquevisilladeterminata eftad effigiandas has 5c non illas armorum 6c 

fimilium rerum tiguras,curergoolim3liaarm3,3lterius hgurxnaves, &resaliaseffigiabnnt, 

qualestuncinuiijenmt,nuncautemaltcriusomnin6f'orm'X^ Certûtolim, ita 6c nunc,rerumilbrumtbrmxacfigurx 

pendent,aliberoartificumbeneplacito, cuicauTxnaturales ac 

rfecefraria; non (eaccommodaut. 

Argues fecundo, Rhegii quandoque cernitur illud, quod vocant/

I02 


ferre pmermitto i cumabannoprcefertim 1681. fimiliumpottehtorum ipfi (peftatores ^ o« 

culati teftes limus, haec non ni(i bellicarum calamitatum prxfagia f iiifle, & etiamnum efTe. Se. 

let nempe his^Jimilibdscjue prodigiii DELlSpramonere hominesiM erndiat, inquit Cabeus-) adimpietatem 

dehellankam, & det metiienttbusfijignificationem , tttfugiant kfacie arcHSi^ Ht liherentur dtleUi. Cui confentitAmmianu3Marcellinusl.2i. 

EthnicuslicdtScriptor,dumait : Amat benignitas NHminisy 

fitt^nodmerentHr hgmincSffiH qmd tangitur eornm affeWemt his qtioque ration^Hs prtdere^ quittmpendenU 

31. 


JaGuk 5 ne feriant , prasvide. 

jvr yi 

UTmagnaCapitaccelopropinquiorafunt, ita funt ei magis in amore. Nonvultcorum 

ruinam , fed ut avertere poUint, prcemonet. Faces exponit, ut ad lumen videanc : 

prodigiofaprcEmittiteventa, ut fapere doceat : inaereconfliftus inftruit, utprofuturis 

bellisprtEmaturedifponant. Retrofpiceinannumif^g. FamianoStrada tefte, illuftri node 

geminiexercituspercceknnparata aciedifcurrebant,haftis corufcantibus congrediebantur, 

armarefplendtsbant, ftationes mutabantur , volabant (picula, fcuta fcutis coUidebantur; 

quafi novi in coelum gigantes confurgerent, mutuisproeliis confligebant. Merit6 timoreni 

Albano infolitafpeciesincufterat, &c monentis coeli amorem tuiftc, ut timorem providum 

excitaret, eventusdabat. Hsecenimprodigia,utHiftoricus annotavit, Ornagiiexercitum 

imminentem , Gheufiorum cJEdes ac latrocinia, longamque bellorum ac miferiarum Iliadcm 

' denun-

: 

Pliilofophico-Politica. lo^ 

deiiunciab;int. Noh inanis commenti adagium : Prsvifa JacuU mims feriunt, llnde utl 

perrarahujusmodi oltcnta fr^W/r olympus , galeam crillainque parat providus animus , ac 

ut binis oculis cum natura munivit, ita bino capite prxlcntia limul ac tiatura rneditatur. Ita 

JacobusIV.ScotixRexcaput biI'ronsincolumnapolitum,pingi tecit, cumlemmatc «//«»>- 

^«f, prxfens fcilicetaca-que futurum refpiciam , ut ita fimad utrumque paratus. Si prudens efl Sen.l.d.4.; 

Mimustuust tribusremporihus di/j>e'i(etur,(yexb^ Cunt Romani VhWolhphl) pr£fi»ti,i ordina-, futiuA virtHt. 

prdvidetprdterit,trecordAre.Qiii^>}ihildefuturopritmeditMurtifi omnia incautus incidit. Inluturaarmatus 

tuto illud Aullriaci Cxlaris Rudolphi II. repetet , Adfit. Aquilam enim libi Itatuit, Ipiculum 

unguibusgellantem;tela&bellaminaris? Tela&bellareponam. Jamenim aquilinis oculis 

pra;vidi,(Scprovidi: enparatuminvenies,telistelareponam. Sienimaquila^f/.;, 

^DnoIandrJ prxceptio eft : Ut optimus Gubemator , priuscjuam folvat eportu , uavcm omnibus ayma- n^^^' 

mentis infruereJuUf^ :tj etiui» providus imperator , cfuocuncûe ujuiftbi fore VutabitiprdpAret diligentcr. 

Hacdiligentia, quiaD. Alvarus deBazzanoArchitalairus prxftantiftimus,navibusfuis,ante- 

^ 

quamadexpeditioncmleaccingeret,pro(pexit; dicerelblitus,diligcntiam elletbrtunxmatrem. 

Ideocontigit. JoanneBotero id atttltante, illiusCialiemnunquamnonrcdiine viro-Boter. 

£tncem. AmaTvichri.icuram, Magui DucisMedicei lyuibolumerat. Undecuivis, livecoe- Ditlor. 

lorum,liveregnorumDominoIamiliareeft Maximiliaiii II. ex Auftrix Archiduce Romano- 'wewor. 

rumCxLiris: Dominttsprovidebit. 

p-i-fM* 

-rû^ mm- -^:^-:^' '^n^^ '^-sH' ^.u^ ^^sa^^' ^^'

I04 Mcteorologia 

rumquemukifbrmijaducommoveri, tumqueventorumportasaperiri, cum Jupiter Solem, 

Lunam,&Mercurium, auteundemMercuiiumMarsdiametrali radiationeafpexericvel ei 

quadrata tlierit conjunilus; velubiuterqueinlignis acreisfiaerit,autinGeminib, & Libra; 

autciimLuna&JupiterinAriete&Scorpione pariterfUerintconftituti; deinde Lunaa:qua- 

bilifbcietatispoteftate cum Mercurio coierit. 

Paracelfuslib. de Meteor. cap. f. fblitis fuis nugis afTuetus, ait: Fenti in jidUs exiHunt^ 

& iflizmatres eornmfant. Etpaulo poft: Semeyt-,cx qaoventi nafcunttirteft materiafrima trinm wimo- 

rttmiHtfttlph(ir-,fali&liqHor'yh£ctriamaterfmt.y ex quaflatHsproveninnt. Et infra: Fidetis aqnam in 

ollaferveijtememittereventHm&iC. pariter FalcanHS ignens exiftens inftellis tria prima bnllire facit pro fua 

mtHra-,indeventHstxfirgit. Ita ille, qua;,quisnonvideat,nugasefre? 

Ariftoteles&Peripateticicommuniterdocent, materiamventorum efTe exhalationem 

calidam & liccam. Conimbricenfes tamen traft. 6. Meteor, c. %. afTerunt , non efTe puram 

cxhalationem, fedinterdumacfrequenteredam vaporesexhalationibuspermixtos. Quam 

opinionem ego ex his veriorem fentiam,ex fequentibus afTertionibus collige , unde fit 

Conclulio prima. Materia ventorum efl exhalatio calida &c ticca. ita Arift. 2. Met. c. 4, 

Ratioeftprimb,quiavere&autumno, quandoeft exhalationum copia, maxime dominanturventi. 

Secundb, quiamatutinotempore, Soleexoriente, ventorum flatus commovetur, 

eb quodtuncmulta exhalatio eterra eliciatur. Hinc fentiuntnautx circa promontoria 

vehemenresventos,


biculumacrexterior, nedeturvacuum. Similiter cum incenditur filva , vel agri comburuntur, 

folet excitari ventus undique verfus locum incendii, cujus eadem eft ratio, dum cnim 

ignis aerem elcvat, vel partem ablLimit, luccedit atfr propinquus , ne dctur vacuum , qui 

adeopferumqueinvalefcitduranreincendio, utlongelatequenammadiffundatur. Hinc in 

Sicilia, uttcflaturSchottuSilub capitis pxna prohibituro , ne ante certum tempus (initium 

iicmpeOctobris) Stipulo; a quoquam incendantur , antequam videlicetex hortis 6c vincis 

iructusfuntcolled:!. Nec ventihiexhalationesruntab incendioexcitata:, licenim ventus 

exlocoincendiiquaquaverHimetfunderetur, 6c non ad locum incendiiconriucret. Itcm, 

fidomus, autturris, autaiiud quodpiam magnum onus corruit, aercircumftans tam veheinentercommovetur,utvicinacorpora 

prollcrnat', aut ad Jatus abripiat. Praterea cum in 

aliqua parte tempeftas prxparatur &: cogitur, Iblet excitari ventus accurrens ad tcmpeftatem 

cujusratiorurrusdt,quiadumacrinlocotempellatisinfrigidatuscondenlatur,aIiusaccunic 

adlocumrelidumoccupandum. Quint6,quiapleriimquemancfubauroramprxrertimdie-. 

buslerenisexckaturventuiusquidam iiiavis, qui fcrtur versijs orientem Solem , 

, ; 

ut pluri- 

mum.Quodideocontingit,quiaSolexorienscalorelijoaeremproximumcalelucit,

io6 

Mcteorologia 

Se„ er, re arrogantia ambitionnem calces. Magnmlmos ms »at,tra produxit, cr glorwfiim mh,s , ac 

m 'J' excelftirn^fpintumdediK Sen. In hoc vero magnanimi llimus, quod honorum Rracius inlra 

i//. nosponimus, &quâlcaapparent, utvil>acontai.nimus. Oftim,smortalmm ah.JJ.ma [af.r, 

"" '^'•'^ 

TacU 

c.fi. 

dicebatCa^farTiberius. 

At qui abjedta hsec appetit, quâue fub pedibusjacent amplexu 

^-«- '. ambk anîlWetit^ annonintimishxrecf Rcg.are aMUnnonnoH.fiUno^r.^^^^^^ 

res & lubiellia qusris^ ad ea contendis, quae abjeaiffimi noinmis , ac rulticas appellatioms no 

m nibus F iWis & L^ Porciis & Scrotis, Vitellis & Suellis, obtigevunt. Hxc.ergo cOm 

Mot. X'a^Vn:^1^.tnoribusrep^ 

/ I HonoraHtemvr&mmmeflvtrtHt,s,Vh\\oio^homm 

Eth nMiavirtusexcellaeft. 

1 rincipis axioma ciu 

)ri?cum( arolo V.iUoGe 

ac Auftriaco Hercule conmtendumeft i 

unonltisirm rdeWeria^ detiniamus , fed plus ad alta, v.rpdigna,exccllo acquead 

Su^lianaânimoptnacontendamus. Hxc, qu^ intra pedes jaccnc, pedibus calcate, 

optima arrogantia eft. 

QUiESTIO 11. 

D€ caufaformalh^ efficimte ventortim, 

COnclufioprima. Formalis fubftantialis caufa ventorum, eft eadem, quj exhalatienis 

vS 7& aeris. Accidentalis eft motus obliquus feu transverfalks agitatio 

c rcalefrari RuSprimipatet ex didis, ex his enim conft.tuitur. Ratio tecundi 

;W,Srmpolu?m?llud Lidentale, quod ventus dicltur 

petmotum,quoftata.v.g.ligneaconftitu.turperhgur*m,undenondebetdiciventusmo_^ 

, 

,

Philorophico-Polidca. 107 

veri, quall vcntus Ik fubjeftum motus,cum potius fit enentialitcr ipfemotus , ficut ftatua noQ 

eltlubjcctLimrit;ui\E,redfiguranJclTentialiterincludit ; rurfus neque ventus dcfiniri dcbet> 

quod lit Iblumcxhalatio, vapor, vel aer, licut itatua non dicitur edc Iblum iignum. Ex 

quibusconllat^nunquampollebisfentiri eundcmventum>quiainotuseItaiiquid fluensj undeoptimevencus 

dertniri poterit, quod Iitexhalatio,velvapor,autacrcommotus, 

Majorcontroverfia eft, circacaufam efticientem obliqui & transverfalis motus , a quo 

acr,vapor&cxh3latiohabet,utdicaturventus. Qux qua^ftioadeodifticiiis eft, ut ob illius 

oblcuritatem (cabillaabftinerefate.aturP. Arriaga D. unic. decoelo, n.75. nos tamenperaliquotconclu(ionesrempr£elentemexaminabimus, 

«Scquidnobis tenendum (it, liabjiciemus. 

llndenr 

Conclulio fecunda. Angeli non funt ordinari^ caufa efficiens ventorum. Ratio eft, quia 

quandoaftignabilis eftcaulaphy(icaprxdidimotLlsobliqui,noneftphiIo(()phiadintclligentias,liveangclosrecurrere,hcrcvcr6intraanignabitur,ergo.Dixiordinariîquiatumex.Vcriptura,rumexSacris 

ac protanishiftoriis conltat, Deumexcitare fubinde, autregereventos 

minilterio Angelorum,ita Jonx c. i. Dominus mijit ventum magnum in mare, Quin «Sc dxmones 

ctiampermilTioneDei vcncoscommovercpatct exJob.c.i.ubinarracur,opedcEmonisrepent^ 

vcntum vehemenrem irruiflê .i regione deferci,t5c concusliffe quatuor angulos domiis.Conftat 

etiam ex Olao Magno I, ; c. 1 6. ut alibi retulimus , de Finnis iSc Lapponibus , eos olim mercatoribus 

ventos venalcs exhibuiire, ac tres nodos magica arte confecratos tradidifllsquorum 

L foluto habituri eirent ventos placidos, 2. vehemcntiores , 5. vehementiftimos. Sic etiam Sopater 

Philolbphus morti adjudicatus ob ligatos vcntos verlu magico,ne annonaByzantium de- 

vcheretur. Plutarchusqiioque in Lucuilo refhc, cum Mitiuidates Rex Pontivalida clalfc 

urbem Cyzicumoblidcret, Pro;eipinam(dxmoncm videlicer)no£tc apparuifleAriftagoriE, 

acdixiire: CrastubicincmLybicumcumtibicinc Pontico committam ; ac diepofteroAuftrumtijrociinmumaLybiaadfpirantem 

disiecillechiflemPonticam. 

Conclufiotertia. NecSol, & viscorporumccelcftiumimmediata ventorum & motus 

cbliquicaulaetHcicns eft,ut Aftrologiquamplures tenent. Ratio eft, quia nulla certa lege 

flantventijmutancurquefxpiusaliquandoeodemdie; nequeineftedibusfublunnribus, ubi 

aliquapoteftinveniricaulaadcoeleites, &c fuperlunares, tutorecurri potcft. Tgiico tamen 

caulamremotamintluxumi^^derumcire, utpotcquorumcaliditate exhalationes & vapores 

eterra&:aquafublevantur,raretiunt,d:ad.igitationem prxparantur. Prxterea experientii 

compertumeft,certulyderumcoitione, ortuOkalpeiû maximos ac frcquences ventos fxps 

exiftere,undcadgencrationcm,motumqueventorum mulcum .iftrorum intiuxum conterrc 

colligimus. 

Conclufio quarta. Nec aer ex naturali , ^ innata fua vi agitationem hanc obliquam efficit,utdocucruntStoicicumSen8ca 

lib.f.c.fi. Ratioeft, quia vim movendi leabincrinfeco 

folis viventibus natura conGClIit, unde aer de te iners (S: inagitabilis eft. 

Conclufioquinta. Etveroprorlusalienaeft opinio Kepleri, qui voluit, ,ut in priori 

quiftioneiufinuavimus,terramingensquoddamanimalefle,&exfpirando,inlpirand6queacrem,vcntos 

crhccre,

loS Meteorologia 

dic,quod fipartesleves fLipeiMntgraviores, cum (bmpei alcendant, non apparet , und^tanto 

impetu&peturres&sdificiainterram venti profternant. 

Conclufio fexta. Caufaobliqui motus non cftgyracio raptiaeris in gyrum Scoelo moto 

aborienteinoccidentem. Ratioeft, quia (equcretur, omnes ventosab orienteinocciden- 

temierri, quandoquidemillomotufolum aerrapitur, (iacoelorapicur ; quod tamen eft apertefaKum. 

Accedit, quodomnesventiax]ualivelocitatein transver(um agitarentur , utpotemotiabeademcauia, 

ejusde'mque virtutis. 

Conclufiofeptima. Necfolagravitas halituumdefcendentium&occurfus afcenden- 

tium,&; in fe invicem impingentium cau(a obliqui motus eft , ut Fromondus 1. 4. Meteor. c. 2. 

art.f. afferit, dumdocuitexlialationes&vaporcsrecuperatagravitacein fecunda regioneaerismagnoimpetutorrentisinftarinterramcadere, 

quiavero in dcfcenfu in alios vapores aP 

cendentes ortendunt,uti&:inaerem,luctancurcumillis, 6c inobliquum impellunt, ac cum 

illisetiammoventurintransverfum, Incidithcec SententiacumopinioneTheophrafti. Ratioauccmconclufionispr£Eterdi£taeft, 

quodilla fbla gravitas & ievitas exhalationum non 

fintvencorumcaula, quia etiam in fummis montibus, acdiprailloslpirantventiintransverfum 

adti ; & tamen ibi non funt exhaiationes refta deorfum ruentes, & ab occurrentibus aliis 

impedita;, quiadeberentrucreexfuprema acris regione , ubitamen nnn pofTuntgenerari. 

Secundo , quia (i exhalationes funt adeo graves, ut tancam edere polliiic ftragem , certe (enti- 

retur ilLirumpoiidus, &:haberetden(itatemaliquam; ficutnubesnon funcgraves, nififiant 

etiamdenlx. Accedit,aquammulto gravioremeffe, quam exhalacionem ; &tamen non 

ruit cum tanto impetu. Denique ventus turbines in terra facit, furfum rapienspulverem: ergonon 

efttantiimexhalatio cadens in terram. Dico tantum, quia, quod pr^didajuvent 

quandoque admotum obliquum halituum , ultro admicto. 

Conclufiooftava. Nccfolararefa£lio,aut condenfitio aerisacalore vel frigorecaufata 

ventum excitat ; quemadmodum voluic Averfa, qui lic philofophabacur, quando rarefic 

fubitomagnaparsacr-is, nv^ceflariopropellitante (e aiium aerem , &: hicrurfusalium , &ita 

ventus excitatur; fimiliterquandocondenlaturmagnaparsaeris^debetnecefTarioftatimfuccedereatiusaer, 

(Scficparicercaufaturventus. Ratioveroconclufioniseft, quiafihtEceffet 

adcEquatacaufaomniumventorum,fequereturomnino, ut optime P. De Rhodes obfervat, 

quodpaucioresefTentventiautumno&vere, quam a"ftate & hyeme , quiaminortunceftra- 

retadlio , quam xftate,iSc minor condenfatio, quam hyeme. Accedic , quod, dum rarefit aer., 

inomnempartemexpandacur, undeventusnonflabitunquamab una fblum parteabAuftro 

nimirum,velAquilone; fedxqualiterinomnempartem, 

Conclufionona. ReIatisaliorumfententiisdicendumigitureft:Caufamdetorquentem 

halitusinobliquum, ac ventosefficientemnonelTeunamfemper, fed aliquando illam, alias 

aliam, frequentius tamen & univerfalius efle tum raretaclionem & condenlationem , tum impetum, 

utcommunis Peripateticorum opinio eft;impetum, inquam, halitibus a frigore &:den- 

litate medixregionisaerisimprefll.im, dum enim halitus a calore Solis accenuati (brfum tendunt,&mediamregionemaerisf'rigidam,vaporibus 

&: nubibus refercam offendunt; abilla 

tanquaminimicovaIderepelluntur,nuncad obtulum furfum, prout nimirum figuratus eft 

vapor,&: nubes frigida, quam ofFendunt. Cuius ulterior ratio eft, quiacum horum halituum 

materia fit levis & aerea,hinc ubi repellitur, reda deorfbm defcendere non poteft , fed i n obliquumdetorqueturobmixtummotum 

violentum & naturalem, quam naotus ©bliquitatem 

adjuvat fbmorum nova foboles continuo afcendens, & priores exhalationes impellens. Hinc 

tamvariiexfurguntmotusventorum; utaliquandoinlbblimiinnubesdominentur, cumtamenapudnosomniafinttranquilla 

; aliquando inferiora fiisquedeque vertant, cumtamen 

fupericra tranquilla fint. 

Sententiade rarefaaione, qusemihivaldearridet, probari & explicari duobus exem- 

plis poteft. Primum vulgare eft de tormentis ceneis, ubi conclufus ignis magna vi exilit, 

non poceft angufto fpatio capi, unde totum illum fia- 

quiainampliorem difFufus molem , 

gorem&motumetiamtransverfumefficitrarefadioignisinfpatiumappofitumtubiorificio; 

ergofimiliterinclufaexhalatio, vclaquain cavernis terrEe , fi rarefiat ex anguftis illis locis 

prodiens,movevipoteritoblique. Alterumadhucfimilius exemplum habet Vitruvius l.i. 

c. 6 fiuntenim Aeolipiljc xrece ac cavje ; habent illae punftum anguftifl^Tmum , quo aqua. 

inlbndipoteft, collocancurque adignem ; ill« limul cumkrvere cceperint, efficiunt ingentem

Philofophico-Politica 109 

gervtemfliitum ,ventoquam fimillimum : icaparitcr judicare licet Sparvulo, hrevilTimoque 

IptrculodcmagniscxEliventoruiiiquerationibus ; namut aqua raretada inxrca illapila per 

anouftiastbraminis (e cxfpirat, licacr,at]ua, exhalatio (Libita raretadione diffluunt in ventum, 

quamvis,utrupramonui,rarctadio hcEccau(aadsquata ventorum non (it. CxtcrLmi 

fimilemglobumKircherustocoadaptavit, qui lexcarnium libras in veru igni admocas vcr- 

tendoanavit. 

Colliges, aeremetiamquandoquecommoveripofTe afluvio,velalia aqua decurrentc, 

cumquaunarapiatur. Patethoc bella experientia tornacum , in quibus absque tbllibus, 

ingcncemventum ii^niexcitandomechanici concitarelblent hocmodo:aquamcx:iItioriloco 

cum impetu rucntem ligneo meatu vel canali ita excipiunt , ut aliqua tamen canalis pats ab 

aquavacuaremnicac; cumoscanalisinvasintrapercurumdenv3nc,cur.intque,utaquacum 

impctu in illud decidat. Contingit enim, ut aiir, qui aquiE incumbit, una cum aqua in vas de- 

Huat,&quiacana!isex(uperiorip'arteIatioreft:,&: alius fuper alium cumaquairruente ruit, 

comprimiturillcintusin va('e,(5cpertubumt'urnoimmiftum propcllitur in igncm , 

eumqu» 

inuItoequidemvehementiLis, quam (iatblle exprimeretur, concitat. Aqua vero ex tundo 

va(]spertu(befHuit, utalteriinuentilocumrelinquat. 

Quxresadhucprimo : Cur ventus, ciima principio move.aturinplura latera, deinde 

retineatmotuminunicamp.artem, RcCpondco: RationemquandoqueefTe, quiaexhalatio 

apta ad continuandum ventum, protcnditur (b\iim fecundiim unam pavtem e. g. ad dexteram. 

Secundo tierihocpoteit, quiaex unaparte exhalacio refleditur, & repellituraliquoimpedimento,e.g.fi 

cogaturcxhalatioad lateramontis, &motumconcipiat,montiappuirarepellicur,acqueadc6nonconcinuatmotumversus 

Kitcra montis ,aliquando ctiam ut diclum eft', 

rcpellitur a nube. Si vcrb contingat cxhalationcm .vqualiter expandi in omnia Iatera,& non 

invenireimpedimencum,concinuabicmocum inpluresparces , 6c ficuc abuno tbncepoftunt 

oriripluresfluvii, fic ab unofbncccxhalacionis oriencur plures venci ; acque utperfiftamus 

in eodemcxemplo, (icutpoceftaquaexcodemfbnte derivariinplurespavtes, in quarumaltera 

arefcat, eb quodnon accedantalixaqux, inaltevaverdaccedentibusaliis ajquis evadatia 

magnumflumcn,ficpoteft accidere in exhalatione. 

Quxresfi^cundo, quopacloventus ceiret ^ Refpondeo : CefTave pofTe primb cx eo, 

quodcxhalatiomadetadta a pluviaamittataptitudinemadmotum; fecundo,exeo, quodcx- 

halatio disfipctur, fpiritus enim in motu, dum eorum pars adhjcrefcirterrx , «5c aliisrebus, ia 

quas impinguntjpaulatim ditper^luntur,

iio Mctcorologia 

/. /. (ie Re- frimttHr (eft Romanx eloquentiae effatum) inveterMHmfit plerHmqnt reiKîM, Et plantulx fir* 

w

PRo 

Philofophico-Politica. III 

QÛ^STIO III. 

De numero ^ 'varictate njentorum. 

intelligentia meliori rubrequencium conclufionum, prcEmitcendum duximus prim6, 

nominehorizoncis, exquodicuncurventiruigerediverli, nonintelligiciiculumillum, 

quiterraminduo fccatlixmilphitria, quia non potell una exhalatio per totum terrx 

quadrantemad nos usque Buere. Nomine igitur horizontis intelligitur hic fpatium 

terKcremoci(Iimum,,quodliantibus inplanitieapcrta cerni poteft a nobis, quem vocamus 

horizontem vilioilem. 

Pixmittendum recundo,fpatium hoc horizontis varii varie definiunt. Proclus ceqfet illudeire(tadiorummiJlc,idcrtLeucarum42. 

Daniel Barbarusnon extenditadlhdiniiliquin- 

genta. Bodinus non tribuit milliaria nili quatuordecim. Macrobius milliuriaduncaxut vigintiduocumdimidio. 

Nautcccommuniiisajunc incralexcummilliare Belgicum fummaemcrgere 

velanavium ; undelequicur cocum diamecrum horizoncis vilibilis efle duodecim 

milliariumBeIgicorum,leu Icalicorumtrigincafex. His policis 

Conciulio prima. Qu^;icuor clle Principes leu Cardinales ventos e quatuor fcilicetmun- 

di partibus (eu prxcipuis angulis Ipirantes , quos iEoius primum notaHe perhibctur , relisrcn. 

tePiinioii'um leu Zcphyrunr, a lcpcencrione leu pulo arfticoBoreamlivc 

Aquilonem. 

Conculiofecunda. Quodfpedtacadcjeceros vencos, qui hifce quacuorprimariis poffuncadjicicmquamC';lIatCfa!es, 

innumeri aliignari valenc , coc nimirum quoc iLinc horizoncispundta, 

cum cxquolibecpunctopolllnc Ipirare. Placuittamen illos reducereadnumciumfinitum&:ccrcbiin. 

EcAndronicus Cynhedesodovencosllacuic, qui,ucVicruvius 

lib. i.deArchiccd. cap.(,. commemorac, eorum defcripcionem in turri marmorea o6togona 

AthenicnHbus cxh buit hunc in modum : in fingulis latcribus fingulorum venrorum imagines 

lculptas contra fuum cujiisque Hatum ac litum dclignavit : tum lupra eandem turrim metammarmoream, 

cui rritonemxneumimpolLiit, virgam dexcra manu porrigcncem , itauc 

ventocircumagercturjfemperquecontrariatumconlifteret, ac liipra effigiem Ipirantisventi 

indicem virgam tencret. Ariftoteles vero duodeciin vencos delignabat, qui horizontemintotidempartesdiviiitiduospolos, 

duas in lingulis circulis polaribus, tres ortus,tres 

occasus, dclingulosventosin fingulispundislocavit. Boreas apoloar6ticovenit;Aufterab 

antar£tico. Ab ortu Solflitii sellivi Cxcias ; ab occalia ejusdcm Argeftes; ab ortu acquinodialiSublolanus 

; ab occafu ejusdem Favonius; ab orcu lolfticii hiberni Vulturnus; ab occafu 

ejusdemAlricus; adcxcris Boreo; Thrafcius, a finiftris Meles. Dcxcer Auftri Phxnicias: 

Sinifter Libonocus. Recenciores camcn Philolbphi propccr ullim navigationum aliter & ex- 

adViusventosdivilerunt. Retinueruntenim quaruorventosCardirulesanciquorum, &:di- 

viduntcocuin horizoncem in parces criginca duas , uc in pyxide nauticaannotatur, & fingu- 

Usluumvcntumallignarunt, ponences nempeintcr duos quosque Cardinales, feptcmalios 

collateralcs. 

Conclufiotertia. PrxterCardinales illos 6c univerfales ventos , dantur etiam plures 

venci Provint iales , qui provinciam aliquam fpecialicer perilanc, non aucem ubique cerrarum 

viijenc; eft cnimoblcrvatum, lingulislereprovinciispeculiares ventos ita eire proprios, UE 

ultra carum tradus non prodeant, lic Achcnis proprius eft \7entusquidam, quem Scjro ap- 

pellant, rcliquxGrxcixignotus. Ai-tbnlus^ inquit Scncca infcftat Apuliam, Calabriam Ja- 

/i/A-, Galliam Narboncnfcm LirciHSt violentus ille quidcm, fed regioni adeofalubris, ut ei 

ara erecta lit imperance Augufto. Subjilanus in toca terd regionctorrida toto pscnd anno (pi- 

rat. 

Conclufioquarca. DancureciamvcnciaBniverfarii, qualcs ((ilent efteEcefi.r, Grcccijc 

proprii , nocancur camcn &; in aliis plerisque rcgionibus. Frcquenciores camen ic conftantiores 

liint in occano. In oceano enim Atlantico certo anni tempore ventus excitatur deferens 

unocircitcrmcnle navcsexHilpaniainAmericam. In duplici func diifercncia. .^ftivi (ci- 

licet (ScHyberni. Illioctocircitcrdiebus ante Caniculce exortum, fivepoft IblftitiumcEftturn 

fpirare folent ad 40. circiter dics ; Lenti dicuntur & (bmniculofi, quod , ut aireritPlinius 

lib.2.C3p.47. atertiadiei horaoriantur, (Scnoctudenuo conquielcant. Hvbcr- 

niverofuntiftiviscontrarii, contrarioqueexoriunturtemporc, hoc c(t , 

poft brumariiô. 

diebusproflantes,fcdexiliores. Etefiarum originem docer Arift. & Theoph. a liquationc 

mviumfpiritusflatuolosexlialantiumfub polo & in remotis Borealibus regionibus evcnMe. 

Va-


Verum fi hoc cfTet , fpiraret, xftate tora die Sc nodte, eo quodfemper polaribus regioni- 

hilsperfexxft.vos menfesjuper horiz,ontem ftt Sol. Quârepotiusdicendumjuxtadivcrram Dofitionemregionuma]ii.]Uiitioneniviuminmontibusproximisevenire. 

llnde in GrseciaamontibusMacedonixdkThracixperpetuasfi^reniveshabeDtibusrcaturiunt. 

Sicut , quod Ma- 

driti in Hilpania magna seftatis parte flent venti Boreales, caufa Pyrenceis jugis continuis nivibus 

obteftis adfcribitur. 

SecundaratioEteliarum cfTe poteft , quia certis locis Sol & (ydera determinatis anni 

temporibusexcitantcertosfpiritusiquiventosefficiunt. Ha?c veroeftraiio Etefiarum fpirantiuminoceanoAtlantico,acpacitico, 

dumenimSolcft incertofitu& intali configurationecumaIiisftellis,excitatillos(piritus. 

Ratio vero furama' conftantix talium ventorum 

in oceano eft vaftitas ipfius, eft enim ingens maris trailus, ex quo erumpunt fpiritus , qui concipientesmotum,cumnonimpingant,acrefi-anganturad 

littora propter oceani vaftitatem, 

iervant eundem tenorem. 

Conclufio quinta. Dantur etiam tres illi tamofi , nautisque formidabiles venti , qui 

aPhilofophisdicunturEcnephiaSj^fyphon, & Prsfter. Repentini omnes , & fubitanei, 

ac per modum fubninis e nube excufu. llnde eorum generatio & natura a communium Ventorumgeneracioneacnaturarecedit, 

& fisre ad fulminum fpeciem accedit : caufas quippe 

easdem ierfi habet, quas tulmina. Materia eft exhalatio,fed paulo crudior,quam fulminum: 

tbrmaeftexplofioillaenubibus , & motus deorfijm ; etiiciens efteadem, qucefulminum, 

idemqueftnis,nempemetus,&reverentiaCreatoris. Singulashasljaecies placet brevisfim

3+. 

Philofophico-Politica 


Politicus adverfis folidauir. 

-,K- 3 + 

Myi^nus animus 1 dc fortis omniat qud cacUre in hominem fojfunt^ dejpicitt & pro nihile fMAt-) ait 

Romanx eloquentiaePrinceps. Aceenfopedoriventusretrigerium eft : Generofus Cic.Ub.i, 

animus, quidquid calamitosc advenit, tanquam Zephyrum excipit. £t ut annoia, definA. 

firmitc'rqueradicefixa quercus ventorumappullli non frangitur, fed folidatur ; ac cum vi- 

cloria turbinem repellit, Ita inter adverlaiuis fortuna: aquilones aquilinus roboraturanimus,radicemtirmat,conftatutpetra.AlphonfusII.CareLtusMarcliioSavonielymboliloc6arceminrupecollocatamgefnt,qu2efruIlra 

a ventorum confpiratione oppugnata lemm» 

meruit : Fortcs probamur impetu. 

Etutnon alongdpetitoargumento infiftam, domefticis immoremur. Maximilianus 

Auftriacushujusnominis i.Rom. Imp. Pertot difcrimina , fublimi animo cludtandum cen- 

fuit , (Scadgloriigremium non fine monftris fuperatis contendendum. Certe taftigia fiia 

habent faftidia ; atigneumpedusconcoquitfmgula. Onusomnishonos,(Scalunt curascu- 

rix; atdevoratomnia, qui aquilam pedtore geric. nidulantur in faxis puUi aquilarum, i 

ncrofusanimusarduisinnutritur; fcit,Atlancemfeefre humeris in onera aptandum. 

'^ 

mumregaleaureummalumeft, gellarehoc nelcit, mala qui portare renuit. Apti nati ad 

hocfuntAuftriaci animi , ferrum digerere norunt, 5c irruente adverfario vento firmiiis figuntpedem. 

Utfalubrioresfunt, quce(axisillidunturaqux;&quasventus perpurgat xdes, 

vencnum nonadmittunt, quo inficiantur ; 

Ita Auftria velut laxum inter turbinesftetit in- 

«oncuflki & quo magis a ventorum impctu fuit petita , tanto purgatior ejus tama orbem 

P pcrvo- 

in

114 


pervolavit, quiaventofanonvenenofa , ac in tam robuftam eft arborem folidata. Kon tji 

Senec, de arhor Jolidoit necfortis-, nijiinqitamfreqiicns ventus incurfit^ ipja enim vexatione conflringttur , & ra. 

Prov.c.4, dicesurtiusfgit. Sen. Auftiia, dumftetitin iierba, jam turbinibus agitabatur. Exinde domefticisconrtidlabatuimaiis, 

nontamenliangebatur: bellicisjadabatur tempeftatibus,non 

tamenmergebatur : invidis prasfcindebatur infultibus, non tamen dejiciebatur. Domefticiturbines 

fl ibia erant,quibusultra Herculis cancellos portabatur. BcUici Huftus vehiculumerant, 

quibus aliorum fupercapita promovebatur. Invidiasvulneralineamenta eranc, 

quibus f brmofiiis pingcbatur. Perfecutorum confiiia conciliaerant, quibus in fublime leva- 

batur. Dum in eam conjuraverant mala, ipfe fiicia eft bona: quantoque illa pejora , canto 

hcccmefior: cumque illa eftênt peffima, iixc opcima evafit. Variis exercebacur cafibus, 

a quo ftat. Duriiis premebatur, a quo;[Rom3ni Imperii pomum moderatur, Scadhue 

Frider. l, flat. Qiiorum animi per caUmitates tranjierunt ^ fortijftma quitque forti & immobili confiantia fer. 

Ati, Ro, ferunt, Seneca confolat. ad Helviam. Cum orbe nempe in motu immotHs fortis ftat ani- 

^'w/'. mus. 

NOn 

QUtESTIO IV. 

De ejfeciibHS ^ ^rotorietatibHS^ventorum inge" 

nere, 

cft ubique locorum eadem ventorum natura, afFeftio & proprietas , 

cum vcn- 

ti cujusvis efFeftus, &:proprietasaduobus pocifllmum pendeat, ab ipfomet fcilicec 

tpiritu, quo ventus confiftit, & ab eo loco , per quem|tranlit. llt 'igitur certi aliquiddeventorumlcftedtionibus 

& pioprietatiljus conftitui poflit , tum vel maxim^ 

uniusregionisnatura&conftitutioobfervanda eft. V.g. Halitus, ex quolocofpirec, &:per 

quodmedium tranfeat. Quare fit 

Conclufioprima. Ventiab intrinfeco,&:exnaturafuaeaspetuntquaIitates,qua;ipforum 

fubftantialibus formis debentur, unde fi ventus ex exlialacione agitata provenic ab in- 

trinfeco, liccus eft&fiigidus, utterra, cujusfbboles eft , fi vero non ex fola exhalatione, 

fed velexexhalatione velvaporeagitatooritur,tuncaliusabintrintecoliccus&: firigidus erit, 

cujus nempehalituseterraprodit ; alius frigidus & humidus , cujus fpiratio exaquaevocatur. 

llnde venti, qui a mari veniunt, multum habent humoris. qui a mediterratio 

aeris , eas enim&hic pofcetqualitates, qux formx atjris debentur, qui eft humidusi& ca- 

lidus, 

Conclufiofecunda. Siautem fermo fitde qualitatibus , quas ventis obveniunc fecundumeumftatum, 

quem obtinent, dum vi Solis, aliorumque fiderum e fubjedis elementis 

infublimevehuncur, dicendum omnesventoscalldos efre&: ficcos, fieorummateriafitexhalatio; 

vclecll omnescalidifint, aliostamen(iccos,alioshumidos efTe, juxtaeamfententiam, 

quam&noscenemus, atpauloantedidtum, quasetiam vapores ventorum materiam 

facit. 

Concluflo certia. Qupd fi locorum & regionum , per quas Cranseunt, racio habeatur, 

tuncdicendumfecundumearumvarietatemdiverfas induere qualitates. Hinc fit, ut non 

idemubiquetemperamentumhabeant v. g. Boreas Africae nubilus eft, Aufter ferenus , inquitPlinius, 

Europavero experiturcontrarium. In America narrat A CoftafrigidifHmum 

cfleAufirum, «ScBorecenoftrocognatum. SicetiamSeptentrionales, quia per locanivofa, 

&:ti:igidaad nostrajiciunt,frigidifIimifunt, &ficci ; oppofiti vero, quia per mare locahumentia 

& calida, ut per Zonam torridam , ad nos perveniunt, calidi fu nt & humidi. Ex quibus 

illud deducitur, primo , quod venti pro qualitatum , quibus imbuuntur , exceffu & mediocritate,&temperie,aiiicorporibusfalubres 

habeantur, alii noxii,alii hoc, alii illud morbi 

gcnusinvehant. UndeVitruviuslib. i.c.f.ait,inInfulaLesbooppidumMytilenemagnificd 

aedificatum efTe, atque eleganter, fed pofitum non prudenter, quod in ea civitate, ciim Aufter 

ftat,homines£Egrotant; namisventusputredinis caufam praebet; CLim Corus Circioaffinis 

aboccafufolftitiali fpirat,hominestufIiunt; ciimSeptentrioatqueAquiloreftituuntur infa- 

lubritatem. 

Deduciturfecundo. Utcertialiquiddeventorumnaturaconftitui poflit, tumvelmaximeuniusregionisnatura& 

conftitutiooblervandaeft: v.g.halicus,exquo loco fpiret, & 

perquodmediumtranseat. Ha:c enim duomaxime ventorum naturam conftituunt,variantque, 

ut fuperii.is annotavimus. 

Dedu-


Deduciturtertio: Ventitamenomnesnaturacenfeiitur frigidiob motum ; quoautem 

vaIidiores,eo magisretngeranc(!kex(iccant,actandem ferenitatem pariunt; imbccillesverd 

raiefaciunt» humcdant, pluviasquegignerclbient. 

Deducitur quarto. Maritimiventipleriquecenfentureneinfalubres, utpotequi calorcm 

& humorcm,principi3 corruptionis,iimul ferant. In calidillimis tamen regionibus & fumma 

a:(btenonnunquamlalubreslunt,quiaretrigerant,i5c exeo,quodalciusaSole elevcntur, 

funtpenetrabilesfine noxa. 

Deducitur quinto. Medicorumjudicio omnia ventus, qui exaeris commotione non fit, 

fed ex halicibus foliim 6c vaporibus , non tantijm nocivus, led &. exitialis effe poteft. 

Deduciturfexto: Curunaregioiitmagis ventoia, quam alia, quia nempe terra unius 

regionis emittit plures exhalationes aptas ad hoc, ut convertantur in ventos, auam alia. Idem 

eciam contingic in mari, unus enim f Lindus maris abundat pluribus fpiritibus fiatuoiis , quanj 

aliusivelccrteunusmaristradlus cingiturlittoribusac terris, ex quibuserumpuntp!ures(piritus 

riatuofi. Sxpeetiamvidemuscivitatesquasdam& regiones effe fubjeitas quibusdam 

ventis montanis vehemenciflimis Sc parum (alubribus, ratio eadem eft , quia montes illi abun- 

dantexhalationibusfiatuolis &: infalubribus, 

Deduciturfeptimo: Cur idem ventus, qui inunaregione eftinfalubris, inaliafitfalu- 

bris, in una cogat nubes, in alia ferenitatem t Qu.ia fcilicet licec ventus (piret ex eadem parte , 

non tamen oritur ex iisdem locis, fed ex diverlis, v. g. ventus aliquis fpirans hic ex parte meridionulioriturexmontibus, 

quifuotnobisadmeridiem, 6c litpepropagarurfbiijinpermillia- 

riafo. tmjegeseJl-,ubtTroj4fuit. Ovid. Optimarum di- 

fciplinarumcolonia, ditiflimaarcium nutrix Achenac , quo pede ftant "i armorum illuvioni 

involutafadaeft pifciumpabulumMaterPhiloIbphorum. Etcuminflatusvidoriis AlexanderMacedoniamGixciamquetottriumphislaurcatara, 

in Gentium Dominamcvexit;t3n-^Â^^ jg 

demRomanorumarmis corruens , propriis cineribus docuit : Continuameffe rebus generatto- „f„^^ 

n(m AiqtHforrHptitnem. Nativaineft palmisdefedio; (Scquumfe diucontrapondus erigunt, 

corr.l.i^, 

P z 

uiidem^^ „*/

Ii6 


tandemproprio motu in fenium inclinant, lnejl rebns cunUis qMidam velnt orbis > ut ejuemaJmodumtempornmvtces, 

tta & morttm & honorum vertantur. Tacitus. Qucm fecunda afpexit 

hora, mox funeftus excipic horolcopus. Et cui belli alea gloriofis praeluxit prognofticis 

momentomutato vento triftiafuccenditfidera, exviaore vidum fecit, ^gidem a Perfeo 

mutueslicet, autabHerculeclavam: vidoria;tamen teftum faciia m funeftum atque inteftum 

traniit epilogum. Pediirequx vidtorix vicisfitudo eft. Pilx ludus fortuna eft , dat po- 

mumhuic, quodalterieripit, Laurostriumphalestandemcupreftlisfunerat. Quos fortuna 

fortestccic, tbitenuitatafilumgtorixrupit. Fabulamad tempus agunt mvitti Heroes, 

ielicem comoediam explct.l perfonii intelici tragoedia claudunt, Quantacunque conhftat 

fnlia'r:i,inpunaoverfatiiiseft,'quianonniU in punfto folet contingere. Ipfaterrapunttum 

&«.ff5/,eft,inquo bellamovemus: vertiturinpundo. Fortun'.Ecirculonecrede, quem evehit, in 

rocam aeit : Qîjiat , mox cadit. Inter fcritnra vivimus , omnia mortalinm opera mortalitate donatti 

(mt. Seneca. Amphitheatraamplisfima,marmoreiarcus,molesHadriani,delubraDcorum, 

capitoliaHeroum,Pantheonpacis,Augufttmaufolxa, Romanorum fanaomniavana : modicus 

ventus orbcm llibruit. Flevit Xerxes moriturum exercitum , Tu ride glorix triumphummoxabiturumintumulum. 

Nefaftu extollaiis,quia faftigiumattigifti; globoit^ftis 

quovis impului movendus. Semper fbrtuna nutat,& cum vento mutat. Effluit cum aftluit: 

hh Us in (ecmdis rchHsnil qHemqtutm frferU

Pliilofophico-Poiitica. I17 

QUtESTIO V. 

T>e effeîhns ^ proprietatibns 'ventorum infpecie, 

QVamvisin rLipeiioribus Quxftionibus ob connexionem & vicinitatem materixiama- 

liquid (parlim de crteclibus ic proprieratibus ventorum in fpecie inlinuatum lit, hic tamen 

proprius & tijnor de lingulis difierendi locus erit, ut plenior fiat dodhina. lln- 

•delit 

Conclufio prima. Ventifeptentrionales inEuropaferOtotafrigidi funt^Scficci. Ratio 

defumiturtum;"itrigiditatelocorum,per quxpermeant, tum quia exlpirant ex lubtiliflTma 

parte nivium Zon.K li:igid.c. Serenitatem atferunt, quia condenfant acrcm & exficcant.SunC 

falubresobconltridtionempororum &cutisanimalium, qua ht, ut calor internuslenonad 

extra efFundat, fed in interioribus conlervetur. Llndediutiiis leptentrionalis, qLi.im meridio- 

nalispopulusvivic. Diciturx.amen, Boreas male artedis corporibus aliquando nocere. Si- 

militer vitibus gemmantibus & aliis'plantis tenellis ac floribLis perlccpe exillitperniciofus. 

Omniumhicmaximevaliduseft (Sfimpetuofus, quoniamxftu maximo, mcridiano fcilicet"» 

cxcitatur,&:materia omniumfacillimdinvaporesdiflblubili, nubibusnimirum conftat.VentusetiamBoreal.scilmlitgravior 

&dcnfiormagisquafired:a deorfum propcllitur, ac fiEvior 

eft Auftro, cum acriori tiigore condenletur. Llnde etianj flante Borea & ['udo coelo , non ita 

repelli poteft fumus, ficuti coelo pluvio ; vel quod Boreas non ex obliquo, ut Aufter , ftd in directummagispertlet, 

velquodgravior fitacrismoles,ciam fpirataquilo, Oblervatum etiam 

eft, vcntos Boreales tanto debiliores fieri, quanto ampliiis hinc ad a;quatoremprocurrunc. 

Econtra ver6 ab asquatore quantb ampliiis versiis ancardicum polum profpiranC , efKciencur 

reveriores&: trigidiorespriElcicim inregnoChili Sc Pcrii. Qui audiciis gravicace laborant 

aucliibliirdelcunc, Borcalivencoperfpirante&aeris ferenitatem afterente taciliLis audire incipiunt, 

qui alioquin, ciim dentus & pluvius eft acr, Aufterquc fpirat , 

diendi tacultate privancur. 

omni propemodum au- 

Conclulio lecunda. Ventimeridionalesvulgocalidifunt&humentes. Calidi quidem> 

quiaexlocisZoncetorridxvicinis fpir.inc, penTicincqueperlocac3!idiora:humidifunc,quia 

conftancmukovaporeamarimedicerraneo & aliis locis elevaco ; ideoquc phirimas nubes 

colligunc. Nequ^canciimcolliguncnubes, fed eas cepore fuo folvunc in pluviam. Hinc 

Aultercalidus eit ic humidus, morbidus, icem asftuofus, fulmincus , noxius & peftilens ; 

ncranspluviasiScnubes, uci &procemporis vacioneconicrua. Sicamcndiuciiislpirac, cunc& 

ferenitacem Sc fuffocancemcalorcm provocarcpoccft. Solcc

n8 

Mcteorologia 

modicecalens, omniummaximeblandusinregionibus, quse maximd diftant i mari. Menfi 

Aprilifummoperefamiliaris, quadam temperie caloris & humoris glaciem refoivit &: nives, 

undeipiratpotillimum, cumad nos aves in vere denuo remeant , quse iiyeme latitabant, 

tumiterum,cumanobisinautumnorecedunt. Subindepluviatemperat Soliscalorem, & 

cumaptiflimeadgenerationemliumorimifcet. Vefperiautliorispomeiidianis crebrius fpirat. 

Paritvariascorporummutationes,fole'tquealiastenuifi:igorelaluberefre, ac ambiguus, 

OvaquiedamdicunturZephyriafeuFavonia, qujeagallinis aut columbis generari putantur 

folo inftatu Zephyri feu Favonii. Dicebatur etiam , in Lufitania ex folo Zepiiyro equas con- 

cipere; quodtamennegantLufitanifeexperiri. Alteroccidentalisventus efiAfricus, folis 

tempeltatibus celebris. 

Conclufioquinta. VentusgencralisZonKtorridcedominans, qualis ell fubfblanus auc 

ejus collateralis non in omnibus eidem Zonte fubjeftis regionibus femper uno & eodem tempore 

&I0C0 viget, fedfiibiispotiflimumfignorumparallelis, quse Sol percurric. llnde naves,quopropiusSolis 

femitis accommodantur, eofaciliori, breviorique navigatione terminumfuumconfequuntur. 

SiutrinqueafemitaSolisplusxquorecefTerint, ob novasvento» 

rum,quosexperiuntur,legesfubfolanocontrarias etiam magis retardantur 6c impediuntur. 

Ventus etiam hic Generalis fub uno &: eodem parallelo indivifibili fpatio non fertur,fed habec 

fuamlatitudineminnonnullislocismajorem,inaliisminorem. Sub Tropicis ad 7. gradum 

tamadAuftrum,quamad Boreamexcurrerecompertum eft. 

Conclufio fexta. Inlocofubpolariardlico nullusventusfeptentrionalis aut quiscunque 

alius prceterauftralemdaripoteft; aquacunqueenimplaga in eam regionem fpiret ventus, 

femperexpartibusauftralibus ad feptentrionemferetur. Contrarium accidit liibpolo ant- 

arftico ; nam omnes ibidem venti funt feptentrionales. 

Conclufio feptima. Ornithius & Chelidonius ventus,qui ab Hirundinum adventu denominatur 

, oriuntur a diverfis locis , fub diverlis terrae tra6tibus verno qu idem tempore fiib vefpertinum 

Arfturi exortum. Fertur autem Chelidonius circa terra latera humilis, omniiimque 

fuavillimus &: commodillimus , ut plurimum vero in Favonium abit. 

Conclufio odlava. Exhydrius ventus a ruptura nubium diftus germanicd XÔoIcfCft« 

25tlicb/ dupliciter , ut bens^ innuit Kircherus,exoriri fblet ; vel enim relbluta in humorem nubium 

mole, quce in terram non guttatim decidit, fed totali effufione omnia inundacione fiili iufeftat; 

veletiam eximoaquarumprofundonafcitur,cumexmariquietiIlimotempore& malaciSiquafifcopis 

purgato exurgit quidam vapor,quiinftartub£E, aut monicce in fummamaltitudinempaulatimelevatur 

; deindeveroadeodilatatur, ut totum &coeIum 6c maredensacaliginecooperiat; 

moxautemhorridiflimiacincredibilis violentix venci confequuntur» 

quibusOceanustantarabieincandefcit, ut nemo facile formidabilem illam fludluum vehenientiamconciperequeat,necullafaciIenavis,fiquando 

ea in Exhydrium hujusmodi ventum 

incidat, evadere poflit. Venti hi Exhydrii in noftris regionibus folent plerumque .-iccidere,duraaercomprimiseftvaIdetranquillus,rarus&caIidus, 

exnubibus atris valde gravi- 

bus,acterra: admodumpropinquis; atqueetiamiispotisfimumlocis, ubi inter mondum utrinque 

conftitutorum catenas five claudiras ventus aliquid inferiiis arrepere,& easdem nubes 

facilSfuftinere,ali6quetransferrenequit;inapricisautem caropeftribus, &in planitiem ex- 

currentibus locis vix ejusmodi procellas contingere folent. 

Qu.xresprim6. Curventi feptentrionales & auftrales fint vehementioresorientalibus 

3c occidentalibus, licet in aliquibus locis oppofitum concingat. Refpondeo : Rationem cire, 

quiaventivehementioresoriuntur ex montibus, ut conftat experientia, quodprovcnit ex 

eo , ut patet ex didis , quia ex montibus exhalat magna copia fpirituum , qui vehementilfim^ 

concitantur; montiumvcr6jugacommuniterprotenduntura feptentrione ad meridiemia 

Germania, Gallia, Hifpania&Afiricatotafecaturmontibus protenfis a feptentrioneadmcridiem. 

TotaAfiadividiturmontibusSinicis,aliisqueineandempartem decurrentibus. Ame- 

rica meridionalis & magna pars Americae feptencrionalis dividitur montibus decurrentibus a 

feptentrioneadmeridiem. Quod fi quaeras occafionebujus, curnatura protenderitmontes 

afeptentrioneadmeridiem. Refpondeo: Rationem efTe, quiamontesfunt, quafioffaterrar, 

ut tirmenc illam concra mare, & prsfercim concra oceanum, ne impecu flio cerram fcindac, Oceanus 

enim fecundum longicudinem excendicur ab orience in occidencem , & verberac molc 

aquarumliccorafepcencrionalia&auflralia; undeillafirmandafijeruncjugismonciumexcurrencibus 

a fepcencrione ad auftrum feu meridiem. 

Quxres fecund6. Quare marmora & ligna nonnunquam videancur fudarc & madeficd 

Refpondeo: Racionem non efTe, quodipfamarmoravelligna emiccant illum humorem, ut 

vulgus putat, fed ventos aiFerre vapores, qui naarmôribus adhaerefcentes , ab illisquefrigefafti 

refolvuntur in aquani« 

Colliges 

"


Colligesprimo: Didisproprietatibusventorum adhuc aliasaddipofTe : fineillisenim 

marianonnavigantur : aerfpirarenequit, nili haurias ex eo pellilentiam ; terra infxcunda 

eft, animalia non vivunt , mundus non Ipirat , fedmortuus eft, utomniafmelpiritufunt 

mortua. 

Coiligesfecundo: Quodfuamventiqualitatememedio, quod prcetereunt, utdidlum 

eft, accipiant, experimcntodocuitKircherus: fiatcanalislongusper modumtubs, qui ita 

firmetur,utlatiorparsextracubicu!um,minorperfbramenorbicuii uniuscubiculumingre- 

diatur, quola^ô didicanalisorihcio extra cubiculum exiftenti quicunque fiores odori in« 

lbergantur,(icriante ventoiidem incubiculo (jpirabunt odores, quos extracubiculumpofici 

nores fundunt. 

J P P E /\/ D r X. 

Ohfervationes nomulU circa njentos 'vehementiores eortimqHe 

mirabiles effeBns. 

OBfervatioprima. InlittoreCoro»»4M^f/«lat. boreal. grad. 162, \ntex CaUcout ^MafilMtjpan 

ex quadam regione ab octava hora matutina usque ad quartam vefpertinam venti 

tamcaliditScce(tuo(iacfoetidi(pirarefolent,utincolse absque (pecialibus rehigeriismanerevixqueant. 

Llnde(ingulisdiebusquisquecxiisvasaliquod aqux, quam ad potumadhibere(biet, 

aut quocunquealioconiLieto bibulohumore plenum adpalum, arboremvel 

murum(blaribusradiisacip(ismet(a;vientibus ventis oppoiicum appendere 6c exponere foletusqueadquartamhoramve(pertinam; 

quofit,utaquailla potatoria plurimum lic refrigcrataobtineatur,utinnulloalio(bbterraneoloco,velu:icellamelius 

refrigerari pofTe indi- 

cetur. Aihf AnglkMaAfenf.Alartii 1666.. 

Oblervatio (ecunda. Adurbem DalmatixZf/;»; dicl:am,utmcmor3t Valvafbr in Topog.Carniol.lib.2. 

cap.ii. tamvalidi&vehementesfubinde(xviuntventiperhyemem,ut nemo 

lecure illis flantibus domo egredi pofTit. Imb tam alte rtuftus propinqui maris in aerem 

clevantur-,utultraSabba:turrim ibidem collidantur. 

Obfervatio tertia. InAlbribustlanteauftrbpueriplurimum Jegrotare folent; corporis 

enimmeatusaperit,laxat,&humoresliquat; artihcesetiam , quicirca plumbum

I20 


illosconcipicndos&includendos, eosquein diverla urbislocaad seftivum calorem temperanduindeducerefolent. 

Hybcrnisveromenfibus ventinonefflant,fedeconrraaer exteinusintrotrahitur; 

undefileviaaiiqua corporafciiTurisillis apponantur,moxattrahuntiir,& 

intro rapiuntur. 

Stupendam etiam hiftoriam refert Sigebertus ad annum logi. de campanario quodam 

vehementi ventoalocofuoavulfo&; inclinato, ita ut in agre hccreret , & ruinam continuo 

miraierur,divinaquevirtutepoftdiesfex refefto, &c campanis ibidem dependentibus fpon- 

tefonantibus. Annoitemi^g^.in leftoSanfti Laurentii fub crepufculum vefpertinum venti 

honidicumigneatempeftatea tradluRheniSuperioreexortiper Franconiam, Sueviam , ic 

aiiasProvincias, usqueinBohemiam validillime defevierunt, innumeraque damna intulc* 

rwnt; dehisventisiormatiexftant (equentesverfus: 

InfanCtofefto teflls LaVrentlVs ejio, 

DVra Nt teUpeJiaSj & Nentos aVêrat ajfas. 


Connubia felicitatem promovenr. 

-w -rRbit ofes efe exiftimo focios, fidem-, benevolentiam ^ Athenienfis Orator enuntiavic. Ncc 

Vemcfth. 1 

LbiudicPhilofophus : Ut qnisqHe maxime poteftate excellih itt maxime amicis indiget, Mui' 

r tuis auxiliis conftant omnia: Si quis opem mutuam e medio tollerec toUerec univerfum. 

, 

'^'fl' -^'Incommunevivicur. Necpoteftquisquambeatevivercquifibicancumvivic. Akerivivas 

thc.ci, 

Q ortgt^ auccumaltcro, fi vistibi vivere. Hkc fociecas felicitatis vinculum eft , qua: nos 

•^ 

aliis

Philofophico-Polirica. I2I 

aliis mifcer, a quibus felices fiei i pofllimus. Cum enim inter nos cognationem aliquam ipla 

naturaconrtitucric, adcoqueprxiidiiciulahomines cu:xihominibuslbciccatcmiiiicrint:foe- 

dusillud aprincipioortushumaniconditum, jugi eft ruccclTione confcrvandum. .Llbivcro 

vel maximd focietas &: tides, benevolentia Sc amicitia reperitur ; quam ubi nridillimum Conjugiivinculum 

inter fejunttos per terrarum Ipatia animos mutuam fundat tamiliaritatem? 

Matrimonii nodo qualiGordiomanusmanuijungitur, ut mutuisauxiliisprolecunda & adverfalbrtunafibifuppetiasferant, 

inaeftate feliciorisftatusindillolubiles, nec incalamitofe 

fonis hveme recedant. Magnes animorum Conjugium eft,quo dum in vitx Ibcietatem con- 

Ibrs trahitur , etiam tertiusln familiaritatem affumatur. Auftriacam Domum potcntillim3m,nuncperorbemuniverlumliorentiiIimam,SagoTogaque 

gloriofam conlpice. Annonhodicnum 

verilIimum,quod Maximilianol. ex Auftriaco Archiducelmpcratori Roma- Hortoif,^ 

norumelogialiscalamusadlcTiplit : Rigia fiHmmaquoloagtifs difiwnm êoexcu) ruKtlntiMS , ampli- P-ilL^vict- 

jicMi oauarHmveluti majefiate ex minorum fiMviorHm trihutis. Nempe brachia fua in amplexum ""' •^* J. 

conjugalemexterarum Gcntiumextendit,alienafluminaIftro,lejundas provincias Aultrice 

junxit hxc Domus Auguftillima : quo propinquitatis ncxu fumma orbis Capita in fiedus traxit,anim6squearmaquefociavit, 

utditFufusAuftriacceglorixodororbemimplcvcnt , 

Sc matrimoniitxcunditacenominisfui 

partum quaquaverfum promovent. Omnium ventoruni 

facileprimusAuftcrid l3udismeretur-,quod, quiacalidus «Schumiduseft, arva (S:areoIasfcB- 

cundet, ftoresprotrudat, hortenfesthalamosodoriprogenie fcrciles redd:it, Auftriacit arborisgenealogiamlege. 

LineareftaortumfuumtrahitaPharamundo I.FrancoruminGer- 

inania Rege, usque ad Sigcbertum Auftrafix, Allatix, alianimque Provinciarum Regem;ex his 

SigebertusI.Habspurgi"Comes per novendecim (ujccedentium generationum gradus Rudolphuml. 

Romuiorumlmperatoreminlucemaulpicatiliimamedidir. Ab hoc gloriolillimo 

Auftriacce Infulx Fundatore per genealogicamârborem in hodiernum AuguftilTimum 

Cxfarem ea Provinciarum terrarumque vaftitas hanedicario (imul ac Martiali jure tranlivit, uc 

proiIIarumconrervationehaudexiguumemolumentumHymena'uscontu!erit,potenti(TimorumRegum, 

Principiimquethalamos Auftrix amori copulando. Pergc O Auguftislima 

Domuseo,quoperpIuralecuIacontinuafti,germineHoreic, acut fxcundo Auftro arborem 

tuam propagares, habes novellos tlores in Caefareo tuo Horto, futurorum connubiorum germina: 

Tnfdix AufirianHbe, 

QU^STIO VI. 

Dc pgnisprognoflicis 'ventorum^ eorimqHe natnra ad 

rerum eie&iones. 

PRim6obrer\'atumeft, quodventos vehementes foleat prxcedere tremulusquidam foliorum,imo&arborummotusacobAtmosphxrxcommotionem 

aut vaporum diftraftionem 

ftellarumfcintillatio major, vel Halo Lunam coronans. 

Secund6. PluvialaliaiSramaraindiciumimminentis vento(xtempeftatiseft,cum 

Salfedo &: amaritudo fpiricuum Sulphureorum, & exhalationum mineralium,ex quibus venti 

cxcit3ntur,notislimafigna (int. 

Tcrtio. Crebriores corufcationes xftate ventorum prxfagia flint, oppofitum ver6 efHciunt 

hyeme & Autumno, dum eos ad quietem componunt. 

Quarto, Flocciaquisinnatantes, fragrantiaherbarum & florum folito major, aranearum 

tela pcr aiirem volantia ttatus prxlagiunt ; fimiliter & anleies multum vocilbantes,(Jc vo - 

lantes;FuIicx fecrcbriijsaquximmergentes, &pennasexcutientes •,PoIypusfaxisadhxrens; 

Echinus feabfcondens ; major apum rcditus ad alvearia aut latitatio fub arboribus, uti & volucresexjugismontium 

in valles turmatim devolantes. 

Quinto, Herba Chitung, vel Cliifung Infulx Sinenfisy^W»; in quot nodos pcr anni dccurfum 

cxcrefcit, tot procellas 6c turbines eo anno exorituros incolx illius loci conjiciunf Sed huic 

reiparumtideitribuitP, Kircherus in Chinailluft. 

Sexto repentinamaristranquillitas&xqualisfimaplanities , quafiglaciespolitaifignum 

nautis eft imminencis tempeftatis, 6c tunc vel maxim^, ciim atra nubccula in cctlo alioquin feleno, 

qux 01:«/«^ /w/inominariconfuevit,apparet. Simileomen capiunt , cum pacifico 

aere (ubito mare in (~pumam,crterve(cit. linde Cardanus de varict. maris inquit, fonitus & flu- 

ftuSi(Sc mugitUS /i c.vemis proMontoriorum-,& littoris refonantia ventos iiidicayit^&c pcrlxpc tempeftates. 

Paiitcr cometcs flammeus in mari quandoquc apparens Iblitus vcntorum & procellarum 

prxnuntiuseirelblcf, Signaquoquc(ini(tra(Sc ominofafuntimpcndcntisproccllx , fioltrcx 

navibus,aliisquercbusadhxrclcunc : fiCancriferecondanC) aUtlapillis gravitent ; fi ccclo 

Q_, 

claro


clai-omajorespircesreexmariattollanf,riDelphinesinmarisruperficie ludant, vel navigiaaliquot 

horarum vcl dierum (patio comitentur: fi turba albarum avium marinarum compareat. 

Septimo. Solisortus nigro tedtus velamine pluvias «Sc ventos portendit. Nigredo 

enira condenditionem vaporum, opportunam ventorum materiam denotat. Pariter fi ita Sol 

oriensinvolvaturnubibus, ut radii infra indar barbJE promineant vel fi reconditi & pcr obfcuram 

nubem rubei transpareant ; vel ad meridiem halone cindlus videatur, llnde bend 

Mantuanus vates cecinit: 

Sol quoque c^ exoriens, c^ chnfe condet in altum, 

Signadabit: Soletn certijjimapgnafequentur. 

Ille ubi nafcentem maculis variaverit ortum; 

Conditus m nubem , 

medibqne refugerit orbe, 

Sufpe6iitibifmtimbres: namque urgetab alto 

ylrboribusquejatisque Notus Jtecoriquefinijier. 

Et poft paucos verfus, 

- - - Sapevidemus 

Ipfuis in vidtu varios errare colores, 

06tav6. Ex Lunx quoque diverfa apparitione ventorum prognoftica dcfumi pofTunt, 

vitfiobferveturcumpluribuscirca fecircuHsinterruptis, utalibiannotavimus, vel fiinpleniluniodivsrficoloriscoroniscingatur. 

Rubedoetiamineaapparens, uti & in aliis fideribus 

flatus denotat. Hinc verfus ille decantatus 

Pallida Uma phiit y 

rubicunda faf, alba ferenat. 

Aliihanc Regulam univerfalem ftatuunt : ventus, inquiunt, qui Ipirat itl noviiunio, 

perfeveretusqueaddiem18.continuabitusquead27.fi verolpiret alius ventus intermedius, 

alternis vicibus (pirabunt ; plures tamen , qui tertio die, 

Nono. Curiofum eft, &obfervatione dignum, quod experientia tefte in pifce orbe 

feu phyfa difto deprehentum eft. TotushicrOtundus,totusquecapitohanc a naturavirtutemobtinuit,utexenteracus,&ficcatus, 

tcmentoquc oppletus, fifiloalligetur, autvitrofu- 

fpenfo includatur, libereque in aere pendeat , femper ad eam Horizontis partem roftrum tantjuamventorumindicemconvertat, 

a qua fiatus exoritur. Unde Gefnerus eum vernacula 

linguanominat: i£ui Giect?


Sentimo Ventorum obfervatio multum conducit ad pvxlium tam terreftre qudm na- 

, 

valeini&m , dum eorum nempe flatus in iioftiles acies fumum, ac pulyeres defcr 

Itfhofum (ubSdio Theodofms Auguftus cum parvamanu Gothosdevicit, cujus mem.mt 

Claudianus : 

nimium diMe DEO , 

ciii militat £ther, 

Et conjiirati vemmt ad clajjica venti. 

Ita etiam Joannes Auftriacus ad Naupaftum anno 1^22. ingentem viaoriam de fornudabiliTurcarum 

ctalTe reportavit ; triremes enim ac alia navig.a occupata numerabantur 1^0. 

reC^ v^^° "^ves omnes vel Ibbmerfx, vel incendio perierunt. 

C^J^^^/^XsSm 

adversus Ang osM^ 

Lnti damno expertus Philippus Hifpaniarum Rex , dum anno '^88. 

?enco depugnavit cum clafle centum & quinquaginta navmm. Et h*c de DiiTertatione ventorum 

dicta fufticiant. 


Sufurrones non facile fufcipiendi. 

UTaquilamerusoculus eft,etiamin Solcm intentus : Sic Politicus non auris, (ed oculus 

lit. Videat, non audiat tantiim. UcnlosfidtUs Lyricus; contra infideUs anres Hi- "«''^t.dt 

ftoricorumprimusappellat. Menciunturaures fepd, quia mendaciis aperiuntur : at "'"• 

fallerevillisncfcit, quem non paflio excoecat. Magfs veriras ocHUttafide , cjuum per anres a»i- ^"""dat. 

mis homiiHm infigitur , acrior enim efi ocHloTMm', cfuAm aHrinm fe»jHs. Dieiibboles oculus eft, 

123 

'" ^''^» 

«aurisetiamaotlufentic, decipipotelt. HincintelligeillamComicihieroglyphicampro. ^"'•fp.t» 

Q^ 2 imii


^" " fain : OctdatAno^rafunt manustcredmt-, qmdvident. Vifus per fe> auditus per accidensconjin^cen.3. 

jjy^^jj-^ ^ ^^ ^jjq habet, undevivat. Optime itaque reês,JiomniadesoperamperJpicere,nec(]uid(juam 

' ' *Jco!igere-, Agapetusjuftinianofcripfitlmperatori : Etenim homines fe mutHo accujant : alicjHicom. 

Stobjer. poJ:tofal/is crimimbus : alii vero incufantes. Contra aliilaudant , alicjuiut res eji , tejlantes , nonnuUiverita- 

4^4-, te negldhi grutificantes. Stobaeus. Vulcaniam adi, didudis tbllium faucibus erudant venti 

mera funt 

ignemlutHant, rcintillasdifperguntjadcudendatulminaCyclopibus delcrviunt : 

armoium acbelloruminftrumenta,quibusferrea tempora,rcgnorum exitia, bonorumexilia 

, incolarum ruina, animorum dillidia excitantur. Sufurronum , Delatorumque cenus 

eneca 

V' '• 

tamterreihomines funt. Ventoscientivelutcrabronesauribusobftrepunt ; atdetalifor- 

teliominuraSenecamaudi: PeJJimumgenushominum-,videbantur verba gejiare , & funt^ qmvitia 

gejiant. Horum /ermo multum nocet. Nam etiamji flatimnonojjicit-,feminain animoreUnqu(t-,fequi. 

turquenos ttiam-,cumab illis difceJferimus-,refurreûrumpoFlea malum. Heu! quamcrudelitercre- 

dulxnimiumaureshifcefufurrisfuntaccenfa:, utin fanguinarias flammas emerferint. 

lura accipe Hadrianum Cx(arem,qui apertas tacile fuggeftionum flabellis aures inclinans , Tatianum 

Nepotem, Scpticium, Ciarum, aliosque prxcipitato confilio hoftiumlocohabitos 

Jj.pn.


M, ccncittfuttteue , & Uniem fertraBatlone aUcjMa ufiijMe mujico tfeAt. Id paulo prolixlus Ora- Oc.frAg' 

torLatinus diduxic : Ut wfidthis ac tibiis & cantH ac vocihus ccncentus efl _i]Hiddm tenendus ex di- ment. L. 

fiinilis finis t isqite concentm cx diff.tniii\>Ht vtcAns « modtrdtioHe *mitt cottcors eîtur & con^H- yJcRe- 

eus : Jic futnmis & infimis & mediis interjeUis srdinibusûtfonis , mederAtk ratJone civitas confenfu dif. 

ftmilimerum confifiit j


^.^^. V^,(~*S.'


prefla in terras decidunt. llnde dum validus fpirat ventus pluvias non timemus ; cum autem 

cefTat ventus , mox pluere folet. Analogia etiam efl a pulveie jactato in aiirem , diiique ibidemobventorum 

natus hxrentem. CWterumunicapxnecauiafufpenlionis e(t, quodnubiumlevitasmajorlit,quamaerismedixregionis 

, obhancenim rationemnnumcorpusftac 

naturaliter, hoceft, nulli vi extcrna detentumfupra, aut intia aliud corpus, unde lignum 

fupernatataqux , faxum vero demcrgitur , quia nempe Ijgnum levius eft, (axum gravius 

quamaqua: Hincquantolevior eftnubes, edaltiiis afcendit, ut fit fupracorpus gravius fe, 

licut econtra, quo gravior eft, eo magis defcendit , ut fit intra corpus fe levius , 6c fi ita 

condenlkur , utfitgravior, quamacretiaminfimxregionis, confcftimtotalubfidetintcr- 

ram. 

Colliges hinc, fabulofijm efte, quod affirmat Antonius Berga 6c Scaliger Exerc. 79. 

nubes fulpendi aSoIeviquadam magneticii, quia(icno6te,quando nubesfuntlijpra,Sol in- 

ira Horizontem , nec amplius illuminantur a Sole, univerfx ruerent in terram. 

Conclufioquarta. Figuranubiumnoneftplana,necrorunda, acterrxconcentrica, fed 

irrcgularis,&inconftans,varia,dispar, 

oriunturque ex varia lucis udmixtione cum quadam opacitate iSc per(picuitate;undealiquando 

rubrx, aliquandocandidx, 6c aliquandonigrx apparcnt, nam cum valde denlx (unt , atque 

adeo parum perfpicux , exiguum intra fe lumen (Lifcipiunt, ideoqucvidenturnigrx; 

quandoverofuntrai-x, parumhabentopacitatis,ide6queplurimumlumenfu(cipiunt,

128 

Mcteorologia 

Mane riibens cahm ventnros indicat imbres ; 

Sero riibens cwlum, cras indicat ejfeferenum. 

Quxresteitio: Nubiumcolorniger, uti& albus quid fignificent 1 Refpondeo quoad 

primampaitem ; fi Sol oriens nigrelcat, ccquc pluvias ac ventos portendit, nubium enim 

nii^ricans color vaporum conftipationem & confequenter idoneam ventis & pluvix matcriam 

notat- & ventos quidem,fi nubium exardo in latum diflipatio fiat; pluviam fiSoiis vi c.n um 

inaqueas partes fiatdiHblutio. Qiiod attinetad fecundam partem, dico ; albas nubesa-Itivo 

tempore orandines , hyemali vero tempore ni ves indicare. PrcEcipue vero, ciam albx nubes 

vefperi propeHorizontemapparent,ptrduosf>Epedies,auttres continuos hyemali tempore 

frioorisautnivisindiciumpra-bent. Quoetiammagiseodemtemporealbicant, & aerinfuperpoftapparentiamillarumeritcalidiufcu!us,eocertius 

nivcsindicabit. 

Quoadreliquasaffedionesnubiumobfervaprimo, Nubescrafliores quocunque anni 

temporeadHorizontempropedependent, aut montium jugis incumbunt pluviasjportendunt 

; fccundo, fi pluviofa nubecula fuper montes exoritur, p.aulatimqueaccrelcerevidetur, 

ingentistempeftatiscertumfignumanautiscompertumeft. Tertio altiftimxnubes in 

nivem potius, quam in pluviamconcrefcunt; undelcepe cLiminfubjedisvallibuspluit, eodem 

tcmpore in prtEcelfis montium jugis ningit. Quarto nubes profunds colore viridi in 

atrum vergente ciim fulphure & terreis exhaTationibusfintadmodumfo3Ca;;,qu£Eidcircoetiimitacileinflammantur^&faaaincenfione&inflammatione 

congeneres particulas lapideas 

•citocongregant, plerumqueintempeftatibusgravesminanturiaus&percusfiones. 

Colliges, variaetiamquandoqueoftenta&fpedtraapparere in nubibus ex fpeciali DEI 

ordinationeadfuturoseventusindicandos. Ita anno 1^56. dief. Februarii in quodam Hi- 

Ipaniaoppido, coeloaquofb &:nubilovifi funt duo adolefcentes armati gladiiscongreificn- 

res, quorum unushabebat in Ijeva parmam Aquila infignicam cum infcnptione: Reg».ibo', 

alter lcutumperlongumcuminfcriptione: Regnavi. Veriîm cum Monomachiam inUicuil- 

fent, Aquilamhabcnsproftratohofleviaordemumevafit. Aldrovand. 1. 2. Ornith. cap.2. 

Pluraaliaêdh-aaereaexdiaisconftant^&paffimabauthoribusannotantur, 

Vlndidla: 


Malefaftoribus benefaciendum. 

genus aptiflimum tibidifto, Politice, quoituus erubefcere difcat inimicus : 

opprime eum , nulLim aliam caufitm , cûam 

gjtibd contumtUas nullk crudelitate execûcbantur. Quid congruentius, quam Lauro olcam jufigere? 

illacapuc, Iijec manum exornat. Speciofius alicjuando injurias vince beneficiis-, cjuxm mu- 

mi. 

'

Philolophico-Politica. 139 

tui oduferttnaciA fenfkri. Val. Max. Philippus Macedo in hoc vel maximd Rex fuit , quod 

omnes ferd conviciatores fijos beneficentii tecerit amicos, verc patcrno infiliumAlexandruraargumento,quiidproverbiilocodidicit: 

Regium e(l-, mde andire , &be»efacere. Speculum 

fit tibi Auitria, quae dum Clemencillimaaudit , plures fibi plagas lacerto mitericordix, 

quambrachiojuftsEanimadverlionistecit vedigales. Gentilitium ejus umbonemvide; ruboremcandore,la6tefanguinemvides 

maritutum, ieveritatem vidcs amori jundtum ; at ita, 

utfinu,&mediofcuticingulo, lacgerat ac candorem ; propiiis ei cordi Clementia, quam 

jufticia. 

COnclufioprima. 

QUyESTIO U. 

De Nehiilis, 

Nebula^nubedefcendenseftaridiorpars nubisincubansteiris, noQ 

enimtotanubesfolviturinpluviam, fed pars ejus aridior in nebulam vertitur, ade6, 

utnebula (quemadmodum Ariftoceles definit) fit quoddam veluti nubis excrementum,3c 

ejus decidentia.Sicut enim in rcrum viventium nutricatione, quxdam alimenti 

partesinipfamreialitsefubftantiamtaceflxmt, alix inutUes 5c excrementitix funt ; ita & in 

nubc qua;dam partes in aquam mucancur , alix ad aquam gignendam minus idonex , tanquam 

nubisexcremencapoftpluviamremanent.lIndebendoblervacPacer Maurus, quod halicus ^ 

calorefolari elevatusconftettripliciparte; primapars confiftit inpartibus fpiritofis ac ficcis,tubentibusnacuramigneam 

; fecundain vaporibus humidis oc aqueis; tertia in exhalationibuscrallToribus, 

acparticipantibusnacuramcerream, iftje tres parces licctinitio fimui 

afcendant > tamen quia inxqualem habent levitatcm ac virtutem alcendendi , in progrcflli fe- 

R gre-

130 


gregantur ; &:rumo(itatesquidemigneaE, utpoteleviores,evolant, 3cafcenduntetiamusquc 

adtertiamregioncmac;vis,atqueadSphxramtgnis; exhalationes terrex, utpote gravioreSi 

dercendLinr usque ad infimam regionem aeris, ac remanent i a locis humilioribus ac terrce propinquioribuSjibiqueconcrelcuntinnebLilas&caligincs; 

vaporeshumidiutpote medii in le- 

vitaccfiftuntin fecundaregioneacibi concrefcunt in nubes. Et ex hujusmodi nebulis fa- 

£ta;(ijntlinedubio/Egyptiacxillaetenebrx,quxpoterantpalpari; 6c propter nebulx denfitatem 

motumlocalemimpediebant. Atquehxcprimanebulaefpeciesell; , quse defcenditS 

nubibus. Ex his fubfequens dubium re(blves 

Cur hxcnebula&caligofintinlxcundx aquarum 6c non relblvantur in pluvlam , quia 

nempe conftat exhalationibusterreis&: tieculentis, atque ideo nonrelblubilibusin aquam; 

deindeeciamrationeloci; nubesenim, cLimfintinloco frigido


Conclufio quarta. Nebuls afcendentesingenitoternE calorepotiiis,quamradiisfolaribus 

excicaiuur. Maneequidem, vel vefperi fxpius ; raro fole fervido terram obducunt, 

fubitoetiamtotumhoiizoatem complent, atque cx certis locis erumpunt, qux omnia nora 

cadunt in vaporcs a Sole actractos. Ex diftis 

Colligesprimo: cx humidioribus &: humilioribus terrse locis , ex paluftribus Sc fluminibus 

trequentius & majori copia elcvarinebulas , quam ex locis aridis, exceUis , ac ventorum 

flatibus expolicis. 

Colligesfecundo; nebulas dilliparivcISolisinillasagentisvirtute , vel ventorum flatu> 

aut etiam repentinx pluvix lapCu. 

CoIIigestertio. Dummane tuerunt nebula: , meridiem fieri calidiorem , lic^t enim 

illascalorSolis dilculferit, aerem ctiamdiflipatifaciunt denfiorem, calorautemin denfiori 

materia receptus, magiseftadtivus. 

Colliges quarto. Aliquasnebulasprorfusefleaqueas, aliasvifcofas&limum exquaTi- 

tatc corporis , ex quo fublimantur, congenitum habere, quae abaquisputrcfcentibusexipi- 

rant, ut diitum cft , fsecorem habent , tuflTmque creant , & noxice funt; unde urbes paludibus 

aut bcubus adlitx minus falubreshabentur. Huc refi^rri poterit, quodGcrardusde 

Veer in defcript. fecundcc navigac. Batav. anno ifgy. memorat, dum Icribit, nebulasadeo craf- 

(as, acque ingentium guttarum cerramillam obfidere , quarum unica eciam ferd communepotorium 

vitrum admediecacemimplerevalet: foletetiamnebuloiaillaaqua valddingralum 

farcorem exhalare. Simiiiter Icribit idem, dum 4 S^w/V/co /)or;« folverint , tam crafll 

nctulatuiflenavcsobte(5tas,utexunanaviadaIteram,qux primo vixadlapidis jadtumdiftabat, 

pvofpicere nequiverint , etiam ob nimiummadorem funes naucicos bene , ucvolebant, 

tra(itarcnoiivalucnnt; neetiamiplinavesinprogreiruinfeinvicem impingercnt, continuo 

buccinarum , iclopetorum exoneratorum atque tormentorum exploforum Ibnitu , invicem le 

moncrc dcbuerint. 

Colligesquinto. Nebulofistemporibus miasmapeftiferum facilius transfertur; unde 

tunc plures inhciuntur, acincereunt ; ab iisigiturpeftistemporemaximecavendum. 

Cclliges (exto. Nebuiofatempora func lerenis calidiora cceteris pavcius , ratio eft, 

quia ferena tcmpora funt cxhalacionibus magis expertia ; nebuloia vero funt plena exhala> 

tionibus, quaefuocaloreaerem calctaciunt. 

CoUigcs feptimo. Nebula; Autumni tempore in his regionibus noftris funt frequentiorcs,quodcerra 

tunctacilius& uberiiisevaporec. Quxveroverno tempore, poftquamter- 

ra diu i?;:lu conftridatuit,acinprimisinMarcioconcingunt , infalubriores cenlentur. 

Co!iigcso£lavo. Nebulx, quac immediacepoftpluviam incerdum timoncibus furgunt, 

fiuntex iisvaporibus liccis,quospIuviaperinanerepevtos (uolapfii depreflit, illi vero, quia 

ob ficcitatemfuaminaquas relblvi non potfunt, rurtus levitate lua in tublime contendunt, 

locum, undcpulli lianc, repeticuri. 

Colligesnono. NcbulascerramfJECundare > quiafunttxculents & cratTae, atque adeo 

adficcundandumapta; ; trumentotamen 6c frudibusmaturis, vel propinquismaturicaci noxiac 

funt , quiacuin nnt tevrex& fatis ficcx, exlijgunt humorem trumenti&tiuduum. Re- 

fiert tamcn lofcphus a Cofta lib. ^. c. 2i. ubi aPeruvianis montibus Ariûa , & Arcqniepa in 

campi plamtiem defcenditur, jamalongetefcconfpedtui orteruntduo colles, quorumunus 

altcropauloaltiov, clarior & lucidior comparet, aiter vero pviore demitlior , & oblcuiior. 

Solct hic nebula rorida(cum nullxibi decidantpluvix) omnem irrigationis pluvialisdeteftumcompenfare, 

fatisquemire conduccre. Etlicdtetiara in earegione profluences aqua: 

per campos deducancur, roscamen

132 

Metcorologia 


Ingratitudo vitium commune. 

40. 

jsr.^ho. 

'WaHârtffsJfseph SKajljnzi del.Xihj:y .C.Sf. 

c aiblevatus inaaisreîonem, atque ad fublimions domic. u fedcm promotus nebulofuS 

vJaporT quam in^rams fit , quis non vidct \ Solis admm.culo levatus ohumbrat leyan- 

^ 

tem. AuPufto Ulius oculo velum obducit , ne in .nfenora derp.c.a^ E cum velutex 

luto, aureo Nronarcharuccoilante,emerIcrit,Promotoreme)CCcecat. 

li 

Nebulafu.ft.,mgra. 

teSabinorum RexTati ; TarpejÊ opera Romanum occupaft. Cap.tol.um , levantem ad 

umbrasabTegafti, promJtricem luffocafti. Nebula fuift. .ngrate Jafon : Mede^ ope yel. 

luTaureum ,^& infignem deMinotauro viaori«m reportafti; fqualore & ^rumms opjrcf: 

famBenefaaricem leftituifti. Anguis in (inu eft, qu. benefic.um non agnofcit Lup cauh^f 

eftTqui beneficium feaccepifte negat; at omni t.gr.de pejor eft, qu. beneficK> makfi. 

crm redcHt. In lngr.titH^^ne nU mdi non ineft , enuncav.t C.cero. Experto crede. Hurwr. 

.^lus facundia paulo ante Sc nominis commendationem,


«fundit. Qy6 magts impletur , magis inde, velut Luna pkna , reccdic : pro gratia odium 

redditur. Corn. Tac. ubera plena fiunc (copus homicidii , quaiirer in Tiienaionica: matris 

pectus Antipater detiEviit. Quos luis fumptibus aluit canes Adbeon , carnifices fentit in proprium 

herum ingratos. Argumentum tyrannidisded^reArhcnxinAriftide, Themiftoclc, 

&pericle: Roma in Coriolano , Camillo , &Tullio , igni&; aqua interdidis, a quibus ple- 

nis beneficiorum fluentis rigabantur. Ita veriflime queftus Seneca , qui & iple lad:e la- 

pientiac Neronem , humanam illain belluam , nutriens , languincm tudit : Beneficia in fc-lHs 

verjdfiuit , & jnngHim corHtn non fnrcitwr^ fre quibus Janguis fttndtndw efi, CUdie of venenu ie/ie- 

ficiafiijmmitr. 

Ne proinde ab ingracis excacceris, beneficia ccecus non conferas. Libcralitas ratio- 

nalis fit. Laudabiliter erogatur, quod datur dignis. Non nummum oculis examina, (ed 

cui das, perfonam. Immerenti qui tribuit , fibi necem emjt , viperam educat. Merccur 

nihil, qui immeritosprsBmiisornat. Nam

134 

Mctcorologia 

guttas maximas Sc Cte

Philorophico-Politica. 13^ 

carl, SolisardoremaderercribitLira riinio. Fortd quia terra fpongix inftar porofa aUapfbs 

imbrcsllaciinabtoiltetinprotiindum, maxime li aquam haberet llibterraneam ; vice verla 

vero prolicientc Solis ardore, taciiis per eosdem poros vapor alcendit , qui ubi aerem trigidiorcm 

(onlciit, inhumoremabiens terrammaderetacit. 

(î.trci hicprimo: Cur imbres fint trequentioresinhyemejquaminfcflare; Retpon. 

deo : Kationcm elie, quiasttate major eft calor , confequenter pluvi.E debent G(\ê intrequen- 

tiores, nam pkivix non oriuntur proxim^ ex eo, quia vapores elcvantur furfum, quod eft opus 

caloris,ledexco,quiavaporeselevaticonden(ancur> &:cadunrdeorsum, quod eft opus trigoris; 

inxftaceautemviget&regnatcalor; undevapores elevantur & alcendunt; hyeme 

vero, ciim regnet trigus, vaporeselevati gravetcunt , & detcendunt deorfum in pluvias. Hinc 

colligitAiiftoteles textu46.1ib. I. Met. dari mirabilem circulationem vaporum atcendentium, 

&;delccndentium,qux circulatioimitaturcirculumSolis, qui dummoveturperZodiacum, 

modoacceditadnoftrumverticem,dum a Tropico Capricorni progreditur adTropicumCancri^&cauljt 

itftatem:modoreceditanoftrovertice,dum a Tropico Cancriregreditur 

adTiopicumCapicorni, &:cau(athyemem. Similiter crgoaquiExftateconvertuntur 

inaquam,&:rcriuuntdeoifumperpluvias, nives&c. ideohyemeabundantaqu£eiQterris,ut 

pacetexredundantiafluminum, lacuum,fontium


QuGcres feptimo : Quantum pluvia penetret terram, introrfumque defcendat T Rcfpondeo, 

nullampluviameircadeomagnam&perennem, utterram penetret

M 

\.2nifici animi munifici funt. 

Philofophico-Policica. 157 

Clauflentla non eft res familiaris, cum communicatio. 

ni nacus lit homo. Non decet pelRilum obducere peiilori , quod univerlis debet patere 

Ncc conllricâmanusPoliticumornat,c|uiLongimanuslitoportet. Solomnu 

buslucet, Lunainnumeriscomititalidcribusetiamteras ducitadpabulum : Etpluviamanac 

incublicum: Dives Inomncs'. Nobilcs^c ignobiles plantas irrigac , linum gent univerlalcm. 

Diem C^lar perdidic, quo nemimbcnefecit. In votis muniHcentiaeratlheodoncoRegi: 

OrL*;r>..oL dicmflc.Hmb.r,cfu-i:sr,oj}ris,xc.rrcre. Nihil adco attrah.t ad benevolentu ^^- 

^^' '• 

• 

am , ut donorum gratia , qux datur indigis. Ego, inquit Cyrus , O-DHs defervio , cr flura^' t- 

(emper apfeto '. 1'crum nhi oves comp.travi , r^s nfum mihi Jufjicicntem excedere video his utwrHm 

, 

'j,Zrix Zedeor , & homi»es dita„do , & bcncjiciis ajfciendo , bemvolemiam ex eis, amorem^ 

rsc'!/ ^' 

hipiro, dequihm & fecuntatis &glori^ fruEhim capio. Non tam tuum vid-en debct quod pol- , ^- y 

fides , quam quod dedifti. Non proiunditur , quod liberalicer efflmditur. In tuam redun.P «• 

dattamam, quod in iublevandam exundat alterius famem. Semen eft glorice , quoaiiena; 

luccurris inopix. Quidquid in Ci^cntium promanat fublidium , m tuum remanat emo umentum 

, ut illc , qui cundta ambitOceanus , quasaiggeritaquasterris, recipit u terns : Ita 

tibireriuit , quod c manibus effluit, tu^ conlulis tamx, ciim redduo te exoneras ^re. Lu- 

cnris gloriam , ciim das pccuniam revcrluram. Fit limpidior , cum haunrur aqua : Iibe. 

ralitaterplendefcit dantis claricudo. mi^rite exme, tanqHam ex /V;7«, glonoio hoc eftato pn-^- • 

micias regni fubiit Velpafianus Imp. Qnx , quxfo , oratio potiuflet m animos , aui-^sqê ^f 

inHuere blandius , aut cor &venas inigare benignius ? Nilum , fpem annonce , ac prodro- * 

mum , imo parentcm ubertatis relpiciunt iEgyptii. Fac , oculi omnium u te relpiciant, 

fontem liberalitatis. Nilus ^gvpciorum crelum eft : liberaliter erogando ipli Numini ap. 

propinquas : nihil enim tam Divmum eft homini, quam dc alus bene meren, non tam elt 

proprium (ublimi animo divitias pollidere , quam elargiri. Opes polTidet , ut opem terat. 

arrarium veaigalibus affluit , ut ari alieno fuccurrac: «Sc quod accepit , redclat. Non prodeftlbmentem 

domi claudere ; Ipargaturin terram, quam pluvui irngec. Infaftigio tetor. 

tuna locavic \ montes interiores la-cundantvalles, reddendo, quas(ufcipiuntaqu«s : tuiii 

j^.^ j^^^^ 

aureos imbres cum Augufto eftundaris. Illud ( dicebat ) amplitHdinis me^ fit te\UmomHm ,o. 

mne, heneftcem^ promereri. Otiolus in arca turgec Ganges aureus , in nvulos debet exunda- 

re , Servorum eft ad metalla damnari : tibi ip(i inlamis es , fi tenax es aun. Uixilic te- 

runt Maximilianum I. Auftriacum : (^jarUatem mn exfpetlare preces hominis egentis , fed t,bi 

ntcelfitatem vidit , a»te preces opitHlatnr , & aHxiliHm fert. Ab avita hac gloria Ipintum haiu ^^^^^ ^^ 

fitFerdinandus II. idem Auftriacus Imp. Hx emm InRomamfoUo fedit , beneficentiA laude Eidem ^^^.^ 

comparandHS , lepide ali^H^ndo jocaius '. gratiffimHmfhifore dlxit , fi mvam auri fodinam {»,) mterrts ^^^.^_^^ 

VEUS aptTHiffet , mn utfihi opes aggregaret , fed m aliis , itHm feterent , daret. 

Conciudo 

QU^STIO IV. 

'De Nubifragio* 

prima. Si nubes non fenlim & per guttas refolvatur , fed repentino imbre 

deflu.it, nubifragium dicicur , quo incegras repcnce urbes occupacas, homines, 

jumenta,dom6sque"merfos efle , qucevis atas vidit. Fitverohoc, non quodnubes 

vertici moncis impada rumpacur, & aquam finu contentam limul etfundac , nullxquippe 

talesin nubibus aqux ; fed (i lepcntinum nubibus frigus ingruat , quod easfimulin aquam 

condcnfct. MemorantHiftorici , inRcgioneMexicana tanto impetu ruere imbres , uc la. 

pfuhominesinterficiant. Ex tali nubitragiominimeheripoterat diluvium Noeticum,ciini 

nccin mari , raceo in acre,tantiim (it aquarum , ut poflint tegere etiam fuinmos montes; 

tancum enim fuit diluvium , ut S. Scripturx teftimonio aquaad quindcnos cubitos cacuminamontiumcxcefferit. 

Nubifragium tamentalecontigit apudFIandrosinBelgioan.Chr, 

1014. dum magna nubium molcs ex improvilb e coelo delapla, ingentisilluvionis caufaexllitit 

, acmuita millia hominum (ijftbcavit. Similiter anno Domini 142T, in finibiis Dordra. 

ccni, utretertBcyeriinck, taleex difrolutisrepent^ nubibusortum cft fub mcdiain nodem, 

unde ingens Rheni , Mofx , & Vahalis inundatio fublecuta , qux 72. pagos invol. 

vic , & 

in iis facile ccncum hominum millia dcmerlit, Ferunt fub idtcmpus maximam 

tadaverum congeriem tiu.xu aquarumrcdeuncium adlitcoraZi/landix&flandriseadvedtam, 

S (ûin 

"

138 

Meteorologm 

Quin infantes aliquot Antverpiam appuUi in fifcelUs lUis five cunis , ac plei iiûe iilorum ab 

aquis fumpti nomenMoyfes meruerunt , diuque lupervixerunt, ceu reliquise demeilorum 

pagorum. Plura fimilia paflim in Auchoribus invenies. 

Conclufio fecunda, Diverfeacprodigiofepluvijealiquandocvenenint^&evenire poC 

funt , quaiis eit fanguinea , ladlea , carnea , lanea , ferrea , lateritia , &: fimiles , de quibus 

videri poteft Fromondus lib. f. cap. 6. adt. 5. Pluvia fanguinea dicitur , quando aqua de. 

cidens rubra efl ; fic RomiE pluit ut teflatur Dio ante ntcem Neronis. Plutarchus etiam 

refert , poftCimbricam cladem fanguincamde coElopluviamcecidifTe. Similiteranno poft 

urbem Romanam conditam 626. in oppido Ca:re fanguine pluit. Secutus eventus terribilis, 

Ptolomxiis enim Everg«tes ob nimiam tyrannidem regno puifus , cui in regnum fbror & 

uxor ejusCleopatra, quam priusrepudiarat, fubrogata. Illeexinde ira excandefcens,filium,quemexCleopatragenuerat, 

maftavit,acmatriReginxc3put enfe crudeliter refeftum,manusquoque 

Sc pedes prECcifbs transmittit. DumSuecisregnum obtinuit Birgerius Mafrn\.]S 

pmpc Km^fiaholmtfim guitx pariter fanguineEe ex nubibus cecidifTememorantur. Paucis 

dehincanuis RexBirgerus duosfi-atesfuosWaldemerum, &Ericum teterrimoinclufitcar- 

ceri atque fame & fJEtore eos interemit. Cujustyrannidis impatientes fiibditi rebellarunt 

atque throno eum & regno exuerunt , Scheferus memorab. Suec. c. 2. InSueviaanno 

15-34. fimilis pluviaveflescrucibus rubristingebat,ficut&annoi6oi.inBe!giocrucibusrubris 

pluit , in vefles etiam ciflis inclufas , imo illis etiam corpora hominum fignabantur , duravitque 

prodigiumanno integro. NoviflTme etiam anno ifigi.diejg.Decembrisvcfperihaud proculab 

urbeLubecenfi ad locum alias ûmlO^XWCVdl didtum fanguine pluit , qui a Reinfeldenfibusincolis, 

fupra glaciem&nivem guttatim difperfus fiiitobfervatus, aliquibus autem 

inlocis copiofeprojeftus ulnam latitudine complexus eft. 

Pluvia ladtea fuit, utmemoratLiviusDecad. 3.1ib.7.& alii Hiftorici anno ab urbe condita 

tribus diebusRomsConfulibus Publ.Scipione 6c L.Calphurnio quam fecutum fuit bellum 

Jugurthinum. Carnibuspluit in Liguria (i.ib Callifto tertio, & alias fiepius, ut refert Plini. 

us. Ranas,mures, coIubros,pu]ices , locuftas&alia idgenerispluere tritumeft, In Velauniistantum 

erucarumuna nodte deciditde coelo , quemadmodum Dalecamp. ad lib. 2, 

Pliniic.y6.meminit,ut eas in domosreptantesbiduototoaccenfapalea urerenecefTumfuerit, 

vix ad id lufEciente hominum mulierumque turba. Joann. Willanius narrat, fiib Imperatore 

Carolp [348. in fuperioriAfia ac regnoCathay ingentemcopiam vermium , & minutorum 

ferpentum exaet^cecidiffe, qui fittore fiio totam terram lilam intiscerunt; unde 

etiampeftisenata,quaeprimo Afiam,deinde.iEgyptum, Afiricam, Grafciam, Italiamtandem 

&Galliam, Hifpaniam, &Angliam, uldmb vero &;GermaniaminvadenslamentabiIifliaee 

ingentem hominum multitudinem abripuic. Memorat etiamjonftonus inter admiranda, 

fe certo compertum habere , aliquando copiofe Pifcibus pluifte nooprocul a Regiomorite in 

Pruflia, itautvisquoque&pratapifcibus fuerintrepleta,fdqueipfumex pifcibusilliscome- 

diffe unacumparentibusfuis. Annoi^g^. fupraConftantinopoIimatranubes apparuit,quac 

cum foluta fuiffet in pluviam maximam una fecwm locuftarum copiam eftudit , quse 

mox omne gramen depaftce fuerunc. Similis locuftarum pluvia Francofiirti ad Oderam 

proximis abhincannisdecidit,undeingensdamnumemerfit. Eodem annofupramemorato 

in Croatia propd caftellumXX)if]iiQ ex atranube cum immodica pluvia anferes & anates 

inmaxima copia decidiffe tradit I. Leunclajus in addic ad Chron.Turc. Quinta deind^ 

nodlein duas acies fe colIegifTe acinvicem non fccusacduoshoftiles exercitus fefe invafifTe 

& impugnafTe multis eorum millibus incerfisdliis , ica ut incols , ac milites ibidem cxeuntes 

magnameorumcopiam collegerint & uni nonnunquamcentum, ducentaeîmb&quadringentse 

volucres pro fpolioadlautum vidlumcefTerint. Reliqui autemanferesvi6tores,utidem 

Author refert, accedentibus hominibusin duas fe curmascolligentes , alib avolarunt. 

In Quîcenfi Provincia coelo eciam ferenononnunquam in ipfo aere vermes excludi fisrunt, 

qui in ccrram lapfi in angues vercuntur bicaudatos , ea qualitate imbutos, utquemcunquc 

momorderint, eundem ftatim refblutis fanguinis oftiis non tantum ex omnibus naturic orificiis 

fed&per ipfbs poroscruoremprofundereusqueadultimum hominisexiciumcogunt,nullo 

adhuccontra tamimm.anemalum inventoremedio. Kirch. lib, dePefteSec.j. c.j. exAnnalibus 

Americanis, 

His fubjugendx etiam funt aliarura rerum pluviix; mirabiles. Linthurius oblervat in 

FafiicHlo Anni 1496. prope oppidum Munckfperge ptracfaD. Margaretharfeftivicatelapidcs 

ccelodejedos, inquibusvifkfunthominum facics ,

Philofophico-Politica. 1^9 

fio. inquit Cardanuslib.i4,c.72.

i40 

Mcteorologia 

TertioiPifcibus, vermibus,ranis poteftpluere, vel quando vircofa exhalatio , &: (permatica 

diOiorum animalium corpufcula una cum vapore aqueoex ftagnis& paludibus eievata 

accedentecaloreSolis variecommifcentur, atqueadilkidperveniunt temperamentum, 

utad formam viventis proximd difpolita abAuthore naturx vitam, motumque obtineantj 

nonaiiter, quam hic in terra mures , ranas nafci videmus. Sic in Martiis nivibus diutiiis 

aftcrvatis mures natos vidimus. Et cur in aere non poilit natura , quod ars praefumit in terra. 

Qui veteres lumbricos ficcatos in pollinem redegerit , valique terra pingui , & aqua duld 

rcpleto immiferit, ac perintervallairroraverit, ingentcm previ lumbricorum multitudinem 

afpiciet. Ranasprodufturus, limum, inquopa uftresranar nidularifolenr, accipiat,&So- 

li expofitum tepidi fenfim irriget , limus hic calefaftus grandem ranarum numerum dabit. 

Eadem arte ferpentes generantur. Secundo , fimilibus animalibus pluere poteft , quando vi 

ventorume montium pifcinis,aliisve locisabripiuntur , aliund^que in aerem transportantur, 

& ita cum pluviis in terram ecoelo dejiciuntur. 

Quarto. Carnem, cretam, terram &:lutum ciim pluviisdecidere puta , quando pnepinguis 

Pliilofophico-Poiitica. 

cie frieus accipient, & in aquam concrefccnt , nec fecus ac pluvia cubiculum irrorabunt. 

Sipluviam fanguineam exhibere voles, loc6aqu3EinquatuorcubiculianguhsUxmum,auc 

aqua minio colorata pruinis imponatur, 


Abundantia faepe nocet. 

\-L-r,,:, JJ:,'.', X-J 

NUllibi magis timendum infortunium , quim in apice fortunsc. Gradus ad ruinam abt 

undantia eft. Tenacius ielicitatis exceffui a pedibus eft pernicies , quam umbra luci^ 

fpinarofs adhaeret. Statio altidimacatLii eft periculofilfima. Affluxus bonorum fepînexundantiamdegenerat, 

utfimultanca rapini collantur omnia , qux fingillatim advcnerunt. 

Si per ftillicidiafe pluvia infinuat , paulatim.illabendo terram fbecundat. Deprxmuntur 

onere fata , devolvuntur d montibus faxa , tefta turresque Ixduntur, quando profufonimium 

finunubium cataratlx firanguntut. Quando univerfij uno psend ambitupotituseftPeloponnefoiEgides(Plutarchumaudis)dum 

infummo ftat, pundtotemporis rurfus^^âfc 

abomnibus excidit. Admaturitatemquandonimiampomum pervenit, averme arroditur.^Xr-A^, 

Fortuna , quando in copia fruditicat , putrefcit. Ita navi exoncrata: ad crepidinem pro- 

cellce certum minteritu minantur. Et non cft peftilentior Saturno Planeta , quia fupremo inter 

nodturnos orbeslococollocatus. Cumplenoftatorbe noftisDominaLuna, minuitur: 

imo nonnifi plena eclipfatur , ac in umbras involvitur : crefcit , ut definat. In orbe ftas? 

orbem gubernas 'i NMi fortunA mtnks , e\nAm ofttm*. criditur. Sencca, Qbertas fruftum 

ramos refringit, urinatorem(f3oliorumcopiamergit. Poftquamviftoriarumtrophxisdivcs 

VifafUgio ftabatBelifarius, quafi altius neiciret eum toUere fbrtuna) dejecit .& uc csciso- 

S 3 

eulis 

14^

142 

Metcorologia 

culis yideat , quld fit felicem efle > depauperavit. Nempe Fortma divttibus pecmia »o» do»ault^ 

fedmntuo dedit.Bio.OYo repofuit, quadedit. Piiblianum eft. Quândoquidem haec ipfa in telici- 

Tlut Sym ^^^^ infelicitas eft , quod nunquam fit fincera, aut perfedta, aut perpetua. Corpora , Hbiad 

' 

j. f l 'fnmmum feifeâ [imt vigorem , non confsiunt , jcd momento in contrarinm impellmtur. Plut. Ipfc fi- 

' '* " ' derum Princeps , aureusque didator alcendendodefcendit; in apice dum ftat , mergitur. 

Quidamoenius difcurrente per aerem flammula, aut e candidiftimacera radiante? Innovit 

fitno fiimus eft, afcendendo vanefcit. Omnis mundi fplendor, & braccatt? gloria gentis> 

quo fublimiLJSenititur,velociusdifparet.- Fulgurafunthonorumacfelicicatisradii;dumtenentur, 

non fimt. Dum nitent , cadunt; dum cumefcunt, inanefcunt. Quxvis dies illis 

„ . , criticus eft-, imo quodvis momentum climaftericum. llle aicenfus fatalis horoicopus eft» 

^'^" 

'^'^: 

"' 

; qui in Spha;ra felicitatis ftatuit , NoneftiflafoUda&fincerafelicitas, CruflaeH , & ejuidem tenHts, 

• Jseneca. JoannisCaftiliaERegisfavorDidacumAriasplenovultu arrifit; fufpedtus ei femper 

fuit meridies gratite; clavum libi optabat; cum ut inftabilem Principis gratiam , fi in fummo 

eft, figeret: tum ut fbrtunce rotam detineret ; ne, qtiem in fublimilocavit, ad ima dc- 

Sen.ep,se, pj-i,-neret. Res eHinquietafelicitas ; aliielidentur , aliicadent. Scn. Cafibus exponitur , qui pro- 

movetur. Quo propinquior coelo eft vertex montis, c6 fialiuini obvius magis exponitur, 

Ovid.s. Quantomagis blanditur fbrtuna, decipit. Inopem me copia fecit , apudNafbnemfirudtuum umetam. 

hettate preffa pomus ingeminat: & apud eundem nux nucibus plena : Noctt , effeferacem, 

Jdemekg. Copiam timcfuge abundantiam. Nam ubi turmatim & coUedtoagmineapes volitanc,pr3E. 

de Nuce. (ai.iunt imbrem ; & mel immoderatum nocec. 

^riill.O. ^ 

fr- QU.ESTIOV. 

COnclufio 

prima. Nix efl concretio vaporis refbluti in aquam minutifllmam, qui vapor 

antequam fbrmetur in guttas, dum adhuc habet admiftummultiimaeris,(Scaliquid 

exhalationisficca;, fuperveniente fiigoredenfiflimocosgulatur, 6c copulatisinvicem 

pluribus particulis fbrmatur in floccos. Materia,igitur nivis eft vapor imperfedd 

relblutus modo explicato ; forma eft cogulatio talisvaporis ; coagulum funt exhalationes 

ficcse interceptae ; caufa efHciens eft frigus. In idem recidit dehnitio Ariftotelica , quod 

nix fic nubes conglaciata ; nomine enim nubis intelligit vaporem impevfeft^ refblutum. 

Necdirtert etiam nifi verbis ab eorum delcriptione, qui voluntnivemnihilaliudeffe, quam 

fpumam quandam, qu;Einglaciem concrefcit eoferd modo, utbrumalis nebulacapillisaut 

haibje fblet apparere. Nec illis contradicimus , qui nivem nubis ftillicidium decidens in 

aerecongelatumnominant;procujusintelligentiaadverti volunt, inînfimo nubiscontineri 

partes crafliores, inmedio medias,infummoautem fpiritusfubtilifIimos;tunccontingere, 

quod vedis inaquampartibuscraflioribus, ic deinde mediis, fubtiliflimitandemfpiritusde- 

cidant, verfi in ftillicidia minutillima, qua; inaereobvehementem frigiditatemdicimusge- 

lari, &C (icgelaca decidare permodum lanajjtenuiffimae. 

Ccnclufio fecunda. Albedo & candor nivis oritur primo propter frigiditatem ficut in 

phlegmaticiscorporibus,& frigidarum regionum incolis cft videre, qui femper funtalbio- 

res illis, qui calida locaincolunt. Secundo, quia habet admixtum aereum,humidurn, 5c 

pinguecumipfisaqueis (piritibus,quam obcaufam albefcitaqua oleo infula, Deinde,quia 

aibedo refultat exopaco temperato cumDiaphano feu transparenti,hincergo,cuminnive 

opacum glacieitemperaturDiaphanoaeris admifti, refultat candor. Ex fimili ratione fpuma 

aquJE albefcit. Opacitas enim aquxtemperatur diaphano aeris admifti. Nec vero ni- 

vis candor, uriM. Albertusd: Lovanienfes opinati funt, eft color tancum apparens , ut in 

multisconcretionibus aereis , fed verus &: expreffus, alioquin non itadiu perfeveraretetiam 

in nivecompreffa , acminime translucida. Nimiriim colores veri non in folis mixtis per- 

,*•• ' fedis, fedin imperfedtisedam vifuntur. 

Conclufio tertia. Nivis mollitiesoritur ex admiftioneaeris, qui facilîcedit ; hinc nix 

etiammolliorpruina eft, &candidior , tumquia plus aerisadmiftum eft nivi,quaro prui- 

nae , tum qub pruina , cum tormetur juxta terram, plures continet exhalationes ficcas, 

quas non conrinetnix, undeciimfit nive ficcior^jefteriam durior,ficque nixeftpruin^mol- 

Hor,licdt fit durior aqu*, utpote qua: eft aqua ficcior, ideo enim conrinuata &permodum lanse 

decidit, quod nonhabet aqua. 

Conclufio quarta. Nivis flocculi pleriimque inftarftellarum fex radiis diftindi apparent 

; cujus rationem dat Renatus Defiartes , dum ait: nivcm non glaciari hexagonam , fed. 

hanc

Philofopliico-Politica. 

14^ 

hanc figuram coalercere,quia pliiresdmulvaporcsgl.iciacireconjunguncinrotundum, haee 

enim rcbus maximc connaturalis e\\ Hgura : Quod autcm ("cni nec plurcs , nec paucio- 

rcs vapores concurrant , accidirquiacum mcdius vaporrotunduslit, ejusrotunditatcin pauciores 

expleje non pofruncnccillapluicsadmittcre. fApcricntiam obviumcorpusrotundum 

dabit , Llniones v. g. in plano a-ijuali conlulc projicc , utin circulum conHuant, & 

eos ita fpontc difponi oblervabis, utunioniinmedio conlidcntifcKaliifcailbcient ,

Cicero in 

Dtal. de 

fenc^Hte. 

144 



Morum fenedlus Politici omamentunx 

PLacet Romanse Eloquentiae laudatidimum verbum : Mattm fias finex , m diu vivasfinex' 

Non qui diu vixit , fed qui bene vixit, annofus eft. Senedus quid fit, Solonrefpondeat 

: viuhyems. Puer centum annorum eft, qui hyemem niveo vertice portat,&mo- 

ribus infantefcit. Non femperCatones funt, quibus pili candicant. Morum gravitas vi- 

tse feneftus eft, Etiam injuvenibus canities reperitur, ArdetiEtna, licet niveo fit tegmine 

canus. Senes decrepiti fjepe juvenes funt moribus, xftuant libidinis flammS , nutfiunt 

incendia odiorum, lafciviunt ingenii geniique levitate. Non cani , tio» rttgA refmie authori- 

Horat.1.4 

tdtem aferre pojfmt (ait Romanse gravitatis exemplar Cicero de viro graviflimo Catone 

carm, 0- 

Majore) fid honejie aUa fujêrior etasfrunits amhoritatis fribet extremos. Rigente terra , niveisde 

7. que contefta tloccis , herbarum radices, «Scinnatus calor non extinguuntur , fbecunditas 

confervatur , pofito candore virefcit. Dijftigere nives , redemtjamgramlna campis. Vene- 

rabilis feneftus eft, ubi virtutes junioribus annis plantatas florcnt, atque inannolbs frudtus 

SeM.ep.26. maturefcunt. SeneQ:utem florem ayiimi Seneca nominavit. Hyeme fenetlutis mores ver- 

Iheodof 

Imp.apud 

TacitJ.it, 

(innal. 

nent, merita autumnent. Non in canis , nec in annisv fed moribus fanis astas numeratur. 

IhiperfeUa ejixtas, nbiperfecia eftvirtus. Eft & in adolcfcentibus viccc canities ; quandomoium 

honeftate albelcunt. Prudentiamaturi,verecundiadecori decor funtReipubl, 

Honor non capitiscanitie, (edvits integritate comparatur, Levisarmatur£eeft,qui'moribus 

& amorihus pondus non addit , fit licet gravis astate. Inanefcit vinum , quando acefcit, 

quiafpiritus evanefcit, Levitatem fenex induit,quandovolacilislpiritus cxuic,quam 

liabuit juvenis, virtutem, Ipfe ilxo tandemtriftisacore fenesc Non inficiorfenibusrevc- 

rentiam,


rcntiam , fi morlbus pondus addant. Sunt , qui autumno vernant flores , & vefpere odorem 

ipargunt. Senedus illa honorata eft , qux quanto viribus ncrvisque dcficit , tanco 

virtucerepuilulat, &revirc(cit. IdconliliiamecapiasPolitice. Nonin annorum maturi- 

tatem irudus virtutum differ , in vere autumna , hyberna in xftate. Non deiunt Juvenes cktr.di 

in (juibus eft feneElns venernbHis moinm., &/anA prudentM, Jam jin cunis maturuit pro vrfclo-yj^^^^ 

ria Hcrcuics , & Herculem in prxtexta Cyrus egit. Nolcitur ex ungue Leo , Sc in teneris 

plumisiliosadSoiis obtutum oculosaquilspullioftentant. Tam gravis levibusinannisju- 

venisll-pc eltanimus,utadultis ofticiis lufticiat. Exempladoceant; annum agens decimum SHeten.c.t 

Sc fepcimumjulius Cteiar Flamen dialisdeftinatus eft, jamtumfceptro maturus. O6to fu- Ym. Us, 

pra decemCn. Pompejus, novem & decem Odtavianus annosnumerarunt, & civilia beila^„„^J 

fnduperatores fuftinucrunt. Cauiantiannarum cenuicacem populo , vel refpondendo ma- 

turum le probavic Scipio Afi-icanus: Si vos ttAtem mcAm honorihHS anteiftis , & ego honores veftros 

virtHtep-tceJJi, AlexanderSeverusadmodum PueraSenatu Cxiar fadtus •, Gordianus 

unclen- LiviM, 

nisiceptrumgeftavic, Otco tertius indeMirabilisdidtus, quia inpueritia pro (ceptro lapien- 

tiacanuic AnidofccptroaftuelcuntAquilce, fulminare difcunt> 5cSolemportare. Lamprid, 

QUiESTlO IV. 

Sahsfit uariis adhuc qu^Jitis de nivc, 

QLIaeres primo. Cur in altismontibusnixinveniatur, cumnullafitinplanitic, Vel in 

vallibus? Reipondeo : id rieripropter dcfcdum caloris , contingui enim (Lint montium 

verciccs medicE acris regioni , «Sc proptcre.1 perpctuistrigoribus hoirida (untea 

loca, qux caufaeft, quodmonces Scychici perpucua tegantur nive. Accedit , quod alta 

montium juga magis perBentur vcntis ; & tamecli editioribus locis fua quoque (blarium radioruminiicreBcxio: 

tamen cum montium latera hinc indcin protundum cingantur aere, in 

quibusealucisgeminatioreverberatione minimafit, haud dubie miniis incaleicunt montes 

circumjacentiumPolorum radiis, quamvalles ic deprcni terrarum tractus. Nec audiendi 

funtnonnulli;qui contendunt, montiumcacuminacalidiorae(redebere,quo propinquiora 

Soli (unt. Nampneterquam, quod experientiaconuarium doceat, ratio ailata irivola cft, 

quia ccKitudomontium parummomenci habet ad propinquitatem, ciim tanta terra; moles 

(ic qua(i punftum , paribus tere' incervallisacoclo diftans. Alirumeft,quodre(ercFournier 

Geograph. orb. not. lib. i. c. n. de Heclamont c , quod vcrtex hujus montis perpecuis albelcac 

nivibus, radicesveroconcinuisardeant incendiis,it3ut propiusicxmilliaribusimpunenemo 

accedcre queat. SimilitetinTrinacrii montiSiEtnxcacuminc nives illafce permancncificquenovitvaftum 

illudincendium fub nivibus (ervare hdem, tScutPoctacanit: 

Lambit contijutts imoxia flamma prninas. 

InTenerifalnfula, quce una eft ex FortH»atis,monKmeffe fcribit Cardanus de variet. lib, T, 

c. 4. qui alciftimus caput inter nubila condit; in piimoautcm viret, inmedio nivofus eft,in 

cacuminefumumcmiccit, caufam fubdic: Altiftimusenimcumlit, Sc latior in medio, quam 

cacumine; exhalatio periuperiora fertur, non in medium , quia latera a centro plurimum 

dift;mc , ncque pcrforatus eft in ea parte. Humor autcm defluens radicem virentem fa« 

cic. 

Contra aucemRegiones&urbesAuftroobjedjE raronivem fentiunt, utRoma, Genua» 

Ncapolis. Eadem quoque eft cau(a , quod incerdum ad radices montium , (eu in vallibus 

pluet , in moncibus auccm ningac, quia nix , qux eft rara , a tepiditate a^ris inferioris inter 

dcfcenfum eliquacur inpluviam; in moncibus veroalcisacr cftfrigidior, ut nix eliquari non 

pofiic. Hinc ctiam Plinius teftatur lib. 2. c. loj. nunquam in alto mari ningere, quod cali- 

diores exhalationes, eam prius liquefaciant. 

Quaeres fecundo. Quare dum ningit , mitiiis (kvire frigus obfervetur , maximd fi raagnum 

, Sc ficcum antea prseccfTerit ? Relpondeo , rationem effe, eo , quod nubes niveprsBgnantes 

coardcnt aerem terrae vicinum , & halitus 6 terra crumpences rcpercuciant ; vcl 

quiadum vapores in fecunda regione acris congelantur, fpiricus calidiorcsextrudunt , qui 

relapfi noftrum aerem calefaciunt. Hinc quanto intenliiis regnat fiigus , tanto minores 

cadunt nives, quia magis cxficcacsE majori frigore, minus libi cohcerent, Sc licet in fe invicem 

impingant ,frangunt fepotivls, quam coalefcant. Si quem tamen fenfdre calorem, 

centinuo fibitcnacicer adhxrent; undefit > ut pila nivcapugnominoremontisvcrticcvolvi 

T csepta

146 

Mcteorologia 

capta ingvandem prius molem concrclcac, donec radicem montis attingat, Talis^Dolfriniorummontibus 

lapfuurbem integram obtriviirulcgiturapudOiaumlib-ig.c.if. InCambizena 

fcpe (pont(^ le ita nix emontibus decidualenlim agglomtrat , ut integras hominum 

catervas obruat.Scrabolib. 11. 

Quxres certio. Cur in Norvegia, &c aliis Regionibus feptentrionalibus , quse pend 

femper vtfliuntur nivibus,lepores,ur(i , cervi , lib. 10. deufu part, c.5, (cribit. Xenophoncls mili- 

tes, e Perfideredeuntes, dum per mulcam nivem iterfecerunt, oculisplurimum la-(bs fui(- 

fe. Idcirco eciam in RegnoTîf.f inco!;.u moncaniperfpicillis cancellacis, ac reciculacis , ubi 

continua: nives in oculos cadunt , uti (blent , uc radiorum nimium candentium affluxum 

nonnihil caftigent. 

QiKcres quinto. Cur nix, ut obfervatum eft inalpibus , etiam quandoque rubefcat? 

Ref^ôndco, fieri hoc ex eo poteff, quodaercEe partcs(quas candoris etiam caufam elledi. 

ximus) cum tempore avolenc , & materiam nivis deferentes , cam mixturam relinquant, 

qus rubori plus accedat. Euftathius vero, dum refert, in Armenianives rubicundas inveniri, 

docet, hoccontingereideo, quodexhalationes ibi frequentesexlocis minioabundantibusafccndant. 

Ejndem caulam afTcit Alexander abAlexandroIib.^.Genial.dier, c.9. de 

rubicundis nivibusinScythicemontibus. CoeruleaEeciamnivesvideri juxta fretumMagalianumatiirmatCardanus 

lib. i.devariet. c.4. tierique hoc non tanciuTiobvecuftatem ipfam, 

fed quodadglaciematrara accedat, (S:pro(pe£tuselonginquo fit, quemadmodum&in aerecocruleum 

oftendat, 

Quxres lexto. Cur,dum ningic, fonusvocum Sc campanarum difficilius percipiatur? 

Refpondeo, rationem elfe, quia nixaerisagilitatem auferc, 6cin ftocculosnivisfonus toties 

impingit, uttandemdillipetur, nec pereorumintervallaintegerpermanarepoflit. 

Quanes feptimo. An animalia in nive nafci, Sc vivere poflinty Refpondeo , lic^t in 

glacie nullum oriri, autviverepofle videaturanimal, quod eacongelata, adeoquefirigidifli- 

nia, omnideltituacur calore, quocamen opushabentanim.ilia, ucoriridkviverequeanc, ficutdocer 

Ariftoceles ; nix tamen , quia mixtum quid,licet imperfectum & humidum, utpoteexvaporibus 

concretum quoddam eft; nullumaucemhumidum finecaloreefTepoteft, 

ut idemPhilofophusdoceclib. f degenerat. animal. idcirco eciamanimalia qusdam in nivc 

oriri & vivcre pofTe negari nondebec, llndeHelmoncius tradit, in nivibus vermes nafci. 

VerilTinilius camen eft, animalia cum nivibus decidua vel fub foliorum in arboribus congerie» 

velalibilatibulumaliquodhyemeappropinquancequcefivifreatquecummagnovencorumimpecu 

al io dilperfa , nivisqueflocculis conclufa denuo dejedia efl"e. Quaeinfedta,cumde- 

indevivificisSoIis radiis feriuncur, auc alio proficuo calorefoventur, facile iniistorpidifpiritus 

animantur, 6c fic iplahujusmodiinfeda quafiinvicamrevocantur. 

Quaeres ultimo. tltrum nix aliquandolapidefcat in cryftalfum ? afiirmat hoc Plinius 

Jib.57.nat.Hift,c.2. Ideoneceamrepeririteftatur, nifiubi maxime hyberna; nives rigent, , 

-utin cautibus Alpium. Undeipfam p!erumquealocisinviisfunependentesextrahunt.Ita- 

', 

que ait,cryftallumefle glaciemunde&nomenGrtecidedere. Diciturenim^-fiJ^/wîi^îdeft, 

glaciesj&o-^^^^îîidcft, contraho; quodex glacie frigoris vehementia obdurefcat in lapi- 1 

dem. Gigni vero itaCryftallumcontirmat praefens experientia; ciimhocetjamtempore 4 ' 

prsalris & firigidiflmisrupibus, ut d Perfinianis, quce in extremis Noricis funt, evellatur. 

Veriim & intraterraminvenistainmetallicis,quampropriis,utalios pretiofos lapides, cry. 

italium invea iri conftat. 

A P P E N D T X. 

PRimo. 

Nivis arrificialisproductio fequenti modo , ut tradit Kircherus in arte luc. lib. ;. c. 

2. confici poteft : fiat ^ laminis ferreisTholus, five hxmifphcerium , duplicatis ita lami- 

nis , ut inter utnimque nix glacies nit)-o , vel vitriolo mixta poni poflit ; aptentur infra tho- 

lumfblles, quiflatu conrinuoaerem ad tholum refrigerent ; ita fiet: utlifub tholo in cubi- • 

culo vas aquEe ferveat , ^ qua vapores ad tholum fublimentur , hi a nivibus frigefadli 'm 

teauiflimas guttulas refolventur , quia vero a vento , foliium ope excitato , impetun- 

ttir 

[

= 


turiin nivem gelabunt •) &: decidendbus floccis omnia contegent. Alio modo fic ricif 

potell ; Includacur a^juatubo vicreo ; hx'c diu mulcum agicecur , innumera: hinc cmergenc 

bull;E , L]ua'gcIidoaeri expoliccE inveramnivemabibunt. Sicetiampruinaproducipo- 

tcJt, li nempe hybcrno rempore incra vas krvencis aquaeplenum Irigido aeri expolitum ca- 

jilliaut tbiia roris marini (iilpendantur, vapores congelati concrdcunc in pruinam ci (imi- 

em,qux hyemis tempore crinibusadhxrefcic, livequsexhominiimvelequorum halitibus 

prodit. 

Secundo. Anno ifio. Regina/^^r/j filium edidit £w^««t;/' Regi Lufitanix Paai fpecie 

Sc forma limillimum , qui Henrfcus appellatus eft ; eodcm die , quo Princeps hic in lucem e- 

ditus fuit , 0!r/:pp ( in qua quidem urbe proprer iiimmam cceli temperiem monftro (imilc 

eft , partem aliquam nivis intueri) plurima nive confperfa iuit, quod multi fic incerprcta- 

ti (unt, ut ea ni\c mentis candorein, viciepurii.atem, Sc contincntiam, virtutis eximix faecundicatem, 

qux in hoc Principe mii-abilicer cluxit , prxmonllratam tuiirc dicerent. ita 

Orolius Iib.8. rerumEmanuel. 

Tcrtio. Narrat Olaus M.lib. 19. c. if. in partibus feptentrionalibus , nivem tanta copia 

dejici, ut arborum rami, iplique arbores ita ramis , & 

arboribus innedancur, invicemque 

fbrnicario qua(i opere coharcant, (icque in longiflima ambulacra , etiam multorum niillia- 

rium fub nive miie congelata protendantur. 

QUiESTIO VII. 

COnclufio prima. Grando efl; congelatio aqua* , quae cum a vcnto detinetur, &agttatui", 

commiicetur multis exhalationibus ficcis & falnitralibus , quarum vi , accedenteeciamtrigore, 

congelafcit. Diflinguitura nivc, quia nix cft nubis ftillicidium 

innere congelauim ; grando autcm cfl imber, qui grandioribus, vel nimbus, qui maximis 

guctis decidit, in aere congelatus, Si acciJit tempore a-flivo : ejus materia rcmota cft (pi- 

ratio, magni caloris cfiicientia in fublime evccta , iSc in nubem paulo denfiorem &: calidiorem 

concrcta. Materiaproximaeftimber. In quemnubcs (olvitur. Proxima caufa effi- 

cienseft etiam calor circumfu(i aeris; aquam perantiperiftafim refrigerans,totumque ab cx 

calcKcinexprimens, tk extinguens. Quo fit, utgrando horridior acdurior fit cocceris imprcdionibus 

humidis, qujein acre tiunt. Siautcm grando exiflat, cumomnia circumquaque 

algen:,cjusremocamatcriaeftex('piraciOjnontanto c.ilore, necintam denlamcalidamque 

nube.n coacla. Proximavcro cfficiens caufacftfrigusacrisambientis,congelantisque. 

Caula lormalis eft fpecie globulorumcongbciacushumor. Numerusaucemtantuscftglobulorum 

, quancusguttarum; nam fingulaguttx frigore concrefcunt &c fiunt grandines. 

Conclufio fecunda. Grandotit & gcneratur tum in mcdia, tum in infimaaerisregio~ 

ne; Rc^tio eft, quiadura omnia circumquaque rigefcunt,poteftaerinutraqueregioneidoncam 

obtiueietrigoris vehementiam ad conglaciandam aquam. Dum autem vigetaftus, poteflin 

ejusdemlocisper antiperiftafim tancum fiigoris, quantum ad eundem eti-cdum opus 

lit , incra aquam coalefcere. San(i gelari nonnunquam grandinem prope tcrram , illud arcumento 

dt, quod interdumgrando deciditinterceptis pakis, quas aquacoiicrelcens infe 

incluicrat. L[ndenegandume(t,(empergeminationemradiorumininfimaregione aeristantam 

clfc , ut trigui ad conglaciandam aquam necelfario expuguct & interimat. Accedic, 

quodprardidaconglaciacio nonadfiigusduntaxat circumjtcti corporis, fed interdumadejuicalorem, 

148 


memoratu grando illa eft , quiDELis percuflit Pharaonem , fuetitque haud dubie maxima 

ciim incotaterraiEgyptiabhomineulquead jumenca,cun£i:amque herbam &li^num confregtrit, 

utconftatex ILb, Exodic.9, pariter& illagrandoinfolitaefLieritmagnitudinis, quam 

Dominus in exercitum qui-nque Regnum urbem Gabaon obfidentium immifit , dum ti. ftatur 

facer textusjib. |oIliiecap.lO. Et mortui (Unt multoplnres lafidibttsgrandinis , quamcjmsgladiofer- 

Inierprodigia, quce Hierofolymicani Regni Chriflianorum excidiuman- 

cujferunt filii /fi-iul. 

no H87. a Saladino iEgyptio illatum pr2eceft&re,Tyrio memorante , prxter infuetos terrae 

£notus,ventos atroces, folis defedtus , marelolicooEftumajore redundans etiam grando frcquens 

inftarovi anferini ca;Io decidit. Ratiovero nacuralishujus magnicudinis inter ccetcras 

fuperiusannotatasnon poftrema eftpugnaventorumrigidicrum,quxmateriam grandinis, 

dum adhucmollior eft, & ceu nivis colliquefcentis incer (e varie collidit,&ingrandiorem 

molemconfbederat. Quodadfiguram ordinariam grandinis attinet , ea interdum eft 

rotunda, incerdumangularisvel ovalis. Rotunda eft, quando a terra generatur remotiLis, 

alcius enim delapfaafris concacfu acceritur acquerotundatur. Angulariseft,qu3ndogene- 

ratur prope terram, lic enim non atteruntur latera ejus. Ovalis vero caditexinlliSicienti adhucattntu 

& ina^quali contadu aeris; aut comicantisgrandinis, Quod (i interdum in globiilisgrandinum 

ligna,pili, palejE,arenulx,fimilesquequisquilia:reperiancur,non hieccontinuopraftigiisadlcribenda, 

namhsc calorcceleftisauxilioventorum una cum vapore fur- 

•lum evehere,tScvisdeindefrigoriscongelandovaporem agglutinare,& infererc potuit. 

Curautem grandiniinterdum imagines miritica; vanorum animalium aliarimique re- 

3rumfiatimpreftLe, explicatueftdifficile. AJbeitusquidemM3gnusavirtute&: nimia calliditate 

, vel lingulari aiiqua conftellatione ccelcltium corporum has imagines ita conformari 

cenfet. Ego hxc&(imiliainterportcncanumero. Tales grandinumipecies memorablles 

Nauclerusdefcribic, qjarum ea, qusanno 1240. Cremon^ decidit, nucum magnitudineimpreiramcrucisfiguram.tacie'mqueChriftiadfcriptisverbis: 

JESIIS NAZARENUS continuic. 

Altera vero in Regionibus-feptencrionalibus annoi^^f. menfe Augufto docidenSjhumanas 

faciesexhibuit, cujus mentionem quoquelacitCrantziuslib. ^.Vandal. cap. 42. duin 

memorato anno circaAftumptsD.Virginis teftum inSaxonia cecidifti; fcribit grandinem, 

qua; humanae faciei imaginem prxtulerit. Barbata inquit virorum , fceminarum vero crifpan- 

tibus involuta peplis imagoingrandinecernebatur. Iûdo\acusClavicel!Jus meminit gran- 

dinis fanguine mixcce,qua'inagroBononien(iadAnnumChrifti 15-57. menleAugufto cecidit, 

ineainventafunt grana , qucepondere libras^g. exceflerunt. IIoc ex eadem rationc naturaliter 

contingere potuit, quapluviam finguinem fieri (ijperiiis annotavimus, 

Conclulio quarta. Frequentius vere oc aucumno gvandinesdecidunt , tefle Arift. r, 

Met,i2.minustrequenter in teftate , nunquam, aut rariiTime in hyeme. Ratio eft , quia in 

vere&: autumno calor (iitficiens adeft, qui excitare poflit vapores , qui deinde a frigiditate 

per antiperiftafin audti, facile conftringi pofllint. Autumno autem foEpiiis quam vere fic gran- 

do-, quiaciimaucumnus (ijcccdatcalido sftatistempori, vapor magis eft idoneus ad celeriter 

tk duriifime congelandum. in a-ftate miniistrequenter contingit , eo quodSoI mate- 

-riam pxne omnemgrandinis confumit. Inhycme aucem proptertrigidit.item poros terra: 


non poteft; vapor fi craflus absque ventis cogi nonpotell, unrleut aquacongelalcat, dcbec 

diutius in aae dccineri,

I50 

Mcteorologia 

fiangitur : in probatam fi lamiaiam /»//»>, & refilit. Nubifragium faxorum , ut plumx , ex- 

Lipf. l. 2. cipitur , cum in bene compaginatura unimum mcidit. Ut grando , tetiii magno firefitu, illija , 

de Con(l. tamen dijfilit :Jicclades in frmnm animnm fi iucidant , jrangHntur-i mn frangunt. Jufl, LipC M. 

C.t9. . 

. A A -«.- ' 

Qâpttol ^^ ^—•* 

Qmcciar. 

- 

w*-**^*''***

COonclufio 

Philofophico-Politica. 15I 

QUtESTIO VIII. 

Tê rore ^ prmna. 

prima. Ros dicitur, ut Ifidoro placet, quafi rarus, quod nonadeoden 

lis 5c plenis gutcisdefcendat. rertenuicnim conftat afperiione, qujevix manu percipicur. 

llnde definiri potcft, quod lit refolucio in aquam vaporis parum elevati a 

terra propter debiiitatem caloris Solis occidentis , qui vapor lupervenientc frigore velpcr- 

tino & matutino concrefcit ac relblvitur. Materia igicur roris eft vapor lubcilis &: Inumidus 

, qui inter omnesvapoies eft tenuiftlmus; fcrma eft guttarum tenuillTmarum arperfio, 

Caufa etHcienseft trigus nodlurnum , vel velpertinum , & matutinum temperatum , quod 

cogit, & denfatiilum vaporem in aqueum liquorem, non autem congeJat. Caufa vapo- 

ris eievativa eft Sol ftib velperam , cum enim lic pariim efticax propter caioris debiiitatem, 

parum elevar. Ad rorem eciam juvant aftra noaurna, prafertimLuna, maxime in plenilunio, 

in quo majores llint rores; ideoqueLunadicitur roris mater, quia fcilicet temporc 

molli vaporesillos eciamnodu educit,qui nodu terrisincubantesfubcrepurculiinitiumiolvuntur 

in aquas. 

Conclutio lecunda. Rosdiftinguitur a pluvia, tum , quia pluvia eft nubcs in aquam 

foIuta,ros veroeft tantiim vapor evolare incipiens adnubemefFormandam; tum quia plu- 

via decidit guttacim, ros vero lcnius, & lcnlim line fcnfu herbis ac floribus adficerefcic. 

Conclulio certia. Locus , ubi generacur , eft infimus acr , non ûtem fuprema pars 

medix regionis , licut Albertus Magnus exiftimavit. Nam non olFercur tiic vapor tenuis ad 

medium aerem, ut ibi fiat ros , quia tefte Arill. i. Meceor.io, in aicioribus moncibus neque 

ros, neque pruina repericur. Caufa aucem hujus rei eft imbecillicas caloris, qui in vapora 

ineft, ccite eodem Ariftjoc. cit. Quarc humiliori in loco fieri rorem prol)abiIe eft ; quod 

vel hinc etiam conftat, quoniam eis, qui itcr nodu faciunt, pedes

152 


Secundus effeftus efl. Aptam mateiiam generandis apibus fuppeditat, hjcenim non 

exconcubitu , nequeexputre fadtioneficuti mu(c2e&:pulices,fedexroregenerantur,quem 

important in fuas cellulas. videPlinium lib.f. c.i6. Pariter &: margaritis gignendis eodem 

docentelib. 9. c. 56. materiam idoneam prtebet. Sic &adjuvatmultumros inleQ:orum procreationem. 

Ovibus vero nocet, nam ros copiofo mixtus falnitro teneris pecudibus periculum 

creat, neventrisprofluviointereant, llnde mos apudPaftores grcgum obtinuit, i 

ut dum herbas rore madentesviderint, oves non prius pafcuis immittant, quam Sol rorem 

abfumpferit. 

Tertius efl: , ut fcribit Schroderus , Pharmacop.1. 3. c^. quod aqua roris omnes alias 

fubtilitate&: penetratione antecellat , conftetque liquore volatiliori , faleque acriori. Unde 

etiam , utPalingenefia , five regeneratio plantarum excujusque plantce femine in phiala 

vitrea hermctic


Ouxres tertio, unde crinita «Schirpida illa pruina, qux hyemali tempore per agros & 

feoes iDirla pendet , generetur : Relpondeo, fieri illam ex vaponbus tenuibus

154 


incedat cummalam animam habeat, per quam malc videt , Sc peflime audit. Nihil a?que 

neceflaiium, nihil magis prohcuum,nihiiuahonoriticuuiReipub.quod illuilriuseamexornet, 

6c in amplitudinem elferat, quamjultu otticiorum didributio, officialiumdelediio. Per 

hos Princeps agit, communis ftatus vivit. Sit pius Princeps , juxta omnem numerum a 

Diisfbrmatus; atfimalisfuftenteturMiniitrisPolitica: corpuseft pulchrum capite, membris 

Xe»oph*n defbrme. Non efl attrtHm fceptrum , iûod Regnum tuetur , Jed amici jidiRegibus junt tutij/imitm^ 

inCyrop. maxim/itmjHc Jceptrum-, Inepti Conliliarii, improbi Magiftratus, indigni Miniftri iappce liint 

l,S, regii paludamenti , &: probra proboPrincipi inufta. Solem agitPrinceps, (ijnt {ydera.iu- 

lici, 6c a conliliis pofiti: chimericus eIl(Sc abortivus Siderum fenatusiubbonoSoie, fiScor- 

pius Planetam agat , fi Mercurius bello prcefidet, fi Mars navigia regit, Sua cuique fedes 

competit , quo aptuseft loco refideat. Qui vacum cerebro regit , non ditabit Rempublicam: 

neque legibus inviolatefervandisopemconfiliiamqueadjiciec, quiipfeLegumviolator 

peftem moribus alit, Non per hoc venenum lcorpius cxuit, quod inter lidera translatus 

vSenatorem in duodenarioZodiaci agir. Nec in Mercurium evafit malt inftruftus truncus, 

quilcalprumnonadmifitunquam, licetinHonoristemplo collocetur. MunusReip inindignum 

translatum , robur addit malitia;, Legibus perniciem. Inlpice, quam prtefens icon 

objicit, meteori faciem. Ex pluribus unumaSoleattrahiturovum^&quafipergradusafcendit; 

aut Ci mavis fceptro principaliafKne eftacperamicum. UKum prd relicjms charum, quia 

unum prxreliquis dignum, nam rore plcnum, Non, ubi datur vacuum, Solis radius delL- 

ciatur: inanis ttfta elt, non trahitur. Quî rore repletur, hic dignus eft fcandere, quta 

Pullus Regis dignus amore. Juvat hic audire , quod in Themiftii adoptione Conftantius 

Csfar eftjtuseft, Cnm exijllmatio de viro longe laiecjHe dijperfa Themifltum philofophum ad noflrat 

aures adduxiffet , Imperatorij judicii -, atcjue etiam vejiri exiflimavi-, illum fplendidij/imo Patrum Confilio 

adfcrihendo , virtmem ejus congruo honore remunerari -, ftmulc\He unumper alterum decorare. Ani- 

mata- leges funt &viva fimulacra, qui dignitatibusprjelunt, Ita officium viro , vir officio 

refpondeat; uthomogenei fibi fint, &anatura fociati. Sinat fe ofticium aviro tradtavi, ic 

n6rit vir ofhcium tradtare. Gladius Scanderbegi fine Caftriots lacertoaciem perdit. Optimaartium 

inftrumenta nullum perledabuntopuscximium, nifi artiiexadfit, qui gubernare 

didicit- Helenxartificium Apellem exigit,iinea rhinima penicillo dudtaParrhalij manum 

expettat. IlliadConfiliariiatque Magiftratus officium afcendant, qui iunt ipio Magi- 

ftratu meliores & in arte Magiftri, Pietate fulgeant, confilio poUeant, experientia & juiti- 

tia fintcelebres,fint adIaboresindefeflii,Bonipublici amantes,non fuiStudiofi, fcientiarum 

fautores,adardua irnperterriti, veritatis&taciturnitatislaude confpicui , modeftia

Philofophico-Poiitica. 15*^ 

eminendaqucEdam repaguladetinentiamel,ne decidac,onuftas vero ad alvearia pradam afporcare, 

ubi inveniunt paivas quasdam apiculas, quarum munus eft, exonerareportantes 

meli&deindeadprxdamremittere. Nonnegotamen,melcaloreapum, dum ei incubant, 

aliquomodoalteruri

156 


dem cedat ; durum vero quafi lapis. Scalig. Exerc. 191. C. i. folidum etiam in Calicut, ita ulr 

in Sportis contineatur. 

Conciufio quinta. Effeftusmellis vatii funt; Imprimis enim corpus melle illitum , etli 

exanirae,permultosannosfervariapudredineincokime, Columellatradit. Ideoapudquosdam, 

ut autlior efi: Xenophon, mos tiiit, fepelicndi morcuos in melle; naiuraeenim terrcae 

ciim fit, parteshabetlicciores,qutEhumorem(uperfluum, &adfcititium exficcant; aliunde 

lentore liio corporu poros ita ftringit &; occupat, ut humido innato vis exhalandi prcecludatur. 

Qax ratio facit, quod botri, pruna, caeterique fru6tus melli aut etiam cers liquatie intinfti 

plurium etiam annoruin fpatio innoxii&recentes fervencur. Obeandam vim caleiacicndi 

&exliccandipituitofismeloptimumeft;abiliofisauteminbiIem vercicur. LltiliHimum dicitur 

contra ferpentis inorfum. Codtumconftringitventrem; crudum folvit. Pravetufta- 

te amarefcit, dulcia cnim acefcunt poft partium refolutionem. Panis micamelliinjeftaillud 

corrumpit, non autem tarina. Zenon pane, ac melle; Pythagoras folo melle vixir,uc 

dicitur; Democritum EUtem folo mellis odore vixilfe iabuioliim creditur; ficut fuperftitiofum,qu6d 

placentamellitamortuisminiftrarecuradpIacandumCerberumjUtnarratSuidas; 

femper tamen initio, Sc in medio menfte olim mel miniftrabatur. 

Quares primo. llnde aureus melli coIor,duIceclo &vifcata tenacitasproveniat. Refpondeo, 

quod color ignem, fapormateriam bene cxcodtam, & tenacitas eandem percolatam 

probec. Hinc ciim ignemulto conftet, nil mirum, quod flaramam alat. 

Quoeres fecundo. Cur mellis infima paislaudetur, cum oleicommendeturfumma,vi- 

ni media? Refpondetur, caufam elfe, quia opdmum id mel habetur, quod minus fluit, 6c 

quafi (accharum concrelcit, prcccipuam etiam habct dulcedinem, talevero fuoponderead 

ima labitur. At oleum id excellit, quod nitidius eft, & defecatius , magis(ûe aeieum ; 

iioc autem, quia leviiis innatat. Denique vini vis in calore confiftit, qui ut noxamfugiac 

maxime colligitur circa medium; infi^rior autem pars fieci vicina (brdelcit, 6c faporem a- 

mittit, fummaabaereproxiuiolxditur, nam aereminfeftum elfe vino, vel id (atis arguit, 

quod dolio pleno vinum minus vapefcit, quam femipleno; tum, quod munitum operculis 

excrinfecus illitis, vel fiibtus terram defoflum, quo aer non percingic, diutiflime conferve- 

tur. 

Qnxres tertio, Qualenam fuerit illud mel fylveftre, quo D, joannesvefcebatur in de- 

ferto? Refpondetur, diverfiffimam in hoc efle Interpretum fententiam. Rabanus putat, 

effearborum fbliacandida, quaetrita manibus faporem quafi mellitum exhibent. Alii vo- 

lunt, effehumorem ex arborum fbliis colleflum. Fabercredit, efle illud, quodapes deficientibus 

aliis floribuscolligunt exerica, qui trutex aucumni tempore flores emitcic , ciim 

reliquae omnes herbx & virgulra dcfloruerunt, eftque idmel, ut (uperiusannotavimus,injucundi 

faporis. Adquam (ententiamaliquanculum accedicKidorus. Non eftherba, inquit, 

mcl (ylveftre, fed mel montanum , quod ab agreftibus apibus conficitur, fummdq; 

amarumeft, Ex his opinionibus qucenam verifimilior (it, Ledlorum arbitrio reJinquimus 


Peradveria venituradlecunda. 

Uclcum quceris ? coiticem frange; neque enimotiolb datur corona , neque mel delibare 

dignus eft, qui fel fumerereculat. Dulcia nonmeruft, qui non guftavic amara, 

N'Uiileci}-, ad nfnm jectmdorMm per adverfa venijfe , fcripfit C. Plinius fecundus. Apcs ex 

amariftlmp thymo mellificium colligunt, atqueintra vi(c:era fua examaroredulcifCmumfavu,m 

conficiunt, aitPIutarchus, Quia deinduftria, dum mellacolligunt, acerbioris fucci 

., . ftudiofx fi.int, quafi rationalisnatura: fcholares. De illis enim riinius fcribit : ^«f^ cwwVe 

'"•'• "'alvearia non iritus modo ifid circHmqme^ tfkccis amariaribus illinere , iisdem f\uo^j fores latiores cir- 

' 

eumflrncre. Afum cibtts , dum oferantur , & fpfi amari faporis^ Ex amaro (iicco dulcem liquorern 

extrahunt ; ncque fuavitatcm colligcrent , nifi inamcenis pri.u3 pafcerencur. Ule 

7'//«.J/.//,coeIi fiidor, ilia (yderum faliva(fic citatoPIinioIibuic dulce melindigitari) illepurgantis aec.Tz. 

ris fuccus, eftamara dulcedo ; delibare dignus non eftmellisfavum, cuinonamaricudola- 

bia caftigarit, dulcedo fequitur. Miferrimus es , finunquam mifer fuifti. Transegifti fine 

adverfario vicam ? nemo fcit quid poffis ; nc tu ip(e quidem. Non fcit a:ftimare fanitatem, 

qui nunquam fuit infirmus ; quam nohilis fit favus mellis, nefcit, qui nonecontra- 

rio fel deguftavit. Nqn eft dignus prcernio, qui nunquam certavic : ftatim arma fubmiccit, 

& ad levem jacetimpulfum, quemareijianunquam excrcuit : Siue meritpafcendere, mollcs 

Adoni-

Philofophico-Politica. 1^7 

Adonides quarrunt. Non eft tua gloria, quam ipfe non peperifti , ac proprio plantafti fu- 

dore. Alteraberis afflante Borea , quia adverlis ventis non aiFucvifti* Dejiciuntur acerbioris 

fortisauriiquifemperincroceis enutriti nunquam cum profligatl fortunamanus conferuere. 

Qôs velut in lento mari tranquillitas iners fovet, quidquid illis accidcrit , novum 

46. 

venicr. Glaucum meJlefufFocatum fcribiti¥;neasGa/z.rus. Dulciamovcntbilem, ScCuslvempotum 

fequitur amaritiido. Qiui verr) ab inamceno hauftu inchoavit, Mcedo JeijMeiftr.Gaz,. in 

Plerum^ amarn haufltt ad falHtcm vaknt., & fuccis trijlibus ajpnarefoveniHr , ait Symmachus. In- Tlieophr. 

Indisiegioquxdamadcoamica cft, utdecidentepluvia madidus fimul&: mellitus xos îû- Symmuth 

at, cujusillapfu amarinTmum quodvis geimcn pro innatoamaroredulcoreminduir. SitIi-//;

158 

' Meteorologia 

fojito ^'& boK& indolls vtros fraSltt impe»f


degcneraret , (accharo ubi conditum per plurcs annos confervari illajfum. Cccteras cura 

mellequaiitates communeshabet, (alubrius tamen illotum in condiendiscibis,tum in medicinis 

temperandis. Memoratur etiam, quod cannis, dquibus(accharumdecoquitur,adeo 

tenerelcantporci, utcaponibus teneriores reddantur, quodhauddubiovicaleta(i;tivae,(Sc 

rreJIifluce relicla: in illis humiditati ac pinguedini atcribuendum. 

Quaercs lecundo lltrum antiquis notum fuerit (accharum ? Refpondeo affirmativd^ 

quoad notitiam hujus fubrtantijE ; Plinius enim lib. 12. c. 8. lic loquitur : Saccharum Sc Arabia 

lert, led hidia laudatius ; eft autem mel in arundinibus coliedhim gummium modo 

candidura, dentibus frangibile. EtSenecaep. 8i.aiunt,inquit, apud Indosmcl inveniri irt 

arundinum foliis,quod aut ros illius coeli, aut iplius arundinis humor dulcis &c pinguiseft. 

Megaftenes etiam Indiam afTerit, ferrc in arundinibus mel fineapibus. Ex quibusfatiscon- 

IbtjinaudifTf veteres multa de laccharo. 

Qusres tertio, an etiam illis tuerit notum artificium exprimendi faccharum exarundinibusinmolendino 

,inquoteruntur canna:,cujusmodiefl apudnos. Relpondeo probabi- 

liter negative. llnde habcbantfolum aliquas

i6o Meteorologia 

Se». con- OdavianumSeneca commendat. Omnium domos ilUus viglUa defendit. Ex quo fe Gt/ar orh 

fel.adPo-^^^^'""'*"^ iô^fî^ravit t Jihi eriptiit , & fidei-Hm modo ^ (]m irrecjtiieta fimftr curfus fitos ex^cant- 

Ijbium e. »f*»^ftam illi licet vel jHhfificre, Paftoris munus qui fubis, incommoda fufcipis , aliis cubant» 

PlHt. 

bel. adv. 

Dncem 

fmperitH. 

47. 

W.4-7- 

IIbus, in cubi!i vigiles, tuorumque fbmno profpiciens Epaminondam agas : tUe enim dormitn- 

Laert. l.i. Indis, Celtis, iEgyptiis , qui infomnes pro grege vigilant, maturd confiilunt. ProfeSto vt- 

j€,lian,l.2 

C.31. 

tlinius in 

praf ad 

Fefiaf. 

Jldanritd 

lib. de re- 

tibus eivibtis lnFlrabat nrbcm , & muros vi^l obambHlms agebat excHbias. Petenti , cnr id fact^ 

ret , reffondit t ut c£teri in utramqHe aurem dormirent. Derifit antiquitas Epimenidem , qui 

quinquagefimamSolis orbitam fertur dormivifTe. atDeorum numero digni cenfebantur ab 

ta vigilia efl : eelebris fententia eftC.Plinii fecundi. Vivere eft agere ; qui ergo fomno in- 

dulget, viveredefinit, namceffat agere. Aurea malaHefperidum Draco vigilans cuftodit; 

ubi excitati Confiliarii excubant , aurea tempora redeunt. Unde Iniperator Mauritius in 

ftratego fuo requirit : Modice vivere & de noê confdium capere ; de noSle enim & certiusfilct pre- 

venireconfilium^ cjuiefcentementea tHmultibus externis. Non caretaculeoTarquiniifaftum. SextUS 

Tarquinius ad Patrem Tarquinium nuntium mittit , quid fadu opus , ut Gabios in ofKcio con- 

i. firateg. tineret ? Nihil loquendo , multa refpondit Tarquinius. Rex velut deUherabundHs in hortum ttdi- 

Liv. l. t. um tranftt -^ficjHente nuntio filij ; ibi ambnlans tacitusfummapapaveris capita dicitur baculo \decuffiffe. So- 

dec. I. mni conciiiatrix papaver eft : non fijnt apta Reipubl. inflrumenta, quibus fomno caput eft gra» 

înejius ve. Qni vigilare j & in maximo filicitudinHm curfu verfirifuHinet hic ingenere quidem 

-f 

& no. 

oviHmPaflor^ in hominum ver»genereRexeH, 

-^g«*"-«^§s^- 

QUM-

Philofophico-PolKica. l6l 

4'.'^ cYi ffi - • » 4\ - 1 

• 

• 

• s^ ?! i 

• .«Y' 'i^* Q '* *^'* 

• «i^ 'X*'*!'' ft*^'''^ vl.*^X' î**'''* 5C^^'^X* '%C**X'''*X* *X*"*A* 

T r :;;:•';;' r ; i < s • • • : 5 i ; ! < • i : i s ; ! l 

DISSERTATIO VIII 

De Meteoris Aqueis in tcrra, & primo in Ipecie 

de Mari. 

A Quea meteora in aere genira hucusque fat diu & fufe funt expofita; tem- 

-**-pusmonet,ut & ad ea,quaintra terram generantur, defcendamus , cujusmodi 

ex fententia Ariilotelis ell tum mare, tumflumina , tum fontes , lacus, 

Therma;, &:iimiUa aquarumprodigia. Etinhac quidem diflertationedicendum 

foliim efl dc mari , pro quo fit igitur 

QUiESTlO I. 

1)e qHtdditate ':::âris y ejusque divtftone ^ 

^5^ 

nominibHS, 

Onclufio prima. Maie non efl lachryma Saturni , ut docuenmt Pythagorici, 

'" nec cernt fudorjUt voluicAnaxagoras & Empedoclcs, nec eft animal ab ignibus 

arduans fubterraneis , & magno fudore difFufum, uc finxit Kcplerus , nec 

placet opinio Diogenis arbirrantis omnem locum , qui tcrram ambit , princi- 

,pio humidum fuiMe , &:aquu replecum , tum Solis ardore exficcatum , plurimam 

ejuspartem in vaporem abiine; eam vero , qua: remanfit , mare conftituere , itaque 

marinam aquam prima: humiditacisreliquias elfe. Ratio conclufionis eft , quia ex tetmi- 

nis iptispacec hcec figmenta efTe. 

Conclufio fecunda. Mare eft elementum ipfum aquar , ab initio in unum terrxlatus 

fcparatum. Explicatur mare iniplo munuinafccntis exordio tiiifteaDeo produftum ; ita 

tamen utprimototamterrsemolemundiquc complcxum flierit; deindetertiocreationis rerum 

die divinoimperioineumlocum, quem nunchabet,feceflait. Exquopatet,caufam 

maccrialem maris elfeaquas condicas a Deo ab initio mundi,quibus cciam acccdunt fluvii,tbntes&rtumina,namomniafluminaexeuntd 

mnri; »1' licet alii amnes ab aliis excipiantur , o- 

mnestamencandeminmareinfluunc, quodipfum Eccleliaftesi. c.affirmat,dicens: omniafltt' 

mina in rriAre intrant : & mare non rediDulat. Caula efficicns , qu2e illud in unum collegit lo- 

cum, eft DeuS. Hicenim, utGcn.i. dicitur,^«//> omnem aqnam^ fjut eratfitb firmamenh), coU 

lioi inunumlocnm-j &apfellavit eam acjuarum conffêgationem maria, Forma ejus nulla eft alia» 

quam hxcaquarumcongregatio, perpecuia.'ftiis alteratione, &-flu(a:uum agitatione terrara 

puKansnec tamcneamobruens, fed interpra:finitosterminos fc continens. 

Oppones illud Gen. 2. cap. No» enim pluerat Dominus fttper terram , & homo rton erat , qui 

cperaretur terram , fid fons afcendehate terra, irrigans Mniverfam fuperficiem terrs. Ex quo infc»- 

res, ergo mare ex aliquoiijbterrancoterrxtbntc crumpit. Veruin refpondetur, hunc textum 

lic intelligendum elfe, antequam coeleftcs pluvice terram humedtarent , earum vice fontcs^ternE 

(inudiverlistradibusvenisque diftributos , ac fuis locis exfilientes omnem terrx 

fuperficiem, prout cuique parti conveniebat , irrigalTe. Ita interpretatur hunc locum D. 

Auguft. Raban. & Hugon. 

Conclufio terria. Etfi proprid unum tantum eft mare , cum Deus , ut diftum efli 

aquas inunum coegerit locum, &;hancaquarum collcaionemappellaveritmaria ; attamen 

ficut unus & idem languis tocius corporibus varie per venas & arcerias dedudlus alibi alias 

forticur apellacioncs, ita etiam aqucE maris communis cft natura , quce cum per occultos tcrra: 

meatus atque canalcs inomncs totius terra-partes decurrit, peculiaria conftituit maria. Di* 

viditur celeberriml divifione in Occanum, mare Mediterraneum , Rubrum, Perficum Sc 

Calpium. 

Oceanus dicicur a celeritatc mctus, eo, quod vehementi,celeriq;motu hue illucve agite.

l62 

Mcceorologia 

tur, ajcuênim celer eft. Hic totam per circuitum cerram inftar magni & latiflimi circuli 

ambit, efficicque ut terra (lipra&infra fitaquis!:efta,idqueexDei juli"u,cumadperfe£l:ionem&; 

ornatum univer(i,tum in plantarum , tum inanimantium uiiim. Hicproutpoftea 

varias mundi plagas&Regiones oberrat,variaindenomina forticuseft. Ac primo quatuor 

appellationes,exquatuor mundiRegionibusaccepit. Ab orienteEousdicicur,aboccidente 

Occiduus , a Meridie Nocius , five Noricus , a Septentrione Septentrionaiis. Secundo 

prout deinde quamqueregionem perfundit, diverla aliccoribus fuis craxicvocabula. Hinc 

yEchiopicusAtlanticus, Scychicus,Bricannicus,Germanicus, Galiicus didus. 

MarcMedicerrancum illud vocatur,quod ex oceano erumpens, permediasterrasdif- 

funditur, & Europam abAIirica difterminat, diftribuiturque inmulta maria, Ibericum, Balearicum,Ligufticum,G3llicum 

Philofophico- Politica 

Sultano equum fefTuro reabellum fuic. At ranftus hic faftus & laudabilis fuperbia cft ; in- Tyrtnt 

firarebeiluinosmotus habere, &indomitisdominariafFeftibus, fra:naponerepallionibus; \-Antiflesl, 

pla vitia calcare. Vides maris Deum oceano legcs didare,flu6tibus limices ponere,calcarepro-/. helliSa- 

48. 

cellas, marinisbeiluis habenas injicere; Quid mirum? Deus efl , xquora frsenat. At quid 

homo^ Platonicum efl&tum erat: CogKofctndum cfl homini^fe effe ex jênere Deorum. Diftator 

ergo bclluarum fit, feras cicuret. Antiqua hominis laus e(t a Trismegifto enunciata: 

Terrenus aitidtm homo eft Deui qMidam mortAlis : c&leflis vero Deus efl homo immortalis : At Deorum 

annon eft dominari? annon lcgesponere, diftare jura, fceptra rotare^ crgo quantum^'- ^^ 

Deofimilior es quantumquebrutis prxftas, tantumbrutalibusprxfis afFe6iionibus,domina-«'i«''Â

164 


potamuseft, vindidacephaluseft ; animiprocclla5excitant,naufragiaminantur. Hac qui 

pallTonummonftraclomathoftem vincitmaximum. Adeoverum dixit facundiflimus Roma- 

norum : Animnmvincere -, iracundiam cohiherefertijjimiefl. Haccjuifacit-, nonmodoeum egojtimmh 

Ciceropro i/iris comparo , fedjimillimum Deojadico. Prxftantillimus videri poftet Sefoftris Regis Êgypti tri- 

/T-/


Conclufio tertia. Credibile eft , quod Author naturcc Deus ab ipfomundi exordio, 

quandotertiodie congrcgavit aquasin locumunum, toti aquce fal liquidum admifcucrit ad 

pifcium vitam , & contra putredinem aqusc. Ratio efl: , quia ex admiitione illius corporis 

aquaht (aUa,qu6d ciim feparatur, evadit iniipida. Deindequiaex aqua maris verus (al ex- 

trahitur, dum in quibusdam littoribus xftivo tempore maris aqua in planiticm aliquam latd 

funditur,&retinetur, tuncenimSoliscabreevaporatur aqua,


a matina aqua fequentia : primo, fimt qui fpongiam nditam marinJE immergi volunt , qusc 

ubi femel codla fijerit, omnem a (pongia falem attrahendum (jjondent , qux &c coquorura 

obfervatio eft, quipiici lalem exempturi, illum in aqua pilce plus (alita coquunt, a c6pio(i- 

ori faleminoremattraliendumexiftimantes; Aliilintco tiiticeamfarinamiliigant, qua: mari- 

n£e immerla; falem attrahit. Sunt&alia, quce (.ilem conftringunt , ut ad lundum fublidat, 

fic alumenlixivio injeftum (alem adimum trahit. 

Quseres feptimo. Curfalla fitim excitent J Refpondeo, fieri hoc ex co, quia faliedo 

fundum ventriculi petit, ubifubfidens concrefcit,adquamdiIuendamappetitumhumidi naturaexcitat, 

&nifi humidumaffundatur, omnes natursehumiditatesad (alem difTolvendum 

attrahit, ideo guttur & faucesfiti ex(iccantur. 

CoIIiges primo. Veri(4mile eflie, maris falfuginem non ab una falis fpecie promanare, 

fedpIuresiiEpeconcurrereadeoutvitrioIum , nitrum, alumen , &: bitumen multum conferant 

ad majorem inuno, quam alio maritimo tra£tu falfedinem inducendam. Ita proptcr 

bituminiscopiam in mariAfphalticofivemortuoaqux falfiffimce comperiuntur. 

Colliges fecundo , aquam marinam tum ob faKedinem, tum ob crafiam Sc vifcidam fuam 

inde natam denfitatem , quibus imbutaeft, ineptamplaneeflêlavandislinteis , Sc extinguendis 

ignibus. Sic mare ipfumaIiquandoarfifl"e teftaturLivius decad.5!.lib.5i.& Theophane 

teft«apud Baren.tom.9. annoChrifti726,2ftivotemporevapor, ut ex caminoignisvifusefl 

ebullire inter Theram & Therafiam Infulas exproflindo marisperaliquot dies , qui paulatim 

incraflato& dilatato igniti seftus incendio totus fumus igneusmonftrabatur, 


PrudentiaE fal ailionum eft condimentum. 

M S.l.H, Xr,.rr^ ix^ 

Tul

: 


TUllium loquor: prudentia optima vitxmagiftraeft, confiliorum pvarceptrix,aftionum Ckero, 

£>ubernatrix , felicitatis procreatrix , ommum denique virtutum Dux &: moderatrix. /'/j/

i68 


inquantum tota moles navis levior efl: , quam molesiEqualis aquse, poteftvero contingcre, 

utmolesnavis, qua; levior eft aqua marinli ejusdem molis, non fit levior aqua'fluviali , ergo 

tunc fubmergetur. Maris vero hax gravitas oritur ex denfitate, cum gravitas major ex 

majori denficate fequatur. Ex quo habes unam &c alteram maris proprietatem de gravitate 

explanatam. 

Conclufio fecunda. Mare licet denfius 6c gravius fit aqua dulci, perfpicuatamen eft, 

quod inde patet , quia interdum ad magnam protunditatem fundus maris videtur, quod haud 

dubio magnampcrfpicuitatemindicat. HincmarmorappeIlatur,marmorvitreumob den.. 

fitatemfcilicet&:perfpicuitatem,ade6enimilliusaqux quibusdaminlocis clarae funt&: limpidiE, 

ut fontanas quasvis limpiditatefuperare foleant. Circa Infu!amT«r«/j/e, qua; unaeft 

exMoluccis, Davitusde mundo, tom.i.tradit, omnium aliarum aquarum marinarum clarifl^mamrepcriri, 

utad fummamillic profunditateminjedae ad fundum anchor3E,uti&: mi- 

nutaillic arenaoptime difcerni poflit, ubi tamenvalde proflindum eftmare, radiifolaresad 

fundum usquecolluftrare haudvalent, ficut teftaturKircherus inarte niagn,Lum.&: umb. 

lib.T. p.i. c.5. fe ab eximiis urinatoribus, mancipiisTurcicisaudiviflê, qui in mari Erythraeo 

unionibus corallisque inveniendis multis annis operam iinpenderunt,quod ad certam tantum 

profunditatemSolaris lux marepenetrarefoleat, ubiveroaltiflimum firfrecum,fLjndunifine 

uUo lucis veftigio in peipetuis tenebris relinqui ; quarum racionem aliam non efTe cenfet idem 

Kircherus,quam multiplicium fuperficierum conftipationem. 

Conclufio tertia. Diverfis mare coloribus tingicur non tamen veris , 6c t miftura primarumqualitatumgenitis, 

fedapparentibuitantum; viriditas enim ejusoriturex diverfa reflexione 

lucis in opaco & perfpicuo , fubruffjs cofbr nafcicurex bituniine,nitro, & alumioe, 

quiavelmarilubfunt, vel ei funt admixta, aut etiam ex arena rubra, ut in prima qua:ftione 

annotavimus. Similiterdifcurrendumdecolorealbo tk nigro,quietiameprofunditatemagna 

maris oriri poteft. AudiamushacderepulchrephilofophantemCardanumiib.io.deSubtil. 

Adeo, inquit,magnumcftaquarumdi(crimenin mari,ucjuxtalndiam inyEthiopice^ri?. 

iio pafTum millibus fere trecentis albefcat, ut lac; alibicoeruleumfit , alibi nigrum, aiibi vi- 

ride. Album eft,cum arena alba fubeft mari minime proflmdo^viride cum mediocris fuelit 

profunditatis , coeruleiimque ciim magna:,moveturque ; fed ii cjuielcat, color fit argenteus, 

ita Cardanus. Obtervatum etiam eft aperitiflimis rerum Philofopliis, utait Au. Gel- 

JiusNoQ:.Accic.l.2.c.50. Auftris fpirancibus marefieriglaucum& cceruleum, Aquilonibus 

obfcurum acriusque, temporeCaniculcEturbidum. Undecolliges,adapparentemcolorum 

marinorum divqrfitatem multum etiain conferre ventorum magis vel minus fkvientium di- 

verfitatem. Muitum etiam ad hanc conducuntSolis radii , qui maris penetrant interiora, 

crafliorcsque partesconimovent , non ablumunt. Qui marinis tempeltaribus firequenter 

funtja(3:ati,tcltanturmarepei-tempeftatem commotam apparere velutmetallumignitum&: 

fufum; (imilitermanus eodem tinftasvideri ignitas, quod hauddubiobituminofis&nitro- 

fis exhalationibus, quse tunc copiofius afcendunt, adfcribendum. Ex his rationem pro fequentibus 

deduces: 

Primo ad Americanam quandam Provinciam Chiribichi mare fingulis annis fanguinis in.i 

flar rubere folet; quocirca & mare (anguineum appellariconfuevit, ut memoratNieremb. 

1. 1, Hift. Nat. c. 27. volunt autem incoljE ab innumeris pifcium ovis, ibi generatis, hanc rubedinemortum 

uahere. Idem accidiE in InlulaCabaqua, quod oftreis adlcribitur, oftrece enim 

paflim fundunt fanguinem. 

S£Cund6,maremortuumalentore & Afphalcicum a bitumine fic didum, Jofepho tefte, 

terdedie colorem fuummutaredicitur: mancequidematro,admeridiemcoeruleo,vefperirubeoinfectum 

colore confpicitur. 

Tertia Mare, quod BandinM iKfulas 50. milliaribus verfus ortum diflitas circumfluit, 

quotannis bis, Julionempe&Auguftonoduadeo candelcit, utnivisinftar fplendefcatrin- 

terdiu vero confuetumcum aliisaquis mariniscoloremhabet. Maretuncnoxioaliquohuanoreinfici 

creditur. VideEphemer.Natur.CuiioCGerm.Decur,2. Annii. obferv.22. 


Gaudet oneribus Politicus. 

LAtoshumerosmare habet, portantem portat. 

Oneribus gravatur navigium, orientis 

mercesin occidentemcransfert ;onui cftleve, gaudetgravari, oneratum felicius pergit 

, neque oneri fuccumbitj Par cft ferendo, Et mare cot clafllbus on«ratum , perpetuo 

COHl-


commcatitium navium pondeiiexpofitum, terga praebet, diunusno3:uinisqueoneribus fc 

fubmittit 

: Par eft terendo. ItA vir genercfus Ubores putat maxfmes Jitos Antagoiiiflas , lemfey(iHt 

lum his fugnare , tam noUu , qttuim interdii* : nan pro afii , âetvadmodufn mHiieres-, 

«fij.w fro Oleaflro , Mttf finu , fid pro felicitat; atttvirtute prr iotam vitam, Ntn vero fum , ejttum EUt 

prtdixerint , attt Corinthii , aut 'fhfjfjfcrum cornmunitas , cûam non reformidat , fid tdtro provo- 

cahit omnes ex ordine , & ftmilia nunc^ttam exiflimabit fibi gravia , fed valde levia. Verba au- 

diiQi Ethnici ex fchola virtutis declamata, Dionis Chryfoftomi. InfatiabiJis eft humanus Dion. 

animus, quifiAlexandri fit, ficutunusei non fufficitorbis, fic nondeficit ad onus. Labo-Chr^f 

ribus obviat, adqua:visarduadextram eximit, nec finiftris opprimitur. Plura potes, quamor^j/.x, 

piites: quJE amara & ardua videntur onera , tentata dulcefcent. Quis credidilfet, Atlantis 

colla coelo non opprimi? Quis tantam portandi virtutem liquido elemento innatam putSf' 

fet? Experimentum eft, quodnontantumob[erat,(ed&:devorat. Animos aftume, &qu3: 

crandia vidcntur , grandioreauRi fufcipe. £/? fortitudinis proprium-, & magnitudinis animi , ni- 

hil extimcfeere , omnia humana defpiare , nihil cjuod homini accidere poffit , intolerandttm putare. 

Ciccro. Armisanimusprsvalet, quirefoluta menteopus aggreditur,jam medium confe- 

cit. Supplet virium dcteclum animi fortitudo , &c crefcit robur in ipfi rerum difficultatc, Cic.l. 3. 

utcervis fruftra funtingentia cornua,cum defit animus, (Scad fijgam fintproni; ita necju-oj^c. 

vantMiIonislacerti,necAtIantishumen, ubimens fatifcit. Jacent Gigantes , (iNani funt 

inpeftore. Tanta cujusque funt bona vel mala-, cûantus eji animus-, (jui ea fitjlinet. Cic. Telo a« 

nimus prjcftantior omni. Nil profLint munimenta, ubi dcfunt genero(brum (pirituum fbmenta. 

Fortitudo non in corpore, aut annis , fed animislocavit fedem. Magis in ferendo,quam 

feriendo pofita eft. Neque fiigit, quar gravia videntur onera, fed ultro obviat, 

quia par eft f crendo, Audentes fortuna juvat. Eratque Scipionis Africani in arena confilium 

cum dubiu pugnandum alca fbret : Audendum , at^ azendum. Nam : FortunavtrtMtemfe-f^rg.l.i9. 

qui/Mr. Sxpe quodviribus impaividetur,levifrimumfitaudendo, 

Y 

Turpiseftluiipfius dif--^«.w^ 

fiden-^*^. 

,

. 

170 Mete.orologia 

fidentia, cum quodarteriis Sc artubus natura negavit , arte& induftria afTequimur. NM 

' ' ^^' ' aHdemibus ejl inexpugnabik , nihilpitis munitum adverfks animofos. Namfortuna cirm henignafemel arri- 

^^" 

. ferit .,audentesfecHMdo 

, fajf» ftibfecjnitur, Senecteverfii pro lymbolo uliiseftC. juniusPofthumus 

euarc . imperator. Fortunafortes metuh-, ignavos fremit. Immanis feraadlatratum canum lentarefpi- 

cit,irritusingentifcopuloflu6lui;airultat,ad catelli lurum Leo non moveair,ad decumanos 

fluctus petra non f rangitur. Sic animo generofo , fortitudinis lorica armato, non nocent vitcc 

tempeftates ; nulla in cum cadit injuria •, invuinerabilis eft , lic^t multa in eum tela conjicU 

antur ; laboribus non premicur , quia appetit ; tunc maximus ciam fe illi fortuna appofuit ; exer- 

cicus dolorum & malorum non timet, quhparejiferendo. Ecenim audere is mihi redte videtur, 

qui nihil temere pra;fumit, nec ignave rejicit. Magnanimitatem moderatam effe debere , di. 

„ ccbat Alphonfus.^ Caro Carolo Burgundo ftetit, Audacem plus tequo fuiire, at Carolo V.For- 

/ ^'c '^/'^""^'"''''^'^^neqMehomines 

^^(""'' Nolim hic Miltiades &Themiftocles, LucuIlos& Alexandros Magnos profi^rre. Id, 

'•rh- 

Bi..TcJt!. 

quodFuIviusTeftiinAuftriaciHifpaniarumRegislaudemconvertit^detotaAuguftiflimaDo- 

Cant, 1 

Jnd. Co«. 

T QU^STIO IV. 

T)e CttH ifrofunditate i amplitudine ^ communicatione 

moAuftriacoenunciaripoteft, Atlantisccelofliccollantisfymbolum: Excedit robore fondus, 

marium, ac nonnullis alils quiejitis, 

COnclufio prima. Mare non eft terra altius , fed depreflius. Ratio inde deducitur , quod 

omnia flumina in mare tandem fele exonerenr. Defluunt porto ad humiliora , atque 

iptbrum alvei ita verfus caput & locum originaiem afcendunt , ut in paucorum 

milliarium incervallo multis centenis pedibus fiepealtiores fint. Nec hoc mirum attenta geometricaproprietate 

inclinationis, fecundum quamcertumeft, utDeikennis inoperej. diei ' 

computat, fi 100, V. g. pedes inclinaiionisdent unum digitum deprefTionis in termino plani 

inclinati, unum milliareltalicum, ideftfoo.pedumdabuntdigitosquingenros, feupedesf, 

Indinatioporro iftaadmodumparva eft, &angu!iperexigui,vixque fenfibilis, fi vifijs conftilatur 

, in hac tandlla 20. milliaria Italica , id eft feptem circiter leucs Belgica; itineris dabunt 

tiifFerentiam altitudinispedum 100. 

Dices: Littora navigantibuslongedepreflioraapparent, ergo fignum eft, hismareefTe 

alcius. Refpondec P. Adalbertus Tylkovvski Phyl^ part. 3. de Mcteor, c. i. &c caufam in nigredinem 

conjicit ; quod nempe littoranigra fint , aqua vero maris fubalbida , aut fubviridis; 

huic verocoloricompolita nigredofingit depreffionem. 

Conclulio 2. Maris profunditas incerta eft. Baptifta Benedidtus ejus profunditatem exWn- i 

ditad milliare tantum dimidium Italic. Prifcianusadiy, ftadia , qua: nondum conficiuntu- ' 

nummilliaveGermanicumûtaccepitaJuIiiCxfliris exploratoribus , alii ad ô.ftadia. Soli» 

nus vcro vulcilludinmuItislocisirnperlcrutabile;quodidemaffirmantPlinius&OlausM.af^ 

fcrentes, in Norvvegia non pofle luflncere f unem in explorando fimdo, etfi totam navim occu- 

paric, Circalnlijlasquoquemarispacifici nullabolideafTequifundum potueruntHollandi. ' 

Naut£ noftrx"n;tatisteftanturexperimentisedodi,mare communiter extra vortices «Sc abyffos 

duo milliaria& dimidium vix fefe protendere. 

Conclufio^. Ampliuidomarispariteretiamnum incerta eft. JuliusScalig.exerc.^g-^ totiusglobiterraqueilijperfitieduaspartestribuit 

aquce; PiccoIominiusplusterrcE,quam aquac 

adjudicat ; Bodinus pares elemento ucrique attribuit luperficies ; ex quibus hoc ipfo patet ejus 

amplitudinem certam nondum deteftam efl"e ex inappis generalibus,quantumvis accurate de- 

lineatis. 

Conclufio 4. Fundus maris insquali conftat fuperficie,quemadmodum enim terrse fpatium 

&:circulusincEqualiterjamexlurgitin montes majores vel minores,jamdeprimiturinvalles, 

jamexcurritin prata,jamintumefcitinfyivas&ejusmodifimilia;itahisaflnnia etiam in fubmarina 

fuperficiereperiuntur, ut funtfcopuli, fylvs, prata, utficfundus illiushaud fecusac 

terrx fcabrofus &c in xqualis obfervetur. Ita in mari Siculo ^xoêDrepanum , in Gallico pro- 

\)^Telonem., inLigufticiOceani oris circaMajoricam fylvcE fubmarinxCorallinae admirandi 

Naturae induftria conftrudce reperiuntur. Prata pariter fubmarina variis in tradibus Oceani 

obfervari docetKircherusin mundofubterraneo. UbiexHifpania&Lufitania inAmericam 

trajiciturtotamaris fuperficies herbafubmarina,quamvulg654r^«j(/o vocant,velut in prato amccnilTimo 

multorumdierum fpatioefHorefcit. Similiapratavidenturquoquepropelnfulam. 

Melitam virore miro confpicuam,in quibus ifiumeripifcium greges,ceu in campo pabulantes, 

deliciantur, Talia etia floribus referta ad littus no viRegni obfervari idemKircherus tradit , qui 

ab 

' 

'

Pliilofophico-Poiicica. 171 

ab urinatoribus dccerpti, tnox ac in auram cducuntur, cr)'flallini lapidis naturam quafi induunt, 

undc adornandisaltaribus peridonei. Mirabilcefi:, quod demariParionovum orbem 

aliuentetraditur,tot herbisvirentibushoc impiicitumclle, ut navigari non pollit oblidentibusretium 

morelongillimishcrbarumramulculis; cx!urt;untabimo, infupeificiccoalefcunt, 

6c (uperanc inrerdum mare palmis quindccim. Rcicrt Plinius lib. u. c.2f. in mari 

rubro laurum maximc progigni uti & olivam fcrcntem baccas, & ti pluattungos, quifble 

tadi , mutantur in pumicem. Fruticum iplarum magnitudo ternorum cfl cubitorum» 

caniculis refc;rta , ut vix de navi rcCpicerctutum (it , remos plerumque iplbs invadentibus; 

Polybius ctiam nairat, in maii Luiicanicogigniquercus, quarum glandcThynni vclcantur 

& pinguclcant. 

Oonclu(io quinta. Daturplerumqueetiam marium quoad vires&: proprietatcs quasdam 

communicatio cum illis terrarum tradibus, quas allambunt. Hinc mate moi tuum quia 

littoribuscingiturbituminofis, &mare rubrum, quodcumeodemper fubtcrraneos meatus 

communicat, etiamfxturabituminofaquibusdam inlocis rcfercafunt. 

QiKeres primo. Curmarenondeficiat,etliSol illudcontinuo (iccarelaboret ? Refpondeo,rationem 

efTcquiaquantumpervapores in ("ublime coaftos exhauritur mare, tantundem 

nubibus in pluvias relbiutis rciunditur. Unde prronca efl illorum opinio , qui maris vaporibus 

Solem , non fecus ac Lucernam oleo paCci crediderunt , priusquam enim vapores foli 

appropinquent,a IrigoreêcundaeRegionis aerea; denfati iein mare refundunt. 

QiKeres (ecundo. Curingloboterraquea,quamvismaxima(int ineomaria&aquarum 

nulla tamen unquam contin- 

adeademingentesplurimumtiuminumillaprufiunc afHuxus , 

gatredundantia,qualimites fuos conflitutos tranlcenderent. Relpondeo caulam efle primum,quod 

per occultos meatus fubterraneos tantundem aqux denuo ad alia maria, lacus, Humina&tbntiumfcaturiginesabducatur; 

vel utDigba-us obfervat tantum aSole delibetur in 

nubes5cventos, quantuma cotfiuminibusaggeritur. 

Colligestamen exdodlrina Ariftotl.i. hujus operis cap.14. magnam fieri progrefTu temporuminterraabaquismutationem; 

primumcnimaitquasdam terrxpartcs velut circulo ex 

aridis humidas reddi, oc ex bumidis aridas, efieque in hac re terram animantibus fimilem, 

quodiilorum morejuvenefcat&vigeat , poftea (enedat, 6c in deteriorein ftatum mutetur; 

nifi quod totum animal ejuventute ad ("enium tranlit, integra vero cerra non icem, Ced rationealiarum, 

atque aliarum partium. Juvenelcit autcm terra , dum huinore ad fxcundi- 

quo pa6to aiiquot 

tatemaptoirrigatur; fenefcitdum humoreita defticuicur, uc ftcrilis tiac : 

terra: partes, quod alere homines non pofTent , incultx , inhabitabilesque manrere. Addit 

fiibindeineodemcapitcPhilofophuSjinterdum continentcm tieri mare & contra , nam 

cum marisagicatioecceleftiumcorporum vi Sc etiicientiamanct; (icontingac ea (idera incer 

fe coiic&confpirare, qux ad fluduum jadtuciones plurimum valeanc ; fivic ulcra modum 

pelagus, icauc aliquando concinencis aliquam parcem3cccfi"uinundec,&: inpofterum iLiijuris 

faciac; vel receffu decegac, 6c hominumgeneriaccribuac. Sic DcIos&Rhodus exaquis 

denuoexciciffedicuncur. Sic ulcra MclonemeriicAnaphe: inter LemnumiScHellefpontum 

Nen ; interLebedum &Teon, Alone, inter Cycladas, Thera, Therafia, Hiera. Sic non- 

nullcE Infuloe fadce , quae antea continentijunflx crant ; nam Sicilia ab Italia avuifa dicitur, 

Cyprusa Syria, EuboeaaBoeotia, BesbycumaBithynia, Sc quxdam alia;. 

E contrario quasdam Infulas junxit mare terris, ut Antilfam Lesbo, ZephyrlumHaricarnafTo 

, Ethufam Mindo , Dromiicon

ij2 


repagula disjiciuntur, ûx renfim aqua excavar, (ibique viam, qua dilatetur,aperit. Nonnunquam 

certu divinae providentice dispofitione propter hominum fcelera , aliasve caufas fit, 

lii mare cxtra fines egreniim in continentem efFundatur. 

UTut 


Correlpondentia & communicatio Rei- 

si. 

publ. utilis. 

JV. j-t . 

mons monti jungi non poteft, nec difHtcE Infulx conveniunt : Terra enim ftat» 

fuo in axe firmata : Ipratamen maria, quantumcunque disjuncta , non (eipfa folum, 

(ed&terrasjungunt , fibique communicant. Habent oftia fua, finusque mutuos, 

quibus marein mare influit, &quJE fuerunt longe , fiunt propd. Habent, quse dorfb por- 

tant, navigia, quibusAuftroBoreamjungunt ,hominem adhominem transferunt,negotiationesprom9vent,moresmoribusconfbrmant,arcanamentiumcommunicant.Fluuntmaria,&;mutuomanantepiftolx. 

Iliuuntuuiemporia, &:fiorent commercia. Volantcurfores, 

& aul je confbederantur. Mobiiia funt maria, fed in hac mobilitate Rerumpublicarum confiftitftabilitas. 

Velis remisque dum mutuo per ipfos undarum montes & arma , & mer- 

ces , & ablegati conferuntur , regna uniuntur , fic unita non vincuntur. Naves & triremes 

pontes funt marini , quibus regnum ad regnum, animus ad animum accedit. Mari 

potifllmum fuam ftabilire fortunam , armorum & confiliorum cum exteris conjundtione 

fuafit Carolus V. Rom. \m\>. Quid namque tam eft validum ac potens, quod amicorum 

copias & opes fimul junftas , velut binas manus fociatas vincere , colligatas difTolve- 

rc

Philorophico-Polirica. 173 

re pollTt. Mutuis auxilils conflant omnia : mAnMs manMm , digitumque dtgitus ahluit. Nos 

vcroprorfus in niiiil ftatim abiremus , (i mutuam quis opem auterret. In commune vivi- retjjmb, 

mus,nemolibi fufticit unus, Pyladijun£lusOrcftcs, EuiyaloNirusadflaas, etiamHerculi 

terrori funt: nam nec Hercules contra duos. Ciim alteri te communicas, iilius auxiiium 

cmis: hcEcenim negotiatioeft, «Sc commcrcium animorum. Niliil eft,quodnonaIienoegeatauxilio, 

&;auxiliumpoflTt inalterumdilpenfare. Terrafoecundo rorea coelo Iadl;atur, 

led&illahuicvaporcs communicat. Flos teri-ce decorem tribuit, fed ab illa vigorem accipir, 

(Scnutrimentum. llniverfus orbismercaturx lpcciemhabet,eftqueamicitiarcommer- 

cium. QuotidieSoIcurritpercQclicirculum, ut fe lideribuscommunicet, & interram influat 

; intendatque, ne ipft elementa mutuam violent focietatem. Et aquila, quantumvis 

pnEdatrix,fpolium tamencum aliis dividit? ut quas natura fimilcs fecit , communio (bciet. 

Exterarum mores aularum, idiom3tumparticipatio,pugnandiars,merciumnegotiatio, armorum 

conjunctio , Pandoram quandam ex republica taciunt ; in quam colliguntur, qua: 

inalias funtdigefla Hoceflillud amicitia»arc:inum,&:vinculumfbederis, quodiireptamaribus 

regna jiinguntur , veteri novus mundus (bciatur. Nemo ie folo beatusefti&dcxtera 

(inifmE opem requirit. Neque eosdem,quos alterum regnum Solis influxus percipit,neque 

quodvis ubiq; reperitur,quibusalteraterramercibusabundat,nonomnispolTidet;lL)ivi(itnatura 

divitias, ut alterum ab altero regnum mendicare cogat,in beatx concordiar argumentum. 

CcfTarct amicitia, ni(i domefticam levandi inopiam necelTTtas efTet pcfita 

, 

&c mutuo commo- 

dandi indigentia. Steterefemper, &inHore ftetereRiCspublicce, quK manum cum vicinis 

junxere; imbelIesjacuere,qujEmutuamab exteris opem non cxpetivere; utenim plures o- 

culi plura-vkfent, ita plures dextrse dexterius operantur, Deferitur a viftoria, quem vicini 

priusdeferuere: atubifbederaftant^&animorum commercium; tirmantur regna , fblidatur 

Bonum commune, viciniaomnis intutocollocatur. Quis enim tirmillTmum amicitix murum 

fubruet , dum viva moenia ex communione bonorum &: animorum ccnfurgunt? Non 

cxercitusi necjueThefiuri prêjidia regnorum funt , vcrumamici. Hi vero Con(ervantur,dumcommercia 

fbventur; dummores moribus , animis animi correfpondent. Hic murus ahene» 

us efto. 

NOn 

QUiESTIO V. 

T)e 'variis maris Kz^totibus» 

hic quseftio eft de motu , quo aqua ob innatam gravitatem deorfum fertur; neque 

de agitatioae maris, quam venti caufant , qua: rcguIansefTe non poteft,neque 

fempereadem, feddcaliis motibus, dequibus (it 

Corvclufio prima. Motus maris imprimis generalis direQus five naturalis efTe fblec 

ab ortu in occafum ; quod exinde patet , quiaHilpani, qui in novum orbem verflis occidentemSolem 

euntes menftruo itinere portum attingunt,redeuntesverotrimeftriopUsha- 

bent. Item Lufitani trajedo Bonx (pci promontorio pronimad ortum verfus Goam vertentes 

femper progrediuntur tardius, quam quando inde redeunt. Eodem modo qui cx 

Hifpaniis inPalxftinam , eunt, tardius multo appellunt in portum, quam qui inde rcvertuntur ;' 

quodfi veromarenon movereturab oriente in occidentem, navigationes verfus occidentem 

non deberenteffe velociores : ergo. 

Neque dicascumCabeolib.a. tex.;6. quseft.^. velocitatem navigationum occidentalium 

poffe oririexalia caufa, hoc eft exeo,quod in occano venti impellentes mare in occidentcmfint 

frequcntiores, firmiorcs , & vchcmentiores, ut tcftanturnautx;nam ex hoc ipfoarguitur 

motusmarisoboriente inoccidentem; mare enimineam partem concipitmotum,inquamferturventus,unde,utfolvaturquccftio,reddidebet 

ratio propter quam & agr 

per venios & mare moveantur ab oriente in occidentem ,pro quo lit 

Conclufio fecunda., Duplexcaufahujusmotuscfte poteft: prima, quia coelum, dum 

moveturaborienteinoccidentem, rapit etiam ignem, atrem & aquam occulta quadam vi 

influenticB. Etconfirmatur,quiaventiiftiab oriente inoccidentcm, acmotus maris nota- 

turpra:cipu^ fubzonatorrida, &circaaequatorem,inquapartemotuscoelieftvelocior. Secundacflepoteft, 

quiaSo! fuo motu femper fubjectam aquam & aerem calefacit, & confe- 

quenterrarefacit, undeutaer&aquararefadla occupent majus fpatium , debcnt moveri iri 

eam partem, ubi aer dcaqua poteft condenfari , & locum cedcrc ; qux eft occidentalior, 

quianondum concepit caloremexradioSoIis, qui ad illam ;ulhuc non pcrvenit ; ergo a

174 


or es fub zona torrida , ut teflantur periti. P. Athanaiius Kircherus in fua arte itiagnet. Hb. 

3. p.j. C.2. dat tertiamradoncm,dum docet, hunc motum provenire a Soleablumente, Sc 

in vapores refolvcnte magnam Oceani partem , quac fub Zona tomda jacet , qua abliimpta 

reliqua: aqus in fublidium veniunt parcium laborantium,ad impediendum vacuum : Hacc 

tamen rationon itapiacet, quiacreditudifficile ell, cjuodtantaaquarumcopiacontinuo abfumaturab 

immenloSoliscalore,&tamenmarenondeficiat, neque minuatur. 

Obferva tamen,huncmotumabortuin occafumnonitaintelligendumefre, quafi mare 

continuato lemper Buxu rcda plane femitafisratutexortuin oppofitam continuo plagam 

veriim fubinde obliquo etiam tramite progredi, ac nonnihil denederc, imo nonnunquam 

circulari fluxu motum continuare cogitur. Et talemnautae inAdriaticomari experiuntur, 

lentiunt enim , mare illud ad littus quidem Dalmatice abortuverfus occafum fluere ; led in 

Venetiarumfinu retorqueri, ScadlittusltalicE verfusortum recurrere,ideoquemoveriquafi 

circulariter. Idem dicunc de Mediterraneo , quod juxta Europae littora, verlusHilpaniam 

in occadim defluit, in iinu tamen Hifpanite defledlit fecus Afiricse littora verfus ortum. 

Et hoc pucat P. Rliodes , mirabili quadam DEI providentia fieri, nd mare ab ortu in fluens 

terram obrueret; acti DELIS, qui mariterminos conflituit, quos pra:terie nonpoterit, hoc 

quafi circulari motu indigeret, utmarisimpetumcohiberet. Conimbricenfesverocaulam 

hujus circularismotus conjiciuntinoccurrentium impedimentorum conllitutionem, nam 

ciim aquLC inccrterras concIurce,&: inlittoraimpingentesperpetuotenorecierinequeantab 

crtu in occafLiin ; confequens eft , ut propS terras nexuolb itinere in gyrum volvantur, & 

circularem motum imitentur. 

Conclulio tertia. Secundus motus, qui in utroque etiam mari vifitur , eft , quo mare 

3 leptentrioneadAuftrum fivemeridiemfeuaPblisadaequatorem defluit, utdocetArift. 

1.2. hujus opetis&ex eoS.Thomas, AlbertusMagnus,aliique communiter. Conftat hoc 

experientia •, in mari mediterraneo enim aquÊ apaludeMacotide influuut inPontumEuxinum, 

aPontoinu5^geum,ab./EgeoinSicu]um,ufqueadfretum Herculeum. Eundem motum 

inOceano notarunt Recentiores, exquo provenitutnavigationesafeptentrione ad meridiem 

e. g. ex partibus Danice & Hollandia; in HilJDaniam fint velociores, quam navigationes 

ameridieadfeptentrioneme.g, expartibus HilpaniaeinHollandiam&Daniam. Utreddatur 

veroratio talis motus, 

Notandum venit, aquas&omneshumores fe librare. Libratioporroconfiftitinhoc, 

utfecundumfupremamfuperficiem fint a^que altx,feua;quediftantesaceniro, ideo, fi una 

pars fuperticieiaqujeeleveturfupra aliam,ftatim.^qua dcfcendit inpartem deprefliorem, & 

movetur mocu librationisnecunquam partesaquaquiefcuntjdoneclibrentur, ita utomnes 

partes fuperficieiaeque diflenta centro. Hoc prx^notato 

Tripiex ratio afierri hujus motuspotefl. Primo,quiaterraBorealisaltiorcenIetur efle 

auftrali, ideoque neceilarioab ea aquas dilabi in cava Sc protimdiora. SecundcquiaverfijsSeptentrionemmaximimarefubeunt 

fluvii, utMa:otidemTanais, Pontum Euxinum Da- , 

nubius. Tertio , quia Sol valde imminuit maria meridionalia per vehemcntiflimum calorem 

extrahens ingentem vim vaporum circa Zonam torridam, ad feptentrionem vero parum 

iniminuit aquam propter calorisdebilitatem, ergoutaquse librentur,&: non nimis crefcant 

in altitudine in maribus feptentrionalibus,ubimuItumaugenturafluminibus,parum minuuntur 

aSole, neceffe eft,utdefluant, verfusmeridiem,utfuppleantdefei3:umaquarum,cau- ; 

falum in maribus meridionalibus ex elevatione vaporum. 

Obferva tamen huncmotumexplicatum in locis valde latis , efTc tardum, ut notatArilL , 

ac pene infenfibilern , inanguftis vero effe valde velocem, &Ienfibilem. Rationem affert 

idem Philofophus , quia ut confervetur libratio aquarum, neceffe eft , ut eodem tempore 

tantundem aqus egrediatur ex mari angufto , quantum ex lato, alioquin in maribus anguftis 

aqua excrefceret. Ut vero una hora tantum aquse egrediatur per alveum centuplo majo- ; 

rem , quantum egreditur per alveum centuplo minorem,debet aqua centuplo velocius moveri 

inalveocentuplominori; undeneceffeeft,utaqu£Edum defluuntper marialata,moveanturtardifIime&infenfibiliter,cumverodifHuuntper 

mariaaugufta, raoventur velociter, & 

lenfibiliter. 

Conclufio quarta. Tertiusmotus maris eftille, quem seftumufitata fignificatione appellamus. 

Motushicmatinus confiftitin eo, quodmarejamad littusaccedat, mox iterum 

recedat.Non eft autem toto mari cequalis , nam in quibusdam traftibus aut nullus aut perexiguus 

exiftit j fic Mceotis, Propontis , Euxinus , mare Calpium & .^geum nullo fenlibili ae- 

ftureciprocantur. Medicerraneum vero cotum notabili caretasftu , prajlertim in ora Gai- 

lica, Italica& Hilpanica. InfineAdriaticitamenpropeVenetiaseft notabilis intumelcentia, 

inoppoiicavero parte Adriaticinonrefpondet a;flus iequalis. MareBalthicum, cui fe inter 

Daniam oc Norcvegiam inf undit Oceanus, nuUum patitur aEftum, InOceano veroadlitto- 

: 

ra

hilofophico-Politlca. 175^ 

ra AnglicE) Flandriar, Hollandia', Gallis, Hilpania; , Lufitaniac , Afiicce , qucc littora refpiciiint 

occidentem , eft maximus a-ftus, ica ut in litcoribus AnglicE dicatur aqua exfurgerc per 

odlogintacubitos. In iittoribusoppofitisrefpicicntibusorientem circa Mexicum&Cubam 

Infijiam j\k ell ienfibilis aftus & incumelcencia. In Oceano pacifico ceftus eft ica velie. 

mens , ut in Peruvia atjua progrediatur in continentem pcr duas leucas. In Oceano Indico 

riuxuseft itamagnus,ut inlittoreCambajaE, quceeftintaucibus Indi fluminis, mare binis 

horistrigintacirciterleucas obtcgat. Undehomineseapernicitate (A-pe undis obruuntur, 

& neceflecftcymbali Ibnituprimonereviciniamûtveniente mari, quisque in tcmpore li- 

bi coplijlac. Nec navespoflentibicommorari, nifihaberentlacunasadeumufum defoflas, 

inquibus mari abeunte confiftunt. 

Conclufio quinta. Non eodem ubique temporis fpatio teftus perficltur. Patec hoc 

ab indudione,namGarumnxfaucesinlittoreAquitanicoleptenishoris fijbitOceanus, quinis 

refugic. Juxta fluviumnigruminGuineamarequacuorhorisaftluit,o6tonisreHuit. Eu- 

ripus fepciesdie quofibQt fluit 6c refluit , licet hoc a nonnuliis negetur. Ad Indi fluminis fauces,utdidumeft,inlittoreCambajxmarebinishoristriginca 

circirer leucas acceflu obteeic, 

& binis cocidem receflli decegic. Aliis in locis communis regula eft , quod mare (ex horis nuac, 

filxquealiishorisrefluac. 

ColiigicurhiccEftumhuncmaris triplicem habereperiodum, diurnam, menftruam Sc 

annuam. Diurnaraliseft,ucapparenteLunafiiprahorizontem mare incipiat intumefcere, 

&atcollentereLunaetiamaquaattollatur, donec hacperveniat ad meridianum coeli vercicem; 

cunc vero rocoadhorizontemocciduum delcenlu refidet , ad quem ciim pervenerit, 

iteiumintumercit mare, quoadusqueLuna pundummediccnodis atcigerit, ibi enim detu- 

mefcit, quoufque fidus adortumlereduxeric. Deindeunafi^rehorafingulisdiebus cardius 

incipitxftus, quiaLunaaboccafiiinortuminccgra penehorafingulis diebusretardatur. Pe- 

riodus menftrua confiftitin hoc,utintumefcentia nonfemper lit CEqualis,(ed in noviluniis, 

&pleniluniis fit maxima, deinde incipiat decrelcere , itaut in quadraturis, cum nimirum 

Luna diftat aSole per quarcam parcem coeli, fic minima incumefcencia ac pene infenfibilis, 

Periodusdemum annua confiftic in hoc, uc duobus cequinodtiis incumefcentia fit maxima» 

deinde incipiac decrefcere, icautin folfticiis fic minima. 


Abdicanda funt bona, qux animum perdunt. 

Llberi 

naci fumus , Sc vincula amamus. Poflidemus, & poflidemur : nam fervus efl:, 

qui cupidicacis fua Dominus non eft. Labem purpura afperferunc Perfei & Galbce, 

Sejani /«/. ia 

tiiSjlU.

Uhemifl. 

tifHdFal. 

Max, 

Plut. in 

Crajfo. 

ly^ Meteorologia 

risparcemiat Frnflat virfine fecmia^ qtuim fecnnlufme viro. AniinHs eft^ tjHi divities fAciU Quomodo 

vir eft, cui anitrms non eft ^ animum perdic , qui munera accipit. Reae Scneca 

nemmem divitem cenfuic , licet pecunia opulentum , (i vircuris egenus eft. Quis enira 

f2. 

^Wo^^^ffT. "Xd.dat-tZa d^lJiinci/. J,ijrru. SML Xn-iur.-ujai/^ .* 

aureum imbrem jeftimat, ubi avaricfcc pruina vlrtutem ilccoqak ^ PerfHafum tî ft , ajebat. 

Pytiiagoras , te myi j>oJfe ejfe pjfejforem rei , cjuam non intr.i mentem habes. Oux perdere potes 

extra te runt. Qus mentem inficiunt, haec te perdunt , hsEc major ruina eft. Virum ut 

ferves , conare ; hic in animo eft. Mdo virum ahcjue pecunia , quamfecuniam absaue viro, Vir 

fine pecuniaprobus efTepoteft; cuminiquisopibusnon poteftnonefte malus. Divesautcm 

fimalus eft, antu eumopulentum dixeris, cum fit mentis egenriflimus ? fi volueris te divitem 

facere, non eft^quodaugeas opes, fed minuascupiditates. Mente egentenullusnon 

eft pauper. Divitis enim non a fortuna petenda: funt, fed a feipfo. Quantum quis valet 

animo,C3ntumftatbene. Qui totum pofcit&: obtinetorbem,fi feipfo caret, quid habet? 

at qui perdit , quae extra fe funt, fi fe fervat , cijm aliud nihil habet, poftidet omnia , quia 

animumferyat, qui intra fe continet omnia. PrsCalliaAthenienfi gloriatus eftAriftides, 

cum ille opibus fuerit ampliflimus; quia hicfeipfocontentus,malletqueperdere omnia,ne 

perdat fe. Virtutes habuifle plurimas Crafllim , Plutarhus eft teftis ; modico perdidit omnes 

, quia parvo lucro nimium adhcefit. Qui omnia poflidet, multum debet. Qiiantum ? 

omnia. Quia fortuns eftobligatus. Qui fe fervat , cum perdidit omnia , perdidit nihil', 

quia tenct fcipfum. Tu ne pereas vide ; pereant cstera : fic perdere,lucrum eft. 

P 

QU^STIO VI. 

Pe caufa reciproci ajius maris. 

(RxmifHs iis, quae dicta funt prsecedente quceftione, omnibusque noriflTma (unt, fequitur, 

ut inquiratur ignotiflima leciprocantis raariniccftiis caufa,undenimirunifiatperpe 

tuus

I indubius 

Philofophico-Politica. \jy 

tuus ille, atqueadeo aniformismotustanci elcmcnti. Reshxcmukum5cdiu ingenia Philolophorumtorlit. 

DeAriftotelis opinionc non contlat, cum nullus iplius de hac re liber 

exiftat, Fama eft, cumEuripi illius, qui intiaAulidem BoeociEeportum&Eubce. 

am Inliilam interjacec, naturam, ejusque feptenas rcflcxioncs , quas ut diximus, quotidie 

fubic , non (atis explicare poflct , txdio

lyS 


lunavciQdecrefcentc exdefeftu hiimonsdetumefcunt, atqiie decrefcunt, Sic quoque obfervatum 

lunacrefcentevel decrefcencemedullas in ollibusanimalium, inovisalbumen,c£eteraque 

id genus crefccre aut decrelcerc. 

Conhrmatur lecundo, Experimento fadlo a P. Kirchero. Hic pelvim aqua nitrofa 

repleta,&falecoinn"iU!iimixtaferenanoderadiislunaribus txpofuic^quic ftatim tervcre in- 

cepit, «Sctuncvel maxime, dum luna in plenilunioverluretur. Idem experimentum cepit 

in lupimarinifeuphocrcorio, quod luna; radiiscxpolitumpilosadejusincrementumerigebat,(5i:ad 

dccrementum demittebat. Cumergo intercorporahumidaprimumlocurateneat 

niare; neccffe elt quoque, lunam ipfiinterca.'teradominari,&confequenter mirum nonef- 

fe , fi caufct in mari intumcfcentiam ac dctumefcentiam cooperante Sole, 

Hispofitis dii+icultas eft explicarc, qua virtute 6c quopactolunacaufetmarinos aeftus; 

modumhunc, quod idlunaefticiatieife nobisprorfijsincognitum,&; incompertum fatetur 

P, Rhodes , nec habere quemque aliud , quod reponat , ni(i exclamarecum Ecclef ii. v. 4. mi- 

rabiliaoperaaltiflimi folius, &gloriol;i,& abfconfa,&invi(a opera illius. Quid tamen alii 

dicant, (Tvqux opiniotencndabreviterperfequentesConciulionesexpediam. llndefit 

Conclufio fecunda. Lunanoncaufat fluxum &: refluxum percalorem&lumen. Probatur, 

quiadum eftinpunfto medice no6tis,tunccaufatmagnamintumefcentiam,*Sctamen' 

aquam neque calefacit, neque illuminat. Secundo, quiain intcrlunio, quo tempore luna 

luo lumine deftituitur; oc quando inalioefthemisphxrio, quin nobis colluceat, autgalefaciat, 

nonceffantapudnosnmimiseftus, ergo 

Conclulio tertia. Luna neque marinos ceftus caufat per motum fuum vel tumorem 

quendam, quatcnusmare ab ipfa luna fufpenditur: autper impulfum mari impreffum. Ratio 

primieft,quia fimarisxftusfequereturadmotum lunixr, folummovereturmare aboriente 

inoccidentem,nullaquedareturratio,curaquaaboccidenteinoricntcmreverteretur per refluxumconti-aimpetum, 

«Scdelationemmotuslunce. Ratiolccundieft, tum quianautx fub 

Torridanaviganteshoc animadvertercnt; tum quia non eodem tempore in utroque liemispha!rion:ftus 

fieretUumdenique, quia maioresdeberenteffe xftus fub zona torrida, quam 

verfu.sSeptentrionem,quod tamen falfum eft. Ratio tcvtii cft, quia quando lunaeft in hemis- 

phcerio, vcl in horizonte oppofito, non poteft in aliis tamen impetum imprimere, in quibus tamcn 

(unttales xftus ; tum etiam quia fatis explicari non poteft, quomodo aquis imprimat hu- 

j usmodi impulfiim ,quando mare refluit. 

Conclufioquarta. Lunacaufatintumefcentiam marisper qualitatem&influentiam occultam, 

cujus propagatio nonimpedituracrafTitie ac denlitateterrx. Primo enimlunaqua- 

{lamfuaqualitate, & vioccultainfluit & alterat humores in corporibus animalium,&in ho- 

mineslunaticosinfluit, crgo ctiamlicinfluet Sc alterabit in mari Ipiritus (ulphureos& falni- 

•trales , qui (iint veluti maris humores per ordinem ad lunam , talesque xftus, prout hic caufa-' 

bit : Secundo pr-obatur etiam, quod propagatio talisoccultx influentiae non impediatur a craf- 

fitie terra: ; nam ciim luna eft in puncto miCdix nodis , influentice lu nares proveniunt ad mare > 

ctiamfi mediettotacrafiities terra;. Qupdveropropapatioaliquiirum influentiarum&qualitatumnonimpediaturaden(itateulliuscorporispiobacur,nampodagrici,&pluresaliitegra- 

ti (entiuntefFedus pundtorum lunarium,e.g.quadraturarumctiam luaa manentc (ijbhori- 

zonte. Sicutenimdanturqutedamcorporaetiam valdedenfi, quttnon impcdiunt transmiffionem 

lucis, cujusmodi eft cryftallus , 6c hxc vocamus diaphana, alia vcro corpora impedientiatransmiflionemlucis, 

quxvocamus opaca cujusmodi ilint lapides , terra &c. ita poflunt 

dari corpora, quce licet lucem non transmittant, atque adeo (int opaca, nansmitcant tamen influentias,itautrefpeftu 

illaium pollint proportionaliter vocari diaphana,fed de hocpKira 

in quccflione fequenti. 

Conclulio quinta. Luna Iiac fua qualitate , Sc occulta influentia non caufat maris fluxum 

&:refluxumrarefaciendo&conden(andoilliusaquas, fedalterando illarum (piritus,itautal- 

teratisfiatmarisaccefTusadlittus, illisvero fedatis fiat recedlis. Ratio primi eft, quiafi luna 

itacaufaretc8ftus,aqua fieret calidior, verum hoc multo magis cfHceretSol, quam luna, & 

confequcnter a Sole duntaxatcaularetur ceftus. Deindehujusmodi rarcfadio (ine dubio lentireLur,videreturqueinnavigiis,quxattenuataaqurimaris 

pcrfluxummergercnturmagis,& 

rurflis conden(atapereffluxumemcrgcrent;quodtamcn nullibioblervarur. Acccdit,quod 

hinc fequerecur,aquamminusgravitare in maris acccffu, utpocerarc(ada,quam in recefTu) 

utpote condenfata,quod rurfus contra experientiam eft,ut oftendunt Fromondus Sc Galilceus, 

Racio fccundieft, quia, utdocctArifll.:;. degencrationeanimai. tap. ult.marerepletum efl 

fpiritibusfii!phureis

Philofopliico-Politica. 179 

ronclufio fexta, Non improbabile etiam eft, intumefcentiam & detumefcentiam aounrum 

fieri ex attraftione & relbrbitione humiditatis extranea: cx fundo mans & cx aere 

2er ruremcommunicatamaqux aLuna&Sole mediantci laoccultauiHuTO^ 

rum d tatem debilitata adione attradiva Lunx fundus mans atque aer rur us abforbcat ,

Igo Meteorologia 

Vl t U ''^:!tm')Htbma.,fjHiiJ!)eHsillis largitHr-ifarthndiflribuattUfanim fi^^ A (libditis VC- 

' II a. luc ovibus lanam habent : qua fe tcoant ; viciffim illos piotegant. Sic ab illis lac haui iant, 

p 

. . 

' 

ut nonexhauriant;veiumniutuo lactent&nutriant" Crediderimcordi humanoeumbene 

"* comparari, qui pra°efl:. Uc enim cor princepsmembrorum ell, (ic princeps cor efKiabditorum. 

Itaveroexmembrisac venis languinis rivos attrahic, uc iimuitonslic ac oceanus, 

ex quo fideli reflexu invenas ac membra refijndacur. Memoratu dignus antiquitatis mos 

Regesadfontes &arbores coronandi. Nonenimbeneregit,quinon conpnuo beneticiorumimbre 

irrigat,velutfbns,quascx terrahaufit, interram aquas refundit : neque utilis elt 

Reipublicaevir publicLrs,qui non arborisadinltar fe exterra; liicco nucrientis, 'fruduum alU 

jnenta rependit. Non dono, fed mutbo data funt, qua; a (ubditis offcruntur, ut referantur 

aRegein fubditos. Velutvcndens(Sc emcns (ehabent, exfolvit ifte, quod ilii Iblverunt. Socratcs&AIcibiades 

dando&reddcndocolluferunt;iftequodmi(it,illeremi(it;ut &uninomcn 

benefici non deeifet, &;altcrumtitu!usgratitudinis ornaret. Correlativa ILint Dominus.

PhiloTophico-PoIitica. igl 

attra£livamfeuitTipulfivampei-qu;TElibecfciOcorpoiatrajicic,itacumproportionetcrrccrnoIes 

non clt im pervia kinari innuxui , quoparcesmarisdiamctralitcroppofita^concicenturlimu!. 

Secundo: videmusSolcmintranoftrum horizontemteiTa;diamctrunipcnetrarc,(ScGLimpervenitadmcridianumoppolituminriuercinnollrosgallos

Clc 1 

radox 

Ovid. t^. 

Metamor 

l82 Meteorologia 

7)


Neronem intende, inHannibalem conjice: faclus iIlevoluptatibusmonftnim,illecupiditate 

aninio motus. Perauresinanimum (irenum illecebrxdefcendeiunt. Eliminandilimtelimineauriumeffia:nesvoces,neanimos 

laciantcrtrontes; utpcrcuniculosinuibemingrediturhoftis,3utpermi(IititiosignesinlaviIlasobiit 

Troja : licpcr auiiummeatusamorisriamx 

ferpuntadcordisarccm,queisipieanimusdepa(citur. Integcrnoned animus, litabeintis- 

ftuselUuditus: triumphatlcelusincordispra:lidio, li tympanifta limen aurium tenetCupi-SfMff. /« 

do. Dijfidlcm hJyoe opomtaurem a^ crimi'»^. Seneca. Verborum cocnum 6c opusoblca'numpr»wt. 

nonnili organo dirtcrunt, hoc iilifts pcdiflequum agit. In auribus, qui verccundiam cxuic, 

frontem in animo haud gerit. Securum ftat cordiscaftellum , ubi modeftia aurium excubias 

agit. Candidamens,ubiverecundix vexillumclt auribus pcndulum. CxcusCupido eft, 

utinam & liirdus ncqueXerxem Lvliiret, neque Alexandrum prnftraviflet. Proftituca domus 

eft, ubi oftia patcnt : neque pretium p jdoris retinec arca cordis , cui cleficit cullodia auris. Nu! - 

luscnecrpurcus,omnestbrentlpurinx,liocclufxmancientauriumjanux. Levispropudioli 

verbihalitustempeftatesanimiciet: lubrepens per aurem aura oblcoenior peftem pudicitix 

machinatur. Deditionem animi cogita, auriumTympanumfi pullatCupido. Monftra ingrediuntur, 

chimxrx vexilla figunt : quidenim aliud voluptas, quam monltrum 6c chimxra 

nam partim fbemina,partimvipcraeft. Aut lthacMspAs-,itHt Palinnrnseris. 

QÛtESTIO VIII. 

De ejfeîbus ::^Carij ^ canfajlnaU motns eJH^ , ac de 

COnclufio 

dilwviii ^ exundutionibtiS, 

prima. Naufea, quse navigantibuscontingicnontamoriturex exhalatlo- 

nibusafcendentibuse flindo muris,quamcxmotuirregularimaris (Scinterna humorum 

concullione. Ratio priini cft , quia (cdens inlittorc , vei fcopulo non patitur 

naufeam, licOt adipfumperveniant exhalationes: lccundo, (imilem nauleam fentiuntmuU 

d eciamex motu currus, aliisquemocibus. Ratio fccundi, nam illa agitatione, dum movecureti.imvcntriculus,cibus 

Okhumores regurgitant ados ventriculi, acnauleam & vomitum 

provocant ; idto quo magis eit irregularis agicatio , eo major eft regurgitatio &: naufea. 

Sicutvero aqua in c\'atho , ciam movecur regularitcr, parLim regurgitat , fed cum cyathus 

quaflraturirrcgularitcr,aquavalderegurgitat , lic contingitin cafli noftro. Prxferrim vero 

biiioli humores commoci os ventriculi exalperantes naufcam creant. Hanc tamenjejuni faciiius 

patiuntur,ftomachus enimquoinanior , tantoplus agitacione obnoxiuselt,quemad. 

modum amphoraplenaminusagicatur^quamfcmiplcna. Porro , quod non omnes fentianc 

naufcam , oritur ex divcrlaalfedione ftomachi , .ac\ entriculi. 

HuiccfFedtui annumerari poflunt fequentcs; primo: inmariedaclorcsfiuntnavigantes 

propter fpirituum marinorum calorem & liccitatem. Secundocontra morfum rabidi canis 

ferturprxfensremedium elfeaquamarinajlicut&adpurgandacorpora^bilemiSc (anguinem. 

Tertio, habet vim fegregandi,quacenus res naafnigas, &: cadavcra eruiitat ad iittus ; live hoc faciatpervimquanJam 

expultricem ; fiveper vim concinuxagitationis, perquam naufiaga ad 

litcusdeducat,ibiqucdcftituat;e6quod majori impetuinlictus undaappellat, quamredeat. 

Quarto :reperiuncurinqL!ibusdaramaribusintcgrxlylvxcoralinx,utrefertKircherusMund. 

fubt. 1.2. c.14. fe.rMercatorequodam Arabeintellexifre,fxpe tantam fruticum coralinorum 

copiamcondcnlatam, utnon tantum urinatoribus, fed &: pilcibus aditum negent; audiviflc 

porroapifcatoribusunacumftirpibus[Libindeexcractafijiflcconchilia,iateres, faxa, ofla,ta-. 

bulasligneas,lerramcnta,omniacoralis, qux in iis excrcverunt, conferca ; quin &; Delphi. 

num, excujusduro corioplanta coralina cxcrevifTet, extractum aliquando tLiifre. 

Qoîiuout in oblcuris memorum recelTibus,animalinfylveftria humana fbrma prxdlta 

repcriuncur, ucfuntFauni,Sacyri,Centaurialiaquelimiliamonftra, ItaOceanus fua marinahabetanimaliaterreftribus 

limilia,utfuntTritoncs,N'ereides,Sirencs,dc quibusconfuie 

Schotc. inPhy C cur. lib.;. &: 4. monftra vero hujusmodi f i-equcnciora dicuncur obleivari in marilndicopropelnlulasPhilippinas, 

certistamen temporibusperannum. Sextbde Ipongiis 

cjuibusdamNorvagicimaris littorum, ctiam admiratione quid dignnmrefert P.Fournier ia 

Ceogr.Oib.not.iib.2.c.f.easnativis fibris frequcnter fjxis ibidcm adhxrcre, ac fcnfus apparcnciamin 

iisdcmobfcrvari. llbi cnimavullbrem fL-nciunt,compertumcft,easfefccon- 

irahere,accumdirticultateabftrahi,avul(asvero ctiamin pecris veluti cruoris quoddam veftigiumrclinquere. 

Conclulio 2. 1 ugis marls agltatio ob multiplicem finem a Deo ordinata clt. Primo enim mo- 

tus hic putrela».tionem impedit, quiaputrctadliofit abextcrno calore, quem alia atquc alia 

acris mutatio pcr motum inducla avercit , quod cxpcrimento difcunt ii , qui verliis Solem pro- 

grer

i84 Meteorologia \ 

giediiintur, fiquidem miniis calent, quam qui incidentem radium immoti excipiunt, nifi 

torte tamvehementiniluienmcur, utrhembrorumagitatio prsponderet, majoremque vim 

obcineat ad caletaciendum { e(l enim motus caula caloris) quam adrefrigerandum habet alteratio 

recencis, trigidique aeris, quo ambitur corpus. Secundo, agitatio huec eft aquarum 

purgatio. Llt enimSenecai.^.Natur. qusfl. c.26,ait,in aquis,quibuscurruseft,nonpo(ILint 

vitiaconliftercquslliavidetert&deportat. Ide6q;mare,cadavera,ftramentaqj &:limiliaex 

intimotrahit; nec(blumtempeitate&fluftuturbidum,ted tranquillum quoq; placidumquc 

purgari conilievic; videiicetnepellucidumelcmentum, quoundiqueaquarum duftu lieces 

conHuuntj nimium fordeicat.Pliniuslib.i.c.gS. ait,omniamariapurgaripienilunio,qu3edam 

liatis diebus,incellige poci(ITnium; etenimmariaquovisannitempore, tumalia, tumfuper- 

.fluitantiacorporainlittusexlpuunt. Hinc quidam dixerunt,mare etTeanimanti fimile, (i- 

cut cnim animantia fpiritum accipiunt, Sc retrahunt, multosque hoc modo fialiginofos halitus 

ejiciunt,itaquoque marefemper infe Sc ex fe recurrens, multas putridas materias & fbetidos 

halitus ejicit. Tertio accedit& aliustinishujus motus, quod Deus res multas in protundomarilatitantes,humanoufuitamen(alutarespermarisrece(Tumqua(iultroobjiciathoniinibus,utin 

finu Codano luccinum, conclias&margaritas. Quarto demum aftus marinus 

perutilis e(t navigationi, ut experimento liquet, ciim naves ad (iibeundum portum acce^Tu 

marispromoveancur,ejusdemquerece(ruinaltum evehi confijefcant. 

ConcluGo tertia, Diluviumuniver(ale,qualefuitNoeticum,naturaHteracciderenon 

poccft. Racio eftjquodinmari&aerenonfit tantumaqux, utpoflinttegere etiam fummos 

montes Nec etiam congruebat,utnatur£Eau6l:or Deus, ficcaulasphyficas componeret, ut 

iiniverii ordinem per fe invertere, & totam terram, quam homini incolendam dedit , obruere 

aliquando po^Tent. Ideoque Deus fublunaris mundi diuturnitati confulens, eum con- 

trariis cal ido & f rigido ; ficco & humido attemperavit , ut unumquodq;alterius fibi adverfarii 

licentiam cohiberec. 

Quaeres : quo (e abdideric immenfa illa aquarum vis , qu£E diluvii tempore fijpra editiffimorummontiumcacumina 

quindecimcubitos excrevit, Re(pondeo,credibiIee(repartim 

fe in lubterraneos (pecus conglobalie, partim in vapores & aerem abiilfe efficaciori divinx 

Virtutis concurdi. 

Conciufio quarta. Diluviaparticularia, feuuniuslociacprovinciaenaturaliterpofTunt 

accidere & quidem hac de caula , quod vapores , qui deberent multis in locis difpergi a ventis 

velaliiscaufiscongregenturinunumlocum,&ibire(blvantur in pluvias magnas, & diuturnas, 

qux provinciam inundent. Carterum tamen fi diluvia & inundationes nimis magns 

funcea exintimisterrjeviiceribus, atqueabiisaquis, quaEubertimpericaturiginesfontium 

acfluminum elfunduntur, ortumtrahere,mihivaIdeprobabilevidetur. llnde ad hanc uberrimameftufionem 

proliciendam,ingentesplerumque in mari commotiones, ventorum 

turbines,a;ftus&tempeftatesinfolentesplurimum atferre, atque (emper fere prjecedere (blent; 

dumenimaquasmarinasviolentoimpetuinfijbteraneos meatus protrudunt,atqueita 

nimium opplentur,rurfus tandem concepcasaquas per abditasScaturigines effundere,& inundationesfluminum 

producere debent. 

Quancs; quxnam diluviorum &inundacionumfigna fintprognofticaJRe^.primum eft, 

arefccntia&ficcitashumidorum corporum infueta,(ignificatur enim vapores humidos elevatos 

elle & continu6elevari,donec abfcedentecalore condenfentur,& in pluvias tranfe- 

ant. Secundum eft, fi accedat etiam fbntium&fluminum exficcatio & deperditio , vel i- 

pfius etiam maris vel ex parte, aut ex toto notabilis diminutio ;declaravit enim Ariftoteles, 

marianovafieriexreliquismagnorum diluviorum,arefcere veroper regenerationem novorum 

diluvjorum. Tertium,fiin êftate appareant frequenter jacula,trabes,dolia &cometa?,iiqueniajores. 

iLipoftingentemcometam vifumanno exeunte 1680. ineunte 168J. ufq; 

ad f. Februarii ; fubfecuta deindeanno fequenci i682.inJanuario maxima inundatio variis in ! 

Regionibus Europseis. Quartum, fi e ccelo, vel terra infolitae percipiantur voces & murmura 

infueta, veluti mugitus boum, quae vaporum copiofius afcendentium & elevatoium figns 

funt. Qiîntumnovoruminluecorumanimalium, qusealias inlylvis aut terris, aut in aquis 

degerefolent,turmatim egredientium, & viftum qucerentium infolita apparitio. Denique 

folenttempeft3tes,turbines,&fpiritusprocellarum in mari, inundationes& diluvia pnece- 

dere, fit enim ex his vehementibus commotionibus , ut fubterranea Hydrophylacia tanta aquarumrepleanturabundantia, 

utdterrce vifceribus in fluminaintumelcentia erumpant. 

Et hcEC nobis circa conftitutionem maris dicenda efte vifa funt , in cujus magna parte tu- 

tius fueritad occultas naturce caulas confugere & comunem Philofbphorum ignorantiam fa- 

teri, exclamando cumEcclefiaftico : mirabilia operaAltifrimi,gloriofa& ablconla. 

CON-

UTi 



Jufto bello animus non dejiciendus. 

H'j':'r .'.-s- X.3îr~iZJi de'^Ltnr^ 

alea/itacaurabelli fep^ dubia eft , & colotata. Ambltiofubtiliter ingredlensbetlandi 

jura puvpurat , &: honellatis obducic cocco , ftudia regnandi folius regni amore odiofa 

func& turpia : &: Martiustf///" hnor folu*n bellandiamore efferus eft & barbarus. Ju* 

ftitia- fideique propaganda: gratia chalybem acuere , & in Bellonic arena dcfudarc oportet^ 

Keque enim Iblius navigationis caufafludus fcri marispetimus, ied littus ut teneamus,« 

nollra in exteros portus commercia transvehamus. Quis enim honeftatistitiilus, delicia- 

riinaiieno fanguine&purpura hominisenfem pingereybelluinumhoceft,&:cumeIephan. 

tis ex cruore corbellicolijm alfumere. Ultionis autfuroristitulusignobiliseftbelHcaufa. A« 

lienum eftopus aPoiicico nulla autinjufta cau(a belligerare: SolaPaxbcllihnis eft. Nonpr3 

ofteniienda aliena republ. fed pro propria defendenda gladius geritur ; & folum pugnatur cru- 

ente, quianonpotedvinci incruente. Impius eft enfis,quiinjuriam infert: verum illatam 

tcno propulfare ferum non eft , fi olea non poteft. Qui cnim procellas fecando altum pelic, 

contemnendus non eft, fi malacia uti nondatur. Pudcndumxqueacpericulofumeft, 

temcrcac turpiter bellicasexcitare tempeftates, mare,tcrramqueprxiiis mifcere,&: in ho-^j^,^^^ ^ 

ftili fanguine lafcivire, AlicnifHmumabinjuftisbellisAuguftum fuifTefcimus, qui (ScinMar- ^^^ 

tis ultorisxde barbaros Piincipesjurare coegeric , fe in pace ac Hde manfuros, Mttlt! belldft- 

^.^ ^^ ^^ 

fe

i86 

Mcteorologia 

nonterreaturteireusanimus,loricupeclusindu3t,contratorrcntemeat. Tandemhonacaufa 

triumphat. Innatatalcifnmisfluftibusarca,proceilaprocell:imauget,ipnimontiumcacumina 

diluvioinvolvunturûniverfohominumgreêmarisfaucibusabforpto : UlLcfa fupernacat arca 

, altum mare dum fulcat, exalcatur. SHrgit.) fHrqemibns mdis, Si pleno diluvio tuas hoftis 

terras innundet, animo nondiffluas: jufticiabelliflabisinconcuflus. Siniftricafusinaltum 

te periculum conjiciant , exercitus partem diripiant ,reipubl. navi exterminium minentur: 

mentem erige , vultum ferena > lucratus es caulam, quia cenes jura bellandi: wHrmi ingenii 

££c/ipJ,4:e(l^te{ic¥-gei\}[)pOi/iim»jerel diffidere alii^no lapfa ; cum exiguis morrtentis incUnentHr omnia. , qng, 

C.2. in hellogcrnntnr. SsepetotiusAfricseMauricontraFerdinandumtertium CaftelHRegemtransfiretarunt, 

at Decumanos hos fludus victorfregit,ampliHimumquePrincipatum Alphonfo 

decimoFilio fuo, amarimediterraneousqueadOceanumreliquit. lltaher Alexandertam 

^^fr/««gIoriofusinprceIiis, utcum nullo hofte congreftus, cujusnonviclor. Nullam urbem obfe- 

P


Condufio recunda. Flumina minora , uti

l88 


Conclufio fexta. Perennium fontium t fluviorumque praefertim majorum origlnem S 

mari ei\e. Nititur litec allcrtio hifce potiffimum argumentis. Primo, quia incredibilc o. 

mnino videtur , ut in priori Conclufione infinuatum , tantum aqua: ex vaporibus & aere in ter. 

IX finu generari , aut ex deciduis imbribus profluere, ut ad tam magnum fbntaniE &: fluvialisaqux 

dekuxum, &:adtot(caturiginesreplcndasfijfficiat. Secundo,quiaaiioquinnullaaffig. 

naretur caufa fiifficiens , cur ex perpetuo fluviorum accefiu mare non redundaret. Qupmodo 

v.g.tammultiamnesexPerfide,exTattaria &:MorcoviadecurrantinmareCarpium: ac 

maxime/^»/^^ fluvius , qui ut fi:ribitP Fornarius in Hydrograpliia, (eptuaginta duobus oftiis 

inip(ummareCafpium devolvitur,nectamen appareat ullum inde acciperc incrementura, 

Idemqueinmediterraneo, &inOceano per proportionem videmusconcingeire. Quarene- 

cefie eft, per meatus fijbterraneos diffluere vim illam aquarum , qua; pepetua veluti circulationeredeatadealoca,inquibusvulgodeprchendunturfluviorum 

aciontium fcaturigines. Ad- 

de , quod quatuor illa paradifi flumina non potuerint ex vaporibus , aut ex pl uviis gigni, quia eruperuntfiibito 

adimperiumDei;nequeullacommodiorvia fuppetit ad explicandamfluminumorieinem,quamfidicamus,perfbfiase(reaDEOcanalesintcrradietertia,perquosaqua 

derivetut" i mari ad ora fluminum. Quod ipfum & divins littera c^p. Eccl. ;. non obfcure do- 

centillis verbis; omnlajltimina intrantinmare-) &marenon redmdat ; ad locnm-^ mde exenm fiumi- .- 

m,revertmtur, 'ititerumflnmt. ^ 

Opponestamencontraprimo. Aquafontium&fluviorum dulcis efl, cum tatnen ex 

mari non promanet ulla nifi (alfa , unde ex mari non derivatur. Refpondeo , ideo aquam fluminisdulcem 

efre,quamvisemariderivetur,quiaper terrae venas&hbras, perqueanfradus 

mukipiicesverberata & eliquata transcolatur,& amaritudinem deponit. Cui rei non parum 

etiam contertvis ignium fubterraneorum, nam horum beneficio attenuantur , exlpirantque 

lalis fpiritus illiadmixti. Sicut, fi in alembico caloremoderato difliilletur aqua ma- 

ris,evaditdulcis. 

Opponesfecundo,qu6dhocmodononvideatur,quarationeaqu3fuopteingeniogravis 

poffit afcendere e mari in aldffimos montes , e quibus tani multa flumina erumpunt. Rclpon- 

deo, caufam hujus afcenfus pofie efle primo ignes fubterraneos,quibus aqua vaporatur fiirlum 

adterraefupcrficiem,percujusnaturaletiigusadden(:ita,iterum in terram redit, ficut videmus 

inalembicis. Undefoepeaquilegesfupracaplta fondum niliil iuveniuntnifirofcidosla- 

pides,&terramhumecf:atara. Hincfignumedam venx latendseft,fimanevaporemtenU" 

em e terra fublatumvideas,uttraditVitruviuslib.8.c.i. EtheEcetiampoteriteflêratio,,cur 

hibernotemporeabundantioresfintaqua: tbntium, quia fcilicetpluresin terra; vifceribus includuntur(piritus,aquibusvaporaripotlitaqua. 

Hanc obcaufam igitur abundare montes 

folentfontibus, quiaignesplerumquehabentfuppofitos. Secundo,cau(a e(fepoteft,qLiod 

aquaexmariincanalesfijbterraneosprofu(a,tanto pondere incumbentis ipiius maris urgea- 

tur,ut ccgaturetTerri fiirilim. 

Ncquedicas,fuperioremaquamnonpremere contrainferiorem,n3m dico,verum e(re 

illud, ubi infcrior eandem habet gravitatem cum fuperiori. Quia autem exmari efFunditurper 

tradtus (ubcerraneos,ob variam illam .^gitadonem &reverberationcm , dum o.b caloris (ubter- 

^ranei admixtionem,dequomodoajel)3mus-,attenuatur, efficiturquelevior. Etverodubium 

non eft , quin aqua dulcis levior (jt , quam (al(a. 

Tercia cau(a eiie poteft terra; ficcitas , qu'.v aquam fugit inftar fpongia: Sc eminentioribus 

Iocisreddit,(icutcontingerevidemusinpannis&:pane. Aliidemunietiamvicoeleftiumcorporum 

furfum attrahi aquam cenienr. 

Opponestertio. Siflui-nina&fbntesex.mariortumducunt,nunquam deberent deficere,autexficcari,quodtamen 

(Lepe condngit. Refpondeo,verum illudefie,maximc deiis 

fondbusquioriunturex acrevapido,d:aquispluvialibus. Qu.anquam & fluvii,qui ex marii 

promanant, poffint interdum deficere, li collabentibus terris, canales eorum obftiuantur.l 

Pra'terea fierihocpoteft obnovamfylvae,arborumqueprocrcadonem,quiaha;uliginem terra',&aquamfibiin 

alimentumadvocant. Pariter novageneradoalicujus lacus iubterranei 

caufaeflrepotcfl:,^ quo aquainterrxfuperficiem dcrivatur. His additAriftoteles racionem, 

quod terra: parces interiores,quemadmodum animancium d: plantarum corpora fenedlam habeant 

& (icciores evadant, ideoque neceflkio fonces evaneicere. Ita in Arcadia fontcs & fluviosaruifiTe, 

Ihecphraflcs nocavit. Aqua pariter fluxit, ubi nunc Graecia habitatur. 

Exquo&illudcoUiges, quomodolieperepentefluminacrumpancfienim (ylvx exftic'. 

pentur,aquafylvarum nutrix ablatis arbonbus otiofa , in fluvinm fe efFundir. _ Sicfecit alU 

quandoaquarum inopsHxmus, fed cumGallorum gensaCafisndro ob(efla,in illum (edes 

Iiaastranstuiifict,acfylvascecidifi:et, ingens aquarun^ copia .apparuic, quam videJicet in ali.; 

incntum flium prius nemora trahebant, , 

CON- 

I



Obfcuri natales ddiis illiiflrandi. 

y^^^^riâ îîrtci/ 

FLnmhamaîiAvidcs^M-visdc fuiit-husorta. Qvid. Accedenobiii(lTmifluviorumDanubiHn- q^-^ i . 

cunabula,levipederr.insva(!;ibis. Tamvaflis augmcntis ab occidentc ad orientem de- rcmtj 

currit,utrcxai;inta(ScampIiu>.riuminum nibutario accctTu velutmareadaudus, inmare 

Euxinum fe prcecipitet. Et haud lecundi ab Klro Buminis Rheni principia (i indages , ad 

tenucm ovtum velintjntescoiludunt. In talcm HuviorumGigantem excreicit , utvolantium 

n.avium vclis rcmisi]ue (e fubrtcTnai, nonniii vadillimo mari cedat, ab Oceanoabforptus. 

Adeo utvera(iteloquentinTmi virorum (ententia : Omnium rerum principia parvafant ifedfuis q. , 

frogrtlfioKibns uju Au^tntHr. Maxim.irummolesarborumexiguo (cmine na(cuntur. Nonne V/ * 

fieJcJa fo'cnt incendia famere vires: Horat. Nonne Ifla , cju.intumvis exigua in majas excedunt? tt t 

Qujmvis levia morborum initia ftrpunt ) CT ttara corpora minima interdum mergit acctjfioî Scne- " * 

Ca. Me vero non clam e(i , max''morum Jipe bellorum tcnuijfima principia , centemptijjifnaq^ f'*'jT^' c 

Perjicum ex Meandri y,amii cnm îhcnie^fbus dijfidio fuiffe crtum pcrhihent. Pcloponneftcum pro- ' '* 

pter Mergarenjium tahll.tnt. iE!i:;niis. Llt malorum , (ic bonorum paituum initia tenuia^^!^ , 

funt, (ed progreflli uugcntur. \'irgula a (lipite reci(a par rit matri arbori : umbrasque terris , ^ 

reddit '^ & caelo nemus. Seneca. Longiflimi * 

ftemmatisgencthliacamrbores tenui radice exur- ^ 

' 

gunt. Non contcmncndi funt nutalcs tenucs : qualis quis e(t : non u qualibus , attenden- c''dum. 

Ncmini hactcnus viluit aurum, licct oblcurisnatalibuscterra'vi(ccribusa-utum, Et^'^' V 

tanto funt in pretio magis gcmmci partus , quando rarius , quod ;\ rudi ac impolira gcnitrice e- ' • 

ducentur. Non te dejiciat , Policice, cunabulorum ignobilitas ; tetuo adde, te pertice; 

nam &Heroum (iatu-.E acque colodi abjedtos /;w^j/«,Tcrram fortiuntui. Vanum eft praecer avici 

Aa ikxi- 

'

[90 

Metcorologia 

^rilict l latiguinis fyllabum numerare n\\v\\ Nobiles iidemum videntm cffe^ in cjuibu! majorum virtm inefi. 

Pelit.s 

r/!Q."'od naturanegavit, imicando aliequere: & qucm rudi e linea ortumtraxifti, coloresno- 

*biliumadapta,exeorumla(3:istepinge. Qu£e lausfatuorum ignium, quod fereniflimamSo- 

lis majeftatem patrem habeant , quando ipH tenues ILint fcintilla: inter tenebras evanidae^ 

Gloriofius magislucem e tenebris eruere : quamluce ortumleipfum turpibustencbrisfepe- 

Stob.ferm.WxQ. Nec\m frumentum optimumjudicandnmi dlcehntSocYateS', ijitodinpulcherrimoagronatumeflt 

t4, fed 

cjtiod commode nutrit : ne(]ue vir honHS , cjui genere claras^fid cjui morihus egregiis fuerit. Sspd 

ex hortorum florilegio fpina; & urticxpullulant : atad aratrum & ftivam educati Abdolonimi 

&Bambic lccptro rotando feaptant. Ifte adRegnum Hifpanix moderandum afTumptus, 

fua virtuteMaurosHilpanict littoracum ducentis navibus ingreflbs fudit , clafTemque fuc- 

cendit. liie cx liibuibani hoi ti cultura ab Alexandro Magno Sydoniis pr&ledus Rex,tum ju- 

£^«^'./.fti, tumfapientisPrincipisnomen tenuit : dicente caufam fucepromotionis Alexandro : Ne 

*» cjuisfortc cxfflimet^ me non vtrtiiti^ fed generi regnum trihuijje. E Terra , ignobili matre , flotum 

^rift. /./.regina pvodit rofa, originis vilitatempulchritudinedomeftica compenfans. Quod i» princideccelu. 

piothodicum f/?, in fine ft percju^m magnum. Degenerefi columba es natus, tu marte proprio 

' 

e.iS, ^d Solem evola. Utnonomnes matre aquilanata'Solem ferunt, fed multae rupibus allifae 

degeneris naturae pxnasluunt: Itamultinataiium characlereignobilesaquilamrexerunt,fu- 

c3eterorumvertices,imperioinfignes. S.P. Q^R.CajumMariumgenere ignobilem belli 

fira 

mperatorem contrajugurtham elegit,adverfariisreponentem : Contcmfsunt novitatem «Kam, 

^'flit*!'. "i ggo illorum iîaviatff. Adihifortuna ^ aliis probra objeHantur. Quamquam ego naturam unam (tr 

JitgHrt, communem omnium exiftimo effe ., fed fortijjimnm qmmcjue generofijfimum. Stagnantes lacunaeOlympodepluo, 

autmaris eluvionatK confluxerunt invalles. NumideoglorioftEfunt,cum 

turpimarcefcentesotio, nataliumceKitudinemputredine commaeulant? obfcurus qui natus 

eft,inlucemfiproprio volatu emergat, Solis filius eft. Aureus fis , licet plumbeis parenti- 

Annaks bus natus. CarotusCsfarParifienlesfcholas ingreftlis, pauperes ftudio infignes dignitati- 

Varifiof. bus ornavit, nobilibusdefidibus rejedlis. Sigismundus Imp. a MagnatibusreprehenlLis,Qb- 

Spieg. in fcurieneris pullos, obvirtutem&litterasquod elevet : Qiiidni amem eos^ rcpof-tit., eûos natuj£n. 

Sylv. ra cceteris antecellere voluiti Non tu parentibus & patrije probro es , fi , ciitfi illi mali f uerint & 

Tac.l. i. ignobileSjtu bonusfis. Dedecuseftpatns,patri£eque, quifolagloriaturianguinisclaritate, 

annal. ipfe faftis obfcurus. Agrippam ignobilem Auguflus sftimavit, quia virtutibus nobilem. 

Ji.iEl.1.2. Tull.HoftiliumRomanuspopuluse tugurio evexit adThronum,quia meritis bonurn. Sic 

rer.HiJp, nihilnonparvum fieripoteftmagnum. RomanumImperium,^«o^///»^/V in omnes imperium, 

SUttdian.primia^ dedit cunabuLi juris ., difpcrfit cftm Sole manu^ : Quôs natales numerat? FinibHs exi^nis , par 

' umoleo 

vajÂfedtprefeiia, 

EGimus 

Claudianus. 

QU^STIO II. 

De ohfer^vationibus hydrogrwmicisfontium, eorumque 

'venis ^ fcaturigine. 

deortufontium; nunc qua;damcirca eorumindica, venas


Pneter cniimerataaVitruvioindicium labentisaquxetiam eflepotcfl:,prim6 fi virentium 

hcrbai iim 6i arborum copia locum veltiat. Qiio argumento cxflat cpifl.ola Thcodorici 

primiOflrogothorumRegisapudCaflôdorumvar.lib. ^.c.yi. cx qua iflha-c vcrba cxccrpta: 

Terris^cjnihus dulcis hnmor non longe jnbefi > uhaUis cjuorundam germinuT» fimfcr arridet., ut efljtincus 

aquatilis^ awnA tevi*-) rubus validus jalix knta-, fofulusvircns ti^reliqua arborum genera •, , quA lamen 

ttlnâ fi.ituram fitam feliciproceritate luxuriant. 

Secundo. llbievagantiumranarumagmen terramobfidet. ImoPIiniusetiam exiisdem 

animalculislatentemaquamdeprehcnderedocet,firanal'uperventrem»Scpcclus diujacensobfervetur. 

Tertio. Colligi exterrcequalitnte&natura; inargillofanempe dulcis; in topho frigida 

reperitur. Glarea incertas, lcdboniodoris aquas (pondet; (abulumexarena carbunculolacertas, 

flabiics

VirgH.U, 

iKprecem. 

192 


fariiviribus, ac copiis , locorum fitu & ingeniopotelt judicare. 

roflh excelluic 

W-2Xadcrr 

: 

Hic Fridericus ilie Barbii- 

Ardttafoliclto hjlrabatmceniagrejju., 

SpeMatmuros^Jpedabat roboravalliy \ 

Qu£q; locum vajto cingebant aggerefojfas y 

(^£q\viam c£ptis facilem fortmia parare, 

Tuta videbatur, curd ftudioq\ fagaci 

Acriter intendens , oculis ^ mente notabat. 

Surgant contra te hollilesexercitus, machincntur ferrcos imbres: tu aureis armisob- 

via ,inimicas infidias prsvola fcientiaexcipe: validius,certiusquevmcuntargente£e,quam 

ferrece hall£E,maeniMacedoniseftmonitum. Auream fementem Iparge , at meflem feras 

vidloriam contrrhoftem, ejus arcana confiHa invertendo. Nihil m Imperatore belh laudabilius,quam 

hoftis fuideliberationes prsnofcere. Ingennaciemhictoramintendifle vi- 

detur IuliusC£EfarumParens( &:velmaximeArioviftusfenfit)hoftis intentum indagare , at 

non fine numinepecunia. Explora, quid adverfarius conclufent, arcanis decretis mtendc! 

Trfc/V./.v.muneribus tibi viam pandes ; nam : Pr£mio cmlia funt pervia. 

--^' CÛiESTIO 111. 

Satisjpr 'variis adhuc aUts ^nccfitis defontium ^ 

Q' 

iluminum ajfeîomhus. 

tlxres I. Unde oriatur diverlitas iaporum , & medica virtus variorum fontiura? Re-" 

fpondco , quod primo oriri pollit ex eo , quod terra , ex qua oievantur vapores , 

fit 

^ 

mine-

Philoropliico-Politica. 193 

mineralis, ac pro<s

Meteorologia philosophico-politica : in duodecim dissertationes per ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles