11.07.2015 Views

Enseigner le latin autrement: la méthode audio-orale de Claude Fiévet

Enseigner le latin autrement: la méthode audio-orale de Claude Fiévet

Enseigner le latin autrement: la méthode audio-orale de Claude Fiévet

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Enseigner</strong> <strong>le</strong> <strong><strong>la</strong>tin</strong><strong>autrement</strong>:<strong>la</strong> métho<strong>de</strong> <strong>audio</strong>-ora<strong>le</strong> <strong>de</strong>C<strong>la</strong>u<strong>de</strong> FiévetJulie Gal<strong>le</strong>goMaître <strong>de</strong> conférences en <strong>la</strong>ngue et linguistique <strong><strong>la</strong>tin</strong>es(Université <strong>de</strong> Pau et <strong>de</strong>s Pays <strong>de</strong> l’Adour)


Saluete omnes. Saluetote omnesSaluete uos omnes quot/quotquot/quotcumque estis.Salui sitis uos omnesVos omnes saluere iubeo.Vos omnes saluos esse iubeo.Va<strong>le</strong>te uos omnes.Va<strong>le</strong>tote in crastinum (diem), in proximam scho<strong>la</strong>m/auditionem, inproximum Lunae, Martis... diem, in proximam septimanam.Curate ut (quam optime) ua<strong>le</strong>atis.In auditorium iam intrate et uos locate. Licet iam in auditoriumintroeatis/intretis/ingrediamini.Suum quisque locum petat. Suam quisque se<strong>de</strong>m petat summosi<strong>le</strong>ntio.Considite et ex/<strong>de</strong> capsis uel saccis (scho<strong>la</strong>ribus) libros fasciculosquepromite..


Antequam in rem hodiernam/rei hodiernae incumbamus, nominauestra recitabo : respon<strong>de</strong>ant inuicem qui adsunt.Abestne hodie Tartempio? - Abest ; illum igitur in libello absentemnoto.Quis uocaris, tu? Velisne mihi, quaeso, nomen (tuum)/quis uoceriscommemorare?Hoc ineunte anno mihi perdiffici<strong>le</strong>/difficilius est omnium uestrumnomina - tot enim estis ! - memoria firme tenere.Fac (ut) tuum nomen reminiscar/recor<strong>de</strong>r. Fac ut meminerim noministui/quod tibi sit nomen.In mensis (scriptoriis) nil aliud ui<strong>de</strong>re uolo nisi quae ad Latinapertinent/nisi ad hodiernam exercitationem pertinentia ; cetera autemin sacculis condite.Iam in promptu libros apertos habetote ; vos rogo ut libros sumatiseosque euoluatis in paginam tricesimam quartam.


Quam ob rem tibi, Tartempio, <strong>de</strong>est liber? Cur sine libro adscho<strong>la</strong>m/ad ludum uenisti? Eius/Eum, ut opinor, <strong>de</strong>nuo domi esoblitus? O mentem pertusam!Velisne tu, Tartempio, ad tabu<strong>la</strong>m uenire? Hac spongia scripta<strong>de</strong><strong>le</strong> ; quo facto eam sententiam quam dictabo inscribe. Stu<strong>de</strong>dumut litteras <strong>de</strong>center conformes, ut ab omnibus scripta faci<strong>le</strong><strong>le</strong>gantur. Grandioribus scribe litteris meliusque conformatis, necondiscipuli in <strong>le</strong>gendo oculos <strong>la</strong>edant/ne in minutis litteris<strong>le</strong>gendis aciem oculorum consumant.Potesne/Possisne, tu, Isabel<strong>la</strong>/Petre/Iohannes, quid superioreauditione acceperis condiscipulis breuibus uerbis commemorare?Non ignoratis in diem hodiernum breue pensum me uobis <strong>de</strong>disse.Nisi falllor, uos rogaueram ut omnia uerba nouissimi capitulimemoriae mandaretis. Hoc fecistis, ut uos monueram? Quisuestrum il<strong>la</strong> uerba memoria bene custodiuit eaque memoriterred<strong>de</strong>re possit , cum trans<strong>la</strong>tione?


Le système morphosyntaxique <strong>de</strong>s formes en *K w - et <strong>le</strong>ur trip<strong>le</strong> potentialité(tab<strong>le</strong>au extrait du manuel 3)


LiberI


Situation <strong>de</strong> communication initia<strong>le</strong>


Paulus panemmihi <strong>de</strong>dità commutation tota<strong>le</strong> ou partiel<strong>le</strong> sur l’axe paradigmatiqueVerbe(1) (3)(2)Sg. Quis/Quae res ?Pl. Qui/Quae res ?Quam rem ?Quas res ?Cui (rei) ?Quibus (rebus) ?Actant 1sg. : Non Paulus, sed Paulina, sed pater, sed magister, sed… panem mihi <strong>de</strong>dit.pl. : Non Paulus, sed amicae, sed fraterculi, sed… panem mihi <strong>de</strong>dit.Actant 2sg. : Non panem, sed aquam, sed uinum sed… mihi <strong>de</strong>dit Paulus.pl. : Non panem, sed epistu<strong>la</strong>s, sed libros, sed uasa, sed… mihi <strong>de</strong>dit Paulus.Actant 3sg. : Non mihi, sed tibi, sed Petro, sed patri, sed… panem Paulus <strong>de</strong>dit.pl. : Non mihi sed uobis, sed nobis, sed amicis, sed parentibus, sed… panem Paulus <strong>de</strong>dit.


Exemp<strong>le</strong> d’épreuve pour L1


LiberII


Exercices structuraux


Quelques verbes(et <strong>le</strong>urs composés)faisant l’objet d’une synthèse <strong>le</strong>xica<strong>le</strong>! ca<strong>de</strong>re, cae<strong>de</strong>re, ce<strong>de</strong>re! dare! specere! rapere! facere! regere! sistere! iacere! soluere! pel<strong>le</strong>re! salire! premere! <strong>le</strong>gere! mittere


Latin Niveau 2 : programme : cap. I à XI1. Conuerte in Latinum : (10 points) :1. Même si <strong>le</strong>s philosophes affirment que <strong>le</strong>s hommes sont <strong>de</strong>s êtres (vivants) doués<strong>de</strong> raison, quand je vois ton frère, qui (pardonne-moi, si je par<strong>le</strong> comme je pense)m'a toujours paru d'une extrême sottise, je suis forcé <strong>de</strong> penser que cette bel<strong>le</strong>définition ne concerne pas tout <strong>le</strong> mon<strong>de</strong>.2. Dans l'antiquité personne n'a jamais pensé que <strong>le</strong>s hommes iraient un jour jusquesur 1 <strong>la</strong> lune; mais nous, qui savons que ce<strong>la</strong> est non seu<strong>le</strong>ment possib<strong>le</strong> mais a déjàété réalisé 2 , rien ne ne nous étonne plus 3 , pas même <strong>le</strong>s voyages intersidéraux 4 .3. Quand reviendra l'été, ma femme n'aura d'autre souci que <strong>de</strong> bronzer. Je lui ai dittrès souvent qu'il est dangereux <strong>de</strong> s'exposer trop longtemps aux rayons du so<strong>le</strong>il,mais en vain. Comme l'année <strong>de</strong>rnière, el<strong>le</strong> ne m'écoutera pas et el<strong>le</strong> passera <strong>de</strong>sjournées entières allongée 5 sur <strong>le</strong> sab<strong>le</strong> chaud ; après ce<strong>la</strong>, il faudra faire venir <strong>le</strong>mé<strong>de</strong>cin.4. Bonjour Marc; m'apportes-tu une bonne nouvel<strong>le</strong>? --- Excel<strong>le</strong>nte, ma chèrePauline. Mon père, qui jusqu'ici s'est toujours opposé à notre mariage, a changéd'avis <strong>de</strong>puis qu'il a parlé avec ton père: je t'épouserai <strong>le</strong> mois prochain. --- Que jesuis heureuse! Personne jamais ne m'a apporté une aussi agréab<strong>le</strong> nouvel<strong>le</strong>.5. J'ai souvent mal à <strong>la</strong> tête et, même si je réfléchis en moi-même, je n'en vois pas <strong>la</strong>raison. --- Quand tu suivras <strong>le</strong>s conseils <strong>de</strong> ton mé<strong>de</strong>cin et que tu cesseras <strong>de</strong> tropboire, ta santé s'améliorera 6 . En attendant 7 , ne te p<strong>la</strong>ins pas.c) Réécrire <strong>la</strong> phrase suivante en employant <strong>la</strong> structure concurrente pour compléteri<strong>de</strong>m (1 pt):Etiam si non tam diligenter studui, magister mihi i<strong>de</strong>m praemium <strong>de</strong>dit ac tibi.3. Conuerte in sermonem tuum : ( 5 pts)O beatos agrico<strong>la</strong>s quibus etiam hac aetate nostra simplicibus 1 gaudiis uitaque facilifrui licet! Quam bona mater est terra, quae mortalibus opes suas tam profuse <strong>la</strong>rgitur 2 ! Spectapomorum pon<strong>de</strong>re f<strong>le</strong>xos hos ramos : onus suum uix 3 sustinere possunt. Quam liquida estaqua huius riui <strong>de</strong> montibus dulci murmure 4 <strong>de</strong>currentis ! Vi<strong>de</strong> il<strong>la</strong>s capel<strong>la</strong>s quae audaci pe<strong>de</strong>praerupta saxa 5 petunt : mox haedis suis ubera 6 p<strong>le</strong>na referent. Specta et il<strong>la</strong>s uaccas in herbapingui quiete iacentes : una tamen earum uitulum 7 suum procul abesse queritur; uocatiterumque uocat nec mugitibus 8 tristibus nobis aures obtun<strong>de</strong>re <strong>de</strong>sinit.Quidam discipuli, quibus corporis exercitationes odio sunt, ua<strong>le</strong>tudinis excusationeinterdum utuntur.* * * * *2. Grammatica (5 points) :a) Complétez <strong>le</strong>s phrases suivantes en accordant l'adjectif et traduisez -<strong>le</strong>s: ( 2points):Si pro probitate a diis homines nul<strong>la</strong> accipiunt praemia, non operae pretium estprob..... esse.Exemp<strong>le</strong> d’épreuve pour L21 traduire par : jusque dans <strong>la</strong> lune2 que ce<strong>la</strong> est possib<strong>le</strong> = que ce<strong>la</strong> peut être fait ; être réalisé = être fait .3 quelque chose m'étonne: traduire par quelque chose est pour moi sujet d'étonnement ;étonnement = admiratio,-onis.4 traduire par voyages entre <strong>le</strong>s astres ou employer <strong>le</strong> néologisme intersi<strong>de</strong>ralis, -e.5 allongé : iacens,-ntis6 traduire par <strong>de</strong>viendra meil<strong>le</strong>ure ; meil<strong>le</strong>ur : melior, -oris.7 En attendant : interim (adverbe)1 simp<strong>le</strong>x, -plicis : simp<strong>le</strong>2 profuse (adv) <strong>la</strong>rgiri (déponent, 1-2) : distribuer, donner à profusion.3 uix (adv) : à peine, diffici<strong>le</strong>ment4 murmur, -muris,n : murmure5 capel<strong>la</strong> (dimin; <strong>de</strong> capra) : chèvre ; praeruptus : taillé à pic, escarpé; saxum,-i, n : rocher.6 haedus, -i : chevreau ; uber, -eris, n : pis, mamel<strong>le</strong>.7 uacca, -ae, f : vache ; uitulus ,-i, m : veau.8 mugitus, -us, m : mugissement.


LiberIII


Document annexe§6 – PORTRAIT DE CÉSAR PAR SUÉTONERecherche <strong>de</strong> variantes <strong>le</strong>xica<strong>le</strong>s sur <strong>le</strong> thèmeCRITIQUE / REPROCHE / BLÂMEalicui mores/ uitia / uitam inhonestam / obicere : jeter à <strong>la</strong> face, objecter,reprocheralicui mores/ uitia / uitam inhonestam / obiectare : fréquentatif du même verbe,même sensalicuius uitia / malos mores / exprobrare : blâmer (probrum, -i, n : actioninfâmante, turpitu<strong>de</strong> ; ne pas confondre avec probus, -a, -um : bon, honnête,intègre)aliquem obiurgare <strong>de</strong> aliqua re : répriman<strong>de</strong>r, blâmer quelqu’un <strong>de</strong> quelquechosealiquem obiurgare quod + indicatif ou subj. : blâmer, répriman<strong>de</strong>r … <strong>de</strong> ce que…/ <strong>de</strong> (faire)aliquem / aliquid uituperare : blâmer, critiquer, censurer quelqu’un / quelquechosealicui ou aliquem obtrectare : dénigrer, critiquer (par jalousie) quelqu’unalicuius uirtutibus ou uirtutes obtrectare : dénigrer <strong>le</strong>s qualités <strong>de</strong> quelqu’un


VT adverbe interro-exc<strong>la</strong>matif : <strong>de</strong> quel<strong>le</strong> manière, comment ?![Vi<strong>de</strong>te] ut sim ínfelix (exc<strong>la</strong>mative régie ou indirecte)Vt res semper auctóri facilióres quam actóri sunt! (exc<strong>la</strong>mative non-régie ou directe)VT adverbe indéfini (utinam) : pourvu que, ah ! si seu<strong>le</strong>ment, puisse…Vtinam in hac re gerénda nos ádiuuet Iúppiter !VT adverbe re<strong>la</strong>tif : <strong>de</strong> <strong>la</strong> manière que, comme ( + sens dérivés)[tantáque fuit uis consuetúdinis ut mox hoc prato] ut suo [usus sit] (structure elliptique)[cum,] ut bestia, [introíre non audéret] (structure elliptique)[a<strong>de</strong>o audax ut meo] ut suo [utátur] (structure elliptique)[Libentíssime] ut petisti,[fáciam][Ita di me ament] ut ego promíssis stare só<strong>le</strong>o[Fiat, inquit], sicut tibi uisum eritVt ui<strong>de</strong>s,[ tantum abest ...]VT conjonction temporel<strong>le</strong> : dès queQuo ut (primum) ingréssus est, [herbas carpsit]Vt (semel) experréctus est,[ ad riuum statim... cucúrrit][et,] simul ut eum inuenérimus, [pro me interfícias ]simul ut ceruum inuenérimus,[ tu pro me eum occí<strong>de</strong>s][Tum ceruus,] ut intelléxit [quam insúlse fecísset]CIRCONSTANCIELLES CONSECUTIVES par VT / VT NON[cum libertátem tanti fáceret] ut pro ea omnes <strong>la</strong>bóres sibi perferéndos arbitraretur[occásio epulándi opportúnior ei uisa est quam] ut eam praetermíttere licéret[tantáque fuit uis consuetúdinis] ut mox hoc prato ... usus sit[á<strong>de</strong>o audax] ut meo [ut suo] utátur[tantum abest ut sit quod gáu<strong>de</strong>as] ut (contra) casus tuus ...lugéndus sitCOMPLETIVES CONSECUTIVES par VT / VT NON[forte euénit ] ut pratum ... offerrétur[spem cápere licet] [fore] ut ex inímico mox liberérisVOLITIVES CIRCONSTANCIELLES FINALES PAR VT ou Ø / NE[se ad ómnia ... sustinénda parátum adfirmábat] ut seruitútem sui géneris uitáret atque il<strong>la</strong>caríssima libertáte per réliquos dies fruerétur[herbas festinánter carpsit] ut uentrem impléret uiresque refíceret[eum acérrime eiécit,] ut prati usum iam solus habéretne íterum expel<strong>le</strong>rétur, [primam uésperam exspectáuit][equum], ut sitim p<strong>la</strong>cáret,[ ad riuum adíre assueuisse animaduérterat][ad templum accéssit] ut <strong>de</strong>os in auxílium inuocáretut ab inimico se liberáret, [rationem excogitáuit hanc][ingréditur] ut herbam cómedat meam[ceruus cursu <strong>de</strong>speráto fúgere,] ut mortem certam uitáret[Nobis festinándum], ut illum apprehendámus ....[Quid nunc fáciam, o homo,] ut osténdam[ego portábo,] ut hoc ónere úmeros tuos <strong>le</strong>uemut minus malum déuitent, [in maius incurrunt]VOLITIVES COMPLETIVES[cum timéret] ne freni habenarúmque tempus breui ueníret[cum necesse esset] ∅ reperiret [quod e<strong>de</strong>ret] (ut toujours effacé après necesse est)[secum optans] ut dii in pósterum... sibi fauérent[uos óbsecro] ∅ me míserum adspiciátis (ut effacé)[facite] ut ceruus iste .... poenas grauíssimas <strong>de</strong>t neue umquam eum iam uí<strong>de</strong>am[metu motus] ne preces suae a diis non exaudítae essentquam iniuriam ∅ ulciscar [oportet] (ut toujours effacé après oportet][a te pétere cogor] ut mihi auxílio uénias[te rogáuerim,] ut istum ceruum sce<strong>le</strong>rátum mecum requíras et... pro me interfícias[timeóque] ne eum numquam cónsequar[opórtebit] in os hoc frenum sumas (ut toujours effacé après oportet)[te móneo] ne ... obliuiscáris(metu/timore ) ne fróndibus ábditum reperíre non possímus (complétive d'une idée <strong>de</strong> crainteimplicite)[cauéndum erit] ut mihi in ómnibus rebus páreas[licébit] in auxílium <strong>de</strong>os omnes uoces (ut toujours effacé après licet, qui produit ici un effet <strong>de</strong>sens concessif)[monéntur] ut cógitent ... neu quid unquam inconsi<strong>de</strong>rate faciant.COMPLETIVE APPOSÉE à un substantif[haec rátio sequénda erit,] ut tu in tergum tuum me ascén<strong>de</strong>re sinas et usque ad illum uehas, ipseautem hoc ferro il<strong>la</strong>m maléficam béstiam occídam (subordonnée qui développe ratio, et qui pourraitêtre c<strong>la</strong>ssée dans <strong>la</strong> rubrique précé<strong>de</strong>nte à cause <strong>de</strong> l'idée <strong>la</strong>tente <strong>de</strong> volition)COMPLETIVE SUJET<strong>de</strong> <strong>la</strong> locution tantum abest (complétive à procès virtuel)[tantum abest] ut sit quod gáu<strong>de</strong>as [ut (contra) casus tuus ...lugéndus sit] : l'éventualité que tu aieslieu <strong>de</strong> te réjouir est à une tel<strong>le</strong> distance (<strong>de</strong> <strong>la</strong> réalité) qu'au contraire il te faudra gémir sur ton sortNB : <strong>la</strong> première prop. par ut est une complétive sujet; <strong>la</strong> secon<strong>de</strong> une consécutive.EQVVS ET CERVVSC<strong>la</strong>ssement <strong>de</strong>s propositionsintroduites par ut et ne


1. LEGENDVM[Mulier uidua 1 et mi<strong>le</strong>s]uel Quanta sit inconstantia et libido mulierum.]Ephesi 2 , aliquot annis 3 , quaedam di<strong>le</strong>ctum uirumAmisit, et sarcophago corpus condidit ;A quo reuelli 4 nullo cum posset modo 5Et in sepulcro lugens uitam <strong>de</strong>geret 6 ,C<strong>la</strong>ram assecuta est famam casto uiduuio 7 .Interea 8 , fanum qui compi<strong>la</strong>rant 9 Iouis,Cruci suffixi 10 , luerunt poenas numini 11 .Horum reliquias ne quis posset tol<strong>le</strong>re,Custo<strong>de</strong>s dantur 12 milites cadauerum,Monumentum iuxta mulier quo 13 se incluserat.Aliquando, sitiens, unus <strong>de</strong> custodibusAquam rogauit media nocte ancillu<strong>la</strong>m,Quae forte dominae tunc assistebat 14 suaeDormitum eunti ; namque lucubrauerat 15Et usque in serum uigilias perduxerat 16 .Ø commentairemorphosyntaxiqueØ synthèses syntaxiquesØ exercice d’écriture en <strong><strong>la</strong>tin</strong>Paulum reclusis 1 foribus, mi<strong>le</strong>s prospicitVi<strong>de</strong>tque egregiam et facie pulchra feminam.Correptus animus ilico succenditur 2Et oritur impu<strong>de</strong>ntis sensim cupiditas.Sol<strong>le</strong>rs acumen 3 mil<strong>le</strong> causas inuenit,Per quas ui<strong>de</strong>re possit il<strong>la</strong>m saepius.Cotidiana capta consuetudine 4Pau<strong>la</strong>tim facta est aduenae 5 submissior ;Mox artior reuinxit animum copu<strong>la</strong> 6 .Hic dum consumit noctes custos diligens,Desi<strong>de</strong>ratum est 7 corpus ex una cruce.Turbatus mi<strong>le</strong>s factum 8 exponit mulieri.At sancta mulier : "Non est quod timeas", ait,Virique corpus tradit figendum cruci,Ne subeat 9 il<strong>le</strong> poenas neg<strong>le</strong>gentiae.Sic turpitudo <strong>la</strong>udis obsedit 10 locum.Phèdre2. EXERCITATIONES SOLVENDAE :2.1. Commentaire morphosyntaxique <strong>de</strong> 10 mots (sur <strong>le</strong>s 12 soulignés) (/10)2.2. Étudier <strong>le</strong>s emplois <strong>de</strong> ne dans <strong>le</strong> texte ; justifier <strong>le</strong> temps et <strong>le</strong> mo<strong>de</strong> <strong>de</strong>s propositions (/2)2.3 Étudier <strong>le</strong>s participes du texte. (/4)2.4. Résumer <strong>le</strong> texte en 80/90 mots. (/4)1 uidua uocatur mulier quae maritum amisit ; similiter uiduus fit qui mulierem amisit.2 Ephesus, -i, f : Ephesus urbs est in Ionia sita, in ea regione quae nunc Asia Minor dicitur.3 aliquot annis : haec locutio ad interrogationem « quando ? » respon<strong>de</strong>t = aliquot ante annis4 reuelli = extrahi, educi5 nullo ... modo = nullo modo6 <strong>de</strong>geret = ageret, transigeret, transmitteret7 uiduuium : condicio eius qui/quae coniugem amisit.8 interea = interim9 qui fanum compi<strong>la</strong>rant = (<strong>la</strong>trones) qui fanum compi<strong>la</strong>uerant ; fanum ,-i, n : paruum templum, locusconsecratus ; compi<strong>la</strong>re fanum = spoliare fanum, quidquid pretiosi est furari.10 suffigere, -o ,fixi, fixum : fixer par <strong>de</strong>ssous, clouer à (1-2-3)11 persoluerunt, <strong>de</strong><strong>de</strong>runt poenas numini ; numen ,-inis, n = <strong>de</strong>us = Iupiter12 dare (premier sens) : p<strong>la</strong>cer, poster13 quo = in quo14 adsistere alicui = alicui a<strong>de</strong>sse15 lucubrare : lucubrat is qui noctu <strong>la</strong>borat uel stu<strong>de</strong>t accensa lucerna.16 serum, -i, n : heure tardive ; usque in serum (noctis) = usque in multam noctem ; uigilias perducere : prolonger<strong>la</strong> veil<strong>le</strong>Exemp<strong>le</strong> d’épreuve pour L31 reclusis = apertis2 succenditur : accenditur, inf<strong>la</strong>mmatur3 sol<strong>le</strong>rs, -tis (adiect.) : adroit, habi<strong>le</strong>, rusé ; acumen, -inis, n : pénétration, finesse <strong>de</strong> l’esprit ; sol<strong>le</strong>rs acumen =dolosum eius ingenium4 consuetudo ,-dinis, f : habitu<strong>de</strong>5 aduena ,-ae : qui aliun<strong>de</strong> aduenit6 artus ,-a ,-um : étroit, serré ; copu<strong>la</strong>, -ae, f : lien , chaîne7 <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rare : regretter <strong>le</strong> manque ou l’absence <strong>de</strong>... ; <strong>de</strong>si<strong>de</strong>ratum est corpus = refixum (i.e. ab<strong>la</strong>tum) est corpus8 factum, -i, n ; factum exponit = refert rem quae modo euenit9 poenas subire = poenas dare10 obsi<strong>de</strong>re ,-o, -sedi, -sessum (1-2) : assiéger, investir, (fig) se rendre maître <strong>de</strong>


Catégorie s/catégorie à justifiernom Nom commun ou nom propre, genre, nombre, cas, déclinaison,fonction : actant ou circonstant (<strong>de</strong> quel<strong>le</strong> sorte ?) ou autre.Connexion syntaxique.SUBSTANTIFpronom mêmes justifications que pour <strong>le</strong> nom supra + préciser <strong>de</strong> queltype : démonstratif ou anaphorique ; pronom en *k w : préciser s’i<strong>le</strong>st interrogatif / exc<strong>la</strong>matif ou indéfini ou re<strong>la</strong>tif.pronom re<strong>la</strong>tif analyse <strong>de</strong> <strong>la</strong> forme (re<strong>la</strong>tif simp<strong>le</strong> ou spécialisé) ; rapportanaphorique (<strong>le</strong> cas échéant) ; fonction syntaxique. Type <strong>de</strong>re<strong>la</strong>tive introduitepronomindéfinijustifier formation, emploi, cas et fonction (cf. nom)pronomdémonstratifou anaphoriquejustifier <strong>la</strong> forme et <strong>la</strong> fonction (cf. nom) ; justifier <strong>le</strong> pronomemployé dans <strong>le</strong> contexte.Va<strong>le</strong>ur démonstrative ou anaphorique ou autre effet <strong>de</strong> sensverbe conjugué temps, voix, mo<strong>de</strong>, personne, infinitif correspondantjustification du mo<strong>de</strong> ; dans quel<strong>le</strong> structure syntaxique ?; effet <strong>de</strong>sens du mo<strong>de</strong> (éventuel<strong>le</strong>ment)VERBE infinitif temps, voix ; emploi nominal ou verbalparticipe formé sur quel verbe ? Type d'emploi : adjectival, verbal,substantivé. Effacement éventuel du support anaphoriquegérondif formé sur quel verbe ? Cas et fonction; connexion syntaxiqueadjectif verbal formé sur quel verbe ? Connexion adjectiva<strong>le</strong>.Type d'emploi et effet <strong>de</strong> sensadjectif c<strong>la</strong>sse, type d'emploi : épithète, apposition, attribut ; nom auquel ilADJECTIFADVERBECONJONCTIONadj. aucomparatifadj. ausuper<strong>la</strong>tifadjectifpronominal<strong>de</strong>subordination<strong>de</strong>coordinationse rattache. Emploi substantivé <strong>le</strong> cas échéantmêmes observations que pour l’adjectif + mo<strong>de</strong> <strong>de</strong> formation ducpr. Préciser <strong>le</strong> type d'emploi : comparatif vrai / intensif.Complément présent ou <strong>la</strong>tent. Absence <strong>de</strong> complément.mêmes observations que pour l'adjectif + mo<strong>de</strong> <strong>de</strong> formation dusuper<strong>la</strong>tifsuper<strong>la</strong>tif re<strong>la</strong>tif ou absolumêmes justifications que pour l’adjectif (nom <strong>de</strong> rattachement) +type (cf. pronom)type <strong>de</strong> formation. Particu<strong>la</strong>rités d’emploi <strong>le</strong> cas échéant.formation ; type <strong>de</strong> subordonnée introduiteparticu<strong>la</strong>rités d'emploi.


À renvoyer avant <strong>le</strong> 5 janvier 20092468101214Présages <strong>de</strong> <strong>la</strong> gran<strong>de</strong>ur d’Auguste (Suétone)[94] Et quoniam ad haec 1 uentum est, non ab re fuerit subtexere 2 , quae eiprius quam nasceretur et ipso natali die ac <strong>de</strong>inceps 3 euenerint, quibus futuramagnitudo eius et perpetua felicitas sperari animaduertique posset. […] InAsc<strong>le</strong>piadis Men<strong>de</strong>tis Theologumenon libris 4 <strong>le</strong>go, Atiam 5 , cum ad sol<strong>le</strong>mneApollinis sacrum 6media nocte uenisset, posita in templo <strong>le</strong>ctica 7 , dumceterae matronae dormirent, obdormisse ; draconem repente irrepsisse 8 a<strong>de</strong>am pauloque post egressum ; il<strong>la</strong>m expergefactam 9 quasi a concubitu 10mariti purificasse se ; et statim in corpore eius exstitisse macu<strong>la</strong>m 11 uelutpicti draconis nec potuisse umquam exigi 12 , a<strong>de</strong>o ut mox publicis balineisperpetuo 13 abstinuerit ; Augustum natum mense <strong>de</strong>cimo et ob hoc Apollinisfilium existimatum. Ea<strong>de</strong>m Atia prius quam pareret somniauit 14 , intestinasua ferri ad si<strong>de</strong>ra explicarique 15per omnem terrarum et caeli ambitum.Somniauit et pater Octauius utero Atiae iubar 16 solis exortum. Quo natus estdie, cum <strong>de</strong> Catilinae coniuratione ageretur in curia et Octauius ob uxoris1 ad haec (quae ad Augusti religionem pertinent)2 subtex?re = narrare3 prius quam nasceretur / et / ipso natali die / ac / <strong>de</strong>inceps : trois compléments sur <strong>le</strong> même p<strong>la</strong>n. Quae ei…euenerint…4 In eis libris qui Theologumenon inscribuntur. Asc<strong>le</strong>pias (uel Asc<strong>le</strong>pia<strong>de</strong>s), nom <strong>de</strong> l’auteur, originaire <strong>de</strong>Men<strong>de</strong>s en Égypte.5 Atia est Octauiani mater eius<strong>de</strong>mque Octauius pater est. Caue ! Ante quam princeps factus est, diuus Augustusnon Octauus sed Octauianus uocabatur.6 ad sol<strong>le</strong>mne Apollinis sacrum = ad Apollinem co<strong>le</strong>ndum7 <strong>le</strong>ctica est <strong>le</strong>ctus qui a seruis uehi potest qui <strong>le</strong>cticarii uocantur.8 irrep?re à serpens irrepit9 expergefactam (passif <strong>de</strong> expergefac?re) uel experrectam (dép. expergisci)10 se abluit ut pura esset, ut si cum marito suo concubuisset.11 macu<strong>la</strong> : tache12 exig?re uel toll?re13 perpetuo (adv.) uel usque ad extremam uitam.14 Somniare 1-2 non i<strong>de</strong>m significat ac dormire quia somniare est aliquid ui<strong>de</strong>re dum dormitur. Somnia enimsunt <strong>de</strong>orum nuntia uel auguria ob<strong>la</strong>tiua15 explicari à quod explicatur <strong>de</strong>uoluitur.16 iubar, -ris, n. primitus Luciferum <strong>de</strong>signabat sed postea hoc poeticum nomen in usu fuit ut lux et in hoc textusolis iubar est solis radii, quia iubam componere ui<strong>de</strong>ntur, ut setae equinae.SOLVENDA1. Commentaire morphosyntaxique <strong>de</strong>s 12 mots en gras et soulignés. /122. Étu<strong>de</strong> ordonnée <strong>de</strong>s cum du texte (sauf <strong>la</strong> préposition). /63. Étu<strong>de</strong> ordonnée <strong>de</strong>s ut (et composés <strong>de</strong> ut) du texte. /64. Donnez un titre (en <strong><strong>la</strong>tin</strong>) au texte. /15. Travail d’écriture : imaginez ce que peuvent dire – en <strong><strong>la</strong>tin</strong> bien sûr – <strong>le</strong>spersonnages <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nche <strong>de</strong> ban<strong>de</strong> <strong>de</strong>ssinée. /5Situation : <strong>le</strong> dignitaire <strong>de</strong> <strong>la</strong> case 3 rencontre Alix, Enak et <strong>le</strong> jeune Octave (case 5 : Octave est <strong>le</strong> 1 erpersonnage, Alix <strong>le</strong> 2 ème et Enak <strong>le</strong> 3 ème ). Partisan <strong>de</strong> César, il <strong>le</strong>ur propose une escorte en ces temps<strong>de</strong> guerre civi<strong>le</strong> (case 1) mais Octave refuse afin <strong>de</strong> voyager plus discrètement (case 2).Alix, -icis ; Enak, -akisVous pouvez écrire sur <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nche ou sur votre copie, en précisant bien <strong>le</strong> numéro <strong>de</strong> <strong>la</strong> case (1, 2, 3,6, 9, 10, 11, 12, 13) et éventuel<strong>le</strong>ment <strong>le</strong> nom du personnage qui par<strong>le</strong>.Ø commentairemorphosyntaxiqueØ synthèsessyntaxiquesØ exercice d’écritureen <strong><strong>la</strong>tin</strong>Exemp<strong>le</strong>d’épreuve pour L3


CORPORIS I QVAESTIONES (Pline)1.a) VT : Étu<strong>de</strong> ordonnée <strong>de</strong>s emplois <strong>de</strong> ut et <strong>de</strong>s composés <strong>de</strong> ut.Plusieurs approches <strong>de</strong> <strong>la</strong> question sont acceptab<strong>le</strong>s ; il est toutefois conseillé <strong>de</strong> se référer àl’organisation proposée en cours.b) QVANQVAM et QVAMVIS : Sens et emplois ; nature <strong>de</strong> <strong>la</strong> proposition introduite ;examen du mo<strong>de</strong> employé.2.a) Étu<strong>de</strong> <strong>de</strong>s emplois syntaxiques <strong>de</strong>s participes ( présents, futurs, passés) à l’exclusion <strong>de</strong>sformes en *-nd- (adjectifs verbaux).Emplois comme adjectif, comme substantif, emplois verbaux en proposition participia<strong>le</strong>.NB . Signa<strong>le</strong>r <strong>le</strong>s diverses nuances circonstanciel<strong>le</strong>s du participe en accord ; pour l’emploiverbal, observer <strong>le</strong>s cas où <strong>la</strong> nuance circonstanciel<strong>le</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> proposition participia<strong>le</strong> est préciséepar une conjonctionb) Les adverbes spatio-temporels formés sur is / hic /iste / il<strong>le</strong> (sens et emploi)Emplois anaphoriques et démonstratifs ; emplois comme corré<strong>la</strong>tifs (avec une forme en *K w ,ut...).3.a) Le substantif exprimant <strong>le</strong> lieu et <strong>le</strong> temps (à l’exclusion <strong>de</strong>s formes pronomina<strong>le</strong>s)Justifier l’emploi <strong>de</strong>s différents cas ; accor<strong>de</strong>r une particulière attention aux substantifs nonprépositionnels exprimant <strong>le</strong> lieu (locatif ; accusatif non prépositionnel, datif (cf. ET § 86),datif/ab<strong>la</strong>tif indiscernab<strong>le</strong>, ab<strong>la</strong>tif seul (cf. ET § 118 - 120)) ; examiner <strong>le</strong> cas <strong>de</strong>s verbescomposés d’un préverbe.b) Le subjonctif en proposition non régie (indépendante ou principa<strong>le</strong>).C<strong>la</strong>sser <strong>le</strong>s différents emplois en commentant l’effet <strong>de</strong> sens apporté par <strong>le</strong> mo<strong>de</strong>4.Question unique : Étu<strong>de</strong> ordonnée <strong>de</strong>s emplois du subjonctifExamen <strong>de</strong>s emplois en proposition non régie et en proposition régie (subordonnée)5.a) Étu<strong>de</strong> <strong>de</strong>s emplois <strong>de</strong>s formes en *-nd-Gérondif et adjectif verbalb) L’expression <strong>de</strong> <strong>la</strong> causeExaminer <strong>le</strong>s différentes structures syntaxiques : groupes nominaux prépositionnels ou non ;participes ; subordonnées conjonctives. Examiner <strong>le</strong>s différentes conjonctions employées et<strong>le</strong> mo<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> proposition subordonnée.Corpus ILes 2 <strong>le</strong>ttres <strong>de</strong> Pline <strong>le</strong> Jeune surl’éruption du VésuveCorpus IIExtrait du De suppliciis <strong>de</strong> CicéronCorpus IIIExtrait du Satiricon <strong>de</strong> PétroneCorpus IV et VQuatre Lettres à Lucilius <strong>de</strong> SénèqueCorpus VIExtrait <strong>de</strong>s Géorgiques <strong>de</strong> Virgi<strong>le</strong>Corpus VIIExtrait <strong>de</strong> <strong>la</strong> Vie <strong>de</strong> Néron <strong>de</strong> Suétone6.a) SI : Examiner <strong>le</strong>s emplois <strong>de</strong> si et <strong>le</strong>s formes composées <strong>de</strong> si (nisi, quasi, etc...)Justifier <strong>le</strong>s temps et <strong>le</strong>s mo<strong>de</strong>s <strong>de</strong>s propositions concernées.b) L’infinitif présent.Examiner <strong>le</strong>s différents emplois <strong>de</strong> l’infinitif (nominaux, verbaux <strong>le</strong> cas échéant) à l’exclusion<strong>de</strong>s infinitifs employés comme verbes <strong>de</strong> <strong>la</strong> subordonnée infinitive.


LL643X4M – UP4 – J. GALLEGOMémoire <strong>de</strong> morphosyntaxeSession : 1 ère 2 ème UE4 –UP4 version numérique : oui – nonNOM : Note : /20CORPVS : 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7QUESTION(S) :!"#$%&'()*analyses /15Difficulté <strong>de</strong> <strong>la</strong> question et/ou prise <strong>de</strong> risquesFautes :question unique :a) très graves (c<strong>la</strong>ssement, omissions, ajouts, cstr, cs…)¤ A (+3 pts) ¤ B (+2 pts) ¤ C (+1 pt) ¤ D<strong>de</strong>ux questions :¤ A (+1,5 pts) ¤ B (+1 pt) ¤ C (+0,5 pt) ¤ D¤ A (+1,5 pts) ¤ B (+1 pt) ¤ C (+0,5 pt) ¤ DMétho<strong>de</strong> et organisation (jusqu’à 3 pts en moins) b) graves¤ A ¤ B (-1 pt) ¤ C (-2 pts) ¤ D (-3 pts)Présentation du dossier(sur 5 pts)¤ A (5 pts) ¤ B (4 pts) ¤ C (3 pts) ¤ D (2 pts) ¤ E (1 pt)*couverture*sommaire (pertinence <strong>de</strong>s titres, niveaux hiérarchiquescohérents, puces et numéros…)*tab<strong>le</strong> <strong>de</strong>s matières (pertinence <strong>de</strong>s titres, niveauxhiérarchiques cohérents, puces et numéros, exemp<strong>le</strong>snumérotés intégrés, pages numérotées…)*re<strong>le</strong>vé*bibliographie*en-tête*pied-<strong>de</strong>-page (n° <strong>de</strong> page)*développement :- italique/gras/souligné :- guil<strong>le</strong>mets :- paragraphes/alinéas :- gestion <strong>de</strong> l’espace <strong>de</strong> <strong>la</strong> page : OK- numérotation/titres :*annexes- annexe obligatoire (texte du corpus avec exemp<strong>le</strong>scommentés en marge) : OK*indication <strong>de</strong>s quantités discriminantes :*alignementBonifications pour commentaires pertinentsQualité <strong>de</strong> <strong>la</strong> rédaction(jusqu’à 3 pts en moins)(orthographe, correction du français, transcription <strong>de</strong>s exemp<strong>le</strong>s, ponctuation,majuscu<strong>le</strong>s, etc.)¤ A ¤ B (-1 pt) ¤ C (-2 pts) ¤ D (-3 pts)BILANDifficultés <strong>de</strong>s questions :Métho<strong>de</strong> et organisation :Présentation : /5Rédaction :Analyses : /5 /10 /15Bonifications : + = /20


http://<strong>de</strong>p-<strong>le</strong>ttres.univ-pau.fr/live/Temoignages_etudiants

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!