13.07.2015 Views

SN - Notes du mont Royal

SN - Notes du mont Royal

SN - Notes du mont Royal

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Notes</strong> <strong>du</strong> <strong>mont</strong> <strong>Royal</strong>www.notes<strong>du</strong><strong>mont</strong>royal.comCeci est une œuvre tombéedans le domaine public, ethébergée sur « <strong>Notes</strong> <strong>du</strong> <strong>mont</strong><strong>Royal</strong> » dans le cadre d’un exposégratuit sur la littérature.Source des imagesCanadiana


JUN 19 1S3360 6fAlle Rechte, besonders das Recht der Ubersetzung in fremde Sprachen,werden vorbehalten.


Inhaltsverzeichnis.Einleitung.SeiteI. Die bisherigen Ergebnisse der Forschung iiber die siebenweisen Meister und tiber die Stellung der hebraischenVersion (Mischle Sendabar)VIIII. Die neu aufgefundene lateinische Ubersetzung der MischleSendabar, ihre Stellung zum Original und Bedeutung imRahmen der okzidentalischen Gruppe . . . . . . . XIITabelle der Erzahlungen der orientalischen Versionen . . . XXIIIText.Primi sapientis prirna historia: Leo . . . . . 5Primi sapientis secunda historia: Ayis 6Reginae prima historia: Layator 8Secundi sapientis prima historia: Turtures 9Secundi sapientis secunda historia: Catula 9Reginae secunda historia: Striga + Fons u 11Tertii sapientis prima historia: Canis . . . . . . . . . . . 14Tertii sapientis secunda historia: Pallium - 15Reginae tertia historia: Simia 16Quarti sapientis prima historia: Panes 17Quarti sapientis secunda historia: Zuchara . . . . . . . . 18Reginae quarta historia: Aper 19Quinti sapientis prima historia: Balneator 20Quinti sapientis secunda historia: Grladius . 21Reginae quinta historia: Absalon rebellus . . . . . . . . 23Sexti sapientis prima historia: Absalon mortuus 24Sexti sapientis secunda historia: Nomina 25Septimi sapientis prima historia: Juyenis femina 26Septimi sapientis secunda historia: Gribbosi 28Filii regis historia: Inclusa 30Glossarium 33


Einleitung.I. Die bisherigen Ergebnisse der Forschung iiberdie Sieben weisen Meister und iiber die Stellungder hebraischen Version (Mischle Sendabar).Die Forschung uber den wichtigen Literaturzweig derSieben weisen Meister ist vor allem <strong>du</strong>rch Loiseleur Deslongchamps(Essai sur tes fables indiennes, Paris 1838),Comparetti (Ricerche intorno al libro di Sindibad, Milano1869), Mussafia (Sitzungsber. der Wiener Akad. der Wiss.48 [1864] und 57 [1867]) und G. Paris (Deux redactions <strong>du</strong>roman des Sept Sages de Rome, Paris 1876) in die richtigenBahnen gelenkt worden. Die Resultate hat dann besondersKillis Gampbell (A Study of the Romance of the Seven Sageswith special reference to the middle English versions, Diss.Baltimore 1898, ferner in seinem Buche The Seven Sages ofRome, Boston 1907) trefflich zusammengefa&t. Eine orientalischeund eine okzidentalische Gruppe liegt vor, die in ihrer Entwicklungund in ihrem Ausbau eine ganz verschiedene Richtungeingeschlagen haben und auch sonst betrachtliche Abweichungenvoneinander aufweisen. Das vermutete indische Original hatsich bisher nicht auffinden lassen, doch spricht vieles fiir diesenUrsprung, der namentlich in Benfey (Pantchatantra I, Leipzig1891, und Orient und Occident III, 177) einen beruhmtenVertreter gefunden hat. Ihm schlor3 sich Paulus Gassel inseinem oft recht verworrenen Buche (Mischle Sindbad, Secun<strong>du</strong>s-Syntipas, Berlin 1888) an. Jedenfalls hat die arabische Vermittlung(vermutlich aus dem Pehlevi), wie die verschiedenenAbleitungen bezeugen, das grorMe Verdienst um die weitereVerbreitung dieses ebenso merkwiirdigen wie beliebten Stoffes.Auf die alte (verlorene) arabische Fassung wird ausdrucklichbei Mas udi (943/44) und schon vorher bei Ya c qubi (880) angespielt.Ein Araber des 10. Jhdts. (Nadim) spricht von einemgrofieren und einem kleineren Sindibadbuch. Aus Arabiendrang die Erzahlung zu den Hebraern, den Syrern und damit


- VIII -den Griechen r den Persern und den Spaniern. Dazu gesellensich die spateren Ausflusse in der arabischen Sammlung derTausen<strong>du</strong>ndeinen Nacht. Doch nirgends scheint der alte Bestandder Geschichten unversehrt geblieben zu sein r iiberall sind neuezu den urspriinglichen getreten. Vermuten lafet sich r dafi diezusammengehorigen Fassungen der syrischen, griechischen undspanischen Ubersetzer der urspriinglichen Darstellung am nachstenkommen. Dann kommt der etwas willkiirlich verfahrende Hebraer,wahrend die spateren Formen im Orient der Forschung nochmanche Frage auferlegen. Das zu erschlie&ende arabische Vorbildselbst war wohl schon unvollstandig, denn der uns vorliegendeSchlu^ enthalt gewife nur einen subjektiven Notbehelf.Einen endgiiltigen Aufschlul3 konnten nur weitere literarischeFunde im Orient geben.Folgende zur ostlichen Gruppe gehorende Versionen sin<strong>du</strong>ns erhalten:1. Der griechischeSyntipas (= Ss) r hgb. von BoissonadeParis 1828, und spater von Eberhard (Fabulae Romanensesgraece conscriptae r I r Leipzig 1872). Nach dem Prolog warder Verfasser Michael Andreopulos r der sein Werk auf Geheifeeines Gabriel jue\ujvu|ito


- IX -bete. Auf die westliche Gruppe hat diese Redaktion keinenEinflufi ausgeubt.4. Der persische Sindabad-nameh (= <strong>SN</strong>) aus demJahre 1375. Analysen von Falconer fmdet man im LondonerAsiatic Journal 35 u. 36, 1841, jetzt eine vollstandige Ubersetzungbei W. A. Clouston (The Book of Sindibad, privatelyprinted, Glasgow 1884, 5—121). Dies Epos beruht auf einerpersischen Prosa (12. Jhdt.), deren Verfasser aus Arabien stammte.Eine andere poetische Bearbeitung des Azraqi (gest. 1132) istverloren.5. Die arabische Bearbeitung, bekannt unter dem TitelDie sieben Vezire (= SV), in drei Fassungen der Erzahlungender 1001 Nacht: a) in der Kairo-Hs. am vollstandigsten, gedrucktBulaq, vol.111, 75-124, 1863 (Bulaq Text = SVB). Ich folgteHennings Ubers. (Reclam). b) in der tunesischen Hs. ausdem Jahre 1731 am getreuesten im Inhalt (Uberseizung inHabichts Breslauer Ausgabe, XV, 1825, 146 bis 259) = SVH.c) in der bengalischen Hs., hgb. schon von Jonathan Scott(Tales r Anecdotes and Letters translated from the Arabic andPersian, Shrewsbury 1800), jetzt bequemer bei Clouston(a. a. 0. 127—214) nebst wertvollen Anmerkungen (= SVS).6. Die achte Nacht des Tuti-nameh des Persers Nachschebi(gest. 1329) mit nur sechs Geschichten (= N), auseiner altpersischen Bearbeitung (wohl der Prosa des Samarquandi)stammend. Uber das Verhaltnis dieser Version zurindischen Qukasaptati scheint trotz der Theorien von Comparetti,Goedeke (Orient und Occident III, 388) und Noldeke (a. a. 0.521) noch nicht das letzte Wort gesprochen zu sein. DenText kennt man nur aus der Ubersetzung des seltenen Buchesvon Brockhaus (Die sieben weisen Meister von Nachschabi,persisch und deutsch, Leipzigl845) <strong>du</strong>rch Teza in D'Ancona'sBuch (II libro dei sette savj di Roma, Pisa 1864, XXXVII-LXIV).7. Die hebraischen Mischle Sendabar (=MS), die unsnun besonders beschaftigen sollen. Sie vertreten offenbar einnoch nicht entdecktes arabisches Original. Die drei bisherigenAusgaben von H. Sengelmann (Das Buch von den siebenweisen Meistern aus dem Hebr. und Griech. zum ersten Maleubersetzt, Halle 1842), von Carmoly (Paraboles de Sendabar,Paris 1849) und Paulus Cassel (a. a. 0.) sind keineswegsausreichend oder kritisch vollkommen, zumal wichtigere Handschriftengar nicht beriicksichtigt worden sind. Diese Redaktion


— XI —zugewiesen ist. Schon Loiseleur hat entschieden an diesVerhaltnis gedacht. Ein eifriger Anwalt dieser Theorie wurdeLandau (Die Quellen des Dekameron, Stuttgart 1884, 47 ff.).Sodann hat Campbell (Diss. 12 ff., sein Buch p. XVff.) daraufhingewiesen, da£ iiberall, wo sich Beriihrungen zwischen beidenGruppen zeigen, die Ubereinstimmung ausschliefilich mit MSzu bemerken ist: 1. Nennung der sieben Weisen; 2. ihre Rolleals Lehrer; 3. ihre und nicht der Ratgeber Erzahlungen zurRettung des Prinzen. Landaus zwei weitere Argumente: 4. dieGeschichte Juvenis femina und 5. Gibbosi (beide = MS + Historiaseptem sapientum (= H) verwirft er, m. E. mit Unrecht, obschonLandau (iber den Ursprung von H im Irrtum war. Fiirdas Schlufturteil scheint sich nichts Bestimmtes zu ergeben:«Of the western feature of condemning the queen to die thedeath prepared for the prince, there seems to be no hint inthe eastern versions» (Diss. 17). Beiden Gruppen sind fernervier Erzahlungen mit besonderen ahnlichen Zugen gemeinsam:6. Aper (das Abenteuer besteht nicht ein Affe, sondern ein Mensch[vgl. Loiseleur 110, n.]); 7. Avis (der Trug geschieht auf demDache des Hauses + Helferrolle der Magd). Einen strengpositiven Beweis will aber Campbell mit diesen Zugen nichterbracht haben, 1 jedoch in seinem spateren Buche behauptet er(p. XV) die Existenz einer verloren gegangenen westlichenZwischenstufe um 1250 und zwar auf dem Wege der miindlichenUberlieferung (Einflui3 der Kreuzziige). G. Paris scheinteine besondere byzantinische Zwischenliteratur anzunehmen:«L J histoire des Sept Sages requt dans Tempire byzantin uneforme toute nouvelle, qui s'est per<strong>du</strong>e, mais qui parait avoirpassee par Pltalie et etre la source des diverses versionsoccidentales» (Liter. frgse. au m. age 2 , p. 82). Ebeling(Auberee, Halle 1895, 62) nimmt fiir sein fablel unter Beiseiteschiebungdes Einflusses der orientalischen Versionen gleichfallsmiindliche Fortpflanzung der betr. Geschichte (Paltium) wahrenddes ersten Kreuzzuges an: bei einem Zusammengehen mit MShalt er sich aber zu keinem Schlusse fiir berechtigt. Pillet(Das Fableau von den trois bossus menestrels, Halle 1901, halt1 Noch skeptischer sind seine Ausfiihrungen in s. Buche p. XVII,wo er auf die Variationen weniger Gewicht legen will, ja sogar dieFrage stellt: «Or rnay they be traceable to an influence of someearly Western version on the Hebrew?»


— XII -es mit Riicksicht auf die mangelhafte \uoi


- XIII —einer Kolumne zu je 25 Zeilen. Uberall sind rote Kapiteliiberschriften,aber die Rubrizierung der Initialien ist unausgefiihrtgeblieben, trotzdem ist ein leerer Raum fur sie gelassen.Inhalt: 1. fol. l r —105 r die lat. Ubersetzung der ReisenMarco Polo's in 3 Buchern <strong>du</strong>rch Franciscus Pipinusde Bononia ordinis fratrum predicatorum (nebst Prolog).2. fol. 105 r —118 r : De locis terre sancte visitatis permefratrem franciscum pipinum Giuem bononiensemde ordine predicatorum.3. fol. 118 r —135 v : Incipit ystoria de Septem sapientibus(anonym).Dieser Text stellt sich als die erste lat. Ubertragung einerorientalischen Redaktion des beruhmten Stoffes der siebenWeisen heraus. Gleich zu Anfang wird Syndebar (spaterSindebar und Sindibar) genannt, sodate von vornherein iiberdie Herkunft aus den hebraischen Mischle Sendabar keinZweifel obwalten kann. Bestarkt wird das Urteil <strong>du</strong>rch diePriifung der Geschicbten, die dieselbe Reihenfolge wie M$ zeigenund die oben erwahnten dieser Version eigentumlichen Zusatzesamtlich (darunter naturlich auch Absalon) enthalten. DieAnlehnungan das Original ist unverkennbar, in Einzelheiten jedochtreten starke Unterschiede hervor, die gerade den Wert dieserUbersetzung ausmachen. Denn sie zwingen uns, die bisher oftleichthin gefallten, weil doch nur auf den drei unvollkommenenund unkritischen Ausgaben beruhenden Urteile der Forscherauf diesem Gebiete wesentlich umzuandern. Keiner der dreiHerausgeber hat das gesamte handschriftliche Materialder MS herangezogen, eine kritische Neuausgabe bleibt daherein dringendes Bediirfnis, dessen Beseitigung hoffentlich die vorliegendePublikation veranlassen moge. Nur die seltenen DruckeKonstantinopel 1511 (z. B. in der Bodleiana), Venedig 1544 und1605 sind von Sengelmann, Carmoly, Cassel bentitzt. Danebenhat Carmoly gelegentlich Hinweise auf zwei Pariser Hss.(Nr. 510 der Bibl. Nat. ancien fonds hebreu [heute 1272], diebereits 1813 in den Not. et extr. IX, 397 ff., von Silvestre deSacy namentlich mit Riicksicht auf Calila et Dimna beschriebenworden ist, ferner eine Hs. in seinem Besitz), doch sagt er selbstp. 30: «Ces manuscrits sont generalement plus corrects et pluscomplets que les trois dinerentes editions». Auch Cassel hatsich auf einen Druck beschrankt, ferner zwei Leipziger Hss.(Nr. 21 u. 32), Harley 5449 im Brit. Mus. und Steinschneiders


- XIV -defekten codex 33 kaum oberflachlich beniitzt. Das weitereMaterial findet man bei Steinschneider (Die hebr. Ubersetzungendes Mittelalters, Berlin 1893, II, § 538, p. 888), deranfuhrt: Bodl. K. 11, Parma R. 194, 1049, 1087 (nach Rossisaltem Katalog «sono alquanto piu estesi-e diversi dallo stampato»zu Nr. 1087), Turin (Peyr. p. 237), Halberstam 113, 185,ein altes Fragment Steinschneider 11 («mit wichtigen besserenLesarten»). Die Bibl. Nat. hat unter Nr. 212 des ancien fondsh^breu eine unvollstandige Kopie des Drucks. Eine modernelat. tibersetzung des einen Leipziger codex steht in ms. Lips. 32(von Wagenseil angefertigt), eine andere soll Hepburn (f 1620)verfaM haben, jene nach dem Druck 1605 (von Gaulmin) istverloren gegangen.Dem lat. Ubersetzer (= ms) mufi bereits eine am Anfang undam Ende verstiimmelte hebr. Hs. vorgelegen haben. Die ganzeEinleitung ist gekiirzt, es fehlt die Trauer des Konigs, seinDialog mit der Konigin und sein Gebet um einen Nachkommen,die Wahl und die Namen der sieben Weisen, das Gesprachmit ihnen, das erste Horoskop (es fehlt in Ss, Sn und SVS) rdann die Erziehung des Prinzen <strong>du</strong>rch Sindebar, die Enttauschungdes Vaters, die Ratschlage und die Anerbietungen der Weisen.Der Text fiihrt nach den abweichenden Anfangszeilen 1—5gleich in medias res — Sengelmann p. 35, Carmoly p. 57, Casselp. 256. Die Zahl der Abweichungen und Eigentumlichkeitender Ubersetzung diirfte sich verringern, sobald erst die MS-Hss.samtlich bekannt und ediert werden. Viele Anzeichen sprechendafiir, dafe der Wortlaut der Pariser Hs. 510 oft Beruhrungenmit unserem Texte zeigt 1 : a) ms 1,16 werden fiinf (statt vier)Dinge genannt, deren Ende abzuwarten bleibt, darunter als fiinftes:triticum donec reponatur in fouea. In der Tat hatGaulmin (cf. Not. et extr. IX) das bereits vermerkt, freilich heifetes da: la richesse d'un homme, jusqu'a ce qu'il descende dansle tombeau. Aber die Fiinfzahl ist doch schon recht bemerkenswert.b) Als erster gab der vielgeschmahte Loiseleur in seinemEssai folgende Varianten aus Hs. 510, sich dabei stiitzend aufPichards Angaben, der eine Ausgabe der Hs. mit frz. Anmerkungenund Kommentar liefern wollte: «Dans les Paraboles1 Auch Parma 1087 muft mit B. Nat. 510 innig verwandt sein,wie vor allem ein erweiterter SchluSsatz zeigt. Beide Hss. mochtenbald von einem Gelehrten daraufhin verglichen werden.


- XV -de Sendebar, ou ce conte (unser Fons) ne fait qu'un avec celuide la Lamie, le prince, apres sa metamorphose, passe la nuitpres de la fontaine enchantee dont 1'eau change les hommesen femmes, et les femmes en hommes. Le lendemain,il renContre dans la foret une troupe de jeunes filles,il les aborde et leur fait connaitre son rang et son aventure.Ces jeunes filles prenant pitie de lui, fengagent a se desaltererde nouveau a la fontaine, Tassurant qu'il recouvrera sa formepremiere. En effet, il n'a pas plus tot bu, qu'une seconde metamorphosea lieu» (p. 105; dann auch bei Carmoly in zweiAnm. p. 91 und 92, ferner bei Clouston p. 300, wahrend Sengelmannund selbst Cassel von dieser wichtigen Variante keinerleiNotiz nehmen!) Dies alles steht wortlich im lat. Texte! —c) Loiseleur p. 157 (Gibbosi): Une femme fait <strong>mont</strong>er chez elledes bossus, joueurs des instrumens; ils boivent et s'enivrent:la femme, entendant son mari rentrer fait cacher les bossusdans un endroit plein de trous et de pieges; et,troubles par 1'ivresse, ils tombent dans ces pieges et sontetrangles . . . Le conte semble tronque . . (Dabei weist Loiseleurauf die drei Buckligen des altfrz. fablels hin, wo dasdenouement wie in der okzid. Historia vollstandiger ist als inden veroffentlichten Fassungen der MS. Ob die Pariser Hs. auchfur diesen Punkt mit unserem lat. Text iibereinstimmt, der dievollstandige \vo\c, hat, ist mir nicht bekannt). Dies wiederholtnur noch Clouston p. 288, n. Auch die lat. Ubersetzung enthaltdiesen hochst eigenartigen Zug 28,23: Tunc mulier vidensa<strong>du</strong>entum viri sui dixit ancille sue: Proice eos in illamdomum. Illa uero domus plena erat plumis, etproiectiin plumis submersidefuncti sunt. — d)Carmolyp. 88, n. bringt ftir Striga noch eine andere wichtige Variante(zur Hauptdarstellung: «Le conseiller, voyant le fils <strong>du</strong> rois'elancer sur les traces <strong>du</strong> cerf dans la campagne, lui dit: 'Renoncea le pourchasser'. Le jeune homme n'en continua pasmoins sa course»): «Dans le Ms. de la Bibl. Nat. 510, p. 15,au contraire, le ministre engage le prince a poursuivre,afin d'apprendre a bien chasser = ms 12,7 Et dixit consiliarius:Relinquite filium Regis solum, ut sequatur ceruum,et hoc causa adiscendi. Somit hat Cassel (p. 36) mit seinerKritik dieser Stelle, da auch Sengelmann ahnlich (ibersetzte undsogar SYS dieselbe Auffassung zeigt, vollig Unrecht. Noch mehrmuf3 man sich wundern, dafe die gleichwertige Stelle in $s


- XVI -«jage dem Onager nach und <strong>du</strong> allein jage ihn» ihm sehr seltsamerscheint. Hier ist doch offenbar etwas Ursprunglicheserhalten. — e) Derselbe Gassel (p. 240) weist Garmolys Ubersetzung(p. 97) als grundlos ab: «Viens avec moi pres d'unhomme bon et vieux qui fait la paix entre homme etfemme»; aber auch in unserem Text liest man 15,18; Venimecum ad quendam bonum senem qui mittit pacem invirum et mulierem. Darnach finden Ebelings Ausfiihrungen(p. 23) eine weitere Bekraftigung, der Carmoly mit Recht inSchutz nimmt. Andere Einzelheiten heben den Wert von MSnoch mehr hervor, da sie inhaltlich eine Bereicherung darstellen:1. Fiir den 'Papageizauber' (hier wird eine pica angefiihrt)ist die Angabe wiehtig, da6 der Vogel sich im Hofe befmdet.Auf dem Dache ist die Magd (deren Ausrede bemerkenswertbleibt, da£ sie den Herrn gar nicht kenne) mit der Handmiihle,die den Donner nachmachen mu6, unten die Dame miteinem Fa6 Wasser nebst Besen (scopa), womit eben Wasserzur Nachahmung des Regens auf den Hof geschiittet wird, undmit einem brennenden Stock, dessen wiederholtes Aufflackernund unbestandiges Brennen den Blitz darstellen soll. LetzteresMittel scheint mir wegen der Nachtzeit klarer als jener indischeSpiegel der MS. Gassel erscheint die ganze Stelle unklar(p. 233): «Man mu6 annehmen, da£ der Papagei am Fensterdes Zimmers sich befand, das in den Hof ging». Da£ voneinem Kafig kaum die Rede sein kann (Garmoly: «et samaitresse plongea la machine dans Feau, et en fit jaillir surla cage <strong>du</strong> perroquet, suspen<strong>du</strong>e devant le mirroir») behauptetCassel, und auch unser Text sagt nichts davon, vielmehr heifites sogar 7,19: Mane autem facto pica motis pennis reuersaest ad dominum suum. Die Angaben iibrigens iiber die Mitteljenes 'Zaubers' schwanken in allen Versionen. Neu ist unserbrennender Stock. Den Besen setzt Gassel fiir MS nach denLeipziger Hss. ein (= scopa in ms), aber Steinschneider will«Schwamm» (p. 890) emendieren und seine Hs. 11 zeigt keinen«indischen Spiegel», sondern ein «besser passendes (?) blankgeschliffenes Schwert». So bleibt hier gar vieles der Kritik iibrig.2. Inms 12,21 erfindetdiestrigaeinenVorwandzumAbsteigenvom Pferde: Descendo et lauabo pedes meos = Garmolyp. 89: «Laisse-moi descendre pour arroser mes pieds».3. Nach der Entdeckung fallt die Fee in Sn und Ss nieder,walzt sich auf der Erde, will sich erheben und kann es nicht;


— XVII —darauf iiberreitet sie der Jungling. Cassel meint (p. 238), dieseDarstellung entspreche nicht dem Geiste solcher Sage, aberseine Ubersetzung der MS gibt nur: sie kam um. Offenbarist die Lesart von ms 13,18 ansprechender: fregit utrasquecossas.4. Die Abberufung des Vaters (in Canis), <strong>du</strong>rch denKonig, einen unerlatelichen Zug, bietet naturlich auch ms 14,16:Misit autem Gesar et vocauit eum. Ille vero surrexitet iuit ad eum = Carmoly p. 49: «le roi fit demander1'ecuyer aupres de lui».5. Ein Gleiches ist fiir ms 15,14 et non dixit quare unddie Erwahnung von Geschenken ms 16,8 im Einklang mit denanderen Fassungen zu beobachten, so dafe Ebelings Ausstellungenhier nicbt zutreffen. Noch wichtiger ist die Vollstandigkeitvon ms 16,3—7 fur die Schlur3angaben der Alten (Mantel zumAusbessern verloren) dem getauschten Ehemann gegeniiber unddessen Selbstvorwiirfe, der Frau Unrecht getan zu haben. Dieschlechte Uberlieferung (cf. Ebeling p. 20 ff.) ist demnach nur aufRechnung der bisherigen schlechten Editionen der MS zu setzen.6. Der Schlute von Simia bietet eine bedeutende Abweichungvon den sonstigen Texten, reiht sich aber folgerichtigin den Charakter dieser Geschichte ein.7. Der Anfang von Zuchara enthalt eine lustige Darstellungder Verfuhrungskunst des Zuckerkramers (nur Zuckersoll ja vom Weibe eingekauft werden fur das Geluste deskranken MannesJ.8. Balneator weist die ausfiihrlichste Gestalt dieser anstofoigenErzahlung auf. Man beachte auch die dort vorherrschendeDialogform voll kostlichen Humors.9. In Gladius bemerkt man ebenso auffallige wie logischeErweiterungen: Begriin<strong>du</strong>ng derEingangsepisode mit dem vorausgesandtenDiener (tanta est malicia feminarum), der Entschluftmonologder Frau, die mit zwei Liebhabern uberrascht zuwerden fiirchtet, endlich die weit ausgesponnene Schlui3szene,in der der vorher zu diesem Zwecke gepriigelte Diener ausdriicklichdem Gatten vorgewiesen wird. Kaum glaubt man danoch an eine kiirzende Tendenz des MS, die so oft tadelndhervorgehoben worden ist.10. Dieselbe Ausfuhrung einer Geschichte auch in feinerenEinzelheiten, die keineswegs Eigentum des lat. Ubersetzers sind,Sainmlung rQittellateinischer Texte. 4.II


— XVIII —Jai3t sich fiir die den MS eigentiimliche Erzahlung Juvenisfemina beobachten (Art der Verklei<strong>du</strong>ng nebst Unterweisungim weibischen Gange und Benehmen, die Begriifeung <strong>du</strong>rch dieiiberraschte Frau, die so plotzlich ans Ziel ihrer Wiinsche gelangt).11. Auch Gibbosi (nur in MS) zeigt keineswegs die bisheroft betonte entsteilte Uberlieferung, sondern so tief eingreifendeUnterschiede wie die folgenden: a) die Buckligen sinderstickt; b) der Lohn (hier eines Sarazenen) ist eine Geldsumme;c) der fachino weife, dafe im Sack ein Buckliger steckt 1 ; d) dasdenouement ist ebenso ergotzlich wie ungekiirzt, so da£ auchvon hier aus das En<strong>du</strong>rteil iiber die MS vollstandig zu ihrenGunsten umzugestalten ist (vgl. also Bedier, Fabliaux 2 , p. 208u. 212, ferner Clouston, p. 289—311). Weniger Gewicht istw 7 ohl darauf zu legen, da£ e) der Schaupiatz das Haus einermagistra der eifersiichtig bewachten Frau ist und da£ f) dererste reich belohnte Bucklige auf die Aufforderung der neidischenZunftgenossen hin sofort der Dame derenWunsch ubermittelt.Die indische Lokalfarbe ist auch in der lat. Ubersetzungunangetastet gelassen, vgl. 24,21 Sed facimus cum eabella plusquam cum regibus Yndie. — 26,17 Excellentissime domineRex, cuius moderamine India protecta est. Zu erwahnensind noch die vorkommenden Eigennamen Versura = Kesrabei Gassel, Kisra bei Garmoly (N. des Konigs in Leo); flumenPixon = Pischon (= Ganges in Josephus und im Targum) beiGarmoly und Cassel; rex Bo^ra = Konig von Bozra (Sengelmannp. 190, Anm.: Bassora am Tigris, aber Cassel p. 106 willan Bokchara denken); vor allem: vir Serue nomine = Elparuk(Sengelmann), Elfaruk (Carmoly), nach Cassel p. 148 = Holofernes(!). An zwei Stellen hingegen ist die Ortsangabe nurallgemein: 1) 17,17 venit in ciuitatem Babilonie = Calno(hebr. fiir Ctesiphon nach Sengelmanns Anm. p. 191), Culna(bei Cassel p. 138, der die falsche Hypothese bringt, da£ damitKulna an der Gangesmiin<strong>du</strong>ng gemeint sei). 2) 21,23 vir Seruenomine in prouincia Babilonie = Land Sinear in Babylonien(cf. Sengelmanns Anm. p. 191).1 Mithin erha.lt auch Pillets Auseinandersetzung (p. 21—22)iiber die Moral dieser Geschichte und iiber den Charakter teils derFrau teils ihres Helfers eine andere Wen<strong>du</strong>ng. Die Folgerung«Sieh und erkenne die Arglist der Frau» bezieht sich lediglich aufihren Gehilfen. Unser Text betont namlich: Videas ne decipiat te,ut quedam mulier decepit quendam Sarazenum.


— XIX -Dai3 unser ms fur die Textkritik von MS von hohem Werteist, ergibt sieh schon aus dem Angefiihrten. So zeigtsieh namentlich, da£ Sengelmann wie der viel geschmahteGarmoly (Gassel und Steinschneider liebten ihn nicht) in ihrenAusgaben besser (ibersetzt haben als Gassel.Die letzten drei Erzahlungen des Prinzen fehlen in SYSund N. In den MS erzahlt er nur die Geschichte Senex caecusund die Konigin jene vom Fuchs (Vulpes). Dem lat. Ubersetzermuf3 sicher eine auch am Schlu^ verstiimmelte hebr. Hs. vorgelegenhaben. Nichts hatte ihn sonst wohl bewogen, die nuraus den okzidentalischen Versionen bekannte Erzahlung vonder im Turm eingeschlossenen Frau (Inclusa) 1 dem Prinzenin den Mund zu legen. Zum erstenmal fmden wir sie imaltfrz. Dolopathos (nicht aber im lat. Werke des Johannes deAlta Silva) mit puteus verkniipft, dann selbstandig in einerbestimmten Gruppe der frz. und lat. Historia septem sapientum(K + H + I + D + A + M nach Campbells Sigeln, also nochnicht in der Fassung der Scala celi, die an Urspriinglichkeitan der Spitze steht). Der Wortlaut folgt ganz getreu dem Textevon L + A, auch der ital. Sette Savi (bei D^Ancona a. a. 0.p. 78). Jedoch zeigen sich wichtige und interessante Varianten:a) der Hauptheld ist ein miles Galicus (sonst: ein Ritterdes Konigs von Monbergis, aber in Varnhagens ital. Prosa[Berlin 1881, p. 36] wird Frankreich und Paris zitiert), der nachSpanien (sonst nachUngarn, trotz der Meereslage des Turmes!)kommt: 30,16 ad quoddam castrum in Yspania iuxta mare inquo erat turris alta .XX. clauatis firmata (so nur noch in Varnhagensital. Prosa p. 37: eli tenea questa donna serrata sotto a.XX. chiavi, wahrend D'Anconas Text dieci usci = K erwahnt).b) 30,20 in signum amoris ei cyroticam proiecit(Varnhagen jedoch: e lo chavaliere le mando uno suo suonod'amore; die Dame schweigt iiberall).c) Die geheime Offnung am Fufee des Turmes wird miteinem versiegelten Steine verschlossen.d) Der hilfsbereite magister muri wird hier nicht getotet.e) 31,19—21 (nach dem gemeinsamen Mahl in der Behausungdes Ritters) sagt der getauschte Schlofiherr: Amasiamilitis tibi per omnia similis est. Et illa respondit:Pulchre sunt que sibi inuicem assimilantur (ein sehrfeiner und listiger Zug).1 Nach Loiseleur p. 158 die beste ihrer Art in der Historia s. sap.II*


- XX -So steht auch fiir die Inclusa unser Text eigenartig da.Man kann hochstens vermuten, dafe eine ital. Fassung den Ubersetzer,der einen Schlufi suchen mufete, zu dieser Einschiebungveranlafit hat, aber der Unterschiede sind zu viele, um irgendeine tiefere Abhangigkeit zu statuieren. Der orientalische Ursprungwird auch der Inclusa nicht abzusprechen sein. DasAnfangsmotiv des Traumens von einem fernen geliebten Wesenweist darauf hin (Parallelen bei Glouston a. a. 0. p. 346, derTraum und ein Liebesbrief spielt auch dort eine Rolle, namlichin der Vasavadatta des Subandhu [7. Jhdt.]). Etwas abseitssteht das verwandte Motiv vom Verlieben in ein Portrat (z. B.Sieben Vezire bei Glouston p. 166, nebst Literaturangabenp. 303 und den Varianten des Daqakumaracarita des Dandin[6. Jhdt.] und der Vetalapancavim^ati; vgl. dazu Ghauvin, Bibl.ar. V, p. 132). Die weitere Entwicklung der Geschichte (Verkehrdes Liebespaares mittelst eines unterirdischen Ganges zwischenzwei Nachbarhausern) hat die groj&te Ahnlichkeit mit dervon Ghauvin unter Nr. 67 (Bibliogr. des ouvrages arabes, VIII rp. 95) analisierten Geschichte «Le foulon et le soldat» aus1001 Nacht (vgl. Ghauvin V, p. 212—214). Eine interessanteParallele steht in einer von mir in Gambridge entdeckten lat.Hs. des 13. Jhdts. Sie bietetden Schlu^ unserer Erzahlung Inclusa.Sie zeigt auch orientalisches Kolorit und sei daher hier nochmalsmitgeteilt (Petri Alfonsi Disciplina Glericalis von A. Hilkaund W. Soderhjelm, Helsingfors 1911 [Acta SocietatisScientiarum Fennicae, t. XXXVIII, Nr. 4], p. 70,31): Reconciliacioneitaque facta novas a<strong>du</strong>lterii machinas constituit illa.Cum enim ille ex illius consilio domum emisset a pauperedomui sui socii contiguam, subterraneam perforat ille viam dedomo in aliam habebatque liberum aditum, cum volebat. Gumquehoc illi non sufficeret, condicit ut in nupcias et in matrimoniumconvenirent, et articulatur in haec verba: Dominusmeus socius tuus est. Dic ei quia de patria tua venit quamin uxorem velis accipere, et mos vester est et lex sarracena,ut nonquis coniugem nisi ex dono viri legitime accipiat; viseam de dono illius accipere, cum alium in hac patria nonhabeas amicum. Qui cum me viderit, putabit esse suam et<strong>du</strong>bitabit. Quodsi reuertatur domum, ut videat an ego sim,ego praeveniam eum in thalamo. Ubi cum invenerit me, arbitrabiturse esse deceptum et reuertetur ad te. Et ego rursuspraeveniam illum daborque tibi ab eo videntibus illis qui astabunt.Et factum est ita.


— XXI -Sehr auffallig ist endlich der SchluS der lat. Ubersetzungselbst. Gomparetti vermutet fiir das Original deroriental. Gruppe eine Begnadigung der schuldigen Konigin.Dies ist insbesondere der Fall fur MS, deren edles Ausklingenimmer wieder (Cassel, Steinschneider) riihmend hervorgehobenwird. Eine bedingte Begnadigung bietet Ss, indem die Schuldigezur Schande auf einem Esel <strong>du</strong>rch die Stadt gefiihrt wird. InSVB, SVH wird Verbannung beschlossen. In N jedoch wirddie Strafe <strong>du</strong>rch Hangen, in SVS <strong>du</strong>rch Werfen ins Meer mitschwerem Stein am Fufte vollzogen. Den Feuertod erwahnthingegen LE: Et el rrey mandola quemar en una caldera enseco. Letzteres bieten ferner samtliche okzidentalischen Versionen.Die gleiche Fassung lesen wir nun auch in unseremText. Es liegt die Vermutung nahe, dat3 irgendeine gegenseitigeBeeinflussung stattgefunden haben mut3. Denn dafiir sprichtauch das voraufgehende Leugnen der Konigin und der Zweikampfdes Prinzen mit ihrem Bruder, der der Unschuldzum Siege verhilft. Das angefuhrte Motiv trifft man nur nochin der abendlandischen Historia (D + L [modifiziert] + ital.Version Varnhagens, und bereits, was Beachtung verdient, in S,ohne dafi aber der Prinz selbst als Kampfer auftritt).Ist in ms jene postulierte lat. Zwischenstufe zwischenOrient und Okzident zu sehen? Trotz des geringen Altersunserer Hs. (1407) mochte der Herausgeber diese Frage entschiedenbejahen, wiewohl ein solcher Schluf3, beruhend aufdem zufalligen Funde dieses einzigen Textes, zur Vorsichtmahnen muf3, Die besonderen Ahnlichkeiten mit der Historiaseien noch aufierdem zusammengefaf3t: 1. Pica 1 statt Papagei(pica auch im lat. Galilabuche des Johannes von Gapua, ed.Derenbourg, p. 89). ± Die Buckligen ersticken (= 3 bossus)und werden ins Meer geworfen. 3. Inclusa. 4. Der Zweikampfund der Feuertod der Konigin. Hoffentlich tragen weitereFunde zur Klarung dieser fiir die vergleichende Literaturgeschichteaufierordentlich wichtigen Frage bei.Der Abdruck des folgenden lat. Textes sucht alle Eigentumlichkeitender Hs. nach Moglichkeit zu wahren, nur Schreibfehlerwerden nach unten verwiesen. Inhaltlich ist dieUbersetzung1 Vgl. aber Loiseleur a. a. 0. p. 148: «La substitution d ; unepie a un perroquet est toute naturelle>.


- XXII —von Gassel (Cl) zugrunde gelegt, samtliche Abweichungen davonsind <strong>du</strong>rch gesperrten Druck gekennzeichnet. Einbesonderer Apparat veranschaulicht die entsprechenden Stellenaus den beiden anderen Editionen der MS (Sg + Cr). Nichtunwillkommen werden wohl bei markanten Zugen gelegentlicheHinweise auf die anderen oriental. Versionen, nicht minderdie beigefiigte Tabelle mit kurzen lat. Titeln der Geschichtensein. Auf das literargeschichtliche Material zu MS bei Ghauvin(Bibliogr. des ouvrages arabes, VIII Syntipas, Liege-Leipzig 1904)sei nochmals eindringlich verwiesen.Anm. Der Liebenswiirdigkeit des Herrn Dr. Jacobs verdankeich noch folgende Angaben iiber die Hs.: Sie stammt aus der Sammlungdes Jacopo Soranzo (f 1761) in Venedig, aus dessen Handen sie anMatteo Luigi Canonici (f 1806) in Venedig kam. Mit einem Teilder Sammlung Ganonici gelangte sie 1836 an Walter Sneyd, in dessenBesitz sie Phillipps bereits 1837 auffuhrt (Gatalogus manuscriptorumMagnae Britanniae P. I, p. 13 ; Nr. 59). Sie erscheint dann als Nr. 480in dem 'Gatalogue of a select portion of the library of . . . Manuscriptsand . . . printed books, the property of the late Rev. WalterSneyd'. Versteigerung London 1903 bei Sotheby, Wilkinson andHodge.Breslau 7 Weihnachten 1911.Alfons Hilka.


TabellederErzahlungen der orientalischen Versionen.


— XXIVDie orientalische GruppeSn Ss LE MS + msLeo LeoAvis AvisLavator LavatorPanes PanesGladius GladiusStriga StrigaMel MelZuchara ZucharaFons FonsiBalneatorCatula CatulaAper AperCanis CanisPallium PalliumSimia SimiaTurtures TurturesElephantinus ElephantinusNomina NominaIngenia 2 IngeniaLac venenatumPuer 3 a.Lac ven.Puer 3 annorumSenex caecusPuer 5 a.Puer 5 annorumFatumVulpesSenex caecus 2LeoAvisLavatorPanesGladiusStrigaMel3FonsBalneatorCatulaAperCanisPalliumSimiaTurturesElephantinusNominaIngeniaLac ven.Puer 3 a.Puer 5 a.Senex caecus3AbbasLeoAvisLavatorTurturesCatulaStriga+Fons 4CanisPalliumSimiaPanesZucharaAper | SusBalneatorGladiusAbsalon rebellusAbsalon mortuusNominaIuvenis feminaGibbosiSenex caecus | InclusaVulpes1 Liicke. — 2 Verstummelt. — 3 Fehlt. — 4 Veranderte Fassung.


— XXVder Sieben weisen Meister.svSVB svs SVHNLeoAvisLavatorSe<strong>du</strong>ctorPanesGladiusStrigaMelZucharaFonsBalneatorCatulaImagoCuriositasCapsa4 amatoresNomina 4InnocuaTurturesAmazonaPalliumAnulusLac ven.Senex caecusPuer 3 a.Puer 5 a.AhmedAvisLavatorLeoGladiusStrigaMelZucharaFonsBalneatorCatulaImagoCuriositasGapsa4 amatoresNominaInnocuaAmazonaPalliumLac ven.LeoAvisLavatorSe<strong>du</strong>ctorPanesGladiusStrigaMelZucharaFons 4CatulaImagoCuriositasCapsaNominaInnocuaAmazonaPalliumLac. ven.Senex caecusPuer 5 a.VulpesVulpes etsimiaCamelusElephantusRex simiarumAvisGladiusLavatorTurtures 4Zuchara 2Striga 2CanisCatula IIAperBalneatorCatula ICapilliSocerSimiaNominaPallium(Fons) iLeo 2Ingenia 4Lac ven.Mater neglegensPuer 3a.Puer 5 a.Senex caecus4 liberatoresGladiusCatula IIElephantinusIngeniaAnuliZuchara^ \


Incipit ystoria de Septem sapientibus.T7vit quidam Rex, 1 qui conuocatis septem sapientibus filium f. H8 r-*- suum coram eis a<strong>du</strong>xit et erudien<strong>du</strong>m tradidit. Vnus autemex ipsis, Syndebar 2 nomine, diligenter conditiones etbonas habitationes pueri contemplatus ait: Vera estiuuentus et puritas pueri, et puto quod sapientior 5erit quam ego, et modo sciui et iam congratulor insapientia sua, 3 cum creuerit, <strong>du</strong>mvideo quia non est similis.sui. Dixerunt alij sapientes: Verba Sindebaris sunt vt nubila,tonitrua, fulgura, quando [non] est ymber aque in eis. DixitSindebar: Non cognoscitis quia sapientia est in homine sicut 10muscus et ambra? Que quanto plus tanguntur, 4 tanto magisdant odorem suum. Sic et sapientia c,elum suscitat illum.Adhuc respondit alius et dixit: Hec [sunt] verba quorum nullusest qui cognoscat veritatem, vsque <strong>du</strong>m videat eorum nouissima,nec aliquis potest ea laudare, donec videat eorum finem, et hec 15sunt: Nauis in pelago maris usque <strong>du</strong>m intrat portum, etbellator in prelio donec reddeat victor, et eger usquequo deegritudine conualescat, et pregnans usque <strong>du</strong>m pariat, et triticum5 donec reponatur in fouea. Similiter uerba Sindibarislaudari non possunt, donec | eorum videatur effectus. Hec 20f.H8 vaudiens Sindibar iratus est valde in socios dixitque ad Regem:Viuat Rex! Ego docebo filium tuum, ut vincat sapientiamomnium sapientum. Sed concede mihi petitionem cordis meiquam posco a te; quodsi non fecero, tradam vitam meamiugulo ante regalem curiam. 6 Postremo turbati sunt 25sapientes et dixerunt: Perimet capita nostra coram rege. Etadiecerunt: Manifestemus Sindebarem esse sapientem ut dictaZ. 9 non fehlt. — 12 qelus susitat illam. — 13 sunt fehlt.1 Name des Konigs: Bibor MS, Kupo


— 2 —oris sui conprobant, qui 1 vult filium Regis instrueresuper omnes sapientes. Tunc Rex dixit Sindebari:Sindebar facundissime, si feceris quod dixisti, viues;sin autem, morieris. 2 Et Sindebar tulit omnia que5 erant sibi necessaria suo magisterio. 3 Et Rex scripsitannum et mensem, diem ac horam 4 et dedit ei puerum. DeindeSindebar hedificauit templum 5 iuxta desertum et pinxit intecto astra et stellas et scripsit in parietibus omne lignum,et non erat cum eis, excepto vno eunucho sene 6 qui ministrabatlOeis. Deinde stu<strong>du</strong>it Sindibar breuiter etcomode 7 instruerepuerum, et peruenit ad tempus statutum. Et fecit eum sapientioremsapientibus terre sue.T)ost hec direxit Rex ad Sindibarem dicens: Eccetempus-*- statutum 8 , nunc que est voluntas tua? 9 Hijs auditis15 Sindibar misit ad Regem: Si placet tibi, domine Rex, crastinoveniet ad te filius tuus sicut est desiderium anime tue. AudiensRex letatus est vehementer et congregauit omnes prinf.H9r cipes terre et sapientes. | Et in illa nocte dixit Sindibar adfilium regis: Ego misi ad patrem tuum nuncium vt cras per-20 gas ad eum, et non aspexi in astronomia quid patiaris. Nuncergo in hac nocte videamus in astronomia. Tunc aspexit Sindibarin astronomia et cognouit quod si puer loqueretur usquead . VII. dies, quod mori deberet. Hec videns Sindebar m a n i b u sse verberans 10 dixit: Heu me, quid agam? Respondit ei25 puer et dixit: Quid habes, magister, aut quid vidisti? Etdixit ei magister: Vide tu in astronomia et cognosces, curhoc facio. 11 Tunc prospiciens 12 puer cognouit ea que magisterviderat et ait: Nolo ut irascaris, magister, quia, si mihi preci-Z. 8 lies: omnem librum?1 nur ms. — 2 Der Konig verspricht Geschenke, sonst drohter mit dem Tode und Giitereinziehung Sg. Cr. — 3 nur ms. —4 Frist betragt sonst 6 Monate (+ 2 Stunden Sn\ 2 Jahre <strong>SN</strong>, 7 WochenSVH. — 5 templum nur ms. Palast auf einem Berge in der WusteSg. Cr. Cl., ein weites Gebaude Sn, ein neues Haus Ss, ein gro^erund schoner Palast LE, ein hoher Palast <strong>SN</strong>, Haus des Lehrers SVS,besonderes Zimmer SVH. — 6 nur MS. — 7 mit aller Kraft Sg. Cr.Cl. (= Sn, Ss). — s nur ms. — 9 wie seine Stimmung beschaffensei Sg. ? wie sein Sohn gestimmt sei Cr., wie gehfs mit deiner Seele(Hoffnung)? Cl. — 1() er rang die Hande Sg. Cr. (und schrie). CI.(und schrie), er zitterte an Handen und Fufoen Sn. — u nur ms. —12 Der Prinz betrachtet auch die Sterne MS, SVH.


— 3 —pias vt .VII. mensibus os meum non sit apertum, tua preceptanon erunt repudiata. 1 Respondit magister et dixit: Ego misinuncium ad patrem tuum ut cras ad eum pergas, quia tempusconstitutum accessit quod fuit inter nos. Rex autem congregabitprincipes suos et sapientes. Tu uero cum nuncijs patris 5tui ibis ante tribunal Regis, ego autem ero absconditus priuatim.Tunc fecit magistri precepta et venit ante Regis presenciamet adorauit Regem. Videns autem Rex quod non essetcum eo magister suus y turbatus est valde et interrogauit eum,puer uero nihil respondit minime. Et similiter interro-10gauerunt eum principes, quibus nihil respondit. 2 Etdixit Rex sapientibus: Quid dicitis de hoc? Sapientes dixerunt:Nunc, rex, Sindebar quesiuit puerum ad instruen<strong>du</strong>m et fortassevidit cor eius clausum et dedit ei pocionem ad | aperien<strong>du</strong>m f.l 19 vcor eius et potus presit linguam eius ideoque obmutuit. Vt 15autem audiuit hoc Rex, uociferatus est uociferatione magna etamara et cepit agitare capud et euellere barbam, scindens vestimentasua. Interea venit quedam puellarum suarum quecreuerat cum filio R.egis, quam Rex amabat plus omnibusmulieribus, et dixit: Domine mi Rex, si placet tibi, concede 20mihi puerum, quia ipse diligit me sicut sororem suam; namnunquam fuit illi ocultum quod michi non manifestaret. Vndeforsitan suadebo illi in uerbo et intelligam si mutus est an non.Cui dixit Rex: Tolle eum. Tunc <strong>du</strong>xit eum in thalamum etsuasit illi in multis et intellexit puerum per sapientiam tacuisse. 25Dixitque ei: Relinque hec omnia. Gognosco enim quoniamnon es mutus neque amens, sed pro facundia tuianimihecperagis. 3 Vt enim cognosco quandam de puellisregis amas et cupis invenire locum quo secum sedeas et petereeam de rege ut ego. 4 Vnde coniungas te illi, quia30hecest illa quam queris. Que enim in puellis regis similismihi? Tu pulcer es, et ego puJcrior. Etenim 5 pater tuusZ. 17 amare. — 29/30 et pet in te regi ubi ego.1 das Anerbieten fehlt Sn, Ss, LE, <strong>SN</strong>, SVS. — 2 Ss, LE,<strong>SN</strong>, SVS, fehlt Sn und Sg. Cr. Cl. — 3 nur ms. — 4 verderbteStelle; Lueke bei Sg. Cr., bei Cl: um sie aus dem Hause deinesVaters zu erbitten, wie ich denn auch getan habe. Rodigers Handexemplarvon Sg. (Breslauer Kgl. Bibl.) bietet die Stelle aus demDruck vollstandig: denn dich liebt sie mehr als deinen Vater undsie wird mit dir sein, denn dich sucht sie. — 5 Nur diesen Teil ihrerRede haben Ss, Sn, LE, <strong>SN</strong>, SV.1*


_ 4 -senuit, et non est iam fortitudo in eo ad regen<strong>du</strong>m. Disponamusergo fe<strong>du</strong>s inter nos: ego interficiam eum, et tu solus regnatenebis, et ego vxor tua ero coniugata gaudio. 1 Vt autemaudiuit puer hec uerba, comotus est valde et pre nimia ira5 oculi eius pleni sanguine 2 sunt, strinsitque os suum dentibus3 et ait: Faciam hec tua uerba amodo ad .VIII. diesf.l20 r omnibus nota. 4 Tunc | prospexit puella iuuenis iram; quanimis terita dixit in corde suo: Si ego non interficio eum inmedio istorum septem dierum, me mori faciet. Et surrexit10 confestim et scidit vestimenta sua, rumpens capillos, scindensgenas cum vngue, 5 et magna voce clamans intrauit adregem et dixit: Rex magnifice, nonne dixisti filium tuum essemutum? Quod mihi non videtur uerum; nam hoc tam diupro in<strong>du</strong>stria fecit donec me in cubiculum <strong>du</strong>xit, et mecum15 concumbere quesiuit. Quo audito Rex turbatus est valde etaccendens iram suam in filium ait: Ad inpudentiam mihiinputabitur, si hoc a me scandalum non eiecero. Hoc maximodoiore Rex comotus precepit gladiatoribus morti eum confestimtradere et caput eius ante presentiam suam portari.20 Tnter hec mala consiliati sunt septem sapientes et dixerunt:*- Ecce Rex filium habet vnum et non alium: quem si hodiemori fecerit, cras penitebit, et postea erit super nos, quoniamnon mitigauimus iram eius. Vnde ambulent sex de nobis quiliberent puerum a manibus percuciencium, et vnus pergat ante25 regem qui regis iram quietet. Et uidentes celerius sapientesiuerunt ad liberan<strong>du</strong>m puerum a gladiatoria manu. Et septimusvenit ante regem et flexis genibus adorauit eum et dixit: Dominemi Rex, deprecor noli despicere faciem serui tui qui |f.l20 v cupit tibi pauca referre. Exaudi consilium serui tui, quoniam30 sapientes libenter prebent aurem ad consilium; et sitotus populusaliquid sine consilio facit, imperialem tamen hoc non decetfacere maiestatem. Et nosti quod cum dominus aliud iusseritstatim, sic et postea si peniteat penituisse non iuuat. Et aliquandocogitat homo plura esse vera que vera non sunt. EtZ. 1 non est infortitudo in eum. — 3 coiugata. — 15 concubere. —16 accedens.1 nur ms. — 2 nur MS. — 3 sein Mund fullte sich mit Schaum.Sg. Cr. Cl. — 4 Nach Gomparetti gehort dies Brechen des Schweigensins Original (Selbstgesprach aber SVH y SVS). — 5 Ss, Sn,SVH, SVS, fehlt LE und Sg. Cr. Cl.


caue ne accidat tibi sicut euenit cuidam Regi, cui nomen eratVersura. 1 Et dixit Rex: Quid euenit ei? Tunc sapiens dixit:[1. Primi sapientis prima historia: Leo.]Qvidam Rex fuit in seculo temporibus illis larga manu etdilectus ab omnibus mililibus propter suam largitatem.2 Tunc quedam puella pulcra ad viden<strong>du</strong>m floreque 5eleganti coniuncta erat marito, cuius domus iuxta domumregiam sita erat. 3 Quam Rex adamauit. 4 Surgens autemRex cum <strong>du</strong>obus eunuchis suis nocte 5 iuit ad domum illiusinpetum faciens. 6 Vt autem vidit mulier regem, tremefacta7 dixit: Ecce anciila tua in manu tua est, fac in me quod 10placet in oculis tuis; sed si uis, domine mi, mundabor et vngam 8me et postea veniam in cubile 9 ad regem. Tunc Rex ait:Facito. At mulier posuit librum ante regem et ait: Legat interimdominus meus in libro hoc. Quo facto mulier iilaconcussa metu clanculo 10 per aliud hostium fugam petiit. 11 15Et sedens Rex in libro [legit], donec inuenit scnptum quoda<strong>du</strong>lterium aliene nupte magnum delictum 12 est. Etintellexit Rex quod sapienter fecisset | muher, <strong>du</strong>m fugamf.l21 rinruijt. Surgens autem Rex recessit et oblitus est virgam 13quam manu tenebat, et ipsamet mulier non cognouit. Veniens 20interim maritus mulieris in domum suam, aparuit virga regis,et dixit: Verum est quod Rex iacuit cum vxore mea. Ettimuit exinde altercari cum ea, sed non est locutus ei necbonum nec malum nec comedit cum ea nec iacuit. Vndemulier iuit ad domum patris sui et fuit ibidem .30. diebus. 14 25Z. 6 coiuncta. — 16 legit fehlt. — 23 alterari.1 Kisra Sg. Cr. 3 Kesra Cl. — 2 von grofier Gewalt und beliebtbei seinen Untertanen Sgf. Cr., weithandig und von den Menschengeliebt Cl. Unser Text lafk aus, dais er liebestoll war. — 3 MS unddie anderen Versionen: er sieht sie voni Dache seines Palastes. —4 Zu dem Zweck wird der Mann (Minister SV) vom Konige weggeschicktSn, Ss, LE, SV. — 5 ms — Ss. — 6 nur ms. — 7 Zusatzms. — 8 sie bereitet Bewirtung vor SV (Schussel init 90 Gerichten). —9 Zusatz ms. — 10 nur ms. — n Flucht nur MS. — 12 ms = Sn,LE, SVH, SVS. Strafe fur Ehebruch betont Ss und Sg. Cl. ~13 MS. Siegelring sonst (aber Sandalen LE, vgl. La Pantoufle <strong>du</strong>Sultan bei Gardonne, Melanges de litt. or. I, p. 8). — 14 ein ganzesJahr SVS. Die Zeitangabe fehlt Sn, Ss, LE, <strong>SN</strong>.


— 6 —Tunc pater ac fratres 1 illius perrexerunt ad regem et inclinatiscapitibus" dixerunt: Viuat Rex! Nos dedimus viro istiagrum 3 qui sub nostra fuerat ditione y ita ut ab eo coleretur eteum adaquaret et sereret et fructificaret et faceret messem. Hic5 autem cunctis diebus quibus in ipsa terra fuit eam coluit etadaquauit et fructuosam reddidit. Sed iam per multum tempuseam relinquid, vnde sicca et multum aspera facta est 4 .Rex autem audiens dixit illi viro: Tu inde quid dicis? Etille ait: Domine, uerum est quod hij mihi terram dederunt10 et ego eam colui et seminaui vt decuit, sed quadam die indicta terra vestigia leonis 5 inveni; vnde perteritus timui neleo ibi me inveniret. Ideo dimisi eam. Rex autem eorum uerbaprotinus intellexit et dixit: Scimus in illa terra leonem visum, inqua si fractam aperuit, sepem tamen nontransiuit 6 nec15 fructum comedit, et viuat leo 7 qui iam ad eam gressumsuum non retorquet. Tunc cognouit homo regem nonf.l21 v habuisse vxorem suam. 8 — Sic r domine ] mi Rex T multaputantur uera que non sunt. Vnde noli interficere filium tuumpro verbis vxoris tue y ne a uerbis illius decipiaris, quoniam20 decepcio mulieris plurima est. Et ne eueniat tibi fortuito sicutcuidam homini de vxore sua. Ait rex: Dic quomodo fuit.Dixit sapiens:Q[Primi sapientis secunda historia: Avis.]uidam homo diues9 decoram nimis habebat vxorem et eratcelans super eam. Quadam uero die quesiuit ire in aliam25 ciuitatem et pre nimio Qelo quem habebat in coniugem emitvnam auem que vulgo vocatur pica 10 et posuit eam in cubili 11Z. 14 aparuit. — 25 quam habebat.1 Vervvandte LE, Brtider <strong>SN</strong>, der Vater allein Sn, Ss, SV. —2 nur ms. — 3 Garten SV. — 4 und seine Trauben wurden ausgedorrtSg. ? und seine Friichte sind vertrocknet Cr., und seineRiiben werden verdorren Cl. — 5 einen Lowen Sg. Cr. Cl. —6 ms eigentiimlich, sonst ist nur vom Eindringen die Rede. — 7 Zusatzms. — 8 <strong>SN</strong>, SVB, SVS. Die Frau klart ihren Mann auf und erglaubt ihren Angaben LE, SVH. Der Mann erkannte die Bedeutungseiner Worte und ging wieder zu seinem Weibe Sg. Cr. Cl. DieserSchlufa fehlt Sn, Ss. — 9 Scene: Agypten <strong>SN</strong>. —- 10 pica nur ms(= Directorium), uberall ein Papagei (Vogel Sn). — n in einen KafigSn, Ss, LE.


— 7 — .suo. Gui dixit: Aspice et excuba et omnia que gesta fuerintrnihi, cum venero, narra. Mulier nesciebat auem illam sesuo marito accusaturam. 1 Pergente autem viro vocauitpriuatim amicum 2 suurn, et concubuit cum ea omnibus diebusquibus vir eius absens fuit. Anno vno peracto venit vir eius et 5clanculo picam interrogauit. Illa uero retulit omnia visa. Moxiratus dominus vxorem de domo expulit. Illa autem ad domumcuiusdam vicine sue 3 iuit et ille picam post eam misit. 4Mulier uero dixit ancille 5 sue: Gur turbasti me dicendo facinoramea marito meo? Ancilla dixit: Non, domina, absit! 10Non ego feci talia, sed pica dixit domino nostro, quem adhucnon habeo notum. 6 Respondit mulier: Faciamus ergosibi aliquid inginij. Confestim tulit par vnum 7 macilienarumet inposuit super solarium domus et barile vnum plenum aquaet scopam et vnum stipitem igne accensum. 8 Et ascen-15dit nocte solarium cum | ancilla et iussit ancillam macinare f.l22 rcum macillenis, et illa infundebat aquam cum scopa et itaradiabat cum stipite in curia, 9 vbi pica morabatur rexcubans tota nocte. Mane autem facto pica motis pennisreuersa est ad dominum suum. 10 Tunc ille interrogauit 20Z. 8 cuidam. — 11 quam adhuc. — 17/18 et ita diabat.1 Die Frau wufete nicht, dafi es ein redender Vogel sei in Sg.€r. Cl. — 2 einen jungen Tiirken SVB, einen Soldaten SVS. — 3 eineandere Wohnung in der Nachbarschaft Sg. Cr. Cl. — 4 er schicktden Papagei mit ihr Sg. Cr. Cl. — 5 die Nachbarn beschuldigtSVS. — 6 diese Entschuldigung nur ms. — 7 sonst Handmiihle.— 8 Handmtihle + Gefail? mit Wasser + Spritzwerkzeug + groSergeschliffener indischer Spiegel Sg. Cr. Cl. (bessert p. 233 Spritzezu Besen, Rodiger und Steinschneider dafur: Schwamm). Sn:Handmtihle + Kerze und Spiegel + Wasser auf den Kafig. Ss:Handmiihle + Spiegel + Schwamm. LE: Handmiihle + Spiegelin der einen und Kerze in der andern Hand + Wasser auf denKafig. <strong>SN</strong>: Handmiihle + Kerze unterm Tisch + Blasebalg +Wassersturz. SVB: Handmiihle + Lampe + Facher + Wasserauf ein Sttick Leder. SVS: Handmiihle + Spiegel bei Lampe +Facher + Wasser auf ein Tuch iiber dem Kafig. 40 Vezire: Haarsieb+ Topf + Ochsenhaut. Directorium: tympanum + speculum+ spongia + mola + cavea agitatur. — 9 Der Vogel ist im KafigSn (neben ihrem Bette), Ss, LE (der Kafig wird auf die Erde gestellt),<strong>SN</strong>j SV. — 10 nur ms., sonst holt sich der Mann den Vogel ab (Sn,Ss, LE, <strong>SN</strong>).*


— 8 -picam et dixit: Non vidisti aliquid ? Tunc pica dixit: Domine,quid potui videre? Tota nocte fuerunt tonitrua et coruscationeset pluuie. Dixit homo: Ubi fu.erunt fulgura, coruscationes ettonitrua? Qualiter hoc mentiris, sic mentita es super vxorem5 meam. Quo dicto picam occidit 1 et mulierem ad se reuocauitet dedit ei dona et pacificatus est cum ea. 2 — Ergo, domine miRex, vita falacias rnulierum, ne forte dissipent caniciem tuam.Hijs auditis iussit Rex non occidi filium suum.A ltera autem die venit vxor regis et cecidit ad pedes eius10-*-*- et dixit: Audisti consilium tuorum consiliatorum qui suntimpij et falaces, 3 nec facis vindictam filij tui qui quesiuitdenudare vestes 4 patris. Vnde videas tu et filius tuus tuiqueconsiliatores, ne cadatis sicut cecidit lauator in profun<strong>du</strong>mfluuij et filius eius et frater. Dixit ei Rex: Dic quomodo fuit15 hoc. Illa dixit:[3. Reginae prima historia: Lavator.]FVit quidam vir lauator vestimentorum in flumine Fixon, 5cuius filius ludebat in ripa fluminis. Pater autem nonprohibebat 6 eum, usque <strong>du</strong>m veniret in locum cauum, etf,122 v mersum est caput eius. 7 Gucurrit pater | ad liberan<strong>du</strong>m eum,20 et lapsus est pes eius in lutum et cecidit in aquam. Gucurritfrater 8 eius ad liberan<strong>du</strong>m eos, et ipsi aprehenderunt pannoseius et grauati mersi sunt in profun<strong>du</strong>m tenentes se inuicem.9 — Sic, rex, cum filio tuo tuisque consiliatoribus submergemini,quia non uexastis eos. Quibus auditis mandauit25 Rex occidi filium suum.|einde consiliati sunt septem sapientes et dixerunt inter se:»Ecce Rex audiuit vxorem suam et iussit occidi filium suum.Heri frater noster liberauit eum. Et nunc liberemus eum inuicemZ. 24 uestatis.1 fehlt Ss. — 2 spatere Aufklarung des Truges <strong>SN</strong>, SV undEheschei<strong>du</strong>ng SVS, Totung der Frau SVB, SVH. — 3 = Sg.Cr. fehlt Cl. —4 der seines Vaters Heiligtum zu entweihentrachtete $g. (die Ehre des Vaters Cr. Cl.) — 5 Pischon MS (Fysonfluvius I Mos. 2, 11 = Ganges cf. Commonitorium Palladii). InSVB: Tigris, <strong>SN</strong>: Nil in Agypten. — 6 Sn (fehlt Ss), LE, SV. derVater wehrte ihm nicht Sg, achtete nicht auf ihn Cr., warnte ihnnicht Cl. — 7 ms = ^A T . diese besondere Angabe fehlt MS, Sn, Ss,LE, seine Arme wurden schwach SVB, S VS, er wurde schwach SVH. —8 nur MS. — 9 Ausfuhrung von ms.


— 9 —singuli habentes diem suam usque ad septem dies, et si postseptem dies interfecerit eum, nos erimus innocentes. Et ambulaueruntsex ad liberan<strong>du</strong>m eum de manibus gladiatorum. Etseptimus venit ante regem et flexis genibus adorauit eum etdixit: Domine Rex, asculta uerba serui tui et iube non occidi 5filium tuum cum festinatione, quoniam eris orbatus ut turturet penitebit te et dolebis nihilque iuuabit te vt turturem.Dixitque Rex: Quomodo fuit? Dixit sapiens:[4. Secundi sapientis prima historia: Turtures.jTVo turtures, 1 masculus et femina, congregauerunt grana es-^ tiuo tempore et inpleuerunt ni<strong>du</strong>m. 2 Dixitque vir vxori: 10Caue ne tangas hec grana, quoniam in yeme, quando nonpoterimus invenire foris, comedemus iila. Dixitque femina:Libenter. A<strong>du</strong>eniente autem profunda estate grana adeo sicca[facta] sunt in nido quod deuenerunt ad mediam partem. Tuncdixit masculus femine: Nonne ego dixi tibi: ne tangas victum 15in | estate? Et mox cepit eam percutere alis et rostro 3 et f.l23 rsicut interfecit eam. Yemali autem tempore humida facta suntgrana et inflata inpleuerunt ni<strong>du</strong>m sicut prius. Et cogitauitmasculus quod gratis et sine causa interfecerat feminam suamet penituit et doluit, 4 quoniam remanserat solus. — Ita et tu, 20domine Rex, videas ne facias ut turtur, nec mulier faliat te,quia <strong>du</strong>m homo cernit feminam bonam et castam, tunc debetmagis vitare illam. Et vide ne accidat tibi qualiter euenit cuidamnegociatori de coniuge sua. Tunc Rex ait: Dic, qualiterfuit? Ille autem dixit: 25[5. Secundi sapientis secunda historia: Catula.]XjVit quidam mercator, 5 qui habebat uxorem bonam et castam•*- quam diligebat valde. Volens itaque remocius ire dixitvxori sue: 0 cara vxor, ego uolo aripere longum iter. Precor,iura mihi quod, si moriar, tu non queras acubare cum alio 30Z. 14 facta fehlt. — 29 eripere.1 Rebhiihner <strong>SN</strong> (lange Einleitung und geanderte Fassung).— 2 ms = Directorium^ LE, S VB. Ein Mauerloch Sn, Ss; ein TrogSg. (Rodiger: columbarium), ein Koffer Cr«, ein Trog Cl. — 3 ms =Directorium, LE, SVB, fehlt auch Sg. Cr, Cl. — 4 er starb vorKummer SVB. — 5 Die Geschichte hat in <strong>SN</strong> (Schauplatz pers.Stadt Shustar) die Form der Disc. cler.


— 10 —viro; et si tu mortua fueris, ego non coniungar alteri. Quodet fecerunt. 1 Viro autem eunte ab illo die non petijt illa lauarecorpus suum neque perungere nec egressa est limen domus sue.Quadam autem die puelia 2 transitum faciebat per eius vicum5 cum liris, citaris et cinbalis. Ula autem fecit se ad fenestramcausa videndi. Continuo vidit eam quidam iuuenis et eam concupiuitet pre nimio amore cecidit in lectum. Venit autemquedam anus 3 ad visitan<strong>du</strong>m eum. Cui dixit: Narra mihi,iuuenis, quid habes. Forsitan mea eris medicatus medela. Cui10 iuuenis dixit: Diligo vxorem talis viri, sed precor sis aminif.l23v culum nostro amori: tribuam tibi | grata dona. Ait anus: Sithoc in me. Juit anus et fecit figmenta, quoniam sciebat illamnullo modo esse facturam voluntatem eius, et temperauit massamcum alijs et pipere et butiro et lacte 4 et dedit 5 cani sue. Et15 canis libenter comedit, quia sapuit sibi. Juit autem anus indomum puelle, et canis post eam. Videns autem puella anumillico surrexit et honorauit eam et posuit ei mensam cum delicijs,et canis stabat coram ea et respiciebat anum y vt daret sibialiquid de mensa, et oculi eius lacrimabantur pre ardore piperis20 et alliorum. Cepitque anus similiter plorare. Cui dixit puella:Mi domina, quare ploras? Que dixit: Ista catula puella pulcrafuit nimis et filia mea 6 fuit. Et dilexit eam quidam iuuenis, 7et noluit audire illum. Ille uero pre nimio dolore languit, clamauitad dominum et conuersa est in canem. Et modo ex25 quo me prospicit, sequitur et flet, eo quod non fecerit voluntatemiuuenis. Tunc dixit puella: Heu me, dominami! Eccequidam iuuenis amat me et pre amore cecidit in lectum; timeoenim, ne eueniat mihi vt catule tue. Sed perge queso et <strong>du</strong>cillum ad me, ut faciat voluntatem suam. Tunc festinauit anusZ. 1 coniugar. — 2 lauari. — 5 cum] et — ad fen. eam vid.— 19 aliud de mensa. — 22 fuit meus et.1 Der Pakt fehlt <strong>SN</strong>, SV.— 2 Braut Sg. Cr. Cl. Nach Verlauf derFrist ging sie hinaus, um auf den Weg zu sehen Sn 9 Ss, LE. —3 eine Nachbarin Sn, Ss, SV. — 4 nur ms. Teig mit Wein undviel Pfeffer Sn, Teig mit Knoblauch und Pfeffer Ss, Teig mit Honigund Pigment LE, stark gewiirzte Kuchen <strong>SN</strong>, Mehl mit Fleischund Pfeffer SVS, Teig mit Fett und Pfeffer SVB, SVH. — 5 erstim Hause der Frau Sn, Ss. — ^ ms = Ss und Disc. cler., meineNachbarin Sn, meine Freundin SV, sonst nur: eine schone Frau.— 7 ein judischer Zauberer SVB, ein Ghrist SVH.


— 11 -ad iuuenem 1 et non invenit eum dixitque: Ecce iuuenem noninvenio: quero ergo alium et coniungam eum sibi et tollarnmihi donum. Juit anus in vicum 2 et reperit iuuenem vnumet dixit ei: Est tibi, lumen iuuenis, 3 ardor in pueila pulcranimis et in nectare ciborum et potuum? Gui iuuenis: Est 5itaque et multum. Et ipse erat maritus ipsius puelle. Dixitipse | in corde suo: Ibo post istam et cognoscam ubi me <strong>du</strong>cet, f.124 1 'quia non est meretrix 4 in terra ista. Juitque post eamvsque ad hostium domus sue. Mox intrauit ipse cum nimiofurore. Et ecce illa lauata et uncta musco leuansque oculos 10et videns maritum cucurrit et accepitillum per capillos etbarbam 5 et ait: Omnia 6 ad me hec pertinent, et hocest fe<strong>du</strong>s inter nos. Ego cognoui a<strong>du</strong>entum tuum;ideo surrexi 7 suadente [hacj. Sic 8 ergo fecisti interra aliena? Quod cernens anus fugam aripuit. 9 Ille uero 15precabatur vxorem dicens: Non dicas meam esse culpam, quiacerte ipse hacmet turbatus sum 10 et a<strong>du</strong>xit me huc. Illa ueroclamabat: Non! Sic eciam iuisses in domum alienam, inuideet inique. 11 Ille uero dedit ei dona, 12 et sic ipsa recepit eumin domum. — Vnde, domine Rex, vita ne decipiaris a falacijs 20mulierum. Et precepit Rex vt non interficeretur filius suus.T7enit mulier die tercia et dixit Regi: Audisti consilium* sapientum perfidorum et non interficis filium tuum, quivoluit fallere me ad isrnoranciam senectutis tue? Faciet mihideus vindictam in te et in consiliarijs tuis, sicut fecit consi- 25liario regis BoQre. 13 Dixit rex: Quomodo fuit?6. [Reginae secunda historia: Striga -f- Fons.]Fvit Regi B o Q r e filius vnus et amabat eum sicut animamsuam et non dimittebat eum exire extra ciuitatem, ne forteZ. 4 limen. — 14 hac feblt. — 17 hecmet. — 25/26 consiliarijs.1 erweiterte Darstellung in S VB. — 2 ms = S VS, sonst: Markt.— 3 Zusatz ms. — 4 Fassung Ms: ich will sehen, wer in dieserStadt Buhlerei treibt $g. 9 Cr. 9 Cl. — 5 ms = Sn, Ss, LE. Sie zerriJsihre Kleider und schrie Sg., Cr., Cl. — 6 Betonung des Pakts fehltSg.j Cr., Cl. — 7 uberall ist genauer das Aussenden der Alten hervorgehoben.— 8 Zusatz ms. — 9 fehlt Sn, Ss. — l0 der Mann behauptetseine Gegenprobe Sn, Ss, LE. — n Zusatz ms. — 12 die Alte bringtVersohnung und wird belohnt SVB, SVS. — 13 In <strong>SN</strong> Konig Ardashiraus der Familie des Kisra in der pers. Stadt Kirman. SeinSohn heiM Bedr.


— 12 —occurreret sibi langoris occasio. 1 Rogauit autem puer quendamsapientem consiliarium patris, ut rogaret patrem suum utf.l!M v equitaret et iret venatum. Tunc | consiliarius locutus est cumRege, sicut voluit puer. Dixitque Rex consiliario: Exi tu5 cum eo. 2 Dixitque consiliarius: Libenter. Tunc exiuit filiusregis cum consiliario et videntes ceruum 3 in agro cucurreruntpost eum. Et dixit consiliarius: Relinquite filium Regissolum, ut sequatur ceruum, 4 et hoc causa adiscendi. 5Et secutus est filius Regis ceruum et elongatus est a socijs suis10 et non potuit redire ad socios, quoniam errauerat in nemore.At illi quesierunt eum et non invenientes redierunt ad regemet dixerunt: Venit leo inter nos et comedit filium tuum. Tuncscidit Rex uestes suas et turbatus est pro filio. At puer eratin silua et vidit puellam formosissimam 0 et clamauit ad eam15 et ait: Que es tu? Mox illa: Filia Regis sum: sompnusdecepit me iacentem super elephantem, 7 qui e<strong>du</strong>xit me devia, 8 et cecidi de eo et remansi hic. Accipe me super caballumtuum et libera me. Gui dixit 9 puer: Etiam filius regissum r et sic euenit mihi. Dixit puella: Ego cognosco viam.1020 Et recepit eam in equo post se T et perrexerunt etvenerunt ad quoddam desertum, 11 et dixit puella: Descendo etlauabo pedes meos. 12 Descendit et venit ad locum inZ. 7 post eam.1 damit ihm kein Unfall widerfahre Sg. Cr. CL> fehlt Sn, Ss,LE, <strong>SN</strong>, SV. — 2 In <strong>SN</strong> warnt der Konig den Sohn vor der Jagdauf Tiere iiberhaupt. — 3 einen wilden Esel Sn, Ss, <strong>SN</strong>, ein Wild LE,eine Gazelle SV. — 4 vgl. Einl., p. XV; ms — Ss, Sn, LE (das Wildsoll der Prinz dem Vater bringen), <strong>SN</strong> (ein Feind des begleitendenMinisters verfuhrt den Prinzen viel zu trinken und allein zu jagen),SVB, SVH, SVS (Begleitung verboten). Der Vezir halt ihn vergeblichab Cr. CL (aber Sg. = ms). — 5 = Pariser Hs. 510. — 6 sieweint Sn, Ss, LE, SV. — 7 Sie behauptet, ihn fruher von einerTerrasse gesehen zu haben <strong>SN</strong>. Auf dem Wege zum Brautigammit Truppen sei sie aus ihrer Sanfte auf dem Kamel herabgefallenSVS, ein Geist habe sie bei Nacht enlfuhrt SVH, ein Ifrit von denDschinn habe sie entfuhrt und fallen lassen, da ein feuriges Meteorihn traf SVB. — 8 ich ritt heraus Sg 9 ich wurde heruntergerissenCr. ? ich war mit dem Heere ausgezogen CL — 9 diese Antwortfehlt LE. — 10 ms = Sn, Ss, LE, SVH, SVS (fehlt SVB), fehlt Sg.Cr. — n eine Ruine (eine Mauer SV). — 12 Vgl. Einl., p. XVI (=Cr.), um meine Fii&e zu bedecken Sg". CL 5 um etwas zu besorgenSn, Ss, LE, SV.


— 13 —quo morabatur. 1 Videns autem puer quod moram faceret,descendit de equo et speculabatur a foramine parietis. 2 Eccepuella erat striga, 3 et stabat cum alijs 4 et dicebat: 5 Ego<strong>du</strong>xi filium regis 6 usque huc. A]ie autem strige dixerunt: Duceum ad talem locum ; et faciemus | voluntatem nostram. Audiuit f.l25 rhoc iuuenis et timuit et reuersus est in equum suum. Et 6striga reuersa est 7 in puellam et exijt et ascendit equum. 8 Et ipseteritus tremebat pre nimio pauore et mutata est facies eius.Et cognouit mulier quod teritus esset et dixit: Quid times,puer? Ille respondit: Est mihi amicus fictus et malus 9 10et timeo eum. At illa: Nonne dicis quod pater tuus est Rex?Et ait ipse: Pater meus non habet potestatem in eum. 10 Illadixit: Decipe eum in argento et auro. Gui puer: Nequeo eumamicum facere argento uel auro. Illa autem dixit: Glama addeum super ipsum. Puer autem erexit vtrasque palmas 11 ad 15sydera et dixit: Deus, libera me de manu istius strige, vt nonsim sub eius potestate. Vt autem vidit quod nota erat puero,cecidit de equo et fregit utrasque cossas. 12 Ipse uero fugiebatper desertum et siciebat multum. Et venit ad quendamfontem, de quo quicumque bibebat si masculus erat uertebatur 20in feminam, et si femina erat 13 uertebatur inmasculum.Et ipse nesciebat, sed bibit, et uersus est in feminamet cepit lacrimari et timebat adhuc bibere de aqua.Et ipse mestus mansit in illa nocte ibi ; et ecce turbapuellarum venit et ludebant et cantabant i u x t a 25fontem. Surrexit etiam ipse adluden<strong>du</strong>m cum eis,1 sonst Ruine, also Ausfiihrung von ms. — 2 ms — LE, erlugte hinter der Wand herum Sg. ? er trat hinter die Mauer Cr., erblickte hinter die Wand Cl. — 3 eine Fee (Lamia Ss, Ghul <strong>SN</strong>,SVS). — 4 er bemerkte, sie gehore zu den Feen Sg. Cr. Cl.(Rakshasas). — 5 fehlt SVB. — 6 einen schonen Jiingling Sn, Ss,LE, eine Beute SVS. — 7 nur MS. — 8 fehlt Sn. — 9 ein GenosseSn, Ss, LE, Sg 1 . Cr. ? ein Begleiter Cl.j ein KummerSVH, SVS. -10 dieser' Redeteil fehlt Sn. — n seine AugenSV. — 12 vgl. Einl. p. XVII. Sie erbleichte, stiirzte vom Pferde undverschied Sg. Cr. C1. 9 sie sturzte zu Boden und walzte sich im Staube,ohne sich erheben zu konnen Sn, Ss, LE (in <strong>SN</strong> eine Liicke), siesank zu schwarzer Kohle verbrannt zu Boden SVB, SVH, ein Engelvernichtete sie mit seinem Schwerte SVB. — 13 Zum Folgenden(ms = B. Nat. 510) vgl. Einl., p. XV. Die Ausgaben nur: Er trankaus der Quelle, erhob die Augen und sah ein anderes Madchen.


— 14 —quia credebat se factum esse strigam. Interrogauerunteum puelle et dixerunt: Quis es tu et vndef.l25 v venis? Ipse autem narrauit omnia que | acciderantsibi. Gui vna illarum dixit: Jura mihi quod <strong>du</strong>cas me vxorem5 et liberabo te et reuocabo ad patrem tuum. Et iurauit ei. Etilla: Bibe de aqua fontis illius. 1 Bibit et mutatus est inmasculum. Illa autem accepit eum et re<strong>du</strong>xit ad patrem suum.Ipse uero retulit patri omnia visa. Tunc iussit Rex dampnariconsiliarium. — Sic deus faciat vindictam in te sicut fecit in10 filio regis. Tunc precepit Rex occidi filium suum.A 1 ffuit postea tercius sapiens et adorans eum dixit: Noli dampnarefilium tuum, ne paciaris quemadmo<strong>du</strong>m comes Imperatoris.2 Dixit Rex: Quomodo fuit? Dixit sapiens:7 [Tertii sapientis prima historia: Canis.]TVit quidam comes Imperatoris qui sedebat in domo sua15 et habebat quendam paruulum natum, et iacebat coram eoet non erat in domo alius preter eum. 3 Misit autemCesaret vocauit eum. Ille vero surrexit et iuit ad eum 4 etreliquid cum infante canem, 5 venatorem sagacem, 6 inferius,qui canis iacebat iuxta puerum. Et ecce serpens affuit et in-20 surrexit in puerum. Cucurrit canis et presit 7 serpentem etobuiauit supradicto domino. Os autem canis plenum erat sanguine.Comes ille videns hec timuit propter filium et euaginatogladio interfecit canem. Et vadens domum reperit puerumf.l26 r iacentem | et serpentem mortuum iuxta eum, et vidit quod sinecausa peremit canem et penituit facti. — Nunc vide, domine,25 ne dissipes liiium pro ingenio mulieris, ne forte fallat te vtquedam anus. Et dixit Rex: Dic, quomodo fuit? Et ait:Z. 8 danari. — 25 distipes.1 ms = B Nat. 510 (dieselbe Quelle). — 2 ein Waffentrager Sgf.Cl v ein Knappe Cr., ein Mann in Konigs Diensten Sn, LE, ein SoldatSs. — 3 Rolle der Mutter Sn, Ss, LE. — 4 fehlt Sg. Cr. Cl., ms = Ss,Sn, LE, Directorium. — 5 eine Katze <strong>SN</strong> (ein Wiesel im Calilaund Hitopadeca, ein Ichneumon im Pancatantra). — 6 ms = LE(hier Schlange <strong>du</strong>rch den Geruch der Muttermilch angelockt). —7 sonst: totete.


Q- 15 —3. [Tertii sapientis secunda historia: Pallium.]vidam iuuenisx adamauit quandam feminam maritatam etcupiebat nimis concumbere cum ea. Tunc dedit premiacuidam vetule 2 ut ei suaderet. Cui dixit anus: Surge, iuuenis,perge ad forum rnariti 3 et eme paliolum 4 et <strong>du</strong>cito ad me. Quodfactum est. Anus uero accepit paliolum etinciditintres 5partes 5 et iuit ad domum puelle. Mox puella surrexit etintrauit alium thalamum, ut ferret panem 6 vetule. Et anusposuit paliolum supra sedile 7 in quo consueuerat maritussedere et a domo recessit. Venit maritus sero et sedit supersedile in quo consueuerat propter palium quod erat subtus se, 10Quod abstulit et cognouit 8 quia erat illud quod vendiderat iuuenidixitque in corde suo: Reuera concubuit cum vxore mea; emitenim hanc vestem a me et oblitus est eam hic. Et statimuerberauit vxorem et proiecit eam de domo et non dixitquare. 9 Mulier autem perrexit ad domum patris sui. Et 15anus secuta est eam et dixit illi: Quid enim est, filia mea?At iJla: Vir meus uerberauit me | et nescio quare. Et ait anus: f,126 vVeni mecum ad quendam bonum senem qui mittit pacemin virum et mulierem. 10 Et surgens perrexit cum ea.Tunc anus <strong>du</strong>xit eam ad iuuenem et clausit h o s t i u m 20post eam. 11 Iuuenis uero amplexiatus est eam et iacuit cumea. Illa uero timuit clamare pre turpitudine. Post hec reuersaest dolore plena, quoniam illusa erat. 12 Vetula autemZ. 2 concubere. — 7 ut feret. — 12 Re natura. — 18 ad quandam.— 23 illuxa.1 ein Fiirst in der Stadt Ray <strong>SN</strong>. Scene in Bagdad (mit langerEinleitung) SVB, SVH. — 2 eine Nachbarin Sn, eine Frau im eigenenHause, die einen anderen Vertrauten verwendet <strong>SN</strong> — 3 ein SeidenhandlerSVB, SVS. — 4 einen Schleier SV. — 5 falsch statt desAnbrennens (fehlt <strong>SN</strong>). — 6 Ms = <strong>SN</strong> (und Auberee), fehlt Sn, Ss,LE, SVS. — 7 unter den Teppich Sg". Cr. Cl., unter das Kissen desTeppichs SVB, SVS, unter das Kopfkissen Sn, Ss, LE, <strong>SN</strong>, SVH.— 8 die Erkennung nicht genannt Sn. — 9 ms = Sn, Ss, LE, <strong>SN</strong>,SV, fehlt Sg. Cr. Cl. -10 Vgl. Einl., p.XVI; ms = Cr., zu einemanderen Manne, der besser ist als jener und eheliche Liebe ubt Sg.(Rodiger am Rande: und der Liebe halt zwischen Mann und Frau);zu e. anderen Manne, der besser als er ist und Liebe schafft zwischenMann und Frau Cl, zu einem Arzt, um vom Zauber zu heilen Sn,Ss, <strong>SN</strong>, zu einem weisen Ratgeber gegen Verleumder LE, in /SFallesgeandert (Rolle der Mutter). — n ms = Auheree. — 12 Zusatz ms(dagegen Einverstandnis der Frau <strong>SN</strong>, SVB, SVH).


— 16 -iuit 1 ad domum mariti et inuenit eum ibi et fleuit alte. Guivir: Gur fles ? Dixit anus: Veni huc nudius tercius et inportauiin manu mea pallium vnum a<strong>du</strong>stum in tribus partibus, quodmihi dedit quidam iuuenis, vt portarem ad sutorem; 25 at nescio si hic dimisi eum uel alibi. 3 Et iuueniscuius erat criminatur me. 4 Et ille: Turbasti me;vnde feci mala coniugi mee. 5 Tunc dedit ei pallium 6misitque ad vxorem et fecit eam venire ad se cum magnodono. 7 — Ideo 7 domine Rex, vita fallaciam mulieris. Tunc10 precepit Rex non occidi filium suum.Tnterea venit mulier die quarta et dixit: Ostendat deus de te^- sicut de symia. Dixit Rex: Quomodo fuit de illa? At ille.9. [Reginae tertia historia: Simia.]T^vit quedam turba rusticorum. 8 Et venerunt nocte 9 et15-*- aplicuerant in domo vna in quodam vico/ 0 ubi erat fur. 11Et posuerunt sarcinas in medio foro, 12 et ipsi iacebant circumf.l27r quaque. Animalia 13 uero | stabant ibi. Sero venit leo, ut caperetde animalibus, et stabat inmedio sellorum 14 donec hominestraderent se sopori. Interea fur cepit in obscuro tangere sellos20 et posuit manum super leonem 15 et equitauit super eum. Teritusleo cepit fugere et exiens foras ad lunam. Vidensque leonemtimuit descendere de dorso eius T ne eum occideret, et ipse leotimebat hominem fugiebatque cum eo. Et <strong>du</strong>xit eum sub qua-Z. 8 mixitque. — 18 sollorum.1 Der Vermhrer will den Frieden wiederherstellen {Sn, Ss.<strong>SN</strong>) und der Jiingling wird zum Manne vorausgeschickt (iiberallaufier MS, <strong>SN</strong>). — 2 diese Stelle fehlt nur MS (Sg. Cr. Cl.),<strong>SN</strong>j steht auch in der Auberee. — 3 ich vergafe ihn hier Sg. Cr.Cl. ~4 fehlt Sg. Cr. Cl v auch LE. — 5 ms == Sn, Ss, SVB (alsMonolog in SVR, SVS) y fehlt auch LE, <strong>SN</strong>. Nach der Ubergabe desMantels erkennt der Mann seine Schuld Sg« Cr. Cl. — 6 zunachstdem Ausbesserer SVB, SVH. - 7 fehlt Sg. Cr. G\. 9 LE(ms=*Auberee).— 8 iiberall: eine Karavane von Kaufleuten. — 9 bei stromendemRegen LE. — 10 in einer Herberge mit offener Ttir Ss, in einemgrofien Gehoft, dessen Tor offen stand Sn, neben einem Flusse <strong>SN</strong>;an einem Ubernachtungsort Sg. Cr. Cl. — u namens Sal'uk <strong>SN</strong>.—12 im uavboxeiov Ss., in die Mitte Sg. Cr. Cl. — 13 Esel Cl., MaultiereSn, Ss. — 14 mitten im Hofe Sg. 9 in einiger Entfernung Cr. ?innerhalb der Umzaunung Cl. — 15 weil er ihn fiir ein sehr fettesTier hielt Sn, Ss. LE (fur ein sehr starkes Tier Sgf. Cr. CL).


— 17 -clam arbore et ascendit sursum leone fugiente adhuc. Tuncreperit eum symia et dixit: Quid habes, magne imperator 1 ,quid fugis? Leo dixit: Pro homine 2 fugio. Ait symia: Vbiest homo? 3 Duc me ad eum. 4 Ait leo: Vade ante etsequar te. Tunc leo ostendit symie arborem in qua 5erat homo. 5 Symiaautem aspiciens per rimas arborumvidit hominem 6 et ascendit sursum, ut faleret eum. 7Poro homo cepit eam per testiculos, 8 et cepit fugere 9 nimis. 10Tunc dixit leo symie 11 : Nonne dixi tibi: Vita ingeniumhominis, quia magnum est? 12 Et leo fugit et reliquid 13 10symiam inmanu hominis. — Ita tradet te deus,Rex,qui ascultas tuos consiliarios. 14 Tunc Rex iussit occidifilium suum.TT^enit quartus et adorauit regem et ait: Oro, domine, ne' tradas filium tuum morti, ne peniteas sicut fecit quidam 15negociator. Dixit Rex: | Quid fecit? Dixit sapiens: f.l27 v[10. Quarti sapientis prima historia: Panes.]TJVit quidam negociator deliciosus et venit in ciuitatem Rabi--*- lonie 15 et iussit ministrum suum 16 emere sibi panem desymilla. Qui videns in foro ancillam cum bucellis emit etportauit ad dominum suum. Quo viso dominus ait: Vbi est 20ancilla que fecit istas bucellas? Apte sunt mihi et multummihi conplacent. Ipse uero minister emebat cottidie. Acciditautem quadam die quod illa ancilla non habuit bucellas. Etreuersus ille ad dominum ait: Domine, non inveni panem apudillam ancillam. Dixit ei dominus: Duc eam ad me, ut indicet 2* )mihi quomodo fecit panem illum, ut ego faciam similiter. Fecit1 o Konig Sg. Cr. Cl. — 2 der da Nachtwachter bei den MenschenheiM Sn, Ss., vor dem Ungewitter (tempestat) LE. — 3 ms — Sn, Ss.— 4 Kehre mit mir um, ich will ihn toten Sg. Cr. Cl.-— 5 ms = Ss,LE, <strong>SN</strong>, da erblickte er den Mann Sn. — 6 Der Mann hat sich ineiner Baumspalte verborgen Sn, Ss, <strong>SN</strong>, Sg. Cr. Cl. (und der AfYesetzte sich iiber seinen Kopf). — 7 Zusatz ms. — 8 fehlt <strong>SN</strong>. — 9 nurms; zu schreien Sg. Cr. Cl. — 10 der Affe stirbt Ss, Sn, LE, <strong>SN</strong>. —11 daftir dann Monolog des Lowen Sn, Ss, LE (SchluS fehlt <strong>SN</strong>). —12 <strong>du</strong> solltest nicht hingehen Sg. Cl. ? <strong>du</strong> wiirdest deinen Zweck nichterreichen Cr. — 13 Zusatz ms. — 14 fehlt Sg. Cr. Cl., dafur: MogeGott dir gleiche Rache geben, wie sie der Mann gegen den Affenausiibte. — l5 vgl. Einl., p. XVIII (Stadt Galno Sg. Cr.^GuJna Cl.). —16 der Diener fehlt SVB, SVH. ^!^7~"


— 18 —seruus vt iussit dominus. Gui ait: Quomodo faciebas panemquam vendidisti seruo meo? Gui illa: Dominus meus 1 fuit egeret habebat in corpore suo vulnus 2 magnum et malum. Etiusserant medici libram masse temperare cum pigmentis5 et aromatibus et cucharo 3 et ponere super vulnus et staretota nocte, donec lamberet vulnus. Mane autem facto faciebambucellas et coquebam in clibano et veniebam ad forum. ModoiJle est sanus et non est necesse facere amplius. Hoc audiensille 7 nausea facta est illi et viscera eius sunt mota 4r et clamauit10 et penituit, nec iuuit eum. — Et nunc, domine Rex, caue, netaliter eueniat tibi et peniteas et ne decipiat te mulier, quoniamf.l28 r ingenium mulieris magnum | est, sicut decepit quedam virumsuum. Dixit Rex: Narra quomodo fuit. Dixit ille:Q11. [Quarti sapientis secunda historia: Zuchara.]vidam homo5 erat eger et desiderabat multum comederegranum coctum cum Qucharo. Qui ait vxori sue: Tolledenarios et eme mihi cucharam. 6 Quo dicto perrexit vxor eiusad forum et dixit negociatori: Habes ^ucharam? Virenim meus amat ipsius <strong>du</strong>lcedinem. Et ille: Si virtuus cupit mee ^uchare, ego tue cuchare nectar de-20sidero; et si vis de mea ego de tua, redamus nobisinuicem. Tunc manicha colecta ad os subrisit, etrisu iam fauet dans. Ipse uero cognoscens uellemulieris dedit ei amplexum, 7 prius ligando cucharam inmantile 8 eius. Postea <strong>du</strong>cens eam in cubile 9 usus est eaZ. 3 vulnus u. sp. lies: vlcus. — 4 messe. — 18 amet.1 die Herrin Ss, mein Vater LE, ein Mann SVB. — 2 lies: ulcus,Geschwtir (auf dem Riicken Sn, SVH, auf den Schultern Ss, LE, anseinem Leibe Sg. Cr. Cl.), einen Frafi im Kreuze SVB. — 3 Teig vonfeinstem Mehl mit Butter und Honig Sn, Ss, LE, Mehl mit Honig SVB rMehl mit Fett SVH; MS: Kuchen von Brotteig, Knoblauch und SpiritusSg. (Cr. Cl.). — 4 das Erbrechen fehlt Sn, Ss, LE; der Mann stirbtSVB, SVH. — 5 in Qandahar <strong>SN</strong>. — 6 nur Reis in allen FassungenauEer MS-\- Direct. (erst der Kaufmann bietet Zucker an). — 7 alles Ausfiihrungvon ms, in §jg. Cr. Cl. heiM es nur: Buhle mit mir, ich gebe dirZucker umsonst. — 8 (LiavbuXiov(Taschentuch) A^^Mantel Sn, L^Schleier<strong>SN</strong>, Tuch SV; in einen Zipfel ihres Tuches Sg. Cl. (Taschentuches Cr.).— 9 sie ging in seine Bude Sn, sie ging zu ihm Cr. (fehlt Sg. Cl.).


— 19 —ad libitum. Inter hoc iusit 1 ille clam seruo suo vt leuaretQucharam de mantili et ligaret in ea puluerem. 2 Quod etfactum est. Tunc illa surgens de a<strong>du</strong>lterio et accipiens mantileiuit in domum suam et nesciebat si in eo esset gucharauel aliud. 3 Ponens mantile ante maritum intrauit aliurri 5thalamum, ut acciperet ollam et coqueret frumentum cumguchara. Tunc maritus eius soluit mantile, vtuideret c^ucharam,et inuento ibi puluere 4 vocauit vxorem dicens: Quarepulueres mihi atulisti? Quo audito mulier dimisit ollam et tulitcribrum, in quo misit pulueres 5 et dixit: Nescis quid 10mihi accidit 6 : Gum irem ad forum, homines inpinxerunt 7in me | et numos diffuderunt. Et ego congregaui pulueres illos f.l28 vet misi in mantile ut cribrarem et invenirem iilos. Et crediditmaritus uerbis mulieris. 8 — Ita, rex, caueas de ingeniomulieris, ne faciat te occidere filium tuum. 9 Et precepit 15Rex ut non occideretur filius suus.Qvinta uero die venit vxor Regis ad eum et dixit: Domine,non facis vindictam de filio tuo T qui voluit facere turpedinempatri suo? Sed deus faciet mihi vindictam de te, sicut fecitcuidam vindictam de porco. Dixit Rex: Quomodo fuit? narra 20mihi. Et illa dixit:Q12. [Reginae quarta historia: Aper.]vidam agricola iuit in agrum suum.10 Et ecce exijt sus devilla 11 cum magna ira et ibat insequendo eum persiluam. 12 Homo 13 autem ascendit in arborem fici. Tunc susZ. 1 Item hoc. — 6 acc. illam.1 kein Auftrag Sn (= Direct). — 2 Sand Sg., Erde Cr. (= Ss), StaubSn, Cl., Steine und Sand SVH, Steine und Erde SVB, SVS. —3 fehlt Ss. Sie dachte nicht, dafe der Zucker ihr genommen sei Sg.Cr. Cl. — 4 ms = Sn, Ss, SV, Cr., fehlt auch Sg. Cl. — 5 nur ms.— 6 Zusatz ms (= Direct.). — 7 eine Kuh schlug sie von hinten Sn,ein Pferd stiefi sie zu Boden Ss (= Direct.), ein junges Kamel erschrecktesie <strong>SN</strong>, ein Ochs iiberrannte sie N] sie liefs das Geld auf dem Marktefallen und schamte sich, es aufzuheben SV. — 8 fehlt $g. Cr.Cl.;ms = Sn, Ss, £F(dazu: er fing an zu sieben, dafe sein Bart ganz verstaubtwurde Sn, Ss, SV). Anderung in SJSf= Direct: der Mann gibtneues Geld und sie kehrt in den Laden zurtick. — 9 da& sie dich nichtverdirbt Sg. Cr. Cl. — 10 Eine andere Einleitung in Sn, Ss, LE. —11 nur ms, aus dem Walde Sg. Cr. Cl. -12 fehlt Sg. Cr. Cl. —13 MS eigentiimlich; ein Affe Sn, Ss, LE, <strong>SN</strong>, SV.2*


— 20 —videns eum stantem in arbore cepit ficum dentibus rumpere. 1Homo autem ingeniose 2 cepit iactare ficus de arbore, susautem cepit illas man<strong>du</strong>care. Deficientibus autem ficubus cepitcaput erigere contra hominem, quatinus ei de ficubus iactaret,5 et tantum respexit eum, ut nerui eius torti sunt et sus mortuusest. 3 — Ita et deus faciet mihi vindictam de te. Tunc precepitrex occidi filium suum.TN quinta autem die venit consiliarius regis et prostratus coram-*- eo dixit: Rogo te, domine Rex, asculta consilium meum etlOnon facies occidi filium tuum, 4 ne peniteas sicut penituitquidam homo, qui erat dominus balnei, Dixit Rex: Quomodofuit? Et ille ait:13. [Quinti sapientis prima historia: Balneator.]f.l29 r /^Vidam filius regit iuit ad balneum causa lavandi se corpus^* suum, etcum expoliaret v e s t e s 5 et videret eum domus15 balnei quod esset pinguis, cepit flere. Gui dixit filius regis: Gur fles?Dixit balneator: Pater tuus fuit dilectus ab omnibus et faciebatlegem et iusticiam in populo suo. Nunc autem timeo, ne memoriaeius pereat. Dixit filius regis: Pro qua causa? 6 Aitille:Quia nequis iungi mulieribus ut mos est. Dixit fdius regis:20 Accipe centum soldos et a<strong>du</strong>cas ad me mulierem pulcram, ettu poteris videre si possum mulierem cognoscere. 7Dixit balneator: Ipse non potest copulari cum femina, et vxormea valde pulchra est: <strong>du</strong>cam ego eam sibi et lucrabit centumsoldos. Hoc cogitando inquid: Formose iuuenis, for-25mosior a me tibi <strong>du</strong>cetur iuuencula. Quo dicto velocitercucurrit domum et vxorem suam a<strong>du</strong>xit ad filium regis.Quavisa gauisus est filius regisvalde et osculatusest eam valde satis et dixit balneatori: Recedeet abi in aulam aliam, quia iam delector facere.30Respondit balneator: Fac quod potes. Et gaudensrecessit gaudentemque illum dimisit. Speculabaturtamen a paruo foramine. Mox ubi vidit quod filius regis faciebatZ. 19 mox. — 27 absculatus. — 28 balneario. — 29 dilector.1 MS eigentumlich. — 2 Zusatz ms. — 3 das Wildschweinspringt auf den Baum und bricht sich den Hals <strong>SN</strong>. — 4 ms = LE,SVB. — 5 nur ms. — 6 Zusatz ms. — 7 ms = SVB (geandert:vielleicht erfahre ich ; ob ich Nachkommen bekommen kann Sg.Cr. Cl.).


— 21 —rem quam non putauit, magno dolore <strong>du</strong>ctus luit adfores balnei et dixit: 0 miser et iam miseranda,usque quo eris subagitata? Veni, iam tempus est utredeas. Responditvxor: 0 infelix et vere infelix cucurbita,deceptus anili adolescente, que spes decepit 5te, ut me huc <strong>du</strong>ceres? Dic mihi quomodo possumad te venire, quia iam spopondisti vt hic mecum gauderet | us- f.l29 vque sero. Ea tacente locutus est balneator filioregis dicens: 0 pinguis, qui ob ipsam corporis tuipinguedinem pecultus es, quid facis? Dimittemulierem. Respondit filius regis: 0 macer, sedeet quiesce, quia ego laboro per te usque ad sero- 10tinam horam. Hecaudiens balneator maiori dolore comotustimens cum filio resris rixam facere 1 iuit domum etlaqueo se suspendit. 2 — Nunc ergo, domine, caue ne accidattibi sicut illi; nam si interfeceris filium tuum, pre dolore tuicordis posteamorieris. Et sicut supra mulierum sapien-15ciam maior est sapiencia virorum, sic ingeniumeorum vincit ingenium virorum. 3 Et sicut postea vulpisest parua inter feras, ita ingenio suo vincit omnes feras. Etcaue ne vincaris ab vxore tua, sicut vxor Serue 4 vicit virumsuum ingenio suo qui fortissimus [erat] virorum in gente sua, 20et vxor sua superauit eum ingenio suo. Dixit Rex: Quomodofuit? Et respondens sapiens dixit:14. [Quinti sapientis secunda historia: Gladius.]T^Vit quidam vir 5 Ser ve nomine in proui ncia Babilonie/-•" alacer et fortis. Accidit autem ut cum festinancia militaret adbellan<strong>du</strong>m cum hoste suo. Illo autem eunte vxor sua misit 25ad amicum 7 suum, vt veniret et concumberet secum. AmicusZ. 3 subagiata. — 12 risam. — 17 u. 18 vicit. — 20 erat fehlt.26 Ille autem. — 26 concuberet.1 dies alles nur in ms enthalten. In SVB noch Rolle einesKindleins, das der Mutter bedarf. — 2 er sttirzt sich herunterSVB. — 3 ms = Sg. Cr. 9 dagegen Cl.: wie der Verstandder Frau leicht ist, so ihre List gefahrvoll). — 4 skr. Qarva? —5ein Reisiger Elparuk Sg., ein Ritter Elfaruk Cr., ein HeldHolofernes Cl., ein Kaufmann SVS. — 6 im Lande Sinear Sg. Cr.Cl, in der Stadt Sapa des Kouigreichs Balqis <strong>SN</strong>. — 7 zum Waffentragereines Konigs Sn, Soldaten Ss, des Konigs Vertrauten LE,jungen Offizier <strong>SN</strong>, SVS 7 Schwerttrager SVH.


— 22 —autem suus misit puerum suum, ut prepararet se. Ipso autemfaciente moram et amoris igne crescente concubuitcum legato 1 , non tantum propter delectationemquam propter expectatam amici moram. —5 Vnde certum est quod, si femina uocat amantemet stans in ipso ardore nequid eum habere,si adest aliquis in presenti, vtitur eo; tanta estf.l30 r malicia feminarum. 2 — Interea videns | amicus eius quodpuer quem misit moram faceret, ense acincto 3 venit ad domum10 amice. Mulier autem ficta causa stans in balneo 4vidit eum venientem ad se et statim celauit puerum inthalamo 5 ^suo, et ascendens amans salutauit eamdicens: Saluto. Et i 11 a resalutato eo dixit: Sedeatis. 6Hijs sedentibus et loquentibus, 7 ecce Serue veniebat. Gum15 autem videret eum vxor eius, dixit in se ipsa: Quid faciam?Si abscondero hunc hic, malum est, quia puer eciam eius esthicabsconsus; et si vir meus invenerit ambosindomosua, requiret causam, et quid responsura sim ignoro,et ita erunt <strong>du</strong>o hij occisi pro me, et demum20me ipsam mactabit in tanto scelere deprehensam.Et quamvis forsitan non erimus mortui, ero tamennota rea marito ob amici et pueri absconsionem etobhoc ab omnibus vituperata mortalibus, tam virisquam mulieribus. Ego ipsa utile consilium mihi25dabo: pandam hos. Hijs autem ostensis culpe famaerit celata; si autem eos occultauero, culpa patefiet.8 Moxque dixit amico: Dulcissime amice, si uisZ. 9 acinto.— * sie zwingt ihn zur Liebe Sn, Ss, <strong>SN</strong>, sie verfuhrt ihn SVH,SVS, beide verlieben sich LE, SVB. In Ms kurz: dieser sah dasWeib, und er gefiel ihr Sg. Cr. (fehlt bei Cl.) — 2 dies alles nur beims, um die Handlungsweise der Frau zu begriinden. — 3 fehlt Sn,Ss, LE. — 4 nur in ms, sie erblickt ihn <strong>du</strong>rch ein Fenster Sg". Cr.Cl. — 5 unter einem Korbe SVH, sie wirft ihn <strong>du</strong>rch eine Fallturin den Keller SVB. — 6 nur ms. — 7 Liebesgemeinschaft Ss, SVB(auch Sg. Cr.), und er kam herein Sn, LE, dann sa£ sie mit ihremLiebhaber bald so bald so Cl. — 8 dieser Monolog nur kurz in MS:Verberge ich ihn im Gemache, so wird er dort seinen Sklaven findenSg. Cr. Cl.


— 23 —euadere, 1 extrahe arma et euaginato mucrone sta iuxta portamcurie et magna uoce uocifera, et si dixerit vir meus quid habes,saltem noli dicere ei fingendo te mutum. 2 Fecit ille utmulier iusserat. Et ecce Serue afuit et ait 3 illi clamanti:Quidhabes? Illeuero quasi accensus furia 4 nilrespondit, 5sed magis ciamabat. 5 Tanc Serue intrans domum dixitvxori:Quid habet homo ille? Respondit illa: Hic homicida iratus estsuper seruum suum et insecutus est eum euaginato | gladio, utf.l30 yeum occideret; hic autem multum uerberatus 6 vixeuasit ab eius manibus, deinde videns dominum suum 10volentem eum occidere fugit et venit huc et commendauituitam suam tuo auxilio qui fortissimus es, credenshic te esse: 7 propter hoc clamabat ille tali modo. Tu autemdeo uolente venisti: facito de eo quod vis. 8 Intereaamicus fugam inijt, timens ne panderetur. 9 Serue autem 15dixit vxori sue: 0 coniunx, laudanda et benedicta es, quialiberasti hunc hominem a morte. 10 Et ut magis amaretur aviro, ostendit ei puerum verberatum. Sed ut hec posset credere,uerbera passus erat miser ille, que illa fecerat sibi tunc quandoamicus eius iuit ad portam viro tamen non<strong>du</strong>m veniente, eo 20tamen prodeunte viri [ad] a<strong>du</strong>entum. — Proinde, domine Rex,devita ingenium mulieris. Qua cle causa iussit Rex non occidifilium suum.15. [Reginae quinta historia: Absalon rebellus.]Tn sexta uero die venit mulier et ait Regi: Excellentissime-*• domine, quod factum est non videtur <strong>du</strong>lce, 25ymo amarum, 11 si non prohicis ab hac terra filium <strong>du</strong>m viuis, .antequam dissipet terram et senectutem tuam. Nosti enimquod, si Dauid occidisset Amon filium suum, quando fecitstulticiam in sorore sua Thamar, 12 Absolon non fugisset inZ. 3 figendo. — 21 ad fehlt.1 Ausfuhrung von ms. — 2 Zusatz ms. — 3 diese Ansprachefehlt Sn, <strong>SN</strong>, SV. — 4 nur ms. — 5 fehlt Sn, LE, <strong>SN</strong>, SV. —6 ein neuer Zug von ms. — 7 nur ms. — 8 u. 9 Zusatz ms. — 10 Schlufeder Geschichte Sg. Cr. Cl. Das folgende Moment (Sklave vorgewiesen)steht auch in den anderen Versionen mit Ausnahme des Priigelnsdes Sklaven: der Herr holt ihn aus dem Versteck hervor und trostetihn mit der Nachricht, der bose Herr sei schon fort. — n Emporungwird ausbrechen Sg 1 . Cr. Cl. — 12 Samuel II 13.


— 24 —terram Gessar nec rebellus fuisset patri suo; 1 in bello tamenmortuus est. 2 Nunc autem filius tuus melior est illo? — Tunciussit Rex interfici filium suum."\7enit item sextus consiliarius et cecidit ante regales pedes etf.131 * ait: Audi me, domine Rex, et faciem | serui tui ne de-G spicias. D i x i t R e x: D i c i t o q u o d v i s. 3 Et ait ille:16. [Sexti sapientis prima historia: Absalon mortuus.]Nescis quod Dauicl Rex, de quo femina locuta est, habebatfilios plures? Et quamuis multi filij ei essent, tamen, quandoperrexerant hornines ad bellum, precepit illis vt seruarent filium10 eius Absolon, et postquam filius eius mortuus est in bello rfleuit valde dicens: Absolon, filij mi 7 quis mihi det, utmoriar pro te? 4 Et ipse in mente sua habebat occidereJoab, sed non poterat, quia vir ille fortis erat. Iussit tamenfilio suo Salomoni, vt eum occideret. 5 Et Absolon sciuit quid15 operatus erat in patrem suum. Et filius tuus qui nil malioperatus est, contra te operatus est? Vis ut morti tradaturgratis, et sit causa ut destruatur regnum tuum et remaneasorbatus filijs? Tu iam senex es et non potes alium generarefilium. Nunc autem quid habes eum odio, quia mutus est?20 V x o r tua 6 debuit tibi dare consilium, vt mederetur. Sedfacimus cum ea bella 7 plus quam cum regibus Yndie.Nescis quidem quod, si aliquis Rex haberet vxorem que nonfaciat filium, orat deum 8 mulier illa vt non nascatur filiusex alia matre? Femina hec quia sterilis est, cupit mortem in30 filio tuo, ut ipsa sola remanens teneat imperium post mortemZ. 7 Nessis. — 23 nascetur.1 Samuel II 15 — 2 in ms etwas gekiirzt. — 3 fehlt Sg. Cr.Cl. — 4 fehlt Sg. Cr. Cl. = Samuel II 18, 33. Vulgata aber: quismihi tribuat, ut ego moriar pro te? — 5 I Regum II 5—6. —fJ Wenn <strong>du</strong> ihn ha&t, weil er stumm ist, nach deines Weibes Rat,so ist es vielmehr deine Pflicht Heilmittel anzuwenden Sg. Cr.(Weib nicht erwahnt); ebenso C1. 9 aber: so muMen wir dafur sorgen,ihn <strong>du</strong>rch Arzeneien zu heilen. — 7 Ubrigens ist es einedriickende Last, selbst wenn das ganze Konigreich Indien widerein Weib zu kampfen hat Sg". Ubrigens ist es eine zu driickendeLast, denn es ist leichter, das c^anze Konigreich Indien zu bekriegenals eine Frau Cr. 9 denn wir leiden unter schwerem Joch, auch wennalle Reiche Indiens kampfen gegen ein einzig Weib CJ. — 8 bittetSg., wiinscht Cr. ? sinnt darauf Cl.


— 25 —tuam. Nescis quid euenit cuidam homini, 1 qui habebat strigamin mulierem suam. Dixit Rex: Quid? Ule dixit:Q17. [Sexti sapientis secunda historia: Nomina.]vidam homo fuit qui erat socius strige.2 Et veniebanthomines ad interrogan<strong>du</strong>m eum de quacunque re perdi- 5dissent, et eciam habentes amicos in alia | regione veniebant f,131 vad eum, et ipse omnia dicebat. Striga uero fuit cum eo trigi n t a 3 annis. Et ipse de hijs que faciebat habebat necessariauite. Postea mulier inquid homini: Rex strigus 4 precepitmihi, vt vadam illuc, 5 et iam non potero ad te reuerti. Nunc 10autem gracia nostre societatis 6 docebo te tria nomina;dabit tibi. Tunc docuit eum illa tria nomina. Quo factogauisus est homo et perrexit ad domum suam 7 et dixitvxori sue: Fida coniunx, 8 ita dixit mihi striga; tu ueroquid dicis ut ego petam? Dixit ei vxor: Probemus eam 15causam in mare. Si hec tibi data fuerint, pro certoomma petita a te erunt adinpleta. Dixit ei vir: Dic inquo ea probemus. 9 Dixit vxor: Roga deum, ut inpleaturtotum corpus tuum mentullis. Dle hoc audiens nesciusdoli mulieris 10 orauit, et statim inpletum est corpus eius 20mentullis. Tunc dixit 11 vxori: Et quid mihi fecisti? Quid mefacere iussisti? At illa: Roga ut eas a te aufferat. Ille adhucsimplex rogauit: et abstulit sibi omnes, eciam illam quam priushabebat. Mox mestus 12 dixit vxori: Heu me, quid nunc faciam?Perdidi eciam eam quam prius habui. 13 Dixit vxor: 25Roga deum ut illa quam prius habuisti reuertatur ad te. 14 Etrogauit, et reuersa est prior mentulla. 15 Dixit autemvir: Quid profuit hoc consilium quod mihi dedisti? Ego nonquesiui diuicias nec alia mihi comoda. Dixit ei vxor: Ideodedi tibi hoc consilium, quia si diuicias haberes, dimitteres me, 30Z. 15 Pr. eum causa (lies: cum cauda) in mare. — 27 reuersus est.1 einem vom Geiste Besessenen Sg. Cr., dem Herrn des RakschasaCl. — 2 ein Wahrsagegeist Sn, irveO|ua TTudwvoq Ss, eine TeufelinLE (mit der er einen Sohn hatte), eine Peri <strong>SN</strong>. — 3 Zeitangabenur MS (aber 20 Jahre Sg. Cr. Cl.) — 4 der Konig der DamonenSg. Cr. ? der Konig der Rakschasen Cl. (nur allgemeine Angabe Sn,Ss, LE). — 5 in ein anderes Land Sg. Cr. Cl. — 6 nur ms. —7 ms = Ss, kehrt traurig heim Sn, LE, fehlt Sg. Cr. Cl. — 8 ms= Ss. — 9 nur ms. — 10 ms = Ss. — ll er schlagt sie Sn, zurnt ihrLE. — 12 nur ms, er will sie jetzt sogar toten Sn. — 13 ms = Ss.{\x6\ic,). — 14 Der Rest fehlt Sn, Ss, LE. — lr> Ausfuhrung von ms.


— 26 —f.l32 r ut aliam nobilem 1 <strong>du</strong>ceres sponsam. — | Ideo dico tibi, Rex,quod vxor tua propter inuidiam vult quod dampnetur filius tuus;timet enim quod, si mortuus fueris, ille <strong>du</strong>ceret vxorem: illaerit Regina et ipsa, vxor tua, non regnabit. Tunc iussit Rex5 non occidi filium suum."\7idens mulier quod appropinquabat tempus quod loqueretur" filius regis, precepit puellis suis vt irent secum ad flumen,vt ibi se demergeret. 2 Quod ut sapientes intellexerunt, quoddebebat se occidere, posuerunt custodes, vt eam tenerent, et10 dixerunt: Hodie si volumus iiberare filium Regis ab occisione,numerus nostrum inpleatur. Regina uero timens venturafefellit custodes 3 et currens precipitauit se in flumen. Moxsapientes miserunt ministros et extraxerunt eam. Rex autemdolore coniugis comotus 4 precepit occidi filium suum.15 Quam ob rem sex consiliarij cito cucurrerunt, ut liberarentpuerum a manu spiculatoris. Et septimus iuit ad regem etflexis genibus adorauit et dixit: Excellentissime domine Rex,cuius moderamine India protecta est, 5 aspice faciemserui tui, sicut aspexisti consocios meos. Quis enim resistere20 valet contra ingenium mulieris? Asculta quid fecit quedamanus cuidam homini 6 . Ait Rex: Dic. At ille:18. [Septimi sapientis prima historia: Juvenis femina.]CVit homo cui erat vxor pulcra, quam diligebat adolescens-*- quidam, sed ire ad eam nequibat, quia vir eius tenebat eamsub custodia, et pre nimia cura portabat claues thalami, et hicf.l32 v erat senex. 7 Iuuenis | autem ille magno captus amore lan-26 gui<strong>du</strong>s effectus est. Tunc vetula quedam sua conuicina 8venit ad eum. Vt autem cognouit eius amorem, ait: Vis faceremeum velle? Iuuenis inquid: Presto sum. Dixitanus: Radetibi barbam corpusque 9 tuum pilosum. Quod et fecit.30 Tunc in<strong>du</strong>it eum habitu femineo et post tenuissima uesteZ. 3 <strong>du</strong>cens. — 14 coiugis. — 16 spec. — 30 tenuissimam uestem.1 nur ms. — 2 MS eigentumlich. Nach der Geschichte Gatula bereitswill die Frau sich toten Sn (<strong>du</strong>rch Gift), LE, SVB, SVS, nachder Gesch. Elephantinus will sie sich in einen Scheiterhaufen sttirzenSn, Ss, LE. — 3 nur ms. — 4 fehlt Sg. Cr. Cl. — 5 fehlt Sg. Cr. Cl.— 6 wie das buhlerische Weib mit ihrem Mann tat Sg. Cr. Cl. —7 und ein Kaufmann Sg. Cr. Cl. — 8 nur ms. — 9 ms = Sg. Haarevon deiuem Gesicht Cr. Cl.


— 27 —supra pallium Tyrio distinta murice et circhapectus a sumitate colli purpura deaurata de bombiceveste candidissima. 1 Deinde circuiuit totam faciem infulaabsque oculis, 2 vt non videretur masculus sedspeciosa virgo. Hoc facto ostendit ei mulierum 5vestigia et passus, territos sonus et blanda uerba.Et ait: Moue blande gra<strong>du</strong>m vt videns. Et illeadhuc indoctus ambulabat erecto collo et velocicursu. Anus irata minabat ei, tandem docuit eum. 8Quo docto perrexit anus ad coniugem illius femine et ita eum 10aloquitur: Honorande domine, tuam flagito pietatem, 4quia sum femina vi<strong>du</strong>a, et hec est mihi filia cara. Nuncautem quia habeo pergere in ciuitatem aliam ad meos parentes,5 audiens quod tua vxor est casta mente et moribusac sancte mens simplicitatis et quia timeo eam alteri comittere, 15si placet tibi <strong>du</strong>co eam modo in domum tuam, et omnibusexpensis meis seruiat vxori tue. Hec audiens ille valde letatusait: Domina, pro tua etatis reuerencia et tuis precibusmotus et quia necesse est mihi super mensammeam habere in meo | obsequio puram puellani, 6 f.l33 rfacio tuam voluntatem. Tunc anus gauisa cucurrit et 21<strong>du</strong>xit iuuenem in domum hominis et mulieris et ait eis:Hanc filiam meam vestre fidei comendo. Quo dictovaledicens abijt. 7 Mox senex inclusit eam cumvxore. 8 Deinde iuit et fecit negocia sua. Tunc iuuenis dete- 25xit faciem suam et ostendit se mulieri. Quo uiso mulierpremirata est, deinde gauisa ait: Dilectio mea,spes mea, venisti? Olim concupiui te cernere etut meo te dares conspectui meo angebar amore. 9Iuuenis autem ille gauisus est cum ea aliquantibus diebus et 30secum fuit. — Ideo, domine Rex, vita ingenium mulieris.Videas ne decipiat te, ut quedam mulier decepitZ. 8 doctus. — 10 ad coiugere. — 19 et quasi nec. est. — 29 angebam.1 Ausftihrlich nur ms, alles fehlt Sgf. Cr. Cl. — 2 sie verhullte(verschleierte Cr. CI.) sein Gesicht so, da& nur die Augen frei (unverstelltCl.) blieben Sg. Cr. Cl. — 3 Dies alles nur in ms zu lesen.— 4 ich bitte dich Sgf. Cr., (fehlt Cl.) — 5 nur ms. — 6 Ausfiihrungvon ms. — 7 Sie fiihrte sie hin und sie blieb da Sg. Cr., die Altebrachte sie in das Haus des Alten und man nahrn sie auf Cl. —8 nur ms. — 9 diese Begrtifsung nur in ms.


— 28 —quendam Saracenum. 1 Dixit Rex: Die quomodo fuitEt ille ait:19. [Septimi sapientis secunda historia: Gibbosi.]FWit quedam mulier habens virum senem, qui non dimittebateam exire foras propter pulcritudinem suam. Illa uero, quia5 erat clausa, dolore 2 moriebatur. Accidit autem utrogaret virum suum quia volebat ire in domummagistresue. Etdixitei: Vade. Etillaiuit. 3 Quedixit magistre 4 sue: Domina mea, 5 vade et inveniasmihi hominem qui iudat ante me. Tunc magistra iuit et in-10 venit vnum gibosum tenentem cinbala et tynpanum et pro ludoaccipiebat mercedem suam. Et <strong>du</strong>xit eum in domum. Vidensf.l33 v autem mulier illa fecit eum comedere. Mandens itaque | gibosuscepit ludere et gratulari. 6 Tunc in<strong>du</strong>it eum femina serico 7vestitu deditque ei premia magna. Et abijt ille. Quod videntes15 alij gibosi dixerunt: Quis dedit tibi hec? I] 1 e ait:Vocauit me quedam femina et lusi ei, et quia conp1 acui sibi, dedit mihi hec munera. 8 Dixerunt illi:Vade et dic mulieri illi ut faciat nobis idem; sin autem, manifestabimus.Ille autem gibosus cucurrit 9 et ait mulieri:20 Domina, sodales mei petunt venire at te cum iocis. Dicit illa:Veniant. Illi uero venerunt et comedentes ebrij facti suntnimis [et] ceciderunt de mensa ob ebrietatem. Et ecce vir mulierisueniebat. Tunc mulier videns a<strong>du</strong>entum viri sui dixit ancillesue: Proice eos in illam domum. 111 a uera25 domus plena erat plumis, et proiecti in plumissubmersi defuncti sunt. 10 Veniens autem vir mulierisZ. 13 lies: gratificari oder gratari. — 18 faciet. — 22 et fehlt.1 fehlt Sg". Cr. Cl. — 2 sie wurde unge<strong>du</strong>ldig Sg. Cr. ? sieiangweilte sich Cl. — 3 die ganze Stelle fehlt Sg". Cr. Cl. —4 ihrer Magd Sg*. (Rodiger am Rande: ihrer Warterin) Cr. 9 ihrerWirtschafterin Cl. —5 nur ms. — 6 im Kreise zu tanzen undzu hfipfen Sg. Cr. ? bei Musik zu tanzen und sich zu drehen Cl.— 7 Zusatz ms (allgemein bei Cr.) — 8 fehlt Sg. Cr. CI. —9 Das junge Weib sandte abermals hin und liefs ihn rufen, eraber liefi der Herrin sagen Sg. Cr. Cl. (er sprach zu ihr). —10 Vgl. Einl., p. XV {ms — B Nat. 510, nur etwas abweichend).Sg.Cr. Cl.: Die Dame stand auf mit ihrer Dienerin, sie trugen dieLeute in einen anderen Raum (in ein anderes Haus Sg.). Dort ent-


— 29 —comedit et descendit de domo. Tunc femina dixit ancille sue:Gurre velociter et invenias hominem portatorem 1 qui prohiciathos extra ciuitatem, quia mortui sunt. 2 Et<strong>du</strong>xit femina vnum Saracenum. 3 Gui ait 4 puella: Volo utclam portes istum gibosum in mare et dabo tibi 5soli<strong>du</strong>m vnum. Respondit ille: Libenter. 5 Tuncmittens illum in saccum 6 iuit et proiecit eum in mare. 7Et veniens petebat soli<strong>du</strong>m. Gui illa: Non, frater,quia quem credis proiecisse adest. Ait ille: Damihi illum, et ego taliter eum prohiciam, ut non 10ultra reuertatur. Et accipiens alium proiecit eumin alciori mari. Et rediens querebat soli<strong>du</strong>m.Femina autem illa | extraxerat alium et dixit por-f.l34 rtatori querenti precium: Frater, quid me deludis?Tu dimittis eum initinere: ipse regreditur huc. 15At ille: Domina, cur inponis mihi? Grede mihiquia in mare deieci eum, sed ut video ioculatorest et bonus natator, et idcircho sic me falit. Sedtamen ego portabo eum et sic proiciam, ut ultranon regrediatur. Quid plura? 8 Omnes deiecit in mare 20deceptus a femina. — Nunc autem, magnifice Rex, sagacitatemmulierum considera et emulacionem earum respice, etnon interficiatur filius tuus <strong>du</strong>lcis. Anuit Rex eiuseloquio et iussit non interfici filium suum. 9/^onpletis igitur septem diebus locutus est filius regis. Et ait 25^ patri suo: Excellentissime domine, vsque modo mutus nonstand Zank, sie schlugen und erwiirgten sich und starben ....Alsbald gebot die Frau ihrer Magd, die Buckligen herauszulassen,aber da waren sie tot. — * Sg. Cr. Cl.: er soll aber nichts davonwissen Sg". Cl. (der <strong>du</strong>mm ist.) Dann legte sie die Leichen in SackeCr. — 2 nur ms. — 3 einen Athiopier Sg. Cr.> einen Schwarzen(Cr. Anm.) Cl. — 4 Vorher Liebesgemeinschaft Sg. Cr. Cl. — 5 Nimmdiesen Sack und wirf ihn in den Fluft, dann komme wieder zu mir.Ich will schon fur alles Notige sorgen (Cl.: lch werde dir den Lohndafur geben) Sg. Cr. Cl. — 6 nur ms. — 7 ins Meer auch in denungar. Sieben Weisen (vgl. R. Galos in Ztschr. f. vgl. Litgesch. 1910,p. 105). — 8 Zu diesem eigenartigen Schlusse vgl. Einl., p. XV. XVIII. Sg".Cr. Cl. kurzen iibereinstimmend : Der Schwarze tat nach dem Befehl;dann kam er wieder, bis er alle, einen nach dem anderen, weggebrachtund in den Flufe geworfen hatte. Sieh und erkenne die Arglistder Frau! — 9 dieses Zwischenglied fehlt Sg. Cr. Cl.


— 30 —fui, sed feci uelle Sindibaris preceptoris mei, qui precepit mihi,ut usque ad septem dies non loquerer, quia ipse et ego itavidimus in stellis. Et hoc idem dixerunt sapientes quia usquead mortis terminum atingerem, cum in hijs septem diebus5 iussisti me capitalem subire sentenciam. Nunc autem, domineRex, femina digna est morte, 1 cum qua sapientes non obaiiud stu<strong>du</strong>erunt pugnare nisi ut me liberarent a morte. Interea,pater mi, tibi et omnibus principibus glisco refferrefabulam. Quis enim valet resistere ingenijs mulierum? Dixit10 Rex et principes: Dic quod vis. At ilie dixit:20. [Filii regis historia: Inclusa.]Q|vidam miles Galicus 2 se esse cum quadam domina sepiussompniabat. Nunquam tamen viderat eam nec ubi moraf.l34v retur sciebat. Et ipsa de milite similia sompnia habebat, | etvnus formam alterius ymaginariam in mente conceperat, ac si15 mutuo se vidissent. Miles uero captus amore domine circuiuitmuitas partes et tandem peruenit ad quoddam castrum inYspania iuxta mare, in quo erat turris alta viginti clauatisfirmata. Et aspiciens vidit in turris sumitate per fenestramfeream dominam quam in sompnis se vidisse estimabat, et ipsa20 eodem modo miiitem recognouit et in signum amoris eicyroticam proiecit. Quo facto miles querens occasionemillic remanendi ad dominum castri accessit et suum auxiliumei liberaliter optulit. Quo gratanter accepto ambo in eius inimicumirruerunt et ipsum occiderunt. Propter quod inter eos25 nimia familiaritate contracta concessit castellanus militi hocpetenti ut iuxta turrim sibi domum construeret ad manen<strong>du</strong>m.Quo facto cum quodam magistro muri iurato ut factum proderetconposuit ut foramen secretum in pede turris faceret quodsigilato lapide clauderetur, per quod sibi accessus pateret30 ad dominam, et e conuerso illi ad eum. Et ecce <strong>du</strong>m quadamvice sirnul corporali solacio fungerentur, domina militi annulumsuum dedit. Quod in digito militis maritus suus videns recognouitet ex hoc suspicionem non modicam erga militem concepit.Z.2 non loquer. — 3 Et hoc quod dix. — 4 atinget. — 19 extimabat.1 das Gegenteil in Mjj^^- '^^Ujr.ae£^fe^eichungen dieser Geschiehte(nur ms) v^n d^r^^l^flrffiVn Q rLffifoflnVvg 1 Einl., p. XIX.


— 31 —Maritus autem uolens de hoc certificari turrim apperuit. Milesuero per foramen uia breuiori pertransiens domine annulumredidit et reuersus est. Gumque maritus viginti clauatasaperiens turrim ascendisset, annulum in digito domine invenit. f.l35 rPropter quod omnis cessauit suspicio. Altera die dominus 5castri cupiens venationis solacio recreari petiuit a milite si secumvenatum pergere vellet. At miles respondit: Quedam damicellaa me quam plurimum dilecta heri de partibus meis adme venit, cum qua oportet me post tri<strong>du</strong>um repatriare:rogo ut arnore ipsius hodie mecum prandeatis. Qui concessit. 10Dominus autem ante prandium venatum iuit, et interim milesforamen turris aperuit, et domina descendit, et pannos quosiam fecerat ad mo<strong>du</strong>m terre sue dominam in<strong>du</strong>it et maritoreuerso huius rei inscio miies ad mensam posuit. Qui suspicatuseam esse suam vxorem comedere non potuit. Eleuata 15mensa miles cum domino foras exiuit et in turri domina intusmanens habitum mutando proprias vestes in<strong>du</strong>it et turrim perforamen intrauit. Dominus quam cicius potuit turrim ascenditet ibi invenit dominam ut solebat. Cui dixit: Amasia militistibi per omnia similis est. Et illa respondit: Pulchre 20sunt que sibi inuicem assimilantur. Mane autem advenientemiles ad maritum accedens rogauit eum ut ipsum indesponsacione sue amasie asociaret. Qui concessit et inter aliaproprie vxoris digitum tenendo militi amiulum inposuit.Quibus peractis miles cum domina captata licencia nauem as- 25cendit et leuatis uellis repatriauit. Dominus autem castri, quimilitem et vxorem propriam iuuerat sociare, reuersus turrimascendit et dominam non inueniens de fraude percepit et usquead mortem contristatus | remansit. —f.l35 vAudisti 1 itaque, pater, et luce clarius ex predictis 30exemplis a<strong>du</strong>ertere potuisti quod infinite sunt maliciemulierum. Propter quod eis nullatenus est creden<strong>du</strong>m.Voluit me vxor tua perimere, quia sue libidininolui consentire. Regina uero omnia negauit et imperatoremad vindictam suis fallacijs incitauit. Gon- 35siderans autem puer se esse inculpabilem dixit regine:Sit ex parte tua qui <strong>du</strong>ellum faciat, ut inter nos hecZ. 1 apparuit. — 24 miles. — 25 licenciam. — 26 rapatriauit.1 Zu dem eigenartigen Ausgange von ms vgl. Einl., p. XXI,


- 32 —contencio finem accipiat. Surrexit frater dominepugnare cum puero, et tandem frater regine oprimitur,et puerum inmunem esse ueritas protestatur. Tuncait Imperatof: 0 domina, tua manifesta sunt opera.5 Restat ut propter tuas falacias penas talionis recipias.Et sic contra eam sentencia scribitur, et ignicremari nequissima demandatur. 1Z. 1 contempcio.1 Die Abdankung des Konigs zugunsten seines Sohnes bringen<strong>SN</strong>, N, SV, ferner 2 Hss. der MS (B Nat. 510 u. Parma 1087).


- 33Ahsolon (filius David) 23, 29.24,io sq.ahsque = sine 27, 4adaquare agrum 6, 4. 6adinplere petita 25,17estimare = existimare 30,19alte flere 16,1amasia (puella amata) 31,19amhra (electrum, gail. ambre) 1,11amodo = ex nunc 4,6Amon (filius David, qui oppressitsororem suam Thamar) 23,28applicare (deverti, divertere, hospitari)in domo una 16,15aroma (apuujua) 18,5ascultare pro auscultare (gall.ecouter) 9,5. 17,12. 20,9. 26,20assimilari 31,21Bahilonie civitas 17,17; B. prouincia21,23harile (ca<strong>du</strong>s, vas) 7, uhomhyx vel bombix (p6|upu£) 27,2Bogra (urbs), rex Boqre 11,26.27huc(c)ella (panis parvulus) 17,19sq.(xlossarium.cahallus 12,17castellanus 30,25castrum, castri dominus 31,26certificari 31,1Cesar = imperator 14,16cyrotica 30, 21 = chirotheca(xeipodrjKn) i. e. manuum tectura,quod gantum vocamus(Gloss.), in signum consensusdata (gall. gant), vide Du Ganges. v. chirothecae et WantusSammlung mittellatcmischer Texte. 4.clanculo 5,15. 7,6clavata (clavare i. e. clave recludere,obserare [ital. chiavare])30,17. 31,3clihanus (K\(pavoq) 18,7conditiones (morum et ingeniihabitus) pueri 1,3consiliator 8,13. 23consocius 26,19convicinus 26,26coruscatio (fulgetrum) 8,2. 3cribrare 19,13crihrum 19,10cucurhita (infamis a<strong>du</strong>lterio seucugus, cuius uxor moechator ;cf. Du Gange s. v. cucurbita etcucurbitare) 21, 4curia (atrium) 7,18. 23,2; curiaregalis (regius comitatus) 1,25damicella (gall. demoiselle, cf.Du Gange s. v. damicella etdomicella) 31,7David rex 23,28. 24,7deaurare 27,2deliciosus (deliciarum cupi<strong>du</strong>s etsectator) 17,17demandare (tradere seu potiuspunire; cf. dem. supplicio i. e.morte punire, cf. Du Cange s. v.dernandare 2) igni cremari 32, 7desponsatio 31,23devenire (evadere, fieri, gall.devenir) ad mediam partem 9, udilectio mea (voc.) 27,27dimittere (i. e. sinere) exire 28,3domus = camera 28,24<strong>du</strong>ellum (singulare certamen) 31,37


— 34 —elevare (i. e. removere) mensam31, 15elongari (recedere, gall. soi eslongier)12,9et sicut (= gall. et si) 9,16figmentum (simulatio ; ficta ratio)10,12Fixon flumen 8,16fovea ad triticum reponen<strong>du</strong>m 1,19fracta (saepes, ital. fratta, gall.fraite) 6, ufrater voc. = amice 29,8fructificare 6,4Gal(l)icus miles 30,11Gessar terra 24 ; 1gib(b)osus 28,10 sq.gliscere (i. e. cupere vel desiderare; cf. Du Gange s. v.) 30, sgratanter (libenter, grato animo)30,23habitationes (facultates) bonaepueri 1 ; 4ymaginarius, ymaginaria forma30,uimperialis maiestas 4 ; 31imponere alicui (i. e. deludere)29,i6inculpabilis 31 5 30inde dicere 6,8India 26,18; Yndie reges 24,21infula (fasciae ad tegen<strong>du</strong>m caputvel oruan<strong>du</strong>m) absque oculis27,3ingenium (i. e. ars, fraus ; gall.engiu, cf. Du Gange s. v. (malum)ingenium, ingeniose, engannum)7,i3. 14,25, 17,9. 18,i2 sq.Yspania 30,17Joab 24,13iuvencula (iunior puella) 20,25lavator 8,13. 16levare (auferre, gall. lever, enlever)Qucharam 19,1lumen iuumis (voc.) 11,4macillena pro macinella (ex ital.macina, lapis molaris, molamolendina) 7,13macinare (ex ital. macinare,molere) 7,16magister muri 30,27magisterium (magistri opus, ital.magisterio) 2,5maritare 15,1mentulla 25,19 sq.minare alicui (i. e. <strong>du</strong>cere ; promovere,gall. mener) 27,9mittere = ponere 19,10. 13midtum (gall. mout) asper 6, 7;rn. conplacere 17,21; m. desiderare18, u; m. verberare 23 ; 9muscus 1,11. 11,10nectar ciborum (cf. nectar carnisEcbasis 112) et potuum 11,5;n. cuchare 18,19paliolum 15, 4. 8par unum macillenarum (i. e.paria macinarurm <strong>du</strong>ae molaeparis conditionis) 7,13partes (regio) 31,8pecultus (inhonestus, inverecun<strong>du</strong>s)21, spertransire 31, 2pietas (misericordia, ex gall. pitie)27,iipigmentum (potio ex melle etvino et diversis speciebus confecta)18,4portator homo 29,2. 13premirari 27,27protestari = attestari 32,3quatinus = ut finale 20, 4querere c. inf. = cupere 9,30quia = OTI: cognoscere quial,io. 15,ii; credere quia 29,17;videre quia 1,7quietare (pacificare, sedare) iram4,25quod sequitur haec verba: accidit17,2s; advertere 31,31; audire27,14; cogitare 9,19; cognoscere13,9; dicere 13, 11; intellegere5, ls; iurare 9,30. 14,4; nescire


— 3524,22; nosse 4,32. 23,28; putare1, 5 ; timere 26,3; velle 26,2;videre 8,8. 13,17. 20,15. 32. 22, squoniam sequitur verbum. cognoscendi3,26radiare cum stipite 7, isrepatriare (redire in patriam, gall.repairier) 31,9. 26retorquere gressurn 6, iaseculum = mun<strong>du</strong>s (gall. siecle)5,3Salomon fiiius David 24, uSaracenus 28,1. 29, 4scandalum (OKdvbaXov) 4,17scopa 7,14. 17sedile 15,3. 10selli (i. e. animalia seila instrata)16, 18. 19Serve vir 21,19.23. 22, u. 23,4.6.15si = d sequitur verba interroe^andi3,23. 16,5. 19, 4. 20, 21.31,Gsigillare lapidem 30 ; 29symilla pro simila (placentulaespecies, cf. Du Cange s. v.simenellus, simila, similare,panis similaceus) 17,19Sindebar, unus ex septem sapientibus1,8. 10. 27. 2,2. 3. 4. 7. 23.Syndebar 1,3. Sindibar 1,19.21.2,13. i8. 30,1solarius (gall. soiier) domus 7,u.i6spiculator vel speculator (carnifex,tortor) 26, IGstriga (venefica) 13,3. 14,1. 25,3sq. cf. Du Gange s. v.strigus rex 25,9subagitare 21, 3talionis pena 32,5Thamar 23,29 cf. A<strong>mont</strong>ollere (i. e. accipere) 3,24. 11,2.18.15turpedo (vel turpido apud Tertullianum,cf. Du Cange s. v.)= turpitudo 19, i8Tyrius murex 27,1unde = quare 3,30. 4,23. 6,18 etc.•ut sequitur haec verba: iubere19,1; nolle 2,2s; velle 29,4velle mulieris 18,22; meum veile26, 28verba = res 1,13Versura nomen regis 5,2vexare (castigare) 8,24vicis, quadam vice 30,31villa (i. e. oppi<strong>du</strong>m) 19,23gelare pro zelare (£r|\ouv) i. e.amare ut zelosus (gall. jaloux);erat qelans super eam 6,24gelus pro zelus (cf|\o


-H••Q9gQvC. F. Wintersche Buchdruckerei.ID

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!