Het jaar van de spion - Pim te Bokkel

pim
Het jaar van de spion
Poëzie!
Het jaar 2010
Pim te Bokkel
Luuk Gruwez over
De dingen de dingen de dans en de dingen
dé Literaire Egoglossy 1
#1

2 3
v
5
7
9
11
Inhoudsopgave
Inleiding
Joran
Meer dan de dingen
Luuk Gruwéz
Avatar
voor Julian Assange
12
14
16
18
Spy game
en het spionnenlied
het Jean Huijbers
journaal
Afbeeldingreeks
Bruistabletten
Kort verhaal

Amsterdam, 31 december 2010
Wat beklijft? Vraag het Pim te Bokkel die op de
laatste dag van het jaar een egoglossy uitbrengt
met uitgerekend dát jaar als thema. Behalve
een verzameling vergane actualiteiten, een
karakterisering van het jaar 2010 als ‘het jaar
van de spion’ en – puur, zonder zelfrelativering
– het ego van de dichter, treft u als lezer in
dé literaire egoglossy ook enkele literaire
monumenten aan. Om niet in de vergetelheid te
geraken is daar bijvoorbeeld een gedicht over
Joran van der Sloot, een gedicht over de Rus
die voor Amerika spioneerde, maar heimwee
kreeg naar zijn vaderland, een gedicht voor
Julian Assange... en een kort verhaal over
een jongen uit Amsterdam Zuidoost met een
waterhoofd. Sommige teksten verschenen in
het afgelopen jaar in Het Parool of nrc.next. Uw
literaire egoglossy is dus tegelijkertijd een soort
portfolio van Pim te Bokkel in het jaar 2010,
zeg maar: twee voor de prijs van één. Verder
selecteerde Pim voor u één van de scherpste
recensies over zijn in 2010 verschenen
dichtbundel en schreef Jean Huijbers, die
ooit bij De Telegraaf werkte, een reportage
over de expositie De dans der dingen. Al met
al voldoende moois om uzelf in de kille, kale
beginmaand van 2011 met iPad, printerpapier
of laptop onder te dompelen in nostalgie.
Veel liefs,
Geheel de uwe,
Pim
!
4 5

6 7
Joran
Als ster op de vlucht
voor het zwarte gat van de camera
was ik Bonnie en Clyde
In miljarden huiskamers
was ik de versie die steeds zo belicht werd
dat een kernschaduw
mijn ogen nagenoeg onzichtbaar maakte
In miljarden dimensies
was ik blind – de schuldige
de vluchteling
Ik zag een uitzending
en dacht: hij was het niet
hij was het niet
ik ga
ik heb het zelf gedaan
Nu verblijf ik zonder camera
in een kerker als het schaduwdier
Soms schijnt een wezen
met een lamp in mijn gezicht
en ben ik
bang om mens te zijn

!
Luuk Gruwéz. De Sirene. Meer dan de dingen
DE SIRENE
In deze rubriek bespreekt Luuk Gruwéz een dichtbundel die zijn aandacht heeft getrokken
MEER DAN DE DINGEN
Er doen over de gedichten van Pim te Bokkel (1983) meningen de ronde die mij aanvechtbaar lijken.
Zijn zij echt, zoals men hier en daar beweert, zo vrolijk? Ik word niet bepaald vrolijk van vrolijke poézie.
Ik vind haar namelijk maar zelden poézie. Maar deze gedichten vormen daar dan een uitzondering op.
Bovendien staat in Te Bokkels bundel minstens één gedicht dat op het tegendeel van vrolijkheid lijkt te
wijzen. De tweede helft daarvan gaat als volgt: ‘Er was een gat in de grond/ waar je kist in kon/ Er lag een
mooie hoop zand in de zon/ Er ging een schep zand in het gat/ toen hup een steen erop/ een gat/ en dat
was dat’. Het akelige aan geluk is dat iedereen weet dat het op een mooie dag op is.
Nog zo’n discutabele mening: de achterflap vertelt ons (misschien bij wijze van grapje) dat deze nieuwe
gedichten ‘woest romantisch’ zijn. ‘Woest romantisch’: waar haalt men het? De dichter verminiatuurt dat
woeste dan wel heel erg grondig; het krijgt een zuinige, Hollandse ondertiteling. Desondanks of misschien
wel dankzij dit feit ligt hier een geslaagde bundel voor ons.
Te Bokkel voelt zich zowel in de abondantie van Pessoa als in de schaarste van Faverey thuis. Hij behoeft
geen sokkel om er zijn dichterlijke ego op te showen en hij beschikt evenmin over een kansel van waarop
hij een beate poëtica kan uitgalmen: weinig waarschijnlijk dat hij die ooit heeft gehad. Hij vult niets in en
hij verkondigt derhalve niets. (Soms is dit zelfs iets te weinig, zoals enkele minder geslaagde gedichten uit
zijn eerste cyclus bewijzen.) Hij twijfelt en hij uit die twijfel op een syntactische manier, bijvoorbeeld door
een gedicht dat hij ‘Liedje’ noemt, op te hangen aan het woordje ‘als’ en vervolgens geen enkele zin te
voltooien, wat het gedicht bewust amechtig maakt en niet erg melodieus. Toch gaat Pim te Bokkel voor
muzikaliteit. ‘De la musique avant toute chose’: zo tiranniek als in Verlaines ‘Art poétique’ is hij niet, maar
hij gebruikt af en toe een amalgaam van assonanties, rijmen en herhalingen die uitnodigen tot dans. Vaak
lijken zijn gedichten liedjes, bedrieglijk simpele wijsjes.
Vele van deze verzen klinken hypothetisch. De dichter heeft de dingen niet in de hand; zij gaan met
hem aan de haal en hij laat dat grootmoedig toe. Zij maken ook nieuwsgierig naar de mensen die
ermee in aanraking komen. Zij zorgen er namelijk voor dat elk tafereel met voldoende attributen wordt
gemeubileerd. Vervolgens vraag je je als lezer af: waar zit de mens en hoe gaat die met de dingen om?
De twee markantste personages die hier worden neergezet, zijn (al wordt het niet met zoveel woorden
gezegd) ’s dichters eigen kinderen: Arno en Lieke, wier naam spontaan refereert aan ‘liedje’. Hij laat
hen met de stormachtigheid van wie piepjong is en gezegend met het belangrijkste verstand ter wereld
het universum van de dingen ontdekken en daarna ook innemen. Hij verzet zich daar ook niet tegen.
Zij zijn allicht verantwoordelijk voor een deel van de titel van deze bundel: met de macht die kinderen
eigen is, doen zij de dingen dansen; zij brengen er in elk geval deining in aan. Er zit veel beweging in
deze gedichten en soms is die ook vrij nauwkeurig te volgen, zoals in het gedicht ‘Noviomagus’ dat over
8 9

Nijmegen gaat. De dichter laat zijn dochter met haar fietsje uitbreken tot buiten de stad. Hij staat zelfs
toe dat zij hem verlaat. Zij mag, althans voor de duur van een gedicht, haar eigen weg kiezen, los van
haar oorsprong en bij nader inzien ook van haar vader die een stip in de verte wordt. Te Bokkel gunt zijn
kinderen een controleerbare anarchie: Arno met zijn skelter en Lieke met haar fiets krijgen, hoe jong zij
ook zijn en de ene al meer dan de andere, een zekere zeggenschap over hun levenswandel.
Dat blijkt uitvoerig uit de tweede cyclus die - gek genoeg - net als drie andere cycli ‘dingen’ heet. (Alleen
de voorlaatste cylus krijgt een andere titel, namelijk ‘dansen’.) Arno is hier dominant aanwezig, bijna als
een alleenheerser of als een soort Rambo. Er is een verjaardagsfeest voor hem aangericht. Hij verkent
zijn grondgebied dat zich afwisselend buiten bevindt, in de tuin waar de visite plaats zal nemen, en
binnen, in wat op zijn nog onervaren netvlies moet overkomen als een rariteitenkabinet waar dingen
als afwasmachine, tandenborstel, fruitschaal, enz., de aandacht opeisen. Ook de bromvlieg wordt in
deze omgeving een soort ding. Immers, Te Bokkel schaart zich achter de uitspraak van Alberto Caeiro,
heteroniem van Fernando Pessoa: ‘(...) alles is dingen.’ En ‘alles danst’, staat er in het gedicht dat ons met
Arno laat kennismaken. Net als Lieke laat ook hij de dingen dansen. Het verschil is dat zijn wereld nog
minder uitgestrekt is dan die van haar. Hij pendelt tussen wat zich binnenshuis bevindt en wat daarbuiten
ligt, in de directe omgeving van de tuin. Hij flirt met de kier tussen binnen en buiten. ‘Achter de heg is de
weg/ is het ergens,’ lezen wij. Maar verder dan daar mag niet. Hij kan die weg maar op tot iemand ‘stop’
roept. Zonder probleem dwaalt zijn aandacht daarna af van het buiten en de hem fêterende visite. Hij
wordt plots gefascineerd door het diepste binnen, dat van de diepvrieskist: ‘Het is een mooie dag voor ijs/
en ergens moet visite zijn/ als Arno met de ijsbeer in de diepvriesnacht/ verdwijnt.’
Wat kan het kennelijk iets oudere Lieke dat Arno niet kan? Zij heeft een groter ruimtelijk gevoel en is
meer gespecialiseerd in kijken. Zij kan zozeer kijken dat haar kijken bijna bijten wordt: haar ogen lijken
broodkorst te willen verorberen. Ook brengt zij patronen aan in de werkelijkheid; met haar fiets doet zij
figuren ontstaan. Twee bewegingen vallen daarbij op: de rechte lijn (langs de spoorweg) en de cirkel
(onder meer de ring rondom de stad). Het summum van wat men als rond beschouwt, is uiteraard de
zon, hier eveneens prominent. De dichter heeft met zijn (vermoedelijke) dochter de zin voor structurering
gemeen. ‘de dingen de dingen de dans en de dingen’ is namelijk een heel secuur geconstrueerde
bundel geworden. Niet zelden reflecteert een gedicht op een item dat al in het voorafgaande gedicht
aan bod is gekomen. Vrijwel alle verzen laten zich lezen in de context van andere. Zelfs een gedicht als
‘Dromer’ waarin Darth Maul wordt opgevoerd, een van de slachtoffers van de terroristische aanslagen in
Londen, anno 2005. De man zit eerst gelukzalig weg te dromen in de bus naar zijn werk en wanneer de
bomaanslag hem daar brutaal uit wekt, slaagt hij er niet meteen in zich de ware toedracht van de feiten
te realiseren: ‘Je zou je been oprapen/ en gewoon naar je werk kunnen gaan’. Van zo’n wrede intrusie
in hun droomwereld hebben Arno en Lieke geen last. De wereld is nog van hen. Je moet ouder zijn om
hem kwijt te raken.
___________________
PIM TE BOKKEL
De dingen de dingen de dans en de dingen
Nieuw Amsterdam Uitgevers, 60 blz., 14,90 euro
Avatar
Voor Julian Assange
In het schijnsel van mijn monitor
ben ik de engel die ten strijde trekt
tegen de in het duister bewegende Moloch
tot er niets dan licht bestaat
en alles als glasvezel zo doorzichtig is
dat het lijkt alsof er niets bestaat
Met een spiegeltje van bergkristal
vermenigvuldig ik mij in het ondergrondse
lichtnetwerk tot elf -
en die elf doen hetzelfde
Met een zaklamp als zwaard ben ik waarachtig
de brenger van licht
En wordt ik door de Orcs van Mordor van mijn toetsenbord gelicht
zeg ik:
Ik ben niet van deze wereld
versla me dan -
Ik heb meerdere levens
10 11

I spy
with my
little eye:
Spy Game
2010 03
oktober 2010: Iran aresteert Stuxnet spionnen
14 juli 2010: Google maakt van iedere mobiel een spion
05 november 2010: Pakistaanse militanten doden spionnen
2 juli 2010: Drie Russische spionnen bekennen.
05 februari 2010: AIVD waarschuwt middels folders voor spionage tijdens vakantie
17 september 2010: BOF: ‘Ook spionnen waarschuwen voor vezameldrift’
21 oktober 2010: Knappe ex-spionne Chapman wordt bankier
5 december 2010: Russische medewerker Britse parlement was spion
15 juli 2010: Russische spion werkte bij Microsoft
20 april 2010: Koerswijziging AIVD
26 juli 2010: Het Spionnenlied dat Poetin zong
22 oktober 2010: Man bekent schuld voor spionage China
8 september 2010: Geen cel voor agent die spioneerde voor Marokko
12 13
Spionnenlied
Noem me Anna
en ik ben gewoon de buurvrouw
die gelukkig zwaait als ze een taart bakt
of de hond uitlaat
Je mag haar wel maar kent mij niet
Ik ben het spook dat in je huiskamer
de spulletjes verplaatst –
het oog dat door een bolle lens
je buurt bewaakt
Je kent me niet
Je noemt mij Igor
Ik woon drie straten verderop
en rij altijd om zeven uur
met een Kadet de wijk uit naar mijn werk –
de rol die ik vervul
als held
als wolf tussen de schapen
Ik ben niet bang
maar als je slaapt
sta ik bewogen door het vaderland
soms huilend in je achtertuin

HET
DE DINGEN DE DINGEN
Waar vermaakt een rechtse societyverslaggever zich mee tijdens de opening
van kunstexpositie: hij geniet van de wijnproeverij, observeert de krakers en
maakt aantekeningen om het geheel de grond in te recenseren. Dat bleek
tijdens de opening van De Dans der Dingen in WG Kunst nog een verdraaid
lastige taak.
Bij de opening van het samenwerkingsproject van de succesvolle dichter Pim te
Bokkel, door Propria Cures eens aangemerkt als één van de topauteurs van
uitgeverij Nieuw Amsterdam, en de beeldend kunstenaar Rudolph Kempers,
een verdraaid eigenzinnige producent van cartooneske objecten, bleek dit
echter een verdraaid lastige opgave. De prachtige wijnen, het openingswoord
van de dichter Menno Wigman, de muziek van de clowneske Alan Purves
zorgden ervoor dat deze verslaggever voortdurend afgeleid was en zo zijn
plicht verzaakte: geen notities, dronkenschap. Gelukkig hebben we de foto’s
nog. Aan het einde van de dag gingen wij, alle belangrijke mensen van de
linkse elite en ik, dan ook gelukkig naar huis met de conclusie dat de kunst
beeldig was en de poëzie uiterst poëtisch:
14 15

Afbeelding 1: Op 27 juli 2010 was
de opening van de expositie De
Dans der Dingen in het oude
Amsterdamse klooster Wilhelmina
Gasthuis, bij de linkse elite beter
bekend onder de naam WG Kunst.
!
Afbeelding 1:
Op 27 juli 2010 was de opening van de
expositie De Dans der Dingen in het oude
Amsterdamse klooster Wilhelmina Gasthuis,
bij de linkse elite beter bekend onder de
naam WG Kunst.
Afbeelding 2: 1: De vrijgezelle dames
De kwamen vrijgezelle tijdens dames de opening kwamen tijdens
de natuurlijk opening exclusief natuurlijk voor exclusief de voor de
beeldende kunst en de poëzie.
beeldende ! kunst en de poëzie.
Afbeelding
Afbeelding
1:
3:
Beeldende kunst
en poëzie - de dingen waren
voor Beeldende elkaar gemaakt, kunst aldus uw
verslaggevera.
en poëzie - de
!
dingen waren
voor elkaar
gemaakt, aldus
uw verslaggever.
Afbeelding 1: De kunstenares
Afbeelding 4:
Isabel Alonso Pola vond het de
De kunstenares Isabel Alonso Pola vond
opening in ieder geval "de bom",
de opening in ieder geval “de bom”, of
of moeten wij hier zeggen: "el
moeten wij hier zeggen: “la bomba”?
bombo".
!
16 17
Afbeelding Afbeelding 5: 1: Beeldend
kunstenaar Beeldend kunstenaar van dienst, van dienst Rudolph Rudolph
Kempers, Kempers pleegde voor aanvang ter van de expositie
nog twee telefoontjes, zodat alles uiteindelijk
! voorbereiding van de opening nog
meer dan goed afliep.
enkele telefoontjes.

BRuIStABLEttEN
Het moet een uur of vijf zijn, nu ik de dag van gisteren in het doucheputje heb gespoeld en zonder
hoofdpijn in de felle zon de straat oversteek voor een stevig ontbijtje. Misschien zweef ik dankzij het
meisje, maar ik vrees dat het de kater is, of de Ibuprofen. In slowmotion begeef ik me richting snackbar en
tijdens het wachten en op de terugweg denk ik steeds aan mijn meisje – ik weet niet eens hoe ze heet.
Als we nu samen, met twee bakjes patat en twee snacks in plaats van alleen een patatje en een frikadel
speciaal, het zebrapad zouden oversteken, zou ze wellicht schrikken van de reiger, hongerig, bedelend
om vers gefrituurde stukjes junkfood. Ze zou een gilletje slaken. We zouden in lachen uitbarsten. Ik zou
haar beschermen met een arm. We zouden samen het zebrapad oversteken en misschien zou ze nog
heel even teruggaan om de reiger wat verse patatjes te geven, maar dan zouden we toch echt, het
bruggetje over, rechtsaf langs het water, onder de wuivende bomen, huiswaarts wandelen.
Nu loop ik met een witte plastic zak de snackbar uit. Ik denk: ik ben op jacht geweest en ving een
frikandel.
De reiger kijkt me aan, als een straatkrantverkoper zonder kranten, een junk zonder crack. “Nee jij krijgt
geen patat”, zeg ik. Met mijn vinger prik in het ritme van de woorden naar het beest, als reeg ik saté aan
een prikkertje: “Vandaag niet, morgen niet en ook overmorgen niet.” Het beest hervindt zijn instinct, vliegt
op en landt twee meter verder op het dak van een rode Opel Corsa die al maanden te koop staat.
“Je hebt ‘m weggejaagd,” zegt een meisje verontwaardigd. Een jaar of acht zal ze zijn, zwanger van de
Fernandez en ijsjes en patat wellicht.
Ik haal mijn schouders op, loop het bruggetje over en slenter, ontfermd door een boom, een boom en
nog een boom, huiswaarts.
In vijf minuten werk ik eerst de frikadel speciaal weg en dan, tot ik geen zin meer heb, de patat. Ik leun
achterover en sluit mijn ogen. Herinneringen aan gisteravond vormen zich op mijn netvlies: de dia’s van
het literaire café zijn hoogstens interessant, spannend wordt het pas als ik daarna in de nachtbus een
meisje ontmoet...
Ineens staat in de deuropening mijn huisgenoot met een zakje Afghaan. Of ik sliep?
“Nee, ik sliep niet. Niet echt geloof ik.”
•
Terwijl ik neerplof in een enorme zitzak verkruimelt mijn huisgenoot de Afghaan in een bedje van
droge tabak, vouwt vervolgens zorgvuldig een mooie tulp en vraagt om een aansteker. Ik haal een
wegwerpaansteker uit mijn broekzak en werp hem het ding toe.
Met een draak van een stem, hees en dampend van de cannabis, zegt mijn huisgenoot dat hij zich “echt
al een week” heeft verbaasd over die komkommers van tegenwoordig... “stuk voor stuk in een condoom
verpakt.” Na een tijdje peinzend naar het plafond te staren zegt hij, uitademend, een hand door zijn
Italiaanse kapsel: “Wedden dat jij, beste Bastiaan, bij de buurtsuper niet alleen een komkommer en een
potje Vaseline durft af te rekenen...”
Ik zeg dat ik een kater heb en dat ik net van de snackbar kom, maar merk dat het niet tot hem doordringt. We
leven in hetzelfde huis, in afgescheiden compartimenten. Ik wil mijn huisgenoot vertellen dat het fantastisch
was: dat ik met een meisje de nacht in het bruidskleed van de ochtendmist mocht zien en dat mijn meisje,
uiteindelijk, zonder naam, dansend bijna, in de richting van metrostation Venserpolder verdween.
Ik zeg dat ik heb gescoord vannacht.
Mijn huisgenoot vraagt daarop of ik haar nummer heb en informeert naar de handelingen die ik verrichtte,
mijn strategie en uiteindelijk de naam van het meisje.
Ik wist dat hij het zou vragen. Ik haal mijn schouders op. “We hebben afgesproken elkaar niet meer te
zien...”
Ik krijg een vragende blik toegeworpen. Mijn huisgenoot zegt: “Dan is het dus alsof er nooit iets gebeurd
is. Misschien is er ook wel niets gebeurd...”
“Wie weet,” zeg ik.
“Maar”, zegt hij dan, “jij durft dus wel een potje Vaseline en zo’n komkommer te kopen...”
Ik zeg dat ik geen zin heb. Mijn huisgenoot geeft me wat rest van de joint, tovert een grammetje hash
tevoorschijn en kijkt me uitdagend aan.
Nu volg ik hem zwijgend door het trappenhuis. Bij elke deur die ik tegenkom denk ik: hier wonen mensen
in compartimenten en de enige manier waarop ze communiceren is door af en toe een briefje onder
elkaars deur te schuiven. Soms wordt er aangebeld. Vaak wordt er door het spionnetje naar buiten
geloerd. Zelden is er iemand thuis. Nooit doen we open.
Bij het meisje voelde ik me welkom, bedenk ik me nu.
Mijn huisgenoot en ik, we steken zwijgend de straat over, op weg naar de groente- en fruitafdeling.
•
De groente- en fruitafdeling van de supermarkt is ’s zomers te herkennen aan de zwermende vliegjes en
de alles doordringende geur van gezouten vis – de vruchten uit het zeewater rond Paramaribo. Als het
zo warm is broeit en leeft er van alles tussen de tomaten, de appels en de paprika’s. Sommige tomaten
dragen een wit wollen vestje.
Ik til een komkommer op en zeg mijn huisgenoot dat de komkommers in ieder geval vrij van schimmel
zijn.
“Ze doen het veilig...” zegt hij.
De Vaseline staat bij de kassa, naast dat ene merk scheerschuim dat me altijd aan slagroom doet denken.
Op mijn boodschappenlijstje: een komkommer en een potje Vaseline. In mijn winkelmandje hetzelfde.
Achter me in de rij staat mijn huisgenoot met een pak roze koeken. Terwijl de caissière mijn boodschappen
scant en de prijs opleest, slaat die huisgenoot van me op mijn schouders en zegt dat “dat een fikse
komkommer” is, om vervolgens te vragen waar ik die Vaseline voor nodig heb.
Ik zeg dat het een weddenschap is.
“Een weddenschap,” zegt de vrouw achter de kassa, “dat zeggen ze allemaal...”
Geroezemoes in de rij achter me. Ik kijk niet om.
Als we langs de Opel Corsa, het bruggetje over, huiswaarts lopen, slaat mijn huisgenoot me triomfantelijk
op de schouder, geeft de hash en zegt: “Gefeliciteerd, dichtertje.”
Nu ik in de badkamer voor de spiegel sta wil ik me urenlang douchen. Het duizelt. De hoofdpijn komt
terug. Gedachten bonken op het ritme van een hartslag in mijn slapen. Ik denk: in dit licht en tegen deze
witte achtergrond kan ik er niet omheen dat ik heel erg besta. Ik heb een bruine huid van smeer en
zweet.
Ik merk hoe sinds gisteravond de wereld is veranderd. Ik vraag me af of het meisje nu aan mij denkt.
18 19

Ergens lijkt me dat mooi, dat haar gevoel het mijne weerspiegelt. Ik wil haar bellen, maar weet haar
nummer niet – ik weet niet eens hoe ze heet en waar ze woont. Wellicht stapte ze net als ik een bushalte
eerder of later uit. Ik vraag me af of ik haar nog terug zal zien en denk van niet.
Wanneer ik, voor de tweede keer vandaag, in het longdrinkglas een pijnstiller plons begint het te bruisen:
bubbels die zich zuchtend uit een bruistablet bevrijden en dan lucht zijn.
Ik denk dat het de opluchting is die ik zal voelen als ik een slok neem... en neem dan een slok.
•
Venserpolder trekt zijn nachtkleed aan. Ik probeer knikkebollend nog het één en ander te lezen, maar mijn
geest verdwaalt steeds in gedachten en dromen.
“Nu is het alsof er niets is gebeurd,” zei mijn huisgenoot. Ik kan onmogelijk bewijzen dat ik vannacht dat
meisje zoende, ik bedoel: behalve herinneringen is er niets dat er op wijst...
Ik merk dat ik alweer een bladzijde omsla zonder dat de inhoud tot me doordrong en dwing mezelf
vervolgens de bladzijde hardop te lezen. Ik lees dat Ovidus in de tijd van Imperator Ceasar Augustus in
een leerdicht over de kunst van de liefde schreef: “Een jager weet precies waar hij zijn net moet spannen
/ voor hertenvangst, of waar een zwijn zijn dal bewoont; / / een vogelvanger kent zijn struikgewas...” Ik
denk dat ik de jager ben die hongerig achterbleef toen de reegeit in zijn vizier door de mist, al springend,
in de bosrand verdween...
Ik ben op een kinderfeestje. Ik ben hier eerder geweest. Mijn Ghanese buurmeisje is jarig. Ik ben het
cadeautje vergeten. De kinderen zijn van pure chocolade. Braaf zitten ze rond een tafel met cola en
spekjes. Niemand pakt cola. Niemand pakt een spekje. Dan begint een jongetje naast me, in een zondags
driedelig kostuum, in vloeiend Engels tegen me te praten. Ik begrijp wat hij zegt. Ik kan allen zijn naam
niet verstaan. Ik wil zeggen dat hij me Bas mag noemen, dat ik Bastiaan heet... maar het lukt niet. Ineens
besef ik dat ik geen van de aanwezigen ken. De kinderen zouden evengoed robots kunnen zijn – we
maken geen contact.
Dan komt de dj binnen met een geluidsinstallatie die elk gesprek onmogelijk maakt en die het hele huizenblok
op Afrikaanse dansmuziek laat dansen. De kinderen spelen en dansen en eten en drinken.
Dan komt mijn meisje binnen. Ze zegt dat ze Rosalinde heet en vraagt of ik met haar mee naar buiten ga.
We bevinden ons in de weiden tussen Zuidoost en Abcoude. De zon schijnt, het is warm en de dingen in
de wereld lijken versmolten tot een eenheid die nog het meest lijkt op honing.
“Wij zijn samen de buitenstaanders,” denk ik dan.
Wanneer ik wakker wordt begrijp ik dat ik al die tijd kwijlend met mijn hoofd op mijn bureaublad lag. Het
is stil in mijn kamer. Ik kijk om me heen en zie vooral dat het donker is.
•
Mijn kamer is een enge ruimte – een klein compartiment dat vannacht gehuld is in schimmen. Ik ken
mijn kamer. Elk ding, van schaar tot potlood, laptop en wegwerpaansteker kan ik normaal gesproken
blind vinden. Nu tast ik onzeker mijn bureaublad af naar het zakje Afghaan en de aansteker. Uiteindelijk
vind ik de aansteker. In het schijnsel van de schemerlamp breek ik de hash om met een rookwolk mijn
gedachten in slaap te sussen.
Vannacht ziet alles er anders uit. Ik ben een vreemde in mijn eigen huis. Ik ben bang dat ik Rosalinde
verzonnen heb en weet eigenlijk niet zo goed wat ik überhaupt nog weet.
Ik herinner me dat ik na een lezing in een literair café de nachtbus naar Zuidoost nam en dat ze op
een gegeven moment naast me kwam zitten. Ik las een krant die ik eerder in de metro had gevonden.
Ze zag me zitten toen ze binnen kwam. En terwijl ik deed alsof de berichten uit de boekenbijlage
ontzettend interessant waren, kwam ze naast me zitten. De bus vertrok. Rosalinde vroeg me of ik altijd
op dit tijdstip de krant las. Ik wees op de rode noodhamer, die boven het raam bevestigd was en zei:
“Alleen in noodgevallen. Als ik bang ben dat iemand de hele rit met me wil praten haal ik snel een krant
tevoorschijn.” Ik denk dat ik toen lachte, omdat ze me glimlachend en quasi-begripvol aankeek. “Ja,” zei
ze, “ik hou daar ook niet van. Van die mannen die de hele tijd grappig doen en uiteindelijk alleen maar
je telefoonnummer willen.” Ik zei dat ik alles behalve een telefoonnummer wilde, dus dat ze me wat dat
betreft wel kon vertrouwen... “en bovendien, jij begon – ik zat immers de krant te lezen.” Rosalinde haalde
toen een hand door d’r lange haren en raakte even mijn schouder aan. Ze zei iets wat ik me niet meer
precies kan herinneren. Ze was blond of donkerblond, een beetje brunette wellicht.
Rosalinde, volgens mij heb ik die naam er later bij verzonnen. Ik kan me niet herinneren dat we elkaars
namen hebben uitgewisseld.
Als ik slechts een verzameling onvolledige herinneringen ben en mezelf vervolgens wijsmaak dat ik
probleemloos als gewoon mijzelf besta – wie ben ik dan, echt... ik vraag het me af.
De wereld draait. Het licht moet aan. Ik wil even in de badkamer staan en zien dat ik gewoon besta.
•
In de badkamer wijst niets erop dat het al drie uur is geweest: het douchegordijn hangt er onwetend bij, de
wasmachine heeft al evenmin besef van tijd en de spiegel reflecteert een witte kamer met mijn bezweette
hoofd erin. Ik hou me vast aan de wastafel. Ik voel me een kip van de leg in een legbatterij.
Ik wil weg uit deze kamer, dit huis – dit compartiment verlaten en buiten zijn...
Een lint van lantaarnpalen verlicht de singels en dreven van Zuidoost. Ik volg het lint tot aan de dijkweg
in de hoop op overzicht. Links blokkeren bomen en vervallen galerijflats mijn zicht; rechts zijn het de
nieuwbouwblokken. De plek waar ik Rosalinde gisteravond kwijt ben geraakt ligt achter me.
Het is niet dat ik haar zoek. Ik loop om te lopen, via een trapje de dijk af, het fietspad op, in de richting
van Het Poortje. Ik loop op wat de bodem van het Bijlmermeer moet zijn geweest, als drenkeling tussen
de nieuwbouwflats.
Een fietser belt en fietst voorbij.
Bij het ROC zie ik een standbeeld van een engel zonder armen, maar met twee immense vleugels. Ik denk
dat ze vrij is, omdat ze geen hoofd heeft.
Ik loop en loop en wandel en zie aan het einde van een donker bos na verloop van tijd in maanlicht een
uitgestrekt meer met rietkragen en een steigertje. Ik loop naar het steigertje. Opgelucht kijk ik uit over de
waterspiegel.
Ik kniel bij het water om in het donker mijn gezicht te zien. In het zwarte gat zie ik een kalend hoofd,
voldoende groot om allerlei gedachten en herinneringen op te slaan. Ik heb een waterhoofd, denk ik en
schrik dan. Ik denk dat ik onmogelijk die man met dat waterhoofd kan zijn. Dan besef ik dat ik altijd een
zelfbeeld heb gehad, maar dat uiteindelijk mijn gevuld is met twee bolle ogen die alles behalve zichzelf
kunnen zien. Ik kan mezelf, honderden spiegels, zelfreflecties en bespiegelingen ten spijt, niet zien, laat
staan begrijpen. Ik weet niet wie ik ben – het is een gedachte die me enigszins verdrietig stemt. Niet dat
ik hier ga huilen, echt niet. Ik ben dertig, dichter, recensent. Ik heb talent.
Water hoopt zich achter mijn oogwallen op. Ik wil me in het koele water laten vallen, langzaam als een
bruistablet richting bodem zakken en niet langer als een ding bestaan.
Ik kom vanzelf weer boven drijven, denk ik dan.
20 21

!
advertentie
“Een romantisch dichter – en een goede bovendien.”
Trouw
“een ontzettend groot en oorspronkelijk talent.”
De Groene Amsterdammer
“Pim te Bokkel is een ware dichter [...] sensitief, subtiel,
hier en daar uitgesproken lyrisch.”
Poëzierapport
Colofon: Enkele gedichten verschenen eerder in nrc.next, het verhaal verscheen eerder als feuilleton in
Het Parool, de recensie is geschreven door Luuk Gruwez, het Jean Huijbers Journal verscheen niet eerder in
De Telegraaf, de coverfoto werd gemaakt door Fréderique van der Hoeven en de foto op pagina twee werd
gemaakt door Roos Le Roux. De foto op pagina 8 werd geschoten door Hermen Albers en toont Pim in het
paleis van de inquisiteur in Vittoriosa, Malta. De foto op het achterplat is wederom van Fréderique van der
Hoeven.’ Ontwerp: Chiel te Bokkel. Iedereen bedankt! Overige content: Pim te Bokkel.