Het jaar van de spion - Pim te Bokkel

Nijmegen gaat. De dichter laat zijn dochter met haar fietsje uitbreken tot buiten de stad. Hij staat zelfs
toe dat zij hem verlaat. Zij mag, althans voor de duur van een gedicht, haar eigen weg kiezen, los van
haar oorsprong en bij nader inzien ook van haar vader die een stip in de verte wordt. Te Bokkel gunt zijn
kinderen een controleerbare anarchie: Arno met zijn skelter en Lieke met haar fiets krijgen, hoe jong zij
ook zijn en de ene al meer dan de andere, een zekere zeggenschap over hun levenswandel.
Dat blijkt uitvoerig uit de tweede cyclus die - gek genoeg - net als drie andere cycli ‘dingen’ heet. (Alleen
de voorlaatste cylus krijgt een andere titel, namelijk ‘dansen’.) Arno is hier dominant aanwezig, bijna als
een alleenheerser of als een soort Rambo. Er is een verjaardagsfeest voor hem aangericht. Hij verkent
zijn grondgebied dat zich afwisselend buiten bevindt, in de tuin waar de visite plaats zal nemen, en
binnen, in wat op zijn nog onervaren netvlies moet overkomen als een rariteitenkabinet waar dingen
als afwasmachine, tandenborstel, fruitschaal, enz., de aandacht opeisen. Ook de bromvlieg wordt in
deze omgeving een soort ding. Immers, Te Bokkel schaart zich achter de uitspraak van Alberto Caeiro,
heteroniem van Fernando Pessoa: ‘(...) alles is dingen.’ En ‘alles danst’, staat er in het gedicht dat ons met
Arno laat kennismaken. Net als Lieke laat ook hij de dingen dansen. Het verschil is dat zijn wereld nog
minder uitgestrekt is dan die van haar. Hij pendelt tussen wat zich binnenshuis bevindt en wat daarbuiten
ligt, in de directe omgeving van de tuin. Hij flirt met de kier tussen binnen en buiten. ‘Achter de heg is de
weg/ is het ergens,’ lezen wij. Maar verder dan daar mag niet. Hij kan die weg maar op tot iemand ‘stop’
roept. Zonder probleem dwaalt zijn aandacht daarna af van het buiten en de hem fêterende visite. Hij
wordt plots gefascineerd door het diepste binnen, dat van de diepvrieskist: ‘Het is een mooie dag voor ijs/
en ergens moet visite zijn/ als Arno met de ijsbeer in de diepvriesnacht/ verdwijnt.’
Wat kan het kennelijk iets oudere Lieke dat Arno niet kan? Zij heeft een groter ruimtelijk gevoel en is
meer gespecialiseerd in kijken. Zij kan zozeer kijken dat haar kijken bijna bijten wordt: haar ogen lijken
broodkorst te willen verorberen. Ook brengt zij patronen aan in de werkelijkheid; met haar fiets doet zij
figuren ontstaan. Twee bewegingen vallen daarbij op: de rechte lijn (langs de spoorweg) en de cirkel
(onder meer de ring rondom de stad). Het summum van wat men als rond beschouwt, is uiteraard de
zon, hier eveneens prominent. De dichter heeft met zijn (vermoedelijke) dochter de zin voor structurering
gemeen. ‘de dingen de dingen de dans en de dingen’ is namelijk een heel secuur geconstrueerde
bundel geworden. Niet zelden reflecteert een gedicht op een item dat al in het voorafgaande gedicht
aan bod is gekomen. Vrijwel alle verzen laten zich lezen in de context van andere. Zelfs een gedicht als
‘Dromer’ waarin Darth Maul wordt opgevoerd, een van de slachtoffers van de terroristische aanslagen in
Londen, anno 2005. De man zit eerst gelukzalig weg te dromen in de bus naar zijn werk en wanneer de
bomaanslag hem daar brutaal uit wekt, slaagt hij er niet meteen in zich de ware toedracht van de feiten
te realiseren: ‘Je zou je been oprapen/ en gewoon naar je werk kunnen gaan’. Van zo’n wrede intrusie
in hun droomwereld hebben Arno en Lieke geen last. De wereld is nog van hen. Je moet ouder zijn om
hem kwijt te raken.
___________________
PIM TE BOKKEL
De dingen de dingen de dans en de dingen
Nieuw Amsterdam Uitgevers, 60 blz., 14,90 euro
Avatar
Voor Julian Assange
In het schijnsel van mijn monitor
ben ik de engel die ten strijde trekt
tegen de in het duister bewegende Moloch
tot er niets dan licht bestaat
en alles als glasvezel zo doorzichtig is
dat het lijkt alsof er niets bestaat
Met een spiegeltje van bergkristal
vermenigvuldig ik mij in het ondergrondse
lichtnetwerk tot elf -
en die elf doen hetzelfde
Met een zaklamp als zwaard ben ik waarachtig
de brenger van licht
En wordt ik door de Orcs van Mordor van mijn toetsenbord gelicht
zeg ik:
Ik ben niet van deze wereld
versla me dan -
Ik heb meerdere levens
10 11