Wederopbouw%20in%20Schiedam%20deel%201

1.1.4 Toelichting criteria stedenbouw
De waardering van de naoorlogse wijken in Schiedam is grotendeels gebaseerd
op de criteria van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE). De onderzoekers
beoordeelden de wijken op cultuurhistorische waarden, stedenbouwkundige
en architectonische waarden, ensemblewaarden, gaafheid/herkenbaarheid
en zeldzaamheid. Bij cultuurhistorische waarden gaat het bijvoorbeeld om het
belang van een gebied voor de stad en zijn bevolking. Bij stedenbouwkundige
en architectonische waarden is het bijvoorbeeld van belang of een wijk
typerend is voor een bepaalde stijl of een stroming. Per gebied is beoordeeld
op de algehele aanleg, stratenpatroon, bebouwingsstructuur, groenstructuur
en voorzieningenstructuur. Bij gaafheid en herkenbaarheid spelen de nu nog
aanwezige oorspronkelijke toestand en het aantal typische naoorlogse kenmerken
een rol. Bij zeldzaamheid wordt bijvoorbeeld gekeken of een ontwerp binnen
het oeuvre van de ontwerper of in Schiedam relatief weinig voorkomt. De
onderzoekers hebben de naoorlogse wijken, ensembles en bijzondere plekken
gewaardeerd op al deze aspecten en daar is een score uitgekomen, die een
vergelijkbare waardering van de gebieden, ensembles en plekken oplevert.
1.1.5 Terminologie naoorlogse stedenbouw
Organische stedenbouw
De organische stedenbouw is een vorm van stedenbouw waarbij de stad wordt
beschouwd als een levend organisme. De onderdelen van de stad worden
beschreven alsof het lichaamsdelen zijn. In het concept van de organische
stad zijn uitbreidingen (uitbreidingswijken) als organen onderdeel van het
stadsorganisme. Groene urban motorways verbinden als aderen en zenuwbanen
van de stad de wijken en buurten met elkaar. Open ruimtes functioneren als
longen. Groene wiggen geleden de stad in wijken. Samen met kerken en scholen
zorgen deze voorzieningen ervoor dat het organisme goed kan functioneren.
In Schiedam is organische stedenbouw een vervolg op de vooroorlogse
monumentale, op een coherent stadsbeeld gerichte vorm van stadsuitbreiding. Hét
voorbeeld van organische stedenbouw in Schiedam is de wijk Nieuwland, waar de
stedenbouwkundige in gemeentelijke dienst Joszef Horváth van 1950 tot 1960 zijn
stempel op drukte.
Wijkgedachte
De wijkgedachte is in Nederland als begrip voornamelijk bekend geworden door
een Rotterdamse studiegroep onder leiding van ir. A. Bos, adjunct-directeur van
Publieke Werken in Rotterdam. In de studie De stad der toekomst, de toekomst
der stad uit 1946 introduceerde Bos de wijkgedachte als centraal element voor
stadsuitbreiding. Het idee was dat de stad niet oneindig kon uitbreiden. Nieuwe
woonwijken dienden niet meer te worden opgezet als de volgende ring tegen
de oude stad aan, maar moesten een satellietmodel volgen. In de wijk zijn alle
voorzieningen, zoals kerken, winkels, scholen en woonbuurten, zodat deze wijk
zelfstandig kon functioneren. De wijkgedachte gold niet alleen in ruimtelijke
zin als richtinggevend, maar vooral ook in sociaal opzicht. Bij te grote steden
zou het stedelijke leven tot chaos, vervreemding en anonimiteit leiden of zelfs
tot criminaliteit, ziekte en sociale misstanden. Door een geleding in wijken
van beperkte grootte (van circa 0.000 inwoners) kon daarentegen nog wel
vreugdevolle en betekenisvolle gemeenschapsvorming ontstaan met hechte
sociale verbanden tussen bewoners. Naast Tuindorp Kethel is Nieuwland een goed
voorbeeld van een zelfstandige wijk, waarin de wijkgedachte een grote rol heeft
gespeeld. Wel moet hierbij worden aangetekend dat Nieuwland is gerealiseerd
uitgaande van een traditionalistisch uitbreidingsplan uit het begin van de jaren
veertig, een plan dat juist was opgezet als een schakel in een ring die zeer nauw
om de historische stad sluit.
15