Wederopbouw%20in%20Schiedam%20deel%201

plaats te verklaren uit de nadrukkelijke keuze om ons land te industrialiseren met
behulp van een geleide economie en lage loonkosten. Tot 1960 stond Nederland
bekend als een van de goedkoopste productielanden. Deze structuurverandering
ging gepaard met een toenemend ruimtebeslag: stedelijke groei, de uitbreiding van
het spoor-, water- en landwegennet. Geografisch gezien vond deze expansie niet
in gelijke mate plaats: bepaalde regio’s stagneerden terwijl andere buitensporig
groeiden. De regio’s met een overwegend agrarische bevolking kenden de
snelst groeiende beroepsbevolking. In reactie op deze ruimtelijke verschijnselen
ontstond een nationaal beleid dat regionaal sociaal-economisch beleid zou moeten
sturen: voorwaarden scheppend in termen van de aanleg van infrastructuur
– het zorgen voor havens, wegen, kanalen en voor alles wat er verder voor
de aan- en afvoer van grondstoffen en afgewerkte producten nodig is – en
premies voor bedrijfsvestiging in de door de overheden aangewezen gebieden.
Daarbij hoorde een aanvullend beleid dat de bevolking mobiel moest maken,
dat wil zeggen mentaal rijp voor industriearbeid, omscholen (vakopleidingen)
en bereid om te verhuizen of grote afstanden te overbruggen tussen woon- en
werkplaats. Gemeenschappelijke ruimtelijke noemer van de begeleidende nota’s
was het openleggen van de regio’s door verkeersingrepen en het belonen van
ondernemers die zich zouden vestigen op de aangewezen industrieterreinen,
bijvoorbeeld de ‘Subsidieregeling industriehallenbouw Kerngemeenten’ (1946)
en de regeling ‘Bevordering Industrialisatie Kerngemeenten’ (195 ). In de
dorpen en steden waar industrievestiging zou gaan plaatsvinden moesten extra
woningcontingenten worden toegewezen, terwijl ook geld vrijgemaakt zou moeten
worden voor (om)scholing, recreatie, geestelijke en zedelijke opvang. (...)
Pas toen de wederopbouw-in-engere-zin zijn voltooiing naderde en de ruimtelijke
gevolgen daarvan zichtbaar werden, kreeg de regionale ruimtelijke planning
een nieuwe impuls, waarbij de rapportages van de Werkcommissie Westen des
Lands een sleutelrol vervulden. Pas toen ontstond een breed draagvlak voor
grootschalige ruimtelijke ordening en kon voorzichtig gedebatteerd worden over
departementale samenwerking op ruimtelijk terrein. Pas nadat de wederopbouw
vrijwel was voltooid en nadat door goedkeuring van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening eindelijk werd afgerekend met de oorlogswetgeving nam de nationale
ruimtelijke planning een grote vlucht. (..) Het tijdperk van de nota’s voor de
ruimtelijke ordening van het Nederlandse territorium brak aan.’
Koos Bosma en Cor Wagenaar (redactie),
Een geruisloze doorbraak. De geschiedenis van architectuur en stedenbouw
tijdens de bezetting en de wederopbouw van Nederland, Rotterdam 1995.
Teksten: Koos Bosma, Cor Wagenaar en Helma Hellinga.
9