Detector Magazine 85 - De Detector Amateur

Vondst van het jaar
De rol van munten
in Angelsaksisch
Engeland
Vondstberichten
Op pad met...
Als ik zo eens terug
denk...
Varia
V E R E N I G I N G S B L A D V A N
‘ D E D E T E C T O R A M A T E U R ’
85
maart 2006
Detector
magazine

4
Inhoud
maar t 2006
• Vondstberichten 6
• De rol van munten in Angelsaksisch
Engeland 8
• Op pad met.... 14
• Als ik zo eens terug denk... 18
• Ringedingetjes 21
• Vondst van het jaar 26
• Gebruikerservaring 32
• Raad de foto 33
• Vraagbaak 37
• Varia 41
Colofon
Detector magazine is het verenigingsblad van
‘De Detector Amateur’ en verschijnt 6 keer per jaar.
Sluitingsdatum kopij en advertenties: 5 april 2006.
Redactie
M. Ho mann (eindredacteur)
C.B. Leenheer
J. Koning, W. van den Brandhof, K. Bot, J. Bosma (fotogra e)
Medewerkers redactie:
J. Zijlstra, H.J.E. van Beuningen, M.A. Holtman, L.C. Mijderwijk, A. van Herwijnen,
K. van Santvoord
Redactieadres
De Detector Amateur, Hanebalken 153, 9205 CL Drachten,
e-mail: redactie@detectoramateur.nl
Advertenties
Het bestuur behoudt zich het recht voor advertenties zonder opgave van redenen te weigeren.
Door het opnemen van advertenties doet de redactie van het Detector Magazine c.q.
de vereniging De Detector Amateur geen aanbeveling van de daarin vermelde producten of
diensten.
Advertentieaquisitie
Advertentievoorwaarden- en tarieven op aanvraag bij Gra sch bureau Creatype.
E-mail: studio@creatype.nl
Vormgeving en layout
Gra sch bureau Creatype, Drachten, (0512) 54 52 40, www.creatype.nl
Druk:
De Marne, Leens
ISSN: 1386-5935
© Copyright: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door
middel van druk, fotogra e, micro lm, internet of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande,
Bestuur (voorkeur e-mail)
Voorzitter
Roy Hutters
Tel. (0571) 29 11 45
wcr.hutters@detectoramateur.nl
Penningmeester/secretariaat
Natasja Verburgh
Tel. 06-13835002
n.d.verburgh@detectoramateur.nl
Eindredactie magazine
Mart Ho mann
Tel. (015) 21 36 298
m.ho mann@detectoramateur.nl
Algemeen/externe betrekkingen
Martin de Witte
Kapelweg 57, 3818 BE Amersfoort
Tel. 06 26 694 987
m.de.witte@detectoramateur.nl
Ledenadministratie
Opgave van leden, opzeggingen, adreswijzigingen, ledenpas, vragen
over de contributie enz.
Natasja Verburgh
Postbus 2729, 7301 EE Apeldoorn
Tel. 06-13835002, e-mail: administratie@detectoramateur.nl
Redactie Magazine
Kopij en inzendingen voor het magazine
Hanebalken 153, 9205 CL Drachten, e-mail: redactie@detectoramateur.nl
Activiteitencommissie
Voor vragen, suggesties enz. over zoekdagen, determinatiedagen kunt u terecht
bij: G. Lukassen, Meerpaal 218, 9732 AM Groningen,
Tel. (050) 5413396, e-mail: zoekdag@detectoramateur.nl
Ledenpas
Voor het verkrijgen van een ledenpas van de vereniging dient u een pasfoto op
te sturen met op de achterzijde vermeld uw naam en adres aan de ledenadministratie
van de vereniging.
Lidmaatschap
Het lidmaatschap van deze vereniging loopt altijd per kalenderjaar
en wordt zonder opzegging altijd stilzwijgend verlengd met een
jaar.
Degenen die in de loop van het jaar toetreden, ontvangen alle reeds
eerder verschenen nummers van het lopende jaar. Opzegging dient
uiterlijk op 1 november schriftelijk binnen te zijn.
De contributie bedraagt per 1 januari 2006:
Leden binnenland 30,—, via incasso 29,—
Steunleden 8,—
Leden buitenland 35,—.
Algemeen postadres:
Postbus 2729, 7301 EE Apeldoorn
Bank:
Rabobank 10.76.81.048 t.n.v. De Detector Amateur te Amersfoort
Postbank 1675000 t.n.v. De Detector Amateur te Amersfoort

Bestuur
Van de voorzitter
Op het moment van dit schrijven vriest het
buiten 7 graden, geen enkele reden om als
zoeker vrolijk te zijn. Maar er komen vast weer
betere tijden.
Een beter bericht is dat de zoekdag voor het
komende voorjaar bekend is. Deze zal plaats
vinden te Nijkerk.Verdere info volgt in dit
magazine.
Na een toch wel rumoerig 2005 hoopt het bestuur dat we
met wat extra mankracht dit jaar toch weer met een voltallig
bestuur kunnen gaan draaien. Er zijn wat aanmeldingen maar
echt storm loopt het niet. Wij hebben u nodig om de vereniging
draaiende te houden dus als u tijd en interesse heeft meld
dit dan bij een van de bestuursleden.
Ik wens u een heel goed zoekjaar met bijzondere vondsten en
ik hoop u allen te ontmoeten op 25 maart in Nijkerk.
Roy Hutters, voorzitter
Jaarvergadering
Datum: 8 april 2006
Plaats: The Saloon, Bandijk 60, 7396 TC Terwolde
Aanvang: 11.00 uur
Agenda: Opening
Notulen jaarvergadering 2005
Mededelingen
Ingekomen stukken
Financieel verslag boekjaar 2005
Verslag kascontrolecommissie
Bestuurssamenstelling
Rondvraag
Afsluiting
Data magazines
Uiterste aanleverdata
kopij (artikelen)
2 februari 2006
5 april 2006
2 juni 2006
7 augustus 2006
3 oktober 2006
24 november 2006
Verschijningsdata
magazine
6 maart 2006
6 mei 2006
6 juli 2006
7 september 2006
4 november 2006
27 december 2006
Van de redactie
Beste leden, allereerst nog de beste wensen voor het
nieuwe jaar. Wij hopen dan ook dat u dit jaar fraaie
vondsten aan de bodem kunt ontfutselen, die mogelijk
ons magazine kunnen sieren.
Er is een fraai zoekverhaal van Matthijs Rutten die een
overzicht geeft van zijn vondsten van het afgelopen jaar.
Er zijn zeven inzendingen voor de ‘vondst van het jaar’.
Van Leon Mijderwijk hebben we een fraai artikel ontvangen
over Engelse munten uit de Angelsaksische periode.
Hierop haakt heel mooi het artikel van Jan Zijlstra over
een bracteaat in. Ook is er een ‘Op pad met..’ van Koen
van Santvoort die ons langs de rivieren voert. Uiteraard
staan er ook de vaste rubrieken in die u van ons gewend
bent.
Op 8 april houden we de jaarlijkse ledenvergadering. Zijn
er dingen die u wilt vertellen of duidelijk maken over het
magazine dan is dit DE mogelijkheid, daar we u dan persoonlijk
te woord kunnen staan. Uiteraard kan het ook op
de zoekdag, mocht u voor de ledenvergadering verhindert
zijn, we zijn immers leden voor leden.
Doordat er minder advertenties zijn verkocht werden we
helaas genoodzaakt het aantal pagina’s terug te brengen
naar 44 (was 48). Het was wel mogelijk om de 48 pagina’s
aan te houden, maar dan zou het kleurgedeelte komen te
vervallen of zouden we van een mindere kwaliteit papier
gebruik moeten maken. Met deze maatregel merkt u als
lezer het minst van de verandering.
Om u als lid op de hoogte te houden van het verschijnen
van het magazine staan er hiernaast de data afgedrukt
waarop u het magazine in huis kunt verwachten. Tevens
staan hier de data voor het inleveren van de kopij.
Wij als redactie hopen dat u het blad met veel plezier zult
lezen.
Langs deze weg wil ik iedereen die de artikelen heeft aangeleverd
evenals de vaste redacteuren en de medewerkers
van de opmaak hartelijk danken.
Met vriendelijke groet,
Mart Hoffmann, eindredacteur Detector Magazine
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
5

6 [ Tekst: Jan Zijlstra / Foto’s: Jan Zijlstra ]
Vondstberichten
Een Friese
vondst met
een Engelse
‘Parallel’

In nummer 70 (september 2003) van ons magazine werd
uitgebreid aandacht besteed aan een te Wijnaldum
gevonden gouden bracteaat van een raadselachtig type.
Het stuk past technisch en eigenlijk ook iconogra sch
niet goed in de Scandinavische series; het zou een
continentale (Friese?) of insulaire achtergrond kunnen
hebben.
Niet zo lang geleden werd in het Engelse
Kent een soortgelijk maar beter
bewaard gebleven stuk gedetecteerd.
Hoewel zeker niet identiek, vertoont
het globaal een aantal vergelijkbare
Van het Wijnaldumer exemplaar (linkerfoto en tekening-
reconstructie midden-onder) is nog een middenfragment terug-
gevonden; het is hier goudkleurig ingevuld.
Rechts het Engelse exemplaar. Ons redactielid Johan koning
ziet daarop een zittende of tronende guur; een interessante
mogelijkheid. Symboliseert het kleine “podium”tussen de benen der
koning(?) van het Wijnaldumer stuk misschien een zetel of troon?
(iconografi sche) karakteristieken,
afgezien van technische aspecten die
van een foto moeilijk te beoordelen
zijn. Een dansende? menselijke fi guur
die ons aankijkt en ondefi nieerbare attributen.
Daar omheen twee sier- en of
pseudo-tekstbanden, alles gevat in een
kabelrand van gouddraad en voorzien
van een draagoog. De uitvoering der
voorstelling is in beide gevallen uiterst
primitief en werkt associaties op met
bijv. Afrikaanse e tnografi ca (waarmee
het uiteraard niets mee te maken
heeft). De stilistische verwantschap
van de twee bracteaten ten opzichte
van elkaar is opvallend. Alleen al de
boom- of takachtige confi guraties
(bij het Friese exemplaar links van de
menselijke fi guur) laten een zekere
overeenkomst zien, evenals de sfeer en
de algemene indruk. Overigens is het
Kentse stuk afgezien van de benen der
menselijk fi guur meer symmetrisch
dan het Friese. Het is dan ook goed
mogelijk dat dezelfde godheid of vorst
is afgebeeld. Er bestonden in de vroege
middeleeuwen tussen Zuidoost-
Engeland, Northumbria en Friesland
zeer nauwe banden. Inzake Kent en
East Anglia blijkt dit onder meer uit
studies met betrekking tot sieraden;
deze komen in grote mate overeen, zij
het dat de Friese sieraden technisch
vaak iets minder verfi jnd zijn.
De twee hier besproken bracteaten
bevestigen dat nog eens.
In boven aangehaald artikel (DDA
70) schreef ik o.a.: “Het wachten is
op nieuwe vondsten en voortschrijdend
inzicht”. Wat betreft het eerste
wordt ik dus op mijn wenken bediend,
maar ook het inzicht wordt door deze
nieuwe vondst verdiept en verbreed.
Wellicht hebben we hier het begin van
een aparte groep of subgroep.
Met dank aan Tjamme Valk uit
Hallum die mij op het Engelse stuk
attendeerde.
Tijdens het redactioneel klaarmaken
van het stuk door Johan Koning attendeerde
hij mij er op dat hij geen
dansende menselijke fi guur op het
stuk zag maar eerder een iets scheef
zittende fi guur op een troon met de
benen naar links.
Zie ook: Johan Nicolay; Nieuwe bewoners van
het Terpengebied en hun rol bij de opkomst
van Fries Koningsschap.
De betekenis van gouden bracteaten en
bracteaatachtige hangers uit Friesland (vijfde-
zevende eeuw na Chr.)
In: De Vrije Fries no. 85 (2005), Leeuwarden,
ISBN 90 6171 0014
Oproep Geld- en Bankmuseum, Utrecht
Het Geld- en Bankmuseum welke deze gouden munt: van de zoekdag
te Nederweert heeft gedetermineerd: Halve gouden reaal van
Philips II (1555-1598), geslagen in Vlaanderen (Brugge) in de periode
1560-1567 heeft ons gevraagd of de vinder de vindplaats aan hen
bekend wil maken.
(Met vermelding van; onder nummer 1054241)
Drs. J.E.L. (Jan) Pelsdonk
Telefoon (algemeen): 030-2910492
Postbus 2407
3500 GK Utrecht
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
7

8 [ Tekst: Leon C. Mijderwijk ]
De rol van munten
in Angelsaksisch Engeland
Van Beowulf tot
Athelstan
Degenen die een detectorreis naar Engeland hebben ondernomen,
kennen het brede scala aan tijd en verscheidenheid bij mogelijke
muntvondsten. Al in de Late IJzertijd werden er munten geslagen en het
vertrek van de Romeinen betekende geenszins het einde van de munt.
In de geschiedenis van Angelsaksisch Engeland (zesde tot elfde eeuw na
Christus) is duidelijk een ontwikkeling te zien hoe er tegen munten werd
aangekeken. Dit artikel handelt over deze ontwikkeling in de eeuwen
dat de Angelsaksen zich vestigden totdat voor het eerst een koning de
macht over heel Engeland in handen had.
De schat van de draak
“Een lang tijdperk van vrede brak nu voor
de Gauten aan, want Beowulfs roem als
held had zich overal verbreid. Niemand
waagde het, een land aan te vallen waarvan
de heerser het monster Grendel en diens
moeder had overwonnen en ook in talloze
gevechten zijn kracht en moed had
getoond. Met wijsheid regeerde Beowulf
over de Gauten; hij was geliefd en geëerd
door zijn volk en bereikte een hoge leeftijd.
Reeds vijftig jaren duurde zijn bewind toen
de gelukkige tijd van vrede plotseling werd
onderbroken en een groot onheil over de
Gauten kwam. Middenin een steile, slechts
langs een smal pad bereikbare rotswand
lag de ingang van een hol, waarin vele,
vele jaren geleden een grijsaard, de laatste
van zijn stam, een kostbare schat had
verborgen. Tenslotte stierf ook hij en nam
zijn geheim mee in het graf. Op zekere dag
echter ontdekte een rondzwervende draak
de schat en nestelde zich in het hol. Hij
behoedde de schat driehonderd jaar lang
onbetwist, tot het toeval een vluchteling
die op afgelegen wegen probeerde aan de
toorn van zijn heer te ontkomen, naar de
schatkamer voerde. Toen de ongelukkige
de kostbare schat zag, nam hij daarvan een
met edelstenen bezette gouden beker, een
prachtig kunstwerk uit lang vervlogen tij-
den, mee. Met deze beker keerde hij terug
naar zijn heer om er diens gunst opnieuw
mee te verwerven. Deze had nog nooit zo´n
uitzonderlijk kleinood gezien; zijn woede
bedaarde en hij schonk de brenger van de
kostbare gave opnieuw zijn gunst.” 1
Helaas, dit is niet het einde van het verhaal.
De draak bemerkte dat zijn schat was
aangetast en spuwde vuur over de Gauten
om zijn ongenoegen kenbaar te maken.
Beowulf wist hem tenslotte te doden, maar
dit gevecht zou zijn laatste zijn. De held was
dodelijk gewond en nadat hij zijn dienaar
Wiglaf had opgedragen de veroverde schat
uit het hol naar het licht te dragen, stierf
hij. Het heldendicht Beowulf speelt zich af
in Zweden en Denemarken. Het is echter samengesteld
in de achtste of vroege negen-
de eeuw in het Oud-Engels. De dichter en
zijn publiek leefden in Angelsaksisch Engeland
en in het gedicht zijn sporen te vinden
van hoe de Angelsaksen tegen bepaalde
zaken aankeken. Wat uit bovenstaande
frase uit Beowulf in ieder geval blijkt, is dat
zij een schat wisten te waarderen. De draak
die de kostbaarheden bewaakte, gaf het
verkrijgen van de schat een nog grotere
waarde. Niet alleen in de poëzie zijn draken
als schatbewaarders overgeleverd. Ook
plaatsnamen in Engeland verwijzen hiernaar,
zoals Drakelow, waarbij low vertaald
kan worden als een grafheuvel. De plaatsen
Hurdlow Town en Hordley beloven in hun
naam een schat (hoard) te herbergen, maar
er is geen sprake van een draak. In Hordley
werd in 1950 inderdaad een Romeinse
muntschat gevonden. 2
Nog steeds spreken schatten tot de
verbeelding. Geen archeoloog zal ooit
ontsnappen aan de vraag of hij er al één
gevonden heeft. Waarschijnlijk zal hij
beroepsgetrouw antwoorden dat voor hem
alleen de geschiedkundige waarde van
zijn vondsten telt. Voor het bestuderen van
de muntgeschiedenis van Angelsaksisch
Engeland hebben we de schat in beide
gedaanten nodig, namelijk als verzameling
kostbaarheden waartoe juwelen, gouden
en zilveren penningen en munten behoren
en als een rijke schat aan informatie over de
samenleving.
Wie waren de Angelsaksen
De naam Angelsaksen is een verzamelterm
voor diverse volken waarvan groepen in de
vijfde en zesde eeuw naar Engeland trokken.
Tot die volken behoorden de Angelen
en de Saksen, maar ook Juten, Friezen en
Franken trokken over de Noordzee. Op
den duur vielen zij niet alleen het land
binnen, maar vestigden zij zich er ook.

Er gingen nog enkele decennia voorbij,
maar ten slotte was een groot deel van
het eiland verdeeld in gebieden die onder
de invloedssfeer van Germaanse koningen
vielen. Zij deelden het eiland met de
Britse volken in het zuidwesten en Wales
en Picten en Schotten in het noorden. De
verbondenheid met het vasteland was
door de volksverhuizing niet verbroken.
Het huidige geschiedkundige standpunt is
dat de koninkrijken rond de Noordzee door
intensieve handels- en sociale contacten
veel overeenkomsten kenden in cultureel,
ideologisch en politiek opzicht. 3
Goud
De Angelsaksische koninkrijken kenden
aanvankelijk geen geldeconomie. Aan een
economie waarin de munt als betaalmiddel
werd gebruikt, was een einde gekomen na
het vertrek van de Romeinen in het eerste
decennium van de vijfde eeuw. Munten waren
echter niet onbekend onder Germaanse
volken. Romeinse munten werden gebruikt
als hal abrikaat voor juwelen zoals hangers.
Ook zijn gouden bracteaten, hangers
waarin een reliëfstempel is aangebracht,
gevonden. De voorstelling op deze hangers,
die geslagen zijn in Scandinavië, zijn
vaak gebaseerd op laat-Romeinse munten.
De tekening is veelal een gestileerde weergave
van het Romeinse voorbeeld. 4 Munten
in de ware zin van het woord kwamen ook
van het continent.
De meeste hiervan kwamen uit de Merovingische
koninkrijken, die het gebied van
het huidige België en een groot gedeelte
van Frankrijk omvatten. De gouden munten
kenden twee denominaties: de solidus en
de tremissis. De laatstgenoemde was een
derde in gewicht van de solidus. Deze gro-
Koninkrijken en steden in Angelsaksich Engeland, zevende eeuw.
J. Campbell red., The Anglo-Saxons (Londen 1991) 52.
tere munt van ruim 4 gram was zeldzaam.
De tremissis kwam algemener voor.
In de schatvondst in 1939 van het ‘koningsgraf’
op het grafheuvelveld van Sutton Hoo
werd een buidel met 37 gouden munten,
drie gouden schij es en twee goudstaa es
aangetro en. In verhouding tot de rijkdom
die de andere vondsten, zoals zilveren schalen,
met goud en email ingelegde schoudergespen
en een gouden gesp van ruim
14 centimeter, in dit scheepsgraf (Mound
1) vertegenwoordigen, gaat het om een
luttel bedrag. Mogelijk is de veronderstelling
juist dat niet de goudwaarde maar de
symbolische waarde van het aantal munten
groot was. Zo zou het aantal van 40 (37 en
3 blanke schij es) hebben kunnen dienen
als betaling voor de roeiers van het schip.
De goudstaa es zouden voor de scheepsof-
cieren bedoeld zijn. 5 Zo’n betaling zou het
heidense karakter van de overleden vorst
bevestigen. Zo simpel ligt het echter niet.
Ook zijn er diverse voorwerpen gevonden
die op christelijke invloeden wijzen. Twee
zilveren lepels met de namen Saulos-Paulos
verwijzen expliciet naar de overgang van
heidendom naar christendom (uitleg). Alle
munten op drie na tonen op de keerzijde
een kruis. Deze vondsten hebben uiteraard
gezorgd voor uiteenlopende interpretaties
over de religiositeit van de begravene.
De samenstelling van de muntvondst roept
ook vragen op. Zo zijn er geen twee munten
uit eenzelfde Merovingisch munthuis
afkomstig. Waarschijnlijk is de schat al op
het continent gevormd toen de verschil-
Goudschat uit de Sutton Hoo-vondst (1939).
J.P.C. Kent en K.S. Painter, Wealth of the Roman world AD 300-700
(Londen 1977) 72.
9

10
lende munthuizen onder het gezag van één
Merovingische koning vielen. 6 De munten
waren mogelijk als diplomatieke gift aan
een vorst in Engeland geraakt. Het zuiden
van Engeland had in deze tijd nauwe
contacten met Gallië. Het lijkt erop dat de
Merovingische vorsten zich actief bezighielden
met de politiek in het zuiden van
Engeland. 7 Het munten kreeg in ieder geval
navolging onder Angelsaksische vorsten.
Zij gingen hun eigen thrymsas slaan. De
eerste munten uit Kent werden waarschijnlijk
in de late zesde eeuw geslagen. Uit de
vroege zevende eeuw zijn munten bekend
die beter determineerbaar zijn. Enkele
dragen de naam van koning Eadbald van
Kent (616-640); de naam van de muntmeester
of de naam van de plaats. De meeste
munten volgden continentale of Romeinse
voorbeelden.
De munten waren niet bedoeld als betaalmiddel.
Daarvoor was de hoge waarde
ongeschikt. Het draaide om het materiaal:
goud. Gouden munten waren bijvoorbeeld
geschikt als relatiegeschenk. Geschenken
geven en ontvangen verhoogden
het prestige van zowel de gever als de
ontvanger. Ook hier is de Beowulf een rijke
bron van informatie. In zijn jonge jaren
trok Beowulf naar het land der Denen om
koning Hrodgar van enkele ongenode
gasten te verlossen. Na het verslaan van
het monster Grendel en diens niet minder
monsterlijke moeder werd Beowulf door
Hrodgar overladen met kostbaarheden.
Hij “schonk hem een gouden banier, een
harnas, een helm en een zwaard. Bovendien
kreeg Beowulf een kostbaar zadel en acht
prachtige paarden.”
Het vervolg van het verhaal is eveneens
interessant: “Voor de Gaut die Grendel ten
o er was gevallen, werd een schadeloosstelling
in goud betaald.” 8 Deze schadeloosstelling
wijst erop dat aan een persoon een
waarde werd toegekend. Deze waarde voor
personen is ook bekend uit wetten omtrent
misdaden. Het zogenaamde weergeld
(wergild) was de nanciële compensatie
die moest worden betaald aan nabestaanden
als een moord was gepleegd. Het
geld moest dan voorkomen dat er een
vergelding zou volgen waardoor een vete
zou kunnen ontstaan. In zevende-eeuwse
wetsteksten uit Kent staan diverse waarden
die gerelateerd waren aan de sociale stand:
een edelman was 300 shilling (scillingas)
waard, een gewone vrije man 100 shilling.
De genoemde bedragen hadden tot doel
moorden en vetes te voorkomen, niet om
numismaten te behagen. De genoemde
munteenheden in wetten waren namelijk
mogelijk slechts vastgestelde eenheden
goud en hoefden niet gerelateerd te zijn
aan munten die in omloop waren. 9 Moest
er tot betaling worden overgegaan, besloot
men misschien wel een ander ruilmiddel
aan te bieden. Kortom, het noemen van
geld in teksten hoeft geen weerspiegeling
te zijn van het werkelijk gebruik van
munten.
De gouden standaard werd langzaam maar
zeker losgelaten. Het goud werd zowel in
Gallië als in Kent vermengd met zilver totdat
in de late zevende eeuw, rond 670, volledig
op zilveren munten werd overgegaan.
Het tijdperk van de sceattas brak aan.
Sceatta’s
De sceat is de numismatische term voor de
penny (Oud-Engels: pening). Deze munten
kwamen qua grootte, gewicht en uiterlijk
overeen met hun gouden voorgangers. In
tegenstelling tot de gouden munten die
slechts zelden als losse vondst worden
aangetro en en waarvan de kennis dus
grotendeels afhankelijk is van schatvondsten
zoals die van Sutton Hoo, worden sceatta’s
regelmatig aangetro en. Overigens
niet alleen in Engeland. De sceat was een
internationaal geaccepteerde munt. In
meerdere landen rond de Noordzee werd
hij geslagen. Dit geldt voor Gallië, maar
ook voor Friesland en Denemarken. Dat
de munt in meerdere koninkrijken werd
geslagen, heeft aan historicus Ian Wood
de veronderstelling ontlokt dat de sceatta
“looks like a coinage of a trading nexus.” Niet
de koningen maar de handelaren zouden
de stimulerende kracht zijn achter deze
muntslag. 10 De eenheid van munt moest
het handelsverkeer vereenvoudigen en
bespoedigen. De beeldenaar op de munt
diende als ‘keurmerk’; het garandeerde een
vast gewicht aan zilver. 11 Dankzij de bloeiende
Noordzeehandel kennen sommige
sceatta’s een groot verspreidingsgebied.
In de schatvondst die bij archeologisch
onderzoek in Vleuten-De Meern (2004) is
aangetro en, bevonden zich naast de vele
Friese sceatta’s ook twee exemplaren die in
Engeland zijn geslagen. 12
Naast de handelaren die voordeel ondervonden
van de munten, waren het ook
politieke leiders in verschillende koninkrijken
onder wiens auspiciën munten werden
geslagen. Ook zij zagen nanciële kansen in
het bevorderen van handel in hun gebied.
Eveneens konden de sceatta’ s worden
ingezet als politiek statement. Het munten
door een koning kon zijn onafhankelijkheid
weergeven in een tijd dat de vorming
en usurpatie van rijken in Angelsaksisch
Engeland nog in volle gang was. De keus
voor een bepaalde beeldenaar moest het
standpunt kracht bij zetten. Als voorbeeld
dient een munt uit Essex. Hier sloegen de
Oostsaksische koningen een munt geïmiteerd
naar een munt van Cunobelin met de
beeldenaar van een s nx. Cunobelin was
in de eerste helft van de eerste eeuw leider
van de stam van de Catuvellauni die in het
gebied leefden dat grofweg overeenkwam
met Essex. Niet alleen wist Cunobelin
diverse gebieden op buurstammen te
veroveren, ook onderhield hij contacten
met de Romeinen. Kortom, iemand in wie
de koningen een voorbeeld zagen van een
leider van een zelfstandig Essex. Met de
uitgave van een munt verklaarden zij hun
zelfstandigheid ten aanzien van Mercia. 13
Naast handelaren en koningen zijn er ook
aartsbisschoppen van York en Canterbury
geweest die muntten. Overigens zijn de
muntheren niet erg behulpzaam geweest
om tot een eenvoudige determinatie
van muntplaats en -heer te komen. In de
periode voor 760 stond slechts zelden een
naam van een muntheer op de munt. Door
bestudering van munten met vergelijkbare
beeltenissen kan de vermoedelijke
herkomst en muntheer worden bepaald.
Hiervoor kan ook de vindplaats van belang
zijn want er zijn diverse types sceatta’ s die
veelal worden teruggevonden in de nabijheid
van de plaats waar zij zijn geslagen.
Deze moeten gediend hebben voor de
lokale geldomloop.
O a’s munthervorming en de Northumbrische
styca
Ook de sceat bleek niet onaantastbaar voor
verlaging van het gehalte aan edelmetaal.
Het zilver werd vermengd met goedkopere
metalen. Een munthervorming die
plaatsvond rond 760 moest deze intrinsieke
waardedaling stoppen. De pennies die nu
werden gemunt, volgden de Frankische
denarii na. Het gewicht was nagenoeg
gelijk aan dat van de vroegere munt, maar
de muntschijf was groter en dunner dan de
sceat. De verandering zat niet alleen in het
materiaal, alswel in de gewoonte voortaan
de naam van de vorst en de muntmeester
weer te geven. Het is de vorst die zich meer
en meer het slaan van en het toezicht op
munten toeeigent. Met de naam van één
koning is de hervorming onlosmakelijk
verbonden: O a; hoewel mogelijk anderen
voor hem al de nieuwe penny lieten slaan.
O a was koning van Mercia van 757 tot
796, maar zijn invloedssfeer spreidde zich
uit tot over de grenzen van zijn koninkrijk.
Zijn muntpolitiek lag in het verlengde van
zijn dynastieke politiek. Niet alleen
sloeg O a munten met zijn eigen naam,
ook muntte hij op naam van zijn vrouw,
koningin Cynethryth. Op de voorzijde
van deze munt staat de naam van de
muntmeester Eoba en een portret, op de
keerzijde de tekst: Cynethryth regina M,
Cynethryth koningen van Mercia. Deze uitgave
op naam van een vrouw, de koningin

Munt van O a met de
naam van zijn vrouw,
Cynetryth.
J. Campbell red., The Anglo-
Saxons (Londen 1991) 63.
van Mercia, was uniek voor
Europa. Mogelijk dienden
oude Romeinse,
of juist eigentijdse
Byzantijnse munten
als voorbeeld. In
Byzantium was op dat
moment namelijk een
vrouw aan de macht
keizerin Irene.
Hoewel de rol van handelaren bij het munten
leek uitgespeeld, groeide de rol van de
handel zelf gestaag. Schriftelijke bronnen
lichten slechts spaarzaam een tip van de
sluier op over de internationale handel.
Er zijn gelukkig nog andere bronnen,
bijvoorbeeld munten. Schattingen over het
aantal munten dat circuleerde in Engeland
rond 790 komen uit op vijf miljoen stuks.
Voor dit aantal pennies is een aanzienlijk
gewicht aan zilver nodig. Een grondstof
die niet rijkelijk aanwezig is op het eiland.
Dit moest dus geïmporteerd worden in ruil
voor een product of producten waarover
de Angelsaksen beschikten zoals geweven
sto en. 14
O a stimuleerde de handel mede door de
muntslag aan te passen. Rond 790 verhoogde
hij het gewicht van de penny. Hij volgde
daarmee de nieuwe standaard die Karel de
Grote had geïntroduceerd. O a’s blik bleef
echter niet beperkt tot het Frankische rijk.
Hij bracht ook een gouden munt uit die een
imitatie was van een islamitische dinar.
In het noordelijke gedeelte van Engeland
werd de verlaging van het zilvergehalte
van de sceat op een andere wijze tegemoet
getreden dan met de munthervorming die
in het zuiden plaatsvond. In Northumbrië,
ten noorden van rivier de Humber, werd de
munt door de koningen en aartsbisschoppen
van York gehandhaafd.
De achtste en negende eeuw vormden een
Gouden dinar van O a met Arabische inscripties.
L. en J. Laing, Britain’s European heritage (Stroud 1995) fotopa-
gina 5 tussen pag. 104-105.
woelige periode in de politieke geschiedenis
van het Northumbrië. Rivaliserende
families streden onophoudelijk om het
koningschap. Van 705 tot 806 regeerden
veertien koningen van wie er vier werden
vermoord; enkele anderen werden afgezet,
verbannen of in een klooster geplaatst. Ook
externe factoren zorgden voor onrust. In
793 begon de reeks van Vikingaanvallen op
de kust van Northumbrië. Deze aanvallen
namen in getal en hevigheid toe in de
negende eeuw. Dit had zijn weerslag op
de muntslag die tijdelijk instortte in het
laatste decennium van de achtste en het
eerste decennium van de negende eeuw.
Eanred, die in 810 koning werd en wiens
regeerperiode dertig jaar duurde, hervatte
het munten. Echter de zilverwaarde van de
sceat werd minder totdat het zilver geheel
verdwenen was. De koperen munten die
van dit proces het gevolg waren, worden
numismatisch betiteld als stycas. Niettemin
hoeft de intrinsieke waardedaling van de
munt niet direct verband te houden met
een weinig e ciënt monetair beleid. Het
kan juist een teken zijn van een positieve
invloed op de economie door de Northumbrische
koninklijke muntheer. Het gebruik
van minder waardevol metaal zou namelijk
kunnen betekenen dat het gebruik van
geld als ruilmiddel werd uitgebreid. Ook
goedkopere goederen konden worden
betaald met klinkende munt. Archeologische
vondstplaatsen lijken deze hoge mate
van geldcirculatie te bevestigen. 15 Van de
Angelsaksische munten is de styca degene
waarvan in getal de meeste zijn overgeleverd.
Een al te positieve kijk op de Northumbrische
geldeconomie lijkt echter ongegrond.
Misslagen en anonieme uitgaven
wijzen op een afnemende controle. Vanaf
het midden van de negende eeuw kwamen
emissies slechts zelden voor. Waarschijnlijk
is dit te wijten aan nieuwe interne machtsstrubbelingen.
Het doek voor de styca viel
de nitief in 867, het jaar waarin de Vikingen
de Northumbrische leiders versloegen.
Dit verlies betekende het einde van het
koninkrijk van Deira, het zuidelijke deel van
Northumbrië. In het noordelijke deel van
Northumbrië, Bernicia, bleven autochtone
koningen regeren als stromannen.
Vikingmunten
De strijders van de Great Heathen Army
(865), het grote heidense leger der Vikingen,
waren geen plunderaars. Zij waren
veroveraars die het land wilden koloniseren
en besturen. Het gebied waar de Vikingen
domineerden, wordt de Danelaw
genoemd. Dit was geen politieke
eenheid met een duidelijke grens.
Er waren echter diverse kenmerken
in wet en gewoonte die de Deense
gebieden onderscheidden van de Angelsaksische
gebieden in het zuiden. Een van
die kenmerken was een eigen muntslag,
bij uitstek een geschikt middel om de onafhankelijkheid
te tonen.
De Vikingen kenden evenals de Angelsaksen
vanouds het geld als een uiting van
prestige. In de loop van de negende eeuw
nam ook voor de Scandinavische volken
het belang van de handel toe. Het was
zaak om over een geschikt betaalmiddel te
beschikken. Er was in Scandinavië nog geen
politieke organisatie zoals in Angelsaksisch
Engeland, waar na de munthervorming van
760, een koning het gewicht en gehalte
van het metaal in munten garandeerde.
De Vikingen kenden geen muntgeldeconomie
maar een gewichtsgeldeconomie;
niet het aantal maar het gewicht telde. 16
Zilver diende als ruilmiddel. In welke
vorm dat was, deed niet ter zake. Om aan
het gewenste gewicht te komen werden
armbanden, zilverbaren en munten in
gewenste ‘denominaties’ gehakt. Uit de
Vikingperiode zijn vele schatvondsten in
Noordwest-Europa bekend. Deze zijn lang
niet alle van angstige locals die vreesden
voor hun have en goed. Ook de Vikingen
vertrouwden de bodem schatten toe als
bewaarplaats, als depot. Blijkbaar kwam het
er meermaals niet van om de kostbaarheden
op te halen. De vondst die in 1840 in
Zilverschat van Cuerdale.
J. Campbell red., The Anglo-Saxons (Londen 1991) 146.
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
11

12
Cuerdale (Lancashire) werd gedaan is daarvan
een opzienbarend voorbeeld. Een schat
met een gewicht van 88 Engelse ponden,
bestaande uit 1100 zilveren items en zo´n
7500 munten, werd aangetro en. Verreweg
de meeste munten (5000) kwamen uit het
gebied van de Danelaw. Maar ook Frankische,
Arabische en Angelsaksische munten
waren aanwezig.
Ondanks dat zij dus niet van ‘huis uit’ aan
een koninklijke muntslag gewend waren,
pasten de Vikingen in Engeland zich op dit
gebied aan. In het zuidelijke gebied van de
Danelaw startte Vikingleider Guthrum (d.
890), koning van East-Anglia, met munten.
Guthrum was in 878 door koning Alfred
van Wessex verslagen. Onderdeel van het
vredesverdrag was dat Guthrum zich liet
dopen. Hij nam de christelijke doopnaam
Athelstan aan. Onder deze naam gaf hij
munten uit. Voor de beeltenissen dienden
munten van Alfred als voorbeeld. In East-
Anglia zijn van ca. 890 tot 910 ook munten
uitgegeven op naam van Sint Edmund. Op
het moment van productie van de munten
was koning Edmund al twintig jaar dood.
Een vredig einde had hij niet gekend. Of
de koning van East-Anglia in gevecht of
in gevangenschap stierf, is niet bekend.
Zeker is dat zijn bloed aan Deense handen
kleefde. Dat de Deense leiders van East
Anglia enkele decennia later een uitgave
deden van de munten die Edmund tijdens
zijn leven had uitgebracht, is een duidelijk
teken van hun bekering tot het christelijke
geloof. 17 Sce Eadmunde Rex (heilige koning
Edmund), zoals hij wordt aangeduid op
de munten, is gestorven als een ware
martelaar en werd als zodanig vereerd. Dat
de uitgave van de gedenkmunten op grote
schaal geschiedde, bewijst het aantal van
1800 stuks die aangetro en werden in de
schat van Cuerdale.
Het noordelijke deel van de Danelaw werd
geregeerd vanuit York, dat in 866 door de
Vikingen werd ingenomen en de naam
Jorvik kreeg. Naast vele andere ambachtslieden
die in de stad werkten, waren er
ook muntmeesters te vinden. De munten
die zij voor de Scandinavische koningen
sloegen, waren origineler van ontwerp dan
de imitaties die de koningen in het zuiden
van de Danelaw lieten slaan. Ook in
York werd via de beeltenis kenbaar
gemaakt dat de Vikingen zich tot
Herdenkingsmunt Sint Edmund, uitgave
Denen van East Anglia.
S. Lyon, ‘The coinage of Edward the Elder’
(Londen 2001) 70.
Munt Sint Pieter, uitgave Vikingen in York.
S. Pollington, The warrior’s way, England in the Viking Age
Londen 1989) 175.
het christelijke geloof hadden bekeerd. Dat
zij in navolging van Christus ook vredelievend
van aard werden, is te veel gezegd.
Dit blijkt uit een penny met de afbeelding
van Sint Pieter, patroonheilige van de stad
York. Op de munt met de eerste apostel
staat ook een zwaard en de hamer van Thor
afgebeeld. Mogelijk dachten ze dat die van
pas zouden komen bij lastige klanten aan
de hemelpoort.
De heerschappij van de Vikingen over
York duurde, met enkele korte onderbrekingen,
tot 954. Van enkele leiders is de
naam slechts bekend dankzij munten. Over
de laatste koning, Eric Bloodaxe, is meer
bekend. Hij regeerde tweemaal. Nadat hij
de tweede maal werd verdreven, werd hij
om het leven gebracht. Eric regeerde een
stad die bol stond van de industriële en
commerciële activiteiten. Archeologisch
onderzoek in de stad toont dit aan: afval
wijst op productieplaatsen van textiel- en
leerbewerkers, maar ook metaal en glas
werd gemaakt. Vele uitheemse producten
getuigen van een levendige overzeese
handel. Minstens zes muntmeesters in
York werkten voor Eric Bloodaxe. 18 Twee
verschillende pennies zijn van hem bekend;
in beide regeerperiodes één. Met het einde
van Eric Bloodaxe in 954 kwam er ook een
absoluut eind aan de Vikingheerschappij
over York.
Engeland onder één koning
De Angelsaksische koning Athelstan (reg.
924/5-939) die een einde maakte aan de
bezetting door de Vikingen was na de overwinning
de enige koning in Engeland. Zo
gaven de invallen en de kolonisatie van de
Vikingen -achteraf gezien- een constructieve
bijdrage aan de vorming van Engeland
onder het gezag van één koning. In de
negende eeuw hadden de Vikingen immers
meerdere koningen verdreven. Zij hadden
zelf geregeerd of stromannen neergezet.
Alleen Alfred, koning van Wessex, had
zich weten te handhaven en had zijn
machtsgebied over andere koninkrijken
uitgebreid.
De vernietiging van politieke
eenheden maakte ook een einde aan de
monetaire eenheid die sinds de negende
eeuw bestond in enkele van de koninkrijken.
De koningen van Wessex en Mercia
en de aartsbisschoppen van Canterbury
kwamen in het jaar 860 immers overeen
een munt uit te geven met eenzelfde
beeldenaar. Het einde van een zelfstandig
Mercia zorgde ervoor dat de samenwerking
zich beperkte tot de Westsaksische koning
en de aartsbisschop. Deze standaardisering
van uiterlijk en de daarmee gepaard
gaande vergroting van het gebied waar
de munt kon circuleren, is illustratief voor
de groeiende controle die uitging van de
regerende vorst. De weg die munten gaan,
wordt echter niet volledig beperkt door de
politieke werkelijkheid. De verspreiding van
de munten bleef voortgaan en de Vikingen
in de zuidelijke Danelaw sloten zich ongevraagd
aan bij de muntunie. Zij imiteerden
immers de munten van Alfred, zij het dat de
munten een lager gewicht hadden.
De positie die Alfred innam voor zijn
overwinning op Guthrum in 878 was
wankel. Zijn koninkrijk omvatte niet meer
dan moerassig land in Somerset. De Slag
bij Edington in 878 was een keerpunt. Er
werd een vredesverdrag gesloten met de
Vikingen. Guthrum trok zich terug in East
Anglia. Met de gedachte dat vele van zijn
rivalen door de Vikingen onschadelijk waren
gemaakt, kon Alfred gaan denken aan
uitbreiding van zijn gebied. Een belangrijke
stap daarin is zijn machtsovername van
Londen. Londen was de belangrijkste handelsstad
in Engeland; handelaren van het
continent voeren met allerhande goederen
de rivier de Theems op. Helaas kenden ook
de Vikingen deze waterweg en herhaaldelijke
keren vielen zij de stad aan. Londen
behoorde tot het koninkrijk Mercia. Nadat
de Vikingen dit in handen kregen, lieten zij
de regering over het oostelijke deel hiervan
aan Ceolwulf II. Zijn naam komen we ook
tegen op een munt, geslagen in Londen in
ca. 880. Op deze zelfde munt is ook Alfred
afgebeeld. Dit lijkt erop te wijzen dat Alfred
Munt van Alfred. Het monogram van Londen geeft aan
dat de stad binnen het machtsgebied van de koning van
Wessex ligt.
M. Wood, In search of the Dark Ages (BBC Classics edition: Londen
1991) 122.

al enige macht had in de stad. 19 De bezetting
van 886 maakte hem alleenheerser in
de stad. Een munt met aan de voorzijde
Alfred en op de keerzijde het monogram
van Londen (Londinium) bevestigt dit.
De opmars die Alfred inzette, werd voortgezet
onder zijn nazaten, allereerst zijn zoon
Edward the Elder. De uitbreiding van zijn
invloedssfeer is af te lezen aan de plaatsen
waar zijn munten werden geslagen en
het aantal muntmeesters die hij van werk
voorzag. In het eerste decennium van
zijn regeerperiode (899-924) waren zo´n
25 meesters werkzaam in het zuiden van
Engeland en vijf à zes in Mercia dat binnen
zijn invloedssfeer lag. Dit aantal nam
exceptioneel toe, mede doordat na 915 ook
in het heroverde gedeelte van de Danelaw
27 meesters aan de slag konden. Enkele
muntplaatsen bleven onbereikbaar voor
Edward: Lincoln, Norwich en York. 20
Zijn zoon en opvolger Athelstan (924/5-
939) was de eerste koning van Wessex
die zijn macht werkelijk in het noorden
kon doen laten gelden. Zoals eerder werd
beschreven, slaagde hij erin de Vikingen in
het noorden te verslaan. Op zijn munten
werd de tekst REX TO BRI (Rex Totius Britanniae),
koning van heel Brittannië, geslagen.
De munt met deze tekst werd, waarschijnlijk
niet toevallig, in York geslagen. Deze
stad had Athelstan in 927 ingenomen. De
muntmeesters die voor hem aan de slag
gingen hebben hun sporen achtergelaten.
Bij opgravingen in het Coppergate-gebied,
het commerciële centrum van de stad in de
negende en tiende eeuw, werd een stempel
gevonden waarmee Athelstans munt werd
geslagen. De eenheid van het land liet hij
niet alleen in muntschrift uitdrukken, ook in
wetteksten kwam deze tot uitdrukking. In
de muntwetten die Athelstan uitvaardigde,
werd vastgesteld hoeveel muntmeesters
er per stad mochten zijn. Per streek waren
er weliswaar verschillen toegestaan.
Gewicht en zilvergehalte stonden echter
vast. Aan de overtreding van de wetten
werden zware stra en verbonden. Om
controle te verbeteren, en dus overtreders
te kunnen pakken, werd de muntplaats op
de keerzijde geslagen. De macht van de
koning van Wessex was niet zo standvastig
als het opschrift ‘koning van heel Brittannië’
wil doen geloven. Andermaal zouden
York en Northumbrië in Deense handen
vallen. Zoals eerder beschreven, gingen de
heersers van York ook weer over tot een
eigen muntslag.
Niettemin is de REX TO BRI-munt een
mijlpaal in de ontwikkeling van de munt in
Angelsaksisch Engeland… en de politieke
eenwording van Engeland. Immers, een
Stempel voor munt van Athelstan, archeologische vondst,
York. Links munt van deze stempel, rechts munt van Olaf
Guthfrithson die na Athelstans dood York wederom in
Vikinghanden bracht.
J. Campbell red., The Anglo-Saxons (Londen 1991) 167.
Muntplaatsen ten tijde van de regeerperiode van Edward the Elder.
S. Lyon, ‘The coinage of Edward the Elder’, N.J. Higham en D.H. Hill, Edward the
Elder 899-924 (Londen 2001) 67-78, aldaar 72.
eenheidsmunt uitgeven die een goede
administratie en een scherpe controle
vraagt, is bovenal een vertoon van macht
van de koning. Munt en macht zijn in de
Angelsaksische periode onlosmakelijk met
elkaar verbonden.
1 E. Mudrak, Noorse mythen en sagen (Utrecht 1965) 80.
2 M. Gelling, Signposts to the past, placenames and the history of
England (London 1978) 141-142.
3 B. Myhre, ´Germanic kingdoms bordering on two empires´, E.
Kramer, I. Stoumann en A. Greg ed., Kings of the North Sea, AD
250-850 (Leeuwarden 2000) 41-54, aldaar 53.
4 K.S. Painter, ‘Gold and silver from the Late-Roman world, 6th-7th
centuries, J.P.C. Kent en K.S Painter ed., Wealth of the Roman world
AD 300-700 (London 1977) 116-157, aldaar 139.
5 Painter, ‘Gold and silver’, 135.
6 I. Wood, The Merovingian kingdoms 450-751 (London 1994) 177.
7 e B. Yorke, Kings Kings Kings and kingdoms kingdoms kingdoms of early early early Anglo-Saxon Anglo-Saxon Anglo-Saxon England England England (1 (1 druk
1990; London 1997) 41 en 65; Wood, Merovingian kingdoms, 177-
178; B. Myhre, ‘Germanic kingdoms’, 51.
8 Mudrak, Noorse mythen, 73-74.
9 e J. Campbell, The Anglo-Saxons (1 druk 1982 London 1991) 59.
10 Wood, Merovingian kingdoms, 301-302.
11 P. Wormald, ‘The age of O a and Alcuin’, J. Campbell, The Anglo
Saxons (1e druk 1982 London 1991) 101-131, aldaar 119.
12 E. Graafstal en A. Pol, ‘Een schatvondst uit de tijd van Bonifatius’,
De Detector Amateur Magazine 77 (november 2004) 11-14, aldaar
13.
13 D.M. Metcalf, ‘Anglo-Saxon coins I: seventh to ninth centuries’
(Picture essay four), J. Campbell, The Anglo Saxons (1e druk 1982
London 1991) 62-63.
14 R. Fletcher, Who’s who in Roman Britain and Anglo-Saxon England
(London 1989) 111.
15 Yorke, Kings and kingdoms, 97.
16 J.C. Besteman, ´Scandinavische gewichtsgeld in Nederland in de
Vikingperiode´, E.H.P. Cordfunke en H. Sarfatij, Van solidus tot euro,
Geld in Nederland in economisch/historisch en politiek pespectief
(Hilversum 2004) 21 40, aldaar 24.
17 G. Jones, A history of the Vikings (revised edition: Oxford 1984) 5.
18 Fletcher, Who’s who, 160.
19 M. Wood, In search of the Dark Ages (BBC Classics edition: Londen
1991) 121.
20 S. Lyon, ‘The coinage of Edward the Elder’, N.J. Higham en D.H. Hill,
Edward the Elder 899-924 (Londen 2001) 67-78, aldaar 77.
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
13

14
OP OP PAD PAD MET...
MET...
“Als je Romeins vindt, ben je
de eerste na 2000 jaar die dat
voorwerp in handen heeft.
In deze a evering van ‘Op pad met…’ trekken we eropuit met Onno
de Vries (32) uit Arnhem. Na eerst zijn bodemvondsten te hebben
bewonderd gaan we de winterse kou in. Langs de oevers van de Waal
doen we nog een aardige vondst.
Zoals zoveel detectoramateurs raakte
ook Onno de Vries al vroeg met het
zoekvirus besmet. Zijn interesse voor
geschiedenis en archeologie heeft hij
van zijn moeder. Op de akker achter de
boerderij van zijn opa en oma zocht hij
met haar naar scherven en pijpenkopjes.
Later ging hij met een jeugdvriend
op pad, die over een metaaldetector
beschikte. “Daarna kwam de klad er
een beetje in”, zegt Onno. “Ik moest
kiezen tussen een brommer en een
detector; het werd de brommer. En als
je ouder wordt, wordt uitgaan weer
belangrijker. Jaren ben ik niet gaan
zoeken, maar zes jaar geleden heb ik
de hobby weer opgepakt. Steeds als ik
iemand met een metaaldetector zag
lopen, dacht ik: dat wil ik ook!”
Onno besloot een detector te kopen.
Hij had geen idee van merken en types
en kocht er eentje voor veertig gulden
bij het Kruidvat. Hij kan er nog om lachen.
“Ik kwam thuis met dat ding, begroef
mijn sleutelbos in de tuin en die
heb ik vervolgens niet meer teruggevonden.
Althans, niet met die detector.
Ik heb nog uren lopen zoeken voordat
ik mijn sleutels weer terug had.”
Hij verdiepte zich in de materie en
kocht een tweedehands Tesoro Golden
Sabre, die hij nog steeds gebruikt.
Later kocht hij ook nog een XP Advensis.
“Het voordeel van de Tesoro is dat
hij op alle terreinen goed te gebruiken
is. De XP gaat twee keer zo diep, maar
is vooral geschikt voor schone grond.
Op akkers gebruik ik mijn XP en op
een gronddepot meestal mijn Tesoro.”
Onno zoekt gemiddeld één keer per
week. “Maar als ik een mooie plek
heb gevonden, dan ben ik daar het
hele weekend te vinden. Dan vertrek
ik om acht uur ’s ochtends en blijf ik
tot het donker wordt. Dan is het echt
uren maken. M’n vriendin gaat soms
mee. Dat is natuurlijk erg gezellig, ze
wil alleen altijd eerder naar huis dan
ik. Soms ga ik ook met mijn moeder
zoeken; ze heeft al eens een Romeinse
munt gevonden.”
[ Tekst: Koen van Santvoord / Foto’s: Ludo Both ]
De ko e is op, het is tijd om de deur
uit te gaan. We stappen de auto in
en rijden naar een buitenwijk van
Arnhem waar een nieuwbouwproject
in volle gang is. Onno volgt berichten
over nieuwbouwprojecten nauwlettend
in de lokale media. Vaak wordt bij
dergelijke projecten grond gestort of
afgegraven en dat is natuurlijk interessant.
Thuis heeft hij een kaart waarop
hij precies kan zien waar de Romeinen
vroeger gewoond hebben. Zeker als in
die gebieden wordt gebouwd, is hij er
als de kippen bij.
Het is waterkoud buiten en de wind
waait hard. Het is verre van ideaal
zoekweer, maar we laten ons niet
afschrikken. Onno zoekt geconcentreerd,
de koptelefoon op het hoofd,
en steekt behendig zijn pioniersschep
in de grond als hij een piepje hoort.
Een uur zijn we bezig, maar de vondsten
blijken tegen te vallen. Op papier
zag deze zoekstek er prima uit, maar in
de praktijk blinkt er van alles, behalve
goud. We vinden vooral veel afval. We
zoeken de warmte van de auto weer
op en rijden door naar de Waal bij
Oosterhout, ongeveer een kwartier
verderop. Aan de strandjes langs het
water deed Onno enkele goede vondsten
– onder andere een ruggenwervel
van een mammoet – dus wie weet
hebben we daar meer geluk.
De vondsten alleen zijn niet het
belangrijkst voor Onno. “Ik werk als debiteurenbeheerder,
dat vind ik erg leuk
om te doen, want ik hou van cijfers.
Maar ik zit wel de hele dag binnen.
Dan is het lekker om in het
weekend naar buiten te gaan. Het is
mooi om fazanten en hazen te zien,
en roofvogels. En wat de vondsten be-

treft: het liefst vind ik Romeins, maar
ik ben blij met alles wat ik tegenkom.
Zolang het maar oud is en in goede
staat verkeert. Als je Romeins vindt,
ben je de eerste na 2000 jaar die dat
voorwerp in handen heeft. Dat is toch
prachtig?”
Aan vondsten heeft Onno trouwens
geen gebrek. Eén van zijn pronkstukken
is een ijzeren dolk uit de
dertiende of veertiende eeuw. Hij
zag een houten handvat uit de grond
steken en tot zijn verbijstering zat er
een puntgave dolk aan vast. Ook het
hout was nog helemaal intact. Het
voorwerp komt uit een diepe kleilaag
waar weinig lucht bij is gekomen.
Andere topvondsten zijn een zilveren
denarius uit 77 voor Christus, een
goudnugget van 9 gram (waarschijnlijk
een verbrande ring of munt) en
een omega armband uit de Bronstijd.
“Die heeft vier jaar in m’n rommelbak
gelegen. Pas op een schervenavond
van de AWN (de vereniging voor amateur-archeologen)
kwam ik erachter
wat het was.”
Tijdens de werkzaamheden voor
de Betuweroute vond hij een gaaf
Romeins kannetje van brons. Hij liet
het voorwerp zien aan een handelaar,
en die adviseerde hem om de vondst
vooral maar niet aan te melden bij de
ROB, omdat dat veel te lang duren.
“Hij wilde het overnemen voor een
zacht prijsje”, zegt Onno. “Die man was
duidelijk alleen maar geïnteresseerd in
handel, niet in archeologie. Ik ben natuurlijk
niet op zijn aanbod ingegaan.”
Op de open dag van de AWN nam hij
het kannetje mee, waar werd vastgesteld
dat het inderdaad Romeins was,
want daar twijfelde Onno aanvankelijk
nog aan. Daarna meldde hij de vondst
alsnog aan bij de ROB, wat hij sindsdien
met al zijn vondsten doet. “Je
bent je vondsten inderdaad soms een
paar weken of maanden kwijt, maar
daar krijg je een uitgebreide beschrijving
van je vondst voor terug. Tegelijkertijd
helpt zo’n vondst de archeologen
om hun kennis uit te breiden.
Het is bovendien wettelijk verplicht
om alles voor 1600 van archeologische
waarde aan te melden, dan moet je
dat ook doen, vind ik.”
Terug naar onze zoektocht. We staan
inmiddels op een prachtige plek langs
de Waal. De wind waait hier pal langs
het water nog guurder dan zojuist,
maar het uitzicht vergoedt alles. We
kijken uit over het water, waar grote
schepen voorbij varen die een inke
golfslag teweegbrengen op de strandjes
waarover we lopen. Onno vindt
dit een jne zoekplek; het is lekker
rustig en er zijn geen pottenkijkers.
Het water staat laag voor de tijd van
het jaar en het strand ligt bezaaid
met schelpen, steentjes en ook afval
van passerende schepen. Hopelijk ligt
onder de oppervlakte iets moois op
Zilveren schrijfstift
ons te wachten.
Opnieuw lijkt de bodem weinig prijs te
geven. De Tesoro van Onno doet het
inderdaad prima op deze vervuilde
grond; onze XP moeten we daarentegen
ink ‘dichtdraaien’ om niet te veel
last te hebben van verstoringen. Toch
is het uiteindelijk de XP die een alleraardigst
voorwerp blootlegt. Pal onder
de oppervlakte vinden we een oude
sleutel, aan de baard te zien is het
er eentje uit de late Middeleeuwen,
denkt Onno. De sleutel is van ijzer en
vertoont helaas wat roestplekken.
Toch is het een aardige vondst zo op
een verloren zondagmiddag.
We praten nog wat na, voordat we
op huis aangaan. Onno vertelt dat
hij actief lid is van de AWN. Enkele
keren per jaar zoekt hij als vrijwilliger
mee bij archeologische opgravingen.
“Afgelopen zomer hebben we met
twintig AWN-ers een gracht uit de
zeventiende eeuw blootgelegd in
Arnhem. Het was mijn taak om met de
metaaldetector te zoeken, gegevens te
verzamelen en zaken op te meten. Het
is schitterend om aan mee te werken.
Dat je iets tastbaars opgraaft van onze
voorouders, dat vind ik het mooist aan
deze hobby.”
IJzeren sleutel uit de middeleeuwen
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
15

16
IJzeren speerpunt
IJzeren dolk, 13-14e eeuw
Zilveren hanger, middeleeuws
Bronzen Romeins kannetje, 1e eeuw
Zilveren muntje 13e eeuw uit Duitsland

18
Als ik zo eens
terug denk.....
Tussen kerst en nieuwjaar had ik een dag
vrijgenomen (had er toch nog genoeg),
om lekker eens een hele doordeweekse
dag te zoeken. De weersverwachting was
al niet al te best en er lag nog sneeuw van
eerder die week. Na een uurtje rondrijden
met Martin (mijn zoekmaat) op zoek naar
een akker hadden we al snel gezien dat
het helemaal niets zou gaan worden. Alles
was met een witte deken van sneeuw
bedekt. Een beetje teleurgesteld besloten
we maar om naar huis te gaan.
Thuis zit je dan met een bakje ko e een
beetje warm te worden en toch ook wel
te balen dat je voor niets een vrije dag
hebt genomen. Op dat moment zat ik te
denken aan de verhalen die op Internet
staan en in het DDA blaadje te lezen zijn.
Vaak lees je over werkelijke topvondsten,
diverse zilveren voorwerpen op een dag
of zelfs een heuse schatvondst. Ik hoop
dan altijd dat ik ook een keer een dergelijke
werkelijke topdag mag meemaken.
Toen zat ik eens te denken aan de vondsten
die ik afgelopen jaar heb gedaan…….
In januari hoorde ik dat men eindelijk
was begonnen met het uitgraven van
een gigantische bouwput midden in het
centrum van een oude stad. Het was al
heel lang bekend dat men hier zou gaan
bouwen en vanwege de locatie had ik
hoge verwachtingen van de grond.
Het gebeurt niet vaak in dit deel van het
land dat je de bouwputten zomaar kan
betreden als de bouwvakkers naar huis
zijn. Dat was in dit geval wel zo, sterker
nog er bleek tegelijkertijd een opgraving
plaatst te vinden. Dat kon ik echter niet
maken maar, door ter plaatse even te
vragen was ik er wel snel achter waar de
grond gestort werd. En daar is het zoeken
vaak wel toegestaan.
Ik zag er de hele week al naar uit om er
in het weekend te gaan zoeken. Toen het
vrijdagmiddag niet zo druk was op mijn
werk kon ik echter niet langer wachten,
ik heb toen vrij genomen en ben er gelijk
heen gereden.
Onderweg naar de stort vroeg ik me af
of het wel zo slim was geweest om vrij
te nemen, het regende behoorlijk en dat
had het de dagen ervoor ook al gedaan.
Meestal is de verse stortgrond dan niet te
belopen. Toen ik aankwam miezerde het
slechts nog een beetje wat ik helemaal
niet erg vond. Ik had al snel gevonden
waar de grond precies gestort was. En
er was helemaal niemand! Zoals ik al
verwacht had, zakte ik tot ver boven mijn
enkels weg in de blubbermassa; wel even
uitkijken dus zo helemaal alleen.
Na wat rommel gevonden te hebben
trok ik ineens een lepel uit de blubber.
Dit was nu een van de dingen die ik nog
graag wilde vinden; een complete tinnen
lepel met ronde bak. Toen ik de blubber
er af spoelde bleek het helemaal geen tin
maar geel koper te zijn (foto 1). Die had
ik eigenlijk nog nooit gezien, en eigenlijk
baalde ik een beetje dat het geen tinnen
was. Een kwartiertje later werd ik ineens
geroepen door een andere zoeker welke
blijkbaar ook net was aangekomen. Hij
vroeg of ik al wat gevonden had, waarop
ik de koperen lepel liet zien en erbij zei
dat ik het jammer vond dat het geen
tinnen betrof. In het daarop volgende gesprek
gaf hij aan dat hij wel wilde ruilen
tegen een tinnen lepel. Op dat moment
had ik door dat het misschien toch wel
een interessante vondst betrof. Ik ken
deze collegaspeurder, hij zoekt al langer
dan ik oud ben. En die ruilt niet omdat hij
je een plezier wil doen.
Thuis eerst in de boeken gekeken, blijkt
het een zogenoemde Engelse lepel te
zijn, vermoedelijk uit de 14e eeuw. Veel
leuker dan een tinnen lepel dus, maar
toch wou ik er nog steeds een vinden.
Een paar weken later, februari ondertussen
had ik een nieuwbouwterrein vlakbij
mijn huis ontdekt. Na rondgelopen te
hebben ontdekte ik een soort verhoging
vlak langs de weg met daaromheen een
droge greppel. Aan een zijde het verst bij
de weg vandaan lagen er wat scherven
foto 1
>>

foto 7
foto 5
foto 2
foto 9
foto 8
foto 10
foto 3
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
>>
19

20
>>
in. Wat ik toen al vermoedde, bleek later
waar te zijn toen ik er oude kaarten
op na keek; er had ooit een boerderij
gestaan. Vermoedelijk had men het afval
in het verleden in de sloot achter het
huis gegooid, die in de loop der tijd was
dichtgeslibd tot er slechts een ondiepe
greppel overbleef. Ik ben hier maar eens
begonnen met zoeken. Toen de schop de
eerste maal de grond inging in de greppel
viel het gelijk al op dat er ook dieper
grote scherven lagen. Op dat moment
ben ik systematisch de 30 cm laag met
scherven om gaan scheppen en heb de
scherven apart gehouden. Thuis heb ik
hieruit een aantal leuke voorwerpen kunnen
samenstellen, helaas niks compleet.
Een bord van Nederrijns aardewerk met
afbeelding van hoofd erop is toch wel het
leukste wat eruit kwam. Het is 35 cm in
diameter en uit de 18e eeuw (foto 2).
Na een aantal maanden niets bijzonders
gevonden te hebben, was ik in juni weer
de gelukkige. Van een collega hoorde ik
dat er vlakbij zijn huis een tijd geleden
een boerderij was afgebroken en dat de
grond nog steeds braak lag. Er bleek nog
een hele puinlaag te liggen, met hiertussen
veel metaaltroep. Ik ben als eerste
gaan zoeken in wat ooit de voortuin was.
Vlak naast het pad vond ik een hele grote
koperen munt. Toen ik wat beter keek
zag ik dat er wel iets van reliëf op zat.
Een eigentijdse vervalsing dacht ik op
dat moment. Van het bestaan van zulke
grote en dunne koperen munten wist
ik namelijk niets af. Soms is er op rotte
duiten nog wat reliëf terug te krijgen
door ze een tijdje in kalkreiniger of een
ander zuur te leggen, zodat determinatie
toch nog mogelijk is. Met deze munt was
ik erg benieuwd wat deze vervalsing ooit
geweest was, en heb dat dus ook maar
geprobeerd. Na een kwartiertje geweekt
te hebben leek er toch hier en daar nog
een dun zilverlaagje aanwezig. Toch nog
maar even terug in het zuur gestopt. Een
kwartiertje later kwam er steeds meer
zilver tevoorschijn en bleek het toch
een zilveren munt te zijn. Na zorgvuldig
schoonmaken kwam er een mooie Friese
roosschelling onder vandaan (foto 3).
Eindelijk weer eens een grote zilveren
munt.
Begin juli hoorde ik dat het laatste beetje
grond uit de bouwput zou gaan waar ik
ook de Engelse lepel had gevonden. Op
de stort eerst maar eens rondgelopen
om te kijken waar ik de meeste kans zou
hebben en wat de collega’s al gevonden
hadden. Aan de kuiltjes bovenop te zien
was er al veel gezocht. Tijdens het kijken
naar de scherven zag ik iets uitsteken,
dat direct mijn aandacht had. En ik trok
vervolgens een compleet mes uit de
16 e eeuw uit de klei (foto 1). Omdat hij
rechtop stond had er waarschijnlijk geen
detector op gereageerd. Uit deze grond
haalde ik in de weken erna onder andere
een duit met een klop. Het is een afbeelding
van een ketel met daarboven de
letters RVB (foto 4). Als iemand nadere
informatie heeft, hoor ik dit graag. Ook
vond ik hier weer een tinnen lepel. Dit
was nu al mijn derde lepel met ronde bak
dit jaar (foto 1).
Verder vond ik hier mijn eerste insigne.
Omdat ik hem niet terug kon vinden in
mijn boeken heb ik hem aangemeld bij
de stichting “Heilig en Profaan”. Hiervan
kreeg ik de reactie dat het nog het meest
lijkt op “Justitia” en dan in de vorm van
Michaël de zielenweger (foto 5). Alle
tot heden bekende exemplaren hebben
echter geen vleugels. Omdat hij niet
compleet is, was verdere determinatie
niet mogelijk. Voor mij maakte dit echter
weinig uit; dit was toch wel weer een van
de vondsten waar ik lange tijd op kan
teren. Mijn zoekmaat Martin vond hier
verder nog een gave 16 e eeuwse tinnen
beker.
De hele maand juli was ik hier toch een
paar keer per week te vinden. Je komt
dan ook vaak dezelfde mensen tegen.
Tegen het eind van de maand viel het me
op dat er een paar zoekers ineens niet
meer kwamen. De vondsten liepen wel
terug, maar zolang er nergens anders
goede plekken zijn, blijven ze meestal
toch wel komen. Toen maar eens rond
gaan vragen, en er bleek ergens ook
grond gestort te worden. De eerste dagen
dat ik hier zocht, waren voor mij niet
echt bijzonder. Maar er waren wel leuke
dingen gevonden door anderen. Op een
gegeven moment heb ik een dag vrij
genomen in de hoop dat er die dag verse
grond gebracht zou worden. ’s Ochtends
bleek er veel grond verplaatst in de dag
dat ik niet geweest was. Al vrij snel achter
elkaar had ik 2 leuke dingen gevonden;
een zilver voorwerpje voorstellende
een soort duivelskop, waarschijnlijk het
middendeel van een bandeliersluiting
(foto 6). En een tinnen speldje (foto 7).
De rest van de dag vond ik eigenlijk niets
bijzonders. Aan het eind van de middag
was ik het eigenlijk een beetje zat en
wilde naar huis gaan. Een andere zoeker
zei dat hij nog even bij dat hoopje in de
hoek ging zoeken omdat daar afgelopen
week leuke dingen waren gevonden. Ook
was het een beetje verplaatst door een
graafmachine, dus toch nog maar even
proberen. Het zag er niet echt heel interessant
uit. In vergelijking met de andere
bergen niet veel scherven en behoorlijk
zanderig. Na wat stukjes tin en andere
frummeltjes gevonden te hebben, had ik
weer eens een glimmende gele rekenpenning.
Altijd leuk om te vinden in die
staat. Toen ik echter wat beter keek, kreeg
ik het idee dat het wel eens iets anders
dan een rekenpenning kon zijn. Het bleek
inderdaad om een gouden munt te gaan,
mijn eerste!! (foto 8). Op het Belgische
muntenforum is hij als volgt gedetermineerd:
Savoye, Italië. Scudo, geslagen
door Carlo II (1504-1553).
Als ik zo eens terugdenk aan wat ik dit
jaar heb gevonden, mag ik helemaal niet
klagen. Er zaten een aantal topvondsten
tussen die misschien in waarde weinig
voorstellen maar die ik al lang hoopte te
vinden. Volgende keer als ik weer eens een
verhaal lees over een topvondst, zal ik eerst
eens denken aan de vondsten die ik zelf heb
gedaan.
Tekst en foto’s: Matthijs Rutten

Ringedingetjes 10
Sedert lange tijd vingen de mensen met netten in
Sedert lange tijd vingen de mensen met netten in
het wild levende vogels. Door de eeuwen heen is
deze jachtmethode blijven bestaan.
Het “wilsterfl appen” (het vangen van goudplevieren)
is nog een overblijfsel uit lang vervlogen
tijden. De attributen die voorheen werden
gebruikt bestaan nog. Vooral in de weilanden
langs de kusten worden en werden veel
“wilsters”gefl apt. De goudplevierenvangst is
nooit iets geweest van de grote heren, het was
vaak een noodzakelijk vermaak voor de kleine
man. Een oud gezegde is: dat men eerst goed
moet kunnen fl uiten om een goudplevier te
vangen. Bovendien moet men veel geduld hebben,
behoorlijk goed tegen de kou kunnen en op
het goede moment toeslaan. Men dient immers
de vogel niet over het net te laten vliegen. Het
waren geen herenjagers, het waren mensen die in
het najaar en winter nog hun brandstof, kleding
of de huur met fl appen moesten verdienen. Uitmuntende
veldkenners, ze vingen ook mollen,
bunzingen en hermelijnen, weer anderen visten
op het wad of in binnenwateren. Vaak werd
er armoede geleden, als de vogels niet op tijd
waren. De fl appers hadden geen jachtakte nodig,
ze konden volstaan met een kleine jachtakte, die
maar een fractie van de grote jachtakte kostte.
De vogels werden onder meer verkocht aan
smulpapen in Engeland. De Jachtwet van 1978
verbood de vangst met netten wat soms een
strop was voor de “wilsterfl apper”!
Toen de materiële noodzaak aan het verdwijnen
was (dus vóór 1978) ringden ook tegen het einde
van het jaar en winter sommige fl appers de
vogels. Ze kregen van het Vogeltrekstation een
ringvergunning. Menige plevier werd geringd.
De fl appers zagen dat de vogels van het noorden
(hun broedgebied) trokken naar het zuiden (bijv.
van Rusland naar Italië). Ze ontdekten weer
middels ringonderzoek dat de vogels soms in het
zuiden geschoten werden.
Van Anne de Boer uit Sneek ontving ik een ring
(Vogeltrekstation Arnhem, Holland 1130860),
die hij uit de grond opgediept had met de
metaaldetector. De ring kwam uit de buurt van
Pingjum, gevonden op 15 september 2005.
Het Vogeltrekstation deelde mij mede, dat deze
detectorvondst toebehoorde aan een goudplevier.
Deze plevier was geringd op 18 september
1974 in de buurt van het Friese Schettens door
een familie uit de buurt van Elahuizen. De vogel
was met een net gevangen, alvorens hij de vrijheid
kreeg. Kwam de vogel jaren daarna weer
naar dezelfde plaats? De afstand bedroeg slechts
4 kilometer (Pingjum-Schettens), de verstreken
tijd: 11259 dagen.
Na 1978 moesten de goudpleviervangers in
ieder geval het gevangen wild de vrijheid geven.
Heel vlug leek dit oude beroep ten gronde te
gaan. Gelukkig hebben enkele enthousiastelingen
gedaan gekregen, dat een opvolger mag
worden aangetrokken. Natuurlijk wordt er niet
meer voor de dood gevangen. De vogels worden
geringd en dan weer vrij gelaten.
Eén van de mooiste ringervaring was voor mij,
dat we op een warme meiavond (30 mei 1990)
jonge kauwen ringden, die zaten in een popu-
lierenlaan van kasteel “Boschrijk” onder Zwolle.
De sloteigenaar gaf toestemming en was zelf ook
aanwezig. Veertien holen controleerden wij. We
ringden 3 à 4 jongen per populier. Mijn maat
klom in de boom en haalde de jongen eruit en
plaatste ze later geringd weer terug. De kasteeleigenaar
was trots op zijn kolonie kauwen en nam
het vele lawaai voor lief. Er volgden hierop helaas
geen spectaculaire terugmeldingen.
Van A. Koerts, Dronten ontving ik een vogelring:
Vogeltrekstation Arnhem, Holland 3.469.966
gevonden op een stuk grond onder Elburg op
15 mei 2005. Navraag bij het vogeltrekstation
leverde het gegeven op, dat het een ring was van
een kauw. Geringd door A.V. Egteren, Nunspeet
op 29 mei 1993 als jonge vogel in de kolonie te
Doornspijk. Afstand: 5 kilometer. Verstreken tijd:
4369 dagen.
Aan het einde van het jaar trekken heel veel
roeken uit Noord- en Oost-Europa door naar
Engeland en de rest blijft hier. Die periode
vertoeven de roeken dikwijls samen met de
kleinste verwant, de kauw of torenkraai. Iedereen
kent deze vogels, vooral door hun gekras in de
winterstilte, soms tientallen, soms honderdtallen.
Het kauwtje is veel sierlijker van bouw dan de
andere kraaien (roek, zwarte kraai, bonte kraai).
Hij lijkt veel zachter met zijn lichte ogen, maar
niet ontgaat hem. Kauwen vliegen in groepen
bijv. om de toren in het dorp.
De voortplantingsdrift in het voorjaar drijft
hen naar hun eigen “huis”, ze blijven bij elkaar,
maar ieder voor zich. In torens, konijnenholen,
schoorstenen, holle bomen en nestkasten bouwt
hij zijn nest van klei en takjes. Er dreigt nu wel
gevaar want ze mogen beschoten worden. De
minister van Landbouw en Natuurbeheer heeft
met ingang van april 2004, de vogels op een
vrijstellingslijst gezet. De vrijstelling houd in dat
de boer de vogels mag bestrijden om schade aan
gewassen te voorkomen.
Van W. Faber uit Drachten ontving ik een ring:
Vogeltrekstation Arnhem, Holland 3.601.743,
welke hij gevonden had met een metaaldetector
op een perceel in de buurt van Ureterp op 15 juli
2005. Bij navraag leverde het dit gegeven op, dat
de ring van een kokmeeuw was. De vogel was
geringd (in zijn eerste jaar) op 9 december 2002
in Drachten (De Haven). Afstand: 7 kilometer.
Verstreken tijd: 949 dagen. Waarschijnlijk is het
een noordelijke doortrekker in ons land.
De vogel heeft een gevaar ontweken in Noorwegen.
Waarom? Een restauranteigenaar op het
Noorse eiland Bolaerne schotelde kokmeeuwen
voor aan zijn gasten. Hij schoot de meeuwen
langs de kust. Hij vertelde in de Telegraaf van
12 november 2005 dat de beesten een delicatesse
waren. Ze smaakten naar wild en kostten met
aardappelen en groente 25 euro…
Ondergetekende wil gaarne ringen ontvangen
van lezers. Bij voorbaat mijn dank. Jullie krijgen
bericht terug.
Jaap de Vries
Meezenstraat 30, 9271 EX Zwaagwesteinde
Tel. (0511) 444216
C O L U M N
Dagjesmens
Zo, hè hè, eindelijk is het
weer eens zover. Eindelijk
weer eens een keer zoeken.
December; drukke maand
hoor, niet alleen voor mij
maar voor velen. Zo staan
we voor de haard, uit volle
borst Sinterklaas toe te zingen
.. liggen we volgepropt uit te buiken, onder
de kerstboom .. en dan als toetje .. oliebollen
happen .. ja, ja, goed voor de calorietjes, de
decembermaand. En in mijn geval, her en der
nog een verjaardagsfeestje er tussendoor. Het
is welletjes .. moet al bijna weer shoppen voor
nieuwe broeken met een maatje meer .. dus
enig zoekwerk zal verlichting brengen .. even
het overtollige vet eraf lopen en graven.
Tja, daar staan we dan voor het zoekveld. Mijn
maatje en ik mogen ons eindelijk weer eens
zoekers noemen. Vol verwachting zijn onze
hartjes weer, als we het veld betreden. De boer
vertelde ons van te voren over grote hoeveelheden
pijpenkopjes en scherven, dus onze
verwachtingen waren hoog gespannen. Na een
tijdje lopen, kom ik tot de ontdekking dat ik
echt weer even de zwaaislag te pakken moet
krijgen. Tja we worden ouder. Maar net als bij
het zwemmen; de eerste slagen zijn beroerd,
maar verleren doe je het nooit. De eerste piep
brengt ons een vertrouwde duit van gladde
kwaliteit. Maar goed, leuk voor de schatkist,
want die moet nog vol. Al gaandeweg begin ik
toch wat te bibberen van de kou. Tja, we worden
ouder denk ik dan bij mezelf. Hoe langer ik
zoek des te kouder word ik. Tja, lieve zoekvrienden,
ons aller Klaas plaagt zijn maatjes vaak met
hun leeftijd. Ze zijn allemaal een stukkie ouder
dan ik. Dagjesmensen roep ik ze dan toe, maar
langzamerhand merk ik dat ik me ook al bijna
zo voel. Tjonge, jonge, wat koud zeg! Nog even
en ik sta hier stil als bevroren standbeeld. De
vingers voel ik al niet meer, de spieren worden
strammer bij elke bukbeweging. Ik heb echt het
gevoel dat ik al aan het afsterven ben en dat
noemen we nog hobby ook. en dat voor een
halve vingerhoed en een paar gladde duiten.
Een paar jaar terug interesseerde dat me niks,
regen, sneeuw, wind en kou, tja, ik lachte er om.
Zoeken was het motto, dat dan het liefst zoveel
mogelijk. Tja, ik ook altijd met mijn grote mond
tegen over mijn maatjes, nu ben ik zelf aan de
Klaas Bot
beurt. Help ik word ook een dagjesmens.
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006

Zoekdag Nijkerk
zaterdag 25 maart Nijkerk
Aan de rand van de Noord-West Veluwe en
de Gelderse Vallei, ligt Nijkerk, een stad met
een rijke historie. Er wordt al vroeg vermeld
dat de Evangelieprediker Ludger in deze
streek heeft rondgetrokken Wellicht is alhier
toen een kapel gesticht. Deze zou getrof-
fen zijn door de veenbrand, die in 1222 in
Vunnilo uitbrak. Toen is een nieuwe kerk
gebouwd, waaraan de plaatsnaam Nijkerk
is ontleend.
Het kerkdorp, onbeschermd tegen de
zeevloeden van de toenmalige Zuiderzee,
vraagt om het land met een dijk te mogen
beschermen: 28 maart 1356 wordt hiertoe
een vergunning verleend. Het beschermde
land draagt de naam Erckemede, later
Arkemheen. Als grensplaats tussen het bisdom
Utrecht en het Hertogdom Gelre heeft
Nijkerk veel te lijden van oorlogsgeweld en
in 1412 wordt het dorp verwoest. Hertog
Reinolt IV van Gelre verleent Nijkerk als vergoeding
voor de schade op 27 maart 1413
stedelijke vrijheid en rechten.
Nijkerk, nu een Gelderse stad, wordt na enige
tijd met een gracht omringd. Drie poorten
geven toegang tot de Vest, voor stadsmu-
ren heeft vermoedelijk het geld ontbroken.
Spoedig daarna moet Nijkerk het ontgelden
in de Utrechts-Gelderse oorlogen en brandt
in 1421 de kerk af. Het duurt tot 1461 voor-
dat men kan beginnen met de herbouw. Na
periodes van oorlog en vrede treft de stad in
1540 een nieuwe ramp: bij een stadsbrand
gaan bijna alle huizen in vlammen op.
Maar het jaar 1636 wordt ook gekenmerkt
door de pest waaraan ongeveer de helft van
de bevolking sterft.
Er kan dus genoeg worden gevonden door
de zoekers.
Hallo beste leden eindelijk is het weer zo ver.
Een leuke zoekdag in het mooie Gelderlandse landschap.
We zijn te gast in de:
Gasterij De Roode Schuur
Oude Barneveldseweg 98
3862 PS Nijkerk
Tevens is er die dag ook
weer een determinatieteam
aanwezig om uw vondsten
te bekijken:
Determinatieteam:
Jos Benders
Rio Holtman
Evert Kramer
Jan Zijlstra
Danny Dijs
Jan Pelsdonk (SGBM)
Eva Kars (ADC)
Michel Hendriks
Arie van Herwijnen
Programma
09.00 Zaal open
10.00 Opening voorzitter
10.30 1e zoekwedstrijd
12.30 Kinderwedstrijd tot 12 jaar
14.00 2e wedstrijd
16.30 Prijsuitreiking

26
vondst
jaar
V A N H E T
2005 2005 2005
Een kadootje…
Een hellehond
uit de klei
Eindelijk was het zover, we konden weer
eens zoeken, na lange tijd alleen de
vondsten van anderen op het Internet en
in de bladen te hebben bewonderd.
Tjonge hoe kan het toch, dat het lijkt dat
iedereen mooie vondsten doet, en mijn
zoekmaat Richard en ik de keren dat we
op zoek naar akkers zijn, enkel veel benzine
verbruiken en vervolgens bijna altijd
ook nog teleurgesteld terug komen.
13 november, de dag voor mijn verjaardag
stonden we oog in oog met een
enorme akker. Even later lopen we te
piepen tussen de maïsstoppels. Goh, wat
is het toch warm, de zon is ondertussen
gaan schijnen en we zijn veel te warm
aangekleed. Het zweet loopt me onder
de muts vandaan. Tja, november wie
verwacht nog zo’n zomerse dag!
Eindelijk na een tijdje gezwaaid te hebben,
een piepje, verdikkeme een minus-
Om mee te doen met de ‘Vondst van het jaar’ dient u een verhaal, van
tenminste 150 woorden, te schrijven over het door u gevonden object.
Natuurlijk stuurt u duidelijke foto’s van het voorwerp mee. Voorwerpen
van archeologische waarde (vóór 1500) dienen te worden aangemeld.
2005
cuul stukje van een zilveren stuiverstuk!
Kijk dat geeft de burger moed, zeker
als ik even later nog een duit vind. Dat
betekent ieder geval dat we eindelijk op
een akker zijn, waar wat ligt!
Ik roep Richard en vertel hem mijn
bevindingen, hij heeft nog steeds niks
gevonden maar dat verwondert me
niks. Hij staat als hij een piep heeft, altijd
zolang te mieren om een stukje metaal
te vinden!
Ik loop gauw weer verder om geen tijd
te verdoen en even later, ja hoor een
forse piep! Ik steek mijn schep in de klei
en haal er een inke bonk uit en ga er
met de schotel over, niets! Dan moet het
dieper zitten waardoor ik gelijk denk dat
het een blikje zal zijn, want ik ben dicht
bij een weg, en uit ervaring weet ik dat
er nogal wat blikjes door mensen het
land worden opgegooid.
Maar goed geen gezeur, opgraven dat
ding, wat het ook moge zijn! Hup nog
een stuk klei er uit en ja hoor piep, hier
zit het in. Ik breek het vochtige stuk klei
open en zie dat het een donkergroen
voorwerp is. Ik neem het in mijn handen
en haal er wat meer klei af. Potverdikkeme,
ik heb in de loop der tijden genoeg
Romeins gezien, om te zien
dat wat ik nu in mijn handen heb
uit die periode komt! Mijn hart
gaat te keer bij het zien van 3 hondenkoppen
die mij aankijken. Ik ren
naar Richard en laat het hem zien. “Kijk
dan een hellehond, Romeins”. Richard die
zijn enthousiasme altijd meesterlijk weet
te verbergen zegt alleen: “leuk…….”.
Kortom, we hebben daarna nog even
doorgezocht maar niks meer gevonden.
Thuis gekomen heb ik het beeldje onder
de kraan gehouden en de rest van de klei
afgespoeld. Het bleek dat het beeldje
helemaal compleet was. Ongelofelijk dat
het na jaren van ploegen zo uit de grond
kwam. Dit was op mijn verjaardag natuurlijk
mijn mooiste cadeau!
Ik heb het beeldje uiteraard aangegeven.
De o ciële benaming van deze hond is
een ‘Cerberus’ en hij dateert vermoedelijk
uit de 4e eeuw na Christus. Het lijkt erop
dat dit het enige gevonden exemplaar in
Nederland is.
Voor mij was dit de ‘vondst van mijn
leven’ en daarom wil ik meedingen naar
de ‘Vondst van het jaar 2005’.
Erik Jacobson, Arnhem
Kerberos (Lat.: Ceberus), in de Griekse mythologie
de gruwelijke veelkoppige hellehond,
een kind van de reus Typhoon en het gedrocht
Echidna. Hij verwelkomt de nieuwkomers in
het dodenrijk zeer vriendelijk maar bewaakt
de toegang tot de onderwereld (Hades) zodat
niemand daar uit kan terugkomen. Alleen Orpheus
slaagt er in om met zijn hemelse muziek
Kerkebos in slaap te sussen en Herakles voert
als laatste van zijn twaalf zware opdrachten de
hond naar de aarde.

Topdag in
IJmuiden
In maart 2005 ben ik in IJmuiden wezen
zoeken op een stuk grond waar 2 jaar geleden
een duinenrij is uitgevlakt, en wat
ooit het oude strand van IJmuiden was.
Het stuk strand bleek al tijden braak te
liggen en heel veel afgezocht te zijn,
maar ik wilde het er toch even proberen.
Overal waar ik liep lag oud afval en bossen
prikkeldraad en kogelhulsen. Dan
eindelijk een leuke piep, een leeuwencent
en daar bleef het niet bij, want ik
vond er gelijk een oud koperen ringetje
naast.
Na een uurtje had ik al een stuk of 8
leeuwen centen, 2 zilveren kwartjes en
een ring.
Een paar motorcrossers hadden inke
geulen in het zand gereden dus haalde
ik er even mijn detector tussen door.
Ik kreeg de ene piep na de andere, dus
schoof ik met mijn voet het zand weg en
vond 1, 2, 3, 4, 5, 6...... leeuwen centen.
Ze bleven maar komen en het piepen
hield niet op dus schoof ik weer wat zand
weg en toen kwam het mooiste naar
boven.
Daar lag een half vergaan leren buideltje
vol met muntjes. Wauw dacht ik, dit is
echt een topper.
In het buideltje zat nog een hele stapel
centen, 3 x 2 1/2 centen, 2 halve centen,
1 zilveren kwartje en 2 zilveren dubbeltjes.
De muntjes zijn uit de periode 1884
t/m 1919, dus het buideltje is van voor
WO II.
Het drukknoopje, gemaakt van een halve
cent met aan de drukkant een H van
Henk gegraveerd, zat er nog op.
Deze dag kon voor mij niet meer stuk,
wat een mooie vondst. Daarom zou ik
met deze vondst mee willen doen met de
‘vondst van het jaar’.
Alex Rusche
vondst
V A N H E T
jaar
2005 2005 2005
Zeeuwse
keelknoopjes
Toen ik een tijd terug een artikel in de
krant las over Wilco Rook en zijn ‘vondst
van het jaar’, leek het mij ook geweldig
om zelf te gaan ‘schatzoeken’. Ik heb toen
ook daadwerkelijk mijn eerste detector
aangeschaft. Natuurlijk eerst een boel
oud ijzer opgegraven, maar later begin
je toch echt leuke en soms waardevolle
dingen te vinden. Na een poosje werd er
een betere detector gekocht en heb ik
ook in Frankrijk gezocht en enkele leuke
munten gevonden. Maar nu blijkt dat je
voor de grootste vondsten niet eens ver
van huis hoeft.
Op een doordeweekse dag na het werk
wilde ik nog even met m’n detector het
land in. Ik had deze regio al een tijdje in
de gaten gehouden, wachtend totdat
de mais werd gemaaid. Na een uurtje
zoeken begon het al aardig donker te
worden en besloot ik maar weer thuis te
gaan kijken. Op weg terug naar mijn auto
hield ik mijn detector nog wel even over
de grond. Toen ik vlakbij de auto was
gearriveerd kreeg ik toch nog een mooie
piep en besloot toch maar even te kijken
of dit inderdaad iets was. Na de eerste
spit had ik gelijk door dat ik echt iets
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
27

28
vondst
V A N H E T
jaar
2005 2005 2005
gevonden had, al had ik geen auw idee
wat het was. Ik dacht, het zal wel iets van
zilver wezen en omdat het ondertussen
al behoorlijk donker was, stopte ik het in
mijn zak om er thuis maar te kijken.
Onderweg naar huis had ik toch wel het
idee dat het iets unieks kon zijn. Dus eenmaal
thuis gekomen, riep ik mijn vriendin
en zei: “Volgens mij heb ik iets bijzonders
gevonden”, en gaf haar het nog smerige
voorwerp in handen. Na er eens goed
naar te hebben gekeken riep ze: “Dit is
goud!!”. Ik kreeg het voorwerp weer in
handen en heb het gelijk onder de kraan
met een tandenborstel gereinigd. Toen
zag ik zelf ook dat het inderdaad goud
was! Mijn eerste goud in acht jaar!! Het
waren nog in perfecte staat kerende
knoopjes. En ze zaten ook nog netjes
aan elkaar. Na op Internet te hebben
gekeken, bleken het gouden, mannelijke
Zeeuwse keelknoopjes te zijn. Deze
werden in de 19e eeuw gedragen met de
klederdracht voor speciale gelegenheden
en/of zondags naar de kerk. Na acht jaar
zoeken heb ik natuurlijk best veel leuke
en bijzondere dingen gevonden maar dit
is toch wel mijn topvondst!. Zeker omdat
het mijn eerste goud is en mensen altijd
zeggen dat je je eerste goud binnen zes
jaar vindt, dus werd het ook wel tijd!
Met deze vondst wil ik graag meedoen
met de vondst van het jaar 2005!
Herman Nijenhuis
Op zoek naar
een kachel en
thuis komen
met een
Romeinse munt
Enkele weken geleden was ik op zoek
naar een gaskachel en vond ik er een via
Internet. Maar de eigenaar woonde wel
in Nijmegen. Vanaf Eindhoven, ondanks
het nieuwe stuk A50, toch nog altijd een
uur rijden. Daar aangekomen was het
wel wat ik zocht en we werden het eens
over de prijs. Dus zou je denken dat het
een kwestie was van inladen. Maar... ik
had mijn XP detector en de rest van de
uitrusting nog achterin liggen en had
eigenlijk geen plaats. Dus afgesproken
dat ik hem de volgende dag zou komen
halen.
Maar omdat ik toch ook geen zin had
om rechtsomkeer te maken, besloot ik
eens op de kaart te kijken om ergens te
gaan zoeken. Zo vaak zoek ik niet in de
Betuwe dus was dit een kans. Ik besloot
richting Elst te rijden en pakte het eerste
beste akkertje waar ik scherven tegenkwam.
Na anderhalf uur had ik niets
bijzonders gevonden en besloot naar
een andere akker te gaan kijken. Daar
lagen geen scherven maar toch wilde ik
er eens overheen lopen. Het enige wat ik
vond was een afgebroken bula.
Het werd al laat en ik besloot om het
laatste uur op de akker ernaast te zoeken
omdat die van dezelfde boer was. Opeens
kreeg ik een signaal zo helder als
een pas gestemde piano. Wat een mooi
geluid! Het kostte niet veel moeite om
meteen te zien dat het om een mooie zilveren
Romeinse munt ging. De tekst die
er op staat is P.Clodia en de munt dateert
van ongeveer 48 voor Christus.
Maar ik heb nog iets anders over gehouden
aan deze mooie dag; ik handel
sindsdien in kachels!
Na determinatie blijkt het te gaan om
een munt uit de tijd van de republiek.
De determinatie is als volgt:
Zilveren denarius van de gens Claudia uit
42 voor Christus.
Voorzijde: Gelauwerde kop van Apollo
naar rechts, met daarachter een lier.
Keerzijde: Naar rechts staande Diana met
pijl en boog over de schouder. In beide
handen heeft ze een brandende fakkel.
P CLODIUS rechts, M F links. Deze munt
werd geslagen onder verantwoordelijkheid
van de muntmeester P Clodius van
het geslacht Claudia.
Met dit verhaal wil ik graag meedoen
met de vondst van het jaar 2005.
Wil Dignouts, Eindhoven
Een pop op
mijn schop!!
Tijdens een middagje zoeken op een paar
zeer leuke akkertjes hier in de omgeving
van het Gooi brak het stekkertje alsmede
een paar stroomdraadjes in de kabel van
de schotel naar het kastje van mijn Gar-

ett. De detector
deed natuurlijk
niets meer en reageerde
nergens
meer op.
Daar sta je dan...Dag
middag met je mooie
weer, wat moeten we nu?
Gelukkig had mijn maat Gerard een
DDA blad in de auto liggen. We
vonden het dichts bijzijnde
adres en besloten naar Bunschoten
te rijden om te kijken
of het euvel verholpen kon
worden. We werden met open
armen ontvangen.
Hoewel Midholland geen Garrett
in zijn assortiment voert, had Wilhelm
nog wel toevallig een Garrett kabel comcompleet met stekkertje ergens in een hoekje
liggen. De boel werd opengeschroefd en
alle draden werden keurig aan de ‘nieuwe’
stekker gesoldeerd. En ja hoor... de
Garrett was weer springlevend. Wat een
service! Nogmaals dank Wilhelm!
Dus kon en ben ik weer eens teruggegaan
naar het dijkje waarop ik al diverse
leuke dingen had gevonden, zoals een 30
stuiver stuk van Daventriae 1686.
Het was alsof ze wisten dat ik zou komen,
want ze hadden net het gras/onkruid
gemaaid. Na een paar meter gelopen te
hebben kreeg ik al een mooi signaal. Na
enig gegraaf had ik de (onleesbare) duit
te pakken. Maar die had ik dus wel mooi
gemist tijdens het eerdere gezoek. Dat
gaf de burger weer moed. Ik besloot om
wat lager aan de dijk te gaan zoeken en
vond daarna nog een musketkogel en
wat onde nieerbare stukjes lood. Even
verderop had ik toch weer een duit van
Gelria te pakken. Niet echt mooi, maar
toch...
En toen, even later kreeg ik een geweldig
mooi geluid... Het voorwerp zat behoorlijk
diep... Daar was het... een grote
zwarte plak, maar een ieder kon reeds
zien dat dit wel zeer interessant was!
Na de ergste modder met wat water te
hebben weggespoeld, zag ik de dame
opdoemen die ik al zo vaak op munten
in ons mooie clubblad en diverse boeken
was tegen gekomen! Nu had ik er ook
een! De godin Pallas Athene, steunend op
de bijbel! Wat een poepie dat popje***...
dat ik nog verliefd kon
worden op mijn leeftijd!
Toen ik de munt thuis
verder schoonmaakte, bleek
dat het ging om een zilveren
gulden van Utrecht 1687! Een
jaar jonger dan de munt van De-
venter... Zouden deze
munten verloren
zijn door één
en dezelfde
persoon? Wat
zal die zich
rot hebben
gevoeld dan,
maar ach...
ach... helaas, we
zullen het nooit
weten....
Gaarne ding ik met de munt mee naar de
‘vondst van het jaar 2005’.
Frederik Draaijer, Muiden
*** Men dacht ook wel dat het hier om de
Nederlandse maagd ging. Ze werd oneerbiedig
met pop of poppetje aangeduid. Hiervan
is waarschijnlijk de bijnaam pop voor gulden
afgeleid.
(Bron: het boek Klinkende Munt, geschiedenis
van het geld in de lage landen. Uitgever
Elsevier.
Beginnersgeluk.....??
Een gouden
dinar
Begin juli 2005 ben ik begonnen te
zoeken met een metaaldetector. Jaren
terug wilde ik er al mee beginnen, maar
door drukte kwam er niets van. Tot er
een nieuwe bewoner bij ons in de straat
kwam wonen. Die zag ik er regelmatig
op uit trekken met zijn detector. We
kregen steeds meer contact met elkaar. Ik
vondst
V A N H E T
jaar
2005 2005 2005
vertelde hem dat ik ook wel interesse had
in een metaaldetector. Een paar dagen
later kwam hij met een stapel Detector
Magazines aan. Dat kwam voor mij goed
uit, want ik had nog vele vragen. Mijn eerste
vraag was, welk merk detector moet
ik kopen. Mijn buurman Tjibbe Noppert
adviseerde mij een beginnersdetector te
kopen. Een paar dagen later had ik een
Black Knight in huis voor slechts 79 euro.
Regelmatig gingen wij zoeken met z’n
drieën. Het gebied waar wij wonen, bezit
nog veel wierden zodat wij niet ver hoeven
te reizen. Op een plaats waar in de
oorlog veel is gevochten, vonden we veel
granaatscherven en ander oorlogsmateriaal,
maar de grote klapper bleef nog even
uit. Totdat ik een loden gewichtje vond,
dat was mijn eerste interessante vondst.
Daarna volgden nog vele leuke vondsten
zaols o.a. leerbeslag, lakenloodjes,
munten enz.
Op dinsdag 11 oktober waren we met
z’n drieën al vroeg op pad gegaan. Vol
goede moed begonnen we te zoeken in
de buurt van een wierde. Na een tijdje
kreeg ik een hoge piep. Ik dacht aan een
groot stuk ijzer en begon op de plek te
graven. Op ongeveer 10 cm diepte wipte
ik een goudkleurig voorwerpje omhoog.
Eerst dacht ik dat het de achterkant van
een kroonkurk was. Maar toen ik beter
keek en het iets had schoongemaakt, leek
het veel op een gouden munt. Snel stak
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
29

30
vondst
V A N H E T
jaar
2005 2005 2005
ik mijn detector in de lucht en kwamen
mijn maten toegesneld. Nadat we de
gouden munt goed hadden bekeken,
dacht Tjibbe dat het misschien een bula
was. Later op de dag vonden wij nog 2
schij es met een scharnier en naaldschede
van onbekend materiaal, waarvan de
versiering niet meer goed zichtbaar was.
Een paar dagen later hebben we contact
gezocht met de provinciaal archeoloog.
Hij dacht ook zonder de munt gezien te
hebben, dat het een bula was. Hij wilde
de gouden bula graag zien en nodigde
ons drieën uit voor een bezoek aan het
provinciehuis in Groningen. Na het bezoek
kregen wij een paar weken later een
mailtje dat de munt een Almohadische
dinar (dobla) was uit de 12 - 13e eeuw. In
het kustgebied van Friesland en Ostfriesland
zijn op verschillende plaatsen
gouden dinars gevonden. Deze munten
kwamen vooral uit N.W. Afrika, Andalusie
en uit christelijke staatjes op het Iberische
schiereiland. Het goudgehalte van de
munt is 23 karaat, de diameter 28 mm en
het gewicht is 5,6 gram.
Met deze vondst wil graag meedoen met
de vondst van het jaar 2005
Marten Bolt, Spijk
Een geschiede-
nis(f)lesje.....
Een week nadat ik de Utrechtse gulden
had gevonden, zag ik op dezelfde dijk
aan de overkant van de sloot iets in de
walkant schitteren. Omdat ik toch wel
nieuwsgierig was, en de sloot te breed
was om er overheen te springen, ben ik
een eind verder gelopen om daar over
een hek te klimmen. Waarschijnlijk zou
het wel een stuk glas zijn dacht ik nog.
Dat was het dus ook, maar... toen ik dit
stuk glas uit de modder wou trekken, gaf
het mooi niet mee! Dat werd graven met
beleid!
Het zou toch niet waar zijn?! Maar het
was hemel zij dank wel waar! De es was
heel! Met een lange hals,
oud, puntgaaf en naar later bleek prachtig
geiriseerd. En... wat nog veel mooier
was.. er stond een glaszegel op!
Na hem voorzichtig in de sloot afgespoeld
te hebben kon ik op het zegel
de naam Constantia wyn lezen. Wat een
vondst! Ik zag hem al in de vitrine staan!
Op eieren lopend dus naar huis waar ik
de es verder heb schoongemaakt.
Het is een plaatje en ik ben er dan ook
dolblij mee. Ik had natuurlijk wel meer
scherven gevonden, maar nooit iets
heels... Maar deze es in zo’n goede staat
is natuurlijk wel crème de la crème!
Vanzelfsprekend ben ik de boeken ingedoken
om uit te zoeken waar Constantia
wyn voor staat. Welnu, Constantia is een
van de wijngebieden op de Kaap in Zuid-
Afrika. Daar arriveerde in 1679 Simon van
der Stel, bevelhebber van de Kaap Kolonie.
Simon van der Stel plantte de eerste
druiven op de Kaap. De wijn gemaakt van
deze druiven werd zeer gewaardeerd en
verkocht en geexporteerd naar hen die
zich dat konden veroorloven. Zo stond
bijvoorbeeld Napoleon erop dat hij Constantia
wijn kreeg gedurende zijn laatste
dagen op Sint-Helena. Constantia werd
vernoemd naar Constance, de vrouw van
gouverneur van der Stel.
De es door mij gevonden dateert uit
ongeveer 1780. De wijngaard bestaat nog
steeds en is een van de beroemdste ter
wereld. Nu ga ik natuurlijk niet net zoals
Napoleon erbij lopen, maar ik heb mezelf
toch wel even op de borst geklopt
vanwege deze zeer mooie, toch niet
alledaagse vondst. En hoe komt zo’n es
nou weer in die prutsloot terecht vraag
je je af....Wat is het toch merkwaardig en
interessant allemaal....
Gaarne ding ik met de wijn es mee naar
de ‘vondst van het jaar 2005’.
Frederik Draaijer, Muiden
De metamorfose
van een
roestige,
kromme spijker
Al bladerend in het ‘logboek’ van onze
vaarvakantie van afgelopen zomer,
komen allerlei beelden van die mooie
periode weer boven. Het is net een lm,
waarin je soms gureert en dan weer een
hoofdrol speelt.
Zo ook op die voor mij gedenkwaardige
dag waarop het noodlot of de voorzienigheid
bepaalde dat wij die avond geen
ligplaats in Grouw konden vinden, of wij
moesten genoegen willen nemen met
het drie of vier rijen dik afmeren.
Maar om dan ’s nachts door aan ‘Bachus
o erende’ jongelui uit de slaap te worden
gehouden of gehaald, zagen wij eigenlijk
ook niet zitten. Dus zijn wij uitgeweken
naar een vlakbij Grouw gelegen aanmeerplaats
van de Marrekrite aan de Peanster
Ee.
Na die nacht prima geslapen te hebben
ging ik de volgende morgen met Jordy,
één van de kleinkinderen van mijn zwager
de ‘pieper’ uitlaten. Jordy, is 10 jaar
en echt een bijdehandje, je moet in ieder

geval scherpe ogen en een razend snelle
reactie hebben wil je als eerste de vondst
in handen hebben, hij is meestal net even
vlugger.
Zo ging het ook deze morgen, na een
aantal leuke vondsten vlak bij de afmeerplaats,
liepen wij daarna, via een pad
door het weiland, naar een tegenover
liggende aanlegplaats om daar ons geluk
ook nog even te beproeven. Zo piepend
die kant oplopend, kreeg ik inééns een
goed signaal op mijn Garrett, ‘zwart op
zeven’ en dus metéén bukken en graven.
Maar voor ik ook maar iets had gezien,
had Jordy het al te pakken en hield een
klein roestig ‘gevalletje’ omhoog. Zelf-
vondst
jaar
V A N H E T
2005 2005 2005
Win de
DDA-bodywarmer
Stuur de antwoordkaart op!!
verzekerd zei hij: “Een roestige kromme
spijker”, en hij zou hem met een zwaai
weggooien. “Ho Ho!!!, laat eens zien” riep
ik. ‘Zwart op zeven’ kan geen spijker zijn
en bij het beter bekijken zag ik dan ook
hier en daar wat groens tussen de bruine
korst van dat kromme ding schemeren.
Ik zei: “Zie je wel, dit is vast geen spijker,
maar meenemen en straks schoonmaken,
weggooien kunnen wij het altijd nog”.
Later bij de boot, héél, maar dan ook
héééél voorzichtig met hamer en staalborstel,
de oxydelaag verwijderd en wat
bleek, in plaats van een kromme spijker,
zat er een bula in verborgen. Thuis na
determinatie bleek het een Romeinse
Vondst van
het jaar
2005
D.m.v. het invullen van de
antwoordkaart kunt u de
winnaars kiezen. Graag
inzenden voor 1 april a.s.
U kunt de kaart ook inleveren
op de zoekdag in
Nijkerk.
Onder de inzenders van
de kaarten wordt een
‘DDA-bodywarmer’
verloot.
In het volgende
magazine worden
de prijswinnaars van
de ‘vondst van het jaar
2005’ en de kaartenactie
bekend gemaakt.
Vondst van
het jaar
2006
Om mee te doen met de
‘Vondst van het jaar’ dient u
een verhaal van tenminste
150 woorden te schrijven
over het door u gevonden
object.
Natuurlijk stuurt u duidelijke
foto’s van het object
mee. Inzending één object
per keer. Voorwerpen van
archeologische waarde (alles
van vóór 1500) dienen te
zijn aangemeld.
Voor de categorie
metaalvondsten zijn er
5 prijzen beschikbaar.
De hoofdprijs van 90 euro
wordt dit jaar ter beschik-
z.g.n. kap bula te zijn uit de 1e eeuw na
Christus. Fantastisch toch zo’n vondst
en nog wel op een plaats waar je zoiets
helemaal niet verwacht. Je vraagt je later
dan ook af, hoe zou die daar terecht zijn
gekomen?
Het enige antwoord dat ik kan bedenken
is, dat hij misschien met terpgrond of
zoals je in Groningen zegt met wierde
grond, welke begin vorige eeuw als
bemesting op slechte gronden werd gebruikt,
op deze plek verzeild is geraakt.
Misschien ligt hier nog een uitdaging
voor zoekers uit Grouw en omgeving om
dat alsnog op te helderen. Zou het echt
zo zijn gegaan dan moet er natuurlijk
meer liggen en wie weet, wat voor moois
er dan nog kan liggen.
Voor mij was dit mijn eerste bula en
daarmee dan ook “De vondst van het
jaar”.
Tjibbe Noppert, Spijk
vondst
V A N H E T
jaar
2005 2005 2005
king gesteld door de rma
Creatype. Daarnaast stelt
de vereniging nog 3 prijzen
(DDA-bonnen) van 50 euro
beschikbaar.
Voor de mooiste ‘bijvondst’
is er een DDA-bon van 50
euro.
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
31

32 [ Tekst: Mart Ho mann ]
gebruikerservaring
De draadloze WS1 hooftelefoon van XP
Mijn voorkeur ging
altijd uit naar analoge
metaaldetectors, aan-
zetten en gaan.
Oké, wel wat aan de
grondbalans draaien
voor de juiste instelling,
maar daar houdt het
wel mee op. Een tijdje
had ik een detector
waarbij van alles was in
te stellen, maar het liep
uit op een grote teleur-
stelling. Het was voor
mij niet de detector.
Er is de afgelopen jaren echter
een hoop aan ontwikkeling
gedaan op het gebied van
metaaldetectors. Door nieuwe
technologieën werden detectors
lichter en beter hanteerbaar.
De laatste tijd richt men zich
ook op de koptelefoon voor
zoekers. En dat was ook wel
nodig, want een dure detector
aanscha en en dan met een
goedkope hoofdtelefoon rondlopen,
die binnen ‘no time’ de
geest kon geven, is geen optie.
Allereerst waren er de zwaardere
hoofdtelefoons die goed tegen
een stootje konden en die
de signalen perfect doorgaven.
Het enige nadeel was (en is) het
stugge snoer dat (zeker als die
nieuw is) soms net te kort is.
En daar is nu een oplossing op
gevonden, namelijk draadloos
zoeken.
Bij XP heeft men een concept
bedacht waarbij het zendergedeelte
(3 gram) op de printplaat
van de XP metaaldetector is te
plaatsen, en het ontvangstgedeelte
fraai is verwerkt in een
lichtgewichte hoofdtelefoon.
In detectormagazine 83 (hier
staan ook de technische gegevens)
werd het al aangekondigd
in ‘Detectornieuws’, en in de
tussentijd ben ik er een tijdje
mee op pad geweest om het te
testen. Het systeem was in dit
geval verwerkt in een XP adx
200, een jne metaaldetector
voor beginners of een back-up
detector voor gevorderden.
De eerste tests werden gedaan
op een weiland dat net was
omgeploegd en daarna weer
geëgaliseerd ten behoeve van
rioolaanleg. Eerst werd het
bereik tussen de adx 200 en
de hoofdtelefoon gemeten.
Dit was in een rustige omgeving
(geen storende gsm- of
elektriciteitsmasten) ongeveer
een goede 6 meter. Tijdens de
zoekactie werden geen echt
bijzondere vondsten gedaan
(daar was het ook niet de
locatie voor), maar het leverde
wel een goed gevoel over de
adx 200 op. De adx 200 gaf de
voorwerpen (recente rommel)
die er in de grond lag er goed
aan met een helder signaal. Ook
was de eventuele diepte van de
voorwerpen goed te bepalen
met de toonvariatie. Wat vooral
opviel was dat het wel heel snel
went, zo zonder kabel.
Ook in het park was het jn en
goed zoeken en hoewel daar
weinig mensen komen en ik
er weinig verwachtte, leverde
het toch nog een leuk resultaat
op. Helaas is het me niet gelukt
(door tijdgebrek, en geen
opgravingen) om de adx 200
te testen waar ik dat het liefste
doe, op een grondstort of bij
een opgraving.
Wie, wat en waar?
De vrijheid die een draadloze
metaaldetector oplevert is groter
dan men in eerste instantie
kan bedenken. Men kan de
metaaldetector te allen tijde
even naast zich neer leggen om
even een voorwerp uit een kuil
te halen zonder dat je rekening
hoeft te houden met waar je de
detector precies neerlegt (wat
met een kabel vaak niet mogelijk
is). Nu zal dat in een weiland
niet zo snel een probleem zijn,
maar voor stortzoekers is het
een uitkomst. Men kan een stuk
afsteken en daarna de detector
langs de wand halen en de
uitgestreken grond afzoeken
zonder de hoofdtelefoon af te
hoeven zetten.
Het is ook een perfecte manier
om mensen die net met de
hobby zijn begonnen te begeleiden,
want het systeem is op
diverse manieren te gebruiken.
Was men vroeger afhankelijk
van een plug die gesplist was,
nu kan men er naast lopen en
de beginner met een eigen
hoofdtelefoon laten zoeken, u
kunt gemakkelijk mee luisteren
en zo de beginneling instructies
geven zonder dat u ‘aan elkaar’
vast zit.
Een ander voordeel van het
systeem is dat het gedeelte
dat de signalen ontvangt, los
te koppelen is en d.m.v. een
verloopplug op een grote
hoofdtelefoon is aan te sluiten.
Men heeft dan wel weer met
een kabel te maken, maar
deze kan men eenvoudig in
een borstzak wegwerken en
daardoor kan men ‘los’ met de
detector lopen. Persoonlijk geef
ik aan deze keuze mijn voorkeur
daar de hoofdtelefoon van de
XP toch veel omgevingsgeluid
oplevert. In het bijzonder de
zachte signalen (kleine of diepe
gelegen voorwerpen) zouden
dan gemist kunnen worden.
Helaas heb ik te weinig gebruik
kunnen maken van de detector
om er een uitgebreid verslag
van te kunnen maken. Ook
ben ik geen andere zoekers
tegen gekomen die het zelfde
systeem in hun XP hadden
ingebouwd, dit om te kijken
hoe ze op elkaar zouden reageren.
Volgens de importeur
is de kans nagenoeg nul dat
twee detectors met hetzelfde
zender/ontvanger systeem
elkaars signalen zouden kunnen
oppikken.
Kort samengevat is dit voor mij
het eerste draadloze hoofdtelefoonsysteem
waar men jn
(licht) mee kan zoeken en dat
de mogelijkheid biedt om ook
uw oude hoofdtelefoon te kunnen
blijven gebruiken.

Raad de foto
Kennisgeving
Per oktober 2005 is Detectorshop te Musselkanaal niet langer meer onze o ciële dealer van White’s metaaldetectors en
White’s accessoires. Na overleg met de DDA en de fabrikant, White’s Electronics Ltd., hebben wij besloten dat alle Whites
detectoren welke voor 10 oktober 2005 zijn gekocht bij voornoemde dealer de garantie bij ons, Detection Systems Holland,
kunnen claimen. Wij zullen de eventuele klachten dan oplossen op de manier die u van ons gewend bent.
Detection Systems Holland, o cieel importeur White’s
[ Tekst / Foto’s: Johan Koning ]
Raad de Foto [84]
In Raad de Foto 84 lieten we een stukje van een benen
kam zien. De datering kunnen we plaatsen in de vroege
middeleeuwen. Je kunt zien waar 1 van de ijzeren beves-
tigingspennetjes heeft gezeten om de delen van de kam,
waar tussen de strook met ingezaagde tanden zit, aan
elkaar te verbinden.
Leuke boeken waarin vele benen of hoornen voorwerpen
te vinden zijn;
V.T. van Vilsteren, Het Benen Tijdperk, Tijdperk Gebruiksvoorwerpen
van been, gewei, hoorn en ivoor 10.000 jaar geleden tot
heden, 1987, ISBN 90-70884-15-1
A. Roes, Bone and Antler Objects from the Frisian Terp-
Mounds, 1963.
Winnaar van Raad de Foto 84 is geworden: Bert Broekhart
uit Hattem. Een boek is naar hem onderweg.
Raad de Foto [85]
Ook nu hebben we weer een object voor de rubriek ‘Raad
de Foto’.
Door middel van een e-mail of brief(kaartje) kan hierop
worden gereageerd door leden van onze vereniging. Onder
de goede inzenders zal een boek worden verloot.
Reacties kunnen naar: e-mail j.koning@detectoramateur.nl
of J. Koning, Roodborststraat 20, 8916 AG Leeuwarden.
Het nieuwe koperen/ijzeren voorwerp is dus danig plat
gereden op de akker dat het geheel is vervormd. Ra Ra Ra
wat was het enz.
We vragen een zo duidelijk mogelijke beschrijving inclusief
datering. Dit vergemakkelijkt de keuze voor de winnaar.
De inzendtermijn sluit op 1 april 2006
Zend je in per e-mail vermeld dan ook even je naam en
adres.
Er komt voorlopig geen nieuwe ‘Raad de foto’ meer.
Niet alleen het aantal inzendingen liep snel achteruit,
ook het vinden van geschikt materiaal in de eigen collectie
wordt steeds moeilijker.
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
33

Aanmelden van muntvondsten
Zoals u waarschijnlijk wel weet is er een hoop aan het
gebeuren op het gebied van het aanmelden van munten en
penningen. Het aanmelden gaat het handigste vanuit uw luie
stoel, via e-mail (numis@sgbm.n
numis@sgbm.nl) of via de site van
de Stichting Geld- en Bankmuseum (GBM):
www.geldmuseum.n
www.geldmuseum.nl.
Op deze site komt u automatisch NUMIS tegen (het staat in
het midden bovenaan de pagina), waar de vondst kan worden
gemeld. Vrijwel direct na de melding krijgt u dan een
bevestiging terug. Zo spoedig mogelijk volgt de uiteindelijke
determinatie, samen met het NUMIS-nummer. Door het
gebrek aan mankracht loopt de wachttijd soms op tot twee
maanden.
Gedetermineerd materiaal wordt aan NUMIS toegevoegd.
De internetversie van dit bestand is anoniem en exacte
vindplaatsen zijn achterwege gelaten. Als u daar toestemming
voor verleent is het mogelijk om uw melding ook op
het Internet terug te vinden.
Eventueel is het ook mogelijk om op afspraak langs te
komen, per telefoon (030-2910492) of per post te melden
(postbus 2407, 3500 GK Utrecht).
Mocht u een aanmelding hebben gedaan en vervolgens nog
geen reactie hebben ontvangen en vermoedt u dat het niet
Haecbussen &
donrecruyt
goed is gegaan, wilt u dat dan aan mij laten weten.
Het is niet de bedoeling dat u mij de eventuele vondstgegevens
en dergelijke toe gaat sturen. Het enige dat we willen
bereiken is, een overzicht te krijgen hoe vaak er iets mis gaat
en WAAR. Dit om het in de toekomst te kunnen voorkomen.
Het enige dat ik u dan wil vragen is uw lidmaatschapnummer
en het eventuele probleem.
LET OP:
Muntvondsten dienen ook altijd via het ARCHIS-formulier
te worden aangemeld bij de provinciaal archeoloog
of ROB.
Als u een munt of penning aanmeldt bij het GBM
kunnen zij, als u dat toestaat, de gedetermineerde
vondst doormelden naar ARCHIS. Dit bespaart u dus
een tweede melding.
Namens het bestuur,
Mart Hoffmann
Met hartelijke dank aan: drs J.E.L. Pelsdonk
In het volgende magazine o.a.:
Rekenpenningen
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
35

vraagbaak
VRAGEN KUNT U OPSTUREN NAAR:
J. KONING, ROODBORSTSTRAAT 20,
8916 AG LEEUWARDEN.
E-MAIL: VRAAGBAAK@DETECTORAMATEUR.NL
Aan deze vraagbaak werkten mee: J. Zijlstra, A. van Herwijnen, J.E.L. van Pelsdonk, J. Koning, D. Eekhof, D. Dijs, J. Kuipers
Geachte heer Koning,
Hierbij een aantal voorwerpen waarvan ik erg benieuwd ben naar de
datering en het gebruik.
Foto 1 is een kruisje? Het is van
messing en verguld en heeft
de maten van 2,5 bij 2,4 cm.
Het lijkt erop dat het oogje is
afgebroken.
Foto 2 lijkt mij een armenpenning.
Het is van lood met een
doorsnede van ongeveer 2 cm. en een dikte
van 0,4 cm. De keerzijde is glad.
Foto 3 lijkt mij
ook een armenpenning (met de sleutels van
Leiden). Het is van lood en heeft een doorsnede
van ongeveer 2 cm. Aan één zijde zit
een breukvlak. Ook hier is de keerzijde glad.
Foto 4 betreft een rechthoekig klein loodje
met de maten 1,3 bij 1,1 bij 0,3 cm. Ook
hier staan twee
sleutels op (Leiden?). De keerzijde is glad. Ik
heb ergens gezien dat dit een gewichtje zou
kunnen zijn.
Ik hoop dat u mij hier verder mee kunt helpen
en bij voorbaat mijn hartelijke dank.
Paul de Groot, Purmerend
Antwoord:
[ Redactie: Johan Koning ]
Foto 1: Dit is geen kruisje (religieus
voorwerp) maar een onderdeel van een
messenlegger uit de 19e eeuw (zie foto
messenlegger)
Foto 2: is een stuk lastiger. Ongetwijfeld
ook een loden penning, de meest waarschijnlijke
datering is 1350-1425. Helaas
kan ik niets van de afbeelding maken.
NUMIS 1054459. Dit soort penningen is voor veel verschillende doeleinden
gebruikt: van speelpenning tot lokaal kleingeld. Gebruik als
armenpenning is minder waarschijnlijk.
Foto 3: Cruciaal bij dit stuk is de rand: bestaat de penning/loodje
uit twee delen dan moet je het zoeken in de
Leidse lakennijverheid, deelbewerkingsloodje.
Foto 4: wordt in het boekje Pennincxkens van Loode,
geschreven door de drs. J.E.L van Pelsdonk, nu werkzaam
bij het Geld- en Bankmuseum te Utrecht omschreven als
een Armenpenning met hierachter een vraagteken, 16e
eeuws, catalogus: Pelsdonk 50, NUMIS 1054456.
Vraag 2:
Hallo, mijn naam is Richard Dulos ik kom uit de Betuwe.
Ik ben een detectoramateur en heb een vreemde steen
gevonden op een akker. Mijn detector piepte op de steen
in de grond en ik dacht: wat raar. Ik heb hem thuis schoon
gemaakt en zag dat er puntjes in zaten. Er zitten ook glasachtige
ronde zwart puntjes in en het glinstert een beetje. Ik
heb er een magneet bij gehouden en die blijf lichtjes hangen.
Op de akker lag verder geen enkele steen. Nu zeggen ze
dat het wel eens een steenmeteoriet kon zijn? Ik hoop dat u
me verder kan helpen. Bedankt, Richard.
Antwoord:
Zonder het zelf in de hand te hebben gehad zijn er twee
oplossingen die bij me op komen. Het kan dat je een stuk
cokes (verbrande restant van steenkool) hebt opgepiept
of een stuk steen die in aanraking geweest is bij het
gieten/smelten van metalen. Op zich is het niet verkeerd
om cokes op te piepen, daar het in hetzelfde gebied zit
waarin ook vaak zilver wordt gedetecteerd. Schakel je dit
uit dan bestaat er een kans dat je kleine of dunne zilveren
muntjes/voorwerpen gaat missen.
Meteorieten bevinden zich normaal gesproken niet aan
de oppervlakte maar slaan een krater in de grond. Alleen
een geoloog (bodem/steenkundige) zou hierover uitsluitsel
kunnen geven.
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
37

38
Vraag 3: Hallo,
Ik heb een tijdje geleden een zegelring gevonden en ik vraag
me al geruime tijd af hoe oud deze is, wie dit gemaakt heeft
en wat het voor moet stellen.
Misschien kunt u dit achterhalen aan de hand van de
merktekens, het kan ook Duits zijn omdat ik het vlak bij de
Duitse grens (Bentheim, Oldenzaal over de grens) gevonden
heb.
Groetjes, Frans Saalmann
Antwoord 3:
Dit is een Duits
signet, opengewerkt
handvat
aan horlogeketting
met een
heraldische uitstraling
met elementen
als helm,
vleugels, maan en
ster. De merktekens
bestaande
uit drie verschillende
(Franse)
lelieblaadjes kunnen
we nog niet
thuisbrengen.
Vraag 4:
Beste DDA,
Ik heb dit vrijwel onbekende voorwerp gevonden. Kunnen
jullie misschien zeggen waar het voor gediend heeft, hoe
oud het is en waar het wapen voor staat. De afmetingen
zijn: 3 cm lang, 2,4 cm breed, 0,3 cm dik.
Het andere voorwerp lijkt een beetje op kastbeslag of klokbeslag,
maar dat weet ik ook niet zeker.
Ik hoop dat dit in jullie blad komt. Ik heb er namelijk nog
nooit in gestaan.
Hoop spoedig van jullie te horen, vriendelijke groet, Ton
Wolf.
Antwoord 4:
Het voorwerp met het wapen
lijkt gezien de bevestigingspuntjes
een mesheftbekroning
te zijn. Verschillende
steden hebben de adelaar in
hun wapen, al dan niet met
een dubbele kop. Middelburg
heeft een enkele kop.
Nijmegen heeft een dubbele
maar het wapen klopt niet.
Van o.a. Naarden, Bleiswijk, De Drie Rijkssteden (Kampen,
Deventer, Zwolle), stad Groningen en Groninger Ommelanden
is een wapen bekend.
Het kan net zo goed
van een wapen van
een adellijk geslacht
zijn. De vindplaats
kan een optie zijn
in welke richting je
moet gaan zoeken.
Het beslag kan overal op hebben gezeten, denk maar eens aan hand/
steekwapens.
De andere voorwerpen zijn versierselen van een kast (klok). Datering
19e - 20e eeuw.
Vraag 5:
Hallo Johan
Ik zou u willen vragen of u voor mij deze slotplaat kunt dateren. Ik heb
hem gevonden op een plek waar vondsten werden gedaan van middeleeuws
tot 18e-eeuws. Ik vind het zelf een mooi stuk en zou graag willen
weten hoe oud het ongeveer is.
De slotplaat is 7.5 cm bij 22 mm groot en er ontbreekt een gedeelte van.
Er zit nog een restant op van een ijzeren bevestigingspunt.
Om het voorwerp goed te kunnen bekijken, heb ik de foto’s iets lichter
gemaakt. Het originele patina is zwart. Gezien de lengte van de slotplaat
neem ik aan dat dit een kastbeslag is, of zit ik dan fout??? Het materiaal
is koper.
Mvg, Danny Sanders
Antwoord 5: Danny, je geeft zelf al het
antwoord. Deze koperen slotplaat,
die gerekend wordt onder de noemer
kastbeslag, valt te dateren als eind 19e,
begin 20e eeuw. Wat jij ziet als ijzeren
bevestigingspunt, is eigenlijk het restant
van een ijzeren schroef. Op de foto kun
je drie gaten zien waar schroeven in hebben gezeten. Het bovenste
met de ijzeren schroef, de middelste die open is en de onderste in het
midden van de onderkant. Hier kun je dus ook duidelijk zien dat daar
iets is afgebroken.
Vraag 6:
Beste Johan Koning,
Ik ben al 2 jaar een enthousiast zoeker en lezer van ons mooie magazine.
Zo nu en dan komen er mooie vondsten bij mijn verzameling. Er zijn een
paar vondsten bij die ik niet thuis kan brengen. Ik ben ze ook nog niet
tegengekomen op determinatiepagina’s op het net. Ik hoop dat jij hierbij
kunt helpen.
De vondsten zijn
gedaan in Arnhem
en omgeving, voornamelijk
in kleigrond.
Woongebied
van de Bataven.
(Noordgrens van
het Romeinse rijk
foto 1

40
foto 2
foto 3
aan de Rijn). Het kunnen wellicht ook middeleeuwse of
oude gebruiksvoorwerpen van boeren zijn die daar in de
loop van de eeuwen hebben gewoond. Het is mij een raadsel.
Diepte ongeveer 30 a 40 cm.
Bij deze wens ik je tevens fi jne kerstdagen en veel mooie
vondsten toe in het nieuwe jaar!
Met vriendelijke groeten, Eric Centen
Antwoord:
Al je voorwerpen zitten aardig onder de roest wat determinatie
moeilijker maakt, maar we proberen het. Tracht
ook wat meer scherpte in het voorwerp op de foto`s te
krijgen. Is een foto scherp dan kunnen we deze gemakkelijk
vergroten wat weer een betere determinatie mogelijk
maakt.
foto 1: ijzeren voorwerp,
niet te determineren.
foto 2: ijzeren voorwerp,
nagelvormig met bolronde/platte
kop en taps
toelopende brede punt.
foto 3: samengestelde
voorwerp bestaande uit
een holachtige ring (koper?)
met een koperen?,
gespvormig, niet ronde
vorm, voorwerp.
Al je vondsten hebben
naar alle waarschijnlijkheid
te maken met het leven en werken op het platte
land. We zien toch duidelijk voorwerpen die gezien hun
conserveringtoestand in de laatste twee eeuwen te plaatsen
zijn.
Niet alle foto’s kunnen
worden afgedrukt.
foto 4: de helft van een
ijzeren hoe jzer duidelijk
te herkennen aan de
opstaande rand en smalle
afgeronde gedeelte.
foto 4
Gelukkig zijn er steeds meer leden die ook gaan reageren
op wat er in de vraagbaak besproken wordt. Ook nu
kregen we weer een reactie binnen en wel als volgt:
Hallo, in jullie vraagbaak van december 2005 nummer 84,
staat een ring afgebeeld, daarover heb ik iets meer informatie.
Het is een zogenaamde Claddagh ring.
De Franse lelie boven het hart waarover hij schreef is waarschijnlijk
een kroon. De ring bestaat uit een gekroond hart
dat gedragen word door twee handen. Het hart staat voor
liefde de handen voor vriendschap en de kroon voor loyaliteit.
Aan de manier hoe mensen de ring dragen kun je zien
of de drager verloofd getrouwd of alleenstaand
is. Aan de rechter hand met
punt van je hart naar je toe betekent
dat je verloofd bent. Aan de rechte
hand met punt van je af betekent vrijgezel.
Aan linker hand met punt naar
je toe, dan betekent het dat je gelukkig
getrouwd bent. Voor nog meer info kun je kijken op: http://nl.wikipedia.
org/wiki/Claddagh-rin
org/wiki/Claddagh-ring
Ik denk dat je er zo aardig wat meer over kunt vertellen.
Vriendelijke groeten, Roald Kleinlugtenbelt
Hier nog even wat reacties op het lodenkopje uit nummer 84 en zullen dit
item voorlopig laten rusten.
Hallo Mart.
Ik kwam in mijn oude mails nog een opmerking tegen van een klant over
de kopjes waar vaker vragen over zijn. Als ik me goed kan herinneren
heeft hier laatst een vraag over in het clubblad gestaan.
Wilhelm Bos
Ik heb een afbeelding gevonden van een compleet kopje. Het is geen beste
kwaliteit (slechte druk) maar het principe is duidelijk. De kopjes waren
kinderspeelgoed. Zie het maar als een soort klappertjes pistool! Door
het oogje in
te drukken
kon tussen
de kaken een
klappertje
geplaatst
worden. Wanneer
de kaken
weer gesloten
waren en het
kopje met kracht tegen een steen of muur werd gegooid gaf het een knal.
Aan het oogje werd een touwtje vastgemaakt zodat het kopje altijd met
de werper verbonden bleef. Dit zodat niet na elke worp een uur gezocht
moest worden. Ik denk dat het staafje met onderkaak en oogje niet echt
sterk was, daarom worden er waarschijnlijk maar weinig complete exemplaren
gevonden. Vrijwel alle kopjes zijn dubbelzijdig, maar een enkel
gevonden exemplaar is slechts enkelzijdig versierd. Ik hoop dat je hier wat
mee kunt.
Met vriendelijke groet Alexander
Hallo determinatieteam,
In nr. 84 zag ik een stukje staan over een loden kopje. Ik heb ook zo’n
kopje. een jaar of 15 geleden gevonden en ik vraag me nog steeds af waarvoor
het gediend heeft. Om met een klappertje op de grond te smijten,
lijkt mij niet, dan kan je hem maar eventjes gebruiken i.v.m. de vervorming
van het zachte materiaal. Zelf denk ik meer aan een gewichtje, maar
waarvan?? Op de achterkant van het petje staat een tekst, helaas moeilijk
te zien en voor mij onleesbaar. Hopelijk is dit een kleine bijdrage voor het
loden kopjes mysterie.
Groeten, Marchel Boonstra

v a r i a
aJohan /
Leerbeslag
Koper
17e eeuw
Dirham
Zilver, Arabisch
8e eeuw
Riemuiteinde
Brons
14e-15e eeuw
Sceatta
Zilver, Rune-type
rond 700
[ Redactie: Koning Foto’s: Johan Bosma ]
Vogel bula
Brons, achterzijde onbekend,
vermoedelijk Merovingisch
Ruiterspoor met 7 puntig wiel
Koper
na 1800
Boog bula
Brons met goudinleg (en glaspasta?) 9e-10e
eeuw
Handvat van een sleutel
Brons
Romeins
Onderdeel van een reislamp
Brons
Romeins
DETECTOR MAGAZINE 85 / MAART 2006
41

v a r i a
42 [ Redactie: Johan Koning / Foto’s: Johan Bosma ]
Knoop
Zilver, bovenstuk opengewerkt
18e eeuw
Fibula
Brons met goud ingelegd
Merovingisch / Karolingisch
Gouden rijder 1623
geslagen in Zeeland (Middelburg)
Pendant, voorstellend omkijkend
fabeldier
Brons
±13e-14e eeuw
Riempassant, merken van de goud/zilver-
smid niet goed leesbaar.
Goud met stenen
1800, maar mogelijk
ook eerder
Leerbeslag
Brons (wordt ook wel van gezegd dat het
behoorde bij een stijgbeugel)
9e eeuw
Kruisje, kan als boeksluiting zijn gebruikt
Zilver
(laat)
middeleeuws
Kledinghaakje
Zilver, ligrain uitgevoerd
rond 1800
Gespdoorn (schilddoorn van een gesp)
Brons
Merovingisch, 6e-7e eeuw
Vogel bula
Brons, achterzijde onbekend
Vermoedelijk Merovingisch
Beslagstuk
Brons
eind 1e- 2e eeuw

Wordt nu lid van
De Detector Amateur
Wordt nu lid en krijg
het nieuwste
Detector Magazine om
de twee maanden
in de bus!
Kijk voor meer
informatie op
www.detectoramateur.nl