1 Eureka! - Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde ...

Informatica Natuurkunde Sterrenkunde Wiskunde, Universiteit Leiden,
in samenwerking met studievereniging De Leidsche Flesch.
1 Eureka! Universiteit Leiden
Jaargang 3
Januari 2006
Nummer 12

2 Eureka! Universiteit Leiden
Redactioneel
De kerstvakantie maakt me altijd wat sentimenteel.
Allereerst zijn er natuurlijk de kerstdagen zelf, waarin
je je familie ziet, een huiselijke sfeer van honderd
jaar geleden probeert te creëren, lange tijd in de keuken
staat om een uitgebreid diner klaar te maken,
misschien een bezoek aan de kerk brengt (al was het
alleen maar voor de stemming tijdens de kerst) en
veel kaarsen brandt. Een week later is het alweer tijd
voor een ander groot feest, oudejaarsavond en de viering
van het nieuwe jaar.
De dagen tussen deze twee weekenden (althans, dat
was dit jaar het geval) heb ik altijd heel rustig doorgebracht.
Alle slaap die je in het najaar gemist hebt,
probeer je in die week in te halen. Verder kun je eindelijk
alles doen waar je zo van houdt maar waar je
nooit de tijd voor hebt. In mijn geval was dat studeren
en lezen. Gelukkig had ik hierbij de beschikking
over de reeds geschreven artikelen uit deze Eureka!
Zo kun je in deze uitgave lezen over twisters, draaiingen
van de lucht in de atmosfeer, met de vraag of
deze nu linksom of rechtsom draaien. Verder staat er
een uitgebreid artikel over het project LOFAR, waarin
deze niet zozeer vanuit de sterrenkundige kant
maar uit het oog van een informaticus wordt bekeken.
Geheel nieuw in deze uitgave is de rubriek
Evenementen. Redactieleden hebben het Bètacongres
van 23 november en een journalistiek symposium op
27 oktober bezocht en hier een verslag over geschreven.
Bovendien is er een agenda toegevoegd met evenementen
van de komende periode.
Kortom, er is weer genoeg om even lekker voor te
gaan zitten. Luie stoel, pot thee, schaal koekjes,
genoeg leesvoer, en je tijd is alweer gevuld. Jammer
dat de vakantie alweer voorbij is.
Nienke van der Marel
Hoofdredacteur Eureka!

Inhoud Colofon
Twisters: linksom of
rechtsom?
Wat zijn de krachten die de lucht in
beweging brengen en houden?
Evenementen
Voor het eerst in Eureka!:
verslagen van evenementen.
Ditmaal het Bètacongres en een
symposium over Journalistiek.
Interview Mischa Barthel
Mischa Barthel heeft in Leiden
informatica gestudeerd en werkt nu
al een aantal jaar. Hij vertelt over
zijn carriere.
Het rekenwonder van het
Rapenburg
Ludolf van Ceulen deed in de
16 e eeuw wiskundig onderzoek aan
Universiteit Leiden.
En verder...
Nieuws 4
Over de hele wereld gereisd 10
Gedistribueerde embedded systemen en Lofar 18
De Leidsche Flesch 22
Recensies 28
Wisselcolumn 30
Puzzel 31
Adverteerders
Kooyker 27
Optiver 30
5
8
12
15
ureka!
Eureka! jaargang 3, nummer 12, januari 2006
Oplage
2700
Redactieadres
Eureka! Magazine
Niels Bohrweg 2
2333 CA Leiden
eureka@deleidscheflesch.nl
http://www.physics.leidenuniv.nl/users/eureka
Redactie
Hoofdredactie: Nienke van der Marel
Eindredactie: Frank van Rest, Robert Sparnaaij
Rubrieksredactie:
Robert Buurman, Vinzenz Koning,
Nienke van der Marel, Kirsten Martens,
Frank van Rest, Robert Sparnaaij
Bestuur Stichting IMPACT
Robert Buurman, Nienke van der Marel,
Frank van Rest
Aan Eureka! 12 werkten verder mee
Arnold Moene, Chaitu Satbhai, Anton Hunsucker,
Mischa Barthel, Jan Hogendijk, Ed Deprettere,
Ilse Disseldorp, Lisette de Boer, Hester Reijngoud,
Rick Leijssen en Joris Berkhout
Drukker
Drukkerij Groen, Leiden
Opmaak en design
Taste Design
Eureka! is een uitgave van stichting IMPACT en wordt
ieder kwartaal gratis verspreid onder studenten en
wetenschappelijk personeel van de opleidingen
Wiskunde, Informatica, Natuurkunde en Sterrenkunde
aan de Universiteit Leiden.
Stichting IMPACT werkt voor de Eureka! samen met
studievereniging De Leidsche Flesch.
De redactie behoudt zich het recht voor artikelen te
wijzigen of niet te plaatsen. Anonieme artikelen worden
in principe niet geplaatst.
Het is mogelijk een abonnement te nemen op Eureka!.
Voor een bescheiden bijdrage wordt deze u dan toegestuurd.
Wilt u meer weten? Neem dan contact op met
de redactie.
Adverteren in de Eureka! is mogelijk door schriftelijk
contact op te nemen met de redactie.
Deadline Eureka! 13: 15 maart 2006
Eureka! en al haar inhoud © Stichting IMPACT.
Alle rechten voorbehouden.
3

Eureka!
• NIEUWS • NIEUWS • NIEUWS • NIEUWS
Nieuw Kuiper-object ontdekt
Een nieuw object van de Kuiper Gordel is achter Pluto
gevonden. Het object, wat een diameter van tussen 500 en
1000 kilometer heeft, is in december 2004 al gespot, en in
oktober 2005 werd door achtereenvolgende observaties het
opmerkelijke pad van het hemellichaam ontdekt;
2004XR190, zoals het object officieel wordt genoemd, heeft
een baan die ten opzichte van de meeste lichamen in het
zonnestelsel een hoek van 47 graden maakt. Astronomen
staan vooralsnog voor een raadsel hoe deze extreme baan te
verklaren is. Een suggestie is dat het object een paar miljard
jaar geleden uit het zonnestelsel is geslingerd na een ‘close
encounter’ met een ander hemellichaam.
Bron: www.newscientistspace.com
Rekenen als
een aap
Mensen hebben
hun getalgevoel
geërfd van apen.
Dat stellen Jessica
Cantlon en Liz
Brannon (Duke
University) in het
tijdschrift PNAS.
De twee neurowetenschappers
lieten
rhesusapen uit
groepjes getallen
de kleinste en
grootste kiezen en
ontdekten een kenmerkende
aarzeling die ook bij mensen voorkomt.
Die semantische congruentie blijkt helemaal niet taalafhankelijk,
zoals werd gedacht, maar zit erfelijk ingebakken in
de hersenen. Aap én mens voeren al minstens 25 miljoen
jaar hetzelfde trucje op.
Bron: www.wiskgenoot.
20 e editie WetenWeek grootste ooit
Ook dit jaar was de WetenWeek weer een groot succes.
Het bezoekersrecord van 2004 is zelfs verbroken; maar
liefst 256.000 geïnteresseerden zijn op de verschillende
activiteiten afgekomen. Het publiek bezocht 400, veelal
gratis, activiteiten op ruim 140 locaties door heel
4 Eureka! Universiteit Leiden
Nederland. De WetenWeek is een jaarlijks terugkerend
evenement dat georganiseerd wordt onder auspiciën van
Nationaal Centrum voor Wetenschap en Technologie
(NCWT). Deze week is inmiddels uitgegroeid tot hét
landelijke evenement dat kennisinstellingen, bedrijven en
het Nederlandse publiek bij elkaar brengt om de interactie
tussen wetenschap en maatschappij te vergroten.
Bron: www.wyp2005.nl
Draaikolk zuigt sterlicht op
Grover Swartzlander van de universiteit van Arizona en zijn
promovendus Greg Foo hebben een nieuwe manier bedacht
om exoplaneten te ontdekken. Met een speciaal filter willen
ze het heldere licht van sterren uit telescopen slingeren.
Daardoor blijft alleen het zwakke schijnsel van een planeet
rond de verre ster over. Op 15 december verschijnt een
artikel over het filter in het vakblad Optics Letters.
Bron: www.kennislink.nl
Meer onderzoek naar straling umts en gsm
Er komt een breed Nederlands onderzoeksprogramma naar
de gezondheidsrisico’s van elektromagnetische straling.
Dat heeft staatssecretaris Van Geel van Milieu aangekondigd.
In het onderzoek zullen ook gsm- en umts-straling
onder de loep worden genomen. In Nederland is er veel
onrust over umts- en gsm-zenders. Er zijn inmiddels zo’n
veertig gemeenten die proberen de plaatsing van nieuwe
umts-zenders tegen te houden. En in nog eens twintig
gemeenten zijn burgerprotesten tegen de plaatsing van
umts-zenders. Dergelijk onderzoek vond de afgelopen al
plaats in Denemarken
en Zwitserland, op
grond van een eerder
TNO-onderzoek
(Nederland, 2003)
naar magnetische
effecten.
Dat onderzoek toonde
onverwachts een
verband aan tussen
straling en verminderd
welbevinden.

Twisters: Linksom of rechtsom?
Op zijn reis door Kenia stopt de chauffeur
van Richard J. Wainscoat plotseling, schijn-
baar in de the-middle-of-nowhere. Op een
bord langs de weg staat de tekst ‘Kenya –
This sign is on the equator’. Een onderne-
mende jongeman wil voor een paar dollar
wel een wetenschappelijk experiment
doen. Hij vult een schaal met water. De
schaal heeft een klein gat in het midden.
Op het noordelijk halfrond laat hij zien
dat als hij de schaal laat leeglopen het
water in de richting van de klok gaat
draaien. Op het zuidelijk halfrond draait
het juist tegen de wijzers van de klok, en
recht onder het bord, op de evenaar,
draait het water niet. Richard probeert
nog de jongeman te overtuigen dat de
draairichting precies andersom zou moe-
ten zijn, maar hij vindt geen gehoor.
Het beschreven tafereel (zie figuur 1) is niet
typisch Keniaans: het is te aanschouwen in alle
landen in Afrika die doorsneden worden door de
evenaar. Als het experiment zo herhaalbaar is,
zou je bijna gaan geloven dat het klopt… In dit
artikel zal ik laten zien dat ondanks de herhaalbaarheid,
het equator-experiment fysisch
onzinnig is (over de economische haalbaarheid
doe ik verder geen uitspraken). In het tweede
deel zal ik ingaan op een klein soort twister waar
onze groep zelf onderzoek aan gedaan heeft:
stofhozen.
Wat houdt de lucht in beweging?
De lucht in de atmosfeer is voortdurend in beweging.
Dagelijkse fietstochten met wind tegen vormen
de directe confrontatie van veel
Nederlanders met de dynamische en interessante
Arnold F. Moene
Leerstoelgroep Meteorologie en Luchtkwaliteit,
Wageningen Universiteit
Figuur 1: Wetenschappelijk experiment aan de
evenaar? (Met dank aan Richard J. Wainscoat, zie
http://www.wainscoat.com/kenya/samburu.html)
processen die zich in de atmosfeer
afspelen. Wat zijn de krachten die de
lucht in beweging brengen en houden?
Voor dit artikel beperk ik me tot de
drukgradiëntkracht, de Corioliskracht
(schijnkracht die het gevolg is van
beschrijving in een roterend assenstelstel)
en de middelpuntzoekende kracht.
De belangrijkste kracht die ik daarmee
buiten beschouwing laat is de wrijvingskracht
en dan met name de wrijving tussen
atmosfeer en aardoppervlak.
In figuur 2 staat schematisch de krachtenbalans
van deze krachten bij
stroming langs cirkelvormige
isobaren.
Als we ons om te beginnen
beperken tot een cirkelvormige
beweging
rond een gebied van lage
druk, dan is de krachtenbalans
zoals in figuur 2:
de drukgradiëntkracht is
naar het centrum van
lagedruk gericht, terwijl de Corioliskracht daarentegen
naar buiten is gericht (altijd naar rechts -
op het noordelijk halfrond- ten opzichte van de
bewegingsrichting). De drukgradiëntkracht en de
Corioliskracht heffen elkaar echter niet op, want
in dat geval zou er geen netto-kracht zijn en de
lucht gewoon rechtdoor stromen. De lucht gaat
echter de bocht om, dus moet er een resulterende
kracht zijn die de middelpuntzoekende kracht
levert: in dit geval het netto-effect van drukgradiëntkracht
en Corioliskracht.
Linksom of rechtsom?
Eigenlijk is de vraag ‘linksom of rechtsom?’ niet
de juiste vraag als het gaat om rotatie op de
Eureka!
Figuur 2:
Krachtenevenwicht
rond een lagedrukgebied
(NH): de wind
waait evenwijdig aan
de ñgekromde- isobaren.
De resultante van
drukgradiÎntkracht en
Corioliskracht zorgt
voor de benodigde
middelpuntzoekende
kracht.
Eureka! Universiteit Leiden 5

Eureka!
aarde. De vraag zou moeten luiden: draaiend in dezelfde
richting als de aarde (cyclonaal), of tegenovergesteld (anticyclonaal).
De draairichting van de aarde bepalen we daarbij
door de aarde te bekijken vanaf een punt boven de pool
van het halfrond waar we ons bevinden (dus een punt boven
de noordpool voor systemen op het noordelijk halfrond).
Dan draait het noordelijk halfrond linksom.
Is de krachtenbalans zoals in geschetst in figuur 2, fysisch
gezien de enige mogelijkheid voor de beweging van lucht
rond een lagedrukgebied? Oftwel: moeten de drukgradiëntkracht
en de Corioliskracht altijd een tegenovergestelde
richting hebben?
Uiteraard ligt de richting van de drukgradiëntkracht vast
(van hoge naar lage druk, dus gericht naar het middelpunt).
Maar een middelpuntzoekende kracht zou toch ook geleverd
kunnen worden door de som van de twee krachten waarbij
beiden naar binnen wijzen. In dat geval zou de lucht niet
linksom (op het noordelijk halfrond, NH), maar rechtsom
rond het gebied van lage druk stromen. In principe is dat
inderdaad mogelijk, maar onder bepaalde voorwaarden. Als
de drukgradiëntkracht en Corioliskracht beiden naar binnen
gericht zijn, kan het namelijk gebeuren, dat de som van de
drukgradiëntkracht en de Corioliskracht (die o.a. van de
windsnelheid afhangt) groter is dan de middelpuntzoekende
kracht die nodig is om de lucht een cirkelvormige beweging
te laten maken. Oftewel: de lucht stroomt naar het centrum
van het gebied van lage druk toe, en het lagedrukgebied
verdwijnt.
De conclusie is dus dat drukgradiëntkracht en
Corioliskracht wel dezelfde kant op mogen wijzen, maar
slechts als de Corioliskracht in verhouding tot de benodigde
middelpuntzoekende kracht niet te groot is. Dit wordt uitgedrukt
in het Rossbygetal (Ro), dat precies de verhouding
weergeeft tussen de middelpuntzoekende kracht en de
Corioliskracht:
F mpz
2
v / R v
Ro ≡ = =
f v Rf
F cor
c c
waar v de windsnelheid is, R de straal van het systeem en f c
de Coriolisparameter (afhankelijk van de hoeksnelheid van
de aarde en de geografische breedtegraad, op 45° ong. 10 -4
s -1 ). Anti-cyclonale stroming kan plaatsvinden rond een
lagedruk-systeem als het Rossbygetal groot is. Dan is
immers de middelpuntzoekende kracht groot ten opzichte
van de Corioliskracht. Gezien de definitie van het Rossbygetal
betekent dit dat anti-cyclonaal draaiende lagedruksystemen
óf een grote windsnelheid hebben (grote teller) of
heel klein zijn (kleine noemer) óf allebei.
6 Eureka! Universiteit Leiden
In de praktijk blijkt dat voor lagedruk-systemen met een
Rossbygetal groter dan 5 de draairichting niet vast ligt, en
voor grotere, langzamer draaiende systemen wel. Voor deze
laatste systemen geldt dat een lagedrukgebied op het noordelijk
halfrond (NH) linksom draait en op het zuidelijk halfrond
rechtsom.
Twisters in soorten en maten
De film Twister gaat over zogenaamde tornado-chasers,
mensen die zo geïntrigeerd zijn door de imponerende en
verwoestende krachten van deze Amerikaanse storm-systemen,
dat ze in het goede seizoen de getroffen staten doorreizen,
in de hoop een bijzondere te vinden om ze te onderzoeken
en te fotograferen.
Van groot naar klein
Tornado’s zijn één verschijningsvorm van lagedruksystemen
in de atmosfeer. Deze systemen komen op verschillende
schalen voor, ieder met zijn eigen eigenschappen.
Op de grootste schaal hebben we de lagedrukgebieden van
de gematigde breedten, met een Rossby getal van ongeveer
0.1.
Tropische cyclonen ('hurricane' rond Amerika, of ‘tyfoon’,
op de Stille Oceaan ten westen van de datumgrens) zijn
kleiner en krachtiger en hebben een typisch Rossby getal
van 3. Zowel lagedrukgebieden als tropische cyclonen kunnen
op grond van hun Rossby getal dus alleen maar linksom
draaien op het NH.
Tornado's daarentegen zijn nog kleiner en nog krachtiger en
hebben een typisch Rossby getal van 10000. Toch blijken
pakweg 90% van de tornado's linksom (op het NH) te draaien.
Dit is het gevolg van het feit dat tornado's hun initiële
rotatie ontlenen aan de grootschalige buien waarin ze ontstaan.
En die buiencomplexen zijn groot genoeg om de
draaiing van de aarde te ondervinden.
Ten slotte komen we op de schaal van stofhozen. Die zijn
nog kleiner dan tornado's maar niet zo krachtig. Het bijbehorende
Rossby getal is ongeveer 30000 en deze kleine
systemen kunnen zowel linksom als rechtsom draaien.
Dust devils of stofhozen
Stofhozen (of dust devils) zijn roterende systemen met een
diameter van 1 tot 10 meter en een hoogte tot een paar honderd
meter (zie figuur 3). Als er losliggend stof aan het
aardoppervlak beschikbaar is zijn ze zichtbaar als een
kolom stof, maar vaak zijn stofhozen ook helemaal niet
zichtbaar (en dus eigenlijk geen stofhoos). In tegenstelling
tot tornado's, ontstaan stofhozen juist bij mooi, doorgaans
onbewolkt, weer. Door opwarming van het aardoppervlak
ontstaan plaatselijk thermiekbellen (met een dichtheid die

Figuur 3: Installatie van masten met meteorologische
instrumenten, met de eerste stofhoos al op
komst (Arizona, mei 2002; foto Oscar Hartogensis).
lager is dan die van de lucht in de omgeving).
Om het 'gat' dat de opgestegen thermiekbel
heeft achtergelaten op te vullen stroomt over
het oppervlak lucht naar de plek van de thermiekbel.
Deze samenstromende lucht wordt
door het warme aardoppervlak verder opgewarmd,
zodat warme lucht geconcentreerd
wordt op een klein oppervlak. De opstijging
van de warme lucht (4-8 K warmer dan de
omgeving) vertaalt zich ook in een lokale afname
van de luchtdruk (ongeveer 3 hPa). Wanneer
in de omgeving zwakke rotatie aanwezig is, bijvoorbeeld
door horizontale windschering, zal
de rotatiesnelheid bij het samenstromen van de
lucht toenemen, als gevolg van het behoud van
impulsmoment.
Feitelijk is een stofhoos een warmtemachine die
warmte omzet in mechanische energie. De energiebron
is de opwarming van het aardoppervlak
door de zon. Er is meer energie beschikbaar
voor een stofhoos naarmate er meer instraling
is, en minder energie 'verloren' gaat door het
verdampen van water (door planten, of direct
vanaf het oppervlak). Vandaar dat stofhozen
vooral optreden in woestijnen, semi-aride
gebieden, en in Nederland op het strand en op
droge zandgronden (bijv. de Veluwe).
Van de aarde naar Mars
Mijn collega's Oscar Hartogensis en Dirk
Schüttemeyer en Henk de Bruin hebben in mei
2002 metingen verricht in de woestijn in
Arizona (VS). Het onderzoek werd grotendeels
door NASA betaald vanwege de problemen die
stofhozen op Mars kunnen veroorzaken voor
Mars-landers. Het is niet zozeer de wind en het
rondwaaiende stof dat vervelend is voor de
ruimtevaartuigen, maar veel meer de sterke
elektrische velden die door dat opwaaiende stof
veroorzaakt worden. Hoewel er nog geen direct
bewijs voor is, is het heel goed mogelijk dat het
in de Martiaanse stofhozen bliksemt. Overigens
zijn de stofhozen op Mars wel een maatje groter
dan op aarde: tot een kilometer in diameter en
tot 8 kilometer hoog.
Aardse meteorologen zijn vooral in stofhozen
geïnteresseerd omdat ze in korte tijd veel
warmte en stof
naar de atmosfeer
kunnen transporteren.
In figuur 4
staat het verloop
van de fluctuaties
van de verticale
windsnelheid (w’)
en temperatuur
(T’) tijdens de
passage van een
stofhoos
geschetst. Gedurende de 10 seconden van de
passage van de stofhoos wordt net zoveel
warmte getransporteerd (het product van w' en
T ') als in de rest van de minuut. De stofconcentratie
is moeilijk meetbaar, maar het belang van
de stofhoos voor het verticale transport van stof
zal naar verwachting dan nog groter zijn (omdat
het transport van stof buiten de stofhoos zo
klein is).
Terug naar Kenia
Ten slotte kom ik nog even terug op het experiment
dat in de inleiding werd beschreven.
Waarom is dat fysisch onzinnig? Ten eerste
wordt het experiment zo dicht bij de evenaar
uitgevoerd dat de Corioliskracht op alle schalen
verwaarloosbaar is. Rond de evenaar zijn dus
ook op grote schaal geen georganiseerde roterende
systemen te vinden. Ten tweede is de
schaal van het experiment te klein om de
Corioliskracht enige invloed te laten hebben:
zelfs als het experiment op onze geografische
breedte gedaan zou zijn zou de rotatie zowel
linksom als rechtsom geweest kunnen zijn (het
Rossby-getal is te groot). En ten slotte: als de
twee voorgaande tegenwerpingen al niet van
toepassing geweest waren, dan had het water in
ieder geval linksom moeten uitstromen op het
noordelijk halfrond! ■
Eureka!
Figuur 4: Instantane
fluctuaties in verticale
wind (w') en temperatuur
(T') tijdens de passage
van een stofhoos.
Totale horizontale as is
1 minuut. (Arizona, mei
2002; met dank aan
Oscar Hartogensis,
Dirk Sch¸ttemeyer en
Henk de Bruin).
Eureka! Universiteit Leiden 7

Eureka! EVENEMENTEN ◆ EVENEMENTEN ◆
27 oktober 2005 - symposium
“Nieuwe journalistiek voor
nieuwe media”
Op het Internet is de klant eindelijk echt koning. Als
bezoeker van een website ben je zelf de baas. Maar
hoe denkt een bezoeker, en wat wil hij? Waar kijkt hij
naar, en wat ziet hij? Dit waren de vragen die beantwoord
werden op het symposium
“Nieuwe journalistiek voor nieuwe
media”. Dit symposium werd
georganiseerd door de letterenfaculteit
van de Universiteit Leiden.
De dag begon met een presentatie
door Ben Vroom, een zogenaamde
usability-goeroe. Hij legde uit wat
het nut van het testen van een
website door een onafhankelijke
proefpersoon was. Hoe vind de
proefpersoon zijn weg op de webpagina.
“Een webmaster weet alle knoppen zo te vinden,
maar de gebruiker ziet de site voor het eerst!”.
Het blijkt dat het drie maal testen van een website
door verschillende proefpersonen voldoende is om de
grote knelpunten op te sporen.
Gedurende de dag spraken meer gasten over gebrui-
23 november 2005 -
Bètacongres
8 Eureka! Universiteit Leiden
Op woensdag 23 november vond het Bètacongres
plaats. Er waren vier lezingen georganiseerd met als
overkoepelende thema Wetenschap: een visie op morgen
met als doel ‘een kijkje in de keuken van andere
disciplines’ te verschaffen aan studenten en medewerkers
van deze faculteit.
De eerste spreker, dr. S. Haring, sprak over
Kunstmatige intelligentie: het leven van morgen? door
die vraag op verschillende wijzen te benaderen, maar
niet na eerst een veelgehoord caféargument te verwer-
kersvriendelijkheid, en hoe dit het beste te meten is.
Rob Punselie sprak over de webtest paradox (“Als de
website af is, wil je hem dan nog wel testen? En als
hij nog niet af is, kun je hem dan wel al testen?”) en
2 AIO’s uit Twente en Utrecht vertelden over het
onderzoek naar usability dat ze gaan doen.
Ook werd er gesproken over internetreclame, de
snelst groeiende branche van het moment.
Het sprekersprogramma werd afgesloten door een
echte journalist, Henk Blanken. Hij hield een mooi
betoog over waarom de kranten terrein verliezen
(“ze moeten nu met hun tijd meegaan”).
Het meest interessant vond ik nog wel de forumdiscussie
waar de dag mee werd beëindigd. Er werd
gediscussieerd over vraagstellingen als “Hebben de
traditionele kranten (niet Metro/Spits) nog wel
bestaansrecht?” of “Wat zou de taak van een (schrijvende)
journalist moeten zijn?”.
Door Frank van Rest
pen. Het caféargument luidt: Er zal geen intelligenter
kunstmatig leven ontstaan, omdat wij die moeten ontwerpen.
Echter, dit berust op de aanname, dat het
geproduceerde altijd minder intelligent is dan de
makers. Dit is incorrect, want Haring is het product
van zijn ouders en tenslotte, zo stelde hij zelf, intelligenter.
Dit was slechts het begin van een zeer interessante
voordracht, bestaande uit voorgelezen stukjes
(uit De ijzeren wil dat ik nu ben gaan lezen), heldere
redeneringen en verduidelijkende voorbeelden.
De daaropvolgende voordracht, Industriële biotechnologie
voor duurzame productie van chemicaliën en
biobrandstof van prof. dr. J. Pronk, was misschien
even slikken voor een echte bèta, maar goed, anders
misten we het doel van deze middag. Bovendien was
de lezing niet eens zo onaardig als de titel deed ver-

EVENEMENTEN ◆ EVENEMENTEN
moeden. Door verbruik van fossiele brandstoffen
treedt een milieuprobleem op. De petrochemie zou
deels kunnen worden vervangen door industriële biotechnologie.
Uit de suikers van landbouwgewassen
kan bio-ethanol verkregen worden, dat als brandstof
kan dienen. Dit wordt gedaan door micro-organismen,
bakkersgist, die als celfabrieken fungeren.
Echter, lang niet alles van het gewas wordt gebruikt
om ethanol te verkrijgen. Dat is zonde. Deze spreker
probeert de micro-organismes zodanig te veranderen
dat ze xylose omzetten, zodat ook de afvalstromen
gebruikt worden. Dit doet hij door middel van ontwerp,
ofwel het modificeren van het DNA, en door
evolutie. Door bakkersgist te laten bivakkeren in een
omgeving met een hoog gehalte xylose, zal na veelvuldige
selectie het xylose sneller worden omgezet.
De derde lezing, Duurzaam waterstof: kansen en barrières,
ging verder op een andere mogelijke bijdrage
tot oplossing van dit milieuprobleem. In de visie van
dr. J.J.C. Geerlings zal waterstof in de toekomst een
belangrijke rol spelen. Nu is een auto werkend op
waterstof over het geheel minder efficiënt dan een
auto werkend op benzine. Dat wil zeggen, het produceert
meer koolstofdioxide, wat niet de bedoeling kan
zijn. Ook de opslag van waterstof is nog een probleem.
Het moet voldoen aan bepaalde wensen, bijvoorbeeld
een niet te groot gewicht en volume. Deze
spreker ziet heil in binding met instabiele metaalhybriden.
De instabiliteit van de metaalhybride zorgt
ervoor dat het waterstof ook op het juiste moment
weer wordt afgegeven.
Prof. dr. H. Buhrman sloot af met zijn lezing over
Quantum computing en communicatie, wat mij weer
wakker schudde, nadat ik toch eventjes mijn ogenleden
had moeten sluiten door de tijdrovende uitreiking
van de onderwijsprijzen en de ietwat saaie derde
lezing. Na een inleiding over superposities van deeltjes
ging hij verder op het onderwerp ‘quantum computing’
wat ik (als eerstejaarsstudent) nauwelijks
begreep, doch ik kan wel zeggen dat het interessant
was. Met de quantum computer, die (nog) niet realiseerbaar
is, kunnen met behulp van slimme algoritmes
bepaalde problemen veel sneller worden opgelost
dan door de klassieke computer. Hiermee kwam
een eind aan een al met al geslaagde middag.
Door Vinzenz de Koning
t/m 12 maart:
Tentoonstelling De zon, een eeuwig mysterie,
in Museum Boerhaave te Leiden.
Deze tentoonstelling zien hoe onder invloed van
de wetenschap het beeld van de zon is
veranderd.
Meer informatie: www.museumboerhaave.nl
Eureka!
Evenementen agenda 2006
27 en 28 maart:
41 e Nederlands Mathematisch Congres te TU Delft.
Hoofdsprekers: H.A. van der Vorst, H.W. Lenstra, .T. Chayes en
R.J. O'Malley
Beegerlezing: Manindra Agrawal
Forumdiscussie “realistisch rekenen versus abstract denken”.
t/m 9 april:
Tentoonstelling Alles is relatief… absoluut! 100 jaar natuurkunde.
Plaats: Universiteitsmuseum, Groningen.
Verdere informatie: http://www.rug.nl/museum
28 april:
Fysica 2006 te Leiden, faculteit W&N.
Het jaarlijkse symposium van de NNV, voor het eerst samen met de
Belgian Physical Society (BPS). Informatie: http://www.fysica.nl
12 mei:
Leve de Wiskunde! Het Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde
en het Institute for Logic, Language & Computation organiseert een
open dag voor docenten wiskunde, scholieren en andere belangstellenden.
Programma wordt bekendgemaakt op:
http://www.science.uva.nl/actueel/object.cfm/objectID=276947C6-
0E2C-46CD-83FFC1D77F5375E1
20 mei:
Het 12 e symposium van de Historische Kring Reken- en
Wiskunde Onderwijs georganiseerd door Hogeschool Domstad te
Utrecht. Thema: Boeken die hun sporen hebben nagelaten.
t/m 28 mei:
NANO: kleine technologie, grote toekomst. De tentoonstelling is
door de TU Delft opgezet ter gelegenheid van het World Year of
Physics 2005, en neemt de bezoeker mee in de wondere wereld van
de nanometer. Info: http://museum.tudelft.nl
18 t/m 21 juli:
ILAS 2006, te VU, Amsterdam. De 13 e conferentie van de
International Linear Algebra Society. Verdere informatie:
http://staff.science.uva.nl/~brandts/ILAS06/
Eureka! Universiteit Leiden 9

Eureka!
Over de hele wereld gereisd
Santa Monica
Beach in
CaliforniÎ
Mijn campus en
omgeving in
Los Angeles
10 Eureka! Universiteit Leiden
Door
Chaitu Satbhai
Wanneer iemand
me vraagt waar ik
vandaan kom,
vraag ik me altijd
af welk antwoord
ze verwachten.
Eerlijk gezegd is het antwoord dat ik
uiteindelijk geef afhankelijk van wat me in die
bepaalde situatie het meest geschikt lijkt. Omdat ik in
drie totaal verschillende landen opgegroeid ben en
uitgebreid over de hele wereld gereisd heb, heb ik
diverse culturele eigenschappen opgenomen welke
mij hebben gevormd tot wat men werkelijk een multiculturele
mengeling kan noemen. Verder heb ik
nooit in mijn land van herkomst geleefd, wat alleen
maar bijdraagt aan de ‘knoeiboel’ van waar ik vandaan
kom. Mijn beide ouders zijn van Indische oorsprong
en hoewel ik in Nederland geboren ben, denken
veel mensen dat ik Amerikaans ben.
Kuala Lumpur
In tegenstelling tot
mijn ouders en broer, die
alle drie geboren zijn in India, ben ik dus geboren in
Nederland. Mijn vader was van India naar Nederland
verhuisd voor zijn baan bij Shell. Na een paar jaar in
Nederland te hebben gewoond, waar ik overigens
naar een Amerikaanse school ging, werden wij overgeplaatst
naar de Filippijnen. Het leven in Nederland
was redelijk vredig en comfortabel geweest. Bij aankomst
in de Filippijnen ondergingen wij een grote
schok. In plaats van het leven in een flat in een stad
zoals we dat gewend waren in Nederland, werd er nu
van ons verwacht dat we zouden gaan wonen in een
kleine Shell huisvesting buiten een klein dorp in ‘the
middle of nowhere’. En om het nog erger te maken,
moesten mijn broer en ik naar een plaatselijke
Christelijke school. Dit was werkelijk een ramp!
Terwijl mijn broer en ik nooit godsdienstig zijn
geweest, kenden we eigenlijk alleen maar de
Hindoese godsdienst van onze moeder. Op de school
in de Filippijnen werd elke student min of meer
gedwongen om Christelijk te zijn, iets wat voor ons
duidelijk onaanvaardbaar was. Na een rampzalig jaar
op die school, regelde Shell een privé leraar voor ons
zodat wij niet meer naar de lokale school hoefden te
gaan. Over het algemeen waren onze ervaringen in de
Omgeving in Kuala
lumpur Maleisie

Filippijnen onplezierig te noemen als resultaat van de
cultuur, godsdienst en mensen, evenals het feit dat
wij dus in ‘the middle of nowhere’ moesten wonen.
De volgende verhuizing als gevolg van mijn vaders
werk bracht ons in zonnig Zuidelijk Californië. Wat
een verbetering ten opzichte van de Filippijnen! Het
verhuizen van een uiterst klein dorp zonder wat te
beleven naar een grote moderne stad was een echte
verandering in levensstijl. Verder sprak de sfeer op
school me ook veel meer aan. Na daar een paar jaar
gewoond te hebben, was ik helemaal gewend geraakt
aan alles van de Amerikaanse levensstijl van voedsel
tot sporten en de algemene cultuur. Toen wij een paar
jaar later naar Nederland gingen was het voor mij vrij
moeilijk om me daar aan aan te passen: van het weer
tot het feit dat alles kleiner en meer beperkt scheen te
zijn dan dat het was in de V.S.
In Nederland werd ik ingeschreven voor een internationale
school en bleef daar tot mijn slagen. Dus hoewel
ik de Nederlandse nationaliteit heb, ben ik nooit
naar een Nederlandse school geweest. Aangezien al
mijn vrienden andere geïnternationaliseerde mensen
zoals ik waren, ben ik ook nooit echt in aanraking
gekomen met de Nederlandse taal of cultuur. Dit
kwam pas met enige mate toen ik naar de universiteit
ging. De TU Delft was officieel mijn eerste
Nederlandse school en toen leerde ik de Nederlandse
taal pas echt spreken. Toch voelde ik me er niet echt
thuis en ik besloot om voor een semester terug te
gaan naar Californië ‘to relive the old days’.
Onmiddellijk vond ik dat ik beter bij de studenten in
LA paste dan bij de studenten in Nederland, en de
algemene cultuur voelde daar veel vertrouwder aan.
Nadat het semester afgelopen was, keerde ik terug
naar Delft en rondde mijn studie af om mijn graad te
behalen. Naast twee goede vrienden die ik daar
gemaakt heb, heb ik sociaal gezien niets aan Delft
overgehouden.
Halverwege mijn bachelor verhuisden mijn ouders
naar Singapore en een paar jaar later naar Maleisië,
waar zij nu nog wonen en vanwaar ik dit artikel nu
Omgeving in
Singapore
ook schrijf. Omdat mijn ouders in Azië wonen, reis ik
hier zeer vaak naartoe, tot verscheidene keren per
jaar. Hierdoor beschouw ik hun huis als mijn tweede
huis. Zo ben ik vrij vertrouwd met de omgeving
geworden en trekken deze landen me meer door de
combinatie van westelijke en Aziatische cultuur. Men
kan heel wat westelijke invloed opmerken, maar de
oorspronkelijke
Aziatische cultuur
is nog aanwezig.
Momenteel doe ik
mijn masters in
Leiden, en eindelijk
krijg ik weer dat
internationale
gevoel terug zoals ik
dat had in LA. De
redenen zijn dat er
hier ook studenten uit
verschillende landen zijn, dat de studie in het Engels
gegeven wordt en dat we maar een kleine groep zijn,
voelt het meer als een hoge school dan universitair.
Over het algemeen heb ik opgemerkt dat als gevolg
van mijn achtergrond ik me thuis voel in een diverse
groep van mensen, elk met hun eigen achtergronden.
Ik kan me bijvoorbeeld niet voorstellen hoe het zou
zijn om alleen maar naar Nederlandse scholen te gaan
en dan naar een Nederlandse universiteit zonder
internationale studenten.
Tot slot, als gevolg van
mijn transnationale
achtergrond hecht ik
weinig waarde aan
mijn nationaliteit.
Dit zal sommige
Nederlandse mensen
beledigen, maar ik
heb mijn
Nederlandse paspoort
altijd alleen
maar gezien al een handig reisdocument.
Aangezien ik de Indische cultuur heb van mijn
ouders, samen met de Amerikaanse, Europese en
Aziatische cultuur van het leven in zulke verschillende
landen heb, heb ik over het algemeen een inzicht
verkregen van diverse facetten van alle culturen. Dit
stelt me in staat om gemakkelijk samen te werken met
alle soorten mensen ongeacht hun achtergronden. ■
Eureka!
Sentosa Island
in Singapore
Onze omgeving
in Wassenaar
Eureka! Universiteit Leiden 11

Eureka!
Interview met Mischa Barthel
Mischa Barthel werkt bij het software
bedrijf Quinity in Utrecht. Dit is een
bedrijf dat klantspecifieke software
systemen ontwikkelt voor klanten in
heel Nederland. Mischa heeft zelf in
Leiden informatica gestudeerd. In 2004
heeft hij zijn scriptie afgerond en is bij
Quinity begonnen. Hij vertelde ons alles
over zijn ervaringen en werkzaamheden
op zijn vakgebied.
INTERVIEW
12 Eureka! Universiteit Leiden
door Nienke van der Marel en Anton Hunsucker
Wat doe je precies voor werk?
Op dit moment ben ik vier dagen per week gedetacheerd
bij een klant, een dag zit ik hier in
Utrecht. In Utrecht doe ik twee dingen: ik geef
een aantal cursussen en vaktechnische begeleiding.
De cursussen zijn onder andere een cursus
over design patterns en het leren werken met het
framework. Het framework is het standaardmodel
dat we voor elk softwarepakket gebruiken,
gedeelde functionaliteit die telkens terugkomt.
De vaktechnische begeleiding is met name
gericht op nieuwe medewerkers.
Wat we heel graag willen
is dat de mensen hier
zeer hoge kwaliteit leveren
en daarvoor moeten we
nieuwe mensen heel intensief
begeleiden.
Daarnaast zit ik vier dagen
in de week in Amsterdam bij
een verzekeringsmaatschappij,
een klant van ons. Voor
die verzekeringsmaatschappij
hebben we een project
lopen. Het is een systeem
waarmee zij hun polisaanvragen
kunnen administreren.
Als je bijvoorbeeld een
aanvraag doet voor een auto- of bromfietsverzekering,
kan een tussenpersoon het invoeren, maar
de aanvraag moet wel geaccepteerd worden. De
vraag is natuurlijk of ze die mensen überhaupt
wel willen verzekeren dus daar zit een hele stroming
of je dat wel of niet wilt. Wat ik op dit
moment doe is hen ondersteunen en in te lichten
over het product. Uiteraard ligt er veel werk in
het maken en ontwikkelen, maar het vraagt ook
heel veel werk om de software bij de klant te
integreren in de bedrijfsvoering.

Met wat voor project ben je begonnen?
Dat was een soortgelijk project. Een systeem
werkt vaak van begin tot eind van tussenpersoon
tot mainframe. Ik zal even kort uitleggen hoe dat
werkt, met het vertalen naar het mainframe. Vaak
is het gewoon bestandjes generen, dat zijn tekstbestanden
die zij kunnen inlezen met wat in hun
mainframe komt te staan. Om dat te doen, vertalen
we vaak onze tekstbestanden eerst naar XML
bestanden en die transformeren we naar bestanden
met een output die leesbaar is voor een
mainframe, dat doen we met XSLT techniek. Dat
is typisch een project om mee te starten. Dat is
vooral omdat het niet in de kern van het systeem
zit, meer aan de rand ervan. Je kunt er heel snel
mee beginnen zonder dat je een heel complex
systeem door moet hebben en je bent relatief
ongevaarlijk voor de voortgang van het project.
We hoorden net dat nieuwe werknemers de
eerste twee weken een volledige introductiecursus
krijgen, heb je deze ook gedaan?
Ja, maar ik zat hier al drie weken voordat die
introductiecursus begon. Het is niet zo dat iedereen
een individuele cursus krijgt, het wordt in
groepjes gedaan. Soms duurt het even om die
groepjes te vormen en moet je wachten tot je
ermee kunt beginnen.
Wat is jullie motivatie om volledig met Java te
werken?
Wat wij doen is maatsoftware maken en dan gaat
het vooral om dingen die je via een intranet kunt
benaderen. Daarbij willen we dat het een heel
scala van eisen voldoet: performance moet goed
zijn, het moet makkelijk schaalbaar zijn, we willen
bijvoorbeeld dat we ons niet druk hoeven
te maken over ingewikkelde dingen als multi
threading. In Java zijn daarvoor al een heleboel
dingen heel goed geregeld en daarom is het een
voor de hand liggende keuze. Het is bovendien
een heel geavanceerde taal.
Op dit moment is C++ de standaardtaal om te
leren programmeren. Was dat ook al zo in de
tijd dat jij begon met je studie?
Nee. Toen ik begon met studeren, kreeg ik in het
eerste jaar Programmeermethoden, maar dat was
in Pascal. Naast Programmeermethoden was er
Algoritmiek en Datastructuren, in mijn tijd was
dat allemaal in Pascal en alle overige vakken
waren in C. De stap naar Java was dan ook niet
al te groot. Ik werkte trouwens al met Java bij
het vorige bedrijf waar ik heb gewerkt. Het is als
taal niet zo moeilijk, het enige wat je nog moet
leren is object georiënteerd nadenken, maar dat
is taal onafhankelijk.
Hoe vond je je studententijd in Leiden?
Ik heb het als een heel leuke tijd ervaren. Zowel
de tijd buiten de studie als de studie zelf, ik ben
ook erg tevreden over de opleiding die ik heb
gedaan. Ik ben niet actief geweest binnen De
Leidsche Flesch. Ik kende het wel maar ik heb er
nooit zoveel mee gedaan of mee te maken gehad.
Dat kenmerkt de informatici wel denk ik. Wel
ben ik lid geweest bij Catena. Het was leuk, ik
heb me daar wel goed vermaakt.
Wat was het onderwerp van je
afstudeerscriptie?
Dat is vrij ingewikkeld maar ik zal het proberen
uit te leggen. In het algemeen wil je als je systemen
maakt, dat die aan bepaalde voorwaarden
voldoen, de requirements. In sommige situaties
is het echter niet genoeg om alleen reviews en
testen te doen, daarmee kun je niet garanderen
dat iets foutloos is. Dan kom je terecht bij de formele
methode, een wiskundig bewijs dat een
systeem voldoet aan de specificatie die je hebt.
Dat is onwijs ingewikkeld omdat die systemen
erg complex zijn en het bewijs nog vele malen
complexer. Een van de methoden daarvoor heet
Eureka!
Eureka! Universiteit Leiden 13

Eureka!
Model Checking. Je gaat er van uit dat je in staat
bent om je model te representeren met een toestand-overgang-diagram.
Daarnaast moet je in
staat zijn je requirements uit te drukken in de
temporele logica. Dat is vergelijkbaar met prepositionele
logica maar er zijn wat extra manieren
om te praten over wat er in de loop der tijd zal
gebeuren, en dingen die in verschillende situaties
kunnen gebeuren. Er zijn algoritmen waarmee je
kunt controleren of het systeem dat gemodelleerd
is daaraan voldoet. Dat is een automatisch algoritme
met twee mogelijke uitkomsten: ja, hij voldoet
er aan (gezien de structuur van de theorie en
algoritme geldt dat dan als wiskundig bewijs)
ofwel nee, het voldoet niet. Het grote probleem
van Model Checking is dat het aantal toestanden
of oneindig is of in elk geval exponentieel groot.
Daardoor eindigt je algoritme theoretisch niet of
in elk geval niet in de tijd die er beschikbaar is.
Het is gewoon te groot.
Is het algoritme nog te classificeren in orde van
complexiteit?
Ja, het is een algoritme lineair in een aantal toestanden.
Het probleem is echter niet het algoritme
maar het aantal toestanden. Er zijn een aantal
strategieën om met dit probleem om te gaan,
want het is gewoon een theoretisch probleem. Ik
heb me bezig gehouden met zo’n strategie. Wat
ik heb gedaan is gekeken hoe je structurele
eigenschappen kan gebruiken om toestanden te
veranderen om tot een kleinere representatie te
komen, waarmee je wel dezelfde temporele logica
kan checken. Dat was leuk om te doen, want
ik heb bepaalde nieuwe theorieën ontwikkeld,
dat is goed gelukt. Ik wilde er nog graag mee
verder gaan, maar ik heb er nog geen tijd voor
gehad. Dat was mijn scriptie in een notendop.
Heb je plannen voor de nabije toekomst?
Er zijn een aantal gebieden waarin ik nog wel
meer zou willen leren. Ik ben technisch de afgelopen
anderhalf jaar heel snel
vooruitgaan en ik ben nu
eigenlijk meer bezig om
m’n persoonlijke vaardigheden
wat verder te ontwikkelen.
Dat is ook erg
belangrijk, zowel in communicatie
naar collega’s
14 Eureka! Universiteit Leiden
als naar klanten toe, omdat je moet weten wat
ze willen en je met die mensen ook van alles
moet regelen. Dat is een stuk moeilijker dan al
die technische dingen. Verder wil ik me de
komende tijd meer richten op de ontwerpkant
van de software dus bij de klant zitten en ontwerpen
schrijven.
Heb je een tip of boodschap voor de studenten
informatica?
Allereerst natuurlijk dat ze hier moeten solliciteren,
haha. Wat ik als tip kan geven is vooral om
veel te leren als je aan het studeren bent. Tijdens
je werk ben je natuurlijk ook nog veel bezig met
zelfstudie. Als ik nu met zelfstudie bezig ben,
ben ik echter heel gericht aan het lezen over dingen
die ik wil gaan gebruiken, terwijl studie
gericht is op het fundament. Vakken over hoe
algoritmen in elkaar zitten zijn een theoretische
aangelegenheid, dat soort dingen lees ik niet
meer. Als je eenmaal werkt heb je minder tijd om
aan dat fundament te werken.
Ervaar je dit werk als beneden je niveau?
Nee, totaal niet. Je studie is een goede basis, ook
al is het dan niet zo gericht op toepassingen. Ik
weet niet of je kunt zeggen dat het dan op een
ander niveau is, want het is gewoon anders. Het
is wel zo dat je op je werk meer van je capaciteiten
merkt dan op je studie. In die zin moet ik zelf
op een hoger niveau presteren om dit te kunnen
doen. De diepgang is ook niet minder dan tijdens
m’n studie, het is alleen anders, omdat het altijd
gericht is op een project van een klant dat in productie
moet komen.
Zie je onderscheid tussen mensen die van
verschillende onderwijsinstellingen komen?
Dat heb ik nog niet zo gemerkt. Ik doe een van die
introductiecursussen en dat is een heel technische,
waar ik gemakkelijk het niveau van de instromers
aan kan voelen. Ik heb niet echt gezien dat mensen
die uit Utrecht komen anders zijn dan de mensen
uit Leiden. Wel is het verschil heel duidelijk
als mensen geen informatica hebben gestudeerd.
Wat je ook ziet is dat mensen binnen hun studie
een richting hebben gekozen. Sommige mensen
hebben bovendien al eens ergens part time
gewerkt of hun eigen privé projectjes gedaan, dat
heeft natuurlijk ook invloed. ■

Het
rekenwonder
van het
Rapenburg
In de zeventiende eeuw was de
Republiek der Verenigde Nederlanden
een wereldmacht, niet alleen in de politiek
maar ook in techniek en wetenschap.
Tot 1575 was Antwerpen het culturele
centrum van de lage landen, maar
toen de stad door de Spanjaarden werd
belaagd, vertrokken veel geleerden en
rekenmeesters naar het noorden. Tussen
1600 en 1660 was Leiden een wiskundig
centrum van wereldformaat.
Door Jan Hogendijk
Aan de Leidse universiteit, die in 1575 was
opgericht, werd in het begin alleen wiskunde in
het Latijn onderwezen. De Belg Simon Stevin,
die na 1580 naar Noord Nederland gekomen was,
pleitte voor het doen van wetenschap in de
Nederlandse taal. Niet alleen omdat deze taal
volgens hem de beste structuur had, maar ook
omdat “gewone” mensen, die geen Latijn kenden,
dan mee konden doen, zodat hun talenten
voor de Republiek konden worden ingezet.
Een van deze “gewone” mensen was Ludolf van
Ceulen. oorspronkelijk afkomstig uit Hildesheim
in Duitsland. Hij werd in 1540 geboren en kwam
vermoedelijk in 1578 uit Antwerpen naar Delft,
en vestigde zich in 1593 of 1594 in Leiden. Hij
verdiende de kost met het geven van lessen in
rekenen en in schermen. Voor het geven van
schermlessen kreeg hij van het stadsbestuur de
beschikking over een deel van de
Faliedenbegijnekerk, een van de vele katholieke
kerkgebouwen die na de reformatie een andere
bestemming hadden gekregen. Deze kerk is nu
een deel van het gebouw van de oude universiteitsbibliotheek
(Rapenburg 70-74). Van Ceulen
kende Nederlands en Duits, maar geen Latijn en
Grieks, en als hij Latijnse teksten nodig had,
moesten zijn vrienden die voor hem vertalen. In
1600 werd Ludolf van Ceulen benoemd tot hoogleraar
aan de nieuwe Nederlandstalige school,
die door Prins Maurits aan de Leidse universiteit
was toegevoegd voor de opleiding van (militaire)
ingenieurs. De lessen vonden plaats in hetzelfde
gebouw aan het Rapenburg waar ook de schermschool
gevestigd was.
Ludolfs naam is verbonden aan het getal π, dat
vroeger in het Duits wel bekend stond als
Eureka!
Ludolf van Ceulen
Eureka! Universiteit Leiden 15

Eureka!
16 Eureka! Universiteit Leiden
“Ludolphsche Zahl”. In 1596 publiceerde hij in
zijn boek Vanden Circkel een berekening van 20
decimalen van π. Daarna berekende hij nog eens
15 extra decimalen, die zijn weduwe na zijn
dood in 1610 op zijn grafsteen in de Pieterskerk
liet graveren. Ludolf’s berekening van π komt
neer op stug doorrekenen en trekken van vierkantswortels
in heel veel decimalen. Minder
bekend is dat Ludolf veel moeilijkere berekeningen
heeft gedaan. We zullen nu een voorbeeld
laten zien van zijn fenomenale begaafdheid. Voor
het gemak gebruiken we moderne wiskundige
notatie en begrippen.
Tegenwoordig kunnen we een sinus “uitrekenen”
door het drukken op een een functietoets op een
rekenmachine. In de rekenmachine wordt de
sinus benaderd door reeksen zoals de bekende
3 5
Taylorreeks voor sin( x ) = x − x / 3!
+ x / 5!...
,
(met x in radialen), die pas na 1675 in het Westen
bekend werd. Zo’n soort reeks was al omstreeks
1450 in de staat Kerala in Zuid-India ontdekt,
maar deze kennis was niet naar Europa gekomen.
De sinus zelf is een veel oudere functie.
Sinustabellen waren belangrijk in de middeleeuwse
sterrenkunde in India, de Islamitische
cultuur, en West-Europa.
Het probleem een sinustabel te berekenen komt
neer op het bepalen van de sinus van 1 graad, en
voor wie nog nauwkeuriger wil, ook de sinus van
1 minuut. Daaruit kunnen alle andere sinussen
berekend worden door herhaalde toepassing van
de formules sin(a + b) = sin(a) cos(b) + cos(a)
sin(b) en cos(a) = √1 _ sin2(a). Voor 1675 kon
men in Europa de sinus alleen berekenen met
behulp van ingeschreven regelmatige veelhoeken
in een cirkel. Van nu af aan zijn alle regelmatige
veelhoeken ingeschreven in een cirkel met straal
1. De sinus van 1 graad en 1 minuut zijn dan de
helft van de lengte van de zijde van een regelmatige
180-hoek en 10800-hoek. Van sommige
regelmatige veelhoeken (zoals 3, 4, 6, 8, 10, ...
-hoek) kunnen de zijden berekend worden door
het trekken van vierkantswortels.
(de antwoorden zijn respectievelijk
1
3 , 2 , 1, 2 − 2 , ( 5 − 1)
…
2
Er zijn ook veelhoeken, zoals de 9, 45, 180 en
10800-hoek, waarvan de zijden op deze manier
nooit te vinden zijn. Dit geldt dus helaas ook
voor de sinus van 1 graad en 1 minuut.
In Hoofdstuk 14 van Vanden Circkel vertelt
Ludolf dat hij in aanraking kwam met dit probleem
door correspondentie met zijn vriend
Adriaan van Roomen, een Belgische wiskundige.
Deze was bezig met het berekenen van een
sinustabel in 9 decimalen.
Van Roomen had ontdekt of gehoord dat de zijden
van bijv. een 9- en 45-hoek gevonden konnen
worden door het oplossen van vergelijkingen.
Als c de zijde is van een regelmatige nhoek
dan kun je de zijde van de regelmatige 3n-,
5n-, 7n-, 9n- enz. -hoek vinden door het oplossen
van de vergelijkingen
c = 3x – x 3 , c = 5x – 5x 3 + x 5 , c = 7x – 14x 3 + 7x 5
– x 7 , c = 9x – 30x 3 + 27x 5 – 9x 7 + x 9 (ik gebruik
hier de moderne notatie, die pas in 1637 door
Descartes is ingevoerd, in een werk dat voor het
eerst gedrukt werd in Leiden). Zo is bijvoorbeeld
de zijde van de regelmatige negenhoek een
oplossing x van 3x – x 3 = √ 3.
Adriaan gaf Ludolf een stel zulke vergelijkingen
op, zonder te zeggen dat deze met veelhoeken te
maken hebben, namelijk namelijk
9x – 30x3 + 27x5 – 9x7 + x9 = √3 en
2 = 7x – 14x3 + 7x5 – x7 (voor resp. de 27-hoek
en de 14-hoek). Ludolf loste deze op in 14 decimalen
op ‘met grooter arbeyt ...Oorsake mijn
onbekent was tot wat eynde deze twee laetste
vergelijckinge streckten’. De vriendschap met
Adriaan schijnt niet onder dit extra werk geleden
te hebben. Daarna gaf Adriaan aan Ludolf de
volgende vergelijking op:
225x2 – 4200x4 + 30940x6 – 119340x8 +
277134x10 – 419900x12 + 436050x14 –
319700x16 + 168245x18 – 63756x20 + 17250x22 –
3250x24 + 405x26 – 30x28 + x30 =
3
1 −
4
5
−
16
7
1 −
8
45
.
64
Het getal aan de rechterkant noemen we a.
Ludolf herkende de vergelijking als het kwadraat
van 15x – 140x3 + 378x5 – 450x7 + 275x9 – 9x11 + 15x13 – x15 = √a. Dit wist Adriaan natuurlijk;
wilde hij zijn vriend uitdagen? In elk geval loste

Ludolf van Ceulen is vooral
bekend door het getal Pi.
Dit is de bekende Pi steen.
Ludolf de laatste vergelijking op en vond ‘met
seer grooten arbeydt’ dat x ligt tussen
0,027924360678290 en hetzelfde getal met de
laatste decimaal 1 hoger. Dit is alweer moderne
notatie; Ludolf schreef het als een breuk met teller
27924360678290 en noemer een 1 met 15
nullen. x blijkt de zijde te zijn van de 225-hoek.
Daarna ontving Ludolf weer nieuwe ‘Vraghen’
van Adriaan, onder andere de Corda van 1
minuut (d.w.z. de zijde van een 21600-hoek) in
25 decimalen, als oplossing van een stel vergelijkingen.
Ludolf wanhoopte eerst, en bepaalde de
wortels in ‘slechts’ 14 decimalen, maar: “Dit
gedaen zijnde: is my sulcken lust ende begheerte
aengecomen om de voorschreven ghetalen soo
naer te soecken als boven begheert: te weten teghen
de Diameter van 2 000 000 000 000 000 000
000 000 parten dat ick den groote arbeyt niet
achtende ben met een sterck voornemen daer aen
ghevallen (ende alle swaerigheydt aen een syde
gheset daer ick mede beladen was) ende niet
gherust voor ick (met Godts hulpe) ghevonden
hadde hetghene van mij begeert was ende ’t selve
aen den voornoemden Adriaen ghesonden.”
Inmiddels had Adriaan ook onthuld dat er verband
was tussen de vergelijkingen en regelmatige
veelhoeken. In Vanden Circkel geeft Ludolf
een algemene uitleg van het verband tussen veelhoeken
en vergelijkingen, en een berekening in
14 decimalen nauwkeurig van de zijden van de
regelmatige n-hoeken voor n van 3 tot 80.
Voor de 45-hoek deed Ludolf het nog nauwkeuriger.
De zijde hiervan is de wortel x van de vergelijking
3x – x3 = √a met a als boven. √a is de
zijde van de regelmatige 15-hoek. Ludolf vond
dat x in moderne notatie ligt tussen
0,139512947488250601551917670388286657
en hetzelfde getal met de laatste decimaal 1
hoger (Ludolf presenteert deze getallen als een
breuk met in de noemer een 1 met 36 nullen, zie
Een veelhoek
Vanden Circkel fol. 18b). Hieruit kon Adriaan
door het trekken van een vierkantswortel de zijde
van de 90 en 180-hoek bepalen, en daaruit de
sinus van 1 graad in 36 decimalen. Een dergelijke
nauwkeurigheid was in 1596 ongehoord.
Van Ceulen moet heel goede algoritmes hebben
ontwikkeld voor het oplossen van zijn vergelijkingen.
Misschien was hij van plan deze uit te
leggen in het boek over meetkunde dat hij wilde
laten drukken, maar dit boek is niet verschenen,
en de algoritmes zijn verloren gegaan. In de
moderne geschiedenis van de wiskunde is Van
Ceulen’s werk aan hogere graads vergelijkingen
nauwelijks bekend. Dit komt ook doordat hij in
het Nederlands publiceerde, een taal die weinig
moderne historici van de wiskunde buiten het
kleine Nederland machtig zijn. Zo is er ongetwijfeld
nog veel meer interessant onbekend
Nederlandstalig erfgoed in de wiskunde (zie de
website www.wiskonst.nl). Onderzoeksmateriaal
genoeg voor geïnteresseerde studenten! ■
Eureka!
Eureka! Universiteit Leiden 17

Eureka!
Gedistribueerde Embedded
Systemen en Lofar
Er zijn vele karakteriseringen in omloop van wat embedded
systeem en embedded computing zouden kunnen of
moeten zijn. Eén van de bondigste is dat het gaat om
een informatie verwerkend systeem voor een specifiek
domein van toepassingen dat innig geïntegreerd is in
zijn omgeving. Deze omschrijving doet geen uitspraak
over de grootte van het systeem noch over de marktomvang
ervan (massaal voor de consument, beperkt voor de
professionals): Zonder de twee genoemde kenmerken
kan geen sprake zijn van een embedded systeem en
embedded computing. Het gaat dus niet slechts om het
transformeren van data, maar evenzeer om de interactie
met de fysieke wereld die in de eerste plaats bestaat uit
inkomende en uitgaande reeksen van gebeurtenissen die
reacties van het systeem afdwingen, in het bijzonder met
betrekking tot harde of zachte deadlines die de beschikbare
resources onder druk kunnen zetten. Het gaat ook
niet alleen om functionaliteit, maar evenzeer om nietfunctionele
aspecten zoals betrouwbaarheid, beschikbaarheid,
veiligheid, etc.
18 Eureka! Universiteit Leiden
Embedded systemen en software is een discipline
die (ook) thuis hoort in de computerwetenschappen
omdat succesvolle concepten, zoals abstractie,
modulariteit, component-based, en aspect
oriented programming uit de computerwetenschappen
in aangepaste en gespecialiseerde vorm
een solide wetenschappelijke basis kunnen leggen
onder de huidige overwegend engineering
aanpak. Een Embedded systeem bestaan uit een
compositie van modules die zich bewust (moeten)
zijn van drie (representaties of modellen
van) ingrediënten: Externe gebeurtenissen, functionaliteit,
en resources, elk met bijbehorende
Door Ed Deprettere
eisen en mogelijkheden, vooral met betrekking
tot tijd. Dit staat lijnrecht tegenover de historische
opvatting dat een architectuur uitsluitend in
termen van functionaliteit (instructies) kan worden
gedefinieerd. De Instruction Set Architecture
(ISA) is niet applicatie specifiek en is niet in een
omgeving geïntegreerd. Functionaliteit en snelheid
is waar het dan om gaat: Functionaliteit in
termen van instructies (computerwetenschappen)
en snelheid in termen van veel en snelle resources
(micro-elektronica). Bij embedded systemen
is het van belang te weten of de modules en de
compositie van modules de drie genoemde ingrediënten
in balans kunnen brengen en houden. Dat
vraagt om mogelijkheden om te kunnen analyseren
en exploreren, iets wat met de ISA niet
mogelijk is omdat instructies, implementatie
(logica), en realisatie (materialisatie) onafhankelijk
van elkaar gegeven zijn.
Een thermostaat is een embedded systeem, mijn
GSM mobieltje is een embedded systeem, een
digitaal kopieerapparaat is een embedded
systeem, en een waferstepper is een embedded
systeem, om maar enkele voorbeelden te noemen.
In 2002 was de verhouding embedded computers
tot desktop computers tot servers in de orde van
grootte van 1500/150/5. Reden genoeg om in de
computerwetenschappen ruimte en aandacht te
reserveren voor embedded systemen onderzoek.
Nederland is al eeuwen lang toonaangevend in
de astronomie, ook in de daarbij benodigde
instrumenten, zoals bijvoorbeeld telescopen
(www.westerbork.nl). Thans maken we een revolutie
mee in de manier waarop telescopen, in het
bijzonder radiotelescopen worden gebouwd.
Nederland speelt daar weer een voorlopersrol in.
Schotels en reeksen van schotels worden vervangen
door een massale hoeveelheid van goedkope
antennes verspreid over een gebied van vierkante
kilometers.

Eén zo’n nieuw radiotelescoop concept is nu
klaar om gebouwd te worden: LOFAR
(www.lofar.com). Is LOFAR een embedded
systeem? Ja, zeer zeker. Kijk maar.
LOFAR is hier geprojecteerd op een gebied van
350 Km rond Dwingeloo, Drente. Het is een
wide area hiërarchische en gedistribueerde
(laagfrequente, 20 tot 250 MHz: door de expansie
van de kosmos en de daarbij optredende
roodverschuiving betekent laagfrequente waarneming
observatie tot dicht bij de big ban) radiotelescoop
die bestaat uit honderd stations (de gele
stippen), elk bestaande uit honderd laagfrequente
antennes en 100 (relatief) hoogfrequente antenneclusters
(8 antennes per cluster) met bijbehorende
locale processing faciliteiten. De stations
liggen langs een stervormig glasvezel netwerk
met 5 armen. De distributie van stations is niet
uniform: Er zijn minder stations naarmate de
afstand tot de 2 Km diameter sterkern groter is.
Dit heeft te maken met de locatie op aarde van
de telescoop 50% van de stations is gelokaliseerd
in de sterkern rond een IBM Blue Gene super
computer (www.lofar.com). Voor de liefhebber
zijn hier een paar kerngetallen: de spectrale resolutie
is 1 KHz (scheiding van radio astronomische
en interferentie bandbreedte), en 3-5 graden
spatiele resolutie. De processing in de stations
verwijdert de ongewenste signalen afkomstig van
TV zenders, GSM signalen, GPS en andere satellieten,
en overvliegende vliegtuigen. Deze interferentiesignalen
kunnen tot 70 dB boven de
systeemruis uitkomen, terwijl de gewenste radio-
golven uit de ruimte tot -70 dB in de systeemruis
begraven kunnen zijn. Het verwijderen van ongewenste
storingen bestaat uit het splitsen van de
bandbreedte in subbanden (filteren) en onderdrukken
van de stoorsignalen in de subbanden
(bundelvorming).
Volgens de omschrijving van een embedded
systeem zoals ik dat hierboven heb gegeven is
LOFAR een mooi voorbeeld van een hiërarchisch
en gedistribueerd embedded systeem. Het
specifieke domein van toepassingen is astronomische
signaal bewerking, en de omgeving
bestaat uit de ontvangen radiogolven vanuit de
kosmos uit de richting waarin de antennes kijken,
evenals de ontvangen ongewenste aardse
storende signalen, en de vertroebelende invloed
van de stratosfeer. Alle antennes vangen de
radiogolven op, elk met een verschillende tijd of
fase van inval. Van deze redundantie wordt
gebruik gemaakt om de hele gedistribueerde telescoop
uiteindelijk equivalent te laten zijn met
een superschotel gericht op een gebiedje in de
ruimte. De frequentie van de radiogolven dwingen
deadlines af voor het in beeld brengen van
de hemel in reële tijd. De in de stations gefilterde
signalen worden door het glasvezelnetwerk naar
de centrale computer gezonden waar ze gecorreleerd
worden tot de in de systeemruis begraven
hemelsignalen ‘zichtbaar’ worden. Daarna wordt,
in reële tijd, een kaart gemaakt van het
in 24 uur waargenomen deel van de kosmos.
Deze kan dan aanleiding geven om
de ‘superschotel’ te richten op interessante
objecten.
Dat ‘richten’ gebeurt niet op basis van mechanische
sturing, maar middels re-configuratie en
adaptatie van de embedded subsystemen en software
in de stations.
In het Leiden Embedded Research Center waar
ik de voorzitter van ben loopt een Progress project
(www.embedded-systems.nl), MASSIVE
genaamd (www.massive.nu) dat onderzoek doet
naar de filtering in de stations en de besturing en
monitoring van de embedded subsystemen en
software in de stations. Merk op dat embedded
software geen betrekking heeft op applicatie software
maar op systeem software, dit wil zeggen
Eureka!
Eureka! Universiteit Leiden 19

Eureka!
20 Eureka! Universiteit Leiden
software die nodig is om het systeem correct te
laten werken, ook met betrekking tot de betrouwbaarheid,
de beschikbaarheid en de veiligheid
ervan. Deze software kan tot 80% uitmaken van
alle software in een station. De partner in het
MASSIVE project is ASTRON (www.astron.nl).
Om prototypering zolang mogelijk uit te kunnen
stellen wordt gewerkt met abstracte modellen. Er
is een model voor de bewerking van de door de
antennes ontvangen signalen, en een model voor
de door het commandocentrum uitgezonden
besturings- en monitoringcommando’s. Het eerste
model is een hiërarchisch netwerk van process
netwerken, het tweede model is een hierarchisch
netwerk van communicerende automata.
Het process netwerk bestaat uit processen die
punt-tot-punt communiceren via onbegrensde
FIFO kanalen en die synchroniseren middels een
lees blokkerend mechanisme (blokkering treedt
op als het kanaal leeg is, waardoor geen data verloren
gaat). Het process netwerk heeft geen globaal
geheugen noch een globale scheduling. Het
automata netwerk heeft wel een globale timing
en data in dit netwerk kan in principe verloren
gaan door overschrijving.
Deze twee modellen houden de twee belangrijke
maar ongelijke aangelegenheden gescheiden
(separation of concerns in vakjargon). De twee
modellen hebben dus ongelijke semantiek maar
moeten toch worden geinterfaced. In de figuur
hieronder is het hiërarchisch netwerk van communicerende
automata blauw gekleurd. Het
getoonde deel van het dataflow netwerk is rood
gekleurd. De interactie tussen de twee netwerken
vindt plaats waar de leave nodes van het controle/monitoring
netwerk (blauw-rood) geinterfaced
worden met de processen in het process netwerk.
De uitdaging is om de interfaces zodanig te
modelleren dat de semantics van beide netwerken
zoveel mogelijk gerespecteerd blijven (dit
wil zeggen dat orthogonalitiet zoveel mogelijk
behouden blijft), en dat de control en monitoring
de processing van de gewenste signalen niet
belemmert. Die laatste voorwaarde is dus te
moeilijker naarmate meer resources in de implementatie
en realisatie gedeeld moeten worden.
De verticale lijnen in de figuur representeren een
derde synchronisatie netwerk: Vanuit het besturingscentrum
wordt een pulstrein uitgezonden
die de time stamps in de commando’s in het controle
netwerk een reële wandklok tijd geven. De
leave nodes in het controle/monitoring netwerk
voeren de commando’s dan uit op wel gedefinieerde
tijdstippen zonder dat de dataflow processen
exact getimed zijn (zie figuur rechts).
De uitdaging is om te bewijzen dat, onder milde
condities, aan de genoemde voorwaarden kan
worden voldaan. Met de modellen, en de afbeelding
van die modellen op implementatie platform
modellen is het dan zaak om over methoden te
beschikken voor het uitvoeren van prestatie analyses
– vooral met betrekking tot het tijdsgedrag
– en voor het exploreren van alternatieven. Deze
twee zijn samengevoegd in een framework waarmee
de opdrachtgevers, tevens gebruikers: De
astronomen, in korte tijd antwoorden kunnen
krijgen op tal van wat-als vragen: Wat als we
hogere resolutie willen, wat als we de kosten
omlaag willen krijgen, etc. Zo’n framework is
ook nuttig voor het vergelijken van alternatieve
concepten. Immers, LOFAR is ook een mondiaal
consortium van groepen die elk met hun eigen
concepten in competitie zijn . Eén zo’n alternatief
is een netwerk van schotels (om maar niet te
spreken van alternatieve doelstellingen: objecten
diep in het heelal identificeren of misschien toch
een zoektocht naar extraterrestrial intelligentie).
De LOFAR die ik wat meer gedetailleerd heb
besproken is een Nederlands/Europees concept.
In het Nederlands concept moet dan nog een sensor
netwerk worden geïntegreerd dat gedeeltelijk
van de telescoopinfrastructuur gebruik zal
maken. Het betreft een netwerk van ingegraven
goedkope geofoons (goedkoop in termen van
EUROcenten, maar ook in termen van energie
verbruik). Ook dit netwerk is mutatis mutandis

Macro-commands
and control data
(from leaf node)
Monitored data
(to leaf-node)
Controller
input data-flow
FIFO
Memory
(monitoring)
Multiplexer
Memory
(re-ordering)
FIFO
FIFO
Function
repertoire
Multiplexer
FIFO
FIFO
FIFO
output data-flow
Eureka!
een gedistribueerd embedded systeem:
De door de geofoons ontvangen gebeurtenissen
zijn sporadischer, en processing
van sensor uitgangsdata is minder intensief
dan bij de radiotelecoop.
In 2005 heeft NWO een programma
gelanceerd met de naam STARE dat
beoogt astronomen en informatici samen
te laten werken, zeg maar een astro-informatica
tegenhanger van de bio-informatica.
Naast de embedded systemen problematiek
komen nog tal van andere disciplines
kijken: Gigantische wereldwijde databestanden,
met opslag en terugroepen van
data die al vanaf het begin van de radioastronomie
bewaard zijn gebleven, intelligente
visualisatie van de hemelkaarten,
etc. Maar daar kunnen mijn LIACS collega’s
ongetwijfeld meer over vertellen.
Worden de resultaten van het MASSIVE
project nu gebruikt? Ja en neen. Het hele
concept spreekt potentiële gebruikers wel
aan, ook buiten de radiotelescopie, maar
de praktijk heeft zijn eigen deadlines die
het vaak niet mogelijk maken vernieuwing
in een kritische pad mee te nemen.
Dat is de realiteit. Maar ooit komt het
ervan, misschien al bij de volgende generatie
radiotelescopen:
De Square Kilometer Array (SKA)
(www.ska.nl). Maar dat duurt nog even.
Met dank aan Prof. Lothar Thiele van de
ETH Zürich die samen met mij de workshop
Distributed Embedded Systems in
de week van 12-16 december heeft geleid
(zie www.lc.leidenuniv.nl) en die thans de
2005 Pascal-leerstoel houder is in LIACS.
Met dank ook aan de ASTRON partner
die – zoals het een echte partner betaamt
en siert – de onderzoekslijn kritisch en
constructief heeft gevolgd, en randvoorwaarden
heeft ingebracht die anders op
academisch creatieve manier zouden zijn
omzeild. ■
Eureka! Universiteit Leiden 21

22 Eureka! Universiteit Leiden
DE LEIDSCHE FLESCH
Het nieuwe jaar is pas vier-en-eenhalf
uur bezig en ik ben nu al hard
op weg om mijn eerste goede voornemen
om te zetten in daden: een
stukje schrijven voor de Eureka!. En
hoewel je natuurlijk eigenlijk geen
nieuw jaar nodig zou moeten hebben
om goede voornemens te maken
is zo'n afsluiting van het oude, en
begin van het nieuwe jaar toch wel
even een mooi moment om stil te
staan bij wat er allemaal geweest is,
en vooral wat er nog komen gaat!
Het oude jaar hebben we wel heel goed afgesloten
met een overheerlijke lunch, waarna de filmcommissie
(op groot scherm!) liet zien wat ze
kunnen en er met maarliefst 36 mensen gegourmet
werd in de kantine van het Huygens. Er
waren vijf tafels nodig om alle proviand op uit te
stallen, en het is nog bijna allemaal opgegaan
ook… Soms wordt het het bestuur wel heel makkelijk
gemaakt en komen er een aantal mensen
op ons afgestapt met een superleuk plan. Dan
heb je op 6 december dus zomaar een hartstikke
leuk sinterklaasfeest! Compleet met dé echte
Sinterklaas en een (nog wat onwennige) Zwarte
Piet, het officiële Grote Boek (jaja, de Sint had
over iedereen iets schokkends te melden) en een
hoop kruidnoten en pakjes.
Bestuur
Een ander hoogtepuntje van dit jaar was het
allereerste ludieke symposium met bijna zestig
bezoekers. En niet alleen Fleschers, er waren ook
collega bestuurders uit Amsterdam en zelfs
Eindhoven, en een aantal mensen die op een
krantenartikel waren afgekomen.
En natuurlijk waren er alle andere borrels,
feesten, tostilunches, filmavonden en basketbaltoernooi:
mede mogelijk gemaakt door de commissies
van de Flesch!
Op onze eerste algemene ledenvergadering had
ik de eer om maar liefst tien commissies te
mogen installeren. Dat belooft dus alle goeds
voor het nieuwe jaar! De eerstejaarscommissie is
alweer een tijdje druk bezig om ervoor te zorgen
dat er volgend jaar weer tientallen eerstejaars
hun plekje bij de Flesch gaan vinden. De reiscommissie
heeft het goed voor elkaar: de tickets
zijn geboekt en er is een vol programma gerealiseerd
met als een van (vele) hoogtepunten een
lezing van een Nobelprijswinnaar.
En we hebben nog meer in het vooruitzicht,
want wij vormen tenslotte niet voor niets bestuur
'Vernieuwd Recept'. We hebben plannen voor
een nieuw ludiek symposium, een grandioze
diesweek (rondom de verjaardag van De
Leidsche Flesch op 25 april) en een hoop activiteiten
om je wat meer in je studie te verdiepen.
Geen saaie colleges, maar interessante lezingen
en excursies. Voor iedereen die door alle tentamenstress
even vergeten is hoe leuk het is om
beta te zijn. Of om alvast te kijken of er een
interessant onderzoeksgebied voor je bij zit. Of
eens binnen te kijken bij een beta-bedrijf. Het
belooft een heel mooi jaar te worden, dus tot
ziens in de Flesche Kamer, de FooBar of op een
van onze activiteiten!
Ilse Disseldorp,
h.t. praeses De Leidsche Flesch

DE LEIDSCHE FLESCH
Ludiek minisymposium,
pizzadiner en pooltoernooi
Donderdag 17 november was het
zover: Het allereerste ludiek minisymposium
uit de roemrijke historie
onzer vereniging vond plaats, en het
was een groot succes.
De middag werd om 16:00 u afgetrapt door
Prof. Dr. J.M. van Ruitenbeek met zijn lezing
"een fysicus gaat poolen", waarin hij de toehoorders
nuttige tips gaf voor het pooltoernooi
van later die dag. Hij begon met een
bespreking van de klassieke mechanica die
van toepassing is op biljartballen door een
paar formules daarvoor af te leiden op het
bord, op een manier zodat het ook begrijpelijk
was voor mensen die het vak Klassieke
Mechanica nog niet gevolgd hadden. Daarna
liet hij zien, met behulp van filmpjes, hoe je
de bal moet raken om verschillende effecten
te bereiken. Hij sloot ten slotte luchtig af met
enkele filmpjes over hoe het niet moet. Hoe
nuttig dit alles is geweest voor het pooltoernooi
weet ik niet, maar het was in elk geval
heel leuk!
Na een korte pauze werd er vervolgd met de
lezing van Prof. Dr. C.W.J. Beenakker "Het
Schroedinger Vergelijking Lied", waarin hij
de fysica ging bespreken die wordt beschreven
in dit lied, dat zo'n beetje ons lijflied is
(voor mensen die het niet kennen, zie de website
onder multimedia en dan cantus). Voordat
de lezing begon werd het lied dan ook door
het bestuur gezongen, daarbij ondersteund
door het publiek. In zijn lezing liet Carlo
Beenakker daarna zien dat het Schroedinger
Vergelijking Lied redelijk nauwkeurig
beschrijft hoe deze vergelijking in elkaar zit,
en legde meteen op een voor iedereen begrij-
pelijke manier uit hoe de quantummechanica
die op deze vergelijking gebaseerd is in elkaar
zit. Hierbij wisselde hij de serieuze delen af
met grappige cartoons over quantummechanische
piratenschepen en de McSquared Burger
(Pure Energy!).
Bij de lezingen waren behalve leden van de
Flesch zelf ook leden van andere studieverenigingen
en zelfs enkele geinteresseerden die
waren afgekomen op een aankondiging in het
Leidsch Dagblad. Iedereen was razend
enthousiast en dit is dan ook zeker voor herhaling
vatbaar.
Na de lezingen ging de foobar open en werden
de laatste pizza's besteld. Hoewel we er
even op moesten wachten en ze misschien wat
warmer hadden mogen zijn vond iedereen de
pizza's heel lekker. De mensen die aan het
pooltoernooi zouden meedoen verzamelden
zich langzaam om zich naar poolcentrum 't
Dijkje te begeven, en ondanks de zware storm
(wind, regen, hagel en vooral heel koud..)
bereikten we het ten slotte. Hier volgde een
spannend toernooi, waar helaas mijn team
("Carlo Beenakker? Was die hier dan?!?") niet
echt de sterren van de hemel speelde.
Uiteindelijk werd de finale niet meer gespeeld
omdat de winnaars van de eerste halve finale,
team STORM 2, de trein moesten halen en
werd dus de winnaar van de tweede halve
finale (Hein) uitgeroepen tot winnaar van het
toernooi. Het Pooltoernooi bleek dus de ideale
afsluiting van deze grandiose dag, waarbij het
geheel zeker meer bleek te zijn dan de som
van de delen!
Rick Leijssen
Eureka! Universiteit Leiden 23

24 Eureka! Universiteit Leiden
DE LEIDSCHE FLESCH
Boer zoekt hoer
Op donderdag 24 november organiseerde De
Leidsche Flesch samen met CDL, LIFE en
Forestus het spetterende feest met als thema
'Boer zoekt hoer'. Vanaf tien uur begonnen de
mensen binnen te druppelen en rond elven was
het al aardig druk! De sfeer zat er goed in, bijna
iedereen had zich aan het thema gehouden; overal
boeren jongens en te schaars geklede meisjes
en vice versa. Aangezien het feest flink gepromoot
was, was het rond een uur of één behoorlijk
vol. Hierdoor waren we in de gelegenheid om
200 gratis bier uit te delen, hetgeen natuurlijk
flink bij de feestgangers in de smaak viel. Al met
al was het zo een geslaagd feest, dat we het met
elkaar eens zijn geworden dat dit zeker voor herhaling
vatbaar is!
Lisette de Boer
Sinterklaasfeest
Dinsdag 6 december hadden
wij het genoegen dat
Sinterklaas in hoogst eigen
persoon met ons zijn verjaardag
kwam vieren.
Normaal zou de goedheiligman
alweer terug gekeerd
zijn naar Spanje, maar speciaal
voor ons, had hij dat
een paar uurtjes uitgesteld.
Om even na vijven kwam
de Sint aangewandeld door
de gang in het Snellius richting
de Foobar, vergezeld
van een levenslustige Piet. Piet had zijn oor goed
te luisteren gelegd, want over iedereen wist Sint
wel iets te vertellen. Enkele mensen werden aangespoord
om nu toch maar echt iets harder te
gaan werken, in hun commissie of voor hun studie.
Na de nodige liedjes vertrok de Sint weer en
begonnen wij met een stuk of 20 man aan het
cadeautjesspel. Om sommige cadeautjes werd
een verwoede strijd gevoerd, terwijl andere zo
snel mogelijk weggeven werden. Uiteindelijk
hield iedereen wel minstens één cadeautje over
en begon het ludieke ruilen. Al met al was het
een erg gezellige avond die volgend jaar zeker
weer voor herhaling vatbaar is.
Hester Reijngoud

DE LEIDSCHE FLESCH
Basketbaltoernooi
De Leidsche Flesch heeft het er maar druk mee;
tal van nieuwe commissies schieten dit jaar de
grond uit en zijn stuk voor stuk een succes. Dit
was ook het geval met het basketbal toernooi
van 6 december georganiseerd door de basketbal
commissie. In totaal waren er 4 teams van
tussen de 5 en 7 ‘man’ van alle verschillende
studierichtingen inclusief een bestuursteam. De
laatste waren wellicht iets te zelfverzekerd en
boden aan ieder team dat van hun zou winnen
een fles wijn aan. Het resultaat; 3 wijnflessen
minder op de Flesschekamer. Het toernooi zelf
Muziekavond
Donderdag 12 december kon met recht een
muzikale avond genoemd worden! Er is meer
dan genoeg muzikaal talent op onze faculteit
voor een avondvullend programma. In twee en
een half uur kwamen allerlei muzikale acts
voorbij, op cabarateske wijze aan elkaar
gepraat door Nienke en Robert. Met als muzikaal
hoogtepunt de stukken van Tsjaikovski,
werd gewonnen door het internationale team
van ICT in Business.
De sfeer zat er goed in en menigeen kon de volgende
dag nog nagenieten met een aantal blaren
onder de voeten. Hopelijk heeft het optreden
van het bestuur geen nadelige gevolgen voor
het voortbestaan van deze commissie, want
deze sportieve activiteit is zeker voor herhaling
vatbaar.
Robert Sparnaaij
Korsakov en Rachmaninoff die Arthur den
Haan op virtuoze wijze op de piano ten gehore
bracht. Jesse verraste iedereen met de nummers
'If I could' en 'Sitting, waiting, wishing' van
Jack Johnson. De blues improvisatie van
Bruno, Arthur & Hein was met recht erg geimproviseerd.
Hein begon alleen op het podium,
en werd aangevuld door Arthur en Bruno.
Ombeurten speelden ze een spetterende solo op
het muzikale tapijt dat door de andere twee
werd neergelegd. Cabaret was er ook. X^2,
Eureka! Universiteit Leiden 25

26 Eureka! Universiteit Leiden
DE LEIDSCHE FLESCH
gespeeld door Jesse, werd even afgeleid door
d/dx, overtuigend gespeeld door Laura. Samen
met Marilyn brachten ze nog meer beta-waardige
grappen. Oswald sloot de avond af met een
aantal cabareteske eigen nummers, zodat iedereen
met een lach op het gezicht de zaal kon
verlaten. Dus alle deelnemers, en de commissie:
bedankt!
Ilse Disseldorp
Een kleine delegatie van De Leidsche Flesch vertrok
vrijdag 16 december richting Utrecht, om
samen met studenten uit heel Nederland een
recordpoging te gaan doen. Ik was daar al een uurtje
eerder om het evenement voor te kunnen bereiden.
De opkomst viel helaas erg tegen, maar met
een kleine groep was het des te gezelliger. Het was
een grote kristalstructuur van posterkokers te bouwen,
door meerdere octaeders te maken en deze
aan elkaar te verbinden. Al snel stapelden de eerste
octaeders zich op, maar aangezien iedereen ook
honger begon te krijgen, werd er gelukkig om half
7 een flinke voorraad pizza’s bezorgd. Nadat we
Recordpoging
ons tegoed hadden gedaan aan pizza, fris en
natuurlijk bier, was het tijd om verder te gaan bouwen.
Op een gegeven moment kregen de meeste
studenten er genoeg van: het was tijd om de structuur
in elkaar te gaan zetten. Met behulp van stoelen
om op te staan, een hoop lenigheid en grote
hoeveelheden duct-tape lukte het om een aardig
bouwwerk in elkaar te zetten. ’s Avonds konden we
nog even lekker uitzakken in ‘Dock 154’, waar het
bier rijkelijk vloeide. Voor de mensen die er waren
was het gelukkig toch een leuke avond geworden!
Nienke van der Marel

DE LEIDSCHE FLESCH
Kerstfeest 22 december
De donderdag voor de kerstvakantie was voor de
meeste studenten de laatste dag op de universiteit.
Direct na het eerstejaarstentamen Lineaire
Algebra 1 stond er een verrukkelijke lunch klaar,
vanzelfsprekend met mandarijnen en kerststol. ’s
Middags werden een aantal hilarische kerstfilms
vertoond, onder andere The Muppets en
Blackadder, onder het genot van gluhwein, warme
chocolademelk en kerstkransjes. ’s Avonds was
het tijd voor het werkelijke kerstdiner: gourmetten!
Hoewel er eerst wat technische problemen
waren met de stopcontacten, zat iedereen al snel
te smullen van de enorme hoeveelheid voedsel die
de dag ervoor naar de Flesschekamer was
gesleept. Kilo’s vlees, sla, tomaten, komkommers,
stokbrood en kruidenboter gingen er door heen,
afgewisseld met wijn, bier en fris. Het leukste was
nog wel dat er niet alleen eerste-, tweede- en derdejaars
studenten waren, maar ook een paar
masterstudenten en zelfs twee docenten! Al met al
was het een geweldig gezellige avond, die nog tot
diep in de nacht in de FooBar werd doorgezet...
Nienke van der Marel
Eureka! Universiteit Leiden 27

Eureka! Recensies Recensies Recensies Recensies
Film
Titel: Harry Potter and the Goblet of Fire
Regisseur: Mike Newell
Jaar van verschijning: 2005
Genre: Fantasy
Speelduur: 150 min
Met o.a.: Daniel Radcliffe, Rupert Grint, Emma Watson
Een boek verfilmen is
altijd een moeilijke
opgave. Zeker een vervolgfilm.
De regisseur
moet èn de trouwe lezers
tevreden houden, èn het
grote publiek aanspreken.
Dus waar kies je
dan voor? Een diepgaande
verhaallijn, met uitgewerkte
subplots en waar
voorkennis voor nodig is
om het verhaal goed te
kunnen volgen, of een
meer oppervlakkige,
maar toegankelijke, vertelling waar een beetje tempo in zit? Het
is de eerste Harry Potter film voor regisseur Mike Newell (van
o.a. Four weddings and a funeral en Mona Lisa smile), en dat
merken de trouwe fans. Mike Newell heeft geprobeerd een evenwicht
te vinden tussen inhoud en tempo, maar het komt allemaal
nog wat houterig over. Sommige stukken die uit de film zijn
weggelaten (wat wel weer ten goede van het filmtempo is), worden
vaak niet goed opgevangen door de rest van het verhaal.
Technisch is er niet veel mis met de film, maar de trouwe
lezer/fan zal zich op sommige momenten storen aan deze 'gaten'.
Er wordt ook in dit deel weer goed gebruik gemaakt van de
moderne technologie. Het zwerkballen en magiegebruik is
inmiddels bekend, maar het blijft mooi, zeker zoiets als het epische
gevecht tussen Harry en Voldemort.
Ook al is the Goblet of Fire het eerste boek in de reeks met een
meer sober en serieuzer karakter, in de film wordt de meeste tijd
een bijna verrassend lichte toon gezet; natuurlijk is de terugkeer
van Voldemort geen positieve ontwikkeling, maar het is niet het
einde van de wereld.
Kortom, misschien geen film voor de allerkleinste en allertrouwste
fans, maar zeker 'n bioscoopbezoekje waard.
(KM) ★★★★★
28 Eureka! Universiteit Leiden
Boeken
Titel: Knielen op een bed violen
Auteur: Jan Siebelink
Jaar van uitgave: 2005
Genre: Roman
Aantal bladzijden: 445
ISBN nummer: 9023416651
Er zijn van die boeken die je
gewoon gelezen moet hebben.
“Knielen op een bed violen” is er
daar zeker één van.
“Knielen op een bed violen” vertelt
het leven van Hans Sievez, de
enige zoon van een arbeidersgezin
uit Velp. Hans is een introverte
jongen die vaak leeft in zijn
eigen droomwereld. Hans’ vader
wordt ‘geraakt door God’ en
bekeert zich tot de turfschippers,
een strenge religieuze groepering. Hoewel het gezin lijdt onder
het strenge geloof van de vader en zijn daaruit voorkomende
onhebbelijkheden, koestert Hans de stille wens om ook door
God aangeraakt te worden.
Hans besluit na het overlijden van zijn moeder om Velp de rug
toe te keren en in Den Haag een hoveniersopleiding te gaan volgen.
Bij de kwekerij waar hij tijdens deze opleiding werkt, ontmoet
hij Jozef Mieras, waarmee hij bevriend raakt. Na het afronden
van de opleiding trouwt hij met zijn jeugdliefde Margje en
samen zetten zij een kwekerij op. Het leven als zelfstandig
ondernemer brengt een hoop kopzorgen met zich mee. Op het
moment dat het met de kwekerij niet zo goed gaat, verschijnt
Jozef Mieras weer ten tonele en introduceert Hans in de wereld
van ‘het ware geloof’. Hoewel de herinneringen aan zijn vader
nog vers in zijn geheugen staan, laat Hans zich toch overhalen
door Mieras. Dit is het begin van een continue interne tweestrijd
tussen geloof en de realiteit van zijn gezin en kwekerij.
“Knielen op een bed violen” overtuigt door het geloofwaardige
en tastbare verhaal. Dat het boek grotendeels biografisch is, is
goed te merken. De dramatische, maar ook wel weer begrijpelijke
wendingen in het leven van Hans Sievez maken het tot een
bijzonder aangrijpend boek, dat je zeker niet in de kast mag
laten staan.
(JB) ★★★★★

Recensies Recensies Recensies Recensies
Games
Titel: Civilization IV
Jaar van verschijning: 2005
Genre: Strategie
Platform: PC Windows
Ontwikkelaar: Firaxis Games
"In the beginning, the world was
without form, and void..." Zo begon
het eerste deel in 1991, het spel dat
een revolutie teweeg zou brengen in
de wereld van computerspellen. Het
idee is simpel. Je begint met een
stam en een groepje mensen met
knuppels. Je bouwt een stad en dan
komen de keuzes in een steeds groter
tempo op je af terwijl je je volk door
de eeuwen heen probeert te loodsen.
Nu is het vierde deel uit en is de vraag of dit deel de naam met
recht draagt. Civilization III was voor velen een teleurstelling. In
dit deel wilden de ontwikkelaars de hoeveelheid micromanagement
verkleinen en meer de nadruk op keuzes te leggen. Daar
zijn ze zeker in geslaagd, omdat het antwoord op vele strategische
vraagstukken in het spel “het ligt eraan” is. Een van de
meest opvallende toevoegingen aan het spel is religie. Het valt
niet te ontkennen dat het een grote invloed op de wereldgeschiedenis
heeft; net als het feit dat het een gevoelig onderwerp is. Het
is met zorg geïmplementeerd en het voegt zeker iets toe aan het
spel. Een ander uitgangsprincipe van de ontwikkelaars was
gebruiksgemak. Je hoeft nu niet meer door allerlei schermen te
bladeren om het spel te spelen, maar kun je bijna alles in het
hoofdscherm doen. De fans kunnen uiteraard nog steeds door
schermen bladeren, maar het hoeft niet. Ook op grafisch gebied
is er een hoop verbeterd. Het is het eerste deel dat in drie dimensies
is gemaakt en het heeft deze overstap ook zonder kleerscheuren
doorstaan.
Een boek is nog te kort om alles over dit spel te zeggen. Hou het
erop dat eerdere delen overbodig zijn geworden: Civ IV is alles
wat je nodig hebt.
(RB)
CD’s
Titel: Have a Nice Day
Arties: Bon Jovi
Jaar van verschijning: 2005
Genre: Pop/Rock
Speelduur: 53:32
Label: Island Records
Eureka!
Have a Nice Day (HAND) is
alweer het zoveelste studio album
van Bon Jovi en dat is te horen
ook. Het nieuwe album ligt aardig
in het gehoor, maar is weinig vernieuwend.
Sterker nog: plagiaat
ligt op de loer. Zo kan je op het
refrein van “Bells of Freedom”
zonder al te veel moeite ook “This Ain’t a Love Song” zingen
(album “These Days” uit 1995). Van deze teleurstelling moet je
echt eerst even bijkomen.
Inclusief bonus track telt het album dertien nummers. Vier van
deze nummers hebben Jon Bon Jovi (zang) en Richie Sambora
(gitaar) met een andere producer geschreven dan de rest van het
album en die nummers pik je er met gemak uit. De sound van
deze nummers ligt dichter bij de Bon Jovi van het moment dat
ze het meest succesvol waren en hebben een veel lager pop
gehalte. Nagenoeg al deze nummers hebben ook veel aangrijpender
en geloofwaardiger teksten dan de rest van het album.
Deze vier nummers behoren dan ook tot mijn favorieten, maar
mijn absolute favoriet is “Welcome To Wherever You Are.” Dit
nummer is een mooie ballad met een boodschap à la “Living on
a Prayer” (album “Slippery When Wet” uit 1986).
De echte fan koopt natuurlijk de Limited Edition versie van
HAND. Hiervan is de andere kant van de CD namelijk een DVD
met heel het album opgenomen in Surround Sound. Verder staan
er naast wat interviews ook nog een aantal live optredens op.
Helaas zijn deze niet van een spectaculair concert maar van een
wat rustiger zaaloptreden. De opener “Everyday” (album
“Bounce” uit 2002) moet je overigens wel even overslaan tenzij
je Jon Bon Jovi graag ingestudeerde danspasjes wilt zien doen
en een beetje te veel de slechte acteur wilt zien uithangen.
HAND moet eerst even op je groeien maar is over het totaal
gezien zeker geen slecht album; menig artiest zou willen dat ze
zo’n album konden neerzetten. Eerlijkheid gebiedt mij echter te
zeggen: van Bon Jovi had ik toch wel wat meer verwacht.
★★★★★ (RS) ★★★★★
Eureka! Universiteit Leiden 29

Eureka!
‘Kattenkruid’
en ‘paardenbloem’
‘Kattenkruid’ en ‘paardenbloem’ zijn binnenkort werkelijkheid.
Tenminste, als het aan Minister Van der Hoeven
ligt. De veranderingen in de Nederlandse taal, de ‘nieuwe
spelling’, zullen vanaf 1 augustus 2006 verplicht worden
gesteld voor onderwijs- en overheidsinstellingen.
Laatst hebben verscheidene Nederlandse media aangekondigd
de nieuwe spelling te zullen boycotten, omdat deze
lelijk zou zijn en onnodig onduidelijk. Vooral de dagbladen
vrezen dat hierdoor meer spelfouten in de krant zullen
komen. Een dergelijke boycotactie zou een gevaarlijke
situatie kunnen veroorzaken: twee verschillende
Nederlandse spellingen.
In 1994 was al besloten om elke 10 jaar een vernieuwde
versie van de woordenlijst te maken; dit keer zullen er ook
de spellingsvoorschriften worden aangepast. Een van de
meest opvallende veranderingen is het gebruik van de -nin
samenstellingen met een dierennaam als eerste en een
plantkundige aanduiding als tweede deel, deze zijn voortaan
geen uitzondering op de hoofdregel meer en moeten
De start
van een glanzende loopbaan
Vanuit dit pand handelen onze market makers wereldwijd
op vrijwel alle internationale optiebeurzen. Boeiend werk
dat begint met een interne opleiding en alle ruimte biedt
om jezelf te ontplooien.
Wij zoeken jonge, initiatiefrijke academici - liefst zonder
(relevante) werkervaring - met een excellent cijfermatig
inzicht en een resultaatgerichte instelling. Heb jij een
sterke drive om te winnen en ben je niet bang om verantwoordelijkheid
te dragen? Stuur dan een motivatie met
Optiver zoekt market makers
Wisselcolumn
Door Robert Buurman
mét -n- worden geschreven. Andere veranderingen gaan
vooral om aspecten die niet of heel oppervlakkig in de
officiële voorschriften worden behandeld, zoals het
gebruik van de hoofdletter, de schrijfwijze van afkortingen,
de vervoeging van Engelse werkwoorden en het aan
elkaar, los of met koppelteken schrijven van combinaties
uit het Engels.
Persoonlijk verwacht ik dat de nieuwe spelling gewoon
zal worden ingevoerd, er zijn weinig mensen die iets aantrekken
van nieuwe spellingregels. Daarnaast hoort er ook
een rel bij een dergelijke invoering, veranderingen worden
zelden met open armen ontvangen. Ik maak me geen enkele
zorgen, zolang kwantummechanica nog als quantummechanica
wordt geschreven let slechts een kniesoor op de
paardebloemen en kattenkwaad.
Wil je ook een mening kwijt?
Mail naar eureka@deleidscheflesch.nl
curriculum vitae naar: humanresources@optiver.com
Optiver handelt in derivaten, aandelen en obligaties vanuit
het Amsterdamse hoofdkantoor en vanuit de filialen
in Antwerpen, Londen, Chicago en Sydney.
Kijk voor meer informatie op www.optiver.com
Optiver, afdeling Human Resources. De Ruyterkade 112, 1011 AB Amsterdam,T 020 - 5319000

Puzzel | Sudoku
14 7 9 16 11 3 5 2 8
8
13 16 4 6 14 15
4 5 6 8 16 7
13 15 6 7 1 3 9 10
11 3 4 13 8 2 6
9 7 10 11 14 13
10 8 6 16 7 3 14 13 12 11
5 14 1 4 12 9 7 3
15 9 4 1 16 7 3 8 13
4 14 1 2 9 16 7 3 6
8 11 6 15 4
7 13 2 9 16 15
12 1 15 13
1 15 11 2 8 9 10
2 10 12 7 14 1 16
3 16 4 6 8 9 10 15 12
Winnaar puzzel Eureka! nr. 11
We kregen op de puzzel in de vorige Eureka! veel inzendingen binnen. Uit de goede antwoorden
hebben we Rogier van der Geer als winnaar getrokken. Hij kan zijn prijs ophalen
op de Flesschekamer, Snellius kamer 301, waar het bestuur van De Leidsche Flesch iedere
dag aanwezig is.
Puzzel Eureka! nr. 10
In Eureka! nr. 11 vermeldden wij dat er een fout stond in de puzzel van Eureka! nr. 10.
Achteraf bleek dat zelfs wij als redactie de puzzel verkeerd interpreteerde, want de puzzel
bleek wel correct geformuleerd te zijn. Omdat de prijs nu niet kan worden vergeven, hebben
we een extra prijsvraag gemaakt:
Wij kregen na het plaatsen van de Sudoku puzzel in Eureka! nr. 11 het volgende bericht van
Prof. R. Tijdeman:
Het valt me op dat bij Sudoku puzzels ongeveer een derde van de hokjes al ingevuld is.
Wat is het minimale aantal hokjes en de invulling van die hokjes zodat er een unieke
oplossing is?
Onder de inzenders van het goede antwoord (inclusief bewijs) wordt een boekenbon verloot
ter waarde van € 12,50.
Eureka!
?
De puzzel is deze keer gemaakt
door Frank van Rest. De oplossing
kan je mailen naar
eureka@deleidscheflesch.nl of je
kunt hem in ons postvakje bij de
receptie van het Huygens
Laboratorium leggen. Onder de
inzenders van de goede oplossing
wordt een boekenbon verloot ter
waarde van € 12,50.
De regels van deze Sudoku-variant
zijn simpel. Plaats de getallen 1 tot
en met 16 in de lege vakjes. Elke
rij moet uiteindelijk alle 16 getallen
bevatten (en dus geen dubbele).
Hetzelfde geldt voor elke kolom en
elk aangegeven 4x4 vierkant.
Deze Sudoku-variant heeft een
unieke oplossing, welke bereikt
kan worden met behulp van logica
(dus zonder te raden).
Oplossing puzzel Eureka! nr. 11
2 8 4 3 6 9 7 5 1
5 7 1 8 2 4 9 3 6
6 9 3 5 7 1 8 4 2
8 1 9 2 3 7 5 6 4
4 2 5 9 8 6 1 7 3
7 3 6 4 1 5 2 9 8
9 6 2 1 5 3 4 8 7
1 5 7 6 4 8 3 2 9
3 4 8 7 9 2 6 1 5
Eureka! Universiteit Leiden 31