Download uitgave als PDF - Zuiderlucht

10 

cultureel maandblad | jaargang 3 | oktober 2009 

z u i d e r l u c h t 

Roel Arkesteijn houdt van radicaal | De garderobe van Rogier van der Weyden | 

Nieuwe Nederpop is wars van nostalgie | Architectuur in tijden van cholera | 

Halina Reijn en de eindigheid der liefde | De nieuwe missie van kloosterdorp Steyl 

1 www.zuiderlucht.eu cultureel maandblad oktober 2009

Bekijk het actuele programma 

binnenkort op www.i-fabriek.nl 

Lezingen / Workshops / 

Aan tafel met / Eten en drinken / 

Performance / Muziek / 

Visueel / Beeldende kunst 

Het goede wonen 

Woongebouw Piazza Céramique - Maastricht 

Jo Janssen architecten | Foto: Kim Zwarts | www.vesteda.com 

Met dank aan gemeente Maastricht & gemeente Venlo 

VEST_adv KvhW_Zuiderlucht.indd 6 25-03-2009 15:11:16 


De inhoud 

5 Het domein van 

Roel Arkesteijn 

7 Arie de Mol: niets 

aardser dan toneel 

8 De garderobe van 

Rogier van der Weyden 

11 So long, nostalgia, 

in de Nederpop 

12 Halina Reijn en de 

eindigheid der liefde 

14 De prijzenslag van 

Cees Nooteboom 

17 Fotografie als 

schuilplaats voor illusies 

18 SPREAD: Pose van 

Andrea Stultiens 

21 Depressies bij Marres 

22 Steyl, kloosterdorp 

met missie 

25 De comeback & 

het slijk der aarde 

27 Toestand in poëzie 

is niet hopeloos 

30 Architectuur in 

tijden van cholera 

33 Agenda 

De rubrieken 

13 Siciliaanse notities 

door Pieter Beek 

21 Enkeltje Utopia 

door Wido Smeets 

25 Perron Poëzie 

met Emma Crebolder 

25 Time Out of Mind 

29 Station Zuiderlucht 

met Willem van Kempen 

33 RAM door Rowland Jones 

35 Willy & René 

De cover 

De Automatenbär in Missiemuseum Steyl 

foto Perry Schrijvers 

Kandidaat! 

Werd afgelopen zomer in de randstedelijke 

kranten een serieus debat gevoerd over de houdbaarheid 

van de Thorbecke-doctrine (over kunst en 

overheidsbemoeienis), meer zuidwaarts wordt daar 

wat pragmatischer mee omgesprongen. Zonder de 

naam van de liberale grondlegger van ’s lands 

grondwet te noemen, wordt die doctrine regelmatig 

met een korreltje zout genomen. 

Zo zei de Venlose cultuurwethouder Peter Frey 

(GroenLinks) afgelopen voorjaar tijdens zijn 

openingsrede bij de Jacqueline Böse-expositie 

in Domani doodleuk dat hij de directeur van het 

gemeentelijke museum Van Bommel Van Dam 

opdracht zou geven een van de getoonde werken 

aan te kopen. Applaus. Niemand die hem na 

afloop, verwijzend naar Thorbecke, erop wees dat 

het aankopen van schilderijen voor het museum 

misschien wel niet tot zijn takenpakket behoort. 

In Maastricht zorgt nu een 600 meter stoffen 

doek van kunstenares Fransje Killaars, dat de ijzige 

Statenzaal in het Gouvernement op temperatuur 

heeft gebracht, voor nogal wat opwinding onder de 

dames en heren politici. Een meerderheid van de 

“briesende statenleden”, aldus een reportage op L1 

Radio, vindt het helemaal niets. VVD’er Jos van Rey 

constateerde dat de nieuw ingerichte Statenzaal 

aanvoelde als de kermis. Dat stelt gerust. Pas als Van 

Rey de kunst gaat prijzen, worden we waaks. Aan 

de andere kant van het politieke firmament meldde 

SP’er Thijs Coppus (op zijn weblog) dat hij en zijn 

collega’s zichzelf de gelegenheid moesten geven te 

wennen aan het kunstwerk. Daarna is, aldus Coppus, 

“nog tijd genoeg om het kunstwerk mogelijk aan te 

passen.” Naald en garen gereed, maar nergens viel de 

naam van Thorbecke. 

Wel werd in hetzelfde huis vrijwel tegelijkertijd een 

nieuwe cultuurprijs van 50.000 euro uitgeloofd voor 

een instelling die door een groeiend publieksbereik 

meer inkomsten genereert en daardoor 

subsidieonafhankelijk wordt. Mijn hart sloeg over. 

Meer publiek > meer inkomsten > geen subsidie? Het 

lijkt verdorie Zuiderlucht wel! 

Met hart en ziel stellen we ons officieel kandidaat 

voor de prijs. Als we winnen, kunnen we ons, net 

als de statenleden en negentig procent van de 

beroepsbevolking, eindelijk verzekeren tegen ziekte 

en arbeidsongeschiktheid. 

WIDO SMEETS 

hoofdredacteur 

PS Overigens ben ik van mening dat het Nedinscocomplex 

in Venlo, met of zonder bouwkundig 

onderzoek, behouden moet blijven. 

www.cult-click.eu 

Kulturportal Gelderland - Niederrhein - Limburg 




NIEUW 




Cultuurportal voor Gelderland, Niederrhein, 


Belgisch Limburg en Nederlands Limburg 






powered by en 



ontdek vandaag de designers van morgen 

TOEGEPAST 

26/09 -13/12/2009 

14 

13/12 

2009 

in Z33 

Hasselt 

nog tot Kaspar Hamacher 

ElkE dondErdag EEn 

documEntairE om 20u15 

in Z33-HassElt 

meer info op 

www.zebracinema.be 

Zuivelmarkt 33, 3500 Hasselt 

011 29 59 85, zebra@limburg.be 

DOC’Z 

Een initiatief van de 

provincie Limburg 

(ABK Maastricht - productdesign) 

Caro Van den hole 

(Sint-Lucas Gent - textielontwerp) 

Johan Bruninx 

(Design Academy Eindhoven) 

Tom Lambeens 

(PHL – grafisch ontwerp) 

Roos de Krom 

(PHL – juweelontwerp) 

realiseerden onder begeleiding 

van Bram Boo een nieuw ontwerp. 

www.designplatform.be 

Euregio Platform 

For Sustainable Design 

& Living 

limburg.be/zebra 


provincie limburg 

Zebracinema, het arthousefilmcircuit van de provincie Limburg brengt elke week een 

kwaliteitsfilm op locatie: 

op maandag in CC Beringen - Casino 

op dinsdag in Provinciaal Domein Dommelhof Neerpelt en DE VELINX Tongeren 

op woensdag in Z33 Hasselt, CC Achterolmen Maaseik en De Bogaard Sint-Truiden 

op donderdag in De Walburg Hamont-Achel, Kinepolis Hasselt en Euroscoop Lanaken 

meer info op www.zebracinema.be 

Zuivelmarkt 33 

3500 Hasselt 

011 29 59 85 

zebra@limburg.be 

P R O V I N C I A L E B I B L I O T H E E K L I M B U R G 

Zebracinema 


provincie Limburg 

limburg.be/zebra 

4 www.zuiderlucht.eu cultureel maandblad oktober 2009 

docz05advzuiderlucht.indd 1 04-09-2009 zebra200909advzuiderlucht.indd 17:20:13 

1 04-09-2009 17:21:49 

STAD

Radicaal 

Minder straat, 

meer engagement 

Sinds een jaar is Roel Arkesteijn conservator hedendaagse kunst bij Het Domein 

in Sittard. Maatschappelijke betrokkenheid staat bij hem hoog in het vaandel. 

“Kunstenaars zijn antropologen van hun eigen tijd.” 

door Duncan Liefferink 

Roel Arkesteijn gelooft meer in 

de kunst dan in de politiek. “De grote 

maatschappelijke ontwikkelingen, daar 

krijgt de politiek nauwelijks vat op. Die 

rent van hype naar hype. Kunst is veel 

beter in staat inzicht te bieden. Ik zie het 

museum als een plek waar je iets kunt 

leren.” Arkesteijn (Scheveningen, 1974) 

is nu een jaar als conservator verbonden 

aan Museum Het Domein in Sittard. 

Samen met directeur Peter Fransman, 

een paar maanden eerder dan 

Arkesteijn aangetreden als opvolger van 

Stijn Huijts, vormt hij het ‘team’ hedendaagse 

kunst van het museum. 

Stijn Huijts heeft Het Domein in de 

afgelopen jaren op de kaart gezet met 

spraakmakende tentoonstellingen van jonge 

hedendaagse kunst. Hoe gaan jullie verder? 

“Met een klein museum in de periferie, 

zeker gezien vanuit de Randstad, móet 

je radicaal zijn. Stijn Huijts heeft dat 

heel goed gezien. Peter Fransman 

en ik breken daarmee niet, maar we 

willen wel het accent verschuiven. 

Stijn besteedde veel aandacht aan de 

Roel Arkesteijn: “Het publieke debat blijft zo vaak steken in schandaaltjes en oppervlakkigheid.” foto Perry Schrijvers 

tegenstelling tussen high en low, kunst 

‘van de straat’, zal ik maar zeggen. 

Bij ons wordt het minder ‘straat’, wel 

maatschappelijke betrokken, maar op 

een andere manier.” 

De verhouding tussen kunst, politiek 

en samenleving is een rode draad in de 

carrière van Roel Arkesteijn. En hij is 

niet bang voor een krachtige uitspraak 

op zijn tijd. In 2006 haalde hij het 

landelijke nieuws met het verwijt dat 

de oudere blanke heren die de dienst 

uitmaken in de toonaangevende 

Nederlandse kunstmusea te weinig oog 

hebben voor de grote veranderingen 

in de huidige samenleving. De affaire 

leidde uiteindelijk tot zijn vertrek 

bij het GEM, de dependance voor 

hedendaagse kunst van het Haags 

Gemeentemuseum. Maar toen datzelfde 

jaar de ‘jonge’ museumdirecteuren Stijn 

Huijts, Edwin Jacobs en Meta Knol naar 

buiten kwamen met het manifest Naar 

een mondig museum, een pleidooi voor 

meer maatschappelijk engagement, 

sloot hij zich daar niet bij aan. “Te 

weinig radicaal”, zegt hij nu. 

Waarom is die maatschappelijke 

betrokkenheid zo belangrijk? 

“Het klinkt misschien als een cliché, 

maar ik denk dat we in een heel 

interessante tijd leven. De wereld 

globaliseert in hoog tempo, termen 

als ‘westers’ en ‘niet-westers’ hebben 

nauwelijks betekenis meer. Kunst 

kan onze blik op die veranderingen 

verfijnen: de verrijking die contacten 

met andere culturen kunnen 

bieden, de rol van de media en 

de geschiedschrijving in onze 

beeldvorming, noem maar op.” 

“Vanaf de jaren tachtig zie je steeds 

meer aandacht voor kunst van buiten 

Europa en Noord-Amerika, eerst vooral 

op biënnales, later ook in de musea. 

Ik denk dat het onderscheid tussen 

volkenkundige musea en kunstmusea 

steeds diffuser wordt. Kunstenaars zijn 

antropologen van hun eigen tijd. Het 

is de taak van musea om daarop in te 

spelen.” 

Een deel van de reputatie van Het Domein 

is gebaseerd op zijn rol als podium voor 

jonge, veelbelovende kunstenaars, niet in 

de laatste plaats uit deze regio. Hoe denken 

jullie het publiek te kunnen overtuigen dat 

ze ook naar kunst uit Bolivia of Senegal 

moeten komen kijken? 

“Omdat er echt iets te zien is! Die 

‘antropologische’ blik is belangrijk, 

maar de kunst die we tonen moet ook 

visueel rijk zijn. Er is tegenwoordig 

veel maatschappelijk geëngageerde 

kunst met een conceptuele inslag 

waaraan eigenlijk weinig te zien valt. 

Daar houd ik niet zo van. Het is juist 

de zintuiglijke ervaring die maakt dat 

het meer is dan een stukje in de krant. 

Een voorbeeld is Fernando Bryce, een 

Peruviaans-Duitse kunstenaar met wie 

we eerder dit jaar een tentoonstelling 

hebben gemaakt en van wie we ook 

werk hebben aangekocht. Bryce maakt 

gebruik van bestaande beelden en 

historisch bronnenmateriaal en geeft 

tegelijkertijd een genuanceerde visie op 

de geschiedenis van Zuid-Amerika. Die 

gelaagdheid is voor mij essentieel.” 

“Daarnaast proberen we de 

zichtbaarheid van het museum in 

de stad te vergroten, bijvoorbeeld 

door billboards en performances. 

En we blijven ook jonge kunstenaars 

uit Nederland en de omliggende 

landen brengen, zoals deze herfst de 

Nederlandse fotografe Anouk Kruithof 

en de Franse Anne-Marie Schneider.” 

Tot slot toch even de actuele politiek: 

Thorbecke. Diens stelregel dat de staat 

zich niet moet bemoeien met de kunsten 

wordt nog steeds breed gedragen. 

Dit voorjaar pleitte de Amsterdamse 

wethouder Carolien Gehrels juist voor 

méér overheidsinvloed. Hoe kijk jij daar 

tegenaan? 

“Ik vind het niet meer dan logisch dat 

de politiek randvoorwaarden stelt aan 

de besteding van publieke middelen, 

bijvoorbeeld met betrekking tot 

culturele diversiteit of een bredere 

participatie aan de cultuur. Maar het 

moet geen wurggreep worden. De 

kracht van kunst schuilt juist in het 

onverwachtse, het subversieve. Aan die 

vrijheid moet je niet tornen.” 

Je hebt je tot nu toe niet in de discussie 

gemengd. 

“Het publieke debat blijft zo vaak steken 

in schandaaltjes en oppervlakkigheid. 

Ik denk dat ik beter duidelijk kan maken 

wat ik bedoel door de tentoonstellingen 

die ik hier in Sittard maak.” 

www.hetdomein.nl 


Harry Lips 

Een uitgebreide keuze uit zijn oeuvre 

4 oktober t/m 6 december 2009 

Museum Land van Valkenburg 

Grotestraat Centrum 31, Valkenburg aan de Geul 

www.museumlandvanvalkenburg.nl 

Open: di t/m vr 10-17u, za en zo 13-17u 

Galerie en Kunsthandel Schiltaere 

Jan Peukensweg 13, Weustenrade (Voerendaal) 

www.schiltaere.nl / 045 - 575 27 96 

Open: za en zo 10/11 okt, 17/18 okt, 24/25 okt en 

31 okt/1 nov, van 14-17 u en op afspraak 

Routebeschrijving zie website 

ANTON HEYBOER 

overzichtsexpositie 1957 - 1990 

20 SEPTEMBER tot en met 25 OKTOBER 

RINGWEG 7 6141 LM LIMBRICHT-SITTARD T 046 451 84 59 

WWW.GALERIEPRINSENHOEK.NL 

OPENINGSTIJDEN DO. VAN 14.00-21.00 UUR ZO. VAN 13.00-17.00 UUR EN OP AFSPRAAK 


Schuren 

Theatergezelschap Het Vervolg uit Maastricht 

gaat verder als Toneelgroep Maastricht. Artistiek 

leider Arie de Mol: “Ik wil dat het publiek op onze 

stukken kan kauwen. Na afloop moet het niet 

meteen over andere dingen gaan.” 

door Meyke Houben 

Wat jarenlang bekend stond als 

Het Vervolg, heet nu Toneelgroep 

Maastricht. Maar de overgang ging 

niet zonder problemen. De Raad voor 

Cultuur vond de fusie van Het Vervolg 

met het Schiedamse Els inc. niet ver 

genoeg gaan en besloot het toegezegde 

geld voorlopig te parkeren. Het nieuwe 

gezelschap mocht zijn huiswerk 

overdoen. 

“Het kwam erop neer dat de Raad in 

het nieuwe gezelschap te veel Vervolg 

en te weinig Els inc. zag”, legt artistiek 

Arie de Mol: “Ik wil me niet verstoppen in de regio.” foto Ben van Duin 

Niets aardser 

dan toneel 

leider Arie de Mol (Delft, 1961), zelf 

afkomstig van Els inc. uit. Na een 

herzien plan, waarbij onder meer 

de artistieke top werd afgeslankt en 

talentontwikkeling een prominentere 

plek kreeg, kwam de Raad alsnog met 

het geld over de brug. Maar zelf is De 

Mol nog niet tevreden. “In vergelijking 

met de stadsgezelschappen in Arnhem, 

Groningen en Eindhoven krijgen wij 

een half miljoen euro per jaar minder. 

Op 1,8 miljoen is dat veel, en dat 

merken we in onze programmering. 

Meer dan één grote zaalvoorstelling 

per seizoen zit er gewoon niet in.” 

Toneelgroep Maastricht heeft wel 

nog protest aangetekend tegen de 

toekenning, die is gebaseerd op de 

oude situatie van het gezelschap, maar 

de subsidies zijn al verdeeld. 

In tegenstelling tot de zeven andere 

nieuwe stadsgezelschappen, waar de 

acteurs werden ontslagen om nieuwe 

ontwikkelingen een kans te geven, 

heeft Toneelgroep Maastricht de vaste 

Vervolg-acteurs Mieneke Bakker, 

Hans van Leipsig en Hans Trentelman 

in dienst gehouden. Daar mochten 

de gezelschappen zelf een keuze in 

maken. “Ik zag de noodzaak niet om 

hen te ontslaan”, aldus De Mol. “Als 

fusiegezelschap moet je de inbreng 

van beide partners waarderen. Je kunt 

de geschiedenis ook niet negeren. 

Het publiek associeert ons met deze 

spelers.” 

Voor de nieuwe voorstellingen maakt 

Toneelgroep Maastricht gebruik van 

een acteurspool van circa twintig 

mensen. “De jongste is 21, maar er 

zitten ook mid-vijftigers bij.” De Mol 

wil zo een breed publiek aan zich 

binden. “In Maastricht is een vaste 

groep bezoekers die naar Het Vervolg 

komt. Ik wil ook jongeren, dertigers 

en studenten aanspreken. Theater 

heeft helaas te kampen met veel 

vooroordelen. Ik vind dat je pas kunt 

oordelen over een gezelschap als je 

minstens vijf verschillende producties 

hebt gezien, van een klassiek 

toneelstuk tot eigentijds muziektheater. 

Vaak blijken mensen dan toch 

aangenaam verrast. En terecht, naar 

mijn mening, want er is niets aardser 

dan toneel. Toneel heeft taal, muziek, 

mensen. Als toeschouwer ben je een 

deel van de avond en proef je bloed, 

zweet en tranen. Die wisselwerking 

tussen acteurs en publiek maakt 

theater tot een unieke belevenis.” 

Als stadsgezelschap heeft 

Toneelgroep Maastricht de opdracht 

om de regio te voorzien van goed 

theater. Die opdracht neemt De Mol 

serieus, “maar”, zo zegt hij, “we hebben 

ook een landelijke taak. Ik wil me 

niet verstoppen in de regio. Je moet 

je meten met andere gezelschappen, 

daar moet je het lef voor hebben. Dus 

gaan we ook het publiek in het land 

opzoeken, zodat we iedereen kunnen 

laten kennismaken met onze nieuwe 

koers.” 

Die nieuwe koers wordt gekenmerkt 

door twee kernwaarden: theater als 

een feestje en wezenlijke inhoud. 

“Toneelgroep Maastricht kiest voor 

stukken met universele thema’s. Het 

liefst bouw ik met een groot aantal 

spelers een miniatuursamenleving op 

het toneel en schetsen we de dilemma’s 

die in de samenleving aan de orde zijn. 

De inhoud staat voorop. Ik wil dat 

het publiek daarop kan kauwen. Na 

afloop in de foyer moet het niet meteen 

over andere dingen gaan. Dat wil 

niet zeggen dat we zwaar verteerbare 

stukken presenteren. Wie alleen voor 

het amusement naar ons komt, zit 

verkeerd, maar amusement is wel 

degelijk aanwezig. We brengen onze 

voorstellingen met humor, luchtigheid 

en veel muziek. Want dat is de andere 

kant van het verhaal: we willen een 

groot publiek aanspreken en hen een 

fijne avond bezorgen. Ik heb moeite 

met voorstellingen die mensen het 

theater uit jagen. Natuurlijk moeten we 

bewijzen dat we onze subsidie waard 

zijn. Dat betekent dat we moeten 

durven schuren, maar we moeten ook 

niet vergeten dat het publiek iets moois 

wil meemaken. Die combinatie is 

volgens mij goed te doen.” 

Toneelgroep Maastricht bijt het 

spits af met de voorstelling Vijand van 

het Volk (1882) van Henrik Ibsen. Een 

scherp dilemmastuk, dat ondanks 

de leeftijd nog niets aan actualiteit 

heeft ingeboet. Het verhaal: als 

dokter Stokman ontdekt dat het 

bronwater van het kuurbad in de 

stad zwaar verontreinigd is, wordt 

hij om zijn ontdekking uitvoerig 

geprezen door de hele gemeenschap. 

Maar wanneer de economische en 

financiële consequenties tot iedereen 

doordringen, keert het tij. De Mol: “Er 

zijn talloze parallellen met de huidige 

crisis, maar ik ga Icesave of Obama er 

niet met de haren bijslepen. Pogingen 

om het hier en nu te begrijpen, 

vind ik in het theater vaak flauw of 

te krampachtig. Ik denk graag in 

metaforen en dat gaat niet met de 

actualiteit, die is daarvoor te vers.” 

Première ‘Vijand van het volk’ 10 

oktober, Parkstad Limburg Theaters, 

Heerlen. Voor speellijst zie www. 

toneelgroepmaastricht.nl. 


Vlaams Primitief 

Geen schilder kon zo goed satijn of goudbrokaat schilderen als 

Rogier van der Weyden (1400-1464). Hij had een goed oog voor de 

plooien in de stoffen, voor de draad in het damast of het fluweel. 

Hij vermeed elk spatje bloed op Christus’ lijkwade. M, het 

gerenoveerde museum van Leuven, opent met een spectaculaire 

expositie over zijn werk. 

Rogier van der Weyden, H. Maria Magdalena, National Gallery London. foto Museum M Leuven 

De grote garderobe 

door Paul Depondt 

Op de openingstentoonstelling van het vernieuwde 

museum van Leuven, dat voortaan als M door het leven gaat, 

brengt videokunstenaar Walter Verdin het schilderij De kruisafneming 

van Rogier van der Weyden tot leven in The Sliding Time. 

De voorstelling wordt in en uit elkaar geschoven met een langzaam 

repetitieve, pulserende beweging. Een na een treden de 

tien op het tafereel afgebeelde en veelal rijkelijk uitgedoste personages 

naar voor, zoals modellen op een catwalk. Aan het eind 

van de video krijgt het publiek weer het gehele passietafereel te 

zien, overrompelend en aangrijpend als het origineel. 

Die video is de ouverture van de aan Van der Weyden gewijde 

tentoonstelling De Passie van de Meester waarmee M zich 

presenteert aan het publiek. Het origineel van De kruisafneming 

hangt in het Prado in Madrid en kan omwille van technische 

redenen, ook al is het op Baltische eik geschilderde werk 

uitzonderlijk goed bewaard, niet in bruikleen worden gegeven. 

Het is een sleutelstuk, omdat het alle typische kenmerken van 

een ‘Van der Weyden’ heeft. Het is wellicht ook zijn mooiste 

werk. 

Hij schilderde het altaarstuk voor de kapel van het Leuvense 

schuttersgilde. Omdat sommigen meenden dat de personages 

op het tafereel de oorspronkelijke eigenaars waren, dachten 

enkelen dat Van der Weyden – die een uitzonderlijk meester 

was in het weergeven van stoffen en borduursels – ze in hun 

eigen dracht had weergegeven. 

Ontegenzeglijk is een van zijn meest opmerkelijke 

eigenschappen de manier waarop hij met zijn fijne penselen 

de structuur van het textiel schilderde, het goudbrokaat, 

het fluweel, het damast of het satijn. Van de “bijzonder 

fraaie sluiers, mantels van allerlei kleur, kleren waarin op 

schitterende wijze purper en goud is verwerkt […] en alle 

andere dingen” die Van der Weyden op een tafereel schiep, 

zo schreef de Italiaanse oudheidkundige en kunsttheoreticus 

Cyriacus van Ancona, “zou je zeggen dat ze niet door 

kunstenaarshand, maar als het ware door moeder natuur 

zelve zijn voortgebracht.” Hij zag in 1449 een Bewening van de 

grootmeester en sprak er zijn bewondering voor uit, ook over 

de getrouwe weergave van de kledij. Van der Weyden is alom 

geprezen voor de natuurgetrouwheid van zijn schilderkunst, 

zodanig dat sommigen de soms opzichtige gewaden of 

de meestal eenvoudige kledij die de personages dragen, 

bestuderen als authentieke historische documenten over de 

mode van die tijd. 

Maar de schilder nam graag een loopje met de getrouwe 

weergave van kleren, hij had zijn eigen grote garderobe en liet 

vooral de artistieke bedoelingen primeren. De faam die hem 

bij zijn tijdgenoten ten deel viel, meent Margaret Scott die de 

geschilderde kledij onderzocht, “was deels te danken aan zijn 

bekwaamheid om de kleren die hij schilderde er ongelooflijk 

echt te doen uitzien terwijl ze het niet waren.” 

Van der Weyden geeft, hoe precies en mooi het ook 

geschilderd is, maar weinig informatie over hoe mensen 

in zijn tijd gekleed gingen. Op zijn meesterwerk De 

kruisafneming hebben de afgebeelde figuren niet bepaald kleren 


van Rogier 

aangetrokken die bij het gebeuren horen. Heel vaak, ook op 

de bloedigste en gruwelijkste taferelen, dragen ze zorgvuldig 

gestreken, smetteloze gewaden waarop geen spatje bloed valt 

te bespeuren, zelfs niet op de over de Christusfiguur mooi 

gedrapeerde lijkwade. 

Al in de vijftiende eeuw – de schilder is rond 1400 in Doornik 

geboren en stierf in Brussel in 1464 – werd Van der Weyden 

geloofd en geprezen omwille van die natuurgetrouwheid 

op zijn schilderijen, maar “anderzijds ook omwille van de 

emoties die hij in zijn werk legt”, zegt de curator van de 

tentoonstelling, de Leuvense professor Jan Van der Stock. 

“Realistische en overtuigende uitbeelding van passie en 

emotie, met de bedoeling het publiek emotioneel te bewegen”, 

het zijn kernbegrippen waarmee zijn werk al in de vijftiende 

eeuw wordt omschreven en “die voor een belangrijk deel de 

verklaring vormen van zijn uitzonderlijk succes.” 

De tentoonstelling in M gaat over die combinatie van 

realisme en overtuigende uitbeelding, over de manier 

waarop de Magistro Rogero pictore nobilissimo de pathos op 

zijn schilderijen vormgeeft. Die kenmerken waren Karel van 

Mander, die erover schrijft in zijn vermaarde Schilderboeck 

uit 1604, ook al opgevallen. De expressie van zijn figuren is 

subtiel, hun emotie ingehouden en waardig. Wat ons diep kan 

raken, heeft Van der Weyden scherp overwogen. 

Hij had veel gemeen met de beroemde ‘ Vlaamse primitief’ 

Jan van Eyck, die vanuit de Limburgse Maasvallei was 

afgezakt naar Vlaanderen en – net als Van der Weyden – op 

geregelde tijdstippen ook in Brussel werkte. Hij ging om met 

de gebroeders Hubert en Jan van Eyck, de grootmeesters van 

het Gentse retabel Het Lam Gods. Jan was wellicht ietsje ouder 

dan Rogier. Hij overleed drieëntwintig jaar eerder, in 1441. Ze 

waren getweeën zonder meer de sterkste persoonlijkheden 

van de ars nova van de vijftiende eeuw, schilders die veel van 

hun allerbeste tijdgenoten hebben overtroffen. 

Maar, anders dan Jan van Eyck of wellicht ook Hans Memling, 

die eerder uitgesproken contemplatieve geesten waren, drukte 

Van der Weyden veel expressiever de ontroering en de passie 

Museum M na renovatie 

M, een eenvoudige letter, niet meer maar ook niet 

minder, is de naam van het gerenoveerde en vernieuwde 

Leuvense museum Vander Kelen-Mertens. Het museum 

exposeert kunst die een sterke band heeft met de 

provincie Vlaams-Brabant en met het erfgoed van het 

historische hertogdom Brabant. Sinds de heropening wil 

M ook meer eigentijdse kunst tonen. 

Architect Stéphane Beel, bekend door zijn renovatie 

van het Utrechtse Centraal Museum en het Museum 

Roger Raveel in Machelen, streefde in zijn ontwerp 

naar een integratie van bestaande en nieuwe 

architectuur, waar zowel oude als hedendaagse kunst 

wordt geëxposeerd. Dat is ook de intentie van het 

museumteam: op de tentoonstelling Rogier van der 

Weyden – De Passie van de Meester is, naast topstukken 

van de vijftiende-eeuwse grootmeester, ook een 

overzicht te zien van het werk van Jan Vercruysse. 

uit door de ziel van zijn personages, hun menselijke 

gevoelens, in zijn taferelen bloot te leggen. Daardoor raakte 

Rogier van der Weyden als schilder, meer dan een Jan van 

Eyck, een uiterst gevoelige snaar bij het groter publiek. 

In M zijn meer dan honderd topwerken van Van der 

Weyden te zien, afkomstig uit 58 Noord-Amerikaanse en 

Europese verzamelingen, die ook tonen hoe zijn manier 

van werken hele generaties schilders heeft beïnvloed. Door 

een speling van het lot, omdat bronnen onduidelijk zijn en 

de schilder, zoals toen gebruikelijk, zijn schilderijen niet 

signeerde, is geen enkel werk bewaard gebleven dat met 

zekerheid aan Van der Weyden kan worden toegeschreven. 

Daarom leent hij zich heel goed voor een diepgaande close 

reading, een soort ‘vormonderzoek’ dat in de catalogus van 

deze expositie met verve wordt ondernomen, juist omdat 

je eigenlijk uitsluitend op stilistische en dus ook vormelijke 

gronden de maker van de schilderijen kunt identificeren, of 

op zijn minst de inspiratiebron van de schilder. 

Meestal gaan kunsthistorici uit van ‘de drie zekere 

werken’: de Miraflorestriptiek uit Berlijn, de Kruisiging 

van Scheut uit het Spaanse klooster El Escorial en de 

Kruisafneming uit het Museo del Prado in Madrid, 

kunstwerken waarin je alle kenschetsende eigenschappen 

van de schilder terugvindt. Nog niet zo lang geleden 

probeerde een auteur, volgens kenners geheel ongegrond, 

ook die drie werken aan Van der Weyden te ontfutselen om 

ze toe te schrijven aan Robert Campin, zijn leermeester, 

een kwestie die al vaker de kunsthistorische gemoederen 

heeft verhit. Het gaat over de vraag wie nu eigenlijk ‘de 

meester van Flémalle’ was, die anonieme grootmeesterlijke 

schilder uit de Zuidelijke Nederlanden? Was het Campin? 

En kunnen veel werken van volgelingen van die ‘meester’, 

zoals Van der Weyden, uiteindelijk uitsluitend aan Campin 

toegeschreven worden? Waterdichte bewijzen, behalve in 

enkele documenten, zijn er eigenlijk nooit gevonden. 

Ongetwijfeld was Van der Weyden de meest invloedrijke 

schilder van de vijftiende eeuw. Zijn vormentaal – zeg 

maar: het label, zijn ‘archetypen’ – kreeg navolging in 

heel Europa. Vanouds maakt kopiëren deel uit van de 

westerse kunst, alle grootmeesters hebben kopieën 

gemaakt. Het was een onderdeel van de atelierpraktijk. Bij 

Van der Weyden, menen veel kunsthistorici, zijn ze zelfs 

talrijker dan bij andere schilders. Hij had een bloeiend 

schildersatelier met veel leerlingen, hij was een ‘maximus 

pictor’, een uitmuntend leermeester voor veel schilders. Zijn 

stijl was een alom gewaardeerde canon. 

De Kruisiging werd zeker vijftig keer gekopieerd, zowel het 

Bladelinretabel als de Kruisigingstriptiek op zijn minst dertig 

keer. Daardoor zijn misschien veel toeschrijvingen van 

zijn werk twijfelachtig, maar alleen al door de omvang 

en het belang van de kopieeractiviteit waartoe zijn werk 

aanleiding heeft gegeven, kun je hem tot de geniaalste 

vijftiende-eeuwse kunstenaars rekenen. 

‘Rogier van der Weyden 1400-1464 – De Passie van de 

Meester’. Tot en met 6 december in M in Leuven. 

www.rogiervanderweyden.be www.mleuven.be 

per voi | viaggi italiani e piu’ 

Per voi, voor u. 

De Umbrische keuken. 

Kookcursus op locatie 

voor kleine groepen. 

www.pervoi.eu 

info@pervoi.eu 

(043) 32 53 861 

BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT 

Op AfSpRAAk 043 325 58 64 

Alleen vOOR MAnnen 

BOSCHSTRAAT 46 zOndeR AfSpRAAk 


HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG OVERAL TE VINDEN! 

WWW.HKLIMBURG.NL/SPL 

WWW.FESTIVALD-VERS.NL 

TGMaastricht-adv-113x161 08-09-2009 18:40 Pagina 1 

Toneelgroep Maastricht verbeeldt onder artistieke 

leiding van Arie de Mol het tijdloze verhaal van de 

ploeterende mens en zijn verlangen naar houvast. 

Muzikaal en ontregelend. Hartstochtelijk gebracht. 

seizoen 2009/2010: 

TO 

NEEL 

GROEP 

M A A S 

T R I C 

H T 

www.toneelgroepmaastricht.nl 

Vijand 

van het volk 

van Henrik Ibsen 

regie Arie de Mol 

7 oktober t/m 

22 december 2009 

tourneevoorstelling 

grote zaal 

Sneeuw 

duister 

choreografie/regie 

Jan van Opstal 

18 november t/m 

20 december 2009 

alléén te zien 

in Maastricht 

Geloof 

Liefde 

Hoop 

van Ödön von Horváth 

regie Domien 

Van Der Meiren 

13 januari t/m 

17 april 2010 

in Maastricht 

én tournee 

kleine zaal 

De 

opgaande 

zon 

van Herman Heijermans 

regie Arie de Mol 

10 maart t/m 3 april 

én 12 t/m 16 mei 2010 

alléén te zien 

in Maastricht 

Diplodocus 

Deks 

van Tom Lanoye 

regie Hans Trentelman 

2 t/m 27 juni 2010 

locatievoorstelling 

Toneelgroep Maastricht Plein 1992 nr 15 043-3503050 

STICHTING POPMUZIEK LIMBURG (SPL) 

PRESENTEERT FESTIVAL D-VERS 

HET SHOWCASE FESTIVAL VOOR 

POPMUZIEK TALENT IN LIMBURG 

ZATERDAG 17 OKTOBER 2009 

BINNENSTAD SITTARD 

Jan Laeven 

en het Zuid Limburgse landschap 

4 oktober 2009 t/m 20 maart 2010 


Grotestraat Centrum 31, Valkenburg aan de Geul 


Open: di t/m vr 10-17u / za en zo 13-17u 

Het werk van Jan Laeven maakt deel uit van de DSM Art Collection. 

De DSM Art Collection bestaat uit hedendaagse schilderkunst, beeldhouwkunst, 

fotografi e, glas, keramiek en design. De kern verzameling telt 

ruim 600 werken van Nederlandse en buitenlandse kunstenaars. 

(www.dsm.com) 


Trompet 

So long, 

nostalgia 

Kyteman, Pete Philly en de Fakkelbrigade vormen de voorhoede van een nieuwe 

generatie Nederlandse artiesten. Hun mores: grenzeloos. Ze zijn op zoek naar de 

grenzen van hun eigen genre, en gaan er vaak overheen. De tijd voor nostalgie in de 

Nederpop is voorbij. 

door Leon Verdonschot 

Een jaar of twee geleden maakte ik 

bij een popfestival waarbij de veteranen 

van de Nederpop aanwezig waren nog 

mee dat er enkele oude vetes bleken te 

bestaan. Muzikant x wilde geen contact 

met muzikant y, want oud zeer, gedoe, 

ooit iets lelijks gezegd, etcetera. 

Das war einmal. Onder de nieuwe 

generatie Nederlandse muzikanten 

geldt: graag alleen, liever samen. 

Het gabberduo Aux Raus, onlangs 

nog goed voor een memorabel 

optreden in Heerlen, staat geregeld op 

het podium met het rammelpunktrio 

Malle Pietje en de Bimbo’s. Spelen ze 

rammelpunkgabber. De Nijmeegse 

Torre Florim, de voorman van De Staat, 

een van de populairste gitaarrockbands 

van dit moment, schreef mee aan het 

album van Elle Bandita, de Nederlandse 

Joan Jett, die net als hij ruim de tijd 

nam om aan haar album te schrijven 

en schaven. Voorman Tjeerd Bomhof 

van de Engelstalige gitaarrockband 

Pete Philly & Perquisite: nieuwsgierigheid naar nieuwe muziek als belangrijkste drijfveer. foto Tim Keen 

Voicst schreef mee aan en zingt mee op 

het Nederlandstalige debuutalbum van 

Roosbeef. Het zijn tijdelijke, wisselende 

coalities, schijnbaar ingegeven door 

niets dan lol en de meerwaarde van 

wederzijdse invloed. Op festivals 

staan ze op het podium naar elkaars 

optredens te kijken. 

Verder nog dan in de Nederlandse 

rock gaat het in de Nederlandse hiphop, 

waar samenwerking het definitief heeft 

gewonnen van de beef. De pioniers van 

de Nederhop, Osdorp Posse, wilden 

bij monde van hun voorman Def P 

nog wel eens andere rappers op de hak 

nemen, bij de huidige fakkeldragers 

lijkt samenwerking de norm en wordt 

eventuele vuile was binnengehouden. 

Meest succesvol en inspirerend is de 

scene rond (van oorsprong) Zwolse 

rappers als Opgezwolle, Typhoon 

en Jawat!. Ze toeren samen, zingen 

op elkaars platen, vallen uit elkaar 

(Opgezwolle) en komen dan weer 

in andere samenstellingen samen 

(Fakkelbrigade). En altijd op zoek 

naar de grenzen van hun eigen 

genre, en daar overheen: rappers 

Typhoon en Rico, allebei ook actief 

in Fakkelbrigade, werken samen 

met de folk-, blues- en texmexband 

Muppetstuff. Tijdens gezamenlijke 

optredens bleek het resultaat ronduit 

overdonderend: oude nummers van 

Opgezwolle en Typhoon waren in deze 

nieuwe omgeving levensliederen, in de 

meest ouderwetse zin van het woord. 

Een klimaat als dit, waarin alles 

mogelijk lijkt en kruisbestuiving de 

norm is, moest wel iemand opleveren 

als Kyteman, afgelopen zomer te zien 

in Venlo, Roermond en Heerlen, en de 

populairste vertegenwoordiger van de 

nieuwe gretigheid in de Nederlandse 

popmuziek. 

Kyteman is een van de meest 

geroemde en beroemde muzikanten 

van Nederland van dit moment. 

Kyteman speelt trompet. 

De verenigbaarheid van die 

laatste twee mededelingen mag al 

exemplarisch heten. 

Vanaf het moment dat de 

begintwintiger uit Utrecht begin dit 

jaar op Noorderslag stond en het 

publiek op het podium 22 (!) mensen 

zag staan springen, dansen en spelen 

die zich samen een Hip Hop Orkest 

noemden dat van speelplezier bijna 

uit zijn voegen barstte, is het verhaal 

van Kyteman er een van glorie. Als een 

dirigent voert hij ze aan, jut hij ze op 

en houdt hij ze bij de les, de enorme 

verzameling muzikanten om hem 

heen. Het album The Hermit Sessions 

is eveneens een succes en reikte tot 

nummer vier in de albumlijsten, al 

verbleekt het inmiddels bij de liveoptredens 

van de band. 

Het succes van Kyteman komt niet uit 

de lucht vallen: het is duchtig moreel 

en financieel gesteund door Muziek 

Centrum Nederland, de opvolger 

van het Nationaal Pop Instituut. De 

buzz rond de band werd zorgvuldig 

opgebouwd door het Nederlands 

popjournaille uit te nodigen voor 

een try-out. Dat doet niks af aan de 

geldigheid van het succes: als de try-out 

beroerd was geweest, was er geen hype 

geweest. Bovendien begrijpt iedereen 

die kan rekenen dat een orkest van 22 

mensen zo begrotelijk en bewerkelijk is 

dat enige steun in de aanloopfase bijna 

onontbeerlijk is. 

Voor Pete Philly & Perquisite geldt 

hetzelfde als voor Kyteman: nieuwsgierigheid 

naar nieuwe muziek lijkt hun 

belangrijkste drijfveer, en het heeft ze 

niet in de marge van de avant garde 

geplaatst. Integendeel. Ze verkopen met 

gemak de grootste clubs uit. Perquisite 

is ondanks zijn leeftijd (nog geen 

dertig) een veteraan, die al als puber 

pop en klassiek combineerde, en die 

acht jaar geleden al samenwerkte met 

altsaxofonist Benjamin Herman. Die 

speelt ook weer mee op het geweldige 

album Mindstate dat hij maakte met 

Pete Philly, die een verleden heeft als 

MC in onder meer Gotcha!. MC ja, dus 

met een hiphopachtergrond. Samenwerkend 

met een jazzmuzikant. Dat 

kan allemaal in 2009. Zelden zal in de 

Nederpop zo weinig reden tot nostalgie 

zijn geweest. 

Fakkelbrigade: 23/10 Nieuwe Nor 

Heerlen. Pete Philly & Perquisite: 7/10 

De Maaspoort Venlo en 16/10 Parkstad 

Limburg Theater Heerlen. Kyteman: 

11/12 Heineken Music Hall. De Staat: 

13/11 Perron 55 Venlo. Elle Bandita: 

7/11 Nirwana Lierop. 


Hogeschooltoneel 

Halina Reijn en de ei 

Ze houdt van een achtbaan, op toneel. Rollen waarin ze emotioneel tekeer kan gaan: diepe dalen, hoge 

toppen. Heftig acteerwerk past bij Halina Reijn. Nu toert ze door Nederland met de internationaal 

bejubelde solo La voix humaine, in een regie van haar favoriete regisseur Ivo van Hove. “Elke avond 

moet ik die tunnel in, keer op keer.” 

door Annette Embrechts 

Als toeschouwer geloof je het eigenlijk niet. Dat 

er in werkelijkheid niemand aan de andere kant van 

de lijn aan het woord is. Dat geen souffleur haar 

zachtjes van repliek dient. Zo perfect is haar timing, 

zo geloofwaardig de vertwijfelde pauzes tussen haar 

vragen en antwoorden, zo minutieus de tempowisselingen 

in gespreksritme. 

In La voix humaine (‘de menselijke stem’), de beroemde 

toneelmonoloog van Jean Cocteau uit 1927, speelt 

Halina Reijn een vrouw die voor de laatste keer belt 

met haar ex-geliefde. Enkele dagen eerder verbrak hij 

hun relatie. Hoe langer het gesprek duurt, hoe meer 

haar waardigheid vergruist. We zien haar achter een 

glazen raam, in een lege kamer, met iPod en telefoon 

onder handbereik. 

Halina Reijn: “Ik ben geen vormactrice. Ik speel altijd recht uit het hart.” foto’s Toneelgroep Amsterdam 

Eerst houdt ze zich groot: ze verdoezelt hoe slecht 

ze zich voelt. Langzaam wordt de asymmetrie van 

de verhouding ondraaglijk. Met een onuitgesproken 

maar voelbaar noodlot als slot. Reijn: “Het stuk gaat 

over liefde, maar vooral over het niet kunnen leven 

met het einde ervan.” 

In het script staan puntjes wanneer de man aan het 

woord is. Tijdens de repetities heeft Van Hove met 

potlood denkbeeldige antwoorden ingevuld. Reijn: 

“Ik had de neiging alsmaar door te praten aan de 

telefoon. Ivo heeft met stopwatch uitgerekend hoe 

lang het duurt wanneer iemand vraagt hoe het met 

je gaat of hoe laat het is. Die stiltes moest ik durven 

laten vallen. In het begin stierf ik duizend doden, 

vond ik die pauzes gênant. Daarom heeft Ivo tijdens 

de repetities de man door de hoorn gespeeld. Nu 

zitten tekst en ritme als muziek in mijn hoofd.” 

La voix humaine is hogeschoolwerk: elk woord moet 

een bepaalde kleur krijgen, hoogte en gevoel, elke 

stilte de juiste timing. Alle overgangen moeten zuiver 

zijn. Reijn doet dit zo vanzelfsprekend dat het haast 

een echt privégesprek lijkt. Nog voor de Nederlandse 

première had ze al een prijs te pakken: eind mei werd 

ze tijdens het Poolse International Theatre Festival 

KONTAKT als beste actrice van het festival. 

Meestal wordt La voix humaine gespeeld door 

een oudere actrice van minimaal veertig. Cocteau 

schreef het stuk voor de 43-jarige Française Berthe 

Bovy. Roberto Rosselini verfilmde het script met 

een angstige Anna Magnani (toen 40) op een 

onopgemaakt bed. De subtekst zou suggereren 

dat de verlaten vrouw ook erotisch zou zijn 

uitgerangeerd. 

Halina Reijn (1975) bewijst het tegenovergestelde. 

Ze is zover bekend de jongste actrice die het stuk 

speelt. “Het was puur toeval maar het hielp dat 

ik kort daarvoor hetzelfde had meegemaakt als 

de vrouw in de voorstelling. Ik zat ook met een 


ndigheid van de liefde 

‘In Hollywood zie je veel triestheid: opgeblazen tieten, strakgetrokken 

koppen, acteurs aan de coke en aan de drank.’ 

liefde waarvan ik het eind niet wilde accepteren. 

Ik sprak op toneel zinnen uit die ik zelf tegen 

mijn ex had uitgesproken. Ik ging ook over mijn 

grenzen heen. Bleef zuigen. Met ‘Liefje…’ weer een 

nieuw onderwerp aansnijden, om niet te hoeven 

ophangen.” 

De solo heeft haar geholpen in haar liefdesverdriet. 

“Toneelspelen is voor mij altijd een grote therapie. 

Mijn zus vroeg of het niet heftig voelde om het 

iedere avond zo dichtbij te laten komen. Ik wil het 

juist hyperrealistisch spelen. Elke avond moet ik die 

tunnel in, keer op keer. Daardoor kan ik het rauw 

houden. Ik ben geen vormactrice. Ik speel altijd recht 

uit het hart.” 

De kracht van het stuk schuilt volgens Reijn in de 

herkenbaarheid. En gedeelde herkenning biedt altijd 

troost, weet ze uit emotionele reacties na afloop. 

“Aan het openhartig commentaar merk ik dat er 

nog steeds een taboe rust op hoe mensen elkaar met 

manipulatie proberen vast te houden.” 

La voix humaine zou ook kritiek geven op de 

telefoon, een apparaat voor lafbekken om het op 

afstand uit te maken. Vormgever Jan Versweyveld 

heeft de enscenering nauwelijks gemoderniseerd. 

De telefoniste die doorverbindt, doet dat nog steeds. 

Reijn: “Het gebeurt nu ook wel eens dat je een 

wisselgesprek hebt op de lijn, of misverstanden door 

kruisende sms-jes. Bovendien: het blijft theater, een 

abstraherende kunstvorm. Waar het om gaat is dat 

apparaten tussen mensen in gaan staan.” 

Haar eigen iPod ligt er wel, met zelfgekozen 

passende muziek zoals Single Ladies (Put a Ring on It) 

van Beyoncé. Het ding biedt houvast en rust in deze 

emotionele achtbaan. “Mijn speelstijl is gretig: ik geef 

me altijd volledig over, en dat is uitputtend. Als een 

regisseur bij de eerste repetitie tegen mij zegt dat ik 

verdriet heb, rollen de tranen al over mijn wangen.” 

Daarom ook vindt ze twaalf maanden toneelspelen 

per jaar te zwaar. Te meer daar ze vaak heftige rollen 

speelt. Zoals recent Nadia in Rocco en zijn broers, een 

sterke, bijna dierlijke vrouw, die door een van de 

broers wordt verkracht. Speel dat maar eens, avond 

aan avond op het toneel, met live publiek erbij. 

“Dat is anders dan film acteren. Daar heb je na de 

opnames geen omkijken meer naar.” 

Niet dat ze het toneel zou willen ruilen voor 

Hollywood. Natuurlijk, die aandacht is leuk. Vorig 

seizoen stond ze volop in schijnwerpers tijdens 

de première van de blockbuster Valkyrie, met haar 

vriendin Carice van Houten aan de arm van ster Tom 

Cruise. Maar vier jaar geleden maakte ze ook mee 

hoe eenzaam het daar in Los Angeles eraan toe kan 

gaan. “Gru-we-lijk”, vond ze de mensonterende jacht 

op rollen. “Ik werd zo depressief en verdrietig van 

dat gedoe. Alles draait om geld en buitenkant. Je ziet 

zoveel triestheid: opgeblazen tieten, strakgetrokken 

koppen, acteurs aan de coke en drank.” 

Sindsdien weet ze: haar hart ligt bij theater. 

Filmopnamen maakt ze ondergeschikt aan tournees. 

“Na Valkyrie heb ik veel aanbiedingen afgeslagen. 

Filmproducenten snapten daar niets van. Ze zeiden: 

“Je hebt toch zeker een understudy in het theater.” 

Ze werkt nu aan een filmscript van haar boek 

Prinsesje Nooitgenoeg in de hoop subsidie te krijgen 

om het zelf te regisseren. “Schrijven is evenzeer 

therapeutisch. Het dwingt mij rust te nemen, de 

motor tot stilstand te brengen.” Ze is inmiddels 

minder ambitieus geworden, haar ego komt tot rust. 

“Als ik schrijf, voel ik letterlijk mijn hartslag zakken. 

Het biedt ruimte voor verdieping.” 

De tijd van ‘s nachts een film draaien, overdag 

repeteren en ‘s avonds een try-out in het theater, 

is voorbij. Haar carrière ging misschien wel te rap, 

nadat ze door Theu Boermans in het tweede jaar 

van de Toneelacademie Maastricht werd geplukt 

en direct werd geprezen voor haar eerst grote rol 

als Ophelia in Hamlet. Haar hippie-ouders hebben 

haar in een kunstenaarsdorp in Groningen meer 

zelfvertrouwen dan verantwoordelijkheidsgevoel 

gegeven. Veel idealen, weinig structuur. Nog 

steeds heeft ze een neiging tot tegendraadsheid: 

dure merkkleding uit de P.C. Hooftstraat als 

wraak voor alternatieve hippiekleren. Praktisch 

toegerust is ze niet. Maar zonder die opvoeding was 

ze nooit actrice geworden. “In mijn werk ben ik 

supergedisciplineerd.” 

In het voorjaar speelt ze de hoofdrol Isabelle in de 

gelijknamige boekverfilming van Tessa de Loo. Ook 

is ze gevraagd in een Duitse film een moeder te spelen 

van de jongste van vijf Joodse wonderkinderen. 

En ja, ze heeft een nieuwe liefde, iemand achter de 

schermen. “Ik ben erg verliefd. Ik baad nu weer in de 

angst en onzekerheden die horen bij pril geluk.” 

La voix humaine, theatersolo van Halina Reijn 

(Toneelgroep Amsterdam), op 20/10 in Theater 

aan het Vrijthof Maastricht: 20.00 uur. Inleiding 

(19.15 uur) door Willemijn Barelds. Eind oktober 

verschijnt van Halina Reijn Doen alsof ik iemand 

anders ben, haar verzamelde dagboekcolumns. 

s i c i l i a a n s e n o t i t i e s 

Signora Nanni 

De ergste hitte zit er weer op. De eerste najaarsbuien 

maken het uitgedroogde land weer een beetje 

groen en toonbaar. De meeste Sicilianen zijn blij dat de 

droogte er bijna opzit. Zij hebben niks met maandenlange 

zomers zonder regen, met temperaturen boven 

de veertig graden, met de letterlijk adembenemende 

wind uit Afrika, die het land met een gelige laag stof 

bedekt. “In de winter kun je je kleden op de 

temperatuur: is het koud dan trek je een extra trui aan. 

Maar in de zomer is dat anders: al trek je al je kleren 

uit, de hitte blijft in je lijf zitten.” 

Dat zeggen dus de meeste Sicilianen. Er zijn 

uitzonderingen. Signora Nanni is zo’n uitzondering. 

Wanneer ik begin mei voor de eerste keer naar het 

strand ga, ligt zij al als een bruine vlek in het zand. En 

nu, in oktober, is zij er nog steeds en misschien ook nog 

wel in november als het weer een beetje meezit. 

Signora Nanni heeft een cabine gehuurd bij Corrado, 

een van de twee stranduitbaters van Lido di Noto, waar 

je tegen betaling ligbedjes, parasols en dus ook cabines 

kunt huren. Signora Nanni heeft elk jaar de hoekcabine, 

een meter of drie boven het water: een klein 

hokje waar niet veel meer inpast dan een luchtbed en 

wat zwemspullen. Zij heeft iets bijzonders van haar 

cabine gemaakt. Een klein, knus huisje met geraniums 

aan de buitenkant. Toen ik dat een paar jaar geleden 

voor de eerste keer zag, dacht ik nog: hoe kunnen hier 

in de brandende zon geraniums groeien? Na een paar 

dagen zag ik haar de bloemen met water besproeien. 

Ik had haar nog nooit aangesproken, maar toen wilde 

ik toch wel weten hoe het mogelijk was dat die 

geraniums niet verbrandden in de zon. “Och meneer, 

dat is een fabeltje. Soms geef ik ze zelfs zeewater.” Ze 

zag dat ik vol ongeloof naar haar stond te kijken, want 

ze voegde er meteen aan toe: “Het zijn geen echte 

geraniums. Ze zijn van plastic.” 

Ik had durven zweren dat ze echt waren. 

“Maar waarom geeft u ze dan water?” vroeg ik. 

“Omdat er altijd wel mensen langskomen zoals u die 

me vertellen dat ik dat niet moet doen en dan kan ik 

weer een praatje met iemand maken.” 

Van dat praatje is vervolgens niks meer gekomen, 

maar ze groet nog altijd vriendelijk als ze me ziet. 

Signora Nanni is een buitenbeentje. Als enige Siciliaanse 

vrouw ligt ze te zonnen zonder het bovenstukje van 

haar bikini. Met grote halen wrijft ze de olie overvloedig 

over haar lijf, en zodra ze opstaat om te gaan zwemmen 

of heen en weer door het water te lopen, gaat het 

bovenstukje keurig aan. Dan zet ze een fleurige muts 

op met vreemde vogeltjes en bloemen. Ook van plastic. 

PIETER BEEK 


Prijs! 

Romantische ongedu 

De Prijs der Nederlandse Letteren die koning Albert deze maand aan Cees Nooteboom overhandigt, is hem 

gegund, vindt Cyrille Offermans, wiens waardering voor de auteur in de loop der jaren pieken en dalen kende. 

De reisboeken waren meeslepend en de poëzie hoogwaardig, maar het wisselvallige proza hield de twijfel lang 

in stand. “Met Allerzielen, dat ik nu toch eindelijk eens helemaal heb gelezen, heeft Nooteboom me overtuigd.” 

La Mancha, Spanje 1988. Foto uit De atlas van Nooteboom, uitgeverij Atlas 2003. foto’s Eddy Posthuma de Boer 

door Cyrille Offermans 

Dit voorjaar werd bekend dat Cees Nooteboom 

wordt bekroond met de driejaarlijkse Prijs der 

Nederlandse Letteren 2009. Eindelijk, werd er in de 

berichtgeving vaak bijgezegd, een verzuchting die 

klonk als kritiek in de richting van de kortzichtige 

juryleden die hem al die jaren over het hoofd zouden 

hebben gezien. Ook de schrijver zelf wekte de indruk 

dat het nu wel eens tijd werd voor die meest 

prestigieuze aller prijzen. De kans erop doet 

zich maar eens in de zes jaar voor, aangezien hij 

beurtelings wordt toegekend aan een Belg en een 

Nederlander, wat enig ongeduld bij de inmiddels 

76-jarige auteur wel begrijpelijk maakt. 

Met deze introducerende regels loop ik aardig in de 

pas. Als het over Nooteboom gaat, gaat het altijd 

over erkenning en miskenning, over het verschil 

tussen Nederland en de rest van de wereld. Hoewel 

nauwelijks twintig toen hij debuteerde gold hij hier 

lang als de schrijver van reisverhalen die modieuze 

bladen als Avenue een intellectualistisch tintje gaf, in 

ruil waarvoor hij op comfortabele wijze de wereld 

mocht rondreizen in een tijd dat dat alleen nog voor 

de happy few was weggelegd. Bredere erkenning als 

literair auteur kwam pas vrij laat, in de loop van de 

jaren tachtig, nadat het buitenland, Duitsland voorop, 

hem eerder tot grootheid had uitgeroepen. 

Zo vreemd is dat overigens niet, want na de ook 

door Nooteboom zelf als pathetisch betitelde roman 

De ridder is gestorven (1963) duurde het tot 1980 voor 

hij weer met fictie kwam. Inmiddels is de lijst met 

internationale bekroningen, inclusief de Huygensprijs 

en de P.C.Hooft-prijs, niet meer te overzien, wordt 

zijn werk in veertig landen vertaald en kost het 

moeite nog ergens ter wereld een universiteit van 

enig belang te vinden die de selfmade intellectueel 

Nooteboom niet tot eredoctor heeft uitgeroepen. 

Misschien geen bliksemcarrière, maar wel een die te 

denken geeft. 

Hoe het zou zijn verlopen zonder die 

gedenkwaardige tv-uitzending van ‘Das literarische 

Quartett’ van augustus 1993 valt niet te zeggen, vast 

staat dat die uitzending het begin markeert van 

Nootebooms zegetocht door het internationale 

Rijk der Letteren. Marcel Reich-Ranicki, de enige 

literatuurcriticus die met recht literatuurpaus 

mocht worden genoemd, vergeleek Rituale van 


igheid bij Cees Nooteboom 

‘Als het over de Nobelprijs ging, gokten wij op Mulisch en Claus.’ 

Nooteboom met Die Entdeckung des Himmels van 

Mulisch – Nederland zou even later Schwerpunkt zijn 

op de Frankfurter Buchmesse, vandaar. Nog even 

probeerden zijn gespreksgenoten nuanceringen 

aan te brengen, maar al snel zwichtten ze voor zijn 

banvloek: Mulisch was zwaar overschat, zijn nieuwe 

boek te lang, te pretentieus, te vol pseudo-magie. 

Over Nooteboom was men het onmiddellijk eens: 

werk voor literaire fijnproevers, pure poëzie, werd het 

geen tijd dat deze volbloed romanticus, ja, deze grote 

Europese schrijver een echt grote literaire prijs krijgt, 

‘en wel de Nobelprijs?’ 

Waarmee de traditionele hiërarchie stevig onderuit 

werd gehaald. Als het over de Nobelprijs ging, 

gokten we hier ten lande op Mulisch en Claus. Maar 

nu leek ‘het doodzieke aapje N’, zoals Reve hem in 

Op weg naar het einde noemt, in één klap niet alleen 

Mulisch, de Homerus en de Dante van de Lage 

Landen, maar ook Hermans en Reve zelf, van wie 

men over de grenzen weinig respectievelijk geen 

letter had gelezen, te overvleugelen. Het kon niet 

anders of daardoor moesten zich ook in Nederland 

de tegenstellingen toespitsen. Nooteboom riep de 

hevigste reacties op, hij werd verguisd (Max Pam, HP\ 

De Tijd) of bejubeld (Arjan Peters, de Volkskrant), een 

tussenpositie leek nauwelijks nog mogelijk. 

Pam vond Allerzielen (1998), Nootebooms dikste 

(400 bladzijden) en meest ambitieuze roman tot 

nu toe, structuurloos, geen gedachtegang die uit 

de voorafgaande voortvloeit. Hij noemt het een 

mijmerboek, gevuld met tafelgesprekken “op ijle 

Olympische hoogte”, een koffietafelboek in de stijl 

van Goed Wonen. 

Ik was geneigd Pam bij te vallen, zij het vooral 

ter rechtvaardiging van mijn eigen capitulatie. Ik 

was een keer of drie aan het boek begonnen, maar 

nooit verder gekomen dan pagina tachtig. Het 

familiaire gemak waarmee Nooteboom de namen 

van beroemdheden over de pagina’s strooit heeft 

inderdaad iets irritants, zeker als de innerlijke 

noodzaak daarvan ver te zoeken lijkt. Ook kon ik niet 

ontkennen dat de handeling weinig gestructureerd 

verloopt. Nooteboom springt van de hak op de tak, 

ongeveer volgens het door hemzelf in verband met 

Het volgende verhaal (1991) openhartig onthulde recept. 

Hij werkt instinctief, liet hij een interviewer weten, 

zonder plan of schema. En dan: “Als ik op reis ben, 

schrijf ik altijd op waar ik ben en wat ik doe. Daarna 

ging ik in Menorca [waar de auteur sinds jaar en dag 

de zomermaanden doorbrengt, CO] achter mijn tafel 

zitten en dan begint het.” Dat het boek uit twee delen 

bestaat, is eenvoudig te verklaren: “Op een gegeven 

moment was Lissabon [waar zich het eerste deel 

afspeelt, CO] op en moest er nog wat komen. Dan 

ligt er in Menorca toevallig Symposion van Plato en 

vind ik er een Chinees gedicht, dat verwerk ik dan. Ik 

roei met de riemen die ik heb. Wel raar dat mensen 

De schrijver in een windmolen bij La Mancha. 

er achteraf een constructie opleggen die er helemaal 

niet was.” Niet vooraf, in elk geval, maar achteraf 

moet blijken of het instinct van de improvisator al die 

toevallige elementen toch een schijn van noodzaak 

heeft gegeven. Wat hem in dit boek, naar mijn gevoel, 

niet was gelukt. 

Dat vond ik wel teleurstellend, want ik behoorde 

van begin af aan tot de enthousiaste Nooteboomlezers. 

Op mijn zestiende las ik De verliefde gevangene 

(1958), een verhalenbundel gebaseerd op de minder 

comfortabele reizen die Nooteboom in 1957 als 

matroos op een schip naar Trinidad, Suriname en 

Amerika maakte. Het beeld van ‘de matroos zonder 

lippen’ is me altijd bijgebleven, al heb ik me ook 

altijd afgevraagd hoe die hoer in Puerto Rico dit 

wrede kunststukje in godsnaam kon uithalen zonder 

zichzelf te verminken: “Zij omhelsde en kuste hem, 

heftig, heftig, en met het scheermes dat ze in haar 

mond had sneed ze zijn lippen af terwijl ze zijn hoofd 

dicht tegen zich aangedrukt hield.” 

Ook over het daarvoor geschreven Philip en de 

anderen (1955) was ik enthousiast, en ik was niet de 

enige. Een jonge zwerver die zijn droombeeld, een 

mysterieus Chinees meisje, desnoods tot aan het 

einde van de wereld volgt, sprak tot de opstandige 

verbeelding in een tijd waarin iedereen zijn vast 

omschreven plaats nog diende te kennen. Rüdiger 

Safranski, de tegenwoordig met Nooteboom 

bevriende literatuur- en filosofiehistoricus, liet 

weten dat de Duitse vertaling van dat boek destijds 

weliswaar vrijwel door niemand was opgemerkt 

maar onder non-conformistische scholieren als een 

geheimtip gold. 

In de jaren zestig en zeventig verdween de 

veelbelovende auteur uit het beeld van de 

literatuurliefhebber. In progressieve kringen werd 

hij afgedaan, ongeveer op de manier van Pam. De 

avonturier was een ijdele kwast geworden, de zwerver 

een connaisseur van dure wijnen, de observator 

van oorlog en rampspoed een gedistantieerde 

metafysicus. Omstreeks 1980 kenterde dat beeld. 

Nooteboom, ook in de voorafgaande jaren trouwens 

goed voor veel hoogwaardige poëzie, kwam terug 

met fictie: Rituelen (1980) en Een lied van schijn en 

wezen (1981). Laatstgenoemde novelle, ingenieus 

gestructureerd en, als altijd, fraai geschreven, besprak 

ik in De Groene Amsterdammer positief. Een jaar 

later las ik zijn nieuwe reisverhalen in Voorbije passages 

en stak mijn lof voor dat boek, eveneens in De 

Groene, niet onder stoelen of banken. 

Nootebooms vermogen tot onbevooroordeeld 

opnemen, schreef ik, is haast onbeperkt, bovendien 

weet hij al het niet-vanzelfsprekende ongemerkt 

te verweven met historische en cultuurfilosofische 

beschouwingen die elegant en schijnbaar moeiteloos 

reliëf geven aan wat hij ziet en hoort. Ook was het 

me nu duidelijker dan ooit waardoor hij als schrijver 

gedreven werd. Niet zozeer door het verlangen om 

de kleurrijkheid van de wereld te schilderen voor de 

burgerlijke thuisblijver, eerder door de ‘romantische’ 

ongedurigheid van iemand die wordt opgejaagd 

door het onbegrijpelijke besef van de eindigheid 

van alles, van de uiteindelijke vergeefsheid van elk 

menselijk handelen, van de volstrekte nietigheid 

van het individuele bestaan. Dat is een ‘moderne’ 

ongedurigheid, veroorzaakt door de eerste 

vooruitgang – ons onherroepelijke afscheid van 

het archaïsche bestaan met zijn cirkelvormige, op 

eeuwige herhaling berustende tijdsbesef. Het diepste 

verlangen van de reiziger is volgens Nooteboom 

dan ook het vinden van een geschiedenisloze, preadamitische 

wereld, waarin alles en iedereen het nog 

zonder namen kan stellen. 

Dat mag vreemd klinken voor iemand die zo 

kwistig is met namen. Maar alles hangt af van de 

vraag of de obsessie voor historisch beladen locaties 

en namen als een demonstratie van eruditie wordt 

beschreven of – op zijn minst óók – als een kwelling 

van het geheugen die iemand belast met het verleden 

en daardoor zijn bewegingsvrijheid in het hier en 

nu belemmert. Van de vraag dus of het verlangen 

naar het cyclische tijdsverloop van archaïsche 

samenlevingen – dat is het romantische verlangen 

bij uitstek – met huid en haar wordt beleefd of toch 

hoofdzakelijk met afstandelijk intellectueel vertoon 

voorzichtigjes aangestipt. 

Kort en goed. Paradijs verloren (2004) viel me tegen, 

te gekunsteld, te vergezocht. Maar met Allerzielen, 

dat ik nu toch eindelijk eens helemaal heb gelezen, 

heeft Nooteboom me overtuigd, eigenlijk tot mijn 

eigen verrassing. De eerste plusminus honderd 

pagina’s vind ik nog altijd niet sterk, maar ik kan niet 

ontkennen dat ik daarna door Nooteboom gegrepen 

werd. In de beste delen toont hij zich stilistisch en 

compositorisch de schrijver, niet alleen de vakman, 

die de door elkaar buitelende tijden en gebeurtenissen 

in een obsederend tijdloos continuüm dwingt. Wie 

net als ik voortijdig in dit boek is gestrand raad ik 

dus aan even door te zetten, hij zal voor zijn moeite 

worden beloond. Die Prijs der Nederlandse Letteren, 

hem uit te reiken door koning Albert van België, is 

Nooteboom, al met al, van harte gegund. 


Piet Schoenmakers 1919 – 2009 

Piet Schoenmakers was schilder, etser, graveur, 

tekenaar, keramist, beeldhouwer, glazenier, 

illustrator en monumentaal kunstenaar. 

De exposities laten een keuze zien uit de 

kunstwerken die hij in de loop van zijn leven 

heeft gemaakt. 

Van 6 september t/m 25 oktober organiseert 

het Stedelijk Museum Roermond een œuvre 

overzicht in de Kruisgang van het voormalig 

Kartuizerklooster (Swalmerstraat 100). 

Van 12 september t/m 8 november organiseren 

DZD Art Gallery (Willem II singel 59) en het 

Centrum voor de Kunsten (Lindanusstraat 7) 

in Roermond exposities rond het werk van 

Piet Schoenmakers. 

Op zaterdag 10 en zondag 11 oktober is er een 

Piet Schoenmakers weekend in Roermond. 

Voor de activiteiten kunt u kijken op 

www.pietschoenmakers.nl 


Leporello 

Schuilplaats 

van illusies 

Haar werk wekt de indruk van een reislustige fotografe, maar eenmaal onderweg houdt 

Andrea Stultiens de camera lang in de tas. Met Pose (Ugandan Images) heeft ze de 

Bouw in Beeld-prijs 2009 gewonnen, een reeks die eigenlijk gaat over de fotograaf als 

manipulator. “Deze foto is in een Nederlandse studio gemaakt. Met een Westerse blik.” 


Eigenlijk is ze allergisch voor dat 

voortdurende heen en weer gereis van 

fotografen. Zelf laat ze de camera in 

vreemde oorden angstvallig in het 

foedraal. “Met je Westerse blik snap 

je toch niet wat je ziet”, zegt Andrea 

Stultiens. Toen ze in 2001 naar 

Oeganda vertrok, ging ze als toerist. 

Om een vriendin op te zoeken, niet om 

te fotograferen. “Ik wil me daar niet 

verschuilen achter de camera, eerst 

moet ik weten wat ik wil zeggen. Niets 

is vanzelfsprekend - volgens mij is dat 

de definitie van een cultuurschok. Soms 

is de schok trouwens groter bij terugkeer. 

Dan snap je het híer niet meer. 

Dat is wel goed, als dat gebeurt; je moet 

eerst iets van je eigen cultuur begrijpen 

voordat je elders gaat fotograferen.” 

Laat uitgerekend deze Andrea Stultiens, 

die vanwege de alles verpulverende 

“Als weergave van de werkelijkheid faalt de foto.” foto Andrea Stultiens 

Westerse blik zo huiverig is om te 

fotograferen in Afrika, de Bouw 

in Beeld-prijs 2009 winnen met 

uitgerekend een in Oeganda gemaakte 

fotoserie. In het Oost-Afrikaanse land 

fotografeerde ze fotostudio’s én in die 

studio’s gemaakte portretten bij de 

opdrachtgevers thuis. Door die beelden 

aan elkaar te ‘lassen’, soms tot bijna 360 

graden, laat ze zoveel mogelijk van de 

ruimte zien waar ze fotografeerde. 

Het verbreden van het gebruikelijke 

kader van de foto deed Andrea Stultiens 

(Sint Odiliënberg, 1974) al eerder. In 

het boek Low Land High Hills uit 2007 

bijvoorbeeld, waarin ze fotograaf Frits 

Gerritsen nareisde naar Canada. Die 

fotografeerde daar in de jaren zestig 

een groep Nederlanders die aan de voet 

van de Rocky Mountains een polder 

inrichtten voor hun boerenbedrijf. 

Behalve de panoramablik liet Stultiens 

in dat boek nog een ander kenmerkend 

stijlmiddel zien: het gebruiken van 

foto’s uit oude familiealbums. Vaak 

waren dat foto’s die gemaakt waren 

om naar Nederland te sturen, om te 

laten zien in welke droomwereld de 

emigranten in Canada terecht waren 

gekomen. 

Stultiens fotografeerde de plekken die 

Gerritsen vastlegde en plaatste de oude 

en nieuwe beelden naast elkaar. “Kijk”, 

zegt ze, “wat een manipulator een 

fotograaf is: wat hij laat zien, en (vooral) 

wat hij niet laat zien. Als weergave van 

de werkelijkheid faalt de foto, je moet 

het medium gebruiken om verhalen 

te vertellen.” In die drang verdwijnt 

ze als fotografe soms helemaal naar 

de achtergrond. Dan volstaat het 

bundelen en uitgeven van andermans 

familiefoto’s. Zoals in Komm, mein 

Mädchen, in die Berge, een intrigerende 

reeks vakantiekiekjes van het Tilburgse 

echtpaar Greet en Piet Pons die haar bij 

toeval in handen viel. 

Een verzameling foto’s, zeker in 

een familiealbum, kan troost en 

bescherming bieden in een weinig 

florissante werkelijkheid. Dat geldt 

zowel voor pionierende boeren in 

Canada als voor veel Oegandezen. 

Blader een tijdje in een willekeurig 

familiealbum en er ontvouwt zich een 

gedroomde werkelijkheid. Een illusie. 

Toen Stultiens zich tijdens haar tweede 

Oeganda-reis in 2005 in een fotostudio 

in Kampala liet fotograferen, vielen haar 

de tegen de muur geplakte decors op die 

bij portretfoto’s als achtergrond worden 

gebruikt. Ze brachten haar op het idee 

van de fotoreeks Pose (Ugandan Images) 

waarmee ze nu de Bouw in Beeld-prijs 

2009 gewonnen. De jury, met onder 

meer de fotografen Rineke Dijkstra en 

Dana Lixenberg, vond dat Stultiens het 

meest overtuigend inhoud gaf aan het 

thema van de prijsvraag, Gimme Shelter. 

Ze laat zien dat een ‘hard’ medium als 

fotografie wel degelijk een schuilplaats 

biedt, als is het maar een schuilplaats 

voor illusies. In Pose maakte ze dat 

duidelijk door ruimtes en foto’s in een 

ruimte te fotograferen, waarmee een 

soort Droste-effect wordt opgeroepen: 

de foto in een foto. 

Wat ze met het aan de prijs verbonden 

bedrag van 10.000 euro gaat doen, 

weet ze nog niet. Investeren in een 

nieuw project, of eindelijk een digitale 

camera kopen. De fotografe, die als tal 

van collega’s nog steeds analoog werkt, 

twijfelt. “Voorlopig zie ik liever een 

korrel dan een pixel.” 

Inmiddels is ze in Oeganda bezig met 

een project over een privé fotoarchief. 

In haar tjokvolle atelier in Nijmegen 

toont ze daarvan een eerste proeve: 

een foto van haar handen, met daarin 

een collage van oude foto’s, dierbaar 

familiebezit van een Oegandese man. 

“Ik wil zijn verhaal graag vertellen, maar 

dan moet mijn rol zichtbaar zijn. Deze 

foto is dus in een Nederlandse studio 

gemaakt. Met een Westerse blik.” 

zie ook volgende pagina’s 

Gimme Shelter. Expositie bij de Bouw in 

Beeld Prijs 2009, van 23/9 t/m 31/10 AINSI 

Maastricht. www.ainsi.nl en 

www.andreastultiens.nl. Met Pose 

(Ugandan Images) haalde Andrea Stultiens 

de tweede prijs in categorie Editorial van 

de Amerikaanse Photography.Book.Now. 



Meer dan een decor 

Toen fotografe Andrea Stultiens (zie vorige 

pagina) zich tijdens haar tweede Oegandareis 

in 2005 in een fotostudio in Kampala liet 

fotograferen, vielen haar de tegen de muur 

geplakte decors op. Ze worden bij portretfoto’s 

als achtergrond gebruikt: watervallen, 

palmstranden, een Franse tuin, zelfs een 

tulpenveld in de Keukenhof. Stultiens: “Maar 

meestal is het een afbeelding verwijzend naar 

de wildparken in eigen land. Die liggen op een 

paar honderd kilometer van hun dorp verwijderd, 

maar zijn onbereikbaar ver weg omdat de 

entreeprijzen voor de meeste Oegandezen te 

hoog zijn. Bij de fotograaf om de hoek kunnen ze 

aan hun bestaan ontsnappen door een portret te 

laten maken met zo’n onbereikbare droomwereld 

als decor.” 

Met een reeks foto’s van fotostudio’s in 

Oeganda wil Stultiens meer laten zien dan alleen 

de decors. “Ditmaal niet door foto’s aan elkaar 

te plakken tot panorama’s, zoals ik eerder deed, 

maar door ze te ‘lassen’. Daardoor lijkt het of 

de ruimte in de foto wordt opengeklapt.” De 

foto’s worden gepresenteerd als een leporello, 

het bekende harmonicaboekje, genoemd naar 

de bediende in Mozarts Don Giovanni die er de 

vrouwelijke veroveringen van zijn meester in 

noteerde. 

Gimme Shelter. Van 23/9 tot en met 31/10 in AINSI 

Maastricht. www.ainsi.nl 


CONSTRUCTIONS 

Verkoopexpositie 

TAFELS, STOELEN EN LAMPEN ONTWORPEN 

DOOR ARCHITECTEN 

MARKUS LÜPERTZ 

WERKEN OP PAPIER 1970 -1990 

10 oktober 2009 - 31 december 2009 

Opening op nieuwe lokatie op 10 oktober 2009 om 15.00 uur 

Galerie Whiterouge | Looiersgracht 1 A | Postbus 671 | 6200 AR Maastricht 

Openingstijden: vrijdag en zaterdag 11.00 - 17.00 uur en op afspraak 

tel. + 31 6 54658576 | info@whiterouge.com | www. whiterouge.com 

moderne kunst 

galerie dis 

Galerie DIS Tafelstraat 28 6211 JD Maastricht 

Open: Wed - Sat 12h - 17h and on appointment 

Phone 043 325 91 17 www.galeriedis.nl 

LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a. 

Arie Berkulin 

Pieter Defesche 

Theo Kuijpers 

Lei Molin 

Ger Lataster 

Toon Teeken 

Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na 

een telefonische afspraak bent u van harte welkom. 

Leon Mommers 

Savelsbosch Bellefroidlunet 40, 12F, 6228 6221 SB KN Maastricht 

043 361 01 38 

Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl 

Irmgard Weber (PaIntIngs) 

and matthIas strugalla (draWnIngs) 

exhIbItIon from 21 oktober tIll 5 december 

140909 Zuiderlucht 113x79:Opmaak 1 14-9-09 11:03 Pagina 1 

NIEUW 

cm 9 x 

FRANCO ALBINI 

70 x 

GAE AULENTI 

51 

MARIO BOTTA 

steel / 

MARCEL BREUER 

LE CORBUSIER 

Aluminium UK 

CHARLES EAMES 

LTD 

FRANK GEHRY 

Lloyd & 

REM KOOLHAAS 

Best 

GEORGE NELSON 

GERRIT RIETVELD 

1961 

WIM RIETVELD 

41555, 

SLOTHOUBER/GRAATSMA 

No. 

ETTORE SOTTSASS 

Desklamp 

TOBIA SCARPA 

E.A. 

Abramovitz 

MARKUS L†PERTZ Gerald 

BIJ GALERIE POST+GARCÍA 

Avenue Céramique 17 6221 KV Maastricht T. 043 356 19 00 

kunstuitleen 

maastricht.nl 

GRAFISCHE VORMGEVING / LOGO / BOEK / HUISSTIJL / KRANT / VERPAKKING / MAP 

MAGAZINE / FOLDER / T-SHIRT / KAART / BRIEF / ENVELOP / STICKER / IETS ANDERS? 

W. PASTOORSTR. 11 6221 EM MAASTRICHT 06 512 94 096 ANNEBETH.NIES@GMAIL.COM 


e n k e l t j e u t o p i a 

Just follow your dick 

Onlangs ging het gerucht dat de 

Venlose kunstenaar Dick Evers een 

reïncarnatie is van Yves Klein. Zoals 

iedereen nu wel weet mag Evers graag 

naakte vrouwen beschilderen, tot 

genoegen van velen. Die schilderklus 

kenden we van Yves Kleins antropometrische 

experimenten in 1960. De betere 

Klein-afdrukken doen denken aan de 

geknipte papiers gouaches van Henri 

Matisse. 

Half september zou Evers (tevens 

vormgever, ontwerper en pleitbezorger 

van feng shui, een oosterse leer die een 

verband legt tussen je persoonlijk geluk 

en de plaats van je meubilair) een Yves 

Klein-achtige performance doen op het 

Onze-Lieve-Vrouweplein in Maastricht. 

Maar publiekelijk naakte vrouwen 

beschilderen mag niet zomaar, dus werd 

de performance ‘door omstandigheden’ 

verplaatst naar de beschutte omgeving 

van galerie Bärwaldt in diezelfde stad. 

Wat een tegenvaller. 

Yves Klein (1928-1962) was een 

kunstenaar die de grenzen van het 

metier aardig oprekte. In 1960, het 

jaar dat Youri Gagarin de eerste mens 

in de kosmos was, maakte Klein zijn 

eigen sprong in de ruimte – vanuit een 

woonhuis in Parijs. Zeker zo bekend 

werden zijn monochromen, schilderijen 

uit één kleur. Die waren niet abstract, 

vond de maker, maar realistisch, hij 

Plantsoen in de Biennale van Venetië 2009. 

foto Zuiderlucht 

schilderde immers de ruimte. En dat kon 

alleen, vond hij, als je je daadwerkelijk 

in die ruimte begeven had. Vandaar die 

sprong. 

Ook experimenteerde hij met 

vuurwerk, en vond een gepatenteerde 

kleur blauw uit (IKB) die hij wereldwijd 

wilde verspreiden. Bij performances 

met naakte vrouwen bijvoorbeeld, die 

daarbij als kwast fungeerden. Maar 

ook in ander werk overheerste Yves 

Klein-blauw, zoals in grote reliëfs het 

Musikteater in Gelsenkirchen. Blau is 

volgens Klein de kleur die de minste 

associaties in zich draagt. “Blauw doet 

je aan niets anders denken dan de lucht 

en de zee”, luidde zijn verklaring. Alleen 

de zee en de lucht. Me dunkt. 

Terug naar de verfperformance met 

de blote dames in Maastricht – die 

niet doorging. Tot ons geluk is Dick 

Evers multimediaal: op YouTube vind 

je via het trefwoord ‘dicx’ filmpjes van 

eerdere schilderseances. Daar zien 

we ook fotograaf Guy van Grinsven 

voorbijkomen, altijd in de buurt waar 

vrouwen hun kleren laten vallen. Let bij 

de YouTube-filmpjes overigens ook op 

de teksten. Op de achtergrond mompelt 

iemand dat de dicx-kunst “in het 

Bonnefantenmuseum, op de biënnale 

en in New York” thuishoort. 

Laat daar geen twijfel over bestaan. 

Voor medemensen als deze bedacht 

Kees van Kooten jaren geleden het 

begrip geilneef. Niet dat ik hier over 

geilneverij wil moraliseren, integendeel. 

De vrouwen schijnen in de rij te 

staan om te worden beschilderd, en 

de verfwinkels kunnen vanwege de 

recessie wel wat extra omzet gebruiken. 

Ook is het goed dat er nog meer blote 

vrouwen op internet te zien zijn, en 

dat de verfafdrukken van de dames in 

kwestie als kunst worden aangeboden 

bij galeries. De liefhebbers van het 

genre zou ik zelfs willen aanmoedigen: 

“Just follow your dick.” 

Maar laat Yves Klein erbuiten. 

En die reïncarnatie was er al. Zijn werk. 

WIDO SMEETS 

Cultuurkritiek 

door Duncan Liefferink 

Crisis alom, ga je naar Marres, krijg 

je ook nog een depressie voor de kiezen. 

Gelukkig vormt de huidige economische 

malaise niet meer dan de toevallige 

achtergrond voor de tentoonstelling 

Depression in het Maastrichtse Centre 

for Contemporary Culture. De ambities 

zijn veel groter. Het werkterrein is de 

gehele twintigste eeuw, het tijdperk 

waarin – zoals Marres het uitdrukt – de 

burger definitief transformeert tot 

consument. 

Dat die verschuiving niet alleen 

voordelen heeft, is bekend. De wereld 

is een markt geworden, we worden 

beheerst door verkoopcijfers, kijkcijfers 

en opiniepeilingen – om van mondiale 

ongelijkheid en milieuvernietiging maar 

te zwijgen. Zo gezien zijn de huidige 

werkloosheidscijfers niet meer dan een 

rimpeling in de grote stroom. Maar de 

twintigste eeuw is ook de eeuw van de 

grote vernieuwingen in de kunst, het 

modernisme, de avant-garde. Deels 

drijft de kunst mee op de golven van 

de tijd, maar ze speelt er ook mee, 

probeert er zelfs tegenin te zwemmen. 

In dat spanningsveld beweegt zich de 

expositie bij Marres. 

Bij een eerste rondgang lijkt 

Depression zo’n groepstentoonstelling 

(totaal een kleine twintig kunstenaars) 

met een weidse titel waar je je bij de 

helft van de werken afvraagt wat ze in 

I N K I J K 

Impressie van de tentoonstelling Depressions in Marres Maastricht. 

vredesnaam met het thema te maken 

hebben. Karl Holmqvist recyclet 

songteksten en filmstills. Alan Michael 

schildert het woord positive ritmisch 

achter elkaar door, totdat het geen 

betekenis meer heeft. Barbara Visser 

fotografeert Boris Becker, maar dan 

als wassen beeld bij Madame Tussaud. 

Van Alighiero e Boetti is er een dubbel 

zelfportret: zijn publieke ik en zijn 

diepste ik als kunstenaar, showman en 

sjamaan. Seth Price plukt motieven uit 

het dagelijks leven en van het internet 

en verwerkt ze tot zeer esthetische, 

maar letterlijk inhoudsloze beelden. 

Chris Evans zet een windvaan met de 

tekst Home entertainment op het dak. 

En toch, als je even doorzet (en 

je een beetje laat helpen door de 

uitstekende hand-out), tekent zich 

een beeld af. Vrijwel alle kunstenaars 

in de tentoonstelling spelen met 

begrippen als reproductie en herhaling, 

tegenstellingen als verpakking versus 

inhoud, beeldvorming versus identiteit, 

overdaad versus concentratie. De 

depressie zie ik nog steeds niet 

helemaal, maar wat de werken verbindt 

is een beweging tegen de stroom in, 

een haast George Steiner-achtige 

kritiek op de massacultuur, een – ja, 

laat ik het maar zeggen – ouderwetse 

hang naar inhoud en authenticiteit. 

Je moet er van houden, dit soort 

tentoonstellingen, maar ze zetten je 

wel aan het denken. 

Depression. Marres – Centre for 

Contemporary Culture, Maastricht, 

t/m 29 november. 

Zie www.marres.org. 


Plekken der Herinnering 4 

Vanwege Bismarcks 

Kulturkampf ontvluchtte 

Arnold Janssen (1837–1909) 

het bisdom Münster en koos 

het Noord-Limburgse Steyl 

als basis om Gods woord 

te verspreiden. 

Hij stichtte een missiehuis, 

twee kloosters én het 

Missiemuseum, dat wordt 

gerund door Truus Coppus. 

“Op een van mijn eerste 

werkdagen ben ik begonnen 

met het schoonwrijven 

van de oogjes.” 

door Annemarie Staaks 

“Je raadt nooit waar ik vandaag was”, hoorde ik 

onlangs iemand zeggen op een verjaardag. Het bleek 

te gaan om het Missiemuseum. Meer dan dertig jaar 

was ze er niet meer geweest, het bezoek had grote 

indruk gemaakt. “Er is niets veranderd. Niets! Zelfs 

die gekke beer was er nog.” 

Wie Steyl bezoekt, ontkomt niet aan Arnold Janssen. 

De Duitse pater en zijn nalatenschap zijn all over the 

place. In 1875 stichtte hij er Missiehuis Sint Michaël 

en de Congregatie van het Goddelijk Woord ofwel 

de Societas Verbi Divini (SVD). Nog steeds zijn meer 

dan tienduizend van zijn missionarissen werkzaam 

op vijf continenten, en het moederklooster in Steyl 

is de spin in dat web. Behalve de kloosters, kerken en 

kapellen zijn er de standbeelden, de straatnamen en 

de merchandising. 

Curieus middelpunt van dit alles is het 

Missiemuseum, nu gedeeltelijk in de steigers wegens 

een brand in 2008. Al decennialang maakt elke 

basisschool in de regio wel eens het uitstapje naar 

Steyl en de ‘gekke museumbeer’ die bromt na het 

inwerpen van een muntstuk belandde in het Noord- 

Limburgs collectief geheugen. Broeder Berchmans, 

één van de eerste leden van de Congregatie, kocht 

deze Automatenbär in 1932 voor 600 mark bij de firma 

Wöbke in Leipzig, een bedrijf dat de meest curieuze 

opgezette dieren met mechanieken verkocht. In de 

Een kloosterdorp 

Conservator Truus Coppus: “Mensen die hier binnenkomen valt de mond open.” foto’s Perry Schrijvers 

loop der jaren groeide deze ‘spaarpot’ uit tot het 

uithangbord van het Missiemuseum; onbedoeld 

werd het onnozel kijkende beest samen met het 

hoofd van Arnold Janssen hét gezicht van Steyl. 

Voor de dame op het verjaardagsfeestje was 

het weerzien met de Steyler beer het hoogtepunt 

van haar bezoek. “Hij was kleiner en minder 

angstaanjagend dan in mijn herinnering, maar hij 

staat er nog!” Hetzelfde geldt voor de overige 1500 

opgezette zoogdieren en vogels, 1100 vlinders, 1300 

kevers en zelfs voor de kleding van missionarissen 

Frans Nies en Richard Henle die in 1897 in China 

werden vermoord. In het Missiemuseum heeft de tijd 

stil gestaan. 

In 1884 keerde pater Anzer als een van de eerste 

missionarissen terug uit China met een koffer vol 

vreemde voorwerpen. Daarmee is de trend gezet 

en wordt missionarissen voortaan opgedragen 

om volkenkundige en zoölogische objecten te 

verzamelen die kennis over de missiegebieden zullen 

vergroten. In 1905 verschijnt er zelfs een handleiding 

Die kurze Anleitung zum Sammeln zoologischer und 

botanischer Objekte. 

Een tijdlang werden de curiositeiten alleen maar 

opgeslagen en geregistreerd. Totdat in 1901 broeder 

Berchmans aantrad als beheerder van de collectie. 

Hij zou uitgroeien tot de man die het Missiemuseum 

maakte tot wat het nog altijd is. In 1931 kreeg 

het museum een eigen gebouw, maar wanneer 

Berchmans in 1934 overlijdt, neemt niemand zijn 

taak over. Aan de collectie, de vitrines en de indeling 

verandert jarenlang helemaal niets, alle museale 

vernieuwingen gaan aan de verzameling voorbij. 

In 1980 treedt Truus Coppus aan als conservator 

van een op dat moment verwaarloosd, ouderwets 

en absurd volgepropt rariteitenkabinet. “Ik trof 

een prachtig museum aan waar ontzettend veel te 

doen was. Verlichting, klimaat en de kasten waren 

dringend aan verbetering toe en alle beestjes waren 

verstoft. Op een van mijn eerste werkdagen ben ik 

begonnen met het schoonwrijven van de oogjes.” 

Ze bootst de beweging met twee duimen na. “Dan 

konden ze tenminste weer kijken.” 

Gedurende drie daaropvolgende winters werd de 

hele beestenboel uit de vitrines gehaald, afgestoft en 

gerestaureerd door het Venlose preparateursbedrijf 

Bouten. Onder toeziend oog van broeder Joachim 

onderging ook de beer een ‘verjongingskuur’. 

Dat werd tijd ook, want, zo vermeldt een destijds 

uitgegeven persbericht, “bromde de beer vroeger met 


met een missie 

‘Mobiel telefonerend en gekleed in spijkerbroek en op slippers lopen de geestelijken in en uit.’ 

wijd opengesperde muil, nu knorde hij slechts nog.” 

De dieren werden teruggeplaatst op hun oude stekkie 

in de ‘Ark van Noach’ zoals Broeder Berchmans 

die destijds had ingericht, in piramideopstelling, 

met aan de top de leeuw, koning van het dierenrijk. 

Coppus: “Dit museum schetst een tijdsbeeld. Broeder 

Berchmans liet zich inspireren door de Duitse 

wereldreiziger Carl Hagenbeck die dieren voor het 

eerst in nagebootste rotspartijen toonde, waardoor 

het leek alsof ze in hun natuurlijke omgeving zaten. 

Onzin natuurlijk, maar hij was wel de eerste die met 

de zogenaamde Freigehege begon.” 

De nagenoeg verdwenen ouderwetse 

presentatievorm werd in Steyl bewust in stand 

gehouden waardoor als het ware een museum in een 

museum ontstond. “Mensen die hier binnenkomen, 

valt de mond open. Op enkele vierkante meters zien 

ze een wereld met een overweldigende rijkdom aan 

natuur en cultuur. Een wereld die bijna een eeuw 

geleden werd gecreëerd.” In de museumfolder wordt 

erkend dat deze ‘rijkdom’ op het eerste gezicht meer 

weg heeft van een willekeurige opeenstapeling van 

voorwerpen. Een chaos zogezegd. Maar het geheel 

wordt bij elkaar gehouden, aldus de brochure, 

door één verbindende gedachte: de eenheid van de 

schepping. Coppus: “Iemand zei eens: dit is de wereld 

waar wij ons voor in willen zetten als missionarissen 

van Steyl. Dat vind ik een schitterende gedachte.” 

Wie vanuit het museum de straat oversteekt naar 

Missiehuis Sint Michaël raakt even in verwarring. 

Waar de tijd in het museum heeft stilgestaan, 

zijn de paters en zusters van de Congregatie van 

het Goddelijk Woord helemaal up-to-date. Mobiel 

telefonerend en gekleed in spijkerbroek en op 

slippers lopen de geestelijken in en uit. De marmeren 

vloer, de stilte maar vooral de wetenschap in een 

klooster te zijn zorgen ondanks alle bedrijvigheid 

voor een serene rust. Op zelf gekopieerde foldertjes 

in het rekje bij de ingang staan de new age activiteiten 

van het klooster: stiltemeditatie, yogaweekendjes, 

zingen met hart en ziel en mandala tekenen. Het 

is slechts een greep uit het cursusaanbod. Een 

receptioniste leunt op de balie en praat met een 

tenger vrouwtje dat zenuwachtig in haar tas graait. 

Waar even later een bijbel uit tevoorschijn komt. De 

kleine vrouw is lang van stof, maar de receptioniste 

heeft geduld. “Ik zal haar even bellen, dan kunt u 

zuster Judith zelf bedanken,” zegt ze kalm. De vrouw 

knikt en met een dankbare glimlach zet ze enkele 

stappen achteruit. Het gesmak van rubberzolen op 

de koude vloer kondigt zuster Judith aan, een van de 

ongeveer tachtig Missiezusters die op dit moment 

in Steyl wonen. Op haar achttiende vertrok Judith 

Dumont als verpleegster naar Papoea Nieuw Guinea 

en keerde pas 25 jaar later terug. “Na al die jaren 

tussen een natuurvolk te hebben geleefd, kwam ik in 

een cultuurshock. In Nederland zoefde men over het 

leven. Dat is als eten zonder te proeven. Mensen zijn 

de connectie met hun ziel totaal verloren.” 

Tijdens haar zoektocht naar een nieuwe invulling 

van haar missiewerk raakte Judith in Steyl diep onder 

de indruk van Arnold Janssen. “Kom,” fluistert ze, 

Zuster Judith Dumont: “Langzaam beseften we dat we God niet van hier naar daar hoefden te brengen.” 

“we gaan naar hem toe, de man waar het allemaal 

mee begon.” De schemerige kloostergangen 

van Missiehuis St. Michaël leiden naar de kleine 

benedenkerk. Daar is het licht, de muren zijn wit 

en de glas-in-loodramen maken speelse vlekjes 

op de vloer. Aan het eind van het middenpad staat 

de sarcofaag met het lichaam van de inmiddels 

heilig verklaarde Arnoldus Janssen. In 1975, het 

jaar van zijn zaligverklaring, werd de benedenkerk 

gerenoveerd en ontwierp Will Horsten een grafkist 

waarop Janssens leefwijze en gedachtegoed worden 

gesymboliseerd. Zuster Judith heeft gewacht tot 

deze plek met het vertellen van haar verhaal. Voor 

haar staat Arnold Janssen aan het begin van alles, 

door hem zag ze in wat de missie nu eigenlijk echt 

inhoudt. “Waar het om draait is op de plek waar 

je bent je roeping na te leven, want missie begint 

bij de voordeur. Arnold Janssen geloofde dat God 

is, waar mensen zijn. Het was zijn roeping dat 

Godsbeeld te verspreiden, maar hij zag ook in dat 

hij die boodschap handen en voeten moest geven. 

Daarom liet hij zijn mensen een vak leren: metselen, 

schilderen, verplegen, noem maar op.” 

In Steyl hervond zuster Judith ook haar eigen 

roeping: er zijn voor zieke mensen. “Kijk, ieder 

mens, ieder bedrijf zelfs heeft een missie. Voor mij 

is dat het handen en voeten geven aan de boodschap 

van liefde.” Maar na zoveel jaar tussen de papoea’s 

moest zuster Judith haar medemens opnieuw 

leren kennen. “Wat bezielt hem? Hoe tikt hij?” Ze 

ondervond dat de moderne mens vaak de weg, zichzelf 

of allebei was kwijtgeraakt. Er bleek een enorme 

behoefte aan geestelijke begeleiding, ook in Steyl, en 

door middel van meditatieworkshops, retraites en 

persoonlijke gesprekken begon ze met het helpen 

van haar zoekende medemens. 

De missie is gemoderniseerd. De verkondiging van 

het evangelie in verre landen lijkt zelfs hier, in het 

hart van kloosterdorp Steyl, tot een grijs verleden 

te behoren. Het zijn hooguit de bloedsporen op de 

kleding van de vermoorde paters Nies en Henle, de 

vergeelde kiekjes van de papoea’s of de exotische 

‘souvenirs’ in het Missiemuseum die herinneren aan 

het pionierswerk van de eerste missionarissen. Nee, 

van het kolonialistisch idee om het katholicisme 

aan vreemde volkeren op te dringen, zijn ze in Steyl 

inmiddels afgestapt. Ook zuster Judith weet nu 

beter. “Langzaam beseften we dat we God niet van 

hier naar daar hoefden te brengen.” Ze lacht: “Hij 

was er toch al lang. Hij heeft tenslotte alle mensen 

geschapen.” 

Dit is het vierde artikel in een reeks van vijftien in 

het kader van de Culturele Biografie, een project 

van de provincie Limburg. 

www.steyl.eu 



T I M E O U T O F M I N D 9 

Wido Smeets en Leon Verdonschot wisselen muzikale helden uit 

van vroeger en nu. Rond de herdenking van vijftig jaar Nederpop 

beleven we tal van come backs van bands uit de jaren zeventig en 

tachtig. Zoals die van Alquin. “Een streep eronder en teren op 

verkleurde herinneringen.” 

Alquin 

Een jaar geleden werd in de Music Hall in 

Amsterdam het vijftigjarige bestaan van de 

Nederpop gevierd. Als oprichtingsdatum gold, in 

retrospectief, de release van het lied Kom van dat dak 

af! van Peter Koelewijn en zijn Rockets. Die was in 

1959, eigenlijk had die viering nu dus plaats moeten 

vinden. Kennelijk kwam het beter uit het feestje 

een jaar eerder te vieren. Er komt trouwens nog een 

musical over vijftig jaar Nederpop, zelfs dat wordt 

vermalen in de grote pret- en pleziermolen van de 

musicalfabriek. 

Enfin, allerlei oudgedienden kwamen indertijd 

in de Music Hall voorbij, maar van een feest van 

herkenning was bij mij geen sprake. Nou ja, de 

herkenning was er wel, maar ‘t was geen feest. Een 

van de dieptepunten was het optreden van Alquin, 

midden jaren zeventig het vlaggenschip van de 

Nederpop. 

Alsof de groep in 

1975 voorvoelde dat 

wij als fans niet eeuwig 

wilden wachten op 

het inlossen van een 

belofte, kwam Alquin 

in dat jaar met de 

rockplaat Nobody Can 

Wait Forever. Met een 

Britse producer en – 

vooral – de inbreng 

van de nieuwe zanger 

Michel van Dijk, een 

van de beste rhythm 

& blues stemmen van de lage landen, leek de band op 

weg naar het internationale podium. Maar een jaar 

en een mislukte opvolger later lag de groep in duigen. 

Nobody Can Wait Forever klonk weliswaar vetter dan 

een Nederlandse groep ooit had gedaan – Herman 

Brood begon zich net warm te lopen - maar alle 

ingrepen ten spijt bleef Alquin een allegaartje, zowel 

muzikaal als qua bezetting. 

Dat was bij de nationale popreünie in de Music Hall 

van een jaar geleden niet anders. Het enige wat niet 

rammelde aan het Alquin-optreden was de stem van 

Michel van Dijk. Verder kraakte en piepte de band in 

alle voegen, alsof iedereen een andere kant op wilde. 

Dat was in 1975 ook al zo, en toen de reden om ermee 

te kappen. Waarom dan toch heropgericht, platen 

maken en op tournee? Wie wil er eeuwig wachten? 

Ik begrijp best dat applaus verslavend werkt, maar 

soms is het simpelweg te laat. Een streep eronder en 

teren op verkleurde herinneringen! Dat moeten wij 

als eertijdse fans ten slotte ook. 

WIDO SMEETS 

Een Amerikaanse zanger was het een paar jaar 

geleden zat, dat tourleven. Altijd maar in die bus, 

steeds die vliegvelden, nooit thuis, relaties die 

altijd strandden na letterlijk dezelfde discussies, en 

wanneer een keer wel thuis, dan bij de confrontatie 

met die berg rekeningen het liefst weer zo snel 

mogelijk on the road. Het was mooi geweest, 

oordeelde hij. Tijd voor wat meer stabiliteit en 

regelmaat. 

Een jaar of twee was hij ex-zanger. In die twee jaar 

had hij allerlei baantjes, veelal in de horeca. Toen 

maakte hij de balans op. Dat zingen in een band had 

veel nadelen, maar hij verdiende meer geld dan nu, 

had meer lol dan nu en meer aanzien. Hij belde zijn 

oud-bandgenoten en met degenen die er net zo over 

dachten als hij richtte hij de band opnieuw op. 

“Waarom dan toch heropgericht, platen maken en 

op tournee?” 

Nou, daarom dus. 

Omdat het niet altijd leuk 

is, maar het alternatief 

vaak nog minder. En 

dat komt weer omdat 

de aanwezigheid van 

muzikaal talent geen 

garantie is voor veel 

ander talent. Dat geldt 

voor ons toch ook? 

Als jij geen blad zou 

maken en ik niet zou 

schrijven, wat zouden 

we dan doen? Ik zou het niet zo snel weten. Iets 

anders, uiteraard, maar ik waag te betwijfelen of 

ik ergens anders evenveel talent voor heb. Zo niet, 

dan is een ander leven, op basis van dat mindere 

talent, ongetwijfeld minder, dus zal het huidige leven 

blijven lonken. Want ja natuurlijk, die hang naar het 

verleden van muzikanten komt voor een groot deel 

voort uit onvrede met het heden. Ik hoor de hele dag 

de nieuwe single van Skunk Anansie op de radio. Die 

zijn weer bij elkaar. Iedereen weet: als de solocarrière 

van zangeres Skin een succes was geweest, had ze 

haar oud-bandgenoten echt niet meer gebeld. ‘Zeker 

voor het geld’, is vervolgens de voorspelbare reactie 

van het publiek. Al is dat zo: wat dan nog? Leonard 

Cohen heeft zelf toegegeven dat hij weer is gaan 

touren omdat zijn geld op was. Maar iedereen die ik 

ken die zijn concerten heeft bezocht, was diep onder 

de indruk. Ook muzikanten handelen wel eens uit 

motieven die niet moreel zuiver zijn. In dat opzicht 

zijn het net mensen. Ook dubieuze motieven kunnen 

mooie resultaten opleveren. 

LEON VERDONSCHOT 

p e r r o n p o ë z i e 

Ontdekking van de onbekende 

op een portret van 

Hermann Tom Ring (1520-1597) 

Zoals een kind huppelt, niet weet 

dat het een oude dans bewaart 

zo is het met ontdekken. Men zet 

stappen, weet niet dat men ze maakt. 

In het museum hangt ‘Een man van 31’. 

Ik houd van de schilder, van zijn 

werk met statig blakende gezinnen 

van schaduw en van rozemarijn. 

Van namen boven dode wikkelkinderen 

want Wij zijn stof en schimmen 

staat op het doek met de onbekende. 

En 1551. De jongeman op dit portret 

draagt twee ringen. Lees het linnen. 

Jij bent het zelf, Tom Ring, jij was toen 31. 

EMMA CREBOLDER 

Emma Crebolder (Sint-Jansteen, 1942) studeerde Duitse 

taal- en letterkunde, Afrikaanse talen en Bantoeïstiek, met als 

hoofdvak Swahili. Zij publiceerde in literaire tijdschriften als De 

Gids, Maatstaf en Het liegend Konijn. Van Hollands Maandblad 

is zij sinds 1994 vaste medewerker. Naast een zestal grotere 

bundels waaronder Zwerftaal en Toegift verscheen een reeks 

kleinere uitgaven. Haar nieuwe bundel met de titel [….] 

verschijnt in het voorjaar bij Nieuw Amsterdam. 

Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door: 

Defauwes 

10% korting op vertoon van deze advertentie 

Logeren tussen kunst op een unieke locatie 

op de grens van Umbrië en Toscane 

il Torrione 

Bed & Breakfast 

Living art 

Via della Mura 4/8 06061 Castiglione del Lago (PG) 

Tel./Fax (+ 39) 075.953236 

www.iltorrionetrasimeno.com :: info@iltorrionetrasimeno.com 


Pam Emmerik Woordbloed & beeldvermaak 

26 sep – 29 nov 2009 

johan tahon rode reuzen en witte dwergen 

26 sep – 29 nov 2009 

johan tahon, starbuck, 2006, mixed media (foto christophe van der eecken) 

BONGERD 18, HEERLEN / +31(0)455772200 

Open: ma-za 9:00-23:00 u / zo 11.00-17.00 u 

WWW.SCHUNCK.NL 


Uit: De Gele Kolos, Pam Emmerik 

(verschijnt bij uitgeverij Querido in 2010)

Besjuut 

Chrétien Breukers (Leveroy, 1965) is tekstschrijver, 

maar zijn passie ligt bij de poëzie. Hij is hoofdredacteur 

van weblog De Contrabas, uitgever en 

schrijft gedichten. Zijn jongste bundel is drietalig 

en heet Gysbert Japicx bezoekt het Drielandenpunt. 

“Er zijn veel mensen die niet dom zijn en toch niks 

te zeggen hebben. Da’s vrij ernstig.” 

Chrétien Breukers: “Die suffe regionalisten van Veldeke willen dat alles bij het oude blijft.” 

door Fons Geraets 

Je bent in deze bundel in de huid 

gekropen van een Friese dichter uit de 

zeventiende eeuw. Waarom? 

“Japicx was de eerste dichter die in het 

Fries schreef en is dus de grondlegger 

van de Fryske literatuur. Zelf ben ik 

ook anderstalig opgevoed. Niet het 

Nederlands maar het Limburgs was 

mijn eerste taal. Die tweetaligheid 

vind ik fascinerend. Er is weinig over 

Japicx bekend waardoor ik hem als 

fictief vehikel kon gebruiken voor een 

reis van Friesland naar Limburg, dwars 

door alle streektalen heen, langs de 

buitengrens van Holland. De bundel 

is een zelfportret waarin ik speel met 

taal, identiteit en poëzie.” 

Met als eindbestemming het 

Drielandenpunt. 

De toestand is 

niet hopeloos 

“Vanaf de Zwarte Haan, een 

desolaat gebied aan de Friese kust, 

loopt een Japicxpad dat eindigt in 

Overijssel. Dat heb ik verlengd tot 

Vaals. Het heeft wel iets om deze 

renaissancedichter te laten eindigen 

bij zoiets onuitsprekelijk lulligs als 

het Drielandenpunt. Ik laat hem 

sterven in Moresnet, in het begin 

van de vorige eeuw een vrijstaat die 

is uitgeroepen tot thuisbasis van de 

internationale Esperantobeweging. Op 

dit lapje grond werd de illusie van een 

universele taal gekoesterd.” 

Waarom zijn de gedichten in het 

Nederlands, Fries en Limburgs 

afgedrukt? 

“Omdat de reis zich afspeelt in beide 

provincies.” 

Frits Criens vertaalde de gedichten in 

het Limburgs. Content? 

“Zeker. Het lijkt wel alsof ze 

oorspronkelijk in het Limburgs zijn 

geschreven. Door het woordgebruik, 

de klanken en de zinswendingen vind 

ik de vertaling beter dan het origineel. 

Het maakt bij mij iets los, alsof een 

verborgen taallaag is geactiveerd.” 

Ik vrees dat woorden als broestig, 

aorezäömeriers, verzegefuchel en 

knoevel alleen door Veldeke-adepten 

worden gebruikt. 

“Criens moet niks van Veldeke 

hebben! Hij is geen taalnationalist. Ik 

gebruik graag archaïsche woorden, 

misschien vormt dat de verklaring.” 

Geen mens die weet wat de zin “’t 

Flaertj uch in uer verwaandj gevraet” 

betekent. 

“Daar kan ik niet mee zitten. Het is per 

slot van rekening poëzie.” 

“Om mij heen werden de muren broos” 

is vertaald als “Om mich haer waerdje 

de moere wie besjuut”. Is dat niet al te 

frivool? 

“Blijkbaar bestaat er in het Limburgs 

geen woord voor broos. En broos 

en beschuit liggen qua associatie 

dicht bij elkaar. Ik heb er geen moeite 

mee. Ik heb Frits een zekere vrijheid 

toegestaan. En is het niet mooi dat in 

onbruik geraakte woorden worden 

opgefrist? Joseph Brodsky zegt: 

dichters moeten de taal ten volle 

benutten. Dat heb ik ook geprobeerd. 

Die suffe regionalisten van Veldeke 

willen dat alles bij het oude blijft. 

Ze willen niet dat iemand de taal 

doorgrondt maar precies gebruikt 

zoals zij het voorschrijven.” 

Voel je verwantschap met 

dialectdichters als Wim Kuipers en 

Tsjêbbe Hettinga? 

“Dat zijn beide geen onaardige 

dichters. Het punt is dit: goede dichters 

kunnen in alle talen schrijven.” 

Ben je een taalpurist? 

“Nee, ik ben niet iemand die 

spelfouten aankruist. Taal is mijn 

gereedschap, ik ben er dol op. De ware 

domheid is niet kunnen formuleren, 

niet onder woorden kunnen brengen 

wat je bedoelt. Er zijn veel mensen die 

niet dom zijn en toch niks te zeggen 

hebben. Da’s vrij ernstig.” 

Je schrijft al 25 jaar gedichten. Ik heb 

de indruk dat je barokker bent gaan 

schrijven. 

“Ja, dat is zo. Het mag tegenwoordig 

ronken en rollen. Liever een zin 

extra dan een zin te weinig. In mijn 

jeugd was het hermetisme van 

Kusters, Kouwenaar en Faverey 

populair. Ik schrijf nu beeldrijker, 

epischer, retorischer. Ik wil niets 

meer verzwijgen, maar het letterlijk 

zeggen.” 

In het voorwoord van je bloemlezing 

‘25 jaar Nederlandstalige poëzie 

1980-2005’ pleit je voor een 

‘bondgenootschap in traagheid’. Komt 

daar nog iets van? 

“Da’s een zaak van lange adem. Ik 

constateer grote interesse voor poëzie: 

het wemelt van de stadsdichters, 

poëziedagen, festivals en poetry slams. 

Desondanks behalen dichtbundels, 

zelfs van bekende dichters, kleine 

oplagen. Ik weet niet hoe dat komt. 

Ik doe mijn best om de dichtkunst 

te promoten. De toestand is niet 

hopeloos. De dichtbundel zal 

nooit verdwijnen. Al die hippe 

podiumdichters willen maar één ding: 

’n ouderwetse bundel. Het gegeven dat 

poëzie niet verkoopt wil niet zeggen 

dat poëzie heeft afgedaan.” 

Limburg? 

“Dat wordt steeds meer mijn 

onderwerp. Ik leef ook al sinds 1983 

in diaspora en denk veel na over de 

condition Limbourgoise. In mei 2010 

verschijnt mijn boek Mijn Limburg, een 

alfabetisch lexicon met vijftig lemma’s, 

van Alaaf tot Zuurvlees. Noem het 

maar persoonlijke non-fictie. De R is 

voor André Rieu, een behaagzieke figuur 

die, omdat hij nooit de liefde van 

zijn vader heeft gekregen, nu de liefde 

van de hele wereld zoekt. Daarom 

speelt ie voor het Preuvenemint-gajes 

en de ordinaire chique op het Vrijthof 

op zijn allerbest.” 

Chrétien Breukers, Gysbert Japicx 

bezoekt het Drielandenpunt. 

Uitgeverij Friese Pers Boekerij. 


EP_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn 9/9/09 13:10 Page 1 

Thomas Urban Actéon 

Der AnlAuf, l’élAn, De AAnloop 2 

18 september t/m 27 november 2009 – 

een keuze uit eindexamenwerk van 

kunst academies in de Euregio Maas-Rijn 

Gouvernement aan de Maas 

Limburglaan 10, 6229 GA Maastricht 

Openingstijden 

maandag t/m vrijdag, 9.00 - 17.30 uur 

Live 

Forever: 

Elizabeth 

Peyton 

18.10.2009–21.03.2010 

BON N E FANTE N M USE U M 

www.bonnefanten.nl 


PL_AD_Z_Lucht_SEP_DEF.indd 1 30-07-2009 16:18:10 

Vlakwater verhalen. 

Een tentoonstelling met 11 narratieve interventies in de natuur. 

tot 1 november 2009 

Captain Boomer Collective (BE), Paul Devens (NL), Doyle&Mallinson (UK) 

Shadi Ghadirian (IR), Erik Habets (NL), Haïdée Henry (FR), Marie-Claire Krell (DE) 

Powerplant (NL), Tanja Ritterbex (NL), Snodevormgevers (NL) 

ODAPARK centrum voor hedendaagse kunst venray www.odapark.nl

Willem van Kempen (Nijmegen,1974) 

“Kleuren en beelden die mij 

fascineren combineer ik tot een 

collage. Ze kunnen afkomstig 

zijn uit kranten, van foto’s of 

verpakkingen. De collage is 

een foto geworden, waarin 

perspectief en ruimte een 

mindere rol spelen dan in een 

foto. De afbeeldingen worden 

niet bij elkaar gezet, maar 

over elkaar. Er is sprake van 

gelaagdheid. Vlakken die niet 

tot het uiterste meewerken, 

schilder ik over. De collage 

is voor mij een aanleiding 

om te schilderen! Wat mij 

fascineert in het schilderij is 

de wisselwerking tussen het 

figuratieve en de abstractie. Het 

gaat over instinct en niet over 

logica: je kunt niet uitleggen 

waarom het vosje net niet over 

het vlak wordt gezet, maar er 

middenin. Er zit geen reden 

achter. Toch hoort het daar!“ 

*** 2009 afgestudeerd Academie 

Beeldende Kunsten Maastricht 

(deeltijd autonoom) *** 2009 

eindexamenexpositie Timmerfabriek 

Maastricht *** 2009 expositie 

galerie Dis Maastricht. 

Untitled I (2009), olieverf op doek 130 x 170 cm. 

s T A T I O N z u i d e r l u c h t 

Untitled II (2009), olieverf op doek, 160 cm bij 115 cm Untitled III (2009), collage, diverse materialen, 23 cm bij 15 cm 

station Zuiderlucht 

In de achttiende aflevering van 

Station Zuiderlucht, halteplaats 

voor kunstenaars en vormgevers, 

aandacht voor Willem van 

Kempen. Het werk Untitled I 

wordt per opbod verkocht op 

www.zuiderlucht.eu. Klikken op 

de button ‘Station Zuiderlucht’. 

Namen van bieders worden niet 

bekendgemaakt, wel de hoogte 

van het laatst geboden bedrag. 

De bieding begint bij 

800 euro. Werk van Willem van 

Kempen is deze maand als 

presentatie van Station 

Zuiderlucht te zien in Galerie 

Stevens in Maastricht 

www.galeriestevens.nl en 

galerie New Untitled in Venlo 

www.galerienewuntitled.nl 

‘Station Zuiderlucht’ wordt 

ondersteund door Amacura 

(Sittard-Geleen), Galerie 

New Untitled (Venlo), Galerie 

Stevens (Maastricht), Huis 

voor de Kunsten Limburg en 

Unlimited.DSM. Reacties naar 

info@zuiderlucht.eu 


Faulty Towers 

Wolkenkrabbers hebben een voorspellende werking op de 

toestand van de economie: hoe hoger de gebouwen, hoe 

nabijer de recessie. Tijd voor een herbezinning? “Hoeveel écht 

iconische gebouwen zijn er de laatste jaren dan gebouwd? 

Vijftig? Honderd? Het is niets. So people can fuck off.” 

Architectuur in 

Dubai collage. Powerhouse Company 2009. 


Bij het vliegveld van Dubai, de hoofdstad van het 

gelijknamige Arabische oliestaatje, trof de politie de 

laatste maanden van 2008 meer dan 3000 verlaten 

auto’s aan, de sleutels nog in het contact. Achtergelaten 

door (vooral) Aziatische gastarbeiders die het 

land vanwege de crisis hals over kop hadden verlaten. 

Via de media wisten we inmiddels dat grote 

bouwprojecten in Dubai en de aanpalende emiraten 

waren stilgevallen door de economische crisis. Niet 

zomaar projecten: gebouwen in de vorm van golven 

en zeilen en kunstmatige eilanden voor de kust in de 

vorm van palmen en de aardbol. Dubai zou het Las 

Vegas (nog zo’n in de woestijn gebouwde stad) van 

de 21 e eeuw worden, de internationale jetset kon niet 

wachten om voor anker te gaan. Maar vooralsnog 

heeft de recessie roet in het eten gegooid. De Burj 

Dubai, met 818 meter het hoogste gebouw ter wereld, 

wordt naar verluidt afgebouwd, maar de toekomst 

van enkele andere skyscrapers is ongewis. 

De icoonarchitectuur, zo weten we sinds eind 

jaren negentig, toont een opmerkelijke samenhang 

met economische koersen: hoe hoger de gebouwen, 

hoe nabijer de crisis. Die ijzeren logica geldt sinds 

de paniek op Wall Street in 1907 (net als nu door 

gebrekkig toezicht) via de Grote Depressie in de 

jaren dertig tot en met de huidige financiële crisis. De 

kunstmatige eilanden voor de kust van Dubai en die 

krankzinnig hoge, voor de helft met koelapparatuur 

volgestouwde wolkenkrabbers in de woestijn, waren 

in wezen niet mis te verstane voorbodes van de 

recessie waar we nu in zitten. Maar we hebben het 

niet willen zien. 

Toch geldt deze zogenaamde Skyscraper Index als een 

belangrijke economische indicator van economische 

onheil. Op de toppen van de hoogconjunctuur 

worden faulty towers bedacht die hun voltooiing halen 

in tijden van diepe crisis. Of niet, zoals nu in Dubai - 

en tal van andere steden. 

De Wolkenkrabber Index laat nog iets zien: dat 

de architectuur een speelbal is geworden van het 

hyperkapitalisme. De eerste sectoren waar in de 

kredietcrisis de klappen vielen, waren de banken en de 

architectenbureaus. De vraag waar het mis ging met 

de banken is alom gesteld – en beantwoord. De vraag 

wat er bij de architectuur aan schort vreemd genoeg 

nog niet, terwijl het afgelopen jaar toch een derde van 

de Nederlandse architecten hun baan verloor. Alsof 

de cholera in de sector heeft huisgehouden. 

De presentatie Rien ne va plus stelt de kwestie nu 

aan de orde in NAiM / Bureau Europa - zoals de 

verzelfstandigde Maastricht-dependance van het 

Nederlands Architectuurinstituut zich sinds kort 

noemt. Omdat vragen voorafgaan aan antwoorden 

willen de samenstellers, het Deens-Nederlandse 

architectenbureau Powerhouse Company, de 


tijden van cholera 

Philippe Starck: ‘Alles wat ik ontwierp, was overbodig.’ 

toekomst van de architectuur het komend jaar 

ook elders in Europa aan de orde stellen. Dat lijkt 

hard nodig, want de problemen zijn complex 

en duurzaam, zo blijkt uit de bij Rien ne va plus 

(verwijzend naar het stiltemoment voordat in het 

casino het balletje gaat rollen) verschenen reader met 

artikelen over de crisis in de architectuur. 

Zo stelde Martin Pawley vier jaar geleden in 

The Architects’ Journal vast dat we met zijn allen 

sinds het eind van de 20 e eeuw ons niet meer als 

woningbezitter op de huizenmarkt begeven, maar als 

speculant. Een huis verdient immers meer dan zijn 

bewoner. We kopen een huis niet alleen om te wonen, 

maar ook om het – met winst – door te verkopen. In 

1978 werden in het Westen vier keer zo veel huizen 

verkocht als gebouwd, in 1988 tien keer zo veel. Anno 

2008 werden op elk gebouwd huis honderd anderen 

(door)verkocht. Hoe verhoudt de architectuur zich 

tot die situatie? En wat te zeggen van de constatering 

dat het om zich heen grijpende populisme in elk 

geval in Nederland financieel wordt gedragen door 

de onroerend goed sector, waarvan de voorhoede 

hooguit één handdruk is verwijderd van 

’s lands toparchitecten. 

Het is een kant van de architectuur waar je de sector 

weinig of niet over hoort. In een wereld van tot voor 

kort ongelimiteerde mogelijkheden en middelen 

speelden juist de sterarchitecten haasje over waar het 

ging om spectaculaire ontwerpen. Vooral door de 

digitale revolutie is het vak gereduceerd tot een spel 

van visuele attractiviteit. Om geld los te weken bij 

investeerders is het belangrijkste van een ontwerp 

dat het spectaculair is. Zo werd de architectuur een 

communicatiemiddel, een marketinginstrument. 

Die leegte bleef niet onopgemerkt in het demasqué 

dat ook deze economische crisis opleverde. De Franse 

designgod Philippe Starck (wie heeft er geen door 

hem ontworpen stoel in huis?) deed in mei vorig 

jaar in Die Zeit een opmerkelijke bekentenis: “Ik was 

een producent van materialiteit en daar schaam ik 

me voor. Alles wat ik ontwierp, was overbodig.” De 

Crisis in de woningmarkt, Chicago, V.S. 

deels in Nederland opgeleide architect Sasa Randic 

constateert in het Kroatische architectuurblad CIP 

dat de huidige crisis de zin van iconische architectuur 

doeltreffender onderuit heeft gehaald dan welke 

theoretische discussie dan ook. 

Het is niet alleen in steden van de schaal van Dubai 

waar men in zijn maag zit met iconische projecten. 

Zo is het maar de vraag of de door Santiago 

Calatrava, grootmeester in het genre, ontworpen 

universiteitscampus Maastricht er ooit zal komen. En 

wie gelooft er nog in de Floriade in Venlo, weliswaar 

van iets andere orde, maar toch ook een naar 

megalomanie ruikend project dat tot een icoon van 

stad en streek moet uitgroeien, maar wellicht in zijn 

overambitieuze bedoelingen blijft steken. 

De architectuur bevindt zich in een deplorabele 

toestand, constateerde Jan Merrick een jaar geleden 

in The Independant. De populariteit van de iconische 

architectuur steunt volgens hem op twee pijlers: 

onmogelijkheid en arrogantie. Het architectonisch 

icoon, zegt hij, hoort in een vitrine. Als culturele 

equivalent van de op sterk water gezette haai 

van Damien Hirst, als dode curiositeit. Wat doen 

toparchitecten als Koolhaas en Herzog méér 

dan het ontwerpen van lege iconen, hermetische 

architectuurscripts in glas, staal en steen. Wat 

willen hun gebouwen méér uitdrukken dan 

ontwerpvirtuositeit? Ze gaan in elk geval geen relatie 

aan met mensen, straten en plaatsen. “Door het 

profileren van zogenaamde iconische architectuur 

zijn we vreemden geworden in een steeds vreemdere 

plaats.” 

Sir Norman Foster, de meest gecelebreerde architect 

ter wereld, verzet zich tegen dat beeld. In de expositie 

in NAiM / Bureau Europa is daar een gepeperde 

tekst van te lezen. “Degenen die zich verzetten tegen 

iconen zijn er debet aan dat dingen lelijk zijn, zonder 

zich dat te realiseren. Historische, publieke gebouwen 

zijn nu eenmaal iconisch, als we het voor minder 

doen schieten we tekort qua zelfrespect. Dan kunnen 

we net zo goed terug naar de grotten. Hoeveel 

écht iconische gebouwen zijn er de laatste jaren nu 

helemaal gebouwd? Vijftig? Honderd? Het is niets. So 

people can fuck off.” 

De boosheid van Foster is verklaarbaar. Hij 

verkocht enkele jaren geleden zijn kantoor voor 300 

miljoen pond om er wereldwijd zestig kantoren mee 

op te zetten. Die nu door de recessie zwaar in de 

problemen zitten. Fosters reactie is meer een reactie 

van een multinationale investeerder dan van een 

klassieke architect. 

Een vuistregel in het bedrijfsleven luidt dat je in 

mindere tijden terug moet naar je core business, naar je 

wortels. Doe waar je goed in bent – dat moet genoeg 

zijn. 

Misschien moet ook de architectuur terug naar zijn 

poef. Tuk op aandacht hebben nogal wat architecten 

zich het profiel aangemeten van de autonome 

kunstenaar. Om daarnaast ook nog als ontwerper 

(van kleding, asbakken, draagtassen en toneeldecors), 

als popster en als entertainer die pseudo-intellectuele 

spektakelteksten verspreidt door het leven te gaan. 

Misschien moet de architectuur wel weer worden 

wat ze ooit was: mensenwerk. 

Rien ne va plus en Reading Europe, van 12/9 tot en met 

10/1 2010 in NAiM Bureau Europa in Maastricht, in 

samenwerking met architectuurmagazine A10. 

www.bureau-europa.nl 

Skyscraper Index. Powerhouse Company 2009. 


Podium Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu 

Genk 

Cultuurcentrum Genk 

Zat 03 okt | muziek | Clement Peerens Explosition in concert – Casino Modern - 

20.15 uur 

Vrij 09 okt | muziek | Lalalover in concert– Casino Modern - 20.15 uur 

Zat 10 okt | muziek | Us3 in concert– Casino Modern - 20.15 uur 

Woe 14 okt | theater | Het Huis van Bourgondië/CC Genk – Ramskapelle – 

Auditorium Limburghal – 20.15 uur 

Vrij 16 okt | theater | De Koe – Grey Gardens – Auditorium Limburghal – 20.15 uur 

Zat 17 okt | NIEUW! - muziek | Janez Detd in concert– JC Rondpunt26 - 20.15 uur 

Don 22 okt | NIEUW! - muziek | sarah Bettens in concert– Casino Modern - 20.15 uur 

...en nog veel meer! 

Bestel de gratis seizoensbrochure via cultuurcentrum@genk.be! 

Info: Cultuurcentrum Genk (B), Stadsplein 1, 3600 Genk (B) 

Tickets: UiT in Genk – Europalaan 34 – Genk. T +32(0)89 65 44 80 – 

E cultuurcentrum@genk.be – W www.cultuurcentrumgenk.be 

Belgisch Limburg 

Vincent Dunoyer - Encore - 

Belgische première in Limburg 

In Encore maakt Vincent Dunoyer repertoire dat voor hem als danser 

gechoreografeerd werd door choreografen als Paxton, De Keersmaeker, en 

Vandekeybus tot een nieuwe voorstelling voor vijf jonge dansers. Een unieke, 

verfrissende duik in het geheugen van de dans! 

22 oktober 2009 | 20.15u. | Belgische première | Cultuurcentrum Maasmechelen 

24 oktober 2009 | 20.15u. | Cultuurcentrum Genk 

29 oktober 2009 | 20.30u. | De Velinx Tongeren 

19 februari 2010 | 20.00u. | Cultuurcentrum Hasselt 

Voor meer informatie zie www1.limburg.be/dansinlimburg 

Maastricht 

AINSI 

Ma 5 okt | theater | Gelukkige verjaardag – Cie De Koe | 20.30 

Vr 9 t/m zo 11 okt | dans | De Nederlandse Dansdagen 

Do 15 okt | overige | Get together party - Innovation & Creativity Conference | 19.00 

Vr 16 okt | dans | While going to a condition - Hiroaki Umeda | 20.30 

Di 20 okt | creatieve industrie | Pecha Kucha Night Maastricht | 20.20 

Ma 26 okt | theater | Hola que tal – Theater Antigoné | 20.30 

Za 31 okt | spel | Live Action Role Playing - Paradox Adventures 

AINSI - Lage Kanaaldijk 112 - 113, Maastricht / volledige agenda op www.ainsi.nl. 

Centre Céramique (oktober highlights) 

7 t/m 17 oktober | Kinderboekenweek 2009 

Zo 11 oktober | Lezing over Fiep Westendorp door kunsthistorica Gioia Smid 

Zo 18 oktober | Lezing Frits Criens over zijn roman ‘Verzwegen oorlog’ 

Do 22 oktober | When the Caged Bird sings - Lezing en concert door Roderik Povel 

geïnspireerd door Laurence Dunbar 

Zo 11 oktober | De Bremer Stadsmuzikanten - Kinderconcert door LsO in Centre 

Céramique 

Kijk voor meer info: www.centreceramique.nl 

Maak ook gebruik van de Podiumpagina 

Tarieven 

Blok A: 45 woorden, totaal 6 regels 

Blok B: 75 woorden, totaal 9 regels 

Blok C: 160 woorden, totaal 18 regels 

80 euro 

100 euro 

120 euro 

Kumulus – centrum voor kunsteducatie 

Lezing ‘Familie’ | met Wilma de Kluizenaar | 6 & 8 oktober 

Everybody can be a model | nieuwe cursus | Art4You 

Workshop Jazz by kids | 24/10/09 | Kumulus Muziekschool | v/a 10.30u 

Kumulus & Festival Jong! | …een fantastische combinatie! | 24 t/m 28 oktober 

www.kumulus.nl, www.bkmaastricht.nl 

Lumière (highlights) 

Musica special 2 oktober | concert Grant Campbell (singer songwriter – schotland) + 

vertoning documentaire Johnny Cash at San Quentin 

Vanaf 8 oktober | de helaasheid der dingen geslaagde verfilming van gelijknamige 

roman van dimitri verhulst 

Vanaf 15 oktober | bright star romantiek volgens jane campion 

Vanaf 29 oktober | antichrist langverwachte schandaalfilm van lars von trier 

Meer informatie op www.lumiere.nl 

Sittard 

Het Laagland – jeugdtheater 

Donderdag 29, vrijdag 30 oktober en zondag 1 november | Over Morgen 

(5+), ontwapende, muzikale familievoorstelling rondom een reuzenstoel waarin 

werkelijkheid en fantasie naast elkaar bestaan en het er niet toe doet wie gelijk heeft. 

Een feest van herkenning over de jongste en de oudste zijn. Over het midden tussen 

welles en nietes. Over zusjes die soms niet met, maar zeker niet zonder elkaar kunnen. 

Aanvang: 14.30 uur. Graag reserveren: 046 400 7276 of via de site. 

Jeugdtheater Het Laagland – Engelenkampstraat 25 – Sittard – www.hetlaagland.nl 

Tongeren 

de Velinx , dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. 

BEWOGEN TONGEREN is terug! Van 1 tot en met 4 oktober 2009 kan u in de 

VELINX terecht voor een openingsweekend om U tegen te zeggen met straf 

theater, een - uitverkochte - Philippe Geubels én een spectaculaire, grappige, 

circustheatervoorstelling voor jong en oud. 

Meer info: www.develinx.be, tickets@develinx.be of 0032 12 39 38 00. 

Valkenburg 


4 okt t/m 6 dec | tentoonstelling | HARRY LIPs – Een uitgebreide keuze uit zijn 

oeuvre. Het werk van Harry Lips (Rotterdam 1918 – Maastricht 1979) getuigt van een 

lust om te schilderen! 

4 okt t/m 20 mrt 2010 | tentoonstelling | CHARLEs EYCK – Werken 1940-1980. Naast 

het werk van Harry Lips ook schilderijen van Charles Eyck uit deze periode. 

4 okt t/m 20 mrt 2010 | tentoonstelling | Jan Laeven en Zuid-Limburg 

Hartstochtelijk geschilderde dorpen en heuvels. 

Grotestraat Centrum 31 – 043 601 63 94 –open: dinsdag t/m vrijdag 10.00 – 17.00 u, 

zaterdag en zondag 13.00 – 17.00 u. 

Kijk voor meer informatie op www.museumlandvanvalkenburg.nl 

Venlo 

Perron55 Poppodium 

vrijdag 2 oktober | pop/jazz | Lady Linn and her Magnificent seven | 21:30 | 10 Euro 

zondag 1 november | blues | Cuby and the Blizzards | 20:30 | 27,50 Euro 

vrijdag 27 november | pop | Miss Montreal | 21:00 | 10 Euro 

zaterdag 28 november | progrock | Kayak | 21:30 | 24 Euro 

zaterdag 12 december | pop/rock | Bertolf | 21:00 | 10 Euro 

www.perron55.nl 


Colofon 

Zuiderlucht is een onafhankelijk 

maandblad (oplage 15.000) dat 

gratis wordt verspreid via 220 

distributiepunten. 

Uitgever: (in opdracht van de Stichting 

Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 

6221 BT Maastricht. 

Telefoon: 0031 43 3510029 

Fax: 0031 43 3500636 

Email: info@bodosz.nl 

Hoofdredactie: Wido Smeets 

Telefoon: 0031 43 3500591 

Mobiel: 0031 653 338905 

Email: w.smeets@zuiderlucht.eu 

Eindredactie: Emile Hollman 

Telefoon: 0031 43 3500592 

Mobiel: 0031 646 052505 

Email: e.hollman@zuiderlucht.eu 

Commercie en relatiebeheer: 

Loes Franck 

0031 648 188 400 

l.franck@zuiderlucht.eu 

Medewerkers: Danielle Arets, Pieter 

Beek, Jozefien Van Beek, Jurriaan 

Benschop (Berlijn), Paul Depondt 

(Brussel), Tuur Devens, Ludo Diels, 

Annette Embrechts, Fons Geraets, 

Meyke Houben, Jeroen Junte, Saskia 

van der Kroef (Amsterdam), Duncan 

Liefferink, Pascalle Mansvelders, Stijn 

Meuris, Cyrille Offermans, Annemarie 

Staaks, Paul van der Steen, Mat 

Verberkt, Leon Verdonschot, Paul 

Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs), 

Joost Zwagerman. 

Tekstcorrectie: Anna Peeters 

Vormgeving: Obidesign 

Fotografie: Romy Finke, Franco Gori, 

Jasper Groen, Mark Kuipers, Chris 

Keulen, Jacques Peeters, Perry 

Schrijvers, Stephan Vanfleteren. 

Administratie: Agnes Doughty 

a.doughty@zuiderlucht.eu 

Bankrekening: 

(IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 

Druk: Concentra, Hasselt (B.) 

Distributie: HabetsXpress 

IssN: 1875-7146 

Agenda 

Let op, nieuw emailadres! 

Items voor de agenda digitaal 

opsturen vóór de 15e 

van de maand naar 

agenda@zuiderlucht.eu 

Architectuur, mode en 

vormgeving 

>Hasselt – In her Shoes, de geschiedenis 

van de modeschoen, van 30/5 t/m 

8/11 in het Modemuseum. 

www.modemusuemhasselt.be 

> Heerlen - Peutz-lezing door architecte 

Jeanne Dekkers. Op 7/10 om 

20.00 uur. Schunck Glaspaleis. 

www.glaspaleis.nl 

> Maastricht – Rien ne va Plus, architectuur 

in tijden van crisis & Reading 

Europe, een verzameling ideeën over 

architectuur en design. Van 13/9 t/m 

10/1 2010. NAiM/bureau Europa. 

www.bureau-europa.nl 

> Nijmegen - De Blijde Incomste van 

Katherina van Kleef: kostuums uit de 

vroege vijftiende eeuw. Van 10/10 

t/m 3/1/10. Museum het Valkhof. 

www.museumhetvalkhof.nl 

Beeldende kunst 

> Tussen Rijn en Maas – Different 

places, different stories. Twintig 

kunstprojecten in de openbare ruimte 

in acht steden tussen Rijn en Maas. 

Met workshops voor jongeren. Van 4 

september t/m 1 november. 

www.places-and-stories.eu 

> Aijen (Bergen) - Groepsexpositie 

van 4/10 t/m 22/11 in Galerie Pictura. 

www.galeriepictura.nl 

> Amsterdam – Van Goghs Brieven. 

De kunstenaar aan het woord. Van 

9/10 t/m 3/1/2010. Van Gogh Museum. 

www.vangoghmusuem.nl 

> Amsterdam –Sculptuurroute Berlage 

in Beeld aan de Apollolaan en de 

Minervalaan. Werk van onder anderen 

Shinkichi Tajiri, Zadkine, Rodin, Joep 

van Lieshout, Panamarenko, Mc Carthy, 

Franz West en Olaf Mooiij. T/m 

26/10. (Tram 24 & 5) 

> Antwerpen – For Humankind. Van 

10/9 t/m 17/10. Koraalberg Gallery. 

www.koraalberg.be 

> Beek - Solo-expositie Christa 

Dohmen. Van 19/9 t/m 25/10. Galerie 

AchterdeBeek. www.achterdebeek.nl 

> Berg en Terblijt – Groepstentoonstelling 

2009. Giardino galerie & 

beeldentuin. 

www.beeldentuinen.nl 

> Breda – B-Sides and Rarities. Van 

20/9 t/m 12/12. Lokaal 01. 

www.lokaal01.nl 

> Brunssum - Kunstmanifestatie 

GRAFIEK + van de Ilse Frankenthal 

Stichting. Euregionale Grafiekprijs 

2009 jonge kunstenaars, tentoonstelling 

20-tal gevestigde kunstenaars 

en hommage aan Eggen - Muijres en 

Levigne. Brikke Oave Brunssum. Van 

27/9 t/m 18/10. 

www.ilsefrankenthalstichting.com 

>Brussel – Jeff Geys, Quadra Medicinale. 

Van 7/6 t/m 22/11. Ann Veronica 

Janssen.Van 5/9 t/m 15/11. Andro 

Wekua. Van 24/10 t/m 3/1/10. Wiels, 

centrum voor hedendaagse kunst. 

www.wiels.org 

> Eindhoven – Triotentoonstelling: Jo 

Baer, Lynda Benglis en Jutta Koether. 

Van 20/6 t/m 4/10. Lissitzky. Van 19/9 

t/m 5/9 2010. Van Abbemusuem. 

www.vanabbemuseum.nl 

> Cadier en Keer – Vruchtbare kunst. 

Afrikacentrum. Van 15/5 t/m 29/11. 

www.afrikacentrum.nl 

> Gent – Anneke Eussen en Nathalie 

Guilmot. Galerie Tatjana Pieters. Van 

14/9 t/m 18/10. www.onetwenty.be 

> Hasselt – Els Bijnens, Rina Poelmans, 

Helena Olaerts. Van 27/9 t/m 21/10. 

Galerie de Oude Barrier. 

www.galeriedeoudebarrier.be 

> Hasselt – Toegepast 14. Designers 

van morgen. Van 26/9 t/m 13/12 in Z33 

Hasselt. www.designplatform.be 

> Heerlen – Joop van Rees schilde- 

rijen. Van 18/9 t/m 14/10. Victor4art. 

www.victor.nl 

> Heerlen - Notoriuos Visuals met oa 

Martha Cooper. T/m 1/11. Woordbloed 

en beeldvermaak, Pam Emmerik. Van 

26/9 t/m 29/11. Rode Reuzen en Witte 

Dwergen, Johan Tahon. Van 26/9 t/m 

29/11. Glaspaleis Schunck. 


> Heusden-Zolder – On zichtbaar. 

Van 13/9 t/m 4/10. Kunstgalerij de 

Mijlpaal. www.demijlpaal.com 

> Horst – Zuiderburen. Van 13/9 t/m 

11/10. Galerie Judy Straten. 

www.galeriejudystraten.nl 

> Jabeek-Onderbanken - Stockexpositie 

van de kunstuitleen met Maria 

Stams. t/m 24/10. Spiegelroute met Jos 

Ramakers. Op 4/10. Galerie Rem. 

www.galerierem.nl 

> Limbricht – ANTON HEYBOER, 

overzichtstentoonstelling 1957 – 1990, 

etsen en werk op papier en doek. Van 

20/9 t/m 25/10. Galerie Prinsenhoek. 

www.galerieprinsenhoek.nl 

> Leuven – Rogier van de Weyden, 

1400-1464 - De passie van de meester. 

t/m 6/12 in Museum M. 

www.mleuven.be 

> Luik – Claude Leveque, Au revoir 

les enfants. T/m 10/10 Espace Uhoda. 

www.espcaceuhoda.be 

> Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse 

kunst in Nederland (1900-1940). 

T/m 31/12/12. Bonnefantenmuseum. 


> Maastricht – Beagle2beagle, 

Nathalie Brans. Van 7/3 t/m 22/11. Red 

Animal. Van 20/9 t/m 30/11. Natuur 

Historisch Museum. 

www.nathaliebrans.nl 

> Maastricht – Der Anlauf, l’Elan, de 

Aanloop 2. Keuze uit kunstacademies 

euregio Maas-Rijn. Van 18/9 t/m 27/11. 

Gouvernement. 

> Maastricht – An act in 20 minutes. 

Van 7/10 t/m 8/11. ‘t Brandweer. 

www.juulsadee.nl 

> Maastricht – Pepijn Lambermont 

Entropology. Van 17/9 t/m 10/10. Galerie 

Stevens. www.galeriestevens.nl 

> Maastricht – Depression. Van 19/9 

t/m 29/11. Marres, centrum voor contemporaine 

cultuur. www.marres.org 

> Maastricht – Jeugdzonde. Over 

opus één en opus min één. Van 5/9 

t/m 4/10. Hedah Maastricht. 

www.hedah.nl 

> Maastricht – Erik Buijs en Hjalmar 

Riemersma, van 18/10 t/m 15/11 bij 

Galerie Huub Hannen. 

www.huubhannen.nl 

> Nijmegen – Het getijdenboek van 

Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. 

Museum Het Valkhof. 


> Rekem – De Oversteek, Beelden in 

kasteel Oud-Rekem. Van 12/7 t/m 4/10. 

Kasteel Oud-Rekem. 


> Roermond – Cuypers-Mentjens, 

de nieuwe presentatie over architect 

Pierre Cuypers. Van 4/4 t/m 31/12. 

www.museum.roermond.nl 


Agenda (vervolg) 

> Roermond – Oeuvre overzicht van 

Piet Schoenmakers. Van 6/9 t/m 25/10 

in Kruisgang van voormalig Kartuizerklooster. 

www.museum.roermond.nl en 

www.pietschoenmakers.nl 

> Roermond – Een belofte. Piet Schoenmakers 

tekeningen. Van 18/9 t/m 8/11. 

DZD Art Gallery. 

www.dzdart.nl 

> Roermond – Ilona van den Brekel, 

video, kijkers en keramische spiegels. 

Vrijeveldkunst. Van 23/10 t/m 7/11. 

www.vrijeveldkunst.nl 

> sittard – Onderstroom. Van 13/6 t/m 

25/10. Bárbara Wagner. Van 4/7 t/m 

31/10. Museum het Domein. 


> sittard - Henri Touitou en Georges 

Ouanounou, een transparante kijk op 

materie. Van 11/9 t/m 18/10. Galerie 

NDK. www.dabekaussen.nl 

> Tilburg – Aan de oppervlakte. Van 

27/9 t/m 25/10. Studio van Dusseldorp. 

www.studiovandusseldorp.nl 

> Valkenburg – Harry Lips, Een 

uitgebreide keuze uit zijn oeuvre, van 

4/10 t/m 6/12. Jan Laeven en het Zuid- 

Limburgse landschap, van 4/10 t/m 20/3 

2010. Charles Eyck, Schilderijen 1940- 

1980, van 4/10 t/m 6/12. Museum Land 

van Valkenburg 


> Venlo – Birds, werk van Tom Liekens 

Van 13/9 t/m 8/11. 

Galerie new Untitled. 

www.galerienewuntitled.nl 

> Vijlen – Tasempio “In between from to 

and further: het beeld achter de muziek”. 

Schilderijen van William Otermans geïnspireerd 

op live optredende bands. Met 

iPod touch voor muziek en uitleg. Van 

19/9/09 t/m 10/1/2010. www.tasempio.nl 

> Weert – Huis van Nicolaas. Van 17/11 

t/m 4/12. Kijk op kerststallen. Van 19/12 

t/m 10/1 2010. Jacob van Horne. 

www.galeries.nl 

> Weert – Niet meer jezelf zijn. Van 

20/9 t/m 11/10. Oorlog en Vrede. Van 

17/10 t/m 29/11. Getekend Weert. Van 

13/12 t/m 21/3 2010. Tiendschuur. 

www.galeries.nl 

Fotografie en film 

Ona B in Cultuurhistorisch Museum/ 

Oliver Henn in Maastricht. 

> Aken – Alice Smeets. Tot en met 25 

oktober. Ludwig Forum. 

www.ludwigforum.de 

> Hasselt – Smile. Hasselt als canvas 

voor het werk van talentvolle fotografen. 

Grote foto’s door de hele stad. Routes 

verkrijgbaar bij Toerisme Hasselt. 

www.smilehasselt.be 

> Maastricht – Loek Genders. Een 

kijkje in het verpleeghuis. Van 16/9 t/m 

25/10. De oorlog in kleur door Alphons 

Hustinx. Van 11/9 t/m 25/10. Centre 

Ceramique. www.centreceramique.nl 

> Maastricht – Gimme Shelter, 23/9 t/m 

31/10 in AINSI www.ainsi.nl 

> Roermond - Burkina Faso van Peter 

Kessels. T/m 18/10. Stedelijk museum 

Roermond. www.museum.roermond.nl 

> Venlo – Kleur bekennen, multiculturele 

invloeden in Limburg. Van 23/8 t/m 

1/11. Limburgs Museum. 

www.limburgsmuseum.nl 

Literatuur 

> Heerlen - Dvd-presentatie Leo Herberghs. 

Introductie Wiel Kusters, 3/10 16 

uur. Schunck* Glaspaleis. 

www.bibliotheekheerlen.nl 

> Heerlen – Bies van Ede leest voor uit 

eigen werk, 17/10 Schunck*. 

www.bibliotheekheerlen.nl 

> Maastricht – Lezing Frits Criens over 

zijn roman ‘Verzwegen oorlog’, 18/10 

Centre Céramique. 

www.centreceramique.nl 

Muziek 

> Bilzen – Sam Vloemans, Bord du Nord, 

9/10, Cultuurcentrum De Kimpel. 

www.jazzlabseries.be 

> Genk – Marcelo Moncada Space Quartet, 

8/10 Casino Modern. 


> Hasselt – Big Pete& The Backbones 

feat. Alex Schulz. Op 8/10. Beastfest 

European Tour 2009. Op 7/11. Imperial 

Never Say Die Club Tour 2009. Op 21/11. 

www.muziekodroom.nl 

> Heerlen – LSO met Barber, Copland 

en Bernstein, 7/11 in Theater Heerlen. 

www.lso.nl 

> Heerlen –Biefstuk ft Fakkelbrigade. 

Installatie Plattenbau van Anneke Eussen in Galerie Natasja Pieters in Gent. 

Op 23/10. Miss Montreal. Op 30/10. 

New model Army. Op 2/11. Luka Bloom. 

Op 3/11. Therapy? Op 5/11.Moke. Op 

20/11. Heideroosjes. Op 26/11. Nieuwe 

Nor. www.nieuwenor.nl 

> Heerlen – Marillion. Op 8/10. Racoon. 

Op 16/10. Gabriel Rios. Op 29/10. Levellers. 

Op 30/10. Parkstad Limburg Theaters. 

www.parkstadlimburgtheaters.nl 

> Heerlen - Jazz Impuls Dubbelconcert 

Han Bennink / Hermine Deurloo. Op 

3/10 om 20.30 uur. Mariek Jager. Op 

10/10 om 20.30 uur. Leonie Jansen. Op 

24/10 om 20.30 uur. Lucky Fonz III. Op 

31/10 om 20.30 uur. ING zaal. 


> Heerlen – Jazz on the roof met Barend 

Middelhoff, 13/10 21 uur, Schunck*. 


> Heerlen – LSO en John Bröcheler met 

Andriessen, Mahler en Wagner, 16/10. 

www.lso.nl 

> Heerlen - Pete Philly & Perquisite. Op 

16/10 om 20.30 uur. Eva de Roovere Op 

28/10 om 20.30 uur. Limburg zaal. 


> Heerlen - Buena Vista Social Club 

presents Eliades Ochoa. Op 31/10 om 

20.00 uur. RABO zaal. 


> Heerlen - Barokensemble Collegium 

AD MOSAM. Scarlattissimo. Een Italiaans 

Kamermuzikaal Gerecht. Op 8/11. 

Theater Heerlen. www.admosam.nl 

> Heerlen – Charles Hennen presenteert: 

De Bremer Stadsmuzikanten van 

Grimm door solisten LSO, 18/10 11.30 

uur Schunck*. www.glaspaleis.nl 

> Leut-Maasmechelen – Vijay lyer 

Helix Trio, 18/10 Kasteel Vilain. 

www.ccmaasmechelen.be 

> Leut-Maasmechelen – Triangoli 

feat. Diana Torto, John Taylor & Anders 

Jormin, 21/10, Kasteel Vilain. 

www.ccmaasmechelen.be 

> Maastricht – LSO: diverse concerten. 

www.limburgssymfonieorkest.nl 

> Maastricht - deejays Arthur, John 

en Didi gaan los achter de draaitafels 

tijdens een reprise van de legendarische 

Mood Indigo Dance Party’s. Op 3/10. 

D’n Hiemel. www.uit123.nl 

> Maastricht - Jazz Promenade, 60 

podia in Maastrichtse binnenstad met 

ruim 500 artiesten. Van 22/10 t/m 

25/10. www.jazzmaastricht.com 

> Maastricht - Pianorecital van Didier 

Castell-Jacomin. Van 30/10 t/m 1/11. 

Derlon Theater. 


> Maastricht – LSO en John Bröcheler 

met Andriessen, Mahler en Wagner, 

17/10. Theater aan het Vrijthof 

www.lso.nl 

> Maastricht - Tineke Postma Quartet 

met Marc van Roon. Op 4/10 om 15.00 

uur. Harmen Fraanje Trio. Op 11/10 

om 15.00 uur. Didier Castell-Jacomin 

Solo. Op 17/10 om 20.30 uur. Dimitar 

Bodurov Trio. Op 22/10 om 22.00 uur. 

Boi Akih feat. Sandip Bhattacharya & 

Thomas de Jong. Op 23/10 om 22.00 

uur. Podium Thembi. www.thembi.nl 

> Roermond – Diverse Cuypers Kamerconcerten. 

Statenzaal van het stadhuis. 


> sint Truiden – Bobo Stenson Trio, 

13/10 Academiezaal. 


> sittard – Festival d-VERS. Op 17/10. 

Op diverse locaties in Sittard. 

www.festivald-vers.nl 

> sittard - LSO olv Ed Spanjaard en 

John Bröcheler met Andriessen, Mahler 

en Wagner, 18/10. Schouwburg. 

www.lso.nl 

Lavalu treedt op 22/10 op tijdens de Jazz Promenade in Maastricht. www.jazzmaastricht.com . 

Theater 

> Kerkrade – Scapino Ballet. Holland. 

21/10 Theater Kerkrade. 

> Maastricht – Vijand van het Volk, 

Toneelgroep Maastricht (Het Vervolg). 

Van 7/10 t/m 22/12 tournee. Op 10/10 

in Heerlen, Theater Heerlen. 


> Tilburg – Dansweek 09. Van 1 t/m 

11/10. www.tilburgdansstad.nl 

Diversen 

> Arcen – Natuur in beeld van Pool tot 

Pool. Van 5/9 t/m 11/10. Franz Pfanner 

Huis. 

www.roompot.nl/franzpfannerhuis 

> Bergen aan de Maas – Happen en 

trappen: kunst bekijken, rivierenlandschap 

verkennen en bourgondisch 

dineren op verschillende locaties. Vanaf 

10/4. Kunsthuis de Bakkerij. 

www.bakkerijbergen.nl 

> Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke 

eerste maandag vd maand. 

www.cultuurbrouwerij.nl 

> Maastricht - De Wereld van René 

Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische 

Drukkerij. www.drukmuseum.nl 

> Maastricht – Festival jong! Van 24/10 

t/m 28/10. Meerdere locaties in Maastricht. 

www.festivaljong.nl 

> Maastricht – Red animal. Van 20/9 

t/m 30/11. Zondagmiddag lezing: Dar- 


win’s Beagle en Beagle 2 naar Mars. 

Op 25/10 en 1/11.Natuurhistorisch 

Museum. www.nhmmaastricht.nl 

> Nijmegen - De keukenboeken van 

Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. 

Museum het Valkhof. 


> sittard – Onderstroom 1, want er 

komen andere tijden. Van 13/6 t/m 

25/10. Museum het Domein. 


> Tegelen - Wolfgang Ellenrieder’s 

Musterbau. Van 5/9 t/m 11/10. 

Tijdelijk platform voor Kunst in de 

St. Josephkerk. www.vanbommelvandam.nl 

> Tegelen – Pot, Potter, Potst. T/m 

4/10. Keramiekcentrum Tiendschuur. 

www.tiendschuur.net 

[ DUITSLAND ] 

> Aken – Bijeenkomst van schrijvers, 

elke eerste woensdag van de maand. 

Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 

22. www.literaturbuero-emr.de 

> Aken - EUROVISION zeigt Petra 

Herzog & Franz Burkhardt: Trout 

Miller’s Wife und zu sammeln. Jahresgaben 

2009. Van 30/8 t/m 8/11. 

NAK Neuer Aachener Kunstverein. 

www.neueraachenerkunstverein.de 

> Berlijn – Ceal Floyer show. Van 

23/8 t/m 18/10. KW Institute for Contemporary 

Art. www.kw-berlin.de 

> Berlin-Kreuzberg - “B C B G” by 

Sebastiaan Schlicher. Van 12/9 t/m 

31/10. Klara Wallner Galerie. 

www.klarawallner.de 

> Düsseldorf – Danica Dakic. Van 

29/8 t/m 8/11. Eat Art. Van 28/11 t/m 

28/2 2010. Kunsthalle Düsseldorf. 

www.kunsthalle-duesseldorf.de 

< Düsseldorf- Ayse Erkmen, Hausgenossen. 

Van 8/11 t/m 17/01/2010. 

In K21. www.kunstsammlung.de 

> Düsseldorf – Nachbarn. Niederländisches 

Glas. Van 13/6 t/m 15/10 in 

Museum Kunstpalast. 

> Hamminkeln – Escape. Van 29/8 

t/m 18/10. Derik-Baegert-Gesellschaft. 

www.schloss-ringenberg.de 

Uitgelicht 

• Anouk Kruithof en Anne-Marie 

schneider. T/m 03/01 in museum Het 

Domein Sittard. www.hetdomein.nl 

• Anton Heyboer. T/m 25/10 in Galerie 

Prinsenhoek, Limbricht. 

• Charles Eyck, schilderijen 1940-1980. 

Van 4/10 t/m 6/12. Jan Laeven en het 

Zuidlimburgse landschap. Van 4/10 

t/m 20/3 2010. Harry Lips. Van 4/10 

t/m 6/12. Museum Land van Valkenburg 


• Der Anlauf, l’Elan, de Aanloop 

2. Keuze uit eindexamenwerk kunstacademies 

euregio Maas-Rijn. Van 18/9 t/m 

27/11. Gouvernement. 

• Elizabeth Peyton. T/m 21/03/2010 

in Bonnefantenmuseum. Palazzo t/m 

1/1/2010. www.bonnefanten.nl 


b e g u n s t i g e r 

Word begunstiger voor 55 euro per jaar 

en krijg Zuiderlucht elke maand thuisgestuurd. 

Aanmelden kan via de website 

www.zuiderlucht.eu, klikken op 

‘begunstiger’. 

> Kalkriese - Tentoonstelling Colossal 

met oa Hans Lemmen, Yves 

Maes, Wim Delvoye, Rui Chafes, 

Pedro Vabrita Reis en Yue Minjun. 

Van 25/4 t/m 31/11. Museum & park 

Kalkriese bij Osnabruck 

> Kleve – Alex Katz – An American 

Way of Seeing. Overzicht met 40 

werken uit 1957–2008. Van 11/10 t/m 

21/2 2010. Museum Kurhaus. 

• Erik Buijs en Hjalmar 

Riemersma. Van 18/10 t/m 15/11 bij 

galerie Huub Hannen in Maastricht. 

www.huubhannen.nl 

• Festival D-vers. Festival voor 

popmuziektalent. Op 17/10 binnenstad 

Sittard. 

• I-fabriek, 3rd edition. 3/12 in Maastricht, 

4/12 in Venlo. www.i-fabriek.nl 

• Jazz Maastricht Promenade. Van 

22 t/m 25/10, diverse locaties. 

www.jazzmaastricht.nl 

• Notorious Visuals (met oa Martha 

Cooper) t/m 1/11. Johan Tahon (t/m 

29/11). Pam Emmerik (t/m 1/11) in 

Schunck* Heerlen. www.schunck.nl 

• Pepijn Lambermont. T/m 10/10 

Galerie Stevens Maastricht. 

www.galeriestevens.nl 

Uitgelicht is een extra service aan de adverteerders in Zuiderlucht. Meer info via info@zuiderlucht.eu of 043 3500591. 

www.musuemkurhaus.de 

> Mönchengladbach – Das Gespinst. 

13/9 t/m 15/11 (met oa Monika 

Baer, William Engelen, Martin Kippenberger). 

Robert Morris. Van 1/11 

t/m maart 2010. Museum Abteiberg. 

www.museum-abteiberg.de 

> Mönchengladbach – Partners. 

Kunst in het euregio-huis, 24/9 t/m 

12/12. 

• Piet schoenmakers 1919-2009. 

Oeuvreoverzicht. T/m 25/10 in kruisgang 

voormalig Kartuizerklooster, Roermond. 


• Piet schoenmakers, tekeningen 

en etsen. T/m 8/11 bij DZD Art Gallery 

en Centrum voor de Kunsten Roermond. 

www.dzdart.nl 

• Rien ne va Plus, Architectuur in 

tijden van crisis & Reading Europe. 

T/m 10/01/10 in NAIm/Bureau Europa 

Maastricht . www.bureau-europa.nl 

• Toegepast 14. Designers van 

morgen. Van 26/9 t/m 13/12 in Z33 Hasselt. 

www.designplatform.be 

• Vijand van het Volk van Henrik 

Ibsen. Toneelgroep Maastricht. Van 7/10 

t/m 22/12. www.toneelgroepmaastricht.nl 

willy & rené 

Neverland 

-René, jongen, waar hang je uit? 

- In Italië Wil, en ik ben not amused. 

- Je mist Helmond? 

- Af en toe moet je even weg om te 

ervaren hoe mooi het thuis ook weer is. 

Maar nee, beurs gejat, camera, je weet 

hoe dat voelt. 

- Moet ik je wat gerookte zalm faxen of 

kun je vooruit? 

- Lamar zitten. Waar zit jij, trouwens? 

- In Peking. Op zakenreis. 

- Midden in de zomer? Dat gelooft geen 

hond. 

- In de kunsthandel is het nooit vakantie 

René. 

- Maar waarvoor bel je? 

- Ik heb net hier op straat een cd’tje 

gekocht waarop alle platen van The 

Beatles staan die ooit zijn uitgebracht, 

inclusief bootlegs, radio-opnamen, you 

name it: 66 cd’s op één schijfje. Voor de 

somma van 1 euro. Hallo, ben je er nog? 

- Ehhhh…, ja, alleen… ik heb hier net 

toevallig die boxen met de geremasterde 

Beatles gekocht voor 450 euro. 

- Maar je had die studioalbums toch al 

compleet, René? 

- Maar dof hè. Ze klinken weer als nieuw, 

de Beatles. 

- Nieuw? Dat spul is veertig jaar oud Wil! 

En wat doe je met al je oude platen en 

cd’s? 

- Ik heb vannacht gedroomd dat alle 

Beatlesfans over de hele wereld een 

brief kregen waarin stond dat ze hun 

oude Beatlestroep moesten inleveren op 

Neverland. 

- Op Neverland? Daar woont toch 

niemand meer, hooguit nog een 

gesjeesde chimpansee. 

- Kan zo zijn, maar daar stroomt wel het 

geld van de Beatlesrechten binnen, dus 

is daar ook de afvalverwerking van oude 

platen. 

- Is het geen idee om onze eigen 

voetbalvideo’s te remasteren? 

- Welke banden René? Die ons pap met 

de Betamax heeft gemaakt van Studio 

Sport-fragmenten? 

- Ach, lamar zitten, Wil. 

Let it be. 


museum het domein sittard 

Anne-Marie Schneider 

Jambes Longues 

26.09.09•03.01.10 

Anne-Marie Schneider, sans titre (Jambes Longues), 

2003; Oostindische inkt op papier, 32,5 x 38 cm, 

courtesy Galerie Nelson-Freeman, Paris 

Cave Woman, Inverted Television 1, 2008 

Anouk Kruithof 

Becoming Blue 

26.09.09•03.01.10 

Anouk Kruithof, Untitled (#38), 2008; c-print, 

80 x 64 cm 

Kapittelstraat 6 Postbus 230 nl-6130 ae Sittard t +31 46 4513460 f +31 46 4529111 

info@hetdomein.nl www.hetdomein.nl Open: Tue–Sun 11.00–17.00 hrs 


DOM_advZL_sep2009.indd 1 09-09-2009 16:23:08

Download uitgave als PDF - Zuiderlucht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?