bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

17
strijder voor deze kunst; dat, waar hij zich bij een kompromis neerlegt, mijn
strijd-instinkten juist wakker worden. Zijn algemene konklusies (die met Sjanghai
Express alleen nog maar van doen hebben voor zover deze film als specimen gelden
mag) lijken mij niets minder dan verontrustend. Hij schrijft, voor de vuist weg:
Als één uit een ontelbare, namelooze massa van bioskoopbezoekers - de eenige
factor, die het vervaardigen van zulke groote speelfilms beheerscht en economisch
mogelijk maakt - moet men blij zijn, dat zoo spoedig in de groote productie reeds
bereikt is, dat een slecht scenario verwerkelijkt wordt door een man, die er film naar
de hoogste filmische eischen, die de toeschouwer heeft leeren stellen, uit weet te
maken... De maecenas-daad van de oude avantgarde heeft het mogelijk gemaakt,
althans de beste speelfilms naar den eenigen absoluten maatstaf hunner filmwaarde
te beoordeelen. Aan de overwinning der avantgarde doet men echter zelfs tekort,
wanneer men een, historisch verklaarbare, litteraire preoccupatie ook aan het publiek
vermaak van de speelfilm als beslissenden maatstaf gaat aanleggen... Goede films
naar goede scenario's zijn voorloopig idealen, die men zich slechts af en toe bij
uitzondering, op een koopje of bij wijze van kansspel... kan permitteeren. Men kan
slechts hopen dat zij langzamerhand in getal vermeerderen, voor het oogenblik
eischen kan men het niet.
Het beroep op de massa en het geld van de massa - die dan toch ook nog enige
beroemde russiese films hebben mogelik gemaakt - moge verstandig zijn, van de
oud-strijder Scholte klinkt mij zoiets niet alleen als een koncessie, maar als de
bekentenis van een nederlaag. Heeft men dààrvoor gezwijmeld voor experimenten,
de waarde van allerlei films met razernij overschat, Pantserkruiser Potemkin gezien
als een soort Ilias, en De Moeder als de meest shakespeariaanse top waartoe een
cineast stijgen kon, om te komen tot déze verstandigheid? - Voor een vorm, die
slechts krachtens de vraag van millioenen bestaat, onvoorwaardelijk verbetering te
eischen van den inhoud, komt neer op een intellectueele idee-fixe van
wereldverbetering en het onvruchtbaar vervangen van sociale wetmatigheid door
individualistische voorkeur, zegt de filmkundige Scholte nog. En de letterkundige
die
E. du Perron, De smalle mens