bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

21
werd gemaakt. Men vindt in L'Histoire Comique de Francion van Charles Sorel
(1623) een prachtige tirade voor het behoud van de erotiek en tegen deze woorden.
Drasties of humoristies bij Rabelais, soldatesk en satyriek in de 16e en 17e eeuw
(Maynard, d'Esternod, Sigogne) worden zij in de libertijnse romans van de 18e eeuw
meer en meer vervangen door z.g. poëtiese en bloemrijke perifrasen, die weldra
belachelik aandoen, en toch kan men bij een auteur als Nerciat zien hoeveel een
roman met perifrasen (Félicia, Le Doctorat Impromptu) aan werkelike erotiek wint
boven een roman met de schokkende woorden (Le Diable au Corps, Les Aphrodites).
Van enigszins diepgaande karakterbeschrijving in dit alles geen sprake. De
kombattanten die optreden en die van het eerste hoofdstuk tot het laatste meestal
reeds de wapens hanteren, zijn eeuwen lang marionetten gebleven, nooit - en dit
is wel de grootste zwakheid der erotiese literatuur - werkelike personages. De romans
van de marquis de Sade, die in menig opzicht opmerkelik zijn, maar als faktuur niet
verschillen van de gewone schelmenroman, vol boeiende en bewegelike marionetten
weer, die al of niet door hun bizondere voorkeuren op seksueel gebied, soms weinig
verschillen van akrobaten, zijn minder ver verwijderd van de Satyricon van Petronius
dan van Lady Chatterley's Lover; zelfs zijn Philosophie dans le Boudoir, in
dialoogvorm geschreven en waar men dus door de uitingen der protagonisten zelf
groter verschillen waarneemt, dat bovendien, om het ateïsme dat hier zo overvloedig
met het erotiese programma samengaat, zo karakteristiek is voor de persoonlikheid
van de auteur, treedt tenslotte niet buiten dit kader. De enige psychologiese roman
uit de libertijnse periode is Les Liaisons Dangereuses van Laclos, waar de
schokkende woorden ontbreken: Mme de Mertueil en Valmont zijn pervers, maar
gebruiken een vocabulaire dat niet noodzakelikerwijs ontstellend hoeft te werken
op de lezers van Clarissa Harlowe. De Fanny Hill van John Cleland, waarvan het
eerste deel aan een erotiese Moll Flanders doet denken, gaat in het tweede volkomen
in het ‘gevarieerd programma’ onder. In de 19e eeuw brengen de romans
toegeschreven aan Musset, Droz en enige anderen, geen enkele verandering in
het beginsel de lezer zo haastig mogelik te ontroeren met de bepaalde ontroering
E. du Perron, De smalle mens