Opportuun maart 2006 - Openbaar Ministerie
Opportuun maart 2006 - Openbaar Ministerie
Opportuun maart 2006 - Openbaar Ministerie
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
03<br />
openbaar ministerie jaargang 12 nummer 3 <strong>maart</strong> <strong>2006</strong><br />
Thema:<br />
Zedencriminaliteit<br />
Alles afwegende: het authentieke meisje<br />
Wet, webcam en waarheidsvinding
Inhoud<br />
Alles afwegende 3<br />
“Ik ben bang voor papa,” laat het meisje via<br />
een briefje weten. Het is het begin van een<br />
ernstige zedenzaak waarin officier van justitie<br />
Marjoleine ten Velde moeite heeft om<br />
met distantie te blijven puzzelen.<br />
OR-trofee 5<br />
De Medezeggenschapsraad van het OM<br />
heeft de OR-trofee <strong>2006</strong> in de wacht<br />
gesleept.<br />
Kinderporno 6<br />
De Twentse rechercheurs Felix Zanderink<br />
en Gerrit Vleerbos speuren dagelijks naar<br />
kinderporno. Bij inbeslagname van materiaal<br />
is hun motto “Niets hoeft te zijn wat<br />
het lijkt.”<br />
WaarOM? 9<br />
De Helpdesk van het Landelijk Parket<br />
schept duidelijkheid over ‘stelselmatige<br />
observatie’.<br />
Zedendriedaagse 10<br />
Wet, webcam en waarheidsvinding. De in<br />
Arnhem gehouden Zedendriedaagse sloeg<br />
een brug tussen technologie en jurisprudentie.<br />
Recensie 13<br />
Courtroom 302: a year behind the scenes in<br />
an American criminal courthouse.<br />
Digitale opsporing 14<br />
Er wordt niet veilig genoeg digitaal opgespoord.<br />
Talloze mogelijkheden die de technologie<br />
biedt, worden onvoldoende benut.<br />
Tegenspraak 16<br />
‘Spookrijders zonder schade’ en ‘advocaten<br />
van de duivel’ moeten zorgen voor kritische<br />
tegenspraak. Tijdens drie congresdagen<br />
‘Versterking opsporing en vervolging’ luisterde<br />
het OM naar adviezen uit de praktijk.<br />
Jo Peeters 18<br />
Hardlopen is zijn grootste passie. En collega’s<br />
die niet verder willen kijken dan hun<br />
neus lang is, ergeren hem. Elf vragen aan de<br />
Maastrichtse parketsecretaris Jo Peeters.<br />
FC Utrecht - PSV 20<br />
“Nu allemaal de trap op, stewards,” hoort<br />
voetbalofficier Fred Bijlsma in het commandocentrum.<br />
Woedende voetbalsupporters<br />
hebben zojuist in woord en gebaar<br />
duidelijk gemaakt dat de grensrechter niet<br />
had moeten vlaggen. Reportage uit de<br />
Galgenwaard.<br />
Personalia 22<br />
Agenda 23<br />
Website Eurojustice 24<br />
Column 24<br />
Droge boterham<br />
Beleid en regels 25<br />
Internationaal 26<br />
Verkeer 27<br />
AchterOM 28<br />
OPPORTUUN<br />
tijdschrift voor het<br />
openbaar ministerie<br />
jaargang 12<br />
nummer 3<br />
<strong>maart</strong> <strong>2006</strong><br />
Verschijningsdatum nr. 4: 6 april <strong>2006</strong>.<br />
<strong>Opportuun</strong> is het tijdschrift van en voor<br />
het <strong>Openbaar</strong> <strong>Ministerie</strong>. Het blad wordt<br />
gratis verstrekt aan de medewerkers van<br />
het OM en andere geïnteresseerden. Het<br />
blad verschijnt tien keer per jaar.<br />
De redactie is verantwoordelijk voor de<br />
inhoud van het blad. Aan de in <strong>Opportuun</strong><br />
verstrekte informatie kunnen geen rech-<br />
ten worden ontleend. Overname van arti-<br />
kelen met bronvermelding is toegestaan.<br />
Suggesties, opmerkingen, artikelen:<br />
Bel of mail de eindredacteur.<br />
Eindredactie: Pieter Vermaas,<br />
070 – 3399840 of p.vermaas@om.nl.<br />
Redactieadres: Voorlichtingsdienst<br />
OM, Parket-Generaal, kamer 423, Prins<br />
Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH<br />
Den Haag. Telefoon: 070 – 3399840.<br />
Abonnementenadministratie:<br />
Wijzigingen? Stuur de adreswikkel met<br />
de aangebrachte wijzigingen naar het<br />
redactieadres, of mail de wijzigingen naar<br />
opportuun@om.nl.<br />
Redactieraad: Ryan Lievaart, Heleen<br />
Rutgers, Hans Wesselink, Marcel Wolters.<br />
Vaste medewerkers: Lianne Bertens,<br />
Linda Bregman, Mirelle Herlfterkamp,<br />
Anne Hoeksema, Angela Kaptein, Karin<br />
Mensink, Michael Nieuwenhuis, Manon<br />
Nooteboom, Juriaan Simonis, Koos Spee.<br />
Aan dit nummer werkten verder mee:<br />
Linda van Bruggen, Mary Hallebeek, Jan<br />
Hoekman, Olga Hoekstra, Miek Smilde,<br />
Harry Willems, familie Zwijgers.<br />
Foto omslag: Lianne Bertens<br />
Ontwerp: Fabrique, Delft<br />
Druk: Zijlstra Drukwerk, Rijswijk<br />
Oplage: 6.900<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Alles afwegende 5<br />
Marjoleine ten Velde: “Ik was hoe dan ook niet in appèl gegaan.” Foto's: Onno Kummer<br />
Het authentieke<br />
meisje<br />
Humor is voor Marjoleine ten Velde een middel om afstand te<br />
houden. Want ze ziet niet alleen nare maar ook zotte zaken en<br />
dus moet de Arnhemse zedenofficier vaak lachen. Vervolgens<br />
kan ze met distantie puzzelen aan haar zaak. “Ik ben echt een<br />
puzzelaar, altijd bezig met de waarheidsvinding, maar heel soms<br />
lukt dat niet zo goed. Dit was zo’n zaak: een oprecht, authentiek<br />
meisje, dat lange tijd niet beter wist dan dat het normaal was<br />
wat haar vader met haar deed. De gelatenheid waarmee Angela<br />
sprak, maar ook de leuke dingen die ze over haar vader vertelde.”<br />
“Ik ben bang van papa.” Het is juni 2002 als<br />
de dan 9-jarige Angela* een briefje met deze<br />
tekst onder de wc-deur doorschuift binnen<br />
de crisisopvang Stichting Passade, waar zij<br />
met haar moeder verblijft. Enige jaren terug,<br />
in 1997, waren Angela’s vader en moeder uit<br />
elkaar gegaan. Angela woonde doordeweeks<br />
bij haar moeder, en in het weekend bij haar<br />
vader. Vanaf 2000 woont ze, op eigen verzoek,<br />
bij haar vader. Maar in mei 2002 wil ze<br />
dat niet meer en korte tijd later belandt ze<br />
met haar moeder in de crisisopvang.<br />
Ga uw dochter niet ‘uithoren’, krijgt Angela’s<br />
moeder te horen van de psychologe van<br />
de crisisopvang. Laat haar alleen vertellen<br />
wat ze zelf wil vertellen. Beloon haar niet<br />
voor wat ze zegt, maar toon wel aandacht.<br />
Angela’s moeder volgt het advies op. En ze<br />
doet kort daarna aangifte van jarenlange<br />
mishandeling en verkrachting van haar<br />
dochter.<br />
Zedenofficier Ten Velde zit er bovenop. Via<br />
haar aansluiting op het bedijfsprocessensysteem<br />
van de politieregio Gelderland-<br />
Zuid volgt en stuurt ze alle opsporingshandelingen<br />
in deze zaak. Hoewel er in<br />
voorgaande jaren nooit bij instanties aan<br />
de bel was getrokken, kleuren verklaringen<br />
van de moeder, buurtbewoners en leraren<br />
op Angela’s school, het plaatje van misbruik<br />
in. Angela sliep bij vader in bed, had regelmatig<br />
blauwe plekken, en was onverzorgd.<br />
Op school kon ze niet meekomen en was ze<br />
vermoeid. Ten Velde: “In het gezin was het<br />
sex, drugs en rock and roll – en dan zeg ik<br />
het heel gezellig.”<br />
Verdachte vader S. erkent veel zaken. Zijn<br />
cocaïnegebruik fokte hem op en oxazepam<br />
kalmeerde hem weer. Door gebruik van<br />
deze uppers en downers had hij minder tijd<br />
en geld om aan Angela te besteden; daardoor<br />
wilde Angela weer naar haar moeder.<br />
Een prettig verleden had S. evenmin: veroordelingen<br />
voor diefstal en afpersing en<br />
ook tweemaal voor verkrachting.<br />
In augustus 2002 wordt Angela in de studio<br />
gehoord door een ervaren zedenrechercheur.<br />
Het meisje begint telkens te tekenen<br />
als ze pijnlijke vragen krijgt, maar verklaart<br />
gedetailleerd over het misbruik: “Dan hield<br />
ik een kussen voor mijn hoofd, want dan<br />
dacht hij dat ik het langer vol zou kunnen<br />
houden. Maar dat was niet zo.”
6<br />
De advocaat wil meer weten over de wijze<br />
waarop het studioverhoor heeft plaatsgevonden.<br />
Op zijn verzoek benoemt de<br />
rechter-commissaris prof. dr. Merckelbach<br />
tot getuige-deskundige die de verhoren<br />
bekijkt en het gehele dossier leest.<br />
“Het verhoor is volgens de regels der kunst<br />
uitgevoerd,” rapporteert Merckelbach in<br />
januari 2003. Hij acht de betrouwbaarheid<br />
van Angela’s belastende verklaringen groot,<br />
want haar verhaal is consistent, volledig<br />
en accuraat. Angela's verklaring komt zelfs<br />
voor een belangrijk deel overeen met die<br />
van S. Zo geeft S. bijvoorbeeld aan dat hij<br />
zijn dochter wel eens sloeg en dat hij, in<br />
aanwezigheid van Angela, masturbeerde en<br />
seks met andere vrouwen had.<br />
“Een geweldig rapport vond ik het,” blikt<br />
Marjoleine ten Velde terug. “Ook op de zitting<br />
van 1 april 2003 gaf Merckelbach duidelijk<br />
aan dat het een schoolvoorbeeld van een<br />
studioverhoor was. Merckelbach liet zich<br />
ook niets ontfutselen op terreinen waarop<br />
hij niet deskundig was. Daardoor werd het<br />
deskundige karakter van zijn verklaring juist<br />
versterkt.”<br />
Begin 2003 verschijnt ook een door Ten<br />
Velde gevraagd rapport van twee onderzoekers<br />
van de Forensisch Psychiatrische<br />
Dienst. Zij pleiten daarin voor observatie<br />
van S. in het Pieter Baan Centrum. Opdat<br />
recidivegevaar, behandelnoodzaak en toerekeningsvatbaarheid<br />
van de verdachte in<br />
kaart kan worden gebracht. Op de zitting<br />
van 1 april 2003 besluit de meervoudige<br />
kamer tot deze observatie.<br />
Veel meer dan een betrouwbare verklaring<br />
en een dubieuze verdachte is er nog niet.<br />
Ook het technisch bewijs is mager. Een speciale<br />
kinderarts stelt na onderzoek van het<br />
meisje wel vast dat aan de vaginale opening<br />
afwijkingen waren te zien die een aanwijzing<br />
konden zijn voor meerdere malen seksueel<br />
misbruik.<br />
Dan volgt een pijnlijke periode voor Angela.<br />
Op de zitting van 2 december 2003 hoort de<br />
advocaat de broer van de verdachte. Deze<br />
broer zaait twijfel over misbruik in het toilet<br />
in de woning van S., waarover Angela had<br />
verklaard. Kán helemaal niet, verklaart de<br />
de broer, want die wc is te klein om de door<br />
Angela verwoorde handelingen te kunnen<br />
uitvoeren. Op 20 januari 2004 besluit de<br />
rechtbank tot een nieuw studioverhoor van<br />
Angela en een aanvullend onderzoek over<br />
deze wc. De door de verdediging gevraagde<br />
reconstructie wordt vooralsnog geweigerd.<br />
Onderzoek van de technische recherche<br />
leert dat de wc niet klein is: met een lengte<br />
van 97 centimeter is sprake van een standaardbouwmaat.<br />
Ook stelt de TR vast dat<br />
de deur van deze wc op een andere plek<br />
zat dan door de broer was aangegeven. Dat<br />
betekent dat deze getuigenverklaring niet<br />
meer van waarde kan zijn voor het bewijs.<br />
Maar het hakt erin bij Angela. Het meisje<br />
begrijpt het niet: ze hád alles toch al een<br />
keer verteld? Waarom wordt ze nu niet<br />
geloofd? En Ten Velde krijgt er buikpijn van.<br />
“Moest dat kind vanwege die stomme wc<br />
verdorie wéér de studio in, bijna anderhalf<br />
jaar na haar eerste studioverhoor! Ik<br />
voelde me er heel vervelend onder dat ik<br />
dat niet kon tegenhouden, terwijl de politie<br />
het meisje eerder had beloofd dat ze één<br />
keer het hele verhaal zou moeten vertellen<br />
en dat ze dan op alle vragen antwoord<br />
zou moeten geven, en daarna niet meer.<br />
Bovendien had Merckelbach al verklaard<br />
dat haar eerste verklaring betrouwbaar<br />
was. Op dat moment besloot ik dat ik,<br />
ongeacht het vonnis van de rechter, niet<br />
in appèl zou gaan. Want Angela was er zo<br />
ernstig aan toe dat ze direct na het tweede<br />
studioverhoor in een gesloten inrichting<br />
opgenomen moest worden. Deze opname<br />
mocht niet verder vertraagd worden door<br />
justitie-onderzoeken.”<br />
Tijdens het tweede studioverhoor herhaalt<br />
Angela haar eerdere verhaal over de wc; ze<br />
blijft zeer consistent. Maar aan het einde<br />
van dit tweede studioverhoor verklaart ze<br />
over een kampeerweekend waarin haar<br />
stiefopa ontucht met haar en met een jongetje<br />
zou hebben gepleegd.<br />
Door deze nieuwe feiten ruikt de advocaat<br />
van S. kansen. Is het niet toevallig dat het<br />
weer Angela overkomt? Zijn haar verklaringen<br />
echt betrouwbaar, of is dit een klassiek<br />
geval van een fantaserend kind wiens verklaringen<br />
‘radicaliseren’. Maar de rechtbank<br />
acht de verklaring van het meisje, ondersteund<br />
door de verklaring van het jongetje,<br />
opnieuw betrouwbaar. Het nieuwe onderzoek<br />
schaadt de zaak tegen S. niet.<br />
Op 1 juni 2004, twee jaren na het eerste<br />
briefje van Angela, vindt de negende en<br />
laatste zitting plaats. Ter zitting worden<br />
twee deskundigen van het Pieter Baan<br />
Centrum alsmede een op verzoek van de<br />
raadsman benoemde contradeskundige<br />
gehoord door de Rechtbank. De deskundigen<br />
van het PBC constateren dat S. verminderd<br />
toerekeningsvatbaar is, dat het gevaar<br />
voor recidive groot is, en dat een behandeling<br />
noodzakelijk is.<br />
“Vijf jaar terreur” heeft Angela ondergaan,<br />
rondt officier Ten Velde haar requisitoir af.<br />
Eis: vijf jaar met tbs met dwangverpleging.<br />
De rechtbank veroordeelt S. tot drie jaar en<br />
tbs met dwangverpleging. S. legt zich erbij<br />
neer.<br />
Deze zaak, blikt Ten Velde terug, leidde in<br />
Arnhem tot een OM-zedenoverleg, met<br />
vaste zedenofficieren en -secretarissen,<br />
voor de politieregio’s Arnhem, Nijmegen,<br />
Zutphen en de KMAR. Deze ‘samenspraak’,<br />
waarin de zedenzakenlijst wordt bekeken,<br />
de wetenswaardigheden van een zitting<br />
worden besproken en de juiste tenlastelegging<br />
wordt geformuleerd, vormt een<br />
ideaal klankbord zegt Ten Velde. “Juist in<br />
zedenzaken is het vaak doorslaggevend dat<br />
je helder blijft denken, dat je niet betrokken<br />
raakt bij het leed van anderen, maar afstand<br />
houdt en de kwaliteit van het onderzoek<br />
voorop stelt.”<br />
Tekst: Pieter Vermaas<br />
* De naam van het slachtoffer is vanwege<br />
privacyaspecten gefingeerd.<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> OR-trofee <strong>2006</strong> 7<br />
OR-trofee <strong>2006</strong> voor OM<br />
Leiders moeten weer leiding geven<br />
De Medezeggenschapsraad van het OM (MROM) heeft de<br />
OR-trofee <strong>2006</strong> in de wacht gesleept. De MROM is er volgens de<br />
jury in geslaagd allerlei belangen binnen het OM tegen elkaar<br />
af te wegen.<br />
“Een erkenning van veel anoniem werk.” Zo<br />
beziet voorzitter Paul de Jong de OR-trofee<br />
<strong>2006</strong> die zijn MROM op 25 januari kreeg<br />
uitgereikt.<br />
In een traject van de ingrijpende OM-reorganisatie<br />
heeft de MROM “onder zeer grote<br />
tijdsdruk zeer deskundig geadviseerd,” zo<br />
staat vermeld op de bij de trofee behorende<br />
oorkonde. En: “De MROM heeft de moeilijke<br />
taak gehad om de belangen van het<br />
personeel, de belangen van die OM-onderdelen<br />
en de belangen van het totale OM<br />
tegen elkaar af te wegen.”<br />
De Jong, die op 10 januari de voorzittershamer<br />
overnam van Roland Wijmenga, is er<br />
best “een beetje trots” op dat de MROM, die<br />
vertegenwoordigers uit alle 31 OM-onderdelen<br />
telt, in staat is gebleken het OM-belang<br />
vanuit de concern-gedachte te dienen en<br />
niet alleen oog had voor de lokale belangen.<br />
“We hebben afgesproken dat we samen zouden<br />
optrekken tot het eind en in dat proces<br />
zijn we als MROM in zijn geheel gegroeid.”<br />
Hoofdlijnen<br />
De MROM koos de afgelopen jaren niet<br />
voor rechtspositioneel gekneuter op de<br />
Paul de Jong neemt de trofee in ontvangst. Foto: Nelleke Dadema<br />
vierkante centimeter. Hoofdlijnen stonden<br />
centraal. Door het over de inhoud te hebben<br />
en daarbij duidelijk de ondergrens aan<br />
te geven, is redelijk wat invloed uitgeoefend,<br />
denkt De Jong.<br />
Twee, drie jaar geleden vond de MROM de<br />
grootschalige verschuivingen in de organisatie<br />
niet nodig. De medezeggenschapsraad<br />
benadrukte toen juist tegenover zijn<br />
bestuurder het belang van cultuur en leiderschap<br />
en de verbeteringen die daarbij in de<br />
bestaande structuur nog konden worden<br />
aangebracht: leiders moeten niet knijpen<br />
als het fout gaat, maar echt leidinggeven;<br />
doen wat je zegt en zeggen wat je doet, met<br />
meer aandacht voor de individuele medewerkers.<br />
Wijzigingen in de OM-structuur kwamen<br />
er toch, maar de MROM-voorzitter constateert<br />
nu dat het College het belang van<br />
cultuur en leiderschap wel een prominente<br />
plaats heeft gegeven in het overleg. Nu met<br />
de komst van Geografisch Georiënteerde<br />
Eenheden de afhankelijkheden binnen het<br />
OM toenemen, wordt dat belang alleen<br />
maar groter, meent De Jong, want het vereist<br />
nog meer dan vroeger het maken van<br />
duidelijke onderlinge afspraken met bijbehorende<br />
verantwoordelijkheden.<br />
De kracht van de huidige MROM zit in de<br />
sfeer, denkt De Jong. Nieuwe MROM-leden<br />
komen in een ‘warm bad’. Onzekere mensen<br />
worden juist uitgenodigd om hun mening<br />
te geven en commentaar te geven op de<br />
mening van andere MROM-leden. Ook het<br />
overleg met de bestuurder, PG Herman<br />
Bolhaar, is openhartig, zegt Paul de Jong.<br />
“We hebben bijvoorbeeld ook heel open,<br />
met een lach en een traan, met het College<br />
kunnen spreken. En een half uur nadat wij<br />
de OR-trofee in handen kregen, feliciteerde<br />
Herman Bolhaar mij vanaf zijn vakantieadres.<br />
Dat is tekenend voor de sfeer.”<br />
Afgrond<br />
Leiders moeten weer leiding geven en<br />
investeren in ál hun medewerkers, is het<br />
parool van de MROM. Ze moeten aanwezig<br />
zijn, want het personeel wil gehoord<br />
worden. De Jong: “Als je daarin investeert,<br />
krijg je gemotiveerde medewerkers terug,<br />
en die vormen het kapitaal onze organisatie.<br />
Niet dat je iedereen maar gelijk moet<br />
geven, maar je moet wel luisteren – en niet<br />
ondertussen je koffertje inpakken voor de<br />
volgende vergadering.”<br />
De Jong wil zich op zijn beurt verplaatsen<br />
in leidinggevenden. Soms geldt inderdaad<br />
dat mensen niet moeten zeuren, maar een<br />
stapje harder moeten lopen. Maar maak<br />
wel onderscheid, stelt De Jong. “Nu zie ik<br />
dat mensen die al met hun nagels aan de<br />
afgrond hangen, er wéér een taak bij krijgen.<br />
Dit geldt voor alle geledingen binnen het<br />
OM. Het OM is goed in delegeren en dóórdelegeren,<br />
nietwaar? Maar uiteindelijk komt<br />
de last toch op de werkvloer terecht.”<br />
Tekst: Pieter Vermaas
8<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Kinderporno 9<br />
‘Niets hoeft te zijn wat het lijkt’<br />
Twentse rechercheurs gaan tot het uiterste voor<br />
slachtoffers van kinderporno<br />
Foto: Lianne Bertens<br />
Elk onderdeel van hun werkkamer heeft een betekenis.<br />
De vrolijk geelgekleurde muren, het afgeschermde ‘kijkhoekje’,<br />
de weggedraaide monitoren en zelfs de kerstboom en kerstverlichting<br />
boven hun bureaus. Alles moet voorkomen dat de collega’s<br />
die binnenwandelen direct worden geconfronteerd met het<br />
dagelijks werk van Felix Zanderink (47) en Gerrit Vleerbos (49),<br />
regionale coördinatoren kinderpornografie.<br />
De computer is gevuld met soms walgelijke<br />
plaatjes. Kleine naakte meisjes en<br />
jongetjes in onnatuurlijke, erotisch getinte<br />
houdingen flitsen over het scherm. In een<br />
sneltreinvaart bekijkt en categoriseert<br />
Felix Zanderink de beelden. Dat is wel kinderporno,<br />
dit niet. Hier is sprake van een<br />
volwassen vrouw en hier hebben we het<br />
over een meisje van nog geen zeven jaar.<br />
Ieder plaatje wordt geregistreerd met een<br />
‘k’ van kinderporno, ‘geen’ als de afbeelding<br />
geen kinderporno is of een ‘m’ die staat voor<br />
‘maakt deel uit van een serie, maar is geen<br />
kinderporno’.<br />
Aan de overkant zit collega Gerrit Vleerbos.<br />
Hij is bezig oude videobanden in een antieke<br />
recorder te drukken. “Pedoseksuelen<br />
bewaren alles,” weten de politiemannen<br />
van korps Twente. Daarom beschikken zij<br />
naast moderne computers die mediafiles<br />
kunnen afspelen en dvd-spelers ook over<br />
een diaprojector, een ‘video2000’-systeem<br />
en zelfs over materiaal dat 8mm-film kan<br />
afspelen.<br />
Randstadproblematiek?<br />
In oktober 1996 werd de Enschedese eenheid<br />
kinderporno, waar de twee rechercheurs<br />
deel van uitmaken, opgericht.<br />
Aangezien de strafmaat van artikel 240B van<br />
het Wetboek van Strafrecht werd verhoogd<br />
naar maximaal zes jaar gevangenisstraf,<br />
werd er meer mogelijk in de opsporing<br />
van kinderporno. “De Wet Bob werd van<br />
toepassing. Dit bood mogelijkheden voor<br />
bijvoorbeeld de toepassing van voorlopige<br />
hechtenis of het werken met taps,” aldus<br />
Zanderink. Overtuigd van de mogelijkheden<br />
van een speciaal team voor de opsporing<br />
van kinderporno stapte Zanderink,<br />
die toen als rechercheur bij de afdeling<br />
Zeden werkte, naar zijn chef. “Die vond<br />
het ‘randstadproblematiek’ en meende dat<br />
dit soort dingen niet voorkwamen in ons<br />
mooie Twente. Ik zei toen dat ik een team<br />
nodig had, zodat ik kon aantonen dat het<br />
hier ook wel degelijk speelde.” Samen met<br />
Vleerbos, die van Algemene Justitiële zaken<br />
(AJZ) afkwam, werd hij vrijgemaakt om zich<br />
te specialiseren in de schimmige wereld van<br />
de kinderporno.<br />
Het team bleek een succes. In het eerste jaar<br />
dat het draaide, spoorde het acht verdachten<br />
op. “En we hebben er dat eerste jaar 45<br />
slachtoffers uitgehaald,” vertelt Vleerbos.<br />
Knokken<br />
Beide rechercheurs zijn het erover eens:<br />
de speciale eenheid voor kinderporno in<br />
Twente is uniek in zijn soort. “Ik ken geen<br />
andere afdeling die zo te werk gaat,” schat<br />
Zanderink in.<br />
Doordat de twee speciaal zijn vrijgemaakt<br />
voor de opsporing van kinderporno, hebben<br />
Vleerbos en Zanderink de kans zich te<br />
richten op het onderzoek. Zanderink: “Bij<br />
de ‘gewone’ afdeling jeugd en zeden heb<br />
je niet de tijd en de ruimte om specifiek<br />
Hulp digitale recherche noodzakelijk<br />
Zonder de collega’s van de digitale recherche zou het werk van Felix Zanderink en Gerrit<br />
Vleerbos niet mogelijk zijn. Coert Blok en Jelle Berkhout zorgen ervoor dat de in beslag<br />
genomen computers worden veiliggesteld. Zij maken een kopie van de harde schijf en zorgen<br />
ervoor dat alle data op de schijf aan het licht komen. Kinderporno staat soms gewoon in<br />
handig gelabelde bestanden – ‘Lolita under fourteen’ – maar vaker komt het voor dat de verdachte<br />
‘dacht’ zijn schijf opgeschoond te hebben. Ook deze weggegooide data worden door<br />
de digitale recherche gevonden. “Zolang data niet overschreven is, kunnen we het terughalen,”<br />
zegt Jelle Berkhout.<br />
Met een speciaal programma, KPIXlite, worden na het veilig stellen van de harde schijf alle<br />
fotobestanden nagegaan. Het programma geeft elk plaatje een unieke waarde. Tegelijkertijd<br />
vergelijkt het programma de plaatjes met al gelabelde bestanden en kan het direct herkennen<br />
of een bestand kinderporno bevat of niet. Het nut van het programma is simpel.<br />
Berkhout: “Het voorkomt dat Felix en Gerrit plaatjes bekijken die ze al eerder beoordeeld<br />
hebben.” Dit geldt alleen voor bestanden die al herkend zijn als zijnde ‘g’, geen kinderporno.<br />
De afbeelding die al wel gecategoriseerd zijn als ‘k’, kinderporno, worden altijd nogmaals<br />
handmatig gecontroleerd. Plaatjes die niet herkend zijn, worden alsnog doorgeschoven naar<br />
beide rechercheurs om te worden beoordeeld.<br />
Voor bewegende beelden is overigens nog geen vergelijkbaar systeem, maar dit is wel in<br />
de maak.
10 OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Helpdesk 11<br />
Illustratie: Linda van Bruggen<br />
onderzoek te doen. Als er vier aangiftes liggen,<br />
blijven de normale onderzoeken logischerwijs<br />
vaker liggen.”<br />
Juist in de duistere wereld van de kinderporno<br />
moet de politie het hebben van grondig<br />
onderzoek. Veelal begint de zoektocht<br />
met een aangifte of een tip. Ook worden de<br />
rechercheurs soms benaderd door collega’s<br />
die met een ander onderzoek bezig zijn en<br />
het vermoeden hebben dat de verdachte<br />
ook bezighoudt met kinderporno. Als er<br />
genoeg concrete aanwijzingen zijn volgt een<br />
huiszoeking waarbij alles draait om de inbeslagname<br />
van zoveel mogelijk materiaal. Bij<br />
de doorzoeking geldt namelijk het motto:<br />
‘Niets hoeft te zijn wat het lijkt.’<br />
Zanderink en Vleerbos zijn kinderporno<br />
tegengekomen op originele banden van<br />
Disney, op cd’s van Michael Jackson, op dia’s<br />
en zelfs op memorysticks waarvan in eerste<br />
instantie werd gedacht dat het een ‘gewone’<br />
pen was. Soms moeten de rechercheurs<br />
knokken om het materiaal mee te kunnen<br />
krijgen. Dan ziet de rechter-commissaris<br />
niet in waarom ook de op het eerste oog<br />
‘origineel’ lijkende band van Jungle Book<br />
zeer zeker mee moet. En dat niet alleen de<br />
gewone pc en laptop van de verdachte mee<br />
moeten, maar ook de spelcomputer. Want<br />
die kan omgebouwd zijn.<br />
Juist die onwetendheid van sommige rechters-commissarissen<br />
en rechters is de beide<br />
mannen een doorn in het oog. “Er hoeft<br />
maar één onwetend iemand in de keten<br />
te zitten”, verzucht Gerrit. Deskundigheid<br />
moet voorop staan, zeker als het gaat om<br />
zulke ingrijpende misdrijven als kindermisbruik<br />
en kinderporno.<br />
Doordat het tweetal al tien jaar bezig is,<br />
hebben beide rechercheurs deskundigheid<br />
opgebouwd. Juist die gespecialiseerde<br />
blik missen ze af en toe bij de rechterlijke<br />
macht. “Een rechter heeft de ene dag een<br />
zaak waarin een vader zijn dochter heeft<br />
misbruikt en de andere dag heeft hij de hele<br />
dag drankzittingen,” verduidelijkt Gerrit<br />
Vleerbos. “Maar we weten niet eens of het<br />
wel mogelijk is om zo een gespecialiseerde<br />
kinderpornorechter aan te stellen.” Die<br />
wens blijft er echter wel, maar wordt onmiddellijk<br />
gerelativeerd door Felix Zanderink:<br />
“Wij zien de dingen net iets anders en dan<br />
word je direct gebombardeerd tot ‘specialist’.<br />
Wie zegt dat wij gelijk hebben?”<br />
Toch is het even slikken als de rechter ter<br />
zitting plaatjes, waarvan beide rechercheurs<br />
hebben geoordeeld dat het om kinderporno<br />
gaat, wil teruggeven aan de verdachte.<br />
Omdat juist deze rechter het betwiste<br />
plaatje geen kinderporno vindt. “Je hebt<br />
geen idee wat het is om het dan terug te<br />
moeten geven,” verheft Zanderink zijn stem<br />
enigszins.<br />
Ondanks dat de frustratie soms opspeelt,<br />
blijven beiden doorgaan met het werk.<br />
Beiden weten dondersgoed waar ze het voor<br />
doen: voor de slachtoffers, die ze ‘eruit willen<br />
trekken’. “Er is één ding dat je op de been<br />
houdt. Gedrevenheid.”<br />
Tekst: Olga Hoekstra<br />
‘Commerciële kinderporno is keiharde<br />
georganiseerde misdaad’<br />
Officier van justitie Inge Schepers van arrondissementsparket Arnhem onderscheidt globaal<br />
drie groepen van mensen die kinderporno vervaardigen, bezitten en verspreiden. “Als<br />
opspoorder en vervolger van kinderporno heb je allereerst te maken met de ‘zielige’ man<br />
die via zijn pc in aanraking komt met kinderporno en dit vervolgens downloadt.” Volgens<br />
Schepers zijn dit de eenvoudige en makkelijk op te lossen zaken. Onder invloed van bijvoorbeeld<br />
stress of een echtscheiding zoekt de dader als seksuele uitlaatklep kinderpornoplaatjes<br />
op het net. Dit soort daders bekent in veel gevallen en wil ook echt gebruik maken van de<br />
hulp die hen wordt aangeboden op psychologisch en psychiatrisch gebied.<br />
Een tweede groep betreft de netwerken van pedofielen die kinderporno als een kostbaar<br />
bezit zien. “Deze groep is niet commercieel maar wel heel slim bezig,” aldus Schepers.<br />
Zij benut alle (digitale) mogelijkheden om de groep en daarbij behorende cultuur verborgen<br />
te houden voor de buitenwereld.<br />
De derde groep is wél commercieel met kinderporno bezig is. In deze wereld draait het vooral<br />
om het grote geld. Om een idee te krijgen hoeveel geld er omgaat in de schimmige wereld<br />
van de kinderporno: tien minuten opname van een bepaalde tape levert in het circuit een<br />
bedrag op van circa 3000 euro. Banden met opnames van seksuele handelingen met kinderen<br />
van veertien jaar gaan over de toonbank voor bedragen van ruim 175 tot 200 euro per band.<br />
Schepers betreurt het dat niet meer capaciteit wordt vrijgemaakt om de pedofielennetwerken<br />
en commerciële kinderpornonetwerken aan te pakken. “Dit is zware internationaal georganiseerde<br />
misdaad.” Zij beveelt aan om op landelijk niveau een afdeling te formeren die zich<br />
bezig houdt met de opsporing van commerciële kinderpornonetwerken.<br />
Ze ziet een tendens om vanuit verdedigingsperspectief al het in beslaggenomen kinderpornografisch<br />
materiaal te betwisten. “Zelfs als het gaat om evidente kinderporno, zoals bijvoorbeeld<br />
een baby die door een volwassen man seksueel wordt gepenetreerd.” Deze tendens<br />
heeft tot gevolg dat alle gegevensdragers die als bewijs worden gebruikt, opnieuw moeten<br />
worden bekeken. “Concreet betekent dit dat er een ‘kinderpornokamer’ wordt ingericht bij de<br />
politie of het OM en dat er acht uur per dag, dagen, lang materiaal wordt bekeken.” Dit vraagt<br />
veel extra capaciteit van politie en justitie.<br />
Soms moeten de banden ook ter zitting worden getoond. De rechter moet immers de knoop<br />
doorhakken of iets kinderporno is of niet. Dit heeft tot gevolg dat niet alleen de rechter, maar<br />
ook de verdachte opnieuw het materiaal kan bekijken. Schepers bepleit in ieder geval om<br />
het in beslag genomen materiaal achter gesloten deuren in de zittingszaal te vertonen. Dat<br />
de banden ter zitting worden vertoond, heeft een voordeel. De zittende magistratuur wordt<br />
zo direct geconfronteerd met de veelal schokkende beelden. Dit geeft de ernst van het delict<br />
vaak beter weer dan een plastische omschrijving van het misbruik in het proces-verbaal.<br />
WaarOM?<br />
De helpdesk van het Landelijk Parket beantwoordt<br />
vragen over (bijzondere) opsporingsbevoegdheden,<br />
internet, telecom, DNA,<br />
internationale zaken en de aandachtsgebieden<br />
van de Nationale Recherche.<br />
Vraag 1: Wanneer is observeren stelselmatig en wanneer<br />
moet er een bevel stelselmatige observatie worden<br />
afgegeven ?<br />
Antwoord:<br />
De bevoegdheid tot stelselmatige observatie (artt. 126g/o Sv) is<br />
-na het opnemen van telecommunicatie- de meest gebruikte bijzondere<br />
opsporingsbevoegdheid. Toch blijkt er in de praktijk veel<br />
onduidelijkheid te bestaan over het begrip ‘stelselmatig’. Als gevolg<br />
hiervan wordt er in de praktijk in veel gevallen een bevel tot stelselmatige<br />
observatie afgegeven terwijl dat niet noodzakelijk is omdat<br />
de observatieactiviteiten kunnen worden gelegitimeerd op grond<br />
van art. 2 Politiewet en de artt. 141 en 142 Sv. Bij politie en justitie<br />
bestaat echter toch de neiging om ook in deze gevallen met een<br />
bevel te werken, teneinde “gedekt” te zijn.<br />
Het begrip stelselmatige observatie laat zich niet vatten in een definitie.<br />
Dit begrip zal dan ook ingevuld moeten worden aan de hand<br />
van de feitelijke omstandigheden van het geval. Hierbij geldt als<br />
uitgangspunt dat pas sprake is van stelselmatige observatie indien er<br />
“een min of meer volledig beeld van bepaalde aspecten van iemands<br />
leven” wordt verkregen. Om vast te stellen of er sprake is van het<br />
verkrijgen van zo’n beeld, is een aantal elementen van belang: de<br />
duur van de observatie, de plaats, de intensiteit, de frequentie of het<br />
toepassen van een technisch hulpmiddel dat meer biedt dan alleen<br />
versterking van de zintuigen. Elk voor zich, maar met name in combinatie,<br />
zijn deze elementen bepalend voor de beantwoording van<br />
de vraag of er sprake is (geweest) van stelselmatige observatie.<br />
Op grond van jurisprudentie (zie Hoofdstuk 1.2 Observatie van<br />
het Handboek voor de opsporingspraktijk) kan worden gesteld dat<br />
observatieactiviteiten niet zo snel tot gevolg hebben dat er “een min<br />
of meer volledig beeld van bepaalde aspecten van iemands leven”<br />
wordt verkregen.<br />
Of voorgenomen observatiewerkzaamheden als stelselmatig kunnen<br />
worden aangemerkt (en er een bevel stelselmatige observatie<br />
moet worden afgegeven) zal aan de hand van de voornoemde elementen<br />
beoordeeld moeten worden. Indien op voorhand onduidelijk<br />
of niet te voorzien is of voorgenomen observatiewerkzaamheden<br />
uiteindelijk als stelselmatig kunnen worden aangemerkt,<br />
kan ook worden volstaan met een mondelinge toestemming van<br />
de officier van justitie in plaats van een schriftelijk bevel. Mocht<br />
achteraf echter blijken dat er sprake is geweest van stelselmatige<br />
observatie dan kan het niet op schrift stellen van een bevel stelselmatige<br />
observatie toch worden gelegitimeerd. Er zal dan wel<br />
sprake moeten zijn van een uitgebreide schriftelijke verslaglegging<br />
door de politie. Daarnaast zal ook uit het proces-verbaal van<br />
de politie moeten blijken dat de officier van justitie toestemming<br />
heeft gegeven en dat de uitgevoerde observatiewerkzaamheden<br />
in overleg met (en onder toezicht van) hem hebben plaatsgevonden<br />
(zie hieromtrent rechtbank Den Haag van 31 <strong>maart</strong> 2004<br />
(LJNnr. AO6670)).<br />
Vraag 2: Op grond van welke bevoegdheid kan een foto uit<br />
het vreemdelingenregister worden opgevraagd ?<br />
Antwoord:<br />
Foto’s die zijn opgenomen in het vreemdelingenregister zijn niet vrij<br />
opvraagbaar voor opsporingsambtenaren van politie. Het vreemdelingenregister<br />
valt namelijk niet onder de Wet politieregisters.<br />
Een foto van een persoon die is opgeslagen in een bepaald register<br />
kan worden aangemerkt als een persoonsgegeven in de zin van de<br />
Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Vanaf 01 januari <strong>2006</strong><br />
kunnen persoonsgegevens slechts op grond van de Wet bevoegdheden<br />
vorderen gegevens (artt. 126nc/uc-126ng/ug Sv) van derden<br />
worden opgevraagd. Aangezien een foto niet gezien kan worden<br />
als een identificerend gegeven in de zin van de artt. 126nc/uc Sv zal<br />
zo’n foto op grond van een vordering van de officier van justitie tot<br />
verstrekking van andere dan identificerende gegevens (art. 126nd/<br />
ud Sv) opgevraagd moeten worden.<br />
Tekst: Michael Nieuwenhuis<br />
De helpdesk is te bereiken op:<br />
helpdesk-lexpo@rotarr.drp.minjus.nl
Wet, webcam en<br />
waarheidsvinding<br />
Zedendriedaagse slaat brug tussen technologie<br />
en jurisprudentie<br />
Informatie- en communicatietechnieken zoals webcams,<br />
chatrooms en MSN, stellen nieuwe eisen aan het opsporen en<br />
vervolgen van zedenmisdrijven. Met veel creativiteit en volharding<br />
proberen zedenofficieren moderne misstanden onder het<br />
bestaande wettelijke instrumentarium te brengen. Tijdens de<br />
Zedendriedaagse in Arnhem legden gespecialiseerde officieren<br />
aan de politie uit hoe wetsgeschiedenis, wet en jurisprudentie<br />
in elkaar zitten.<br />
Vijftien maanden cel waarvan vijf voorwaardelijk<br />
eiste officier van justitie Kupers<br />
eind januari tegen de twintigjarige Brian N.<br />
N. legde via een chatprogramma contact<br />
met jonge meisjes, verleidde hen zich uit te<br />
kleden voor een webcam en chanteerde hen<br />
vervolgens met de gemaakte pornografische<br />
opnamen. Kupers legde onder andere<br />
kinderpornografie (art. 240 Sr) en aanranding<br />
(art. 246 Sr) ten laste, en subsidiair het<br />
aanwezig zijn bij seksshows waarbij een<br />
minderjarige is betrokken. De rechtbank<br />
veroordeelde de man tot twaalf maanden<br />
gevangenisstraf waarvan drie maanden<br />
voorwaardelijk, voor het vervaardigen, in<br />
bezit hebben en verspreiden van kinderporno<br />
en voor de feitelijke aanranding van<br />
de meisjes. Van het opzettelijk aanwezig zijn<br />
bij een seksshow met een minderjarige als<br />
bedoeld in art. 248s Sr. werd de verdachte<br />
vrijgesproken, omdat volgens de rechter<br />
de wet hiervoor vereist dat iemand lijfelijk<br />
aanwezig is.<br />
De zaak is een sprekend voorbeeld van de<br />
invloed die moderne technologie heeft op<br />
de ontwikkeling van zedenzaken. Waar ooit<br />
de potloodventer en de aanrander nog de<br />
deur uit moesten, is het inmiddels mogelijk<br />
om ontucht te plegen via de digitale<br />
snelweg, zonder ooit een slachtoffer aan<br />
te raken, en zonder dat iemand weet wie je<br />
bent. Vooral de anonimiteit die gepaard gaat<br />
met internet bemoeilijkt de opsporing van<br />
daders. Bovendien is de werkelijkheid niet<br />
altijd makkelijk in de bestaande delictsomschrijvingen<br />
te passen. “Het is veel lezen,<br />
puzzelen en interpreteren,” zei Marjoleine<br />
ten Velde, zedenofficier in Arnhem en één<br />
van de initiatiefneemsters van de zedendriedaagse.<br />
Ten Velde vertelde dat het<br />
strafrechtelijke zedenterrein de laatste jaren<br />
sterk is uitgebreid met aanwijzingen, wetswijzigingen<br />
en inzichten omtrent opsporing<br />
en vervolging. Ook projecten als ‘Het OM<br />
Verandert’ en ‘Het Verbetertraject’ hebben<br />
gevolgen voor de werkwijze en samenwerking<br />
tussen de diverse ketenpartners.<br />
Tijdens de driedaagse werden zedenrechercheurs<br />
uit de politieregio’s Arnhem,<br />
Nijmegen, Zutphen en van de Koninklijke<br />
Marechaussee op de hoogte gebracht van<br />
alle nieuwe ontwikkelingen. Ten Velde<br />
legde uit dat het Arnhemse en Zutphense<br />
parket samen een regio zullen vormen,<br />
wat betekent dat de zedenofficieren meer<br />
gaan overleggen en samenwerken, vooral<br />
als sprake is van complexe zedenzaken.<br />
Daartoe is een zogeheten ‘werkwijzer’<br />
ontworpen, en zal het OM in de toekomst<br />
werken met zedenzakenlijsten en vaste<br />
coördinatoren. Ten Velde besprak ook de<br />
gevolgen die het Verbetertraject heeft. Dat<br />
traject is het directe gevolg van de bevindingen<br />
van de commissie-Posthumus die de<br />
Schiedammer parkmoord onderzocht, en<br />
bevat onder andere aanbevelingen op het<br />
gebied van de verslaglegging en de verhoren,<br />
die - veel vaker dan tot nu toe gebruikelijk<br />
was - auditief en in voorkomende<br />
gevallen ook audiovisueel moeten worden<br />
opgenomen. Dat geldt niet alleen voor de<br />
verhoren van verdachten, maar ook voor die<br />
van aangevers, getuigen en deskundigen.<br />
Officier van justitie Inge Schepers ging in<br />
haar betoog uitgebreid in op de wetgeschiedenis<br />
en de actuele jurisprudentie inzake<br />
verkrachting en aanranding. Schepers wees<br />
er om te beginnen op dat juist op het gebied<br />
van zeden de sociaal-ethische opvattingen<br />
heel bepalend zijn. De wetgever van 1886<br />
formuleerde strafbaarstellingen in het<br />
Victoriaanse tijdperk, waarin het huwelijk<br />
nog de hoeksteen van de samenleving was<br />
en seksueel geweld binnen het huwelijk niet<br />
strafbaar. Bij verkrachting ging het destijds<br />
dus om ‘geslachtsgemeenschap onder<br />
invloed van geweld’ buiten het huwelijk.<br />
In de jaren zestig en zeventig van de vorige<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Zedendriedaagse 13<br />
Foto’s: Lianne Bertens<br />
eeuw voltrok zich een seksuele revolutie en<br />
werden vrijwel alle taboes doorbroken. De<br />
commissie-Melai kreeg opdracht te onderzoeken<br />
hoe de bestaande zedenwetgeving<br />
kon worden aangepast aan de nieuwe<br />
tijdgeest en er volgden een aantal wetswijzigingen.<br />
Een woord als bijvoorbeeld<br />
‘geslachtsgemeenschap’ werd vervangen<br />
door ‘seksueel binnendringen’.<br />
Schepers wees de zedenrechercheurs erop<br />
dat zij bij het opbouwen van het procesverbaal<br />
nauwgezet de delictsomschrijving<br />
in de gaten moeten houden. Zij moeten<br />
zich steeds afvragen welke bestanddelen in<br />
de wet staan en welke bewijzen daarvoor<br />
nodig zijn. Schepers gaf een voorbeeld. “Bij<br />
verkrachting gaat het om het seksueel binnendringen<br />
van het lichaam. Ook bij een<br />
tongzoen kan daarvan sprake zijn, maar dat<br />
moet dan wel uit het proces verbaal blijken.<br />
Alleen opmerken dat een tong in de mond<br />
van een ander is gebracht onder invloed van<br />
geweld, is niet genoeg. De geweldscomponent<br />
en de seksuele intentie moeten zijn<br />
gespecificeerd: bijvoorbeeld het beetpakken<br />
bij de billen, het krachtig vasthouden<br />
en een dreigende houding aannemen. Pas<br />
op dat moment is voldoende aannemelijk<br />
gemaakt dat sprake is van seksueel binnendringen<br />
onder invloed van geweld en/of een<br />
andere feitelijkheid.”<br />
Een ander voorbeeld dat de officier te<br />
berde bracht, betrof het inmiddels steeds<br />
problematischer wordende fenomeen<br />
van de groepsverkrachting. “Een serieus<br />
probleem,” benadrukte Schepers. Om succesvol<br />
tegen de plegers én medeplegers<br />
van een groepsverkrachting op te kunnen<br />
treden, is het van belang dat uit het proces<br />
verbaal blijkt dat sprake is van dubbel opzet.<br />
Schepers: “Uit het proces verbaal moet naar<br />
voren komen dat de jongens bewust het<br />
plan hadden samen een meisje te pakken<br />
én dat vervolgens ook echt samen hebben<br />
gedaan. De samenwerking moet dus blijken<br />
uit het plan en het doen.” Ook iemand die<br />
zich niet zelf aan het slachtoffer vergrijpt,<br />
maar er wel bij blijft staan en zich niet distantieert<br />
van de verkrachting, kan als medepleger<br />
worden veroordeeld. “Hoe meer<br />
details in het proces-verbaal, hoe beter,”<br />
‘Hoe meer details in het proces-<br />
verbaal, hoe beter’<br />
benadrukte de officier. “En controleer en<br />
verifieer deze details zoveel mogelijk.”<br />
Schepers herhaalde in haar betoog steeds<br />
opnieuw dat het in zedenzaken erg van de<br />
context afhangt of een bepaalde gedraging<br />
strafbaar is. De vraag of een moeder die kennis<br />
draagt van incest kan worden vervolgd<br />
wegens passieve medeplichtigheid, is daarom<br />
ook niet bij voorbaat te beantwoorden.<br />
Feitelijke omstandigheden zijn bepalend.<br />
Het verzamelen van dit soort feitelijke gege-<br />
vens en andere bewijzen om een zaak rond<br />
te krijgen, vergt heel wat capaciteit, creativiteit<br />
en doorzettingsvermogen van de zijde<br />
van politie en <strong>Openbaar</strong> <strong>Ministerie</strong>. Hoe<br />
bewijs je bijvoorbeeld dat iemand een ander<br />
heeft aangerand zonder zijn slachtoffer aan<br />
te raken? Volgens Schepers is zelfs verkrachting<br />
zonder aanraking mogelijk. Zij wees in<br />
dat kader op de zaak waarin een volwassene<br />
een kind dwong een pollepel in zijn anus te<br />
steken en op een neer te bewegen. Tot slot<br />
passeerde artikel 239 Sr (openbare schennis<br />
van de eerbaarheid) de revue. Schepers stelde<br />
dat dit artikel uitkomst kan bieden bij de<br />
bestrijding van seks in het openbaar, zoals<br />
bijvoorbeeld op homo-ontmoetingsplaatsen<br />
in openbare parken of parkeerplaatsen<br />
langs de autosnelwegen.<br />
Jeugdofficier Sandra Wiarda behandelde<br />
in haar verhaal onder andere het verschil<br />
tussen art. 244 (het seksueel binnendringen<br />
van een kind jonger dan 12 jaar) en art. 242<br />
(verkrachting). Het ‘voordeel’ van vervolging<br />
op grond van art. 244 is dat niet bewezen<br />
hoeft te worden dat sprake is geweest<br />
van dwang. Bovendien wordt de leeftijd<br />
(jonger dan twaalf) als een objectief gegeven<br />
beschouwd. Het is niet van belang van<br />
wie het initiatief is uitgegaan, en het doet er<br />
ook niet toe of het kind toestemming heeft<br />
gegeven. Die objectieve leeftijdsgrens geldt<br />
overigens ook als het gaat om ‘ontuchtige<br />
handelingen die bestaan of mede bestaan<br />
uit het seksueel binnendringen van het<br />
lichaam’ van een kind tussen twaalf en<br />
zestien (art. 245). Wel moet het gaan om<br />
ontuchtige handelingen die in strijd zijn
14 OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Recensie 15<br />
met de sociaal-ethische norm. De Hoge<br />
Raad bepaalde dat het ontuchtige karakter<br />
kan ontbreken, als die handelingen vrijwillig<br />
plaatsvinden tussen personen die slechts<br />
in geringe mate in leeftijd verschillen (HR 24<br />
juni 1997, NJ 1997, 676).<br />
Voor het optreden tegen webcamseks met<br />
minderjarigen kan art. 248a uitkomst bieden,<br />
legde Wiarda verder uit. Dit artikel<br />
maakt het mogelijk om iemand te bestraffen<br />
die zich op internet als een ander voordoet<br />
en daardoor een minderjarige opzettelijk<br />
beweegt ontuchtige handelingen te plegen<br />
met bijvoorbeeld zichzelf. Probleem met<br />
art. 248a is dat er een leemte is ten aanzien<br />
van de strafbaarheid van degene die de<br />
16- of 17-jarige minderjarige misleidt om<br />
ontucht door een derde te dulden. Deze<br />
persoon is niet strafbaar op grond van art.<br />
248a, noch op grond van art. 247 (de minderjarige<br />
dient dan tussen de 12 en de 16<br />
jaar oud te zijn).<br />
De Zutphense officier van justitie Erna<br />
Vrijhoeven behandelde de artikelen waarin<br />
het gaat om misbruik van verstandelijk<br />
gehandicapte, bewusteloze of anderszins<br />
‘onmachtige’ slachtoffers (artt. 243 en 247).<br />
Evenals Schepers wees Vrijhoeven erop<br />
hoe bepalend de heersende maatschappelijke<br />
cultuur is als het gaat om zedenza-<br />
ken. “Victoriaanse tijden zijn Talpa-tijden<br />
geworden,” zei Vrijhoeven. Daarmee doelde<br />
ze op de vanzelfsprekendheid waarmee seks<br />
tegenwoordig een plek lijkt te krijgen in de<br />
publieke ruimte. Met alle verwarring van<br />
dien, bij daders én slachtoffers.<br />
‘Victoriaanse tijden zijn Talpa-<br />
tijden geworden’<br />
De officier benadrukte in dit kader dat het<br />
niet haar ambitie is om elke zaak die ruikt<br />
naar seks koste wat het kost voor de rechter<br />
te brengen. “Het OM moet zich niet bemoeien<br />
met een dochter van veertien die uit vrije<br />
wil een vriendje van achttien mee naar huis<br />
neemt, ook niet als de ouders er tegen zijn,”<br />
legde Vrijhoeven uit. “Het strafrecht is er<br />
niet om meningsverschillen tussen ouders<br />
en kinderen op te lossen.” Het strafrecht is<br />
er echter wel om een taxichauffeur te vervolgen<br />
die een verstandelijk gehandicapt<br />
meisje van twintig jaar zoent en vingert en<br />
zich vervolgens verdedigt met het argument<br />
dat hij ‘geen idee’ had dat het meisje gehandicapt<br />
was. “Zorg er in zo’n geval voor dat je<br />
alle informatie verzameld waaruit blijkt dat<br />
hij beter had moeten weten,” motiveerde<br />
Vrijhoeven haar gehoor. “Deze man reed<br />
dagelijks gehandicapte mensen rond. Het<br />
meisje had de uiterlijke kenmerken van<br />
een verstandelijk gehandicapte vrouw. Er<br />
was een rapport over het slachtoffer waarin<br />
stond dat zij functioneerde op het niveau<br />
van een zevenjarige. En de verdachte had<br />
zich tijdens een verhoor laten ontvallen dat<br />
hij wilde kijken hoe ver hij met haar kon<br />
gaan. Op basis van die informatie kan ik een<br />
eis motiveren.”<br />
Tekst: Miek Smilde<br />
Aanwijzing opsporing en vervolging<br />
“Een opsporingsambtenaar die niet speciaal is belast met de behandeling van zedenzaken<br />
laat zich niet verder in met de zaak dan strikt noodzakelijk is.” Dat staat in de Aanwijzing<br />
opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik die sinds 15 februari 2005 van kracht is. De<br />
zogenaamde ‘50 procent norm’ is een van de belangrijke punten uit de aanwijzing, zei officier<br />
Marjoleine ten Velde tijdens de Zedendriedaagse. Deze norm bepaalt dat een deskundige<br />
rechercheur die tenminste voor vijftig procent van een volledige werkweek is belast met<br />
zedenzaken, de opsporing voor zijn of haar rekening moet nemen.<br />
Nu het College van PG’s de norm zo expliciet heeft geformuleerd, moeten de politie en KMAR<br />
er aan voldoen. Alleen in uitzonderingssituaties kan er gemotiveerd van worden afgeweken.<br />
Een rechter<br />
en zijn dispo’s<br />
Zittingzaal 302 van de rechtbank van Cook<br />
Country, Illinois is het domein van Dan<br />
Locallo. Deze hardwerkende, ambitieuze<br />
rechter is een jaar lang gevolgd door journalist<br />
Steven Bogira. Niet alleen heeft Bogira<br />
alle zittingen bijgewoond in zaal 302, maar<br />
hij heeft ook uitgebreid gesproken met verdachten,<br />
aanklagers, advocaten, getuigen,<br />
juryleden en met rechter Locallo zelf.<br />
Natuurlijk komt in Courtroom 302 het soort<br />
strafproces aan bod dat we van de televisieseries<br />
kennen. Een van doodslag verdacht<br />
19-jarige meisje verschijnt in een Winnie<br />
the Pooh-trui en met vlechtjes in het haar op<br />
de zitting om haar kinderlijke onschuld te<br />
benadrukken. Als tegenzet wil de aanklager<br />
de jury een foto tonen van de pornografische<br />
tatoeage op de kuit van het meisje.<br />
Maar in zittingzaal 302 speelt zich niet<br />
alleen zulk juridisch theater af. Locallo<br />
behandelt strafzaken in alle soorten en<br />
maten: een enkele grote, maar vooral heel<br />
veel kleintjes. Daardoor biedt het boek een<br />
dwarsdoorsnede van de Amerikaanse strafrechtspleging.<br />
‘Cook County, Illinois’ klinkt misschien landelijk,<br />
maar het is het district van de metropool<br />
Chicago. De rechtbank heeft daarom<br />
volop te maken heeft met de criminaliteit<br />
en de drugsproblematiek van de grote stad.<br />
Voor Locallo en zijn collega-rechters is het<br />
stevig aanpoten om het dagelijkse zaaksaanbod<br />
te verwerken. Hun hoofddoel is<br />
om zo veel mogelijk dispo’s (afgehandelde<br />
zaken) te scoren. Iedere week verspreidt<br />
de rechtbank lijsten met daarop het aantal<br />
dispo’s per rechter. Hoe meer dispo’s, hoe<br />
groter de kans van een rechter op promotie.<br />
Het klassieke juryproces is tijdrovend – en<br />
dus slecht voor de ‘dispo-score’.<br />
Rechters doen er daarom alles aan om<br />
verdachten daarvan af te houden. Locallo<br />
handelde in een jaar ruim duizend zaken af.<br />
Daar zaten slechts achttien processen voor<br />
een jury bij. Bogira beschrijft een onderhandeling<br />
over een plea bargain. Locallo zegt<br />
nog net niet hardop dat de verdachte een<br />
hogere straf krijgt wanneer hij zo stom is om<br />
een juryproces te kiezen, maar hij doet er<br />
verder alles aan om die suggestie te wekken.<br />
Ook de andere juridische professionals, de<br />
aanklagers en de verdediging, zijn vooral<br />
bezig te met het zo snel mogelijk afhandelen<br />
van zaken. De aanklagers proberen zoveel<br />
mogelijk tot een plea bargain te komen ,<br />
maar ook de advocaten zijn er veelal niet bij<br />
gebaat om het onderste uit de kan te halen.<br />
Een public defender moet al snel een paar<br />
dozijn cliënten per dag verdedigen. Dan is<br />
het zelfs al een luxe als er tijd is om het dossier<br />
te lezen.<br />
Ook de executie van straffen heeft te lijden<br />
onder capaciteitsgebreken. Wij kennen<br />
de Verenigde Staten dan wel als het land<br />
van lock ‘em up and throw away the key,<br />
maar in de dagelijkse praktijk blijken de<br />
Amerikanen zeker zo soepel te zijn bij<br />
de tenuitvoerlegging van straffen als in<br />
Nederland. Zo geldt in Illinois het day-forday-stelsel.<br />
Voor iedere dag die een ver-<br />
oordeelde in detentie heeft doorgebracht,<br />
wordt een extra dag van de nog uit te zitten<br />
straf afgetrokken. Ook taakstraffen worden<br />
niet erg voortvarend ten uitvoer gelegd.<br />
Bogira beschrijft hoe een taakgestrafte<br />
steeds weer uitstel krijgt om zijn uren alsnog<br />
vol te maken.<br />
Locallo moet bij zijn werk zijn herverkiezing<br />
als rechter steeds in het achterhoofd houden.<br />
Wanneer in een zaak de jury niet langer<br />
nodig is, omdat er een deal is gesloten, belt<br />
hij persoonlijk alle juryleden op om ze te<br />
bedanken voor hun medewerking.<br />
Locallo legt uit: ‘That’s fourteen people that,<br />
assuming you don’t act like an asshole, are<br />
going to be your supporters.’ Daarbij moet<br />
hij ook nog eens de advocatuur te vriend<br />
houden. Niet alleen omdat de balie een<br />
stem heeft bij de voordracht van rechters,<br />
maar ook omdat het juist advocaten zijn die<br />
een financiële bijdrage leveren aan de verkiezingskas<br />
van strafrechters.<br />
De conclusie dringt zich op dat de<br />
Amerikaanse juryrechtspraak zo gek nog<br />
niet is. Niet zozeer omdat daardoor uitspraken<br />
rechtvaardiger zouden worden,<br />
maar eenvoudigweg omdat de juryleden<br />
in dit boek eigenlijk de enigen zijn die met<br />
aandacht en zonder eigenbelang naar een<br />
strafzaak kijken. De rechters, aanklagers<br />
en advocaten hebben het daar veel te druk<br />
voor: zij moeten het systeem draaiende zien<br />
te houden.<br />
Tekst:Juriaan Simonis<br />
Steve Bogira, Courtroom 302: a year behind<br />
the scenes in an American criminal courthouse,<br />
Vintage Paperback, <strong>2006</strong>, ISBN<br />
0679752064.
16<br />
Een stap richting<br />
de toekomst<br />
Interregionaal project internet-recherche maakt veilige<br />
opsporing op het web mogelijk<br />
Er wordt niet veilig genoeg digitaal opgespoord en de talloze<br />
mogelijkheden die de technologie biedt, worden onvoldoende<br />
benut. Hoog tijd om de moderne rechercheur de 21e eeuw binnen<br />
te loodsen, meent Peter de Beijer. “Ook het OM kan baat<br />
hebben cursussen internet-recherche.”<br />
“Er zat een gat in de opsporing,” meent<br />
Peter de Beijer van regiopolitie Gelderland-<br />
Zuid. Internet speelt een steeds grotere rol<br />
in politieonderzoek, maar het gros van de<br />
rechercheurs heeft nog onvoldoende kennis<br />
van de techniek. Terwijl de verdachte steeds<br />
omvangrijkere delen van zijn handel en<br />
wandel verplaatst naar de digitale wereld,<br />
blijft de agent traditioneel rechercheren,<br />
weet de projectleider Internet Recherche<br />
Oost-Nederland.<br />
De Beijer geeft een voorbeeld. Daar waar<br />
het onderzoeksteam vóór het digitale tijdperk<br />
nog fysiek een tap kon plaatsen om<br />
telefoongesprekken van een verdachte af<br />
te luisteren, is het zetten van een tap nu<br />
meestal een loze inspanning. “Tappen is<br />
een aflopende zaak,” stelt De Beijer simpel.<br />
Het ouderwetse telefoongesprek heeft<br />
plaatsgemaakt voor telefoneren over het<br />
net, Skype, of chatten via vooral bij de jeugd<br />
bekende programma’s als MSN. Het is niet<br />
mogelijk om fysiek een tap te zetten tussen<br />
twee internetverbindingen. Daarbij stipt<br />
De Beijer nog een probleem aan: “Skype is<br />
van begin tot eind versleuteld. Het complete<br />
verkeer kan niet worden gelezen, ook al<br />
wordt het getapt.”<br />
Dit zijn enkele van de technische problemen<br />
waar de moderne rechercheur in zijn<br />
werk tegenaan loopt. Daarnaast speelt het<br />
probleem dat te weinig agenten voldoende<br />
kennis hebben van het net. Ook hier heeft<br />
De Beijer een sprekend voorbeeld van.<br />
Onder de kop ‘Kijk daar is de politie’ werd<br />
een dodelijk artikel op internet geplaatst.<br />
Een dienstdoende agent surfte vijf uur lang<br />
op een site, onwetend van het feit dat hij een<br />
enorm spoor achterliet. De agent maakte<br />
namelijk gebruik van de internettoegang<br />
van de politie, met de hostname ‘smurf.<br />
politie.nl’. Deze hostname, de unieke naam<br />
van een PC die is aangesloten op het internet,<br />
kan door de eigenaar van de site gezien<br />
worden. “Het is alsof je met een politieauto<br />
met striping over het internet rijdt,” aldus<br />
De Beijer.<br />
Veilig<br />
De Beijer vergelijkt het onkundig gebruikmaken<br />
van Internet door een rechercheur<br />
met het besturen van een auto zonder rijopleiding.<br />
“Je rijdt wel, maar of het veilig is en<br />
of je de plaats van bestemming ongeschonden<br />
bereikt, mag je betwijfelen.”<br />
Om zowel op technisch als op kennisniveau<br />
het gebruik van internet in de opsporing<br />
te verbeteren, startte De Beijer samen met<br />
collega Henry Mensink in 2004 het interregionale<br />
project Internet-recherche in<br />
Nijmegen. “In feite faciliteren wij twee<br />
dingen: de internettoegang met de bijbehorende<br />
techniek en de kennis. We geven<br />
opleidingen en support aan rechercheurs:<br />
hoe gedraag je je op internet. We ontwikkelen<br />
als het ware een nieuw opsporingsmiddel<br />
voor de recherche.”<br />
Internet-recherche is, in tegenstelling tot<br />
de afdeling Digitale recherche, geen specialisme,<br />
benadrukt De Beijer. “Digitale recherche<br />
houdt zich bezig met de hardware,<br />
met alles wat je kunt vastpakken. Internetrecherche<br />
is een onderdeel waarmee iedere<br />
rechercheur te maken kan krijgen.” Het<br />
moet een ‘gewoon’ onderdeel van het klas-<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Internet-recherche 17<br />
Digitaal rechercheren moet onderdeel worden van klassiek opsporingsonderzoek. Foto: Lianne Bertens<br />
sieke opsporingsonderzoek worden.<br />
Om veilig internet-rechercheren voor iedere<br />
agent mogelijk te maken, ontwikkelden<br />
De Beijer en Mensink een omgeving – het<br />
internet-recherche netwerk – waardoor de<br />
agent het internet op kan zonder dat een<br />
hostname als ‘smurf.politie.nl’ zichtbaar is.<br />
De rechercheur maakt gebruik van een ‘particuliere’<br />
internetaansluiting.<br />
Het netwerk is een ‘voorportaal’, waar de<br />
rechercheur opkomt, voordat hij het internet<br />
op kan. De Beijer: “Op deze manier kun<br />
je de veiligheidsrisico’s aanpassen. Het<br />
hangt van het onderzoek af met welke verbinding<br />
je het internet opgaat.”<br />
Alle handelingen die een rechercheur verricht<br />
met het nieuwe netwerk, worden<br />
gekoppeld aan het onderzoek waarop hij<br />
inlogt. Ook worden alle handelingen vastgelegd.<br />
Dit is vooral van belang voor het bewijs.<br />
Ook zijn er in het nieuwe systeem zoals De<br />
Beijer het noemt ‘handige dingen’ inge-<br />
bouwd. Zoals het track en trace-systeem,<br />
waarbij handelingen van een verdachte op<br />
internet kunnen worden gevolgd. Ook is het<br />
mogelijk met speciaal ontwikkelde software<br />
actief informatie over verdachten en hun<br />
gedrag op internet te verzamelen. Deze<br />
software levert dan voor de rechercheur<br />
nieuwe informatie op over de gedragingen<br />
van een verdachte. Zo wordt de opsporing<br />
vergemakkelijkt. “Maar dit wordt tot nu<br />
toe alleen gebruikt in de testomgeving,”<br />
benadrukt De Beijer, “want technisch kun<br />
‘We proberen ze op chatforums eerst<br />
te remmen: ‘praat’ niet direct mee,<br />
lees eerst het taalgebruik’<br />
je heel veel bedenken, dat je op dit moment<br />
juridisch nog niet mag gebruiken. Vooraf<br />
alles vastleggen in een proces-verbaal kan<br />
niet bij internet. Een oplossing zou liggen<br />
in flexibele wetgeving, de rechercheur moet<br />
achteraf verantwoording kunnen afleggen.”<br />
Opleiding<br />
Naast het verder ontwikkelen en onderhouden<br />
van het netwerk, leiden De Beijer en<br />
Mensink sinds 1 januari <strong>2006</strong> ook collega’s<br />
op tot internetrechercheurs. “We willen een<br />
rechercheur die in burger op het internet<br />
loopt.” De eerste groep van zes rechercheurs<br />
heeft de opleiding net afgerond. “We leren<br />
hun hoe ze zich moeten gedragen op internet,<br />
op chatforums. We proberen ze eerst af<br />
te remmen. Ga niet direct meepraten, maar<br />
kijk eerst eens naar het taalgebruik van<br />
anderen. Ook leren we de groep hoe ze slim<br />
moeten zoeken op internet, bijvoorbeeld<br />
door het gebruik van geavanceerd zoeken<br />
met zoekmachines. De deelnemers zijn tot<br />
nu toe laaiend enthousiast. We zitten met<br />
tweehonderd aanmeldingen voor de cursus<br />
tot medio 2008 vol.”<br />
De Beijer wil niet alleen rechercheurs opleiden<br />
tot volleerd internetgebruiker. Ook<br />
leden van het <strong>Openbaar</strong> <strong>Ministerie</strong> zouden<br />
volgens hem baat hebben bij de cursus.<br />
Door de moderne techniek zijn de mogelijkheden<br />
voor de opsporing op internet eindeloos.<br />
Ook de vervolging profiteert van goed<br />
inzicht om veilig onderzoek te doen op het<br />
web. Toch zal deze klus niet één-twee-drie<br />
geklaard zijn, voorspelt De Beijer. “Bij politie<br />
en justitie zal er nog wel een generatie<br />
overheen gaan voordat alles goed loopt.”<br />
Tekst: Olga Hoekstra
18 OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Tegenspraak 19<br />
Gezocht: ‘spookrijders zonder schade’<br />
Tegenspraak moet tunnelvisie voorkomen<br />
Beatrixpark, Schiedam Foto: Pieter Vermaas<br />
Tegenspraak wordt een van de instrumenten waarmee de<br />
opsporing werkt aan waarheidsvinding, zo bleek tijdens het<br />
congres Versterking opsporing en vervolging. Politie en justitie<br />
speuren naar “spookrijders zonder schade”, naar “advocaten van<br />
de duivel” en naar een frisse blik die blindstaren voorkomt.<br />
Dat er fouten worden gemaakt in de opsporing<br />
van ernstige misdaden, is een les uit<br />
de Schiedammer Parkmoord die niet snel<br />
wordt vergeten. Vergeten is ook niet de<br />
bedoeling, verbeteren is de essentie. Met<br />
het ‘Verbeterprogramma versterking opsporing<br />
en vervolging’ voert het OM de aanbevelingen<br />
van de commissie-Posthumus<br />
uit. Input vanuit het werkveld is daarbij<br />
onmisbaar. Vandaar dat de makers van het<br />
rapport met drie congressen de boer opgingen<br />
om te luisteren naar aanbevelingen uit<br />
de praktijk.<br />
“We willen verbeteren omdat we verantwoordelijk<br />
zijn voor een eerlijke en<br />
waarheidsgetrouwe waarheidsvinding. De<br />
Schiedammer Parkmoord is de aanleiding<br />
geweest voor verbetering, maar niet de<br />
oorzaak.” Voorzitter van het College van<br />
procureurs-generaal Harm Brouwer benadrukt<br />
dat hij ondanks de felle kritiek vanuit<br />
de media vertrouwen heeft in ‘zijn’ OM. Als<br />
dagvoorzitter van het congres ‘Versterking<br />
opsporing en vervolging’ op 23 januari in<br />
Eindhoven maakt hij duidelijk dat het werk<br />
bij het OM ook mensenwerk is. En waar<br />
gehakt wordt, vallen spaanders. “Fouten<br />
maken mag, het is mensenwerk. Het mag<br />
omdat niemand bij waarheidsvinding de<br />
waarheid in pacht heeft. Maar we doen er<br />
alles aan om fouten te voorkomen.”<br />
Brouwer benadrukt het belang van kennisoverdracht<br />
door praktijkmensen. “Spreek<br />
je uit en laat je ervaring gelden. Wij zullen<br />
luisteren, dat verzeker ik je,” liet hij de ongeveer<br />
honderd aanwezigen in de zaal weten.<br />
Net zo goed bezocht werden de congressen<br />
in Zwolle (16 januari, dagvoorzitter PG<br />
Herman Bolhaar) en Utrecht (20 januari,<br />
dagvoorzitter PG Herco Uniken Venema).<br />
Cultuur<br />
Een van de kernpunten uit het<br />
Verbeterprogramma waar de aanwezige<br />
politiemensen en officieren zich over<br />
konden uitspreken, was ‘tegenspraak’.<br />
Gastspreker en zelfbenoemd criticus Cyril<br />
Fijnaut schetste krachtig waar het bij tegenspraak<br />
en review om moet gaan: “Men moet<br />
in verband met het geweldsmonopolie van<br />
politie en het OM gewoon hard zijn tegen<br />
elkaar.”<br />
Tegenspraak en review vragen om andere<br />
cultuuraccenten binnen justitie. Het met<br />
kritische blik opnieuw bezien van het<br />
gehele onderzoeksproces, vereist volgens<br />
het verbeterprogramma een werkcultuur<br />
waarin transparantie van onderzoeksmethoden<br />
en reflectie voorop staan.<br />
De tegenspreker dient de ‘advocaat van<br />
de duivel’ te spelen. Hij stelt zich op het<br />
standpunt van de verdediging. Kan het zijn<br />
dat deze verdachte het misdrijf niet heeft<br />
gepleegd? Is het mogelijk om de bewijsmiddelen<br />
anders te lezen, waardoor een andere<br />
verdachte in beeld komt? Door het stellen<br />
van de juiste kritische vragen, wordt tunnelvisie<br />
voorkomen.<br />
Tegenspraak is intern georganiseerd en<br />
wordt uitgevoerd door niet bij het onderzoek<br />
betrokken medewerkers. Hierin zit<br />
het verschil met reflectie, dat dagelijks<br />
plaats dient te hebben bij grootschalige<br />
onderzoeken. Reflectie bevat bijvoorbeeld<br />
het dagelijks overleg met de teamleider of<br />
de zaaksofficier. Partijen die direct bij het<br />
onderhavige onderzoek betrokken zijn.<br />
Waar tegenspraak intern en tijdens het<br />
onderzoek plaatsvindt, heeft review altijd<br />
extern en achteraf plaats. En dan alleen<br />
in gevallen waarin het onderzoek is vastgelopen<br />
of dreigt vast te lopen, of als er<br />
problemen zijn met het rond krijgen van<br />
het bewijs. Een speciaal team samengesteld<br />
uit leden van de politie en het OM, soms<br />
aangevuld met externe wetenschappelijke<br />
krachten, voert de review uit.<br />
Voorstellen<br />
Tegenspraak en review moeten structureel<br />
worden ingebed bij complexe en<br />
grootschalige onderzoeken, zo meldt het<br />
Verbeterprogramma. Maar op welke wijze?<br />
Tijdens de congres-workshop ‘Tegenspraak’<br />
werden legio voorstellen gedaan om van<br />
tegenspraak en review daadkrachtige<br />
hulpmiddelen te maken. Allereerst kan<br />
worden gekeken naar de persoon van de<br />
rechercheur. Moet dit een oude rot zijn die<br />
het klappen van de zweep kent, of een jong<br />
‘broekie’ met een frisse kijk op zaken? De<br />
geroutineerde rechercheur draagt ervaring<br />
met zich mee, maar wandelt wellicht via<br />
de geijkte paden de tunnel in. Een ‘junior’<br />
heeft het voordeel dat deze met frisse blik<br />
kijkt naar het politiewerk. Dit kan leiden tot<br />
nieuwe inzichten. Maar door zijn gebrek<br />
aan ervaring ziet hij misschien weer essentiele<br />
onderzoekselementen over het hoofd.<br />
Een ander discussiepunt bevindt zich<br />
op het gebied van de organisatiecultuur.<br />
Wordt het gepikt dat een jonge agent of een<br />
jonge zaaksofficier de ervaren collega op<br />
de vingers tikt? “Kortom, er moet vertrouwen<br />
en kunde zijn. De boodschap moet<br />
vakinhoudelijk zijn, maar ook aankomen.<br />
Wat nodig is, is een spookrijder die geen<br />
schade maakt,” vat hoofdofficier van parket<br />
Maastricht Jacques van Eck samen. De houding<br />
van de persoon en de manier waarop<br />
deze tactisch een mening kan overbrengen,<br />
is minstens zo belangrijk als zijn kennis en<br />
kunde op juridisch en onderzoeksgebied.<br />
Daarnaast speelt het punt dat tegenspraak<br />
niet mag worden verward met dagelijkse<br />
reflectie. “De tegenspraak moet zuiver<br />
gehouden worden.” Dit kan alleen als<br />
tegenspraak altijd apart gedaan wordt. Dus<br />
naast de dagelijkse reflectie, of nadat deze<br />
Adviezen en aanbevelingen<br />
uit de praktijk<br />
heeft plaatsgevonden. Ditzelfde geldt ook<br />
voor review, waar dit probleem waarschijnlijk<br />
minder speelt omdat dit op een ander<br />
moment in het onderzoek wordt gedaan.<br />
Het ‘zuiver houden’ houdt ook in dat tegenspraak<br />
niet moet verzanden in een kakofonie<br />
van verschillende meningen. Van Eck:<br />
“Uitspraken moeten goed gekanaliseerd<br />
en gestructureerd worden. Uiteindelijk is<br />
het de korps- en parketleiding die de knoop<br />
doorhakt.”<br />
Er zijn verschillende mogelijkheden om<br />
tegenspraak te organiseren, maar één ding<br />
moet te allen tijde voorkomen worden.<br />
Bureaucratische overkill. Dat is dodelijk,<br />
volgens Van Eck: “Er moet geen protocollisering<br />
van recherchewerk ontstaan.”<br />
Tekst: Olga Hoekstra<br />
Ook de andere vier pijlers van het Verbeterprogramma kwamen ruimschoots aan bod op het<br />
congres in Eindhoven.<br />
Op het gebied van forensische opsporing is de conclusie dat veel sporen en materiaal niet<br />
onderzocht worden. Een plaats delict moet sneller afgeschermd worden om contaminatie van<br />
sporen te voorkomen. Verder moet de rol van de betrokken officier beter worden omschreven.<br />
Wat dient hij wel te weten en wat niet? Gepleit wordt voor landelijke uniformiteit, zonder<br />
dat wordt vervallen in ‘eenheidsworst’.<br />
In het werkveld van teams grootschalige opsporing (TGO) klinkt een roep om ontwikkeling<br />
van leiderschap en specialisme. Ook hier speelt dezelfde tegenstrijdigheid: de roep om<br />
uniformiteit versus het risico van eenheidsworst.<br />
De rode draad op het gebied van opleidingen en certificering is de vraag naar betere<br />
loopbaanbegeleiding. Er moet niet alleen gekeken worden naar het opleidingsniveau, maar<br />
ook naar de ervaring en kunde. Hierbij speelt ‘training on the job’ een grote rol. De oudere<br />
geroutineerde agent die de jongere collega onder zijn hoede neemt en hem het vak leert.<br />
Noodzakelijk is dan ook dat oudere agenten leren lesgeven.<br />
Tot slot het gezag en de eisen aan de opsporing. De vraag is wanneer wat besproken<br />
dient te worden. Er heerst het beeld dat de officier eigenlijk geen functionele rol heeft bij de<br />
briefing. Dit geldt ook voor zijn positie op een plaats delict. Het verzamelen van sporen en het<br />
optreden op een plaats delict is met name politiewerk. Hier tegenover staat dat ook de officier<br />
op de hoogte moet zijn. Hij dient immers het verzamelde bewijsmateriaal te beoordelen en af<br />
te wegen. De officier dient de sfeer te proeven op zowel een briefing als een onderzoek ter<br />
plaatse. Maar de officier dient ook kwaliteitseisen te stellen aan de politie die de plaats delict<br />
in beeld brengt.
20<br />
Maastricht,<br />
milieuzaken en<br />
mountainbiken<br />
Elf vragen aan parketsecretaris Jo Peeters<br />
Mountainbiken en hardlopen over de<br />
Limburgse heuvels zijn zijn passie. Trots is hij<br />
op het OM. En collega’s die hem willen ergeren,<br />
moeten niet verder kijken dan hun neus lang is.<br />
Profiel van parketsecretaris Jo Peeters.<br />
Jo Peeters is geboren op Eerste Kerstdag in 1957 in Swalmen.<br />
Toen Jo ongeveer één jaar oud was vertrok het gezin Peeters naar<br />
Meerssen waar vader filiaalhouder werd van de onderneming die<br />
tegenwoordig bekend is van de “hamsterweken”. Carnavalsdinsdag<br />
1980 leerde Peeters, net enkele maanden werkzaam op het parket,<br />
zijn vrouw Marina kennen. Een aantal jaren later zijn ze getrouwd<br />
en nu wonen zij en de kinderen Niels en Danique in de wijk Amby,<br />
gemeente Maastricht.<br />
Na de lagere school en het voortgezet onderwijs moest Peeters in<br />
mei 1978 in militaire dienst. Na een opleiding van drie maanden<br />
in Ossendrecht werd hij gelegerd in Celle (Duitsland), ongeveer<br />
twee kilometer verwijderd van het voormalige concentratiekamp<br />
Bergen-Belsen. Een zeer gedenkwaardige plek waar het hem opviel<br />
dat er bijna niets wilde groeien. Enkel heideplanten en berken.<br />
Peeters was korporaal bij het kazerne-commando. Na elf maanden<br />
verliet hij de militaire dienst en ging op zoek naar werk. Hij kon<br />
toen direct kiezen uit drie banen: burgerambtenaar in dienst van<br />
Defensie In Duitsland; postmedewerker bij de PTT; of parketambtenaar<br />
bij het parket Maastricht. De keuze viel uiteindelijk op het<br />
parket. Na een sollicitatiegesprek en het verplichte dictee (er werd<br />
gekeken of je wel kon typen) werd hij aangenomen.<br />
Op maandag 6 augustus 1979 begon Peeters als administratief<br />
medewerker bij het parket van de Officier van Justitie te Maastricht.<br />
Een van zijn eerste bezigheden was het typen van acceptgirokaarten.<br />
Acceptgiro’s met een grijze (eerste transactie) of groene bovenrand<br />
(aanmaning) en – toentertijd heel belangrijk – drie stempels<br />
op de achterzijde. Een leerzame maar ook leuke tijd. Peeters heeft<br />
de invoering van de automatisering binnen het parket vanaf het<br />
begin meegemaakt. Een tijd geleden heeft hij nog enkele nieuwe<br />
collega’s meegenomen naar het archief om hen te laten zien hoe<br />
men jaren geleden zonder computer de zaken registreerde in grote<br />
boeken. Jo volgde vervolgens diverse cursussen en is nu werkzaam<br />
in de functie van parketsecretaris. Hij is onder meer belast met de<br />
afhandeling van milieu- en economiezaken.<br />
Hardlopen, mountainbiken en wandelen zijn zijn passies. Als lid<br />
van de atletiekvereniging Maastricht neemt hij regelmatig deel aan<br />
hardloopwedstrijden. Afgelopen jaar heeft hij onder andere deelgenomen<br />
aan de 15 km-wedstrijd van Maastrichts Mooiste. Hier<br />
maakte hij deel uit van een van de twee teams van de rechtbank<br />
Maastricht. Gelukkig heeft hij toen als parketmedewerker maar<br />
één rechtbankcollega (een snelle rechter) moeten laten voorgaan.<br />
Zondag 11 juni <strong>2006</strong> is de volgende Maastrichts Mooiste en Jo hoopt<br />
dat wellicht parketcollega’s uit het land naar Maastricht komen om<br />
hem te helpen om ook die snelle rechter in te halen.<br />
Om Jo Peeters beter te leren kennen stelde <strong>Opportuun</strong> hem de volgende<br />
vragen:<br />
Omschrijf jezelf in vier woorden.<br />
Na enige aarzeling: “Vrolijk, collegiaal, hardwerkend en sportief.”<br />
Wat zijn je dagelijkse activiteiten?<br />
“Na een welverdiende nachtrust en een goed ontbijt vertrek ik om<br />
7.00 uur met de fiets richting Rechtbank. Na ongeveer vijfenhalve<br />
kilometer fietsen bereik ik het Gerechtsgebouw waar ik om 07.30 uur<br />
met mijn dagelijkse werkzaamheden begin. Deze werkzaamheden<br />
bestaan voornamelijk uit het beoordelen van strafzaken. Daarnaast<br />
lees ik veel vakgebonden literatuur om zo mijn kennis terzake op peil<br />
te houden. Ook ben ik lid van de arbo-commissie van het parket en<br />
de beveiligingscommissie in het arrondissement Maastricht. Sinds<br />
1 januari 2004 ben ik tevens hoofd van de BHV. Structureel vergt dat<br />
natuurlijk tijd. Zo ben ik belast met het regelen van cursussen, het<br />
opzetten en organiseren van oefeningen. Bij calamiteiten kom ik,<br />
samen met de overige BHV’ers, in actie. Ik neem de leiding en zorg<br />
voor opvang van hulpdiensten. Na een calamiteit vindt evaluatie<br />
plaats en zorg ik voor verslaglegging ten behoeve van het bestuur.”<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Vragen aan... 21<br />
“Op vakantie gaan de hardloopspullen mee.” Foto: Fotostudio CL<br />
Trots dat je bij het OM werkt?<br />
Volmondig: “Ja. Op die manier ben ik in staat een steentje bij te dragen<br />
aan een veiligere samenleving. Dit geeft mij voldoening.”<br />
De vorige baan buiten het OM was leuker?<br />
“Neen, zeker niet leuker, zegt Jo, maar wel gezonder. Ik was toen<br />
hulpkracht postbesteller. Je was de hele dag buiten en liep vaak kilometers<br />
van brievenbus naar brievenbus. Wandelen is immers een<br />
hobby van mij.”<br />
Een heel leven bij het OM werken. Schrikbeeld?<br />
“Werken bij het OM levert geen schrikbeelden. Om vastroesten te<br />
voorkomen is het echter geboden regelmatig van werkzaamheden<br />
en/of functie te wisselen. Een must om jezelf te ontwikkelen. Voor<br />
de organisatie is het ook beter omdat je deze breder georiënteerd<br />
van dienst kunt zijn.<br />
Helaas is het zo dat het Maastrichtse parket in de uiterste uithoek<br />
van Nederland is gevestigd waardoor een overstap naar een ander<br />
parket minder interessant wordt: meer reizen en dus minder tijd<br />
voor gezin en hobby. Deze laatste twee zijn voor mij echter zéér<br />
belangrijk. Verhuizen is ook geen optie omdat mijn gezin en ik nogal<br />
honkvast zijn. Daarom probeer ik mij binnen het Maastrichtse parket<br />
verder te ontplooien.”<br />
Je grootste passie?<br />
“Hardlopen. Ik ben dan lekker bezig in de toch al zo mooie Zuid-<br />
Limburgse natuur en kan eens lekker uitwaaien en nieuwe energie<br />
op doen. Hardlopend door het heuvelland zijn voor mij mooie<br />
momenten voor mijzelf. Ik geniet daar dan ook intens van. Ook op<br />
vakantie gaan de hardloopspullen mee.”<br />
Dit jaar wil ik zeker ...<br />
“...zowel de staatsloterij als de postcodeloterij winnen. Neen, alle<br />
gekheid op een stokje. We hebben thuis net een verbouwing achter<br />
de rug. Nu ligt de tuin er troosteloos bij en verdient zeker een<br />
opknapbeurt. Een tweede terras, een waterpartij en sfeerverlichting.<br />
Dat wil ik zeker dit jaar, in ieder geval voor de herfst, realiseren.<br />
En daarna, lekker genieten met mijn gezin.”<br />
Wat verdient dit jaar meer aandacht?<br />
“Het publiek meer bewust maken van onze werkzaamheden. Dit kan<br />
door de burgers meer en vaker te informeren over de afhandeling<br />
van persgevoelige zaken en de regel- en wetgeving die daarbij in acht<br />
genomen moet worden. Vaak worden de burgers eenzijdig en onvolledig<br />
door de pers geïnformeerd waarbij emoties soms zwaarder<br />
wegen dan de wijze waarop een zaak strafrechtelijk is afgedaan. Een<br />
programma zoals “16 miljoen rechters” verdient zeker navolging.”<br />
Krijg je waardering voor je werk?<br />
“Ongetwijfeld. Tot ongeveer een jaar geleden hadden we in<br />
Maastricht nog een team Bijzondere Taken. Een klein team waarin<br />
saamhorigheid en een goede verstandhouding de boventoon<br />
voerde. Vaak werden door collega’s, ook officieren, waarderingen<br />
uitgesproken en complimenten uitgedeeld over de wijze waarop<br />
zaken werden aangepakt en afgehandeld. Ik heb dat altijd als zeer<br />
aangenaam ervaren. Ik ben niet zo materialistisch aangelegd. Soms<br />
doen woorden meer dan een cadeaubon of iets dergelijks.”<br />
Grootste ergernis in je werk?<br />
“De grootste ergernis is als mensen bij de behandeling van zaken<br />
niet verder kijken dan hun neus lang is. Door net iets verder te<br />
gaan of te denken, kun je handelingen besparen voor je collega. Dit<br />
bevordert niet alleen de doorlooptijd, maar beïnvloedt ook de werkdruk<br />
bij die collega.<br />
Liever had ik als vraag gehad: Wat is je grootste ergernis in het<br />
dagelijks leven? Airmiles, Dukaten, Rocks, Bonuskaarten en meer<br />
van dat soort onzinnige dingen. Als je hiervan gebruik wil maken<br />
moet je wel over een heel grote beurs beschikken om al die pasjes te<br />
bewaren. Ze liggen meestal thuis en als je ze dan in een winkel wilt<br />
gebruiken heb je ze niet bij je. Waarom niet gewoon de producten in<br />
prijs verlagen?”<br />
Wat wil je over vijf jaar hebben bereikt?<br />
“Dat ik nog altijd met plezier en in goede gezondheid werkzaam ben<br />
binnen het parket in Maastricht en zeker eenmaal een marathon<br />
heb gelopen.”<br />
Tekst: Harry Willems
22<br />
‘B-wedstrijd’<br />
FC Utrecht - PSV<br />
Voetbalofficier Fred Bijlsma tussen gele hesjes<br />
en blauwe petten<br />
250 gele hesjes op de tribune. 125 man ‘blauw’ buiten het stadion<br />
en officier van justitie Fred Bijlsma in het commandocentrum<br />
in stadion Galgenwaard. <strong>Opportuun</strong> volgde de ‘B-wedstrijd’<br />
FC Utrecht - PSV.<br />
“Ik geef niets om voetbal,” zegt voetbalofficier<br />
Fred Bijlsma, “maar alles eromheen<br />
maakt het aantrekkelijk.” Op woensdag<br />
8 februari is hij, zoals gebruikelijk bij risicowedstrijden,<br />
present in het commandocentrum,<br />
hoog onder de gedeeltelijke<br />
overkapping van het Utrechtse stadion<br />
Galgenwaard. De B-wedstrijd – een kwalificatie<br />
die niets zegt over de kwaliteit van het<br />
voetbal maar over het geweldsrisico – tussen<br />
PSV en FC Utrecht levert geen aanhoudingen<br />
op. Wel een verlies voor de FC.<br />
Dat er geen aanhoudingen nodig zijn is zeker<br />
te danken aan de uitstekende samenwerking<br />
tussen gemeente, politie, OM en FC Utrecht.<br />
In het commandocentrum zijn ze allemaal<br />
te vinden en coördineren ze de activiteiten<br />
voor hun eigen onderdeel. Voor de wedstrijd<br />
is het vooral de verkeerscoördinator van<br />
politie die de verkeersregelaars buiten het<br />
stadion en daarmee de verkeersdrukte in de<br />
buurt coördineert. Een ander legt mogelijke<br />
incidenten vast in een logboek. Een derde<br />
staat in contact met de diverse eenheden: de<br />
ME, de bereden politie, de politie met honden,<br />
de bikers en de gewone ‘platte petten’.<br />
Bij deze wedstrijd, die slechts een beperkt<br />
risico met zich mee brengt, zijn toch maar<br />
liefst 125 man politie op de been. Bij echte<br />
risicowedstrijden kan dat aantal oplopen tot<br />
boven de vierhonderd.<br />
Traangas<br />
Ook de gemeente is aanwezig, veelal in de<br />
persoon van burgemeester Annie Brouwer.<br />
“Daarmee is de hele driehoek aanwezig,”<br />
legt Fred Bijlsma uit, die het OM hierbij<br />
vertegenwoordigt. “Bij ernstige calamiteiten<br />
kunnen we snel bijeenkomen en beslissen.<br />
Dan moet je denken aan het stilleggen van<br />
de wedstrijd, het ontruimen van het stadion<br />
of de inzet van geweldsmiddelen zoals<br />
traangas. Een dergelijke drastische beslissing<br />
heb ik nog niet hoeven nemen, maar in<br />
principe ben ik hiervoor aanwezig.”<br />
Ook in groten getale aanwezig - 250 man -<br />
zijn de vele beveiligers in dienst van<br />
FC Utrecht. Met 32 camera’s in het stadion<br />
en zes monitoren in het commandocentrum<br />
worden de risicoplekken in de gaten<br />
gehouden. Een aantal monitoren houdt<br />
de Bunnik-side, het vak van de Utrechtse<br />
harde kern, in de gaten. Een camera staat<br />
vast ingesteld op het bezoekersvak, dat<br />
deze 8ste februari indrukwekkend stil is.<br />
Contact tussen de bezoekende supporters<br />
en de Bunnik-side is bijna niet mogelijk. De<br />
bezoekers worden met bussen aangevoerd<br />
die opengaan als ze voor de tunnel staan<br />
die uitkomt in het uitvak. Tussen de vakken<br />
van de bezoekende en thuissupporters is<br />
een afscheiding waardoor oogcontact of<br />
het gooien van objecten naar elkaar niet<br />
mogelijk is. Aan de linkerkant van het uitvak<br />
is een vak leeg en tussen de bezoekende<br />
supporters en dit lege vak staat een cordon<br />
stewards in gele hesjes.<br />
Grensrechter<br />
“Nu allemaal de trap op,” klinkt het in het<br />
commandocentrum als woedende supporters<br />
naar beneden stormen om de grensrechter<br />
duidelijk te maken dat ze het niet<br />
met zijn beslissing eens zijn. De stewards<br />
reageren gelijk op dit signaal in hun oortjes<br />
en stellen zich tactisch op. Mogelijk geweld<br />
wordt zo gelijk de kop ingedrukt. “De<br />
stewards hebben geen middelen tot hun<br />
beschikking,” zegt Fred Bijlsma. “Het zijn<br />
vaak loyale supporters, die veel van voetbal<br />
houden en met hun rustige uitstraling de<br />
opvlammende emoties proberen te beheersen.”<br />
Ze mogen dan van veel van voetbal<br />
houden, veel zien ze er niet van. Het grootste<br />
deel van de wedstrijd staan ze met hun<br />
rug naar het veld en houden ze het publiek<br />
in de gaten.<br />
Tot aan de deuren van het stadion is de politie<br />
verantwoordelijk is voor de orde en veiligheid,<br />
daarbinnen de club. Deze afspraak<br />
is vastgelegd in een convenant. In stadion<br />
Galgenwaard is dan ook geen agent te zien.<br />
Een handjevol zit ongezien te coördineren in<br />
het commandocentrum; binnenin is de orde<br />
in handen van vriendelijke voetbalminnende<br />
gele hesjes, die je als woedende supporter<br />
niet zo snel te lijf gaat als een blauwe pet.<br />
Maar als het nodig is, kunnen de gele hesjes<br />
rekenen op de hulp van de politie.<br />
Ook achter de schermen vinden er diverse<br />
overleggen plaats. “Daags voor elke wed-<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Voetbalofficier 23<br />
Bijlsma: “Als er veel aanhoudingen zijn, kan het laat worden.” Foto: Martin van Thiel<br />
strijd is er een extra driehoeksoverleg op<br />
het stadhuis,” vertelt Fred Bijlsma, “waarin<br />
gekeken wordt of en wat de extra risico’s<br />
zijn. Daarnaast is er een strategisch beraad<br />
waarin de driehoek met het bestuur van FC<br />
Utrecht overlegt over maatregelen om ongeregeldheden<br />
te voorkomen. Ten slotte is er<br />
het veiligheidsberaad waar ook de brandweer<br />
aan deelneemt en waarin we het hebben<br />
over praktische zaken zoals de toegankelijkheid.<br />
Zo is bijvoorbeeld besloten dat al<br />
het losliggende materiaal van de omliggen-<br />
de bouwterreinen wordt weggehaald. Deze<br />
afspraken liggen vast in het draaiboek dat<br />
voor elke wedstrijd wordt gemaakt. Daarin<br />
staat precies wat de regels zijn en wat ieders<br />
taken en verantwoordelijkheden zijn.”<br />
Sarren<br />
Het is allemaal zo goed voorbereid dat ook<br />
deze 8ste februari geen supporters worden<br />
aangehouden. Het broeit wel op de<br />
beruchte Bunnik-side, in tegenstelling tot<br />
het rustige uitvak. Op de camera’s is te zien<br />
hoe sommigen elkaar staan te sarren, te<br />
duwen of te slaan. Een meisje haalt een jongen<br />
aan, zoent hem en slaat hem een paar<br />
seconden later hard op zijn hoofd. Er ontstaat<br />
onrust. Je vraagt je af of ze eigenlijk wel<br />
voor het voetbal komt. Op een andere plek,<br />
een ingang die eigenlijk vrij moet blijven<br />
van de brandweer, dringen de Utrecht-supporters<br />
naar voren. Maar veel meer gebeurt<br />
er niet voor de wakende ogen van camera’s<br />
en stewards. Geen vuurwerk, geen openlijke<br />
geweldpleging, geen ordeverstoring. En dus<br />
geen werk voor onze officier.<br />
Een meisje zoent een jongen,<br />
en slaat hem hard op zijn hoofd<br />
“Als er wel supporters worden aangehouden,”<br />
vertelt Fred Bijlsma, “dan worden ze<br />
in arrestantenbusjes overgebracht naar<br />
Bureau Paardenveld. Daar worden ze voorgeleid<br />
aan de hulpofficier en krijgen ze van<br />
mij een transactie. Natuurlijk sturen we aan<br />
op gelijk betalen, het is per slot van rekening<br />
lik-op-stuk beleid. Van te voren zijn de tolerantiegrenzen<br />
in het draaiboek vastgelegd.<br />
Ik heb zodoende altijd een lijstje bij me van<br />
strafbare feiten waar we tegen optreden en<br />
welke sancties daarbij horen.”<br />
“Gaat het om zwaardere feiten zoals ernstig<br />
openlijk geweld, dan besluit ik tot inverzekeringstelling,<br />
en zal de verdachte mogelijk<br />
worden voorgeleid en uiteindelijk gedagvaard.”<br />
Al met al kost het behoorlijk wat tijd, voetbalofficier<br />
zijn. “Dat kan ik niet ontkennen,”<br />
beaamt Fred Bijlsma. “Als er veel aanhoudingen<br />
zijn, dan kan het laat worden. Maar<br />
bij C-wedstrijden met een hoog risico doen<br />
we het met z’n tweeën. Ik zit dan in het stadion<br />
en Richard Swan, de voetbalsecretaris,<br />
zit op het bureau. Hij doet dan vast de zaken<br />
af die voortkomen uit de ongeregeldheden<br />
die aan de wedstrijd voorafgaan, en tijdens<br />
de wedstrijd hebben we contact. Bij B-wedstrijden<br />
doe ik het alleen en bij A-wedstrijden,<br />
met weinig tot geen risico, wordt de<br />
piketofficier gebeld als zich iets voordoet<br />
waarbij het OM nodig is. Ja, het kost veel<br />
tijd, maar het is leuk werk als je ziet wat de<br />
goede samenwerking oplevert. Maar voetbal,<br />
nee, daar let ik niet zo op.”<br />
Anders is dat bij de vele security-medewerkers<br />
van FC Utrecht. Als tegen het einde van<br />
de wedstrijd de stand van 1-1 verandert in<br />
1-2 in het voordeel van PSV is de teleurstelling<br />
bij het security-personeel in het commandocentrum<br />
goed te horen. Alles veilig,<br />
maar helaas verloren.<br />
Tekst: Mary Hallebeek
24<br />
Personalia<br />
CVOM<br />
In januari zijn voormalig BVOM’ers Carina<br />
Smids (zittingsvertegenwoordiger), administratief<br />
juridisch medewerkers Tamara<br />
Bontan, André Boone en Klaas Jonkers<br />
en administratief medewerkster Dineke<br />
Dethmers gestart bij de CVOM. Ook administratief<br />
medewerkers Jeroen Bakker (van<br />
parket Amsterdam) en Anny Gravelandvan<br />
Bijsterveld zijn aan de slag gegaan. De<br />
zittingsvertegenwoordigers zijn: Marije<br />
Straathof-Polkamp (van parket Zutphen)<br />
en Caroline Putman (van hof Amsterdam).<br />
Naseer Khosal-Achak (van parket Zwolle),<br />
Davina Mantel (van parket Haarlem),<br />
Naomi Bakker (van parket Groningen)<br />
en Karin Middelkoop-Storm en Kim<br />
Miltenburg zijn aan de slag gegaan als<br />
administratief medewerker.<br />
BVOM<br />
In dienst: Jeroen van Leeuwen is per 1<br />
februari in dienst gekomen als adviseur projectontwikkeling.<br />
Uit dienst: Annet van den Berg en Ruckiye<br />
Turhan zijn per 1 februari <strong>2006</strong> begonnen<br />
bij de CVOM in Utrecht.<br />
Assen<br />
Betty Trip begint op 1 <strong>maart</strong> als medewerker<br />
algemene zaken en Esther van Tricht<br />
wordt medewerker bedrijfsinformatie bij<br />
het parket Groningen.<br />
Officier van justitie Meint Geerds wordt<br />
advocaat-generaal op het ressortsparket in<br />
Leeuwarden.<br />
Hoofd bedrijfsvoering Harry Dijkstra<br />
gaat terug naar parket Groningen en het<br />
nieuwe hoofd bedrijfsvoering wordt Henk<br />
Matthezing<br />
Zutphen<br />
Drie nieuwe RAIO’s zijn begonnen bij het<br />
parket Zutphen: Lonneke Bosch, Xandra<br />
Tromp en Peter de Boer.<br />
Amsterdam<br />
Hilda Horst is team 7 komen versterken als<br />
administratief medewerker; Carla van Aert<br />
is als secretaris verkeer bij team 8 gekomen;<br />
Nori Bouza in dienst bij team 2 en ook Klaas<br />
Tuip is team 2 komen versterken.<br />
Paulien Figge, Noor Witteveen en Dorien<br />
van den Berg Hessels hebben het parket<br />
verlaten.<br />
Ressortsparket Amsterdam<br />
In dienst zijn getreden: Cynthia de Jong<br />
als advocaat-generaal (zij was officier van<br />
justitie in Alkmaar); Conny van Gerrevink is<br />
begonnen als personeelsadviseur.<br />
Uit dienst zijn getreden: Karola van Nie is<br />
naar parket Utrecht gegaan; Stef van Gend<br />
(advocaat-generaal), is als raadsheer bij het<br />
Hof Den Haag gaan werken; Roel Terpstra<br />
(advocaat-generaal), is thans overgestapt<br />
naar het ressortsparket Den Haag.<br />
Ressortsparket Den Haag<br />
Monique van den Hurk (administratief<br />
medewerker) vertrekt naar het gerechtshof<br />
Den Haag in de functie van coördinator<br />
administratie civiel; Eva Koonings (administratief<br />
medewerker) vertrekt naar het<br />
gerechtshof Den Haag als secretaris/griffier.<br />
Ton van der Schans (advocaat-generaal)<br />
vertrekt naar de Nederlandse Antillen in de<br />
functie van advocaat-generaal.<br />
Parket-Generaal<br />
Els Oosterbaan, nu nog projectsecretaris<br />
bij GPS, komt naar het PaG waar zij bij<br />
de afdeling P&O zal komen te werken als<br />
Procescoördinator Talentontwikkeling.<br />
DVOM/F<br />
Op de locatie Amsterdam zijn de volgende<br />
personen aan de slag gegaan: Michael Smit,<br />
Rina Kanhai, Sophie Nijmeijer, Corrie<br />
Bastinck-Kappers, Angel Lam, Monique<br />
Hopman, Hans Terhorst, T.J. Zwarthoed.<br />
Op de locatie Zwolle zijn de volgende personen<br />
aan de slag gegaan: Herman Zelle,<br />
Mustafa Yildirim, Cristel Baggerman, Tiny<br />
Bredewout-Snijder, Rens van Overbeeke,<br />
Ronald Zernitz.<br />
Op de locatie Den Bosch zijn de volgende<br />
personen aan de slag gegaan: Gerda<br />
Dona-Scheers, Nelly de Werd-Moonen,<br />
Jacqueline Wolfs.<br />
Op de locatie Dordrecht zijn de volgende<br />
personen aan de slag gegaan: Anita van<br />
der Waal, Shardha Oedjaghir, David<br />
Louwers, dhr. Gavran, Chi Kan, Martha<br />
Janssens-Pronk, Asha Raghoebir en Magda<br />
Verwater.<br />
Haarlem<br />
Juultje Olthuis is in dienst getreden als<br />
archiefmedewerker bij het stafbureau; Paul<br />
Sluijters in januari begonnen als archiefmedewerker<br />
bij het stafbureau.<br />
Leonie van der Mije (personeelsmanagementadviseur)<br />
is uit dienst getreden.<br />
Groningen<br />
Esther van Tricht (medewerker BI) is overgekomen<br />
van het parket Assen; Yvonne<br />
Lourens (administratief medewerker) verruilt<br />
het parket Groningen voor het ressortsparket<br />
Leeuwarden.<br />
Functioneel Parket<br />
In Rotterdam is Danielle van Roosendaal<br />
begonnen als administratief medewerker.<br />
Ruud van den Berg is begonnen als<br />
accountmanager en R. Visser begint 13<br />
<strong>maart</strong> als parketsecretaris.<br />
Utrecht<br />
Administratief medewerkster Chantal<br />
Echten verruilde parket Assen voor het<br />
Utrechtse parket. HBO-rechten student<br />
Keith de Jong is aan de slag gegaan bij<br />
het standaardzakenteam in oprichting.<br />
Controller Carolien Scholten is aan de slag<br />
gegaan, ze komt van parket Den Haag. Tiny<br />
Korssen en Anita Verwoerd zijn gestart op<br />
de P&O-administratie.<br />
Uit dienst: Controller Marjolein Koopmans<br />
heeft het parket verlaten. Ze is gaan werken<br />
bij Hogeschool Windesheim. Ook administratief<br />
medewerker Philip Sekeris heeft het<br />
parket per 1 februari verlaten.<br />
Carina Mangnoesing heeft de P&O administratie<br />
achter zich gelaten. Ze is als secretaresse<br />
gestart bij DJI.<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Agenda 25<br />
Registratiebeoordelaar Harriëtte Campen<br />
verruilde het parket voor de gemeente<br />
Ede. Facilitair medewerkster Bianca Kooij<br />
verlaat het parket half februari. Officier<br />
Gabriëlle Hoppenbrouwers verlaat het<br />
parket per 1 <strong>maart</strong> om aan de slag te gaan<br />
bij Omroep Gelderland. Officier Eltjo<br />
Roelofs is per februari gaan werken bij<br />
het Functioneel Parket in Den Bosch.<br />
Teamleider van het Overtredingenteam<br />
Roelanda Nijmeijer is per januari aan de<br />
slag gegaan bij de SSR.<br />
Samenstelling: Karin Mensink<br />
Agenda<br />
Georganiseerde misdaad en de Derde Wereld<br />
15 <strong>maart</strong><br />
In dit seminar wordt gekeken naar georganiseerde<br />
misdaad die doorgaans buiten het Westerse blik-<br />
veld valt. Daarom veel aandacht voor georgani-<br />
seerde criminaliteit in Derde wereldlanden.<br />
Locatie: Agora-zaal, VU, Amsterdam<br />
Kosten: € 150.-<br />
Informatie: VU secretariaat sectie Strafrecht<br />
en Criminologie via telefoon 020 598 6231 of via<br />
www.ciroc.nl<br />
Tien jaar na Van Traa<br />
23 <strong>maart</strong><br />
In de ruim tien jaar na ‘Van Traa’ is er op het terrein<br />
van opsporing en vervolging van de georgani-<br />
seerde criminaliteit veel veranderd. Ook de wereld<br />
veranderde; nieuwe wetgeving met betrekking tot<br />
terrorismebestrijding betekende een belangrijke<br />
extra impact op het werk van politie en <strong>Openbaar</strong><br />
<strong>Ministerie</strong>.<br />
Locatie: Congrescentrum Engels – Rotterdam<br />
Kosten: € 465,- excl. btw per persoon € 435,-<br />
excl. btw per persoon bij gelijktijdige aanmelding<br />
van twee of meer personen uit één en dezelfde<br />
organisatie.<br />
Informatie: Studiecentrum Kerckebosch telefoon<br />
030 6984222 of via e-mail studiecentrum@kerck<br />
ebosch.nl of www.kerckebosch.nl<br />
Overheidsaansprakelijkheid<br />
4 april<br />
Strafrechtelijke aansprakelijkheid van de staat, is<br />
een discussie die het afgelopen jaar alleen maar<br />
mee op gang is gekomen. Tijdens deze dag komen<br />
er antwoorden op vragen als: Wat zijn de jongste<br />
politieke ontwikkelingen? Wat zijn de argumenten<br />
van voor- en tegenstanders? Wat betekent straf-<br />
rechtelijke aansprakelijkheid concreet voor de<br />
overheidsorganisatie?<br />
Locatie: Musis Sacrum, Arnhem<br />
Kosten: € 899,- (excl. BTW)<br />
Informatie: SBO Klantenservice telefoon<br />
040-2 974 980 of via www.sbo.nl<br />
Managing and Maintaining Compliance:<br />
Closing the gap between science and practice<br />
10/11 april<br />
De Belastingdienst organiseert in samenwerking<br />
met het ministerie van Justitie op 10 en 11 april<br />
<strong>2006</strong> deze internationale conferentie. Het doel van<br />
de conferentie is een stap te zetten in het slechten<br />
van de kloof tussen wetenschappelijke inzichten<br />
omtrent compliance en de praktijkkennis en erva-<br />
ringen op de werkvloer .<br />
Locatie: Holiday Inn, Leiden<br />
Kosten: € 150.-<br />
Informatie: Meer informatie is te vinden op: www.<br />
belastingdienst.nl/conferencecompliance<br />
De Nieuwe Bestuurlijke Boete<br />
26 april<br />
De volgende thema’s komen aan de orde: daad-<br />
werkelijke invulling en reikwijdte Bestuurlijke<br />
Boete en OM-afdoening voor kleine en grote<br />
gemeenten; rol van de politie; Implementatieplan<br />
Bestuurlijke Boete; Criteria die bepalen of de OM-<br />
afdoening óf Bestuurlijke Boete het meest oplevert.<br />
Locatie: Holiday Inn, Leiden<br />
Kosten: € 749,- (excl. BTW)<br />
Informatie: SBO Klantenservice telefoon<br />
040-2 974 980 of via www.sbo.nl<br />
Bevolkingssamenstelling, levensloop<br />
en criminaliteit<br />
11 mei<br />
Het congres gaat niet alleen over vraagstukken<br />
die de criminologie en de demografie betreffen.<br />
Een belangrijk deel is gewijd aan de vraag wat<br />
vergrijzing, verkleuring en het huidige beleid voor<br />
invloed hebben op het gebruik van justitie-<br />
voorzieningen.<br />
Locatie: De Reehorst, Ede<br />
Kosten: onbekend<br />
Informatie: WODC Congrescommissie WODC via<br />
e-mail wodc@minjus.nl of via www.wodc.nl<br />
Tekst: Mirelle Herlfterkamp<br />
Uitgebreide congresinformatie vindt u op OMtranet<br />
2G via Actueel > Agenda > Congresagenda
26<br />
Eurojustice<br />
website<br />
Criminaliteit kent geen grenzen. Zeker niet in de Europese Unie<br />
(EU). Voor politie en justitie wordt grensoverschrijdende samenwerking<br />
daarom steeds belangrijker. Daarvoor is vertrouwen nodig<br />
en kennis van de eigenaardigheden van de wederzijdse organisaties<br />
en rechtssystemen.<br />
Om daaraan bij te dragen besloot Eurojustice, de jaarlijkse conferentie<br />
van EU-PG’s, tot het bouwen van de Eurojustice website.<br />
Deze bevat vergelijkende informatie over de taken en bevoegdheden<br />
van de OM-organisaties in de 25 EU-lidstaten. Voor wie wil<br />
weten of het Nederlandse opportuniteitsbeginsel echt zo uniek is.<br />
Of hoe het zit met de onafhankelijkheid van het Italiaanse OM.<br />
De site werd vanuit het Parket-generaal ontwikkeld, met financiele<br />
steun van de Europese Commissie. De site bevat de resultaten<br />
van een onderzoek dat is opgezet door prof. Peter Tak (Universiteit<br />
Nijmegen) en onder zijn verantwoordelijkheid is uitgevoerd door<br />
deskundigen van alle 25 EU-lidstaten.<br />
Zie: www.eurojustice.org<br />
Column<br />
Droge<br />
boterham<br />
Niet zo lang geleden woonde ik in Deventer. Daar is een eetcafé<br />
dat ‘Dikke van Dale’ heet. Niet geheel verrassend staan de wanden<br />
van het café volgestouwd met boeken. Tussen de boeken is her en<br />
der wat ruimte overgelaten. Daar prijken enkele vage schilderijen<br />
van het kroonprinselijk echtpaar. We aten daar regelmatig. Volgens<br />
mijn dochter is de Dikke van Dale het op één na leukste eetcafé van<br />
Nederland.<br />
Mijn dochter is negen. Ze vindt uit eten leuk, maar dan moet ze<br />
wel wat te lezen mee. Al dat gepraat aan tafel... Onlangs was dat de<br />
Taptoe. Ze las er iets uit voor, waar het woord ‘vals’ in voorkwam.<br />
Mijn vrouw en ik verstonden ‘fallus’ en schoten in de lach.<br />
Ze wilde weten waarom. Dat legden we uit. Zij vond het niet leuk<br />
en misschien was het ook niet grappig. Maar we moesten er toch<br />
om lachen.<br />
Ik moest ook lachen toen ik kort daarna een proces-verbaal las.<br />
Daarin werd een vrouw de vraag gesteld of ze ‘hem’ kon tekenen.<br />
Dat kon ze wel, zei ze. Maar ze beschreef ‘hem’ ook: ‘Hij glom<br />
behoorlijk. Hij had een hele grote. Ik zit de hele tijd naar die van jullie<br />
te kijken, maar dat ding van Mano was veel groter.’<br />
Leuke bezigheid soms, processen-verbaal lezen. Zo verhaalde een<br />
agent eens dat hij aan de ogen van iemand had gezien, dat die man<br />
echt niet meer kon autorijden. Hij schreef: ‘Ik zag aan de pupillen<br />
van de man, dat deze waren verwijderd’’. Inderdaad, dan komt er<br />
van sturen niet veel meer.<br />
Ook verdachten doen zo af en toe merkwaardige uitspraken. Vooral<br />
spreekwoorden blijken lastig. Een verdachte die ik trakteerde op een<br />
forse boete riep mij eens toe: ‘Zoveel? Ik heb al moeite genoeg een<br />
droge boterham boven water te krijgen’. Lijkt me waarlijk lastig, ja.<br />
Oh trouwens, dat behoorlijk glimmende grote ding van Mano? Een<br />
vuurwapen. Mevrouw was overvallen.<br />
Tekst: Jan Hoekman<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Beleid en regels 27<br />
beleid en regels<br />
Voor complete teksten, bel de<br />
documentatie van het Parket-Generaal,<br />
070-3399813 of 070-3399812.<br />
Ontucht door een turntrainer / LJN AU6285<br />
Hoge Raad 17 januari <strong>2006</strong>, 00545.05<br />
Veroordeeld is terzake seksueel binnendringen<br />
van iemand jonger dan twaalf jaar en ontucht met<br />
een aan zijn zorg, opleiding en waakzaamheid<br />
toevertrouwde minderjarige, tot vijf jaar gevange-<br />
nisstraf en zeven jaar ontzetting uit het beroep.<br />
Klacht is dat het Hof blijk geeft van een onjuiste<br />
rechtsopvatting over het begrip beroep.<br />
De Hoge Raad overweegt dat de opvatting van<br />
de verdediging, te weten dat van een beroep in<br />
de zin van de artikelen 251.2, 28.5, 247 en 249 Sr<br />
slechts sprake kan zijn als het een hoofdwerk-<br />
zaamheid betreft, onjuist is.<br />
Beroep verworpen. (DB)<br />
Ontucht door masseur/hypno-therapeut;<br />
art. 249.2 Sr<br />
Hoge Raad 17 januari <strong>2006</strong>, 00354.05<br />
Verdachte, masseur/hypno-therapeut, is veroor-<br />
deeld is terzake ontucht met een cliënt die bij<br />
hem in therapie was, tot vijftien maanden waar-<br />
van vijf maanden voorwaardelijk.<br />
Geklaagd wordt over het bewijs dat verdachte in<br />
de gezondheidszorg werkzaam was. Verdachte<br />
ressorteert immers niet onder het bereik van art.<br />
3 Wet op de beroepen in de individuele gezond-<br />
heidszorg (Wet BIG).<br />
Uit de MvT bij die wet volgt dat tegenover de<br />
opheffing van het verbod tot onbevoegde uitoe-<br />
fening van de geneeskunst de invoering van een<br />
stelsel van titelbescherming staat.<br />
De erkenning van deskundigheid vormt een<br />
kwaliteitswaarborg voor de hulpzoekende cliënt.<br />
Nevendoelen zijn invoering van tuchtrecht en<br />
het voorbehouden van bepaalde handelingen<br />
aan erkende beroepsbeoefenaren.<br />
De Wet BIG beperkt zich niet tot de geregi-<br />
streerde beroepsbeoefenaren. Zij heeft betrek-<br />
king op iedereen die handelingen verricht op het<br />
terrein van de individuele gezondheidszorg. Art.<br />
96 bevat een strafbepaling gericht tegen degene<br />
die, niet geregistreerd zijnde, buiten zijn deskun-<br />
digheidsgebied treedt. De wetgever streeft naar<br />
een duidelijke begrenzing van het gebied van<br />
de individuele gezondheidszorg (art 1). Het gaat<br />
om verrichtingen die rechtstreeks betrekking<br />
hebben op een persoon en ertoe strekken diens<br />
gezondheid te bevorderen of te bewaken.<br />
Niet is in de eerste plaats van belang wie<br />
de handeling verricht (een arts, een in art. 3<br />
genoemde, of een andere beroepsbeoefenaar).<br />
De aard van de handeling is veeleer bepalend.<br />
De paramedicus die sportmassage verricht han-<br />
delt niet in de zin van de Wet BIG. Wel de para-<br />
medicus die zelfstandig handelingen verricht,<br />
niet op het gebied van de geneeskunst, zonder<br />
voorschrift van een arts, voor zover die hande-<br />
ling gericht zijn op het bevorderen of bewaken<br />
van de gezondheidstoestand van een persoon.<br />
Uit de MvT bij art. 249 Sr volgt dat het ontbreken<br />
van de mogelijkheid van tuchtrechtelijk optreden<br />
een argument was voor uitbreiding van dit arti-<br />
kel. De vrijheid van de patiënt zijn heil te zoeken<br />
bij niet erkende beroepsbeoefenaren betekent<br />
niet dat hij aan de wolven is overgeleverd. De<br />
wetgever heeft deze patiënten geen bescherming<br />
van de strafwet willen onthouden. Het gevolg van<br />
de Wet BIG is dat allerhande niet aan regulering<br />
onderworpen beoefenaren van de gezondheids-<br />
zorg op de medische markt zijn toegelaten. De<br />
bescherming van art. 249 Sr zal zich ook tot deze<br />
alternatieve genezers moeten richten. De opvat-<br />
ting dat art. 3 Wet BIG bepalend is voor de uitleg<br />
van het begrip gezondheidszorg vindt geen steun<br />
in het recht. ’s Hofs oordeel is onjuist noch onbe-<br />
grijpelijk. Beroep verworpen. (Am)<br />
Verschoningsrecht advocaat<br />
Hoge Raad 24 januari <strong>2006</strong>, 00157.05 B / LJN<br />
AU4666<br />
Het klaagschrift strekkende tot opheffing van het<br />
beslag op een dagboek is gegrond verklaard en<br />
teruggave is gelast.<br />
Klager is raadsman van een minderjarige, ver-<br />
standelijk gehandicapte jongen, verdacht van<br />
een zedenmisdrijf begaan ten aanzien van een<br />
zesjarig meisje. Het dagboek behoort toe aan de<br />
moeder van verdachte en is op het kantoor van<br />
de raadsman is beslaggenomen zonder diens<br />
toestemming. Klager heeft zich beroepen op zijn<br />
verschoningsrecht.<br />
De Hoge Raad overweegt dat de Rechtbank tot<br />
uitdrukking heeft gebracht dat ook de informatie<br />
die de moeder aan klager verstrekte heeft te gel-<br />
den als wetenschap die aan klager in het kader<br />
van zijn beroepsuitoefening is toevertrouwd.<br />
Dit oordeel is niet onjuist.<br />
De stelling dat onder het verschoningsrecht<br />
uitsluitend brieven en andere geschriften val-<br />
len door of aan de geheimhouder als zodanig<br />
geschreven, vindt in haar algemeenheid geen<br />
steun in het recht, gelet op de strekking van art.<br />
98 Sv jo. 218 Sv.<br />
Beroep verworpen. (Rb Br)<br />
Tekst: Angela Kaptein<br />
Zie verder op OMtranet:<br />
• Overmacht, verwerping verweer<br />
Hoge Raad 10 december <strong>2006</strong>,<br />
01103.05 / LJN AU7135<br />
• Meineed door politieagent? Bewijs<br />
opzet. Verwijzing ten tweede male...<br />
Hoge Raad 7 februari <strong>2006</strong>, 03223.04 /<br />
LJN AU5756<br />
• Getuige (ingeschreven AZC)<br />
geweigerd<br />
Hoge Raad 10 januari <strong>2006</strong>, 01202.05 /<br />
LJN AU7139<br />
• Beslag(ring) van verdachte of<br />
bestolene: bewaren, teruggeven?<br />
Hoge Raad 10 januari <strong>2006</strong>, 03557.04<br />
/LJN AU 5785<br />
• Verkeersongeval, strafmotivering<br />
Hoge Raad 17 januari <strong>2006</strong>, 00155.05<br />
• Hopper<br />
Hoge Raad 17 januari <strong>2006</strong>, 00326.05<br />
• Onttrekking aan het verkeer van<br />
affiches<br />
Hoge Raad 17 januari <strong>2006</strong>, 00581.05<br />
• Appèlmemorie verplicht?<br />
Hoge Raad 17 januari <strong>2006</strong>, 00867.05 /<br />
LJN AU6319<br />
• Herziening zaak Bouterse: verzoek<br />
afgewezen<br />
Hoge Raad 31 januari <strong>2006</strong>, 02212.05 H<br />
/ LJN AV0613<br />
• Wijziging telastelegging na verwijzing<br />
Hoge Raad<br />
Hoge Raad 31 januari <strong>2006</strong>, 00213.05 J<br />
/ LJN AU6253<br />
• Getuigen afgewezen: vooruitgelopen<br />
op inhoud?<br />
Hoge Raad 31 januari <strong>2006</strong>, 00421.05 /<br />
LJN AU6762<br />
• Gevonden of verduisterd?<br />
Hoge Raad 31 januari <strong>2006</strong>, 00420.05 /<br />
LJN6747<br />
• Belaging, oogmerk de ander tot iets<br />
te dwingen<br />
Hoge Raad 31 januari <strong>2006</strong>, 00126.05 /<br />
LJN AU7080<br />
• Betekening, tien dagen termijn<br />
Hoge Raad 31 januari <strong>2006</strong>, 03367.04<br />
• Café-verbod als bijzondere<br />
voorwaarde<br />
Hoge Raad 31 januari <strong>2006</strong>, 01867.05<br />
• Telefoontap (en verlenging na geen<br />
tap-resultaat) onrechtmatig?<br />
Hoge Raad 31 januari <strong>2006</strong>, 01738.05 /<br />
LJN 8292
28<br />
internationaal<br />
Bureau Internationale Rechtshulp in<br />
Strafzaken, telefoon 070-37 07 468.<br />
Waardering naar Nederlandse recht van<br />
Amerikaans sepot<br />
Hoge Raad, 17 januari <strong>2006</strong>-02-10<br />
De opgeëiste persoon (o.p.) is in de Verenigde<br />
Staten veroordeeld voor moord. Deze veroorde-<br />
ling is daarna, wegens een processuele fout,<br />
ongeldig verklaard met recht op een nieuw<br />
proces. Gedurende dit nieuwe proces bleek de<br />
belangrijkste getuige onvindbaar en is de zaak<br />
voorwaardelijk geseponeerd, onder voorbehoud<br />
van opsporing van deze getuige. De o.p., inmid-<br />
dels in Nederland, stelt in de Nederlandse uit-<br />
leveringsprocedure dat het Amerikaanse sepot<br />
naar Nederlands recht is te kwalificeren als een<br />
bewijssepot, waardoor de zaak enkel weer kan<br />
worden vervolgd als er sprake is van nieuwe<br />
getuigenverklaringen; dat is hier niet aan de<br />
orde. De rechtbank overweegt dat geen sprake is<br />
van een onvoorwaardelijk bewijssepot maar van<br />
een voorwaardelijk sepot, waarbij door het vin-<br />
den van de getuige is voldaan aan de voorwaarde<br />
voor verdere vervolging. Aldus is geen blijk van<br />
een beletsel als bedoeld in artikel 5, aanhef en<br />
onder b Uitleveringsverdrag NL/VS. De Hoge<br />
Raad is van oordeel dat de rechtbank geen blijk<br />
geeft van een onjuiste rechtsopvatting.<br />
Overlevering naar Frankrijk geweigerd<br />
wegens schending 6 EVRM<br />
Rechtbank Amsterdam, 4 januari <strong>2006</strong><br />
De o.p. (die niet de Franse nationaliteit heeft)<br />
heeft in 1989 misdrijven gepleegd in Frankrijk en<br />
is hiervoor in 1991 bij verstek veroordeeld (6 jaar<br />
wegens drugshandel). Op 6 juni 2005 wordt door<br />
Frankrijk een EAB uitgevaardigd. De raadsman<br />
stelt dat verdediging voeren na 16 jaar niet meer<br />
goed mogelijk is, schending van artikel 6 EVRM.<br />
De rechtbank moet eerst bepalen of inwilliging<br />
van het overleveringsverzoek leidt tot een fla-<br />
grante schending van de fundamentele rechten<br />
van het EVRM (11 OLW). Daarvan is sprake als<br />
het tijdverloop zodanig is, dat dit niet langer<br />
gecompenseerd kan worden in de strafmaat<br />
en geen andere consequentie dan verval van<br />
het recht op vervolging kan volgen. Tussen het<br />
arrestatiebevel en het EAB zit een periode van<br />
ruim 14 jaar. De rechtbank overweegt dat met<br />
een dergelijke termijn naar Nederlandse maat-<br />
staven de redelijke termijn van artikel 6 EVRM is<br />
overschreden. Nu niet kan worden uitgesloten<br />
dat uit het Franse recht andere maatstaven<br />
volgen, is aan Frankrijk om toelichting gevraagd<br />
betreffende het tijdverloop. De rechtbank con-<br />
stateert, mede naar aanleiding van de reactie<br />
van Frankrijk, dat sprake is van een flagrante<br />
schending: de o.p. is in 1989 gehoord en stond<br />
toen dus ter beschikking van de Franse autori-<br />
teiten, gedurende een periode van 14 jaar is door<br />
de Franse autoriteiten niets ondernomen om<br />
hem actief op te sporen, terwijl er al voor inwer-<br />
kingtreding van het EAB verdragen bestonden<br />
op grond waarvan hij internationaal gesigna-<br />
leerd had kunnen worden.<br />
Voorts moet de rechtbank bepalen of deze<br />
flagrante schending in de weg staat aan over-<br />
levering. Daarbij weegt zwaar of aan de o.p. in<br />
Frankrijk een “effective remedy” ter beschikking<br />
staat. Nu Frankrijk is aangesloten bij het EVRM<br />
kan men daar een rechtstreeks beroep op het<br />
EVRM doen en is sprake van een remedy. Voor<br />
de vraagt of deze effective is, is het onderscheid<br />
tussen een dreigende schending en een onon-<br />
omkeerbare schending van belang. In het geval<br />
van de o.p. is sprake van een bestaande schen-<br />
ding. Elke dag die de onzekerheid voor de o.p.<br />
persoon omtrent zijn veroordeling voortduurt,<br />
is voortzetting van deze schending. De Franse<br />
autoriteiten hebben aangegeven dat de o.p., bij<br />
aankomst in Frankrijk, binnen 2 maanden in ver-<br />
zet zal kunnen gaan (tegen het verstekvonnis).<br />
Onbekend is echter wanneer het eigenlijke straf-<br />
proces zal aanvangen. De rechtbank overweegt<br />
dat de o.p. in Frankrijk, voor vooralsnog onbe-<br />
kende duur, in voorlopige hechtenis zal worden<br />
genomen. Aldus is geen sprake van een “effecti-<br />
ve remedy”. Dat de o.p. in Frankrijk een aanvraag<br />
tot invrijheidsstelling zal kunnen indienen, zoals<br />
de Franse autoriteiten hebben aangegeven, doet<br />
daaraan niet af.<br />
Celmateriaal baby Donna mag naar België<br />
Rechtbank Utrecht, 28 december 2005<br />
In het kader van een Belgische strafzaak hebben<br />
de Belgische autoriteiten, d.m.v. een rechtshulp-<br />
verzoek (Benelux uitleverings- en rechtshulp-<br />
verdrag), gevraagd om celmateriaal van een<br />
in Nederland aanwezige baby. De rechtbank<br />
dient zich uit te spreken over inwilligbaarheid<br />
van dit verzoek. Zij stelt vast dat het verzoek is<br />
gedaan met het oog op waarheidsvinding in een<br />
Belgisch strafrechtelijk onderzoek. De vraag of<br />
het celmateriaal van belang is voor dit Belgisch<br />
strafrechtelijk onderzoek komt enkel toe aan de<br />
Belgische onderzoeksrechter. De grieven van de<br />
advocaat omtrent toelaatbaarheid van het DNA-<br />
onderzoek dienen, gelet op het voorgaande,<br />
ingebracht te worden in de Belgische strafpro-<br />
cedure. Aan de eis van dubbele strafbaarheid is<br />
voldaan (minimaal 6 maanden). Op grond van<br />
artikel 195a, lid 1, Sv kan het celmateriaal alleen<br />
worden afgenomen met schriftelijke toestem-<br />
ming van de betrokkene. In deze zaak is de<br />
voorlopige voogdij en daarmee het gezag over<br />
de baby in handen van een voogdij-instelling.<br />
Namens deze instelling is door een van diens<br />
medewerkers schriftelijke toestemming gege-<br />
ven. Aldus is het verzoek volgens de rechtbank<br />
voor inwilliging vatbaar.<br />
verdragen<br />
www.minbuza.nl/buitenlandsbeleid/verdragen<br />
- Aanvullend Protocol bij het Verdrag inzake de<br />
overbrenging van gevonniste personen<br />
(Straatsburg, 18-12-1997).<br />
Inwerkingtreding voor Griekenland op 01-01-<strong>2006</strong><br />
- Verdrag van de Verenigde Naties tegen grens-<br />
overschrijdende georganiseerde misdaad<br />
(New York, 15-11-2000).<br />
Inwerkingtreding voor de Democratische<br />
Republiek Congo op 27-11-2005<br />
Inwerkingtreding voor de Verenigde Staten van<br />
Amerika op 03-12-2005<br />
- Protocol inzake de voorkoming, bestrijding en<br />
bestraffing van mensenhandel, in het bijzonder<br />
vrouwenhandel en kinderhandel, tot aanvulling<br />
van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen<br />
grensoverschrijdende georganiseerde misdaad<br />
(New York, 15-11-2000)<br />
Inwerkingtreding voor de Democratische<br />
Republiek Congo op 27-11-2005<br />
Inwerkingtreding voor de Verenigde Staten van<br />
Amerika op 03-12-2005<br />
- Protocol tegen de smokkel van migranten over<br />
land, over zee en door de lucht, tot aanvulling<br />
van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen<br />
grensoverschrijdende georganiseerde misdaad<br />
(New York, 15-11-2000)<br />
Inwerkingtreding voor Cambodja op 11-01-<strong>2006</strong><br />
Inwerkingtreding voor de Democratische<br />
Republiek Congo op 27-11-2005<br />
Inwerkingtreding voor de Verenigde Staten van<br />
Amerika op 03-12-2005<br />
- Internationaal Verdrag ter bestrijding van de<br />
financiering van terrorisme<br />
(New York, 09-12-1999)<br />
Inwerkingtreding voor de Bahamas op 01-12-2005<br />
- Facultatief Protocol inzake de verkoop van kin-<br />
deren, kinderprostitutie en kinderpornografie bij<br />
het Verdrag inzake de rechten van het kind<br />
(New York, 25-05-2000)<br />
Inwerkingtreding voor Thailand op 11-02-2000<br />
Tekst: Linda Bregman<br />
OPPORTUUN Nummer 3 – <strong>2006</strong> Verkeer 297<br />
verkeer<br />
Bureau Verkeershandhaving OM.<br />
Voor complete teksten, bel 0346-333310<br />
Onjuistheden in inleidende beschikking of<br />
bewezenverklaring; denaturering?<br />
Hoge Raad Strafkamer 10 januari <strong>2006</strong>,<br />
nr. 00124/05 en Gerechtshof Leeuwarden in<br />
WAHV 05/01234, 01402 en 01450<br />
In genoemde uitspraken leidt de omstandigheid<br />
dat de bewezenverklaring of inleidende beschik-<br />
king een onjuistheid zou bevatten, niet tot ver-<br />
nietiging van de beschikking of een niet naar<br />
behoren met redenen omklede bewezenverkla-<br />
ring. Bijvoorbeeld: een verkeerde straatnaam<br />
(Industriestraat i.p.v. Schifferheidestraat (HR)<br />
en Rijksstraatweg i.p.v. Rijksweg – 05/01402),<br />
verkeerde aanduiding van hectometerpaal (er<br />
zou geen paal 1.7 of 1.8 bestaan – 05/05/01234)<br />
of verkeerd tijdstip (16.21 i.p.v. 10.21 uur<br />
– 05/01450). Vgl. HR 20 april 1993, VR 1993 /<br />
109 en Hof Leeuwarden 21 mei 2003, WAHV<br />
03/00068, LJN: AI0969.<br />
Verhouding tussen overheid en burger<br />
Gerechtshof Leeuwarden 5 januari <strong>2006</strong>,<br />
WAHV 05/01355<br />
De betrokkene voert aan – kort samengevat<br />
– dat de verhouding tussen de overheid en de<br />
burger gestoeld behoort te zijn op vertrouwen<br />
en dat het vereiste van zekerheidstelling hier<br />
tegen in gaat , omdat de behandeling van het<br />
beroep afhankelijk maakt van betaling van de<br />
sanctie vóóraf. Het Hof is van oordeel dat het de<br />
rechter niet is toegestaan de innerlijke waarde<br />
of de billijkheid van de wet te beoordelen (art.<br />
11 Wet Algemene Bepalingen). Dat het stellen<br />
van zekerheid als bedoeld in art. 11 WAHV in<br />
strijd is met de vertrouwensrelatie tussen de<br />
overheid en de burger, zoals de betrokkene stelt,<br />
kan de rechter er derhalve niet toe brengen het<br />
bepaalde in art. 11, eerste lid, WAHV opzij te zet-<br />
ten. Volgt bevestiging van de beslissing van de<br />
kantonrechter tot niet-ontvankelijk verklaren van<br />
het beroep.<br />
Het niet-tonen van de snelheidsmeting met<br />
een lasergun<br />
Gerechtshof Leeuwarden 20 januari <strong>2006</strong>,<br />
WAHV 05/01151<br />
Betrokkene bestrijdt dat hij de toegestane snel-<br />
heid in de aangegeven mate (meer dan 20 km/h<br />
t/m 25 km/h) heeft overschreden. Ondanks her-<br />
haalde vragen van betrokkene heeft de verbali-<br />
sant niet het resultaat van de snelheidsmeting<br />
aan de betrokkene laten zien. Uit de verklaring<br />
van de verbalisant blijkt dat de gereden snelheid<br />
is vastgesteld d.m.v. een op correcte wijze uitge-<br />
voerde meting en dat inderdaad aan de betrok-<br />
kene niet de uitlezing van de gemeten snelheid<br />
op de display van de lasergun heeft getoond.<br />
Het hof overweegt dat dit echter geenszins leidt<br />
tot de conclusie dat de snelheidsmeting onjuist<br />
zou zijn gedaan of dat de door de verbalisant<br />
genoemde snelheid onjuist zou zijn. Overigens<br />
valt in het algemeen niet in te zien, oordeelt het<br />
hof, waarom aan een staandegehouden bestuur-<br />
der niet de gemeten snelheid zou kunnen wor-<br />
den getoond. Volgt bevestiging van de beslissing<br />
van de kantonrechter tot ongegrond verklaring<br />
van het beroep.<br />
Smoezen die het niet haalden...<br />
- “... het was noodzakelijk dat ik over de vlucht-<br />
strook reed, want mijn benzinemeter gaf al<br />
geruime tijd aan dat de benzine op was en ik was<br />
in een file terecht gekomen...” Hof Leeuwarden<br />
11 januari <strong>2006</strong>, WAHV 05/01369: geen noodge-<br />
val in de zin van art. 43, derde lid, RVV 1990<br />
- “...de gedraging is verricht door de mij bekende<br />
A., die het voertuig op dat moment onrecht-<br />
matig in gebruik had van mij als kentekenhou-<br />
der....” Hof Leeuwarden 11 januari <strong>2006</strong>, WAHV<br />
05/01004: ...door het kenteken op zijn naam te<br />
laten registreren terwijl hij wist dat een ander<br />
op dat moment de beschikkingsmacht over<br />
het voertuig had, heeft betrokkene het risico<br />
aanvaard dat met dat voertuig overtredingen<br />
zouden worden begaan waarvoor hij als kente-<br />
kenhouder aansprakelijk zou kunnen worden<br />
gesteld. Onder deze omstandigheden komt de<br />
betrokkene geen beroep toe op de exceptie van<br />
art. 8 WAHV<br />
- “Ik heb geen zekerheid gesteld omdat ik<br />
onvoldoende vertrouwen heb dat het open-<br />
baar ministerie het betreffende bedrag tijdig<br />
zal terugstorten bij gegrondverklaring van het<br />
beroep” Hof Leeuwarden 12 januari <strong>2006</strong>, WAHV<br />
05/01285: Hetgeen de betrokkene aanvoert is<br />
niet een omstandigheid die zou kunnen leiden<br />
tot het oordeel dat de betrokkene redelijkerwijs<br />
niet geacht kan worden in verzuim te zijn m.b.t.<br />
het stellen van zekerheid<br />
- “Ik was te laat voor een belangrijke bijeen-<br />
komst en heb het rode verkeerslicht te laat<br />
opgemerkt. Gezien de omstandigheden was<br />
het beter het rode licht te negeren dan om te<br />
stoppen. In het algemeen ben ik van mening dat<br />
het rode licht een waarschuwingsfunctie heeft<br />
en dat in bepaalde gevallen de bestuurder het<br />
signaal moet kunnen negeren. Ik verwijs naar de<br />
verschillende hulpdiensten die onder bepaalde<br />
voorwaarden het rode licht kunnen nege-<br />
ren”. Hof Leeuwarden 20 januari <strong>2006</strong>, WAHV<br />
05/01228: Gelet op het absolute karakter van<br />
het betreffende verbod (art. 62 ivm 68 RVV90)<br />
kunnen de door de betrokkene aangevoerde<br />
omstandigheden en beschouwingen er niet toe<br />
leiden dat moet worden afgezien van een sanctie<br />
dan wel dat het bedrag van de opgelegde sanc-<br />
tie gematigd moet worden<br />
- “In de maand juli was ik in het buitenland en<br />
heb niets ontvangen over de zekerheidstel-<br />
ling”. Hof Leeuwarden 19 januari <strong>2006</strong>, WAHV<br />
05/01541: Dit betoog faalt omdat de tweede<br />
zekerheidsbrief op 26 juli is verzonden en de<br />
betrokkene daarbij in de gelegenheid is gesteld<br />
om binnen 30 dagen na de dag van de verzending<br />
van deze brief de vereiste zekerheid te stellen.<br />
Tekst: Koos Spee
Op 23 januari hebben de gezamenlijke reclasseringsinstellingen een Ketenpartnerdag georganiseerd voor de eigen medewerkers,<br />
samen met de collega’s van OM en ZM. Er werd o.a. een rechtszitting nagespeeld aan de hand van een casus.<br />
Hierbij kwamen de rollen en verantwoordelijkheden maar ook de verwachtingen van alle betrokken professionals aan de<br />
orde. Een bijzonder geslaagd initiatief. Foto: Bert Janssen.<br />
Op 9 februari vond voor de eerste<br />
keer de eedaflegging plaats bij de<br />
CVOM, onder begeleiding van een<br />
heuse filosoof. Rukiye Turhan-Bakir<br />
behoorde tot de groep die het spits<br />
mocht afbijten.<br />
Op 26 januari heeft Harm Brouwer het parket Amsterdam bezocht. Hij is bijgepraat<br />
over de stand van zaken rondom de pilot GPS-Loopzaken in Amsterdam.<br />
Op de foto staan vlnr: Albert Tuijp, Hein Tuijp, Willebrord Freijsen, Harm Brouwer,<br />
Peter van den Bosch en Leo de Wit.<br />
Een groep medewerkers van het parket Alkmaar was op 9 februari aanwezig bij<br />
de opname van Zestien miljoen rechters. Na afloop gingen ze natuurlijk op de foto<br />
samen met Astrid Joosten!<br />
Veiligheidshuiscollega’s van de ketenpartners<br />
reclassering, Raad voor de<br />
Kinderbescherming en politie zijn 8<br />
en 15 februari voor een inkijkstage op<br />
bezoek bij parket Utrecht.<br />
Op woensdag 15 februari werd in<br />
Breda het Veiligheidshuis geopend.<br />
Burgemeester Peter van der Velden,<br />
staande naast hoofdofficier van<br />
justitie Theo Hofstee, droeg een<br />
karabijnketen die de samenwerking<br />
tussen de verschillende organisaties<br />
symboliseert.<br />
Ressortsparket Arnhem speelt vals<br />
aan roulettetafel tijdens maffiafeest in<br />
Heino op vrijdag de dertiende.<br />
Samenstelling: Anne Hoeksema