Amsterdams schans en bolwerken - Theo Bakker's Domein

Amsterdams schans en bolwerken
Opvallend buiten de Singelgracht: Overtoomsevaart (in 1902-
’04 gedempt), Buitengasthuis (ook wel: Pesthuis, in 1893 zijn de
laatste patiënten verhuisd, 1929-30 afgebroken; niet verwarren
met het Wilhelmina Gasthuis ernaast, dat in 1893 geopend werd).
Boven: Trapjesschans, een gedeelte van de huidige Marnixstraat
Tussen Sloten en het volgende bolwerk Osdorp was tot 1742 een
nauwelijks gedocumenteerde doorvaart, ongeveer tegenover de
huidige Raamstraat aan het einde van het eerste deel van de Lijnbaansgracht:
het Spiegelsgat. Deze doorvaart had de vroedschap
speciaal laten maken voor de warmoeziers en melkboeren, die bij
de Vierde Uitleg (1662-72) hun Boerenwetering gedempt zagen
worden. Deze doorvaart kende aanvankelijk geen sluis, net als die
bij de Weteringpoort, en was alleen geschikt voor kleine schuitjes.
Nu komen we op de bolwerken die bij de Derde Uitleg (1610-
15) zijn opgeworpen. Zoals eerder vermeld hadden die soms al
een naam maar in het kader van de Vierde Uitleg kregen ze een
definitieve, eventueel andere naam. De aansluiting (Verheelinghe)
van beide uitleggen bezorgde de technici van de stad
nogal kopzorgen. Om die zo lang mogelijk uit te stellen werd
de omwalling even voorbij de Leidsegracht begonnen en pas
later aangesloten.
Het op kaarten van
1624 nog niet en 1653
wel voorkomende
“noodbolwerk” op de
snijding van Singelgracht
en Leidsegracht
moest voor die aansluiting
geslecht worden
en werd op een
nieuwe plaats weer
opgebouwd (bolwerk
Sloten). De knik in
de Lijnbaansgracht verdween en de Leertouwersgracht werd
gedempt (nu Raamstraat). Over het tracé van de Leidsegracht
was veel te doen. De vroedschap wilde die in het verlengde
van de Beulingsloot aanleggen, zodat een doorgaande dwarsgracht
tussen Singel en Lijnbaansgracht zou ontstaan, met de
mogelijkheid van een sluis naar de Singelgracht waarmee de te
dempen Overtoomsevaart gecompenseerd zou zijn. Daarvoor
zou een compleet industriegebied moeten wijken dat in de
hoek achter het Raamplein was ontstaan, inclusief stadsmet-
48