vrije universiteit te amsterdam - VU-DARE Home

Printed in Holland

DIE ROEPING, SENDING EN SENDINGSBEWUSSYN
VAN DIE NUWE-TESTAMENTIESE APOSTEL

VRIJE UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM
DIE ROEPING, SENDING EN
SENDINGSBEWUSSYN VAN DIE
NUWE-TESTAMENTIESE APOSTEL
MET SPESIALE VERWYSING NA DIE SENDINGS­
BEWUSSYN VAN DIE OU-TESTAMENTIESE PROFETE
EN VAN JESUS CHRISTUS
ACADEMISCH PROEFSCHRIFT
TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN
DOCTOR IN DE HEILIGE GODGELEERDHEID
OP GEZAG VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS,
DR. A. SIZOO, HOOGLEERAAR IN DE FACUL­
TEIT DER LETTEREN EN WIJSBEGEERTE,
IN HET OPENBAAR TE VERDEDIGEN OP
VRIJDAG 15 DECEMBER 1939. DES MIDDAGS
TE 2 UUR, IN HET GEBOUW DER MAAT­
SCHAPPIJ VOOR DEN WERKENDEN STAND,
KLOVENIERSBURGWAL 87,
DOOR
HENDRIK LUDOLPH NEETHLING JOUBERT
GEBOREN/ TE STELLENBOSCH (K. P.) ZUID AFRIKA
AMSTERDAM — 1939
N.V. NOORD-HOLLANDSCHE UITGEVERS MAATSCHAPPIJ

In dankbare erkentlikheid opgedra aan
my vader en moeder, broer en suster.

VOORWOORD.
Die besef dat die voltooiing van hierdie proefskrif tegelyk ook
die afsluiting van my akademiese studie is, roep as vanself 'n helder
beeld by my op van die weg waarlangs ek tot hier gekom het, en
dan is daar alleen maar één gevoel wat hom van my meester maak,
t.w. die van innige dankbaarheid.
Dankbaarheid gevoel ek boweal teenoor die Heer. Hom dank ek
nie alleen omdat Hy my weg vir my voorspoedig gemaak het nie,
maar veral omdat Hy vir my 'n God van nabyheid was en vir my
steeds weer, wanneer my voet die dwaalweg wou betree, teruggeroep
het om my iets te laat begryp van die heerlike, maar vir die
mens byna onbegryplike waarheid dat Sy genade vir die sondaar
genoeg is.
Aan u, my ouers, kom naas God op hierdie oomblik my dank toe.
Deur u onselfsugtige versorging het ek van jongsaf 'n deeglike
opleiding geniet; u waardering vir die dinge wat werklik waarde het,
het by my grootse ideale opgewek; u waaragtige godsvrug was die
middel waardeur die God van die Verbond ook vir my tot Sy kind
gemaak het en in my die verlange gewek het om my aan Sy
besondere diens te wy. Tegelyk dank ek ook my broer en suster
vir hul troue liefde en dink ek aan hulle wat ons vooruitgegaan het.
Aan u, hooggeleerde GROSHEIDE, my dank dat u bereid was om my
studie aan die Vrije Universiteit onder u leiding te neem en vir die
eer my aangedoen om as my promotor te wil optree. Dis vir my
onmoontlik om in 'n enkel woord uiting te gee aan my waardering
vir u gelowig-wetenskaplike arbeid op die gebied van die Nuwe
Testament asook vir die simpatieke raad en bereidwillige hulp wat
ek persoonlik van u ontvang het. U, hooggeleerde HEPP, my dank
vir die insig wat u vir my in die wese en wording van die Christelike
dogma gegee het. Ook is dit vir my 'n eer, hooggeleerde KuYFER,
dat ek nog u laaste, leerrykc kolleges in die kerkreg kon gevolg het.
Aan u, hooggeleerde NAUTA, my dank vir u bereidheid om my
tentamen in kerkreg af te neem. Hooggeleerde AALDERS, U dank

ek vir die goedgunstige nasien van die gedeelte van my proefskrif
wat in verband staan met die Ou Testament.
Wanneer ek u, hooggeleerde VAN ROOYEN, KEET en LAIEGAN
bedank vir die eerste, grondige onderrig wat ek in die teologie
ontvang het, dan wil ek tegelyk in dankbare eerbied wyle Prof.
MALAN gedenk. Onder hom het ek my eerste kennis met die Nuwe-
Testamentiese wetenskap gemaak. Ek dank die Heer vir die invloed
wat daar van hom ook op my uitgegaan het. Besonder waardeer
ek die belangstelling wat u, hooggeleerde LATEGAN, in my gedurende
my buitelandse studie getoon het.
Met aangename herinneringe dink ek terug aan die studiejaar
wat ek aan die Princeton-Seminarie, N.J., kon deurbring. Graag lê
ek hier 'n kransie op die graf van wyle Prof. C. W. HODGE onder
wie se leiding ek aldaar gewerk het en vir wie ek as 'n moedige
stryer vir die suiwerheid van geloof leer ken het.
Van hulle wat my algemene opvoeding versorg het, wil ek hier
veral die naam van wyle Prof. }. BASSON, Universiteit van Stellenbosch,
in herinnering bring. Aan hom as kenner van die klassieke
en uitmuntende pedagoog dank ek my liefde vir die Griekse taal.
Dankbaar vermeld ek verder die bereidwilligheid waarmee die
personeel van die Biblioteke van die Vrije en die Stedelike Universiteite
en die Bibliotheca Rosenthalia (almal te Amsterdam) my
steeds gehelp het.
Die besondere voorreg om gereëld saam met ander buitelandse
studente by Prof. HEPP aan huis te kon kom, asook die gasvryheid
wat ek van Prof. GROSHEIDE en van die ander professore kon geniet,
stel ek baie hoog op prys.
Aan Sy Eksellensie. Dr. H. D. VAN BROEKHUIZEN, wil ek graag
my erkentlike dank betuig vir die wyse waarop hy die belange van
die Afrikaanse studente hier te lande op die hart dra.
Ook aan die beproefde Afrikanervriend, Prof. BURGER, 'n besonder
woord van dank vir die wyse waarop hy nog steeds met die Afrikanergemeenskap
in woord en in daad meelewe. Saam met al die Afrikanerstudente
spreek ek hier my waardering uit vir alles wat u nog
onlangs gedoen het toe een van ons, t.w. die onvergeetlike Dr. BKTTIE
CONRADIE, so onverwags deur die dood weggeneem is.
My dank verder vir wat ek van die sy van die A.N.V., die N.Z.A.V.
en van S.A.S.V.I.A. ontvang het. Veral aan eersgenoemde vereni-

ging en aan die ,,Directeuren van de Vereeniging voor Hooger
Onderwijs op Gereformeerden Grondslag" betuig ek m,y verskuldigde
dank vir die tegemoetkoming aan my betoon ter verligting van die
finansiële las i.v.m. my studie alhier. Aan u Prof. BESSELAAR en
Prof. VOEI.ENHOVEN resp. my waardering vir u bemoeienis ten
gunste van my in hierdie verband.
Die families VAN ONCK (Ede) en SWETS (Bussum) bedank ek
hartelik vir die gewaardeerde bev.'yse van vriendskap wat ek van
hulle ontvang het.
Hier wil ek ook nog my waardering uitspreek vir alles wat ek van
my landgenote geniet het gedurende my verblyf in Amsterdam. Die
Heer D. A. SCHOLTZ, M.A., wil ek besonderlik bedank vir die
onskatbare hulp wat hy my i.v.m. die tik en nasien van my proefskrif
verleen het. Ook waardeer ek dit baie dat Drs. W. E. G.
LOUW aangebied het om die taal- en spellingfoute vir my te verbeter,
'n taak wat Mevr. M. BAX-BOTHA, M.A., met sy vertrek goedgunstiglik
voltooi het.
Ten slotte nog my dank aan die N.-H. Uitgevers Mij vir die
voortreflike diens en tegemoetkomende behandeling wat ek van hulle
ontvang het.
My bede is dat die Heer my instaat sal stel om my dankbaarheid
teenoor soveel bewyse van trou en bystand, om te sit in dade wat
kragtiglik tot eer van Sy Naam sal strek. Mag hierdie dissertasie
'n eerste — sy dit slegs geringe — stap in dié rigting wees.

INHOUDSOPGAWE.
INLEIDING 1
HOOFSTUK I. Die roeping en sending van 'n definitiewe aantal
pcrsone as apostels 5
I. Die Apostel-verskynsel buite die Nuwe Testament 5
A. Die „Apostel" by die Grieke 6
B. Die ,,Apostel" by die Jode 6
II. Die roeping en uitsending van die spesifiek Nuwe-
Testamentiese Apostel 9
A. Die roeping tot die Apostelskap gedurende
Jesus se aardse lewe 13
B. Die finale roeping en uitsending deur die
opgestane Jesus 39
HOOFSTUK II. Die vasstelling van die aanwesigheid van 'n sendingsbewussyn
wat op 'n wonderbaarlike wyse by die
apostels bewerkstellig is 62
I. Direkte Verklaringe 66
A. Direkte verklaringe by Paulus 67
B. Direkte verklaringe by die Oer-aposteis . . 91
II. Verskynsels wat 'n sendingsbewussyn veronderstel 99
A. Die outoritêre sorg wat Paulus teenoor sy
gemeentes dra 99
B. Paulus se gebruik van ró liK.yyO.iov en
tvayyO.l^oiiai 102
C. Die lig waarin Paulus .sy lyding gesien het . 107
HOOFSTUK III. Ander voorbeelde in die Besondere Openbaring van
'n sendingsbewussyn wat op 'n wonderbaarlike wyse
bewerkstellig is 115
I. Die sendingsbewussyn van die Ou-Testamentiese
profete 116
A. Beweer hulle enigsins dat hul op eie inisiatief
handel? 116
B. Getuienisse dat hul optrede alleen op Goddelike
inisiatief berus 118
C. Wat was die algemene opvatting omtrent 'n
profeet in Oud-Israel? 121
D. Waaraan is die waaragtigheid van die profete
se optrede te erken? 122
E. Hoe het hul die Goddelike opdrag ontvang? . 124

II. Die Sendingsbewussyn van Jesus Christus . . . 128
A. Jesus betuig Sy Goddelike sending . . . . 129
B. Jesus se sending is in Sy Seunskap gefundeer
en dra die voile Messiaanse karakter . . . 136
HOOFSTUK IV. Karakterisering van die Sendingsbewussyn van die
Nuwe-Testamentiese apostel 154
A. Die eintlike outeur van die apostoliese .'•ending
is God Self 154
B. God stuur die apostels in en deur Jesus
Christus 166
C. Die Inhoud van die apostoliese sendingsboodskap
is Jesus Christus 170
D. Die bewuswording en ten uitvoerbrenging van
die apostoliese boodskap word deur die Heilige
Gees bewerkstellig 175
E. Die doel van die apostoliese prediking is die
fondamentlegging van die wereldkerk . . 178
REGISTER VAN AANGEHAALDE SKRYWERS 183

A. Van Werke en Tydskrifte:
AFKORTINGE
CE = Christelijke Encyclopaedie voor het Nederlandsche
Volk, onder redactie van F. W. Grosheide, J. H.
Landwehr. C. Lindeboom en ]. C. Rullmann (Ka. K.
1925—1931).
EB = Encyclopaedia Biblica ed. T. K. Cheyne and S. Black
(1899 — ).
ERE = Encyclopaedia of Religion and Ethics ed. J. Hastings,
Ed. Cl. 1913—1926.
Exp = The Expositor (Lond. H. & S. 1875—1925).
GTT = Gereformeerd Theologisch Tijdschrift {Aalten
Graafschap 1909 — ).
HDB =^ A Dictionary of the Bible ed. ]. Hastings (Ed.
1898—1904).
Hdb = Handbuch zum Neuen Testament herausgegeben
von H. Lietzmann (T. Mo. 1909 — ).
ICC = The International Critical Commentary (Ed. CI.
1895 — ).
JBL = Journal of Biblical Literature (Philadelphia Soc. of
Bibl. Lit. 6 Ex. 1882 — ).
KohNT = Kommentaar op het Nieuv/e Testament door S.
Greijdanus, F. W. Grosheide en ]. A. C. van
Leeuwen (Amst. Bot. 1922 — ).
KV = Korte Verklaring der Heilige Schrift (Ka.K. 1922—).
KzNT := Kommentar zum Neuen Testament herausgegeben
von Th. Zahn (L. Dei. 1903 — ).
MGWJ ^ Monatschrift für Geschichte und Wissenschaft des
Judentums (1869 — ).
NTD = Das Neue Testament Deutsch (Neues Göttinger
Bibelwerk) herausgegeben von P. Althaus und ƒ.
Behm (Gö. V. 6 R. 1932—1936).
PRE3 =: Realencyklopadie für protestantische Theologie und
Kirche, herausgegeben von A. Hauck (L. Hinr.
1896—1913).

RGG2 = Die Religion im Geschichte und Gegenwart 2 her'
ausgegeben von H. Gunkel und L. Zscharnach
(T. Mo. 1927—1932).
STR. — BILLERBECK = Kommentar zum Neuen Testament aus
Talmud und Midrasch von H. L. Strack und P.
ThLB
ThLZ
ThStuKr
ThWzNT
ZNTW
B
Billerbeck (Mü. Beck 1922—1928).
= Theologisches Literaturblatt (L. D. 6 F. 1866 —).
== Theologische Literaturzeitung (L. Hinr. 1875 —).
=^ Theologische Studiën und Kritiken (Gotha Klotz
1828—).
—^ Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament
herausgegeben von G. Kittel (St. Kohlh. 1932 —).
= Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft
(Gi. To. 1900 — ).
Van Plekke van llitgawe (sedert 1900):
Amst.
B.
Camb
Ed.
Fra.
Gü.
Gi.
Gö.
Ka.
= Amsterdam
r= Berlin
r. = Cambridge
— Edinburgh
= Franeker
= Giitersloh
:= Giessen
= Gottingen
= Kampen
C. Van Uitgewcrs (sedert 1920):
A. & U.
Ass.
Bot.
Be.
=
=
—
—
Calw. V/bh. =.-=
Col. Un. Pr. =
Dei.
D. 6 F.
Hinr.
H. 6 S.
K.
Kohlh.
=
=
_=
—
^:
Allen and Unwin
Asschendorff
Bottenburg
Bertelsmann
Calwer Vereinsbuchhandlung
Columbia University
Press
Deichert
Dörffling und
Franke
Hinrichs
Hodder and
Stoughton
Kok
Kohlhammer
Lond.
L.
Leid.
Mü.
N.Y.
Oxf.
St.
T.
Utr.
Kö.
Mo.
Macm.
Mein.
N.H. Uitg.
Pf.
Par.
Reinh.
To
Un. Pr.
V. 6 R.
We.
Wich.
r^ London
- Leipzig
— Leiden
— Miinchen
-_ New York
-^ Oxford
— Stuttgart
^^ Tubingen
_ Utrecht
= Kosel-Pustet
= Mohr
^ Macmillan
^ Meinema
= Noord-Hollandsche
Uitgevers Mij
= Pfeiffer
= Paris
= Reinhardt
= Töpelmann
= University Press
r^ Vandenhoeck &
Rupprecht
= Wevers
= Wichelbach

INLEIDING.
Die Nuwe-Testamentiese apostels neem ongetwyfeld n sentrale
plek in die wordingsgeskiedenis van die Christelike kerk in. Met
reg verg hulle dan ook nog altyd die belangstellende aandag van
alle Christene en kan dit 'n mens nouliks verbaas dat allerlei
poginge in die loop van die tyd aangewend is om uit hulle verskyning
konsekwensies te trek wat in een of ander vorm geldigheid
moet besit vir die Christenheid van alle tyc.
Ook en veral aan die Nuwe-Testamentiese wetenskap dring die
vraag na die juiste presisering van die intuïtief-gevoelde betekenis
van die apostels hom met reg op. Tegelykertyd egter, is hierdie
betekenis so veelomvattend dat dit ook tot ver buite die gebied van
die Nuwe-Testamentiese wetenskap strek. Wil genoemde wetenskap
dus sy eie, en daarom •werklik nuttige bydrae tot die beantwoording
van die vraag lewer, dan is dit noodsaaklik dat dit hom streng binne
sy eie grense hou. Wel mag dit o.a. laat deurskemer in watter
sin die dogmatiek die leerstellige betekenis van dié verskynsel moet
sistematiseer. Ook mag dit indirek aantoon hoe die apologetiek op
suksesvolle wyse die hoof kan bied aan die sektariese repristinasiepoginge
sowel as aan die humanistiese strewe om, ook in die Nuwe-
Testamentiese apostel, 'n bloot menslike verskynsel aan te toon.
Verder mag dit die kerkgeskiedenis dien deur aan te dui waar en
wanneer die apostoliese werksaamheid onder openbaringsgeskiedenis
en waar en wanneer dit onder algemene kerkgeskiedenis moet
tuisgebring word. Om self verder op hierdie aangeduide weë voort
te gaan, is aan die Nuwe-Testamentiese wetenskap egter nie geoorloof
nie. Immers, om die woorde van A. KuYPER aan te haal,
,,in deze studiën komt de theoloog tot de Heilige Schrift als tot
de goudmijn, en deze studiën zijn afgeloopen, zoodra de mijn en
haar ontginning gekend, en het erts te voorschijn gebracht is" i).
As ons naas hierdie beperkinge, ook nog die geredelikheid in
ag neem waarmee hierdie onderwerp hom vir die projeksie van eie
^) Encyclopaedic der Heilige Godgeleerdheid, III, 1894, bl. 20.
1

2
meninge leeni^'-), dan skyn die volgende metode van behandeling
die geskikste. Eers gaan ons noukeurig na hoe sekere persone tot
apostels geroep, en as sodanig uitgestuur word (Hoofstuk 1). Dan
spoor ons alle gegewens op wat daarop wys dat hulle hierdie roeping
en sending as deur God Self bewerkstellig, ter harte geneem het
(Hoofstuk 2). In die derde plek moet ons, om tot *n nadere presisering
te kom, spesiale aandag skenk aan ander voorbeelde van
persone wat hulle van 'n soortgelyke sending bewus is (Hoofstuk 3).
Ten slotte gaan ons dan tot die volledige karakterisering van die
Nuwe-Testamentiese apostoliese sendingsbewussyn oor (Hoofstuk
4).
Aangesien dit noodsaaklik is om by hierdie behandeling gegewens
uit die hele Bybel te benut, is dit belangrik om hier ook nog daarop
te wys dat ons by die hiervolgende ondersoek uitgegaan het van
die formele -) prinsipe dat die Skrif, ook as geskrif, openbaring van
God is; kortom, dat die Bybel Gods Woord is en derhalwe, omdat
God hiermee erken word as die ,,auctor primarius" 3), één ondeelbare
geheel vorm.
As 'n mens egter bv. daarop let met hoe 'n mate van self-versekerdheid
'n skrywer soos J. Ki.AUSNER*) die algemeen bekende
werk van sy bekeerde rasgenoots) juis op hierdie gronde alle
^vetenskaplike waarde ontsê 6), dan is dit noodsaaklik — veral
(l« Dit is veral te wyte aan die uiters karige direkte historiese bronne behalwe
die wat ons in die Nuwe Testament self besit (vgl. bl. 42, vtn. 196).
^) Omdat dit 'n ,,dogma (is), een geloofsovertuiging, die nooit de uitlegging
van een bepaalde plaats in een zekere richting leiden kan" (F. W. GROSHEIDE:
Nieuw-Testamentische Exegese, Amst. Bot. '12, bl. 25).
3) Vgl. A. KUYPER: a.w., II, bl. 422 e.v.; en E Voto Dordraceno'^, II, Ka. K.
'25, bl. 416.
*) Jesus of Nazareth, Lond. A. & U. '28, bl. 118 e.v. Volgens sommige word
hierdie Joodse geleerde, wat as nasionalis (Sionis) besonder belangstel in Jesus
en Sy optrede, hoog aangeslaan. K. LAKE noem sy werk oor Die mess. Vorstellungen,
B. '04, ,,the most scientific book on Jewish belief in the first century"
(JBL, LVI, '37, bl. 371).
5) A. EDERSHEIM: The Life and Times of the Messiah, 2 bde, 1883.
^) ,.Es ist )a leider dahin gekommen", merk K. BORNHAUSER op na aanleiding
van die gesegde dat die wetenskap beoefen moet word sonder besorgdheid oor
moontlike skokke vir die geloof van die gemeente, ,,dass man sich vielfach nur
noch dann davon überzeugt halt, dass die Wahrheitsfrage mit dem notigen

3
omdat die historiese kritiek in die laaste ses decennia geweldig in
omvang toegeneem het — dat 'n mens jouself eers kortliks daarvan
rekenskap ^) gee voordat jy 'n hele ondersoek vanuit hierdie voorveronderstelling
onderneem.
Die swenking sedert die vorige geslag t.o.v. die vraag na die
toelaatbaarheid van 'n voorveronderstelling sonder dat die wetenskaplike
aard van 'n werk verlore gaan^), het hom ook t.o.v. die
ondersoek op Nuwe-Testamentiese gebied voltrek. In die plek van
die strewe (aan die begin van die 20e eeu) na 'n sogenaamde
suiwer grammatiese, suiwer historiese en suiwer psigologiese eksegese'J),
het daar immers gaandeweg die vaste oortuiging posgevat
dat ,,die Exegese die Norm ist für die Dogmatik, nicht ... eine
sogenannte voraussetzungslose Exegese ist. Das gibt es nicht" lo).
Dit word erken dat die eksegese wat die moeite werd is, die
,,teologiese" is, d.w.s. dat die nadruk gele word ,,op het feit, dat
de schriftstudie niet op één lijn mag worden gesteld met die van
andere boeken der oudheid ''').
Hiermee is wel enersyds die goeie reg toegegee om van 'n voor-
Ernste gestellt und mit ganzer Aufrichtigkeit festgehalten worden ist, wenn eine
theologische Untersuchung ein negatives Resultat ergibt " (Wollte ]esus die
Heidenmission?, Gü. '03, bl. 12).
'') Hiermee word geen bewys beoog nie want dit gaan hier om ,,een beginsel
... dat als alle aiitou onbewysbaar is" (F. W. GROSHEIDE: De Eenheid der
Nieuwtestamentische Godsopenbaring, Ka. K. '18, bl. 28). „Kann man", so vra
K. BARTH tereg, ,,von Voraussetzungen an sich, abgesehen von ihren Anwendungen
auf irgendeinem Gebiet auch nur ein einziges zutreffendes, wirklich
erhellendes Wort sagen?" {Die Auferstehung der Toten'^, Mü. Kaiser '26, bl.
62-3).
**) Vgl. vir literatuuropgawe oor hierdie kwessie F. W. GROSHEIDE: Hermeneuiiek,
Amst. Bot. '29, bl. 29—30. Interessant is die volgende uitsprake,
gedoen sedert 1929: A. ROSENBERÜ: Mythus des 20en Jahrhunderts, Mü. Hoheneichen
'32, bl. 134: „Es gibt ... nur Wissenschaft mit Voraussetzungen" en
J. HUIZINGA: De Wetenschap der Geschiedenis, Haarlem Tj. Willink '37, bl. 125:
,,Zonder wereld- en levensbeschouwing, waarin zij wordt opgenomen, is geen
geschiedenis mogelijk".
^) Vgl. die oudste drukke van Hdb. Hiermee word die verdienste van die
historiese metode nie ontken nie. Vgl. F. W. GROSHEIDE: Gér. Schriffuitlegging,
art. in „Koers in die Krisis", Stellenbosch Pro Eccl. '35, bl. 79—80.
10) K. BARTH: Grundfragen, Nykerk Callenbach '35, bl. 14 e.v.
11) F. W. GROSHEIDE: Theologische Exegese, art. in GTT.. 38e jrg 1937,
bl. 6. O.a. lewer BULTMANN, LOH.MEYER, K. BARTH en sommige van die

4
veronderstelling by die skrifondersoek uit te gaan, maar andersyds
is dit tog noodsaaklik geag om ook vir die historiese kritiek 'n plek
in te ruim: vir die Woord van God wat in of deur die Bybel tot
ons kom, moet die mens onvoorwaardelik buig; die Bybel as boek
moet egter aan die kritiek prysgegee word 12). So 'n standpunt
maak, soos K. GlRGENSOHN self erken is)_ dit steeds moeiliker en
onmoontliker om die ewiggeldende norme uit die Skrif af te lei en
aanvaar 'n onmoontlike dualisme in die gees van die ondersoeker.
Die Gereformeerde eksegese het dan ook steeds geweier om hierdie
weg op te gaan: ,,dat is immers de groote tegenstelling met de nu
geïsoleerde Gereformeerde Schriftbeschouwing, want zij weigert
onderwerping aan en kritiek op de Heilige Schrift als het Woord
Gods in evenwicht met elkaar te brengen" i4).
Ons kan dus met vrymoedigheid van hierdie tweeledige a priori
uitgaan, t.w. dat die inhoud sowel as die vorm van ons Bybel
Godsopenbaring is 15). Wat egter van die grootste belang vir ons
ondersoek is, is dat ons hieruit deduktief kan vasstel dat ,,het
Nieuwe Testament één moe^ zijn. God is één en als Hij Zijn openbaring
geeft dan doet Hij dat als vanzelf uit één beginsel, naar één
plan, met één doel' 10). Ons het dus die reg om die minder duidelike
in die lig van die duidelike plekke te verklaar, en, hoewel ons ons
steeds kortliks oriënteer met betrekking tot die huidige stand van
die historiese kritiek, maak ons daar tog alleen gebruik van in
soverre die genoemde beginsel nie geweld aangedoen word nie.
teenswoordige NT-woordeboeke goeie voorbeelde van wat in nie-Gereformeerde
kringe met Teologiese Eksegese bedoel word. Die wysbegeerte van M. HEIDEGGER
of die sg. Dialektiese Teologie lè kennelik ten grondslag daarvan.
12) F. W. GROSHEIDE wys hoe sedert die middel van die vorige eeu die
geloof in die Bybel steeds meer vir die aanslae van die kritiek kapituleer: „Toen
ontstond een eigenaardige toestand, om niet te zeggen een conflict. Men was
niet los van de Schrift, wilde door geloof en leven zoo niet alles dan toch zeer
veal aan haar ontleenen ... maar eerde het boek, den Bijbel zooals hij daar ligt,
niet langer als het woord van God" (Hef Schriftbewijs, Ka. K. '37, bl. 8).
1^) Volgens GROSHEIDE: a.w., bl. 9.
") G. C. BERKOUWER: Het Probleem der Schriftcritiek, Ka. K. z.j., bl. 298.
1*) Hierdie standpunt is, veral onder invloed van CALVYN, vasgelê in die
Gereformeerde Konfessies en deur teoloë soos KUYPER, WARFIELD, BAVINCK e.a.
vollediger ontwikkel.
10) F. W. GROSHEIDE: De Eenheid .... bl. 28. Genoemde outeur stel ook
induktief hierdie eenheid in hierdie brosjure aan die lig.

HOOFSTUK I.
Die roeping en sending van 'n definitiewe aantal
persone as apostels.
Mede omdat die Nuwe-Testamentiese kultuur-wêreld in die 20e
eeu vir die ondersoeker in so 'n mate toeganklik geword het dat
hy met tamelike groot sekerheid die lig van die eietydse geskiedenis
op sy onderwerp van ondersoek kan laat val i), en omdat
daar 'n onloënbare band tussen die Algemene en die Besondere
Genade bestaan 2), is dit wenslik om eers kortliks die apostelverskynsel
buite die Nuwe Testament te bespreek. Daarna kan die
aandag soveel effektiewer op die Nuwe Testament self gekonsentreer
word en aangetoon word ten eerste hoe Jesus tydens Sy aardse
lewe reeds 'n aantal afsonder en ten tweede hoe Hy hul — met uitbreiding
van hul getal — na Sy opstanding finaal as Sy apostels
uitstuur.
I. Die Apostel-verskynsel buite die Nuwe Testament.
Hoewel, nadat naas die Hellenisme 3) ook die Joodse kultuurwêreld*)
sterk beklemtoon was, „de afstand tusschen dien vorm
van het Jodendom waarin het Christendom wortel sloeg en dien vorm
der antieke rehgieusiteit, welke voor het Christendom toegankelijk
is gebleken, ten gevolge van grondiger studie van deze dingen
geringer gebleken (is) dan men vroeger meende""), is dit in die
geval van die apostel-verskynsel tog noodsaaklik om die twee apart
te behandel.
1) M. JONES skrywe: ,,The last decade of the 19th century and the first of
the 20th have brought to light a perfect wealth of new material which is of
incomparable value in connection with the study of Christian origins and of the
background of the New Testament" {The New Testament in the Twentieth
Century^, Lond. Macm. '34, bl. 6).
2) Vgl. H. BAVINCK: Gereformeerde Dogmatiek"^, I, bl. 206: „Vader, Zoon
en Geest bereiden dus in het foedus naturae voor en grijpen als het ware uit
het foedus gratiae telkens in het foedus naturae terug".
=*) Vgl. REITZENSTEIN, CUMONT, WENDLAND, DIETERICH, e.a.
*) Vgl. SCHÜRER, STRACK-BILLERBECK, CHARLES, e.a.
5) J. DE ZWAAN: De Efesenbrief van Paulus, Haarlem Bohn '27, bl. 16.

6
A. Die „Apostel" by die Grieke,
Etimologies sal niemand die verwantskap tussen ons woord
,.apostel" en die Griekse woorde ,,d::ro(>ro).Vi" en „dcróaro^.og" 5"-)
wat hoewel seldsaam, tog in die klassieke en latere Grieks voorkom,
ontken nie. Ander verwantskap, d.w.s. wat die inhoud betref, soek
'n mens egter, voor die inwerking van die Christendom, tevergeefs;
immers ,,für die altere Zeit gehort (ijtó6ro?.oi; zu den mit der
Seeschiffahrt, besonders der aus kriegerischem Anlass, verbundenen
Fachwörtern, und zwar als terminus technicus der Staatssprache" 6),
of soos K. LAKE''^) dit korter uitdruk: ,,in the classical Greek of
the later period djióöroXog has no other meaning than 'fleet' ".
Ook die enkele keer by Herodotus (I, 21; V, 38), waar dit by
wyse van uitsondering van 'n gesant gebruik word, is die passiewe
gedagte van ,,gestuur-wees" so sterk, dat die van ,,gevolmagtig"
heeltemal op die agtergrond gedring word. Dit is ook. hoewel
laasgenoemde trek hier tog meer deurskemer, die geval waar
JOSEPHUS 8) en die Griekse vertalings van verskillende Ou-Testamentiese
tekste 9) van die term gebruik maak lo).
B. Die „Apostel" by die Jode.
Verskillende geleerdes het reeds die aandag op die bestaan van
Joodse ,,Apostels" gevestig n). Die ondersoek toon aan dat die
woord „djtódroXois" of ,,apostolus" in die nie-Joodse literatuur
5a) Volgens E. DE WiTT BURTON is die gesubstantiveerde adjektief «noOróXos
(bv. Dem. 252', 2621^) paroxytoon (^4 Cr.

7
meermale gebruik word ter aanduiding van ,,gesante" as 'n algemene
instelling onder die Jode gedurende 'n seker periode 12). Skrywe
die Jode egter self in Grieks of Latyn, dan is dit opvallend dat hulle
—• behalwe in die geval van die inskripsie te Venosa (S. Italië) 13)
— geen gebruik (d. w. s. getransskribeerd) van genoemde terme
maak nie. Ook in die Talmoediese literatuur tref ons dit nêrens aan
nie. Uit laasgenoemde feit sou 'n mens kon konkludeer dat ook die
saak in genoemde literatuur nie aangeraak word nie. Dit sou egter
verkeerd i*) wees, want HIERONYMUS merk uitdruklik op;,,Apostolus
autem, hoc est missus, Hebraeorum proprium vocabulum est, quod
'Silas' quoque sonat" i^). Met ,,Silas" bedoel hy ongetwyfeld die
Hebreeuse n^^lL* (in Aramees XPIvJi') waarin ons dan die Joodse
- • T T ;
ekwivalent het vir ons ,,apostel" en dus ook die instelling waarop
die nie-Joodse skrywers sinspeel.
Sonder om al die lotgevalle van hierdie sowat aghonderd-jarige
instelling i") na te gaan, kan die kern daarvan as volg saamgevat
word: ,,Das was die D^ni'^tt' aller Perioden zusammenschliesst, ist
ihre jeweilige Beauftragung mit ganz bestimmten Aufgaben, die sie
in grösserer oder geringerer Entfernung vom Wohnsitze des Auf-
12) Vgl. JUSTINUS: Dial. 17.108.117; EUSEBIUS PAMPHILI: In Hcsaiam 18.2;
EPIPHANIUS: Adv. Haer. 30, 4.11; HIERONYMUS: Ad Gal. 1 : 1: CODEX THEO-
DOSIANUS XVI 8, 14.
13) Sien Corpus Inscr. Lat. t. IX n. 648 en 6220. Dit stam uit die 5e—6e eeu
n. Chr. en verhaal dat ,,duo apostuli et duo rebbites " 'n treurrede by die graf
van 'n meisie gehou het.
i**) KRAUSS wys dan ook tereg daarop dat GRAETZ se bewering dat die
Jode geen „apostels" geken het nie „nur der Namen nach, nicht der Sache nach,
richtig (ist)" {t.a.p., bl. 379—80). So ook HARNACK: a.w.. I, bl. 340.
1^) Ad Gal. 1:1. Vgl. ook die genoemde Griekse vertalings van Ou-Testamentiese
plekke asook die feit dat, omgekeerd, in die Midras {Beth Ha-midras
5, 60) die apostels van Jesus rmSc'genoem word. Vgl. STR.-BILLERBECK: I.
bl. 530—2. " •
16) H. VOGELSTEIN (Hebr. Union Coll. Annual, 2 (1925), bl. 100) kon dit
terugvoer tot die begin van die 5e eeu v. Chr. Uit die Cod. Theod. XVI 8, 29
weet ons dat dit in die begin van die 5e eeu n. Chr. ontbind is. Hoewel dit nooit
heeltemal verdwyn het nie, het dit tog met die opheffing van die Patriargaat
(Cod. Theod. XVI 8, 17) sy eintlike bestaansmoontlikheid ingeboet. Vgl.
VOGELSTEIN: M.G.W.J.. 49, bl. 442.

8
traggebers durchzuführen haben" i'^). In sy wese is dit dus 'n juridiese,
d.w.s. formele begrip; nóg die opdraggewer, nóg die opdragnemer,
nóg die inhoud of bestemming van die opdrag is kategories
bepaal.
Religieus van karakter was die Joodse apostelbegrip dan ook nooit
per se nie. As dit daartoe kom dat die Rabbyne, wat deur die Patriargaat
met handoplegging volmagtiging tot een of ander missie ontvang,
by uitstek as die „sjeloechim" beskou word, dan nog moet ons
die religieuse tint wat aan die begrip toegevoeg word, as iets aksidenteels
beskou: die Jode ken apostels van mense. hetsy van individue,
hetsy van groepe (gemeente of hoofbestuur), maar apostels
van God is 'n konsepsie waarvoor hulle met huiwering terugdeins
is), Dit wil nie sê, dat die begrp hom formeel nie daartoe
geleen het nie, maar reeds die gedagte, dat 'n mens God, nie slegs
deur te spreek in Sy Naam (soos die sendelinge en profete), maar
ook deur handelend op te tree, sou kon verteenwoordig i^), was
geheel-en-al vreemd aan die gedagtewêreld van die Jode waarin die
transendensie van God alles beheers het 20).
Konklusie.
Terwyl ons dus by die Grieke, behalwe wat die uitwendige vorm
betref, niks gevind het wat enigsins ooreenkom met die Nuwe-Tes-
1') RENGSTORF: T.a.p. in ThWzNT, I, bl. 41421-23. Duidelik spreek dit
ook uit die „haufig ausgesprochener (Rechts)grundsatz": Tni'Qi DIN ^V ini?!!?
: T T V • :
= „die Gesant van 'n mens is soos hyself" (B«rakh 5,5; Qid. 41 b; en elders). Vgl.
STR.-BILLERBECK: I, '22, bl. 590; II, '24, bl. 558; III, '26, bl. 2.
1**) RENGSTORF toon aan dat hoewel a) die Priesterklas en b) die groot
persoonlikhede soos Moses, Elia, Elisa en Esegiël wel apostels van Godsweë
genoem word, dit slegs skynbaar in stryd hiermee is: die priesterlike sjaliachskap
word té onpersoonlik gedink en in die geval van die tweede groep word
meer aan die goddelike wonders deur hul verrig dan aan die persoonlike bevolmagtiging
deur God gedink {t.a.p., bl. 419). VOGELSTEIN verklaar ook: ,,Nach
der jüdischen Auffassung war der Apostel der von der irdischen religiösen
Zentralbehörde ausgesandte Sendbote" (M.G.W.J., bl. 448, ook bl. 439).
1^) RENGSTORF {t.a.p., bl. 42021-2) skryf: „Das Wesen des H'^U; aber ist,
dass er handelnd einen ander vertritt".
20) Vgl. H. J. HOLTZMANN: Lehrbuch der NTlichcn Theologie, I, 1897, bl. 95.

9
tamentiese apostelbegrip vertoon nie 21), bestaan daar wel by die
Jode 'n instelling wat ons dadelik aan laasgenoemde laat dink en
waarmee Jesus en Sy dissipels ongetwyfeld vertroud moes gewees
het 22). Hierdie feite wil ons dus hieronder in aanmerking neem en
hoop langs dié weg die ondersoek na die Nuwe-Testamentiese
apostel-instelling heelwat te vereenvoudig.
II. Die Roeping en Uitsending van de spesifiek Nuwe-Testamentiese
Apostel.
Voordat hierdie onderwerp bespreek kan word, moet ons ten eerste
kortliks dié plekke elimineer waarin die bogenoemde Joodse formele
begrip nog die deurslaggewende element uitmaak, en ten tweede
— aangesien die Evangelies in die volgende bespreking as hoofbron
sal moet diens doen — 'n kort woord wy aan die huidige stand van
die Evangelie-kritiek;
a) In Joh. 13:16 (Mt. 10:24 en 40) gebruik Jesus taal
waaraan die Joodse sjaliach-gedagte seker ten grondslag lê 23).
Ook wanneer die skrywer aan die Hebreërs (c. 3:1) Jesus ,,apostel"
noem en daarmee substantiewelik uitdruk wat Jesus self so
dikwels deur die werkwoorde rrffirrftr en d:i:oaTé).).siv te kenne
21) Vgl. RENGSTORF (bl. 42126-7): „Das Griechische liefert also nur die
Form des neutestamenthchen Begriffes; inhaltlich wird er durch das n''?ü des
Spatjudentums bestimmt". W. STAERK {NTliche Zeitgeschichte, II, Samml.
Göschen 326, bl. 40) daarenteen beweer, ,,das Wort ist also sicher nicht erst
auf jüdischem Boden terminus technicus geworden ", maar bewys dit nie.
2^) VOGELSTEIN meen dan ook dat „von dem jüdischen Apostelbegriff aus
der Apostolat im N.T. in seinen Anfangen zu verstehen (ist); von h'er aus erst
seine Umbildung und weitere Entwicklung zu würdigen" (M.G.W.J., 49, bl. 445);
sien ook LlOHTFOOT: a.w.. bl. 94: K. H. RENGSTORF: Das Ev. nach Luk,
(NTD P, 8. Tlbd), bl. 71; e.a. R. SCHIPPERS skryf: „Men is er tegenwoordig
vrijwel over eens, dat het NTisch woord zijn oorsprong dankt aan een vertaling,
mogelijk uit het Arameesch, van wat bij de rabbijnen n'^!l? ... heet" {Getuigen
— • T
van Jesus Christus, Fra. We. '38, bl. 132). Enigsins anders K. HOLL. (Sien
vtn. 28).
^•') Wat ook geensins verbaas nie, want, hoewel Jesus geen rabbynse
onderrig gehad het nie, blyk dit duidelik dat Hy wel deeglik — afgesien nog
daarvan ,,that He is saturated with the ideas of the Prophets and Psalms" .—
op hoogte is met ,,'the tradition of the Elders', the rulings of the Pharisees, and
the 'words of the Scribes'" (KLAUSNER: a.w., bl. 409).

10
wou gee nl. ,,dass hinter seinen Worten und seiner Person Gott
selbst steht" 24)_ dan wend hy toch nog die Joodse sjaliach-begrip
aan — sy dit ook in die sin wat slegs by wyse van uitsondering toelaatbaar
was. Ons Heer Jesus Christus, wat inderdaad God geopenbaard
in die Vlees was, is trouens die enigste wat in absolute sin
die ,,apostel (sjaliach) van God" genoem kan word 25). Die eintlike
in-gebruikname van die Joodse sjaliach-praktyk tref ons egter in die
Nuwe Testament daar aan waar Paulus meermale die sogenaamde
,,gemeente-apostels" ter sprake bring. By die Jode was hul afgevaardigdes
van die diaspora-gemeentes met die doel om die tempelbelasting
na Jerusalem oor te bring 26) gn ook om in die algemeen
,,den Verkehr unter den jüdischen Gemeinden zu vermitteln" 2'').
As sodanig het die Christelike gemeentes hul feitlik onveranderd
oorgeneem 28). Naas die in 2 Kor. 8 : 23 en Fil. 2 ; 25 genoemde en
in 1 Kor. 16:3 ge'impliseerde voorbeelde van sulke apostels, is dié
van Barnabas seker die belangrikste wat in die Nuwe Testament
^*) RENQSTORF: t.a.p., bl. 4043-4. In die Joh. Ev. kom aTtonraktir sestien en
ni/iyteiv ongeveer vijf keer met hierdie betekenis voor. Vgl. bl. 21, vtn. 92.
25) RENÜSTORF: t.a.p.. bl. 423—4.
2«) Sien PHILO: de Monarchia, Lib. II, 3; JOSEPHUS: Ant. XVIII, 9, 1.
Apostels wat op gesag van die Patriargaat die vrywillige bydraes by die diasporagemeentes
gaan insamel. kom nie voor vóór die verwoesting van Jerusalem nie
(Vgl. VOGELSTEIN in M.G.W.J., 49, bl. 438—440 en SCHÜRER: a.w.. III, bl. 149).
Dit is dus 'n anachronisme as A. VON HARNACK (MISS. U. Ausbr.*, I, bl. 342) in
die sentraal-bestuur se geldversamelende apostels'(d.w.s. na 70 n. Chr.) „etwas
Vorbildliches für den christlichen Apostolat" wil sien. Hy laat hom blykbaar
te veel lei deur die aanname dat ..die jerusalemische Gemeinde samt den Uraposteln
sich als die christliche Zentralstelle betrachtet habe" (bl. 343). terwyl
— soos K. H. RENGSTORF aantoon — ,,das gesamte NT nirgends einen Satz
enthalt, aus dem eindeutig hervorginge, dass die Zwölf in Jerusalem oder gar über
Jerusalem hinaus eine besondere Rolle gespielt haben " Crftirffxn, art. in ThWzNT,
II, '35, bl. 32636-38).
2^) SCHÜRER: a.w., III, bl. 120.
'^^) K. HOLL {Gesammelte Aufsatzc zur Kirchengeschichte, T. Mo. '28, II,
bl. 52 vtn. 1) beperk die invloed van die Joodse op die Nuwe-Testamentiese
Apostelbegrip uitsluitelik tot hierdie ,,Einrichtung der «^toffióXof tmv txx^jjiT/oj)'''.
Hoewel dit seker die enige aspek is ten aansien waarvan van oorname sprake is,
is dit tog onloënbaar dat Jesus, by Sy radikale omvorming daarvan, van die
Joodse begrip moes uitgegaan het. In hierdie sin is van invloed wel sprake.
Vgl. P. A. E. SlLl.EVIS SMITT: De Organisatie van de Christelijke Kerk in den
Apostolischen tijd, Rotterdam '10. bl. 41 en 131.

u
ter sprake kom (Hand. 11 : 30; 13:2; 14:4; en 14). Hoe uitgebreid
hierdie getal was, is egter moeilik om te sê. Met die uitsondering
van die Twaalftal plus Jakobus, die broer van die Here (Gal.
1 : 19) 29), en Paulus, moet al die ander 3o) wat miskien in die
Nuwe Testament in aanmerking kom vir die naam, blykbaar onder
hierdie groep tuisgebring word. ,,Sie (d.i. eersgenoemdes) sind
Apostel Jesu Christi, unmittelbar von Christus selbst gesendet,
wahrend die andern, wenn auch vom Heiligen Geist ausgesondert,
doch nur düioöxóXoi xibv éxxirjöttöu sind. Sie haben eine unmittel'
bare Gewissheit; die nach ihn Ausgesandten können nur ihr Zeugnis
weitertragen" 3i).
b) T.a.v. die bronne waarvan ons in die eerste plek afhanklik
is vir die vasstelling van die roeping en sending van hierdie spesifieke
groep, t.w. die vier Evangelies, kom ons voor die synoptiese
en die Johannése vraagstukke te staan ^2). Eersgenoemde kan óf
as 'n dokumentêre probleem beskou word, waarby dan gewoonlik
twee bronne ^3) en, in die jongste tyd, daaragter ook nog weer oermondelinge
verbale en woorde van Jesus wat as kern van die latere
skriftelike komposisies gedien het34). aanvaar word; öf dit kan
vanuit die mondelinge-oorlewerings-hipotese benader word^s).
Aangesien die bronne-hipotese egter so duidelik ,,in botsing komt
met wat we weten uit den Nieuwtestamentischen tijd en... niet vol-
^^) Hoewel sommige nog steeds volhou dat Paulus nie vir Jakobus op gelyke
voet met Petrus as Apostel bestempel nie (Vgl. bv. nog H. KOCH: Zur Jakobusfrage
Gal. I : 19, art. in ZNTW, 106e jrg (1934), bl. 204 e.v., en S. GREIJDANUS:
De br. vid Ap. Pis. aid Gemeente in Galatië, (KohNT. 91) '36. bl. 104—5), is
dit eksegeties tog moeilik vol te hou. Vgl. BURTON: a.w., bl. 60 en 376; e.a.
30) bv. Rom. 16:7; 1 Kor. 4 : 9; 1 Thess. 2 : 6.
'^i) HOLL: a.w., bl. 54. Sien ook HAUPT: a.w., bl. 111; en BURTON: a.w..
bl. 364—5.
•'2) E. F. SCOTT noem hul ,,two outstanding problems of the N.T.", en wys
daarop dat ,,it cannot be said that either of them is anywhere near a solution"
{The Literature of the N.T.'^. N.Y. Col.Un.Pr. '33, bl. 230).
33) B. H. STREETER {The Pour Gospels. A study of the origins, treating of
the manuscript tradition, sources, authorship and dates, Lond. Macm. '24, herdr.
in '27), kom selfs met vier bronne voor die dag.
*^) D.i. die „formgeschichtliche" skool met K. L. SCHMIDT, DiBELIUS en
BULTMANN aan die hoof.
35) B.v. WESTCOTT, GODET, J. JEREMIAS, A. SEEBERG, GROSHEIDE e.a.

12
doende verklaart wat ze verklaren moet" 36). behoort die voorkeur
— hoewel dit in die algemeen nie geskied nie — sekerhk aan die
laaste hipotese gegee te word, nl. dat die drie Evangeliste uit 'n
reeds bestaande, mondelinge, gestereotipeerde tradisie met die oog
op 'n spesifieke doel bepaalde stof op 'n bepaalde wyse onder goddelike
inspirasie gekies en aangewend het. Die Johannése vraagstuk
gaan daarenteen in sy diepste wese daaroor of ,,das Joh. Evangelium
Geschichte oder Geschichtsdeutung im Dienste einer höherem
Idee (bietet)" ^7). Legio is die geleerdes wat die tweede alternatief,
hetsy met behoud van 'n historiese kern 38), hetsy ook daarsonder
39). voordra. Ewe kragtig is egter ook die stemme wat dit beslis
vir die eerste opneem 40) gn aantoon dat die voorgewende kloof
tussen die Synoptici (,,Geschichte") en die vierde Evangehe (,,Dichtung")
— ook al skyn dit voorhands nog nie moonthk nie om 'n volledig
uitgewerkte harmonie daar te stel nie^i) — tog glad nie so
onoorbrugbaar is soos beweer word nie. Inderdaad verdwyn dit in
prinsipe reeds as genoegsaam rekening gehou word met die verskil
in die toneel van die gebeure, in die keuse en rangskikking van die
stof met die oog op 'n bepaalde doel, in die tyd van optekening,
asook met die inlassing van verklarende gedeeltes 42).
Na hierdie preliminêre opmerkinge kan oorgcgaan word tot die
bespreking van die roeping en uitsending van die eintlike Nuwe-
3ö) F. W. GROSHEIDE: Het heil. Ev. volg. Matth. (KohNT. 1) '22, bl. ix.
Sien ook IDEM: De Gesch. der NTische Godsopenb., Ka. K. '25, bl. 22-3; GTT.,
16e jrg (1915), en Evangelical Quarterly, Vol. Ill, '31, bl. 57-67. Ook S. GREIJ­
DANUS: Schriftgeloof en Canoniek, Ka. K. '27, bl. 19-21. Oor die hele vraagstuk:
TH. ZAHN: Einl. i/d NTS, II, L. '07, bl. 187-203; JONES: a.w.. bl. XIII-XXXII;
FEINE-BEHM: Einl. i/d NT**. L. Qu. 6 M. '36, bl. 13-44; J. SCHNIEWIND: Das
Ev. nach Mk^--i. (NTD I l.Tlbd), bl. 35-41; SCOTT: a.w., bl. 18-50; e.a.
^^) FEINE-BEHM: a.w., bl. 97.
•'**) Bv. DRUMiuoND, J. A. ROBINSON, SCOTT e.a.
3") Bv. HARNACK, SCHMIEDEL, LOISY, E. A. ABBOTT, BURKITT e.a.
*o) LIGHTFOOT, WESTCOTT, ZAHN, GROSHEIDE e.a.
.") F. W. GROSHEIDE: De Geschiedenis .... bl. 241).
''-) Vgl. F. W. GROSHEIDE: Christuservaring, Ka. K. z.j., bl. 13; W. SAND.AY:
The Criticism of the Fourth Gospel, Oxf. Cla. Pr. '05, bl. 145; J. H. BERNARD:
A Cr. and Ex. comm. on the Gosp. ace. to St. John, (ICC) '28, bl. CXXXV e.v.;
e.a. Oor die hele vraagstuk: FEINE-BEHM: a.w., bl. 106-111; Fr. BARI'H: Einl. i/d
N.T.i/5, Gü. Be. '21, bl. 315; ZAHN: a.w., 1. bl. 507-35; P. J. V. MELLE: Inl. t/h
N.T., Utr. '08. bl. 76-97; SCOTT: a.w., bl. 230-58.

13
Testamentiese apostels sonder om verder aandag te gee aan die
ander apostel-figure en sonder om een van die Evangelies bo die
ander te prefereer ^3).
A. Die Roeping tot die Apostelamp gedurende Jesus se
Aardse Lewe,
Dit is opvallend dat al vier Evangehes die feit beklemtoon dat
Jesus onmiddellik na Sy Doop daartoe oorgegaan het om 'n eie,
engere dissipelkring in die lewe te roep; ,,Diese Handlung Jesu
stellten sie", volgens A. SCHLATTER, „allem voran, was er für die
gesamte Gemeinde tat"**). Ook word noukeurig aangedui hoe
Jesus gaandeweg al Sy aandag uitsluitend op hul gekonsentreer
het 45). Die aard van ons ondersoek bring egter mee dat ons veral
die formele resultaat wat Jesus met hierdie aktiwiteit beoog het, moet
ondersoek. D.w.s. nie die waarhede wat Jesus aan hul meegedeel het
nie, maar die besondere verhouding wat Hy tussen Hom en hul tot
stand wou bring, vra in die eerste plek die aandag. Dit geskied die
beste wanneer op die volgende gelet word;
a) Jesus sonder 'n twaalftal van Sy dissipels af om
Sy Apostels te wees.
As ons die belangrikheid 48) en oorspronklikheid 4'?) van hierdie
daad in aanmerking neem, dan is dit te begrype dat Jesus ook die
"•^j In soverre die Handelinge en die Briewe van Paulus ter sprake kom, word
verwys na bl, 64 e.v.
44) Die Geschichte des Christus, St. Calw. V/bh. '23, bl. 121.
*^) Dit blyk veral duidelik as daarop gelet word hoe definitief dit sedert
c. 14 : 13 e.v. in die Mt. Ev. aan die lig tree: ,,Die Scheidung der Jüngerschaft vom
Volk war schon 12 ; 46-50 hervorgehoben, und 13 : 1-52 war gezeigt, wie sich
diese in der Weise des öffentlichen Vortrags Jesu widerspiegelte. Jetzt aber entzieht
sich Jesus dem Volk auch ausserlich, um nur noch seine Jünger zu belehren ...
Mt. ... zeigt... dass Jesus in dieser Zeit ... immer wieder und so bald als möglich
... sich entledigt, um sich den Jüngern, zumal den Zwölfen zu widmen" {Das
Ev. des Mt.s, (KzNT. 1.) '10, bl. 512 en ook bl. 566). Ook J. H. BAVINCK:
Jezus als Zielzorger, Baarn z.j., bl. 38, 49 e.v.
40) A. SCHLATTER skryf by Joh. 1 : 37: „Für Joh. bestand das Werk Jesu darin
dass er die mit sich verband, die er zu seinen Boten machte " (Der Evangelist Joh.,
St. Calw. V/bh. '30, U. 52).
•*'') Vgl. RENGSTORF {t.a.p.. bl. -^2439-46) vind dit daarin dat Jesus Self die

14
nodige voorbereiding getref het voordat Hy daartoe oorgaan.
Johannes verhaal op skilderagtige wyse hoe Jesus noue kontak met
sowat ses persone, van wie vier by name genoem word, gevind het
(Joh. 1 ; 35—4 ; 22). En die Synoptici gaan selfs verder 4S) en verhaal
hoe Hy later aan vier van die genoemde ses (Mt. 4 ; 12-25//)
asook aan Matthéüs, die Tollenaar (Mt. 9:9-12//), definitief die
opdrag gegee het om Hom te volg. Tog is dit duidelik dat ,,deze
zeven discipelen den Heiland nog niet op al zijn wegen volgden,
waarschijnlijk gingen ze telkens weer terug naar hun dorpen en
huizen om hun gewone beroep uit te oefenen" 49).
Dit is eers as Jesus op die punt staan om daardie belangrike
Galilése werksaamheid te begin wat die hoofinhoud van die synoptiese
Evangelies uitmaak so), dat Hy, na 'n nag van eensame
gebedsgemeenskap met God (Luk. 6 : 12), daartoe oorgaan om die
reeds genoemdes saam met nog vyf ander, d.w.s. twaalf dissipels,
tot 'n besonder groep om altyd by Hom te wees, uit die groot skare
uitverkies (Mk. 3 ; 13-19//).
Kleiner besonderhede soos bv. of Jesus direk presies twaalf, dan
inisiatief geneem het. SCHLATTER weer wys daarop: „sonst beruhte die Autoritat
dessen der für andere zum Rabbi wird, nicht auf seinem persönlichen Lebensstand,
sondern auf seiner Gelehrsamkeit" {Gesch. d. Christus, bl. 126-7).
48) By Joh. beveel Jesus hul nog nie so pertinent om Hom te volg nie. Selfs Sy
„axoXovfht /lot" aan Fihppus (1 : 43) „probably means no more in this context,
than that Jesus asked for Philip's company on the journey into Galilee" (BERNARD:
a.w.. bl. 61).
4») J. H. BAVINCK: Geschiedenis der Godsopenbaring (Het N.T.), Ka. K. '38,
bl. 165. Ook A. B. BRUCE: The training of the Twelve», Ed. '02, bl. 443, en
SCHLATTER: Die Gesch. d. Christus, bl. 122.
^0) F. GODET, ewewel anders as gewoonlik geskied, vereenselwig Luk. 6 : 20-
49 met Mt. 5-7 sodat die sg. Bergrede dan onmiddellik hierna plaasvind {Com.
olh Ev. V. Luk.'', I, 1884, bl. 348 e.v.). T.a.v. alle sinspeling op volgorde moet
egter opgemerk word dat geen opsetlike chronologie in die synoptiese Evangelies
beoog is nie. Selfs Luk. wat as ,.ein griechischer Historiker die Geschichte des
Christentums ... darstellen (will)" beoog in die eerste plek dat Theophilus „den
Eindruck der Zuverlassigkeit jener christliche Überlieferung empfange", met die
gevolg dat hoewel dit ,,im allgemeinen die Innehaltung der chronologischen Folge
mit sich bringt, so zeigt sich doch von Anfang an, dass diese nicht auf Kosten des
angestrebten 'Pragmatismus' beobachtet wird." (TH. ZAHN: Einl. i/d NT^, II,
bl. 377 e.v.

15
of Hy eers meer as twaalf tot Hom geroep het^i), asook of Hy
hul (in die eerste geval net sewe) deur middel van die vyf, wat reeds
volgens die voorafgegane synoptiese beriggewing in nouer verband
met Hom gestaan het en dus dig by Hom tydens Sy gebed was,
laat roep het 52). is onduidelik, maar ook onbelangrik. Onteenseglik
duidelik daarenteen en ook van die grootste belang is;
1. dat Jesus, en nie die dissipels nie, hierby die inisiatief geneem
het; ,.those who came to Jesus at this time, came not of their own
accord, but in accordance with his desire" ^^);
2. dat Jesus dit in die nouste gemeenskap met God die Vader
gedoen het (vgl. Joh. 17 ; 9); „in dit nachtelijk gebed in de eenzaamheid
heeft de Heiland van Zijn Vader de aanwijzing gekregen welke
mannen Hij tot het apostelambt roepen moest. Een voor een kwamen
Hem die namen voor den geest en Hij ontving ze van den
Vader" 54);
3. dat Jesus definitief die kring op twaalf afgerond het. Deur
hierdie getal druk Hy simbolies uit dat ,,deze twaalf uitverkorenen
waren als de twaalf patriarchen van een nieuw Israël, dat zich
naar het woord van Jezus vormde, en dat Hij in de plaats van
het oude op de aarde vestigde"''^), asook, daar 12 = 3 X '^' dat
in hul die dinge van God (3) tot die wereld (4) kom 56);
^1) Die laaste alternatief lyk die waarskynlike. Vgl. G. WOHLENBERG: Das
Ev. des Mk. (KzNT. 2) '10, bl. 104; A. PLU.MMER: A Cr. and Ex. Comm. on the
Gosp. ace. to St. Luke, (ICC) '12, bl. 171; TH. ZAHN: Das Ev. des Luk. (KzNT.3)
'13, bl. 278; H. B. SWETE: The Last Discourse and Prayer of our Lord, Lond. '14,
bl. 91; e.a. Anders bv. B. WEISS: EVV. des Mk. u. Luk."' (Meyer's Hdb) 1883,
bl. 52.
^'^) Dis waarskynlik. Vgl. J. A. C. VAN LEEUWEN: Het Heilig Ev. njd Beschr.
van Mk., (KohNT. 2) '28, bl. 67.
53) E. P. GOULD: A Cr. and Ex. Comm. on the Gosp. ace. to St. Mk. {ICC)
'12, bl. 56. Ook WOHLENBERG: a.w., bl. 104; RENGSTORF: t.a.p., bl. 42445-46; en
A. SCHLATTER: Die Gesch. d. Christus, bl. 312.
54) J. H. BAVINCK: a.w., bl. 166; GODET: a.w., bl. 355; SWETE: a.w., bl. 165;
e.a.
55) GODET: a.w., bl. 350; K. H. RENGSTORF: Joirftxa, t.a.p., bl. 326 25-28 en
328 6-10; IDEM: Das Ev. des Luk., bl. 71; C. F. NÖSGEN: Geschichte der neutest.
Offenbarung, I, 1891, bl. 303.
56) J. H. BAVINCK: t.a.p.; F. W. GROSHEIDE: Mt., bl. 122. Hierdie ooglopende
simboliek is die hoofoorsaak waarom 'n lang ry historiese kritici (SCHLEIERMA-
CHER, J. WEISS e.a.) die authenticiteit van die verhaal loën. Die ,,crux" vir hul

16
4. dat Hy die twaalftal in die lewe geroep het (ijioii](isv) 57)
met die doel, of — gesien die pregnante betekenis van noietv 57)
en die feit dat ïva in die Nuwe-Testament ook soms 'n konsekutiewe
bysin inlei 5s) — miskien selfs met die gevolg dat hul in
die toekoms voortdurend by Hom kon wees en Hy hul met twee
bepaalde opdragte kon uitstuur (ynifivOOBiv en ia^dX^.siv rcc
ifai(ióvia); en
5. dat Jesus self aan die Twaalftal, gelyktydig met die roeping
ook (xai) die benaming „djióaTO?.oi" of „D^ni?^"' gegee het.
Aangesien die omgangstaal van Jesus seker Aramees was, is die
laaste wel waarskynhker 59), maar tog nie ,,vanself-sprekend" 60)
nie, omdat Jesus en Sy apostels ongetwyfeld ook die Griekse
taal goed beheers hetci). In elk geval blyk hier baie duidelik
dat volgens Lukas 62) die herkoms van die naam geheel-en-al nie
buite Palestina 63) gesoek moet word nie en, wat nog van groter
belang is, dat hul reeds tydens Jesus se aardse leeftyd hierdie
bly altyd dat ook Judas opgeneem is en dat reeds Paulus hul as 'n vóór die opstanding
bestaande groep aanhaal (1 Kor. 15:5). Vgl. ED. MEYER: Urspr. u.
Anfange des Christentums, I, St. Cotta '24, bl. 292. 296; HOLL: a.w., bl. 531);
SCHNIEWIND: a.w., bl. 65; LAKE: t.a.p., bl. 39, 41; J. WAGENMANN: Die Stellung
des Apostels Paulus neben den Zwölf, Gi. Tö. '26, bl. 5-6; RENGSTORF: rioMffxo
t.a.p., bl. 32534-32614; e.a.
5^) Hoewel die tweede akkusatief hier deur 'n Vrn-sin vervang word, behou
rtoifïi' die betekenis van „jmdn oder etw. zu etw. machen" (W. BAUER: Griechisch-deutsch
Wörterb.^, B. Tö. '37, Kol. 1138), d.w.s. die gedagte aan verandering
in status. Vgl. GoULD: idem. Sien verder bl. 51, vtn. 234.
58) F. W. GROSHEIDE: Beknopte Gram. ojh Grieksche N.T. (A. T. Robertson),
Ka. '12, bl. 169.
59) Vgl. TH. KEIJM: Geschichte Jesu von Nazara, I, 1871, bl. 309; TH. ZAHN:
Luk., bl. 279; e.a.
60) RENGSTORF: t.a.p., bl. 429«.
61) Vgl. S. GREIJDANUS: Het Gebruik vjh Grieksch door den Heere en Zijne
Apostelen, Ka. K. '32; en TH. ZAHN: Einl. i.d. N.T?, I, L. '06, bl. 24-32. en 39-47.
6^) By Mk. kon dit miskien geïnterpoleer wees.
63) Bv. in Antiochië soos o.a. deur C. A. BRIGGS {The Twelve and the
Seventy. Exp. Times XV, bl. 14) beweer word. BURTON (a.w., bl. 368) gee dan
ook toe: „it is not indeed impossible, in view of Mk. 3:14 and the evidence of
early designation of the Twelve as apostles, that Jesus was wont to speak of the
Twelve as his D'n'Sc^ (messengers) or in Greek it.-iófiToXoi".

17
naam ontvang het. Dat hul egter in die Evangelies in die reel
„at Acixhxa" 64) Jieet, hang saam met die feit dat tydens Jesus
se omwandeling hulle dissipelskap (ïva JJOIV JIST' airov), en
eers na Sy opstanding hulle apostelskap (ïva düio6xé).).ri) skerp
op die voorgrond tree 65). Daar is dus geen grond voor om hier
'n aanduiding te sien dat dit eers die latere Christene is wat op
aandrang van Paulus dié hoogwaardige aan hulle naam sou gegee
het nie 66).
b) Jesus bind die geroepe Twaalftal deur geloof in Sy
Messiasskap aan Hom.
As kinders van Galiléa 6'i'), waar rondom die Galilése meer,
die hart van die destyds so onstuimige 68). aards-messiaansgekleurde
vryheidsbeweging geklop het, maar veral as naarstige
ondersoekers van die Wet en die Profete 69) en as persone wat
in minder of meerder mate deur die kragtige en tot-nadenkingdwingende
prediking van die Aankondiger van die komende
Messias getref was en van wie sommige selfs tot sy dissipelkring
"') In Mt. 4 X, Mk. 10 X, Luk. 6 x en Joh. 4 x. Mt. het 3 x tU dmiltxa iiaOijm,
en lx o[ (tórffxn anoaióloi (10 : 2); Mk. het 1 x oi ti:roOiii>.oi{6 : 30) en Luk. 5 x.
Hoewel ons nie ontken dat «^óöroXo,- eers na Paulus se tyd met ,,titular force"
(BURTO.N: a.w., bl. 373) gebruik word, volg hieruit nog nie dat dit in die Evangelies
en die Handelinge (c. 1-12) as „editorial setting" {Idem, bl. 369) opgevat
moet word nie.
65) Vgl. SlLl.EVIS SAIITT: a.w., bl. 44; GoULD: a.w., bl. 57; e.a.
66) HARNACK {a.w., I, bl. 336) beweer: „Dass die Zwölfe fortan in der
Geschichte als die Zwölf Apostel, ja als die Apostel gelten, das hat Pis. mit
begründet ... um seine eigene Bedeutung zu fixieren ". Die volle ,,Be,ïchrankung"
sou egter van nog later datum wees. Vanuit 'n ander gesigshoek beweer
LIGHTFOOT dieselfde {a.w.. bl. 94 e.v.). Sien egter SiLLEVIS SMITT: a.w.,
bl. 42 e.v.
6") Alleen Judas vorm 'n uitsondering. J. PiCKL noem Galiléa ,,der Hauptherd
der Freiheitsdurstigen" {Messias-Kónig Jesus'', Mü. Kö. '39, bl. 33); en KLAUS­
NER „the cradle of 'zealotism'" {a.w., bl. 153).
6*^) Vgl. SCHÜRER: a.w., I, bl. 589: „Die mess. Idee ... ist ... zur Zeit Christi
wieder sehr lebendig gewesen". Ook: J. H. BAVINCK: a.w., bl. 5; PiCKL: a.w.,
bl. 13 e.v.; e.a.
6») Vgl. BERNARD: a.w., bl. 62; en H. TH. OBBINK en A. M. BROUWER: Inleiding
tot den Bijbel. Amst. Par. '28, bl. 286.
2

18
toegetree het^o). het die genoemde twaalftal sekerlik 'n vrugbare
en selfs, hoewel nie in alle opsigte nie, ideale bodem gevorm vir
Iemand wat met die suiwer Messiaanse aansprake tot hul sou
kom; ,,They were' , skrywe A. B. BRUCE i.v.m. diegene wat dissipels
van Johannes die Doper geword het, ,,as anxious to see the
Messianic King as the world is to see the face of a secular
prince" '^i).
Hou 'n mens hierby ook nog rekening met die uitwerking van
Jesus se buitengewone persoonlikheid, soos Hy met die een na die
ander van hulle kennismaak'72), dan is dit nie 'n onbegrypelike,
maar selfs 'n allernatuurlikste verskynsel dat daar onmiddellik in
hulle siele 'n geloof in Jesus as die Messias ontvlam, wat — behalwe
in die besondere geval van Judas en tenspyte van skynbare
uitdowing by tye in die geval van die ander — tog nooit weer
heelmal te blus is nie 72a.).
Daar juis die geloof in Jesus as die Christus en die Seun van
God die hoofgedagte van sy Evangelie-beskrywing uitmaak
(Joh. 20 ; 31) 73). is dit veral Johannes wat hierdie aspek van die
gemoedslewe van die Twaalftal sterk na vore bring; ,,Einzig vom
Glauben sprach Johannes bei der Gründung der Jüngerschaft wie
in seinem ganzen Bericht. Ihn stellt er über alles was der Jünger
für sich empfangt, und über alles, was er für Jesus wirkt. Der
Glaube ist deshalb das Grösste, was Jesus dem Jünger gewahrt,
weil er ihn durch den Glauben inwendig mit sich verbindet, und
in dieser inwendig hergestellten Einigung mit dem Christus besteht
für Johannes Jesu Werk" 74).
Tog moet hier, om die verband tussen Johannes en die Synop-
''O) Dis selfs op letterlike aandrang van die Doper dat tenminste twee van hul
na Jesus gegaan het (Joh. 1 : 37).
'1) A.W., bl. 4; vgl. ook PiCKL: a.w., bl. 34 e.v.
•^2) BRUCE: a.w., bl. 432; BERNARD: a.w., bl 54.
72a) Vgl. SCHLATTER: Gesch. d. Christus, bl. 127.
''

19
tici juis in te sien, noukeurig onderskei word. As J. VAN ANDEL "5)
hom by die woorde van Natanael in Joh. 1 ; 50 die volgende laat
ontval; ,,Hoe volledig is zijn geloof! Het zal wel klaarder begrijpen,
wat het thans begrijpt, maar nooit meer omvatten, dan het hier
omvat", dan stel hy twee onderskeie elemente in hul geloof aan
die lig wat van die grootste belang is i.v.m. die Johannése voorstelling
daarvan: enersyds beklemtoon laasgenoemde nl. op onmiskenbare
wyse die oombliklike geloofsoorgawe aan Jesus 76); andersyds
tree egter eweneens na vore die moeisame proses waardeur
hul geleidelik daartoe kom om ten volle te begryp wat dit inhou
om in Jesus as die Messias te glo. Dit blyk dus dat die vierde
Evangelie, net soos die Synoptici, wel deeglik oog het vir ,,the
gradual development of the consciousness of His Messianic
claims on the part of the disciples" 76). ja, dit miskien selfs meer
beklemtoon, want ,,immer wieder hebt der Evangelist hervor, dass
Jesus von Feind und Freund nicht verstanden wird" 77). Jn hierdie
,,nie verstaan nie" het ook die Twaalf tot so 'n mate gedeel
dat hul oë eers na die opstanding ten volle oopgegaan het 78).
In hoeverre Jesus gedurende Sy aardse lewe daarin geslaag het
om deur middel van duidelik sprekende woorde en dade hierdie geloof
— wat Hy formeel '^^) wel aanvaar — van foutiewe en onsuiwer
inhoude te louter, blyk uit die volgende drie sentrale oortuigings
wat by hulle — sy dit weliswaar op nog gebrekkige wyse — posgevat
het;
75) Johannes' Ev. aid gem. toegelicht, Leid. '00, bl. 41. So ook J. H. BAVINCK:
a.w., bl. 89; en F. W. GROSHEIDE: Mt., bl. 183.
''^) JONES {a.w., bl. 393) noem dit ,,the most significant contrast" tussen die
Synoptiese en die Joh. voorstelling. BERNARD o.a. meen {a.w., bl. XXXIV en 59)
dat hierdie ..complete conviction" miskien deur Joh. geantidateer is, daar dit nie
„the purpose of the 4th Evangelist to describe the Training of the Twelve" is nie.
Die laaste is tog ewemin by een van die ander Evangeliste 'n opsetlike doelstelling.
W. SANDAY o.a. toon egter tereg aan dat hierdie gedagtegange nit 'n gebrek
aan begrip voortspruit vir „the ambiguity of (the 4th Gospel's) use of the word
'believe'" {The Criticism of the Fourth Gospel, Oxf. '05, bl. 161).
77) F. BÜCHSEL: Das Evang. nach Joh., (NTD I^ 4. Tlbd) bl. 8. Dit word ook
die „heilige ironie van die 4e Ev." genoem.
78) Vgl. F. W. GROSHEIDE: ..Christuservaring", Ka. K. z.j., bl. 14-5.
''^) PiCKL meen egter dat dit selfs geloof in Jesus se Godheid as fides implicita
bevat het {a.w.. bl. 65).

20
1. Jesus is in wesenlike sin die Seun van God.
Hoewel Jesus hiervan baie duidelik getuig het (vgl. bl. 137 e.v.),
blyk dit dat selfs die Twaalftal hulle so seer bevind het in die
greep van die Laat-Joodse starre monoteisme en die daarmee samehangende
voorstelling dat die Messias hoogstens in adoptiewe sin
die Seun van God sou wees so), dat hul hulself nie geredelik aan
hierdie gedagte kon oorgee nie. P1CKL81) beklemtoon hierdie teit
besonder sterk, maar beskou dit tewens as 'n gelukkige omstandigheid
omdat dit ,,jene langsam fortschreitende, so notwendige
Umbildung ihres Characters, jene Schulung ihres Herzens im unbeschreiblich
schonen Verkehr dieser naturwüchsigen Manner mit
Jesus (ermöglichte). In dieser Schule stort noch nicht (soos na
die opstanding) die heilige Scheu vor dem unendlichen Gotte".
Tog, al is dit uiters moeilik om te verklaar waarom hul verhouding
tot Jesus en Sy woorde nie méér daardeur beïnvloed is
nie, staan die volgende feite nietemin vas;
Ten eerste het hulle in verbasing omdat die storm in gehoorsaamheid
aan die magwoord van Jesus tot bedaring gekom het
(Mt. 8:23-27//), woorde gebruik (moTa-rói; ^^) of TI'«J éöriv
ovrog) waaruit dit duidelik blyk dat hul ,,in Jezus toch wel
een zeer buitengewoon mensch (zien)" 83).
Ten tweede het hul by 'n soortgelyke voorval, toe Jesus selfs
op die onstuimige golwe geloop het (Mt. 14; 22-36//), in aanbidding
voor Hom neergeval (jtQoösxvviiöav) en uitgeroep;
dX^diös Osov vidg sï. Die goddelike eer wat hulle Hom be-
'wys 84) en dit na aanleiding van 'n wonder wat nie spesifiek
Messiaans was nie, maar wat veeleer 'n regstreekse openbaring
van bowemenslike aard 85) vertoon, asook die feit dat ,,weder die
Artikellosigkeit des Pradikats noch die Voranstellung von dsov
vor vlos zu übersehen (ist)"8ö). dwing 'n mens daartoe om
8") Vgl. o.a. JUST. MART.: Dial, bl. 267. I.v.m. die Messiaanse sendingsbewussyn
kom al hierdie dinge vollediger ter sprake.
*i) A.W., bl. 67. Hier verklaar die feit • van Sy iv uuoiu'itnii üvOQÜtnotv
ytvóiiivoi (Fil. 2 : 7b) wel veel.
82) :,oT«rió,- = ;tofoï (ZAHN: Mï'., bl. 363).
83) F. W. GROSHEIDE: Mt., bl. 107. 8-») F. W. GROSHEIDE: Mt., bl. 182.
88) G. VOS: The Selfdisclosure of Jesus, N.Y. Doran '26. bl. 179.
8«) ZAHN: Mt., bl. 518.

21
te konstateer dat hier niks minder bely word nie as dat Jesus
kwalitatief, d.i. na Sy wese, van Goddelike oorsprong is.
In die derde plek: toe Jesus (Mt. 16 ; 13 - 20//) in die buurt van
Cesaréa-Filippi, na 'n periode van intensiewe onderrig, aan hulle
die vraag stel Wie (xlva) ^7) Hy eintlik is, het hulle Hom by
monde van Petrus §8) nie slegs as die Christus, maar ook onomwonde
as ó v'iög rov Osov rov C,ajVTog (Mt. 16; 17) bely^^).
Hier is ongetwyfeld sprake van Seunskap in presies dieselfde sin
as in Mt. 14 : 33, en wel veral om die volgende twee redes; ten
eerste omdat Jesus in Sy antwoord hierop na die Vader — Wat
die enigste is Wat Hom na Sy Goddelike wese ken (Mt. 11 ; 27 —
vgl. bl. 140) — verwys as die enig-denkbare outeur van hierdie
kennis 90); en ten tweede omdat die kwalifikasie van God as ,,die
Lewende", nie slegs Sy waaragtigheid uitdruk nie, maar ook
waarskynlik veronderstel ,,that in and through Jesus God has
manifested Himself as the God who imparts life, and that in the
manifestation and transmission of this life of God Jesus has shown
Himself the veritable Son of God, partaking of the life and lifegiving
character of God Himself" 9i). Wanneer egter gelet word
op die lidwoord voor die predikaatsnomen (or si . . ö v'iö< r. 6.)
tree hier nog skerper aan die lig die algehele vereenselwiging ^2)
van Jesus met Seun van God in wesenlike sin.
8'') Hoewel die dissipels xU in hul eerste antwoorde as vraende na die persoon
(GROSHEIDE: a.w., bl. 198) opneem, het Jesus dit waarskynlik, soos blyk
uit die antwoord wat Hy bevredigend vind, tegelyk ook in sy krag van rroloq
(W. BAUER: a.w.. Kol. 1359) bedoel. Dit ruim die beswaar dat Jesus hul met
Seun v. d. Mens (Mt. 16 : 13//) al die antwoord, sy dit ook in geringe mate
(vgl. bl. ...) in die mond lê, uit die weg.
88) Dit blyk daaruit dat Pet. hier 'n vraag antwoord wat aan al 12 gestel is,
asook dat hy deurgaans hul mondstuk is. Vgl. bv. CHRYSOSTO.'VIOS: Hom. 54:
TiaviuiV fp(OT/jöt>Ttüi', Hvró.; lirtoxfiivttui; ook ORK^JENES: XII, 11.
80) Volgens die Koine (d.i. latere) lesing sou Petrus presies dieselfde woorde
reeds by 'n vorige geleentheid (Joh. 6 : 69) gebruik het. Die juiste lesing aldaar
moet egter ó iiyioi rov Oiov (p^NBCDLTZ.li:' e.a.) wees.
90) Vgl. ZAHN: Mt., bl. 541; GROSHEIDE: Mt., bl. 201; VOS: a.w., bl. 180.
01) VOS: a.w., bl. 181; H. ALFORD: Greek N.T.'', I, 1856, bl. 159. ZAHN:
Mi., bl. 539-40.
02) GROSHEIDE: Beknopte Cramm.. bl. 134. Dis onbegryphk dat selfs PiCKL
hier nog van Seunskap in Messiaanse sin praat {a.w.. bl. 65). Dat J. H. BAVINCK

22
Ten slotte dat hul, danksy die feit dat Jesus ronduit
(èv ütaQQi]Oia — c. 16 : 29) spreek (c. 16 ; 28) aan die einde van
Sy afskeidsgesprek met hul (Joh. 15 en 16), getuig dat hul nou
reeds 93) glo dat Hy van die Vader uitgegaan het (c. 16:30).
Hoewel hul hul geloof miskien kragtiger kon uitgedruk het as
hul, netsoos Jesus, die pfep. rT«p« of èx wat oorsprong (d.i. selfs
méér as pre-eksistensie) en nie ^.tö, wat eintlik sending uitdruk,
gebruik het nie, kom dit prakties tog maar op dieselfde neer,
aangesien ,,the distinction of prepositions" — d.i. by Johannes —
,,cannot be pressed " 9*). Blymoedig betuig hul hul geloof in daardie
wesensband tussen Jesus en die Vader, waarvan Jesus so pas
(veral v. 28) gepraat het os). Hoewel Jesus enersyds duidehk
die huidige onvolkomendheid van hierdie geloof uitspreek (c. 16 ; 25
en 31) 9C). konstateer Hy trouens andersyds tog ook self dankbaar
die aanwesigheid daarvan in hul (c. 16:27; 17:8).
2. Jesus stig geen aardse Messia s-ryk nie.
Kenmerkend van die godsdienstige denke van die Joodse volk
in Jesus se tyd, is juis dat die spesifiek Joodse daarin heeltemal
die oorband oor die algemeen religieuse gekry het en dat eersgenoemde,
na mate die nood swaarder druk, steeds meer die
karakter van 'n toekomsverwagting aanneem; vir die Joodse volk
wag daar tog nog 'n heerlike toekoms 97). Veral toe dit later
so 'n belydenis eers by Thomas (Joh. 20 : 28) vind {Gesch. der Godsopenb., I,
bl. 474) is o.i. ewewel ongerymd met wat hy elders (bl. 243 en 265) skryf.
03) Hoewel Jesus dit eers in die toekoms gestel het (Joh. 16 : 25). Vgl. bv.
BÜCHSEL: a.w., bl. 157.
04) BERNARD: a.w., II, bl. 456 en 522. Op bl. 52 skryf hy: „MQa in v. 27,
'n in V. 28, and «jtó in v. 30 carry the same meaning for Jn."
05) Opvallenderwys bepaal hul hul tot die ,.uitgaan van die Vader" (v. 28a),
maar swyg die ,,teruggaan na die Vader" (v. 28b) eenvoudig dood. Hieruit blyk
des te meer hoe hul byna blindelings aan hierdie één geloofsoortuiging vasklem.
Dat dit die eerste ontluiking van die fides implicita (PiCKL: a.w., bl. 67) sou
wees, is hoogsonwaarskynhk.
o«) Vgl. TH. ZAHN: Das Ev. des Joh.^H. (KzNT. 4) '12, bl. 601; BRUCE:
a.w., bl. 431 e.v.; SWETE: a.w., bl. 20. Die wyse waarop Jesus hul „viv" (= „at
the present time") in 16:29 deur „('((IT(.'(= „at this moment") vervang, is baie
opvallend. Vgl. bv. SWETE: a.w.. bl. 150, en BERNARD: a.w.. II, bl. 333 oor vïw en
EQTI. VS. 31 is geen vraende sin.
07) SCHÜRER: a.w., II, bl. 582 e.v.

23
egter in die geloofsvorm gegiet is dat die Messias binnekort sou
kom, dat Hy die Davidiese koninkryk weer sou oprig en vandaaruit
die hele wereld sou regeer, en as sodanig die animerende motief
agter die verset teen die gehate 98) Romeinse oorheersing uitgemaak
het 99). het hierdie gedagte hom op intense wyse meester
gemaak van die volk in a/ioo) sy geledere. Die Messiasgedagte
het dus vir niemand loi) koud gelaat nie. Nog belangriker egter
is dat Hy vir almal — tensy die Esseners hier 'n uitsondering
vorm — die stigter van 'n politieke nasional-Joodse ryk sou gewees
het. Tot so 'n mate het hulle hul oë gesluit vir die universalistiese
trekke in die beeld van die Koninkryk van Jehovah soos dit in
die Ou Testament reeds verkondig is, dat dit vir die Sanhedrin en
vir die volksmassa, maar eweneens vir die twaalf dissipels, dan
ook ondenkbaar was dat Jesus as die Messias enigiets anders as
die verwesenliking van so 'n politieke ryk op die oog kon gehad
het 102).
Die Sanhedrin is egter van die begin af daarvan oortuig dat Hy
nie die ware Messias kan wees nie. Hul beraam dus planne hoe
om Hom uit die weg te ruim voordat daar weer 'n botsing met
die Romeinse owerheid sou ontstaan 103).
08) Maatreëls soos bv. dat die Prokurator die gewaad van die Hoëpriester in
bewaring geneem het (KLAUSNER: a.w.. bl. 161) maar veral dat hul die hoofbelasting
(vgl. ook die sensus) aan die keiser moes betaal (ingevoer in 6 n. Chr.
Vgl. PlCKL: a.w., bl. 16) het die religieus gedrenkte vryheidsin van die Jode in
sy hart getref. Hieruit veral het die Selote-opstandsbeweging onder Judah-ben-
Hezekiah en Sadduc (JOS.: Ant., XVIII, 1, § 1) voortgevloei, waarvan die eerste
vloedgolf met die opstand tydens die Loofhuttefecs wat aan die kruisiging van
Jesus voorafgaan, doodloop (Vgl. PlCKL: a.w.. bl. 32, 44 e.v. en 245-8, en J. H.
BAVINCK: a.w.. bl. 293. 298. 323, 438).
00) Vgl. JOS.: J B., VI, 5, § 4; TACITUS: Hist., V, 13; en SUETONIUS:
Vespasianus, 4.
100) Selfs Herodes Antipas (Jos.: Ant.. XVII, 2, § 4).
•101) Behalwe tot 'n mate die Sadduseërs (KLAUSNER: a.w., bl. 201).
10^) Daarom kon hul met Jesus tenspyte van die geweldige dade wat Hy
gedoen het niks begin nie. ,,The evidence was not of the nature that had been
expected, and therefore puzzled men's minds rather than convinced them" (B. B.
WARFIELD: The Lord of Glory, Lond. H. & S. '07, bl. 118). P. FEINE beweer
ten onregte dat Jesus se prediking van 'n ,,rein religiöses Reich" 'n breuk met die
Ou Testament beteken het (Theol. des Neuen Testaments ^, L. Hinr. '36, bl. 76).
103) Sedert 6 n. Chr. is die Fariseers netso bedag daarop soos die Saddu-

24
Die massa daarenteen kan hulle nie so maklik van Hom afmaak
nie; ,,wenn das Volk schon das Haupt Johannes des Taufers mit
dem Glorienschein messianischer Würde zu emgeben suchte
wieviel mehr wird Jesus von Nazareth beim Volke die Meinung
erweckt haben, er sei der König, auf den die religiösen und
politischen Hoffnungen sich richteten" io4). Blykbaar het hul dan
ook selfs drie keer geprobeer om Hom oor te haal om die leierskap
oor hul te aanvaar 105). Maar as dit herhaaldelik blyk dat ,,his
thoughts", in die woorde van KLAUSNER, ,,turned rather, on the
sorrows of the individual soul and on the 'Kingdom of Heaven',
a kingdom not of this world "106). dan verloor hul ewewel
soseer belangstelling vir Hom dat hul onlangs nog toegewyde
,,Hosanna!" deur 'n wrede „Kruisig Hom!" vervang word.
Baie moeiliker nog was dit vir die Twaalf om met hulself tot
volle helderheid in hierdie verband te kom. Wel kan aangeneem
word dat, toe Jesus op daardie gedenkwaardige Sabbat in die
sinagoge te Kapérnaüm (Joh. 6 ; 24 en 59) — net na die eerste
spysiging en poging om Hom tot Koning uit te roep — ferm en
duidelik 'n streep deur alle aardse verwagtinge trek, hul nie onoorkoomlik
geskok is nie; die Twaalf — in teenstelling met die
skare (vgl. »iftf»s" — v. 69) — begryp tot 'n mate dat niè
aardse, verganklike brood 107) nie, maar hemelse, ewige woorde
die middel is waardeur en waarmee Jesus Sy koninkryk io8) stig
seërs om alle opstand teen Rome te voorkom. As die ware Mess. kom, sal Hy
die juk afwerp, intussen moet dit tydelik verduur word (Vgl. PlCKL: ^i.w., bl. 20).
104) G. WOHLENBERG: Mk., bl. 231.
105) (I) Na die eerste wonderbaarlike spysiging (Mt. 14:22, Mk. 6 :45;
Joh. 6: 14 en 15). — Vgl. PlCKL: a.w., bl. 40, en J. H. BAVINCK: a.w., bl. 240
e.v.); (II) Na die mislukte Loofhuttefees-opstand (Luk. 13:1 — Vgl. PlCKL:
a.w., bl. 48); en, (III) By Sy triomfantelike Jerusalem-intog (Mt. 21:9//,
Joh. 12 : 13 — Vgl. PlCKL: a.w., bl. 56). J. H. BAVINCK meen dat selfs die Twaalf
miskien ook nog aan die laaste wou deelgeneem het {Jezus als Zielzorger, bl. 96).
Vgl. egter bl. 25, vtn. 109.
100) A.W., bl. 236 en ook bl. 225. Vgl. ook NÖSGEN: a.w., bl. 303; WARFIELD:
a.w., bl. 119; SCHLATTER: Gesch. d. Christus, bl. 444; e.a.
lO'') Broodsgebrek was 'n groot probleem by die opstandelinge — vandaar
die groot indruk wat die vermenigvuldiging van die brode op hul maak. Vgl. die
gevreesde Triade: swaard, hongersnood, pes — Jer. 14 : 21 ens.
108) Hoewel die geestelike, nie-politieke aard van Sy Koninkryk die grond-

25
en bou. Sekerlik is daar by hulle nog nie sprake van so 'n helder
insig soos die waarvan die apostel Paulus in sy skrywe aan die
Korinthiërs (I, 15; 50) blyk gee nie. Immers, soos K. BARTH
opmerk, ,,der Nerv des Christentums ist nach Paulus zerschnitten,
wenn die Korinther denken, Fleisch und Blut könnten das Reich
Gottes ererben" 108a) 'Pog kan aangeneem word dat daar
nou reeds in die binneste van die Twaalf so 'n sterk besef geleef
het van die begeerlikheid van hierdie koninkryk, asook van die
feit dat hulle — om deel te hé daaraan — heeltemal van Jesus
afhanklik is, dat hul inderdaad hul ou aardse voorstelling in prinsipe
heeltemal laat vaar het (Joh. 6 ; 68) i09).
Hoe weinig hier van 'n moontlike verbygaande gemoedsopwelhng
sprake is, blyk baie duidelik uit die feit dat, hoewel hul
goed bekend (Mt. 16 ; 14//) was met die volksmening, n.l. dat
Jesus ,,da er nur Prophetisches, Religiöses bietet, bestenfalls
ein Vorlaufer des Messias" no) kon wees, en hoewel dit in heidense
of half heidense streke, d.i. buite Israel ^^^), is dat Jesus die voorafgaande
onderrig aan hulle gegee het, hul nogtans te Cesaréa-
Filippi op wel-oorwoë 112) en ondubbelsinnige wyse aan Jesus
bely; (ib si ó yoidTèi^, d.w.s. ,,Gij, Jezus, die voor ons staat en
de Christus zijt één en dezelfde Persoon. Er is geen andere Messias
en Gij zijt het ten volle" n^).
Hierdie voorsprong op die skare dank hulle seker daaraan dat
gedagte van die Kapérnaüm-rede (Joh. 6 : 26-64) is, verswyg Jesus om begryplike
redes die woord self geheel-en-al.
108a) Die Auferstehung der Toten ^, bl. 71.
100) J. H. BAVINCK, wat soos die meeste skrywers volhou dat die dissipels
nooit van hul aards-politieke Messias verwagting verlos geraak het nie, sien hier
'n betoning van blinde liefde {Jezus als Zielzorger, bl. 48). PlCKL {a.w., bl. 40-1)
lê wel nadruk daarop dat ,,das religiose Lehrgut des Heilandes den Aposteln
bereits das wichtigere geworden ist", maar meen ten onregte dat Jesus die ,,Freiheit
und irdische Messiasherrlichkeit, noch in eine ihnen unbekannte Zukunft
verschiebt". KLAUSNER beweer selfs dat Jesus Homself blykbaar eers as 'n
aardse Messias beskou het {a.w., bl. 206), maar bewys dit ook nie. Vgl. verder
bespreking later.
110) PlCKL: a.w., bl. 41.
111) WOHLENBERG {idem) skryf: ,,Er (d.i. Jesus) lasst sich helfend 2U Heiden
herab. Die Jünger sollen darauf vorbereitet werden, dass es in seiner Nachfolge
gibt, mit Israel, wenn es sein muss, zu brechen".
iii!) Vgl. ZAHN: Mt., bl. 539. i") GROSHEIDE: Mt., bl. 199.

26
hul enigsins die sin van die Ou-Testamentiese profeten*), asook
van Johannes die Doper en veral van Jesus se prediking begryp
het. Dog selfs ten spyte hiervan, het ook hulle nie daarin geslaag
om, naas die geestelike heerskappy, ook die ewe elementêre trek
in Jesus se optrede, t.w. Sy lye, in hul Messias-beeld van Hom
op te neem nie. „Heers" en „ly" is vir hul twee totaal inkongruente
begrippe; hul kan nie begryp, dat „in het Koninkrijk der
Hemelen een gansch andere (d.w.s. dan by aardse owerhede)
regel (geldt), grootheid wordt daar verkregen door dienen" n5).
Die gevolg is dat hul hul eenvoudig aan die eerste, sy dit in
geestelike sin, vasklem n^) en konsekwent weier om selfs Jesus
se duidelikste woorde oor die laaste H''^) ook maar enigsins tot
hul binneste te laat deurdring. Lukas kan dit dan ook nie anders
verklaar nie as dat God hierdie feit saam met dié dat Jesus weer
sou opstaan, vir hul bedek (^aQaxsxaX?:viiévov — c. 9; 45)
of selfsii8) verberg (ns^Qvuiisvov •— c. 18 ;34) het — 'n daad
waarvan die wysheid, agterna besien, o.a. daarin aan die dag tree
dat „their dulness became a security to the church for the
truth of the resurrection" no).
11*) OBBINK-BROUWER beskryf die sg. anawim (die stilles in die land) as
diegene ..die meer dan de Parizeen en Schriftgeleerden den zin der profeten hebben
verstaan en de vertroosting Israels hebben verwacht" en voeg daaraan toe
„uit deze zijn zeker de Johannesjongeren voortgekomen en de discipelen van
Jezus" {t.a.p.).
115) p. w. GROSHEIDE: Mt., bl. 239 na aanleiding van die tweede (Mt.
20 : 20-28//) dispuut oor wie die meeste in die Koninkryk van die hemele sou
wees, wat opvallenderwys, netsoos die eerste (Mt. 18 : 1-5//), deur die Synoptici
net na 'n Lydensaankondiging verhaal word.
110) O.a. blyk dit baie duidelik in hul laaste geloofsbelydenis in Joh. 16 : 30
— vgl. bL 22, vtn. 94. Sien bv. BRUCE: a.w., bl. 432.
117) Vollediger dan in die 3e (laaste) lydensaankondiging van Mt. 20 : 17-
19// (SCHNIEWIND, Mk., bl. 133) en aangrypender dan met die instelling van die
avondmaal in Mt. 26 : 17-30// (BRUCE: a.w., bl. 356 en 457 en J. H. BAVINCK;
Jez. als Zielz., bl. 97), kon Jesus dit moeilik gedoen het. Vgl. ook SCHLATTER:
a.w.. bl. 513.
118) A. OEPKE meen dat xpii.-tTcu „im Unterschied von xfiAt5.^t(u, das in seiner
weiteren Bedeutung den neutralen Begriff des Verhullens wiedergibt, ... das
subjektive Moment starker zu betonen (scheint)" (jtpi-mio art. in ThWzNT, III,
'38, bl. 959 28-.'U). en H. CREMER dat „xnA. sich von jtp. wie verdecken von verbergen
(unterscheidet)" {Bibl. theol. Wörterb.^, Gotha '02, bl. 559).
110) A. PLUMMER: S. Luke, bl. 429. Ook BRUCE: a.w., bl. 482.

27
3. Die Messiasskap van Jesus is in Sy Seunskap
gefundeer.
Het dit uit die voorafgaande genoegsaam geblyk dat die gebondenheid
van die Twaalf aan Jesus nie op aardse verwagtinge
kon berus nie, maar veeleer op die hoe en — indien ons eksegese
juis was — selfs goddelike agting wat hul vir Sy persoon gekoester
het, dan lê dit a priori reeds voor die hand om aan te neem
dat hul —• in prinsipe altans — Sy Messiasskap nie soseer in wat
Hy doen as in Wie Hy is, gefundeer het. En inderdaad is dit na
alle waarskynlikheid die bedoeling wat in die bekende belydenis
te Cesaréa-Filippi tot uiting kom. Immers, enersyds staan dit vas
dat ó viög rov dsov, as synde 'n begrip wat tot 'n ander orde
dan ó -/Qidró? behoort i^o), nie as 'n omskrywing van laasgenoemde
kan geld nie, en andersyds word 'n grond-aangewende
verhouding tussen ó vidg rov 8SOÜ en ó xP'öTÓg ook deur die
hele verband bevestig: ,,weil sie den lebendigen und lebendigmachenden
Gott im Verkehr mit Jesus erfahrungsmassig erkannt
haben, steht ihnen f est, dass Jesus der Christ ist" 121).
Samevattend kan dus opgemerk word dat Jesus die Twaalf,
reeds by Sy éérste ontmoeting, met 'n band bind wat steeds sterker
word soos dit geleidelik tot hul deurdring dat Jesus die wesenlike
Seun van God is, dat Hy 'n geestelike Messiaanse ryk oprig en
dat Sy Messiasskap in Sy wesenhke Seunskap gefundeer is.
c. Jesus verlang absolute gehoorsaamheid van die
Twaalf.
Reeds uit die wyse waarop Jesus die Twaalf tot Hom geroep
het, blyk duidelik hoe wesenlik dissipelskap en gehoorsaamheid
met mekaar verbonde is. Kensketsend hiervan is veral die beeld
soos Jesus hul in Mt. (c. 4 ; 18-22) en Mk. (c. 1 : 16-20) vanuit
hul daaghkse arbeid roep en hul Hom dadelik volg. A. SCHLATTER
beweer tereg; ,,dadurch ist der vollendete Gehorsam zum Merkmal
ihrer Gemeinschaft mit ihm gemacht" 122). Dieselfde verskynsel
tree ook by die finale roeping van die Twaalf, veral soos Mk.
(c. 3 : 13-19) dit vermeld, helder aan die lig: ,,hier", in die woorde
120) Vgl. bl. 150. 121) ZAHN: Mt., bl. 540.
122) Gesch. d. Christus, bl. 122.

28
TH. KEIM, ,,ist ein souveranes Handeln en und ein untertaniges
Gehorchen beschrieben" 123).
Dit blyk ook verder uit Sy verkeer met die Twaalf (d.i. die
,,met Hom wees" wat met die roeping in vooruitsig gestel word —
(bl. 16-7 en 30) dat Hy die inskerping van strikte gehoorsaamheid van
ongeveer ewe groot belang ag as die hierbo besproke loutering van
hul geloof 124). Reeds die persoonlike omgang alleen met Iemand,
wie se hele lewe so geheel-en-al in die teken van gehoorsaam-wees
gestaan het 125). l(^on trouens nie anders as met die volle krag
van die voorbeeld tot hulle spreek nie.
Maar Jesus strewe ook op veel direkter wyse na hierdie gewenste
resultaat. In die algemeen eis Hy van Sy volgeling dat hy
radikaal met die gehegtheid aan aardse dinge ten gunste van sy
Heer sal breek 126); nie die geriewe van hierdie wereld in ag mag
neem nie 127). nie ..Here, Here!" moet roep nie maar doen die wil
van Sy Vader 128); dat hy selfs skynbaar belangrike verpligtinge
moet versaak as die roepstem tot hom kom 129); selfs bloedbande
geen rol in sy plig teenoor Jesus moet laat speel nieiso); kortom,
dat hy homself moet verloën, dinge moet doen wat die minste met
eie begeerte strook en, netsoos Jesus (ÓCTIÖHJ iiov), die lydensweg
moet bewandel 131).
Dat hierdie gesketste, alles-eisende gehoorsaamheidsdissipline
123) A.W., bl. 309.
12'*) SCHLATTER {Gesch. d. Christus, bl. 321) skryf: „Freilich sollten sie von
ihm lemen, jedoch nicht nur Erkenntnisse, sondern wie sie Gott gehorchten. Seine
Einwirkung auf sie galt dem ganzen Menschen, nicht nur ihrem Denken, sondern
ebenso ihrem Willen". Tewens moet hier daarop gewys word dat gehoorsaamheid
reeds die natuurlike uitvloeisel van geloof is — vgl. Hebr. 11:8; Rom. 1 : 5;
16:26.
125) Kensketsend hiervan is Sy oorwinning in Getsémané: ,.das erreichte er
nicht durch einen naturartigen Vorgang. nicht durch ein leidenschaftliches Aufflammen
des Pathos ... sondern wir haben ihn in allen Merkmalen der Gehorsamübung
vor uns" (SCHLATTER: Gesch. d. Christus, bl. 502-3). Sien ook BRUCE:
a.w., bl. 398. Vgl. Fil. 2 : 8, 12; Hebr. 5 : 8: ens.
120) Mt. 6 : 24//. ..Het is van beteekenis", merk F. W. GROSHEIDE hierby op,
„dat de apostelen zich later altijd slaven van Christus noemen" {Mt., bl. 81).
127) Mt. 8 : 20//. 128) Mt. 7 : 21//.
120) Mt. 8 : 22//. 130) Mt. 10 : 37//.
131) Mt. 10:38//; 16:24//.

29
egter ook, en juis a fortiori die engere dissipelkring betref, blyk
veral daaruit dat Jesus nooit, behalwe in 'n welomskrewe sin (vgl.
hieronder) die inisiatief in hulle hande gegee het nie. Hierdie feit
is des te opvallender aangesien gedurende Jesus se aardse lewe —
van hulle standpunt uit — ,,die Situation selbst ein Schrei nach
Aktivitat war" 1^2), 'n feit wat dan ook van die allergrootste
belang is, omdat dit saam met die reeds besproke geloofsband, die
innerlike wese van die Nuwe-Testamentiese apostolaat blootlê.
Hoewel RENGSTORF daar ander konsekwensies uit wil trek as wat
blykbaar geoorloof is, beklemtoon hy dus tereg in die volgende
woorde die sleutelkarakter van geloof en gehoorsaamheid by 'n
ondersoek na die genoemde begrip: ,,man versperrt sich den Weg
zur Erkenntnis des Wesens des nt. lichen Apostolats, wenn man
vor allem nicht dies sieht" 1^3).
d) Jesus gee die Twaalf die volmag vir die in-vooruitsiggestelde
Apostoliese Sending.
Netsoos die vierde Evangelis vermeld dat die dissipels reeds na
die eerste ontmoeting met Jesus in Hom geglo het (vgl. bl. 18 e.v.),
so verhaal hy ook dat Jesus hul feitlik van die begin af aan Sy
offisiële werksaamheid laat deelneem het. So tref 'n mens hul aan
by Sy eerste, kort maar suksesvolle optrede in Judéa i34). as diegene
wat die bediening van die doop waarneem aan dié wat tot
geloof in Jesus gekom het (Joh. 4 ; 2) i35). 'n Tydjie later (Joh.
4 ; 38) wys Jesus hul uitdruklik daarop dat hul hiermee Sy opdrag
vervul (éyCo d:t£OTSi?.a i^iidg) en daarmee reeds klaar 'n aanvang
gemaak het (vgl. perf. siosXii]).vdnTs) met die insameling van die
oes wat hul saam met Hom verrig 136). en wat derhalwe — mits
hul getrou is en Hy nie weer die opdrag annulleer nie — vir hul
132) RENÜSTORF: anór,xoi.oi. t.a.p., bl. 424"».
133) T.a.p.. bl. 4255. Sien ook SCHLATTER: Gesch. d. Christus, bl. 499.
13'') Sy volgelinge was reeds meer as die van Joh. d. Doper (c. 4: 1) en
daarom het ook reeds die oog van die Fariseërs op Hom geval. Vgl. F. GODET:
Komm. olh Ev. v. Joh. (Vert. Quint), I, 1866, bl. 436.
i3-'5) BERNARD {a.w.. I. bl. 133-4), DIBELIUS (RGG2, III, '29, bl. 355 e.v.)
e.a. meen dat hierdie parenthese geskrap moet word, maar kan geen MS-getuienis
aanvoer nie.
130) Vgl. ZAHN: Das Ev. des Joh. 3/4, (KzNT 4) '12, bl. 261: „Was Jesus bis
dahin von sich selbst (d.i. dat Hy oes wat reeds gesaai isl gesagt hat, gilt auch

30
in beslag sal neem solank as wat Hy Self daarmee besig is. Met
hierdie uitleg stem BÜCHSEL ook in wanneer hy as volg skrywe; ,.die
Worte sind vom Evangelist so formuliert, dass sie der Jüngerschaft
Jesu als Beurteilungsgrundlage ihrer gesamten Arbeit, nicht nur
des damals Geschehenen dienen sollen" 13'?).
Aan hierdie deelneming aan die werk van Jesus word egter by
die roeping van die Twaalf 'n meer offisiële stempel verleen (Mk.
3 ; 14a: xai ènoitiasv éiótfsxn. Vgl. bl. 16). As die Evangelie
volgens Markus hier ook nog die oorweging van hulle uitsending
deur Jesus (c. 3 : 14c; ïva djto(ixsX}.ri airo'bs) duidelik van dié
van die voortdurende kontak tussen hulle en Jesus (c. 3 : 14b;
ïva iha(v list' airov) onderskei i3s). asook eersgenoemde
nader presiseer as 'n uitsending om te preek en mag te hê oor die
duiwels (c. 3 ; 14d en 15; aiiQvoasiv xai S'/siv è^ovOiav èx^dX^siv
ra (faifióvia), dan blyk dit nog duidehker dat dit hier te doen is
om 'n enigsins anders genuanseerde sending as by die vierde
Evangelie.
Vir die vasstelling van die aard van die genoemde nuansering
moet veral gelet word op die element van geautoriseerdheid wat
in albei dele van die tweeledige kwalifikasie prominent aanwesig
is:
In die eerste plek; Kt]Qi^(7fisiv is 'n woord wat eers in die
Nuwe Testament tot 'n terminus technicus geword heti39) en wat
uitdrukking gee aan die belangrike feit dat die geprofeteerde
Koninkryk van Jehovah (vgl. veral Jesaja) met die koms van
Jesus as die stigter daarvan naby is (vgl. Johannes die Doper),
ja, inderdaad aanwesig is, maar tog ook nog steeds kom (vgl.
von dem Jüngern, und zwar darum, weil er, der solches von sich selbst bekannt
hat, ihnen einen dem seinigen gleichartigen Beruf gegeben oder vielmehr an dem
seinigen sie beteiligt hat".
137) A.W., bl. 68.
138) Twee duidelike VVn-sinne maak dit onmoontlik om soos VAN LEEUWEN
{a.w., bl. 67) van 'n ,,drieledig doel" te praat. Vgl. GoULD: a.w., bl. 56-7 en
SiLLEVIS SMITT: a.w., bl. 44-5. Sien ook bl. 16.
13») D.w.s. as w.w. (61 keer). In profane Grieks daarenteen speel die s.n.w.
(•ntiQv^) die belangrike rol. Die LXX gebruik dit 33 keer, maar nóg ,,die sprachliche
Grundlage (ist) einheitlich", nóg „die Bedeutung (ist) fest umgrenzt" (G.
FRIEDRICH: xtiQvaam, art. in ThWzNT, III, '38, bl. 6993-4).

31
Jesus en Sy dissipels) i^o): Jesus word op die wyse die sentrum
van die prediking. Tog val die hoofklem nie op die inhoud nie;
,,es wird nicht auf das i(i]Qvyp.a der grosse Wert gelegt sondern
die Handlung, das Verkiindigen selbst ist das Entscheidende"i4i).
En wat weer hierdie ,,Handlung" tot viiiovofisni maak,
hang daarvan af of die heraut (KtjQiiB,) inderdaad niks meer is
as bloot ,,das Sprachrohr seines Herrn" i4i) as gevolg waarvan
sy optrede (•aiiQtöOsiv) ipso facto al die bevolmagtiging 1*2)
wat in djtoarékXsiv tot uitdrukking kom (vgl. bl. 7-8) in hom
opneem. Dit kom in die Nuwe Testament so sterk tot uiting dat
— aangesien Jesus, wat die prediking gee, na Sy wese die Seun
van God is (vgl. bl. 137-41 en 152) — ,,das verkündete Wort", om
nogeens vir FRIEDRICH aan te haal, ,,ein göttliches Wort ist, und als
solches eine wirkende Macht die auch schafft, was verkündet
wird" 141).
In die tweede plek tree die gedagte aan volmag in die term
é£,ovia is nl. 'n woord wat uitdruk
dat 'n persoon die mag en reg, veral in woord, maar ook in
daad, om te handel besit. In absolute sin is dit dan ook slegs aan
God eie; ander besit dit alleen wanneer hul handelwyse opgeneem
is in die regsordeninge wat 'n uiting van Sy wil is. Toegepas op
die Nuwe Testament, „bezeichnet ss,ovöia die von Gott in Natur
und Geisterreich hineingegebene Vollmacht, die Macht, die Satan
hat und weitergibt, dann besonders die Jesus und von ihm seinen
Jüngern gegebene Vollmacht, Macht, auch Freiheit zum
Handeln" i43). Kenmerkend veral van Lukas is dat hy graag
hierdie term aanvul met die woord övvafiiis waaraan ,,die Grund-
140) Opvallend is dat netsoos die uitdrukking ^uoiXtia xov Oiov ook die daarmee
korrelerende xi^Qvaaiu in die Joh.-Ev. feitlik heeltemal ontbreek.
"1) FRIEDRICH: t.a.p.. bl. 70236-7031; bl. 68630; bl. 71019-21.
142) GoULD: a.w., bl. 57. Of die sinagogale gewoonte dat die redenaar deur
middel van 'n spreker in wie se oor hy sy gedagtes fluister, tot die gemeente
spreek (vgl. STR.-BILLERBECK I, bl. 579). hier ter sprake te bring is, is moeilik uit
te maak. Van groter belang is dat xriQvaoEiv saam met diüufintiv vir die werksaamheid
van die Joodse sjaliach gebruik was (vgl. VOGELSTEIN in M.G.W.J.,
49, bl. 433).
143) W. FOERSTER: i^ovala, art. in ThWzNT, II, '35, bl. 5626-9.

32
bedeutung des Fahigseins" 1^4) eie is en waardeur dus vollediger
uitgedruk word wat reeds in s^ovoia aanwesig is. As Jesus dus
die Twaalf wil uitstuur om mag te hê, sien dit op mag wat hul nie
uit hul eie het nie, maar wat Hy van God ontvang het en aan
hul oordra. Hul is Sy gevolmagtigdes.
In die derde plek dui die resultaat wat deur beide xrigiOösiv
en s^ovoiav sysiv beoog word, op 'n baie direkte opname in die
offisiële werksaamheid van Jesus i*^). Deurdat hul moes deelhê
aan die xiiQtfSOsiv, tree dan ook die positiewe aandeel wat aan
hul in die stigting van die godsryk toegedink is, helder in die lig.
Hiernaas bring és,ovOiav sysiv, wat eweseer 'n soortgelyke
deelname uitdruk, weer meer die negatiewe aspek daarvan na
vore. Immers die vermelding dat dit 'n f^oivJm is om duiwels
(Mk. 3 ; 15; Luk. 9:1) of onreine geeste (Mat. 10; 1; Mk. 6 ; 7)
uit te drywe en om siektes (Mk. 3:15 i46); Mt. 10 ; 1; Luk. 9:1)
te genees, bestempel hul taak as 'n deelname aan die verbreking
van die Ryk wat Satan as syne — teenoor dié wat Christus kom
oprig — probeer handhaaf i47): s'a^dk).siv ra ifaiiióvia as deelname
aan die verbreking van die georganiseerdheid 148) van
daardie ryk en dsQactsvsiv rdq rónove; i*^) as deelname aan
die beëindiging — in prinsipe altans — van die algemeenheid
waarmee Satan op die menslike lewe beslag gele het. In verband
met laasgenoemde merk Vos 150) tereg op; ,,not the exorcism is
toned down to the act of healing, the implication rather is that
the acts of healing are of the same religious significance". Aangesien
die gepredikte woord juis ten koste van Satan en die won-
i'*4) W. GRUNDiWANN: (Ivvaitai/clvvaim, art. in ThWzNT, II, bl. 2862'i'.
"S) Vgl. Mt. 3 : 14// t.a.v. Jesus, met Mk. 3 : 14// en 6 : 12// t.a.v. die dissipels.
14

33
derwerke tegelyk ten gunste van Christus die Godsryk bouisi),
mag hierdie onderskeiding van positief en negatief nie absoluut
egter geneem word nie. Dis één ondeelbare aktiwiteit waarvan die
leiding in hande van Jesus berus en waaraan net diegene aan wie
Hy die volmag skenk, mag en kan deelneem.
Impliseer dus die wyse waarop Jesus die Twaalf geroep het, die
verlening van 'n nuwe status (vgl. bl. 27) en spreek die oorweging
wat aan die roeping ten grondslag lê ook nog uit dat
hierdie status sal moet beteken dat die Twaalf as Sy gevolmagtigde
plaasvervangers kan optree (vgl. bl. 29 e.v.), dan bly die
belangrike vraag egter oor na wanneer Jesus tot die daadwerklike of
publieke verlening van genoemde status oorgegaan het.
Aan die een kant is dit a priori reeds duidelik dat die taak wat
eventueel van die gevolmagtigdes van Jesus verwag word, eers in
sy volle omvang gerealiseer kan word as Jesus alles voltooi het
wat vir die totstandkoming en uitbreiding van die Koninkryk van
die hemele nodig isió-). Uit die Evangelie-geskiedenis toon twee
voorbeelde — t.w. die uitsending van die Twaalf gedurende Sy
werksaamheid in Galiléa (Mk. 6 ; 7—15,//) en van die Sewentig
gedurende Sy optrede in Peréa en Judéa 1^3) (Luk. 10 ; 1 e.v.) —
dan ook dat dit werklik tydens Jesus se lewe op dié wyse gebeur
het. In genoemde twee gevalle het 'n mens immers enersyds persone
wat as gevolmagtigdes van Jesus optree 1^4). maar andersyds
is hul ook aan dieselfde beperkinge gebonde as dié wat Jesus op
Homself toegepas het. Laasgenoemde blyk immers in die eerste
plek daaruit dat net soos in die begin van Sy eie optrede, so vorm
ook by hul eerste sending die koninkryk van die hemele die eintlike
tema van hul prediking — die Koning Self word vireers nog
1"') Omdat hier ,,woorde" skeppend werk en ,.dade " eintlik verba visibilia
is, het ons nie van die onderskeiding tussen woord en daad gebruik gemaak nie,
'n onderskeiding wat ewewel ook geen afbreuk aan die eenheid van die begrip
doen nie (vgl. G. VoS: The Idea of Bibl. Theol. as a science and theol. Disc,
1894, bl. 15).
^'•-) Vgl. J. VAN ANDEL: Joh. Ev.. bl. 345; TH. ZAHN: Die Apg. des Iuc.3/4,
(KzNT52) '27. II, bl. 515.
i-'3) Vgl. C. A. BRKifiS: The Twelve and the Seventy (Exp. Times XV,
•03/'04, bl. 14).
1"'^) Vgl. (\-,or,xf}.?.(,,• in Mt. 10:5 en in Luk. 10:3.
3

34
verswyg i55); en in die tweede plek daaruit dat weer netsoos Hy
Hom — hoewel Hy veral in Sy redes oor die koninkryk en oor
die eindgerig Hom helder bewus toon van Sy universele betekenis
156) — byna alleenlik ten behoewe van die Joodse volk
inspan, so moet ook hulle hulself tot die enge grense van die
Joodse land bepaal.
Aan die ander kant mag 'n mens nie alleen Iet op die omvang
van die opdrag wat Jesus aan die Twaalf, net soos aan die ander,
tydens Sy omwandeling gegee het nie. Hul uitsending onderskei
hom immers grondig van die van die ander en wel — afgesien van
die reeds besproke unieke band tussen hul en Jesus — om twee
redes.
Ten eerste omdat die sending van die Twaalf in 'n bevoegdheid
wortel waarvan reeds by hul roeping sprake was en wat Jesus
vóór en los van genoemde sending aan hul daadwerklik geskenk
het. Dit blyk veral duidelik uit die vier (Mt. 10 ; 1—4) verse wat
Matthéüs aan die eintlike sending laat voorafgaan; „We hebben
hier een officieel plaatsen in het apostelambt" 15'^). RENGSTORF
— gelei deur die beeld van die Joodse sjaliach en ten onregte 15S)
onder die indruk dat in die begrip ,,Amt" die element van ,,Rechtsanspruch"
dié van ,,Demut" en ,,Dienst" elimineer — laat dus nie
^•'^) Vgl. bv. J. VAN ANDEL: Het Ev. nld Bcschr. v. Luk.-. Ka. K. '32, bl. 200;
en F. W. GROSHEIDE: De Geschiedenis .... bl. 47. 59, 66.
1^50) Die oplossing wat HARNACK (MISS. U. Ausbr., I. bl. 39 e.v.), J. WEISS
(Urchristentum, Gö. '17, bl. 6 e.v.) e.a. vir die verhouding tussen die partikularistiese
en universalistiese uitsprake van Jesus aanbied, geskied deur eenvoudig
laasgenoemdes uit die Evangelies weg te redeneer en is derhalwe geen oplossing
nie. BORNHAUSER merk i.v.m. die geskiedenis van die Kananése vrou (Mk.
7 : 24 e.v., Mt. 15 : 21 e.v.) op: „So erscheint das Verhalten Jesu hier als ein
geschichtlich begründeter, nicht aber als ein prinzipiell behaupteter Partikularismus"
(Wollte Jesus die Heidenmission!, bl. 51). Hiermee is o.i. die sleutel vir
'n juiste oplossing aangebied. Vgl. verder ZAHN: Mt., bl. 721-2; FEINE: Der
Ap. Paulus, bl. 210; GROSHEIDE: Mt., bl. 192; SCHNIEWIND: Mt., bl. 3 en
271-2 e.a. Sien ook bl. 44 en 51, vtn. 209 en 234 resp.
IS') Mt.. bl. 120. Vgl. ook ZAHN: Mt., bl. 393 en 398. Hierdie selfde onderskeid
tussen roeping (c. 6: 13), daadwerklike bevolmagtiging (s. 19: 1) en eerste
uitsending (c. 9:2), tref 'n mens ook by Lukas aan.
1^8) SiLLEVIS SMITT skryf: ,.Charisma en rechtsorde sluiten elkaar niet uil
{a.w., bl. 47). Vgl. verder SCHLATTER: Gesch. d. Christus, bl. 322; NÖSGEN:
ThLB, 18e jrg, bl. 4: H. BOUWMAN; Ger. Kerkrecht, I, Ka. K. '28, bl. 329 e.v.

35
aan die feite ten volle reg geskied nie as hy as volg oordeel; ,,Will
man ganz scharf pointieren, so hat man überhaupt in diesem
Zusammenhange ,Amt' zu vermeiden und statt dessen ,Auftrag'
zu verwenden" i^ö).
Ten tweede omdat Jesus (Mt. 10:17—42) na aanleiding van
hierdie sendingsaktiwiteit die geldigheid van hul woorde tot aan
Sy wederkoms beklemtoon. Dit is wel waar dat hierdie bewering
daarop berus dat in Mt. 10 ; 23 met ,,Stede van Israel" die geestelike
Israel bedoel word en met ,,julle" die Twaalf saam met diegene
wat weer hul woord verkondig en dus — gesien die meningsverskil
oor genoemde teks i^o) — miskien nie in hierdie vorm vol
te hou is nie.
Formeel kan teen hierdie gedagte egter niks ingebring word nie.
Paulus lewer immers 'n sprekende voorbeeld van hoe 'n mens onder
bepaalde omstandighede en met 'n seker doel voor oë nie die bevoegdheid
wat hy besit in praktyk bring nie; ,,Er zijn gevallen waar
de s%ovin inderdaad bestaat doch waar ze om bepaalde redenen
niet mag worden gebruikt" iGi).
Dat dit ewewel ook in feite so gesteld was, blyk behalwe uit die
reeds besproke besondere aandag wat Jesus van die begin af aan
hul bestee het i^^)^ veral duidelik uit die volgende twee episodes
uit Jesus se omgang met hulle:
I. Wanneer Hy die belydenis van Sy Messias- en Seunskap
deur Petrus te Cesaréa-Filippi beantwoord i*53).
Hier spreek Jesus Petrus eers as alledaagse mens aan en roem
hom salig omdat hierdie groot geheim, waartoe die ,,puur menschelijke"
nooit kan kom nie (Mt. 11 ;27), aan hom deur God
i"'0) T.a.p., bl. 42715-7: Vgl. ook HAUPT: a.w., bl. 116 e.v.; C. WEIZSACKER:
Das apostolische ZeitalterK 1890 (1902-'), bl. 606 e.v.
160) Vgl. GROSHEIDE: Mf.. bl. 127.
161) p. W, GROSHEIDE: De Eerste brief vId Ap. Paulus aid Kerk te Korinthe,
(KohNT 7) '32, bl. 29.
1«2) Vgl. NÖSGEN: a.w., I. bl, 304 en C. B. BAVINCK: Apostel in CE, I,
bl. 143.
1*») Vgl. o.a. ZAHN: Mf.. bl. 541-58: F. KATTENBUSCH: Der Spruch über
Petrus und die Kirche bei Mt.. art. in ThStuKr, 94e jrg (1922), bl. 96-131;
J. JEREMIAS: Golgotha, L. Pf., '26, bl. 34-88; GROSHEIDE: Mt., bl. 199-202;
J. SCHNIEWIND: Mt., bl. 183-5: J. JERE.MIAS: xJ.f/,-. art. in ThWzNT, III,
bl. 749-53.

36
geopenbaar is (Mt. 16 : 17). Daarna rig Hy die woord tot Petrus
as geroepe apostel (Mt. 16 : 18—19), soos blyk uit die aanwending
van die Petrus-naam en die wyse waarop Hy alle persoonlike verwysinge
vermy. Hy rig Hom verder nie tot Petrus as enkele apostel
nie, maar as verteenwoordigende die apostelgroep i^*). Op hul
dan, maar alleen in die nouste verband met genoemde Christus-belydenis,
d. w. s. op die belydende apostolaat — so verklaar Jesus —
wil Hy Sy gemeente bou wat triomfantelik die aanslae van
Hades !''•'') sal trotseer (Mt. 16 ; 18). Hoewel Hyself die gemeente
oprig — Hy tree immers nooit op die agtergrond nie want Hy het
hul geroep en vir Höm bely hul (vgl. 1 Kor. 3:1; Ef. 2 : 20) —
is die totstandgekome en steeds groeiende gemeente dus ten nouste
verbonde met die apostoliese amp. Hierdie feit druk Jesus nog
skerper uit deur te sê dat Hy aan Petrus die sleutelmag wil gee
(Mt. 16 : 18; 18 : 18; Joh. 20 ;23), 'n uitdrukking waarmee Hy bedoel
,,die Vollmacht, durch die Verwaltung des Gerichts- und
Gnadenwortes die Gemeinde geistlich zu leiten" 166).
2. Wanneer Hy Sy afskeidsbevele tot die Twaalf rig.
Die afskeidsgesprek van Jesus met die elf dissipels nadat Judas
die saai verlaat het om sy verraaierswerk te voltooi i"''), is van
groot belang omdat Jesus Hom enersyds bevry voel van die teenwoordigheid
van Sy ontroue dissipel en andersyds intens bewus is
van die onmiddellike nabyheid van Sy dood. Eers spreek Hy hul
met sagte, raadgewende trooswoorde aan (Joh. 13:31—14:31),
maar daarna (c. 15 en 16) verander Hy die toon van Sy rede
i«') Vgl. o.a. SiLLEVIS SMITT: a.iv.. bl. 53. Sien ook bl. 21. vtn. 88.
105) Vgl. bv. JEREMIAS (Golgotha, bl. 71): ..auch Mt. 16: 18 redet er (d.i.
Jesus) also vom r.thi< — ^IHV als der Totenwelt der Gottlosen".
10«) JEREMIAS: X?.K',-, t.a.p.. bl. 751H-5.
1"') Dat ons nogtans van „die Twaalf " praat is omdat dit 'n vaste uitdrukking
geword het ter aanduiding van die bekende historiese groepie rondom
Jesus afgesien van die presiese aantal (vgl. 1 Kor. 15: 3 e.v.). As analoë verskynsel
kan op die sg. decemviri en centumviri gewys word [vgl. A. ROBERTSON
and A. PLUMMER: A Cr. and Ex. Comm. on the first Ep. to the Cor.^, (ICC)
'14, bl. 336; en ED. MEYER: a.w., bl. 264, vtn. 1], Hiernaas het ook nog die
gebruik ontstaan om van ,.die Twaalf apostels" te spreek (Op. 21 : 14) ten einde
die betekenis van die Apostolaat t.o.v. die Nuwe Israel simbolies uit te druk

37
geheel-en-al. As die woorde wat dan volg in 'n staande houding
(vgl. sysiQSOds — c. 14 ; 31) 168) uitgespreek is, dan is dit feitlik
asof Hy, in die woorde van BRUCE, vir hul sê; ,,Let us have done
with the nursery dialect Let me speak to you now for a brief
space as men who have got to play an important part in the
world" 168).
Hy gebruik die welsprekende allegorie; loot-wynstok om nie
slegs die aard van die ideale verhouding tussen Hom en hulle te
skets nie, maar veral om te laat uitkom dat die verhouding alleen
dan reg van bestaan het as hul ryke (c. 15:8) en bly wende
(c. 15 ; 16) vrug sal dra ico) Waarin hierdie vrugdra sal bestaan,
blyk reeds uit die beeld self; soos die lote die middel is waardeur
die wynstok sy vrug aan die wereld skenk, so is hulle die kanale
of organe deur wie Jesus Sy heilsgoedere aan die mensheid aanbied
(vgl. c. 15:5) i'^o). Jesus voeg (v. 17) egter duidelikheidshalwc
aan die beeldspraak ook nog toe dat hierdie vrugdra die verwesenliking
is van wat Hy met hul kiesing '"^) en aanstelling as aposstelsi'i)
beoog het. Dit bestaan dus in die uitoefening van hul
apostoliese volmag, d. i. ,,de grondvesting van het koninkrijk Gods
op deze aarde" i'''-).
Dit is wel opmerklik dat Jesus op hierdie tydstip Sy onderrig
aan hul as iets voltooids beskou, soos veral blyk uit die veelvuldige
[vgl. W. KOPPEL: Der Ursprung des Apostolats ens., art. in ThStuKr, 62e jrg
(1889), bl. 309; LiGHTFOOT: a.w.. bl. 95; S. GREIJDANUS: De Openb. des Weeren
aan Joh., (KohNT 14) '25. bl. 425].
1'''*) A.W., bl. 399. Teenoor die bewering as sou Joh. 15 en 16 (ook c. 17)
'n interpolasie wees omdat c. 18 : 1 so goed by c. 14:31b aansluit (o.a. J.
WELLHAUSEN: Das Evangelium Johannis, B. '08, bl. 77-80; ED. MEYER: a.w.,
bl. 313) word gewoonlik volgehou dat iiyutnn- IrxtiOtr van c. 14: 31b op die
verlaat van die huis, en ii,T,}.Otv van 18:1 op die verlaat van die stad betrekking
het (b.v. W. BAUER: Das Johannes-Evangcliunv\ Hdb. '33, bl. 208; SWETE:
a.w., bl. 66-7). Die voorstelling van BRUCE dat 4: 13b beteken ,,they merely
assumed a new attitude, and exchanged the recumbent for a standing posture,
as if in readiness to depart", is egter aanneemliker.
ICO) Yg] BRUCE: a.w., bl. 401. Hy gee hierdie gedeelte die opskrif ,,Dying
charge to the future Apostels" (bl. 400).
1) Vgl. VAN ANDEL: a.w., bl. 290.
1'^) Vgl. die Aor. iit).t%aiiiif en ï'Oi.x.i wat 'n daad in die verlede aandui.
Vgl. BERNARD: a.w., II, bl. 488.
1'-) VAN ANDEL: Joh., bl. 302: SWETE: a.ii'., bl. 93.

38
gebruik wat Hy hier van die perfectum maak i'^'*), asook dat Hy,
deur hul van diensknegte tot vriende te verhef (c. 15 ; 15), nou
reeds gewag maak van hul verantwoordelike aktiwiteit in Sy
diens; ,,in these terms", skryf BRUCE i.v.m. die woorde (fü.oi en
öovXoi, ,,He described the dignity of the apostleship in contrast to
the menial position of the disciple the disciples had been
apprentices, the apostles would be partners" i'^4)_ Tog blyk dit
nietemin duidelik dat Hy die aktiwiteit self eers in die toekoms
plaas. Immers eers wanneer Hy heengegaan het, sal Hy die ,,Parakleet",
d. i. die Heilige Gees (c. 14 ; 26) ^'^^), tot hul stuur, Wat nie
net by (vgl. n:a(>d of am^), maar met hul sou wees (fis^' ^fxwr —
c. 14:16): .,a living Presence which penetrates our inmost
being" i^6)_ Wat dan vir Hom in Sy afwesigheid sal vervang
(c. 14 ; 16), Wat hul sal herinner die dinge wat Jesus vir hul gesê
het (c. 14 ;26). en, bowenal, Wat eindelik aan hul die waarheid
wat Jesus gebring het en ook Self is (c. 14:6), ten volle sal laat
begryp (c. 16; 13); ,,for (the author of the Fourth Gospel), the
revelation to the apostles after the descent of the Spirit was final
and complete by 'all the truth' is meant here 'all the truth about
Christ and His Gospel' " i''^). Ook in die plegtige sg. Hoëpriester-
1'^) SWETE: a.ir., bl. 57'-, 85' en 123. Vgl. ook c. 15: I5b: ii ij-^nvrm nH(ia
xov :xaT(tÓ4 itov fyvotQiOa, x\uiif,
l''4) A.W., bl. 410-1. Vgl. ook SWETE: a.w., bl. 90: K. H. RENCSTORF:
./oJAos-, art. in ThWzNT, II, bl. 27924--31: e.a. BÜCHSEL wil dit alleen in die
vervulling van die liefdesgebooie sien {a.w., bl. 153). Die twee aspekte sluit
mekaar tog nie uit nie.
1''^) rxuQiixltjoi beteken ,.voorspraak" of ..helper" (vgl. W. BAUER: Wörterbuch,
kol. 1031), d.w.s. iemand wat vir 'n ander in die bres tree, vandaar ook
die betekenis „advokaat" (Vgl. DEMOSTHENES: de falsa leg., 341). Volgens
die Johannése voorstelling is Jesus tot op Sy Hemelvaart die Parakleet van Sy
dissipels op aarde (Joh. 14 : 16). Daarna is Hy dit in die Hemel by die Vader
(1 Joh. 2:1), terwyl Hy hierin deur die Heilige Gees op aarde vervang word
(Joh. 14:16, 26; 15:26; 16:7). Vgl. SWETE: a.w., bl. 38 e.v.; STR.-BILLER-
BECK: II. bl. 560: e.a.
"«) SWETE: a.w., bl. 40.
1'") BERNARD: a.w., II, bl. 510. Ook VAN ANDEI. skryf: „de Geest toch zal
de apostelen in de .volle' waarheid leiden, zoodat wij aan de Schrift, waarin de
vrucht des Geestes door hen nedergelegd is. ten volle genoeg hebben ' {Joh.,
bl. 318). Vgl. ook BÜCHSEL: a.iv.. bl. 156. Hierteenoor staan die opvatting van

39
like gebed (Joh. 17) dink Jesus aan hul as aanvaardende die taak
en amp waartoe Hy hulle geroep het eers na Sy dood (v. 11).
Hier sê Hy ook ronduit dat dit 'n sending is wat net soos Sy eie,
tot die wereld gerig is. I.v.m. die opvallende aoristus (dnétirsika)
merk BERNARD op dat; ,,(It is) used because of the certainty of this
predetermined future in store for them" i'i'8).
Met sekerheid kan ons dus aanneem dat Jesus, ten minste by die
nadering van Sy dood, die Twaalf doelbewus daarop voorberei het
om na Sy heengaan Sy werk voort te siti'^). Met 'n baie hoë
graad van waarskynlikheid kan egter ook beweer word dat Jesus,
nog vóórdat Hy hulle in finale sin as sy gevolmagtigde plaasvervangers
uitstuur, vir hulle reeds offisiëel as sodanig aangestel het,
d. w. s. dat hul dit formeel toe reeds was 180).
Konkluderende Samevatting.
Jesus het reeds gedurende Sy aardse lewe twaalf persone wat
in Hom geglo het tot 'n besondere groep geroep en afgesonder. Vir
hulle het Hy getuie gemaak van alles wat Hy gesê en gedoen het
sodat hul tot 'n suiwerder geloof in en 'n strikte gehoorsaamheid
aan Hom moet kom; en aan hul het Hy reeds by voorbaat die volmag
verleen om, wanneer die juiste oomblik aangebreek het, as Sy
offisiële bodes aan die hele wereld op te tree.
B, Die Finale Roeping en Uitsending deur die Opgestane
Jesus,
Die sentrale betekenis wat die Skrif aan die opstanding van Jesus
toeskrywe, is gelee in die feit dat daarmee die konkrete bewys
gelewer is, enersyds dat Jesus oor die mag van Satan geseëvier
'n geleidelike openbaring van die waarheid aan die kerk onder leiding van die
Gees. So bv. SWETE: a.w., bl. 124 e.v. ZAHN {Joh., bl. 591) gee egter selfs
dit nie toe nie.
"«) A.W., bl. 575.
!"•) Dit stem WAGENMANN {a.w., bl. 7) ook toe. Origens is die historiese
kritici nie by magte om naas die gedagte aan oor- en ooggetuieskap ook die
van sending, selfs binne die Joodse gebied, in verband met die Twaalf te bring
(vgl. ED. MEYER: a.w., I, bl. 292) of ampsoordraging deur Jesus Self te aanvaar
nie (vgl. WAOEN.MANN: a.w.. bl. 12. 17).
IS") Vgl. bv. NÖSGEN: a.w.. 1, bl. 305.

40
het en andersyds dat Hy alles wat nodig is om Sy eie ryk te stig,
vervul het, ja. dit reeds daadwerklik in aansyn geroep hetisi).
Van belang vir ons ondersoek is dat hiermee dus die tydstip aangebreek
het waarop dit vir Hom moontlik is om Sy gevolmagtigdes
só uit te stuur dat hulle Hom in Sy volheid kan verkondig, d. w. s.
Sy volledige en finale opdrag kan nou aan hulle toevertrou word.
Hoe Hy dit gedoen het, word duidelik as 'n mens op die volgende
twee momente in die werksaamheid van die opgestane Heer let;
a) Die Heer voltooi die suiwering van hul geloof.
Dis 'n opvallende feit dat Jesus na Sy opstanding Hom feitlik
alleen aan diegene vertoon het wat reeds tydens Sy lewe vir Hom
gevolg het. Te Jerusalem het Hy op die eerste dag verskyn aan
die vroue terwyl hul terugkeer van die leë graf na die stad 1^2),
aan Maria Magdalena terwyl sy by die graf sit en weeni^^)^
aan Petrus alleen ^^-^), aan Kleopas en 'n vriend op weg na
Emmaüs 1*^''), aan die elf sonder Thomas terwyl hulle saam met
ander in die stad aan tafel gesit heti^f") en 'n week na die opstanding
nogeens aan die elf, maar hierdie keer met Thomas by
hulle 18'i'). In Galiléa het Hy eers verskyn aan sewe van die Twaalf
terwyl hul — waarskynlik omdat die ander vier hulle nog nie by
hul aangesluit het nie iss) — die tyd met visvang op die meer van
Galiléa verdryfisa), en hierna aan al elf by die gebergte waar
Hy hulle bestel hetioo). Dan het Hy ook nog 'n keer aan die
isi) Vgl. H. BAVINCK: Ger. Do^m.. III. bl. 435.
i«--^) Mt. 28 : 9-10. Vgl. Mt, 28 : 1-10; Mk. 16 : 1-8; Luk. 24 : 1-11; Joh. 20 : 1.
1^*3) Vgl. Mk. 16:9-11: Joh. 20:11-18.
l«-*) Luk. 24:.34; 1 Kor. 15:5.
i«3) Mk. 16 : 12. 13; Luk. 24 : 13-35.
180) Mk. 16:14: Luk, 24:36-43; Joh. 20:19-23. IKor. 15:5. Vgl. ook
IGNATIUS: Smyrna 3.
18^) Joh. 20:24-29.
1****) J. H. BAVINCK (Gesch. d. Godsopenb.. I, bl. 475) gaan o.i. te ver deur
te veronderstel dat die elf hul geroepe gevoel het om 'n groot skare by die
gebergte te versamei en dat almal toe nie gelyk met hierdie taak klaar was
nie. Daar is geen bewys dat dit die bedoeling van die Heer was dat meer dan
die elf by die gebergte bymekaar moes kom en ook gekom het nie.
IS») Joh. 21 : 1-14. Vgl. ook Petr. Ev. 12.
W) Mt. 28: 16; Mk. 16: 15-18.

41
elf te Jerusalem met Sy hemelvaart verskyn i-'i). Hierna blykbaar
het Hy Hom ook nog vertoon aan die skare van meer as vyfhonderd
1"-), aan Sy broer Jakobus 193) en aan al die apostels
i'JSii) Van almal is die verskyning aan Paulus die laaste maar
ook de oorweldigendste i93b). Sover ons uit hierdie gegewens kan
opmaak, was Jesus dus met uitsondering van Paulus en, tot 'n mate,
van Jakobus, dus alleenhk deur Sy vroeër volgelinge na Sy Opstanding
gesien.
Aangesien dit veral hierdie feit is wat 'n skyn van houdbaarheid
verleen aan die argumentasie van diegene wat die liggaamlike
realiteit van Jesus se opstanding loën, moet ons kortliks aantoon
dat die twee weë waarlangs genoemde argumentasie sy fundering
soek, nie te regverdig is nie;
Ten eerste word die Evangelie-bronne as histories onbetroubaar
verwerp. Alleen aan die oorlewering wat Paulus in 1 Kor. 15:4 e.v.
opgeteken het, sou enige waarde geheg kan word; ,,das war
die apostolische Erinnerung Dagegen sind die Erscheinungen
am Grabe leer ohne Inhalt, auch in der altesten Form ihrer Darstellung,
eine blosse Schaustellung" 1^4), As bewys van die onhistorisiteit
van die Evangelies word dan gepoog om 'n onderlinge
teenstrydigheid by hulle in hierdie verband aan te toon; Markus-
Mattheüs sou — getrou in breë trekke aan die werklike gang van
sake — die hoofklem op Galiléa laat val, terwyl Lukas-Johannes
sou probeer om ook 'n geloof aan verskyninge rondom die graf te
laat ingang vind lOS). Hierdie hele betoog berus egter in sy geheel
— aangesien die ondersoeker geen ander gegewens besit nie as
dié wat in die Nuwe Testament vervat is i^^) — op 'n onbewys'
i"l) Mk. 16:19; Luk. 24:50-2; Hand. 1:4-12.
192) IKor. 15:6.
Ifl'') 1 Kor. 15:7a.
)93a) IKor. 15:7b.
193b) 1 Kor. 15:8. Eintlik moet die bekering van Paulus onder hierdie hoof
bespreek word. Aangesien dit egter so nou met sy apostoliese sending saamhang.
doen ons dit liewer onder die volgende hoof (sien bl. 55). Hier beperk ons ons
tot die wat, hoewel gebrekkig, tog reeds in Hom glo.
1»») C. WEIZSACKER: a.w., bl, 4-5.
105) Vgl. veral P. W. SCHMIEDEL: Resurrection and Ascension Narratives
in EB, IV, bl. 4039-87.
18") O. PFLEIDERER skryf: ,,Man mag es bedauern, dass wir über die ersten

42
bare, en in sy onderdele — aangesien geeneen van die berigte op
volledigheid aanspraak maak nie en daar dus die moontlikheid bestaan
om al die gegewens te harmonieer i9") — op 'n onbewese
hipotese.
Ten tweede word die verskyning van Jesus as 'n visioen bestempel.
Teenswoordig word die skyndood-teorie van die rasionaliste
en selfs die subjektief-visionêre opvatting soos deur STRAUSS
e. a. voorgestaan, in breë kringe verwerp ten gunste van dié van
die sg. objektiewe visioen. Iets buite die dissipels sou dan aan hul
die versekering geskenk het dat Hy nog voortlewe i^s). K. Barth
e. a. het hierdie gedagte nog nader gepresiseer deur te betoog dat
dit hier om 'n gebeure handel wat op die grens tussen die historiese
en bowe-historiese gelee is, en derhalwe alleen as saak van die
geloof moet bestempel wordis^). Dat ons hier egter nie met 'n
visioen in watter vorm ook te doen het nie, blyk veral daaruit dat
die Opgestane in die reel deur meer as een van Sy dissipels gelyktydig
gesien is en dit tenspyte daarvan dat hul dit nie verwag het
nie: ,,die Berichte erzahlen (nicht) dass mehrere Jünger das
Bild Jesu gleichzeitig in sich tragen, sondern dass sie als sie den
Herrn schauten auch einander und die Welt sahen und mit einander
im Verkehr standen und zusammen handelten. Solche gleichzeitige
Visionen werden sehr Geheimnisvoll " ^o')). Dat dit nie 'n liggaamlike
verskyning sou gewees het nie, stuit op die gesamentlike
getuienis van die Nuwe Testament, maar veral op dié van die leë
Anfange der christlichen Kirche so wenig Sicheres wissen, aber die Tatsache
selbst ist nicht wohl zu bestreiten" {Urchristentum-, I, B. '03, bl. 1).
19T) \Y. P. ARMSTRONG toon aan: ,,If (soos bv. by PLUJMMER) it be
conceded that the last ch. of Luke does not require a time for the Ascension
in conflict with all the other evidence, then the Luke-John tradition may be
held together with the Matthew-Mark tradition, the four gospels yielding a
tradition which is indeed twofold but not inconsistent" (The Resurrection and
the Origin of the Church in Jerusalem, in Princ. Theol. Rev., '07, bl. 16). Vgl.
ook H. B. SWETE: The Appearances of our Lord after the Passion, Lond. '05,
bl. 53.
IBS) Vgl. KEIM: a.w., Ill, bl. 605: WEIZSACKER: a.w.. bl. 10-11; A. VON
HARNACK: Das Vl^esen des Christentums. Akad. Ausgabe, bl. 101 e.v.; E. VON
DOBSCHÜTZ: Osfcrn u. Pfingsten. L. '03; e.a.
1»") Vgl. K. BARTH: Die Auferstehung der Toten-, bl. 75-84.
-O") SCHLATTER: Gesch. d. Chr.. bl. 521.

43
graf: ,,So schwer es ist, sichere Behauptungen über die Art dieses
seines verklarten Leibes aufzustellen, es steht fest, dass dieser Leib
eine Umgestaltung des in das Grab gelegten Erdenleibes gewesen
ist Irgendwie körperhch ist Jesus den seinigen erschienen, und
in dieser Leiblichkeit hat er mit seinen Jüngern nach seiner Auferstehung
verkehrt" -Oi). Ook hier is dit andermaal 'n vooropgesette
voorveronderstelling en nie die meegedeelde feite wat die
deurslag gee nie. H. BAVINCK skryf in hierdie verband as volg;
,,Indien men ze (d. i. die liggaamlike realiteit van die opstanding)
toch verwerpt, moge men daarvoor steun zoeken in de afwijkende
berichten, maar komt men hiertoe toch altijd krachtens eene werelden
levensbeschouwing, welke lijnrecht staat tegenover die der Heilige
Schrift" -'"2). Of, soos K. BoRNHAUSER dit in alledaagse taal uitdruk:
,,Hier sagen die einen: wir glauben es nicht und werden es
nie mehr glauben, und die andern: wir glauben es und werden es
immer glauben" 202a)
Al het Jesus dus byna uitsluitlik aan vorige volgelinge verskyn,
dan neem dit dus — tensy 'n mens geen waarde aan die Nuwe-
Testamentiese gegewens heg nie — nog nie weg dat dit werklike
liggaamlike verskyninge was nie. Trouens, as 'n mens daarop let
hoe spaarsaam — ,,He never supplied by miracle what could be
produced by ordinary means " -'03) — en met hoeveel bedagsaamheid
(vgl. Mt. 13 : 58 en Luk. 23 ; 8—9) Jesus steeds Sy wonderwerke
verrig het — tot so 'n mate selfs dat dit ook vir Sy dissipels
onbegryplik geskyn het 203a) — j^jj gQy jjj. j-Qg ongerymd gewees
het as Hy nie ewe omsigtelik met die verskyningswonder gehandel
het nie. Hy wil geen wónder-geloof wek nie. Hy wil eerder die
egte, maar swak geloof versterk, 'n geloof wat buitendien nie slegs
kognitief is nie, maar die hele persoonlikheid omvat. ,,The faith ",
merk ARiVlSTRONG op, ,,which He desires, has moral qualities which
cease as soon as faith becomes something compelled from without
-'") P. FEINE: Theologie des Neuen Testaments'', bl 92.
-"'•') Ger. Dogm^. Ill, bl. 435. Vgl. ook ARMSTITONO: t.a.p., bl. 16: en
bl. 3, vtn. 9.
202a) Wolltc Je.sus die Heidenmission?, bl. 8.
203) SWETE: The Appearances .... bl. 58.
203a) Sien Joh. 14:22. Vgl. SWETE: The last discourse etc.. bl. 53 e.v.

44
rather than something which springs from within" 204) Djt jg dgj^
halwe natuurlik dat Hy na Sy opstanding die reeds genoemde konsentrasie
op die engere kring met die Twaalf as centrum voortsit.
Hy wil die suiwering van hul geloof voltooi. Hy wil hul bekragtig
met die geloof wat nooit weer wankel nie.
Die eerste stap in hierdie rigting geskied wanneer die aanskoue
van die leë graf, veral deur Johannes, asook die werklike verskyning
van Jesus veral aan Petrus, die newels van droefheid verdrywe
en hul begin begryp dat alles plaasgevind het presies soos Hy aan
hul vooraf gesê het. Dan het hul dit tog mis gehad toe hul ,,het
kruis alleen als de vernietiging van heel het werk dat Jesus in die
jaren had opgebouwd (zagen)" 205) _ {-JuJ begin insien dat hulle in
hul beeld van Jesus as die Messias noodsaaklik naas die element
van ,,heers " ook 'n plek sal moet maak vir die element van ,,lye"
waarop Jesus voortdurend aangedring het.
By hierdie insig sluit die onderrig van Jesus by geleentheid van
Sy herhaaldelike verskyninge aan en vind nou 'n geredeliker ingang:
,,zij (leerden) in die veertig dagen meer dan in de drie jaren,
welke zij met Jezus hadden omgegaan" 20Ü). Steeds 207) weer bring
Hy dit by hul tuis dat — soos Hy altyd vir hul gesê het — Sy
lye volgens die skriftuurlike beeld van die Messias 'n noodsaaklikheid
was. Hul kry nou 'n duideliker perspektief op alles wat gebeur
het: ,,de Christus werd thans voor hun bewustzijn aan het heilig
verleden vastgemaakt Hij (werd) in zijn volle grootheid gezien
als hoofdsom van alle profetie en doelwit van de heilshistorie"208).
Uitdruklik sê Jesus verder ook aan hul dat sonder Sy dood die
verkondiging van bekering en vergewing van sondes onder alle
volke nie moontlik is nie 20»). Juis Sy dood en opstanding immers
•-"') T.a.p., bl. 21 en ook 24. Vgl. ook H. D. WENDLAND: Die Briefe aid
Korinther"' (NTD, II, 7. Tlbd.), bl, 93.
20'') J. H. BAVINCK: Jez. als Zielz.. bl. 98. Sien ook BRUCE: a.w.. bl. 455.
200) i-i. BAVINCK: a.w., III, bl. 437. Vgl. verder R. SEEBHRG; Evangelium
quadraginta dierum, in Neue Kirchl. Zeits. 1905, bl. 335-531.
•-"') Luk. 24 : 27 en 44-46.
20S) VAN ANDFL: Lukas, bl. 505. Hierdie gedagte sou later deur die .skrywer
van die Brief aan die Hebreërs volledig uitgewerk word.
20") Luk. 24:47. Vgl. ook Sy woorde aan die Grieke (Joh. 12:24 e.v.).
Dat hierdie gedagte, t.w. dat met Sy dood alle partikularisme wegval, 'n

45
is aanleiding daartoe dat God aan Hom alle mag gegee het (siUi^tf
lioi Jtnoa èi^ovoia — Mt. 28 : 18) om die Ryk van Satan te vernietig
en die Godsryk in aansyn te roep. Eers nou kan Hy daartoe
oorgaan om Sy Messiaanse taak uit te voer. Hier het ons, soos
ARIMSTRONG dit uitdruk, ,,the disclosure of Jesus in such a manner
as to convince the disciples of his entrance into a life in which
his Messianic power and authority were henceforth to be exercised
without restriction of time and space, in the interest of his Messianic
kingdom" 210).
En dat hierdie geloof, t.w. dat Jesus as goddelike persoon Sy
Messiaanse werk eintlik sedert Sy opstanding doen, ook inderdaad
posgevat het, blyk veral daaruit dat Jesus van toe af (Joh. 20 : 28)
en veral later deur Paulus nie meer sporadies nie, maar feitlik uitsluitelik
„xi^Qiog Ii(iöiv" of f,ó xr^fOs'" genoem word. Na die
hewige diskussie sedert die begin van die 20e eeu 211), blyk dit tog
immers dat hierdie woord nie noodsaaklik eers in die Hellenistiese
kultus sy ontstaan hoef te hê nie. Veeleer is dit teenoor Jesus reeds
— sy dit slegs af en toe 212) gn nie altyd in die unieke, latere betekenis
nie — tydens Sy omwandeling in Palestina gebruik 213)
kunstige uitvindsel van die eerste Christenheid kon gewees het sonder dat die
vyande van die heidensending dit ooit as 'n teenargument sou gebruik het. is
onmoontlik. ,,Das zu glauben," skryf K. BORNHAUSER tereg. ,,dazu gehort mehr
Unterwerfung unter Harnacks Autoritat, als man jemals für die Autoritat der
Schrift verlangt hat" (Wollte Jesus die Heidenmission?, bl. 71).
210) T.a.p., bl. 23.
•-11) Hoewel S. HERNER (Die Anwcndung des Worses Kyrios im N.T.,
Lund '03) eerste die saak aangeroer het, begin die debat eintUk eers wanneer
W. BOUSSET — voorafgegaan deur HEIT.'AÜLLER en BÖHLIO — die probleem
op 'n uiters radikale wyse in sy werk: Kyrios Christos, Gö. '13, '35'*, aan die
orde stel. Sy drie hoof theses is: i) Gedurende Sy aardse lewe en in die moedergemeente
(Jer.) sou Jesus nooit xi-ptos geheet het nie; ii) In die pre-Pauliniese
kerk, veral te Antiochië, is Hy egter so genoem en wel as voorwerp van kultiese
verering; iii) Vanuit laasgen. kringe sou Paulus dit dan gekry en in sy Christologie
verwerk het. Vgl. o.a. G. VOS: The Kyrios-Christos controversy, art. in
Princ. Theol. Rev., 1915 en 1917.
•-12) G. Vos skryf i.v.m. met die gebruik van die zroio.-aanspreekvorm:
,.It is, as a matter of fact, in Matthew and Mark, though not consistently in
Luke, restricted to just two classes of speakers, that of the true disciples, and
those appealing for supernatural help" (The Selfdisclosure of Jesus. N.Y. Doran
'26, bl. 128).
2i:

46
Na en as gevolg van Sy opstanding en verhoging heet Jesus egter
konsekwent so: ,,das Verhaltnis der persönlichen Gebundenheit an
Jesus, das den Verkehr der Jünger mit ihm bestimmte, wurde nun,.
durch die Auferstehung, lebendig erneut und versiegelt" 214). J^y
is hul Messiaanse Heer voor wie hul in ootmoed en aanbidding
neerbuig en aan wie se bevele hul onvoorwaardelik gehoorsaam
wil wees (vgl. die baie gelykenisse waarin die verhouding: heerslaaf
in die centrum staan).
Naas die insien van die noodsaaklikheid van Sy lye en die definitiewe
erkenning van Sy goddelike, Messiaanse majesteit, bly daar
nog vir hulle de vraag oor na die plek van die Joodse volk in
hierdie koninkryk. Aangesien Jesus nooit sonder meer die bevoorregte
posisie van genoemde volk ontken het nie, is dit dan ook
begryplik dat hulle die vraag wat vir elke Jood so na aan die hart
gele het, net voor Jesus se hemelvaart aan Hom gestel het (Hand.
1:6). Hierop gee Jesus egter geen direkte antwoord nie: ,,die
Apostel sollen auf die Erfüllung der Verheissung von der
Sendung des Geistes warten" 2i5). Dat hulle nou reeds soveel begryp
het, is te danke aan die verligting wat Hy toe alreeds in
beginsel aan hul geskenk het (vgl. Luk. 24 ; 45 en Joh. 20 ; 22). Die
volle begrype — ook i.v.m. die Joodse volk (vgl. Rom. 9—11) —
sal egter eers verwesenlik word wanneer die algemeen bekende 216)
belofte van Sy Vader, t.w. die volle, offisiële uitstorting van die
Heilige Gees, 'n feit geword het; ,,Now a single ray of light was
let into their dark minds; then the daylight of truth poured its full
flood into their souls" 2i7).
b) Die Heer dra die finale sending aan Sy apostels op.
Sommige van die genoemde verskyninge van die Heer het blykbaar,
naas opwekking van 'n suiwer geloof, meer bepaald ten doel
gehad om as 'n offisiële bekendmaking met de feit van die opstanding
diens te doen. Dit is dan ook blykbaar wat vir Paulus as
21") W. FOERSTER: w^.o,-, art. in ThWzNT, III, bl. 109338-40.
215) T. ZAHN: Die Apostelgeschichte", (KzNT. 51) '22, bl. 35.
-10) Vgl. die artikel voor inayycUan in Luk. 24 : 49 en Hand. 1 : 4b.
21') BRUCE: a.w., bl, 490. Vgl. ook bl. 38. Op die materiële aspek van hul
geloof kan moeilik hier verder ingegaan word — een en ander blyk nog uit dieverdere
behandeling van hul sendingsbewussyn.

47
leidraad dien wanneer hy, in sy vermelding aan die Korinthiërs
van die belangrikste elemente in die evangelie-prediking, alleen bepaalde
van die aardse verskyninge van Jesus onder die aandag van
sy lesers bring (1 Kor. 15 :3—8).
Hierdie gedagte is ewewel, veral sedert HARNACK se eksegese
van die bedoelde Pauliniese woorde, miskien nie in die vorm te
handhaaf dat Paulus hier die verskyninge wat deel van die oerprediking
uitgemaak het, opnoem nie. HARNACK 218) betoog nl. —
anders as J. WEISS. HOLL, GROSHEIDE e. a. — dat Paulus alleen
in die vier ó'tf-sinne ,,referiert" t.w. na die oerprediking van dood
en opstanding (vv. 3—5); daarna egter op sy eie gesag verder
,,erzahlt"; ,,man darf zuversichtlich sagen, dass Paulus alles getan
hat, um Referat und Erzahlung zu unterscheiden" 218) Tog
het Paulus blykbaar in die betrokke verskyninge de offisiële ge~
leenthede gesien waarop die prediking van die opstanding hom
te alle tye moes beroep. Hiervoor pleit die feit dat hy op so 'n
opvallende wyse die verskyning aan die vroue weglaat — die
vroue kon nie as geldige getuies optree nie 219) — asook dat hy
die Opgestane ,.Christus " d.i. by Sy ampsnaam noem: ,,hij wil
bepaald wijzen op wat Hem overkwam als Ambtsdrager en wat
gevolgen heeft voor de Zijnen" 220). Paulus gee dus alleenlik daardie
verskyninge aan wat van grondleggende betekenis vir die
Christelike Kerk was 221).
Hierdie gedagte word nog verder gestaaf as 'n mens die genoemde
verskyningsberigte nader ondersoek;
21**) Die Verklarungsgesch. Jesu, voordrag in Sitzungsberichte der Preus.
Akad. der Wiss. in Berlin, '22, bl. 63 e.v. Alleen die aan Paulus en aan die
Twaalf beskou hy dus as deel van die oorlewering.
219) Vgl. K. BORNHAUSER: Zeiten u. Stunden i. d. Leidens- u. Auferstehungsgesch.,
Gü. Be. '21, bl. 50.
220) F. W. GROSHEIDE: De Eerste br. ... Korinthe, bl. 492.
221) Vgl. GODET: Comm. olh Ev. van Luk., II, '88, bl. 604: A. ROBERTSON
and A. PLUMMER: a.w., bl. 336; GROSHEIDE: De eerste br. ... Kor., bl. 494; en
K. HOLL: Der Kirchenbegriff des Paulus in seinem Verhaltnis zu dem der
Urgemeinde, voordrag opgeneem in Gesammelte Aufsatze zur Kirchengesch., II,
T. Mo. '21, bl. 46. HOLL skryf: ,,Es sollten offenbar nur die Erscheinungen
aufgeführt werden, die die christliche Gemeinde als grundlegend oder als wesentlich
betrachtete".

48
1. üipdn li*i).
Dat hiermee die historiese Twaalf — sonder Judas dus eintlik
elf — bedoel word, word algemeen aangeneem. Of die verskyning
self in 'n bepaalde evangelie-berig terug gevind moet of kan word.
is moeiliker om uit te maak. Blykbaar kan ons wel aanneem dat
Paulus hier heeltemal geen chronologiese volgorde beoog nie. In
die eerste plek dien sha immers dikwels ,,dem Zweck der Nebeneinanderstellung
unter Verflüchtigung des zeitlichen Momentes"
225) en ten tweede kan — aangesien die verwysing van
ctavroiv (v, 8) na de voorafgegane verskyninge dit meebring dat
'-22) HARNACK gee self toe: ..das Mass der Gemeinsamkeit, und die Starke
der Spannung bleibt uns dunkel" (t.a.p., bl. 70). Vgl. A. T. ROBERTSON: Epochs
in the life of St. Paul. Lond. '09, bl. 81-2.
223) HULL (t.a.p., bl. 46) sê selfs: ,,es (darf) heute als ausgemacht geiten,
dass sie nach Galilaa fallt".
22^) Vgl. BRUCE: a.w., bl. 485 en 504: ROBERTSON and PLUAAMER: a.w.,
bl. 335; GROSHEIDE: De eerste br. ... Kor., bl. 495: e.a. Ten onregte word deur
die meeste ondersoekers (bv. J. H. BAVINCK: a.w., bl. 477; SWETE: The
appearances .... bl. 61, 63 en 66) beweer dat sy ampsherstel eers in Joh. 21 : 15-23
plaasvind.
225) BAUER: Wörterbuch, kol. 387. As H'KC deur irrtixa vervang word (soos
in sommige HSS), dan word, grammatics, die chronologiese volgorde enigsins
skerper beklemtoon. •/•;.7tii« staan nl. tot flra soos vervolgens tot voorts.
BACHMANN [Der erste Br. des Paulus a'd Kor.", (KzNT, 7) '21, bl. 432] e.a.
lees laasgen. te maklik in die sin van eersgen.

49
so/aTov .-rdvTior ... (v. 8) nie 'n newegeskikte maar 'n ondergeskikte
sin inlei — daar hier geen sprake van 'n deurlopende
chronologiese ketting: f^Tffrft — s:'TsTra — soyaroi'' wees nie 225a).
In plaas van v. 5b dus op Luk. 24 : 36 e.v. te betrek, is dit waarskynliker
dat Paulus hier die verskyninge aan die historiese Twaalf
saamvat226) Hiervan kom dan veral tersprake;
(i) Joh. 21 : 1—23. As ons, op die getuienis van'die Evangelie
van Petrus af, mag aanneem dat die ,,twee ander dissipels" (v. 2b)
Adreas en Matthéüs was, dan het ons hier met sewe lede van die
bekende Twaalftal te doen 227) Blykbaar beskou Johannes hulle
by hierdie geleentheid as konstituerend — tenspyte van die onvoltalligheid
— die engere dissipelkring 228) Hy noem dit nl. die derde
verskyning van Jesus aan Sy dissipels (v. 14), terwyl dit eintlik
sowat die sesde sou moes gewees het as hy die breëre dissipelkring
bedoel het. Dit is dus aan die historiese apostelkring wat die Heer
in die vroeë oggend op die oewer van die meer van Galiléa verskyn
het.
In die ryke simboliek van die Heer se optrede by hierdie geleentheid,
spreek juis dié feit die duidelikste dat — anders as in die
geval van die vorige wonderlike visvangs (Luk. 5:1—11) — die
net hierdie keer geen teken getoon het van te wil skeur nie
(V. 11b); ,,Nu worden ze weer geroepen en nu scheurt hun net niet
meer. Het is alsof Jezus zeggen wil: Nu is de tijd gekomen, dat ge
werkelijk uw apostolische taak vervullen kunt. Ge kunt nu echte
visschers worden in mijn Rijk" 229). Hierby sluit ook Sy woorde
aan wanneer Hy na die móre-ete — sprekende soos gewoonlik tot
225a) B. B. WARFIELD (Exp., 3e serie. bd. 1, 1885, bl. 475) merk na aanleiding
hiervan op: ,.The series i.yiïxa—irxfïxti would be appropriate in any enumeration
on any scheme (cf. xii. 28) ".
226) GROSHEIDE: De eerste br. ... Kor., bl. 495.
227) Anders GODET: Joh., bl. 636; SWETE: The appearances .... bl. 55 e.a.
BERNARD wys egter daarop: ,,the words

50
Pet!rus230) — aan hul die bevel gee om in die toekoms as die
herders van Sy kudde op te tree (v. 15—23); ,,Jesus here in effect
announces to Peter and the rest that they are now to make the
transition from a position of dependence and exemption from
care to one of influence, authority, and responsibility doing
the work for which they have been so long under training" 23i).
(ii) Mt. 28:16—30 232). Érens in die Galilése gebergte —
waarskynlik op dieselfde plek as waar die plegtige roeping sowat
drie jaar tevore plaasgevind het — verskyn die opgestane Heer
andermaal aan die Twaalf.
Dat Hy hierdie ontmoeting vooraf gereël het (Mt. 26 ; 32; 28 : 7,
10 en 16), is alreeds 'n aanduiding van die belang wat Hy daaraan
geheg het. Hy stel hul nl. in kennis van die allesomvattende Messiaanse
volmag waaroor Hy na Sy opstanding beskik; ,,Jetzt hat
er (d. i. God) ihm einmal für immer Macht gegeben der
Auferstandene ist in den vollen Mitbesitz der Weltregierung Gottes
eingetreten" 233) En uit hierdie feit trek Hy nou die konsekwensie
(oëv— v. 19) wat dit vir hul inhou wat Hy met die apostoliese
amp beklee het. By hul eerste uitsending het Jesus Hom vir die
230) Geheel ten onregte beskou GODET (Joh., bl. 645) e.a. Jesus se woorde
as tot Petrus alleen gerig. Jesus se woorde bevat wel ook 'n toespeling op die
verloëning, maar tog is dit veral sy verknogdheid aan die vrye visserslewe wat
hom hier die geskikte medium maak deur wie die bevel om alles te versaak in
belang van hul sendingstaak tot die apostels gerig kan word. BERNARD wys
daarop dat :i).iov rorrwr (v. 15) eerder 'n vergelyking met ,,the boat and the
nets and the fishing" dan met ,,the other apostles" beoog (a.xv., II, bl. 704-5).
231) BRUCE: a.w., bl. 507. Vir die Rooms Katolieke opvatting dat ..lammers"
op die leke en ,,skape" op die clerici betrekking sou hê, en dat Petrus hier tot
Pastor Pastorum gemaak is kan niks uit die verband self aangevoer word nie.
,,If he (d.i. Petrus) is singled out here to receive the charge from Christ to feed
His flock, it is as representative of the whole body" (V. H. STANTON: The
Gospels as Historical Documents. Ill, Cambr. Un.Pr. '20, bl. 26). Sien verder:
BRUCE: a.w., bl. 513; BERNARD: a.w.. II, bl. 707; e.a.
232) Mk. 16: 15-18 slaan op dieselfde gebeurtenis, maar toon meer aan hoe
die Twaalf van ongeloof tot geloof kom en tenspyte van hul swakheid die opdrag
kry (vgl. VAN LEEUWEN: Mk., bl. 292). Mt. bring egter veral uit dat dit „een
officieele verschijning (is), waarbij Jezus zijn apostelen aanwijst, wat ze nu
hebben te doen en waarop ze kunnen rekenen" (GROSHEIDE: Mf., bl. 374). Die
kwessie van die ..onegte slot" van Mk. kan nie behandel word nie.
•-•'•') ZAHN: Mt., bl. 721.

51
eerste keer 234) oor hul arbeidsveld uitgelaat; Hy beperk dit tot
die Joodse land. By die uitsending na Sy opstanding egter gee Hy
aan hul uitdruklik die bevel om uit alle nasies dissipels van Hom
te gaan maak. Deur hulle optrede sal die universalisme wat in die
wese van Sy boodskap opgeslote is, in extenso gerealiseer
word 235). Die maniere waarop hul dit moet doen word deur die
participia: ^ancri^ovrsg en (hrMaxovTSg uitgedruk.
Die aanvalle op die historiese egtheid van die doopsbevel berus
in hoofsaak daarop dat die realiteit van die opstanding eenvoudig
geloën word. Inderdaad ,,die Schwierigkeit ware schnell gelost,
wenn man von Reden des Auferstandenen überhaupt nicht sprechen
durf te" 236) Of anders berus dit daarop dat die woorde van die
doopsbevel ten onregte as 'n liturgiese formule beskou word. Die
feite is egter „dass auch zu der Zeit, wo dieser Taufbefehl allgemein
in der Kirche bekannt gewesen ist dieser Wortlaut keineswegs
in der Kirche bei der Taufe allgemeine Anwendung gefunden
hat" 237).
Hierdie strydvrae 23s) Jaat ons egter verder tersy en wys alleen
2'") By die roeping self maak Jesus geen melding van die gebied nie. Nietemin
staan albei sendingsdade waarby die gebied wel noodwendig aangegee word,
in die nouste verband met die genoemde roeping en wel omdat ,,sending" die een
belangrike oorweging by laasgen. gevorm het (vgl. bl. 16-7 en 30). Ten onregte
merk BURTON dus op: ,,there is in it (d.i. Mk, 3 : 14-5) no suggestion of any
work to be done after Jesus' death" (a.iv., bl. 378).
-''°) HARNACK lees Mt. 10:23 in die sin van 10:5.6 en besluit dan: ,,eine
förmliche Heidenmission (kann) nicht im Horizonte Jesu gelegen haben" (a.w.,
I, bl. 43) en meen dan te kan beweer: ,,Wenn ihm schon die folgende Generation
einen allgemeinen Missionsbefehl in den Mund gelegt hat, so hat die
Jiingeraussendung in Palastina dafür den Anlass und die Grundlage gebildet"
(idem, bl. 42). BORNHAUSER {Wollte Jesus die Heidenmission, bl 12) skryf: „das
Ergebnis Harnacks an diesem Punkte (scheint uns) zu den wichtigsten Thesen des
Buchs (d.i. Miss. u. Ausbr.) zu gehören". Laasgen. skrywer stel die byna ligsinnige
willekeur van HARNACK in hierdie verband aan die lig. Vgl. verder
bl. 34, vtn. 156 en bl. 28, vtn. 130.
238) SCHNIEWIND: Mt., bl. 271.
-'•'') PEINE: Theol. d. NTs., bl. 150, Ook ZAHN: Mt., bl. 723; SCHNIEWIND:
a.w., bl. 272; e.a.
238) Uit die byna onoorsigtelike literatuur vermeld ons alleen: E. RlGQEN-
BACH: Der trinitarische Taufbefehl Mt. 28 : 19f, Gü. '03; en W. HEITMÜLLER:
,,Im Namen Jesu", Gö. '03.

52
daarop dat, terwyl ^•in^TiC,ovrs< waarskynlik meer klem lê op die
mistieke eenwording van bekeerlinge met die Heer, as gevolg van
die apostoliese werksaamheid (,,the person baptized entered
into a state of allegiance to Him and of fellowship with Him " 239) )^
daar aksentueer ftfffWfJxortfc weer meer die inrigting deur die
bekeerlinge van hul lewenswandel volgens die voorskrifte of
leer 240) -y^at die apostels by Jesus ontvang het om dit daarna weer
aan hul oor te dra. Dink 'n mens egter daaraan dat die hou van
Sy gebooie die éénwording in 'n sekere sin meebring (vgl. v. 20
en Joh. 15 ; 10), en dat omgekeerd die eerdergenoemde éénwording
geskied in die nouste verband met die volledige openbaring wat
Jesus aan die apostels omtrent die Drieënige God gegee het24i)_
dan blyk dit hoe 'n hegte afgeronde eenheid hierdie twee aspekte
van hul opdrag vorm.
Wat hierdie gebeurtenis sy besondere waarde gee is egter nie
soseer die skerp omlyning van hoe hul dissipels moet maak nie.
Ook is dit nie — soos ZAHN 242) beweer — die herstelling in hul
apostoliese beroep nie. Selfs kan nie beweer word dat dit die eerste
keer is dat hul begryp dat Jesus se verskyning betekenis vir die
hele wereld het nie. Die belangrike moet gesien word in die uitdruklike
bevel van die opgestane Heer aan die apostels om die
wêreldsending vir hul verantwoordelikheid te neem: ,,die Erscheinung
(d. i. aan die Twaalf) war für diese Anhanger gleichbedeutend
mit der Aufforderung zur Fortsetzung seiner Sache, zur
Aufnahme ihres Berufes, ihrer Mission" 243),
3. siTslra tótpêii s.-rdvo) .Tsvraxoöioig dösXifoT'i èipdjtai, (v. 6).
Alle poginge tot dusver aangewend om hierdie gebeurtenis nader
239) W. C. ALLEN: A Cr. and Ex. Com. on the Gosp. ace. to St. Matthew",
(ICC) '12. bl. 306.
2'"') SCHNIEWIND: a.w., bl. 273, wys daarop: „Jesu Lehre hatte bei
Matth. vor anderen Evangeliën den Charakter des Gebotes".
2''i) GROSHEIDE skrywe: „De apostelen moeten nu de volken, door den doop
in zeer nauw verband brengen met (^a^xCiiiv tii. eigenlijk dompelen in) de openbaring
Gods" (Mt., bl. 376). Vgl. ook SCHNIEWIND: idem.
242) Mt, bl. 722-3.
243) WEIZSACKER: a.w., bl, 10, Wat die ;t«et»,- van die ««inroXo,- onderskei.
is juis soos HOLL tereg beklemtoon, „ein förmlicher von Christus erteilter
Auf t rag, durch die Predigt für seine Sache zu wirken" (t.a.p., bl. 52).

53
te presiseer moet as min of meer misluk beskou word. Veral waar
HARNACK self sê dat by die gebruik van ó'npOi^ .,es sich handelt um
eine Visio, ein reines Schauen" het hy beslis geen reg om dit met
die Pinkster-gebeurtenis te vereenselwig nie 244); ^^es handelt sich
doch dort gar nicht um eine Christuserscheinung " 245). Maar ook
skyn dit onmoontlik om dit te handhaaf as een van die reële verskyninge
gedurende die veertig dae tussen die opstanding en die
Hemelvaart. In Jerusalem (bv. ALFORD) maak die toe nog heersende
vyandelike houding van die Jode dit onwaarskynlik. In Galiléa laat
die toestande dit toe, maar wat sou aan oor die vyfhonderd mense
aldaar die aanleiding gegee het om bymekaar te kom? Die bestelling
by die Galilése berg geld immers klaarblyklik alleen die
Twaalf 246). Die waarskynlikste lyk dit dus om aan te neem dat
dit 'n verskyning na die Hemelvaart is, of — aangesien Lukas dit
anders moeilik in Handelinge onvermeld kon gelaat het — miskien
selfs 'n tydjie na Pinkster toe meer dan vyfhonderd gelowiges te
Jerusalem in een of ander lokaal rondom die Twaalf vergader was.
In dié kader kan ons dan hierdie verskyning met die volgende
woorde van HOLL karakteriseer: ,,Der Herr selbst bestatigt durch
sein Erscheinen das Zeugnis seiner Jünger und stellt damit die sich
bildende glaubige Gemeinde auf festen Grund" 247).
4. fjtslra ("np&n "Iaiió)[ivi (v. 7a)..
Dit word algemeen aangeneem dat hierdie Jakobus die broer
van die Heer is (Gal. 1 : 19). Na aanleiding van hierdie Pauliniese
en die eweneens baie oue getuienis van die Evangelie aan die
Hebreërs konkludeer HARNACK ,,dass eine Vision des Jakobus
wirklich stattgefunden hat", maar voeg daaraan toe ,,aber erst
24-1) Die Verklarungsgeschichte Jesu. t.a.p., bl. 70. Ook HOLL (a.w., bl. 47)
verbind dit met Hand, 2 maar beskou laasgenoemde as die ..Abschwachung ".
Vgl. ook VON DOBSCHÜTZ e.a.
2-'5) H, D. WENDLAND: a.w., bl. 94. ROBERTSON and PLUMMER (a.w.,
bl, 337) vra tereg: ,.could traditions have become so different in so short a
time? ".
24") Die mening wat ons hiermee van die hand wys is wydverbreid, bv.
LATHAM: Risen Master, bl. 279 e.v.; SWETE: The appearances .... bl. 82-3;
F. GODET: Kom. op Paulus eersten br. aid Kor., vert. Keizer, Ka. 04, bl. 698;
J, H, BAVINCK: De Geschiedenis .... bl, 479 e.v.
24') HOLL: a.w., bl, 47,

54
nach dem Pfingstfest" 248). Qm te kan aantoon waarom en in
watter sin ons meen dat HARNACK in hierdie toevoeging gelyk het,
moet ons nagaan wat Paulus met rott,' dJtoöró).oii; rrddiv bedoel,
Dog hieroor moet weer nagegaan word wat hy omtrent die Christus-verskyning
aan homself meedeel.
5. f'iiaTi oxf&n y.d[ioi
(v. 8). •
Voordat ons hierdie woorde in hul breër verband kan plaas moet
daar eers op die volgende gewys word:
i) Paulus bedoel 249) ongetwyfeld die reële liggaamlike verskyning
van die opgestane Heer aan hom voor Damaskus. BEV-
SCHLAG toon immers duidelik aan hoe noukeurig daar sowel in
Handelinge as in Paulus se Briewe, onderskei word tussen hierdie
een reële ontmoeting met die Heer en die verskillende openbaringsvisioene
wat Paulus ontvang het250) Dat dit 'n hallusinasie
of iets dergeliks sou gewees het, is wel dikwels beweer maar nog
nie oortuigend bewys nie25i). So-ook kan ons nie aan die godsdienshistorici
toegee dat Paulus, omdat hy goed op hoogte sou
gewees het met die Osterse misterieëgodsdienste en 'n — hetsy
gedeeltelike 252). hetsy algehele 253) — oerchristelike synkretisme
24S) Die Verklarungsgeschichte Jesu, t.a.p., bl. 67. HARNACK ontken nie die
origens legendariese karakter van die genoemde apokriewe Evangelie nie,
249) Die opstanding van Jesus dien as analogie-bewys vir die liggaamlike
opstanding van die gestorwe gelowiges. en die bewys kry geldigheid alleen as
dit 'n liggaamlike verskyning is, Vgl, H, LiETZMANN: An die Korinther I, II*,
(Hdb, 9), '31, bl. 77.
250) Q,g Bekehrung des Apostels Paulus, art. in ThStuKr, 37e jrg (1864),
bl. 201-8. Vgl, ook SCHLATTER: Die Gesch. d. Christus, bl. 518 e.v. J. G.
MACHEN skryf ook: ,,The apostles regarded the Damascus experience as unique
.,, not a mystery like the experiences which are mentioned in 2 Cor,, but a plain,
palpable fact capable of being understood by all" (The Origin of Paul's Religion,
N.Y. Macm, '28, bl, 59-60).
2Ó1) H. FISCHER weerlê op oortuigende wyse die mening dat Paulus voor
Damaskus 'n epilepsie-aanval sou gekry het (Die Krankheii des Apostel Paulus,
Lichterfelde-Berl. '11, bl. 27).
252) Veral A. DiETERICH en R. REITZENSTEIN.
253) Bv. H, GUNKEL en M, MAURENBRECHER, Volslae onbeteueld is die
radikalisrae waaraan W, B. S.MITH en A, DREWS hul oorgee, Vgl. A. SCHWEIT­
ZER: Geschichte der paulinische Forschung'^, T, Mo, '33, bl. 179-84,

55
sou wou bewerk het, die beeld van die verheerlikte Jesus uit homself
sou gekonstrueer het nie 254). Tereg immers merk HOLL op;
,,für den sprachlichen Ausdruck des Erlebten, mochten ihm
Wendungen, die zuletzt aus den Mysteriën herstammten, dienlich
sein, aber nicht für das Erlebnis selbst" 255). Van groter gewig is
die beswaar dat die Skrif geen gronde daarvoor sou gee om aan
te neem dat Jesus na Sy mensheid ook nog na Sy Hemelvaart aan
Paulus sou verskyn het en ons dus aan iets na die aard van die
Ou-Testamentiese theophanie moet dink 256). Aangesien hierdie
verskyning egter nie die kosmiese karakter van die ,,einmalige"
eindwcderkoms dra nie, maar spesifiek terwille van die kerk, en
wel van sy stigting geskied, en ook omdat dit vir Paulus in hierdie
verband seker nie om ,,een uitwendig teeken en symbool" van die
teenwoordigheid van Christus maar om Sy reële liggaamlike opstanding
te doen is, wys alles daarop dat die verskyning hier op
één lyn gestel moet word met die van die veertig dae vóór die
Hemelvaart. Dit verskil alleen gradueel van laasgenoemdes omdat
die Heer nou in Sy ten volle verheerlikte liggaam verskyn.
ii) Hierdie gebeurtenis het 'n radikale omkeer in Paulus se
lewe gebring. Dit wat hier met hom gebeur het vorm 'n tipiese
voorbeeld van dié magtige ingrype van God in die lewe van die
sondaar wat hy in 2 Kor. 4 ; 6 met die eerste goddelike skeppingsdaad
vergelyk 257); ^ig QU dinge het verby gegaan, kyk, dit het
alles nuut geword (2 Kor. 5 : 17). Vanaf hierdie oomblik is daar
2^'4) In verband met die sg, teensteUing tussen die Pauliniese Christologie en
die historiese Jesus van die Evangelies, merk P, PEINE op: ..die Briefe des Paulus
(verlangen) es gebieterisch, von hieraus auf eine Person als Urheber seines
Glaubens rückzu.schhessen, wie unsere Evangeliën Jesus schildern" (Der Apostel
Paulus, Gü. Be, '27, bl, 106 en ook bl, 571), Op hierdie vraagstuk kan hier egter
nie volledig ingegaan word nie, Sien ook bl, 40, vtn, 181,
255) T.a. p.. bl. 53, vtn.
256) J. RiDDERBOS: De apostel der Heidenen, Ka, K. '31, bl, 279.
25'') Hoewel Paulus hier nie die oog op sy eie bekering alleen het nie, is
dit tog opvallend hoe nou hy bekering en prediking van Jesus as Here met
mekaar verbind. F. W. GROSHEIDE herinner tereg daaraan ,,dat bij Paulus
(,,, ook wel bij de twaalf) bekeering en roeping tot het ambt samenvallen. Die
zijn niet te onderscheiden ,,, tenslotte heeft ieder Christen, wiens hart verlicht
wordt, prediker te worden!" [De tweede brief v!d Apostel Paulus aid Kerk te
Korinthe. (KohNT, 8) '39, bl, 149],

56
by hom so 'n sinsverandering (jisrdvoia) aanwesig dat hy voortaan
in die veragte Jesus van Nasaret sien die Seun van God
(Gal. 1 : 16), sy Heer in wie hy glo en vir wie hy liefhet. Dis 'n
sinsverandering wat hierin tot uiting kom (s.-rir>r{}

57
direct van Jezus ontving, wel het inzicht erin, wat de stof tot
Evangelie maakt" 262).
iii) By hierdie geleentheid het Paulus van die opgestane Heer
self sy apostoliese sending ontvang 263)
Staan dit dus vas dat Paulus hier die oog het op die verskyning
voor Damaskus waardeur hy kragdadiglik tot bekering gekom en
sy apostoliese sending ontvang het, dan bly dit nog oor om op
die treffende manier te wys waarop hy hom as apostel by die
ander apostels inskakel. Hy is as 't ware die misgeboorte (rd
ëxr^oiia) onder hul. Hiermee druk hy enersyds uit hoe onwaardig
— veral in vergelyking met die ander — hy is om apostel net soos
hulle te wees. ,,Zooals een misdracht niet verdient mensch te worden
genoemd, zoo verdient Paulus geen apostel te heeten " 264).
Andersyds teken Paulus met hierdie beeldspraak die gesamenlike
apostelgroep as 'n nou met mekaar verbonde, afsonderlike kring
van mense: dis as 't ware 'n familie waarin die geboortes ,,normaal"
verloop het, totdat by hom die ,,misgeboorte" plaasvind (vgl. die
lidw. T(h); hul vorm dus *n kring wat na sy eie toevoeging vir
geen verdere uitbreiding meer vatbaar is nie. Vir hierdie gedagte
van definitiewe afgeslotenheid pleit in die algemeen die beslistheid
waarmee Paulus elders (2 Kor. 11 : 13; vgl. ook Openb. 2:2)
diegene wat nie hiertoe behoort nie, as valse apostels (tpsvda.TÓó-
To).oi) bestempel: ,,the term apostle... conveyed a definite meaning;
it was not applied to any preacher or missionary of the Christian
message " 264a) Hier, in die onmiddellike verband, word dieselfde
262) GROSHEIDE: De eerste br. ... Korinthe, bl. 491.
-"") Aangesien ons vir die bespreking hiervan aangewese is op sy eie
getuienis, verwys ons hier na die behandeling van sy sendingsbewussyn in hoofstukke
2 en 4.
2"4) GROSHEIDE: De eerste br. ... Korinthe, bl. 498. So ook ongeveer
THEODORETUS, BENGEL, DE WETTE, MEYER e.a. Hierteenoor dink eksegete
soos CALVYN, GROTIUS, HEINRICI, GODET, ROBERTSON and PLUMMER e.a.
aan die geweldige en onnatuurlike wyse waarop Paulus tot apostel geroep is.
Sommige (bv. PRIMASIUS) dink selfs aan die geboorte uit 'n reeds gestorwe
moeder (Judaïsme), Volgens die verband beklemtoon laasgenoemdes egter die
verkeerde aspek van Paulus se stelling.
26-fa) BURTON: a.w., bl, 374, Hierteenoor staan die mening van LlOHTFOüT
(a.w., bl. 97), ROBERTSON and PLUMMER (a.w., bl. 279) e.a. Op bl. 377 skryf
BURTON selfs: ,.of the existence of a loose sense of the term as applied to

58
gedagte in die genoemde beeldspraak veronderstel 265) en ook nog
letterlik deur die bywoord söyarov uitgedruk. Paulus spreek dus
hier sy eie oortuiging, en miskien ook die van die oergemeente uit,
dat na die gebeurtenis voor Damaskus daar geen verdere apostels
deur die Heer aangestel is nie.
6. sha ro7

59
kring vorm nie en tot wie hy homself met huiwering ^^^) reken.
Verder is dit ook baie onwaarskynlik dat die Christusverskyninge
iets so algemeens sou gewees het2io). .,Man gerat", merk HoLL
op, „vor lauter Unausdenkbarkeiten, wenn man das rofs,- «.TOÖTÓ/OI^'
ctdöiv im weitern Sinn zu nehmen versucht" 269) Tog, al kan met
algehele sekerheid slegs die toevoeging van Paulus 2"i) tot die
reeds bestaande apostelgroep gekonstateer word, wys laasgenoemde
skrywer o. i. tereg daarop dat die outoritêre posisie wat Jakobus
in die gemeente inneem (vgl. Gal. 1:19; 2:9, 12; 1 Kor. 9 : 5;
Hand. 21 : 18; e. v.), moeilik alleen uit sy familie-relasie met Jesus
en sy persoonlike eienskappe verklaar kan word. ,,Aber wenn Jesus
selbst ihn nicht nur durch eine eigene Erscheinung ausgezeichnet,
sondern ihn dazu noch im Kreis der anderen Apostel bestatigt
hatte, dann durften die ersten Jünger sich nicht weigern, ihm einen
Vorrang einzuraumen" 272).
As hierdie voorstelling aanvaar word, dan lê dit voor die hand
om aan te neem dat Paulus met die noem van die verskyning aan
Jakobus, dié geleentheid bedoel waarop ook Jakobus sy apostelskap
van die opgestane Heer Self ontvang het. Immers as hy net
die Heer gesien het, dan kon hy wel apostel geword het, maar dan
was hy dit nog nie. Dit word hy alleen as die Heer hom met die
verskyning ook die apostoliese sendingsopdrag skenk 2'!'3). Jn hier-
201J) HOLL lê veral op hierdie laaste oorweging groot klem (t.a.p., bl. 47).
LIETZMANN (a.w., bl. 77-8) stem naastenby met hierdie begrensing in.
2) VON DOBSCHÜTZ beweer werklik: „So oft einer zum Missionsdienst
berufen wurde, geschah dies durch eine Christophanie (a.ii'., bl. 35).
2"4) Clemens Romanus, Barnabas en Ignatius ken dan ook alleen vir die
Twaalf en Paulus as die ,,Apostels van Jesus". LiGHTFOOT erken self: ..They
all (d.i, die Apostoliese Vaders) look upon themselves as distinct from the
Apostles" (a.w., bl. 99), Vgl. BURTON: a.w., bl. 382; e.a.
2'2) T.a.p., bl, 50, Hierdie standpunt word sterk deur WAGEN.MANN (a.w.,
bl. 18-24) aangeval, Hy meen dat HOLL ,,Gemeindegründung " met ,.Gemeindeleitung
" (bl, 20) verwar: die eerste verrig die Twaalf as ,,religiose Autoritaten ",
die laaste onderneem Jakobus as ,,Führer der Gemeinde ", Die beswaar is nie
soseer dat WAGENMANN tussen ,.religiöses Gebiet" en „Gebiet der Verfassung
und des Rechts" (bl, 22) onderskei nie. maar dat hy hulle hier selfs skei en tot
principio divisionis maak.
2'^-'') So skryf CLEMENS ROMANUS in sy eerste brief aan die Korinthiërs.
§ 42, as volg: .,ol ajióOxoX.oi iifilv iCtiyyti.iOO^Oav ajtb xov xvoiov 'ItiOov .V/xiïror.
'7#j«i»ró,' orr t'..yo xov fftov, xitt oi

60
die rigting dui o. i. dan ook die opvallende parallelisme van v. 7
aan v. 5. waar dit in die eerste lid ook om die apostelamp, t. w.
Petrus se herstel daarin, handel. Verder moes die betrokke verskyning
aan Jakobus ook na die Hemelvaart gebeur het. Immers
in Hand. 1:14 blyk dit wel dat hy bekeerd, maar nie dat hy apostel
is nie. Gelet op die waarskynlik noue samehang tussen hierdie
verskyning en die besondere plek wat Jakobus in die gemeente inneem,
skyn dit selfs moontlik om te beweer dat dat eersgenoemde
na die uitstorting van die Heilige Gees plaasgevind het want by
hierdie gebeurtenis en onmiddellik daarna word sy naam nie genoem
nie. Maar as Jakobus eers na Pinkster apostel geword het,
dan moes ook die verskyning aan ,,al die apostels" in hierdie tydperk
geplaas word. Hiervoor pleit o. i. die drieledige vorm waarin
hierdie verskyningsoorlewering (v. 5—8) opgebou is: vóór Pinkster
verskyn Hy aan die reeds bestaande apostelkring, na Pinkster
eers aan^ die pas gestigte gemeente en dan aan die finale wereldapostolaat.
Verder skyn dit asof die wyse waarop Paulus homself by
oi drrórnoi.oi nrdvrs

61
tog 'n skakering. Uit ander gegewens weet ons dat die Heer eers
nadat Hy alreeds aan die ander die wêreldsending toevertrou het,
in Sy wysheid vir Paulus meer besonder met die oog op die sending
aan die heidene tot Sy apostel gemaak het (vgl. ook Gal. 1 en 2).
Konkluderende Samevatting.
Aan die historiese Twaalf het die opgestane Jesus die geloof
geskenk dat Hy na en as gevolg van Sy dood Heer is van alles.
en Hy het aan hul die opdrag gegee om as Sy gevolmagtigdes die
prediking waardeur die Koninkryk van die hemele op die aarde
gestig word. te onderneem. Na die uitstorting van die Heilige Gees
voeg Hy vir Paulus en waarskynlik ook nog vir Jakobus, Sy broer,
tot hul getal toe en vertrou aan hulle as vaste, afgeslote groep die
prediking tot die hele wereld toe 274). Hoewel dit nie heeltemal in
die lyn van ons behandeling lê nie, vloei hieruit ook nog voort
dat hulle vir alle Christene van alle tye die outoritêre verteenwoordigers
van die Heer op aarde moet wees. Bekragtig en gelei deur
die Heilige Gees bring hulle 'n woord wat gesaghebbend is vir die
geloof en wandel van elkeen wat sê dat hy 'n volgeling van Jesus
Christus is.
2'^4) ,,Zij", in die woorde van SiLLEVIS SMITT, ..waren geroepen, om de
Kerk des Nieuwen Testaments te stichten, haar te regeeren en te leeren " (a.w..
bl. 48. Sien ook bl. 133). Sien verder Hoofst. IV, bl. 178-82,

HOOFSTUK II.
Die vasstelling van die aanwesigheid van 'n sendingsbewussyn
wat op 'n wonderbaarlike wyse by die apostels
bewerkstellig is.
In die vorige hoofstuk is die bestaan van 'n aantal ,.Apostels
van Jesus " aangetoon en het dit reeds geblyk dat hulle enigste bestaansrede
in die feit te vinde was dat Jesus hulle geroep en —
in finale sin as die Opgestane — ook werklik uitgestuur het. Hiermee
het die Nuwe-Testamentiese apostelverskynsel bloot uitwendig
reeds as iets nuuts teenoor alles wat voorheen bekend was, te staan
gekom. Om egter genoemde verskynsel in sy eiesoortigheid ten
volle aan die lig te stel, moet ons verder die aandag konsentreer
op die resultaat wat hierdie roeping en sending in die bewussyn
van die apostels teweeg gebring het.
Reeds die noem van sendingsbewussyn konfronteer ons egter al
dadelik met die interessante vraag na die sielelewe van die apostels,
'n vraag waarop ewewel — tenspyte van soveel gepoogde
antwoorde, veral deur die sg. Bybelse Teoloë i) gedurende die
vorige geslag, en deur die entoesiastiese voorstanders van die sg.
,,Zeitgenössische Auslegung" 2) op die huidige oomblik — tot op
hede nog geen volledige en onaanvegbare antwoord gegee is nie.
Hierdie futiliteit vind sy oorsaak in 'n tweeledige verskynsel;
ten eerste omdat die openbaring ,,werkingen in den mensch veronderstelt,
die wij psychologisch niet kunnen verstaan" 3). Dit ten
1) Bv. REUSS (1864). B. WEISS (1868), BEYSCHLA(J (1891), H. J. HOLTZ-
MANN (1897).
-) Hier is sekerlik veel meer sukses geboek. Vgl. die standaardstudies van
A. DEISMANN t.w. Bibclstudien. 1895; Neue Bibelst., 1897; Paulus, Eine kulturund
Religionsgeschichtliche Skizze-, T. Mo. '25; en Licht vom Osten. Das N.T. u.
die neuentdeckte Texte der hellenistisch-römischen Welt*, T, Mo. '23, K, BORN-
HAUSER, wat ook 'n belangrike plek hier inneem, merk tereg op: ,,man versteht
eine geschichthche Persönlichkeit nicht ,., wenn man sich nicht deutlich macht ,,.
in welcher geistlichen Atmosphare sie geatmet hat". maar waarsku tegelykertyd
self teen oordrywing (Wollte Jesus die Heidenmission?, Gü. "03, bl. 15).
") F. W. GROSHEIDE: De Geschiedenis der Nieuwtestamentische Godsopenbaring,
Ka. K. '25. bl. 15.

63
minste as ons mag aanneem dat die apostels die organe is waardeur
die Nuwe Testament as Godsopenbaring tot ons gekom het *).
Ten tweede omdat die geskrifte, d. i. die Nuwe Testament, waarvan
ons vir hul getuienis omtrent hulself afhanklik is, alle klem,
veral in die Evangelies, op Christus laat val. Die apostels daarenteen
bly aan Hom ondergeskik, selfs ook wanneer Hy hulle Sy
vriende noem (vgl. Joh. 15 ; 15): ,,Wie er (d. i. Jesus) sich nicht
neben den Vater stellte und sich nicht eine eigene Ehre neben der
des Vaters bereitete, so haben es auch die Jünger gelernt, sich nicht
neben Jesus zu stellen und keine andere Ehre zu suchen als die,
dass sie den Willen Jesu taten. Darum verschwand der Jünger aus
dem Evangelium" 5). Hierby kom nog dat, selfs daar waar persoonlike
ondervindinge geboekstaaf is (veral in die Handelinge
en die Briewe), dit nie soseer geskied terwille van 'n beter insig
in die sielelewe van die betrokke karakters nie, as wel van die
goddelike openbaring "J) wat daardeur en daarin sy beslag vind
(vgl. 2 Kor. 4 ; 5; 12 : 9; Gal. 2 : 20). F. W. GROSHEIDE skrywe in
verband met Paulus, van wie ons die meeste gegewens aangaande
sy persoon bekend is: ,,Met dit alles is het weer in overeenstemming,
dat Paulus niet zijn eigen ervaring wil brengen, niet hetgeen
hij als geestelijk bezit verworven heeft, maar uitsluitend hetgeen
de Heere hem heeft toebetrouwd" ''), 'n oordeel wat S. GREIJDANUS
met die volgende woorde onderskryf; ,,De Apostel zocht niet eigene
eer, ook niet door te willen schitteren met Gods werk aan hem" ^).
4) Hoewel dit nie op ons weg lê om dit direk aan te toon nie, vloei dit logies
uit ons hele verhandeling voort.
5) A. SCHLATTER: Die Geschichte des Christus^, St, Calw. V/bh. '25, bl, 333;
en S, GREIJDANUS: Schriftgeloof en Canoniek, Ka. K. '27, bl. 31. As hierdie feit
meer in ag geneem was. sou sekere geleerdes baie hoofbrekings oor die gebruik
van ..bronne " by die opstel van die Evangelies al dan nie, bespaar gebly het.
Vgl. S, GREIJDANUS, Hoofddoel en Gedachfengang van Lucas' Evangelieverhaal.
Ka. K, '22, bl, 38 e,v, Paulus getuig self dat sy optrede om Christus gaan, vgl.
1 Kor. 2 : 2; Rom. 15 : 18,
6) Hierdie goddehke karakter laat hom nie bewys nie. Die geloof sien dit
eenvoudig en lewe daarby,
•') A.w., bl, 63; so-ook bl, 59-63 en in Christuservaring, Ka, K, s,j,. bl. 10-21.
*) Is Handelingen 9 (met 22 en 26) en 15 in tegenspraak met Galaten 1 en 21,
Ka. K, '35, bl. 32. I.v.m, Handelinge wys hy ook daarop dat die skrywer beoog
..om te doen weten, hoe Christus werd verkondigd, en wat Christus deed door
Zijne apostelen ter grondvesting Zijner Kerk" (bl, 22),

64
Met hierdie feite voor oë is dit die enigste veilige metode om in
die behandeling van die sielelewe van die apostels, alle benadering
vanuit 'n vooropgesette beeld te vermy, veral wanneer die beeld op
die kennis van die alledaagse, menslike lewenswyse berus "). Hier
moet 'n mens suiwer empirics te werk gaan, d. w. s. jy moet jou
strik beperk tot wat hul duidelik omtrent hulself te kenne gee. Mag
dit volgens dié metode blyk dat ons 'n siele-verskynsel het wat
algemeen bekend is, dan kan ons dit uit ander soortgelyke kennis
verder belig. Blyk die teenoorgestelde die geval te wees, dan sal
ons binne die kader van die Besondere Godsopenbaring na figure
moet soek by wie 'n soortgelyke verskynsel aanwesig is en dit
langs dié weg dan soveel moontlik klaarder in die lig stel.
Van prinsipiëel-gelowige standpunt is trouens elke ander houding
in die grond van die saak rasionalisties. ,,Wie buigt voor het
volstrekte gezag der Heilige Schrift", merk F, W. GROSHEIDE op
i.v.m. die bewering dat op grond van historiese ondersoek Paulus
sus of so moes geskrywe het, ,,zal een dergelijk oordeelen juist zooveel
mogelijk trachten te vermijden, opdat niet eigen inzicht maatgevend
worde" lo).
Voordat ons egter in hierdie hoofstuk tot die empiriese vasstelling
van 'n sendingsbewussyn by die apostel oorgaan, is 'n enkel
woord oor die authenticiteit en betroubaarheid van die bronne
waarvan ons veral afhanklik is, t.w. die Handelinge en die Briewe
van Paulus, noodsaaklik.
Die dae toe Handelinge, onder oorheersing van die Tübingse
Skool 11) die stempel van 'n „konziliatorische Tendenzschrift" uit
die 2e eeu moes dra, en die na-Baurse teoloë veral, gaandeweg
alle Nuwe-Testamentiese briewe 'n Pauliniese outeurskap ontsê
0) Veral t.a.v, Paulus se bekering is baie sogenaamde ,,psigologiese" verklaringe
voorgedra. ,,Am weitesten in diesem Psychologisieren", merk A.
SCHWEITZER op, „geht HOLSTEN" (Geschichte der paulinischen Forschung^, T.
Mo, '33, bl. 30). Vgl. verder bl. 54-8.
lü) GTT.. 20e jrg 1919, bl, 268,
11) F, C. BAUR: Paulus, I, 18451, j,] 5 ^^ g„ Geschichte der christlichen
Kirche. I-'i, 1863, bl. 125 e.v,

65
het 12), kan beskou word as behorende tot die verlede 13). Hiermee
is alle besware egter nog lank nie uit die weg geruim nie: dit
word volgehou dat hierdie twee bronne oor Paulus nie met mekaar
in ooreenstemming te bring is nie". K. LAKE sprekende oor die
respektiewelike bekeringsberigte, laat hom in die volgende onversoenlike
woorde uit: ,,A11 these discrepancies raise the same problem.
They are of that simple and direct nature which admits of
no compromise. Either we must take Paul's version, or that of the
Acts" 11). Verder word beweer dat die opgetekende toesprake
van Petrus en Paulus vrye komposisies sou wees en dus eerder
'n insae gee in die lewe en denike van die outeur (Lukas) as in
dié van die redenaars is). Ewe bekwame ondersoekers i^) vind
egter dat hierdie onversoenlike teenstelling tussen Lukas en Paulus
se geskrifte nie noodsaaklik is nie. S. GREIJDANUS se slotuitspraak
12) Vgl. W. C. VAN MANEN: Paulus. II, 1891, bl. 11 en 303; III, 1896, bl.
12 en 307.
12) Vgl. die volgende opmerkings van A. VON HARNACK t.a.v. Hand, in sy
Beitrage z. Einl. i. d. NT, III (Die Apg.), L. '08. bl. 223: ,,Sind die hier gegebene
Nachweise richtig, so wird es nötig sein, nicht weniges in der Geschichte des
apostolischen Zeitalters, wie es von der Kritik heute erzahlt wird, zu revidieren.
... Paulus wird nicht mehr so ausschliesslich nach seinen eigenen Werken
beurteilt werden durf en ... Paulus war nicht so 'paulinisch' ... wie ihn seine
Biographen uns sehen lassen". T.a.v. die Pauhnie.se briewe in sy Briefsammlung
des Apostels Paulus u. d. and. vorkonstant. christi. Briefsammlungen. L. Hinr. '26,
bl. 11 : ..Neben I u. II Kor., Gal., Röm. ist jetzt auch die Echtheit von I Thess.,
Kol., Phihp., Philem,, so gut wie allgemein anerkannt. Kontrovers sind noch von
den Gemeindebriefen .., II Thess, und Eph,", Ook bl, 14 e,v, en 73 e.v. Uitsonderinge
moet egter tot op ons tyd gekonstateer word, bv. G. A. V. D. BERGH
V. EYSINGA: Inl. tot de Oud-Christel. Letterkunde. Amst. Holkema '27. bl. 79 en 81.
14) The Beginnings of Christianity, ed. by F. J, FoAKES JACKSON and KiRSOPP
LAKE, V, Lond. Macm. '33. bl. 194 ook bl. 190.
15) So bv. JÜLICHER-FASCHER (Einl. i.d. NT., T. Mo. '31); P. WENDLAND
[Die urchristl. Literaturformen'^l^, (Hdb. 1) '12, bl. 314 e.v,]; H, J, CADBURY
(Beginnings of Xfy., I, '20. bl. 402 e.v.); P. W. SCHMIEDEL (Acts of the Apostles
in EB, I, Kol. 47; e.a.
18) T.a.v. feite-materiaal in die algemeen: H. WENDT: Die Apostelgeschichte^,
Gö. '13, bl. 225; FEINE-BEHM: a.w., bl, 76-84; e,a. T.a.v, rede-rapportasies sien
FEINE-BEHM: a.w., bl. 82; P. FEINE: Der Apostel Paulus, Gü. Be, '27. bl, 416-7;
A, C, HEADLAM: Acts of the Apostles in HDB. I. bl, 33; OBBINK en BROUWER:
Inleiding tot den Bijbel, Amst. Par. '28, bl. 203, Laasgen. maak ewewel. o.i. in
stryd met hul uiteensetting, die opmerking dat Lukas „vrij heeft gereproduceerd ".
5

66
oor die voorstellinge van Paulus se roeping, bekering en eerste
werksaamheid daarna, kan ons uitbrei tot voorstellinge van alle
ander aspekte van Paulus en Petrus se werksaamheid wat op die
vermeende teenspraak gebaseer is en beweer dat hul nie juis is
nie en 'n foutiewe beeld daarvan teken i7). Verder merk hy op
dat; ,,de werken waarin zulke historie-constructies gegeven worden
slechts (eene voorstelling bieden) naar de geloofsbeschouwing
hunner schrijvers, die de gegevens als elkander tegensprekende
doet zien en voorstellen, zonder dat zij dat metterdaad
doen".
Na hierdie opmerkinge ag ons ons geregverdig in die gebruik
wat ons in die vervolg sal maak van gegewens, afgesien daarvan
of hul uit Handelinge of uit die Sendbriewe van Paulus afkomstig
is, asook in die aanvaarding van die onderhawige geskrifte as
authentiek en betroubaar.
Die preliminêre opmerkinge oor die aard van die bronne waarvan
ons afhanklik is vir ons beeld van die sielelewe van die apostels
(bl. 63), dui daarop dat ons, sonder vooropstelhng van die
gedagte aan 'n genetiese wording, eenvoudig die direkte getuienisse
van 'n sendingsbewussyn deur laasgenoemde bymekaar moet bring.
Aangesien God Sy eie skeppingsordinansies eerbiedig en aangesien
selfs Sy direkte ingrype in die lewe van die mens dus organies
opgeneem wordi'^^), moet hiernaas egter ook die indirekte aanduidinge
van *n sendingsbewussyn nagegaan word.
L Direkte Verklaringe.
Dit wil dan sê, verklaringe waarin die apostel verbis expressis
getuig dat aan hom 'n bevel om 'n boodskap aan sy medemens oor
te bring, opgelê is.
Al is die bewering van K. H. RENGSTORF oordrewe dat ,.Paulus
der einzige Apostel ist der uns gerade in seiner apostolischen Stel­
le') S. GREIJDANUS: Is Hand. 9 ... ?, bl. 77, ook bl. 32. Vgl. verder J. G.
MACHEN: Recent criticism of the book of Acts, art, in Princ, Theol. liev., 17e jrg.
(1919), bl. 597-608 en veral A. WiKENHAUSER: Die Apg. und ihr Geschichtswert.
Münst. i. W. Ass. '21.
•7a) Vgl. H. BAVINCK: Gereformeerde Dogmatiek'*', I. Ka. K. '28, bl. 402 e.v.;
F. W. GROSHEIDE: Hermeneutiek. Amst. Bot. '29. bl. 90; e.a.

67
lung einiger Massen erkennbar ist, wahrend wir von alien andern
über die Art ihres Apostolats direkt nichts horen" is), dan nóg
dwing die mate waarin selfs die kritici die historisiteit van meeste
van die gegewens omtrent Paulus erken i^^), vir ons daartoe om
in die erste plek die Pauliniese verklaringe in hierdie verband na
te gaan
A, Direkte verklaringe by Paulus,
Vir Paulus kom die volgende skriftuur-plekke — gerangskik na
die chronologie i9) van die geleenthede waarby die verklaring gedoen
is — ter sprake. Ons onderskei hul in skerp- en minder
skerp-omlynde uitsprake;
(i) Skerpomlynde verklaringe;
1. Aan die gemeente te Korinthe.
1 Kor. 1:17 . . . dn:é()TSi?.sv iis XQKTTÖS . . , s('a'/ys).iC,sG6ai,
Onder die partye wat te Korinthe die gemeente met skeuring
(1 : 10) bedreig, bevind hom ook 'n sogenaamde Paulus-party
(1 ; 12). Agterna bcskou is Paulus nou dankbaar dat hy tydens sy
werksaamheid onder hulle nie 'n gewoonte daarvan gemaak het
om die bekeerlinge te doop nie en dus moontlik aanleiding tot die
sondige partyvorming kon gewees het (1 : 14—16). Daardeur was
hy egter nie ontrou teenoor die gemeente nie, maar het hy alleen
wat die swaarste was in die opdrag wat Christus hom gegee het,
ook die swaarste laat weeg; hy het geweet, dat toe Christus hom
na hul gestuur het, dit nie was om te doop nie, maar dat sy opdrag
18) anónxokoi, art. in ThWzNT, I, '33, BI. 43827-31. Sien ook E, DE W. BURTON:
A Cr. and Ex. Comm. on the Ep. to the Gal. (ICC) '21, bl, 372.
18a) W. BEYSCHLAG skrywe: ,,Paulus ist durch seine vier grosseren kritisch
unangreifbaren Briefe eine im hellsten Tageslicht der Geschichte stehende
Figur" [Die Bekehrung des Apostels Paulus. art. in ThStuKr. 37e jrg (1864).
bl. 198].
19) Vir ons doel staan die chronologie van die lewe van Paulus ook t.a.v, sy
briewe genoegsaam vas. Oor die probleem vgl, F, W. GROSHEIDE: artt, in GTT,
19e jrg, bl, 349-61, en 20e jrg, bl, 262-70 en 305-19; E. F. SCOTT: The Literature
of the New Testament*, N.Y. Col. Un, Pr, '33, bl. 112-5; en D. PLOOY: De Chronologie
van het leven van Paulus, Leid, '18, Vir ons ondersoek het die chronologiese
rangskikking dié waarde dat 'n moontlike ontwikkeling van die sendingsbewussyn
langs hierdie weg reeds moet blyk (vgl. bl. 98-9).

68
in die eerste plek was om die Evangelie aan hulle te verkondig.
Hy is dus soseer bewus van gestuur te wees, dat hy selfs die spe'
sifieke aard van sy sendingsopdrag kan onderskei en dit ter regverdiging
van sy optrede aanwend.
2. Aan die Jode te Jerusalem (Hand. 22 ; 1—21).
Onder die massa in Jerusalem het dit soos 'n veldbrand versprei:
,,Een Jood, een Rabbi op heeter daad als Tempelschender betrapt!"
20) Paulus is dan ook al reeds buite die tempelpoorte gesleep
en waarskynlik selfs gewond as die owerste uit die burg
Antonia net betyds ingryp en hom daarheen in veiligheid bring
(21 ; 27b—34). Vanaf die trappe van hierdie burg (21 ; 35, 37,
40) kry Paulus, op sy versoek, verlof om, wat hy sy „djtoXoyia"
noem, tot die volk te rig, maar wat neerkom op 'n getuienis van
hoe hy van 'n vervolger van die Nasaréner tot Sy verkondiger
geword het 21). Op takvolle wyse laat hy sien dat hierdie verandering,
wat die uiterlike sy daarvan betref, hom as gevolg van
drie bevele voltrek het;
a) dvaörêis jtOQSVov eig Aafiaa^óVf xdxsT 601 ).a).i]6i]ösxai
JtSQi Jtdvrmv &V réraxrai doi stoiiloai (22 ; 10b). Hierdie woorde
is van die verrese Heer, gespreek op versoek van hom, d. i.
Paulus, wat so ewe nog doelbewus en vol vertroue sy weg gegaan
het, maar nou vlak voor Damaskus onbeholpe en verneder ter
aarde gewerp is (v. 10a). As Paulus hierdie woorde verhaal, laat
hy daardeur uitkom dat vanaf hierdie oomblik die verrese Heer
sy lewensgang absoluut beheers. Self sou hy seker nie die weg
na Damaskus voortgesit het nie. Hy doen dit omdat Christus hom
daarheen gestuur het 22).
b) ó &sdis rvjv ctaréQOiV ijfiöjv ütQOsysiQÏOaxó Os . • . ióslv
röv (fi'xaiov aal dxovfiai

69
die motief agter sy handelwyse is nie 23). Paulus laat sien dat selfs
sy doop geskied het op aandrang van 'n godgesant — dit is immers
waarop Ananias aandring op grond van die openbaringe wat hy
van God in verband met Paulus ontvang het.
c) an:sv(iov x«i s%s).8s sv rdysi f § 'JsQO(7a).i]!i... moQSvov,
ÖXI f yd) slg sdvi] (laxQav ès,an:oOrs)M os (22 ; 18 en 21). Hierdie
derde opdrag is seker baie belangrik. BE'YER, wat baie skepties
staan teenoor die historiese egtheid van hierdie rede, meen blykbaar
dat die skrywer hierdie oorlewering so belangrik geag het dat
hy die hele voorval terwille daarvan versin het; ,,diese Erinnerung
muss", sê hy, ,,wenn überhaupt etwas, der echte geschichthche
Kern dieser ganzen Rede sein, der dem Vf. der Apg. vorgelegen
hat" 24). Die belangrikheid lê daarin dat Paulus ons hiermee die
oorsaak van sy, so skerpgeprononseerde sendingsbewussyn tot die
heidene aantoon. Wel het Paulus van die begin af begryp dat hy
'n besonder taak teenoor die heidene het 25), en moet die ,,Erklarung
dass Paulus erst durch den Entwicklungsgang seiner Mission
zur Predigt an die Heiden geführt worden sei, abgelehnt
werden" 26). Tog het hy nog na sy terugkeer van die drie-jarige
verblyf in Arabië slegs in die Joodse lande gepreek — eers te
Damaskus (9 ; 20, 22) en daarna te Jerusalem (9 ; 26—29) 27) —
23) GREIJDANUS: Is Hand. 9 ...?, bl. 26.
24) H. W. BEYER: Die Apostelgeschichte", (NTD, II, 5Tlb.) '38, bl. 135.
2^) Vgl. Hand. 26 en Gal. 1 : 16. Die woorde „J>v tiip. xni »/xoii(j." waarmee
Ananias (Hand. 22 : 15) na die gesig en die stem refereer, ,,sluit toch wel in, dat
de Heere bij zijne verschijning aan Paulus meer gezegd heeft dan Hand. 9 : 4-6 en
22 : :7. 8 en 10 mededeelen" (GREIJDANUS: Is Hand. 9 ...?. bl. 41). Die regstreekse
mededeling (Hand. 26 en Gal. 1 : 16) van die beoogde sending tot die Heidene
hoef nie in teenspraak met die middellike (Hand. 22 : 15) of die verswyging daarvan
(Hand. 9 : 4-6 en 22 : 7, 8 en 10) gesien te word nie. Sien GREIJDANUS: a.w.,
bl. 40 en 41.
20) FEINE: a.w., bl. 217; H. WEINEL: Biblische Theologie des Neuen Testaments^,
T. Mo. '21. bl. 425-6; H. LIETZMANN: An die Galater", (Hdb. 10) '32.
bl. 7. Anders bv. BEYER: t.a.p. ZAHN wys daarop dat Paulus by hierdie geleentheid
ewewel nie die bevel kry om direk sy heidensending te begin nie: ..die
tatsachliche Aussendung zu den Heidenvölkern bleibt in der Ferne ... bis er in
der Berufung zum Mitarbeiter des Barnabas den Ruf seines Herrn erkannte"
(a.w.. bl. 757. ook 804; en Galaterbrief, bl. 64).
2'') Twee besware bemoeilik hierdie voorstelling: a) Lukas dui skynbaar nie
die 3 jarige skeidingsperiode tussen Paulus se bekering en prediking te Damaskus

70
totdat sy Opdraggewer in 'n gesig vir hom definitief gebied om
Jerusalem te verlaat met die oog op sy taak teenoor die heidene
(22:18, 21). Ons kan ons nouliks voorstel dat Paulus — self
vroeër lid van die partikularistiese Fariseërsekte! 28) — nie vooraf
die wrewel gevoel het wat so 'n gedagte by die Jode sou veroorsaak
(21 : 28; 22 : 22). Dat Paulus dit tog doen, vind sy verklaring slegs
in die werklikheid dat die opdrag onweerstaanbaar tot hom gekom
het, maar veral in die allesoorheersende bewussyn daarvan in sy
siel. Onvoorwaardelike gehoorsaamheid móét en wil hy betrag.
3. Voor Koning Agrippa te Cesaréa (Hand. 25 : 23; 26 ; 32).
Koning Agrippa II, deur Festus te hulp geroep in die saak van
Paulus (26 : 3) omdat hy 'n groot rol in Joodse aangeleenthede
gespeel het en tog heeltemal Romeinsgesind was 29), gryp die kans
aan om eindelik ook die veelbesproke prediker Paulus te hoor
(25 ; 22) en om tegelyk te kan meedoen aan 'n pralende vertoning
op sy aandrang georganiseer (25 ; 23). So kom dit dan dat Paulus
nog 'n keer die kans gegee word tot 'n ..apologia pro vita sua", en
dit wel in die glinsterende gehoorsaal van die paleis te Cesaréa,
aan nie (Hand. 9 : 19 en 20). GREIJDANUS se deeglike en oortuigende eksegese
(a.w.. bl. 41—43) ontneem o.i. selfs W. M. RA.MSAY se opmerking dat ..the division
certainly is very akwardly and insufficiently indicated" van sy onnodige skerpheid
(St. Paul the Traveller and Roman Citizen", Lond. '02. bl. 380). b) Paulus
sê hy het slegs Petrus en Jak., die broer van die Heer, ontmoet (Gal. 1 : 18 e.v.)
terwyl volgens Hand. 9 : 26. 30 daar blykbaar vrye onderlinge omgang was.
O.i. kan dit egter wees dat Paulus met /t.-roiTroAoe die enger kring van apostels
(vgl, bl, 57-61) terwyl Luk, blykbaar die Leiers van die Jerusalemse gemeente
daarmee bedoel het, Sien GREIJDANUS: a.w., bl, 46-61; RAMSAY: a.w., bl. 381-2;
en J, G, MACHEN: The Origin of Paui's Religion. N.Y, Macm, '28, bl, 75.
2**) Die O.Tse universalisme (vgl. BORNHAUSER: Wollte Jesus die Heidenmission?.
bl. 16-19), hoewel altyd aanwesig, het nooit werklik die Jodedom
binnegedring nie (vgl. E, SCHÜRER: Geschichte des jüdischen Volkes*. III, L, '09,
bl. 163), allermins kon hul die Heiden sonder Mosaiese wet en besnydenis as
hul gelyke beskou, „Paulus .,, bat das Volk Israel und die Religion Israels in
der Geschichte entthront" (A, VON HARNACK: Die Mission und Ausbreitung des
Christentums in der 1. drei Jahrhunderten*, I. L. Hinr. '24, bl. 63). Ook FEINE:
a.w., bl. 217; en B. F. WESTCOTT: St. Pi's. Ep. to the Eph., Lond. '06, bl. 45,
i.v.m. Ef. 3 : 5.
2») Sien SCHÜRER: a.w., 13/4, '01, bl. 585-600.

71
gevul met die aansienlikste here van die stad. Hy lewer sy ,,laatste
groote apologetische rede wellicht de schoonste en zeker de
sterkste" so).
Hoewel Paulus in hierdie rede die Joodse aanklag teen hom in
sy wese ontmoet deur oortuigend te bewys dat hy ,,nie Anderes
gewollt (hatte) — auch als Christ nicht — als die Erfüllung der
Verheissungen zu schauen" 3i), is dit kennelik nie die eintlike
opset daarvan nie. Hy worstel om die siel van Koning Agrippa:
„de jager", in die woorde van B. WlELENGA, ,,jaagt naar vorstelijk
buit" 32) ( vgl. w. 7, 13, 19, 26, 29). En met die oog hierop, bied
hy — by wyse van persoonlike getuienis — die uitvoerigste, oorgelewerde
verhaal van hoe die Hemel vóór Damaskus deurgebreek
het na die aarde. Vir hom is dit sinds dié gebeurtenis 'n onomstootlike
feit dat die profesie in Jesus van Nasaret in vervulling
gegaan het. Dit maak dit vir hom teen die einde moontlik om
Agrippa, aannemende dat hy die profete glo (v. 27), te plaas voor
die enigste, ope konsekwensie van Christen te word 33). Maar
voordat Paulus vir Agrippa voor dié naakte, persoonlike konsekwensie
plaas, het hy hom eers — sekerlik ter aansporing 34) om
mutatis mutandis dieselfde te doen — laat sien hoe sy eie loopbaan
inderdaad die resultaat is van die feit dat hy onvoorwaardelik die
praktiese konsekwensies van die verskyning en die spesifieke opdrag
wat hy daarby ontvang het, ten volle aanvaar het (v. 16—19).
Helder en welomlyn staan selfs die inkleding van die opdrag vir
Paulus voor die gees. Die verskene Heiland spreek eers uit wat Hy
met Sy verskyning wou bewerk (v. 16), en blykens die voorafgegane
(22 : 10) ook inderdaad bewerk het; Hy wou en het Paulus
van Sy hooghartige teenstander tot Sy dienaar (h:JxiiQSTi]is) gemaak,
met lewenstaak die verkondiging van wat Hy hom op daar-
30) WiELENQA: a.w., III, bl. 340.
•'") BEYER: a.w., bl, 149.
32) WlELENGA: a.w., III, bl, 341, ook 350, 351, 363, 368-369.
"") J. H, BAVINCK: Geschiedenis der Godsopenbaring: Het NT., Ka, K. '38,
bl, 631.
34) WlELENGA wys daarop dat. by vermelding van hoe hy self teen die
prikkels geskop het, Paulus Agrippa wil laat nadink oor hoe ook hy besig is om
dieselfde te doen: ,,Indien nu eens zijn Damaskus-ure mocht komen" (bl, 364).

72
die oomblik laat sien het en ook nog later sou laat sien 35). Hiermee
sou Paulus die teenstand van die Jode en die heidene op sy
hals haal, maar ook hieraan het Christus gedink en hom uit hul
mag verlos (v. 17) 36). "Wat in die voorafgegane opgeslote lê,
bring Hy dan onder die volgende duidelike woorde; „En tot hulle
(Jode en heidene) stuur ek jou nou" [siq oi?i' (vTw) éyd) djiooxs).-
Xvi os] (v. 17) 37) jnet die doel dat hul die suiwer insig mag kry,
die vyandskap teen God laat vaar, die vergewing van sonde en
daarmee 'n erfdeel onder Gods Volk mag ontvang (v. 18). Paulus
se verhaal het ,,een vlammende kritiek op zichzelf en een loflied
op de souvereiniteit van zijn Heer" 38) geword.
ödsVf j^aöü.sv 'AyQÏjt^a, oèx sysvófiijv djisidiig rjj oiiQavivi
ójxxaoia. Dit is asof Paulus Agrippa daarop wil wys dat hy aan
hom hiermee die hele geheim van sy, vir hulle so ,,interessante"
lewe blootgelê het: Agrippa, begryp u dat daar vir my geen keuse
is nie (vgl. 1 Kor. 9 ; 16). Met oorweldigende onmiddellikheid is
dit aan my openbaar dat Jesus die beloofde Messias van die profesie
is. Hy het my onweerstaanbaar tot Sy dienaar gemaak en met
onmiskenbare duidelikheid het Hy my die opdrag gegee om Hom te
gaan verkondig sonder onderskeid aan Jood én heiden. Wanneer
'S) ZAHN wys o.i. tereg daarop dat die relatief sin (wv...) eintlik alleen op
liüQxvQa slaan. Verder: ..Die erforderliche Erganzung v:itQixr)V welches im NT
überwiegend ohne jede Naherbestimmung gebraucht wird, kann hier nur /tov
sein c.f. 1 Kor. 4:1, obwohl dieser Dienst zugleich ein Dienst am Wort ist"
(a.w.. n, bl. 803).
38) W. BAUER (Griechisch-Deutsches WörferbucK^, B. Tö. '37, Kol. 450)
merk by i^aiQov/iai (Med.), ^ ,,für sich aussondern", die volgende op: „doch
ist auch an dieser Stelle (AG 26: 17) die Bedeutung erretten möglich und wohl
mit H. HOLTZMANN, WENDT, PREUSCHEN, ZAHN, STEINiMANN gegen OVER-
BECK, KNOPF, BEYER ZU empfehlen".
3^) Dat f4' ovq op beide l.aói en 'tOvri slaan blyk uit v. 20. Sien H. J.
HOLTZMANN: Die Synoptiker ... Die Apostelgeschichte, (HdCzNT, I) 1892,
bl. 419; ZAHN: a.w,, bl. 804. Origens wys ZAHN daarop dat hierdie lesing sekerlik
die juiste is teenoor anonxt7,&{h, P. 58, 137), 'i^nnoarsXia (61 ...) t|«jio.>.w (C)
wat „offenbar aus 22:21 interpolirt (sind), teils in bezug auf das Temp., teils
in bezug auf ts , .. , teils in bezug auf beides". Hy meen ook dat in vvv
waarskynlik oorspronkelik voor 'tyio gestaan het, of altans die saaklik korrekte
aanvulling is (a.w., bl. 804).
38) WlELENGA: a.w., bl. 370.

73
die Jode en heidene my dan vervolg, doen hul alleen wat Hy
voorspel en waarvoor Hy voorsiening gemaak het.
Hier het ons dan ook die duidelikste betuiging uit Paulus se eie
mond dat hy sy hele sendingsaktiwiteit gegrond het op 'n vaste
geloof in. en 'n onvoorwaardelike gehoorsaamheid aan die verrese
Jesus Wat tot hom gesê het: ek stuur jou na Jode èn heidene.
(ii) Minder skerpomlynde Verklaringe.
1. In die Praescn'pfa 39) tot die briewe van die Nuwe Testament.
Die papyri-opgrawinge het ons geleer dat die antieke briefstyl
vir die praescriptum ,,stets 3 Glieder, Name des Absenders im Nom.,
des Adressaten im Dat. und einen Gruss verlangt, in der Ausführung
aber grosse Freiheit lasst" 40). Van hierdie uitbreiding, net
soos van al die ander trekke 4i) van die antieke briefstyl, maak die
Nuwe-Testamentiese brieweskrywers, veral Paulus, konsekwent in
mindere of meerdere mate gebruik, maar steeds só dat ,,zij beteekenis
(heeft), en in verband (staat) met den volgenden briefinhoud,
met den toestand der geadresseerden, en de onderlinge verhouding
van den apostel en de geadresseerden" 42). So seer selfs is die voorskrif
'n integrerende deel van die brief dat die vraag of die orige
deel die gewenste uitwerking op die lesers sal hê, slegs positief te
beantwoord is wanneer hul reg begryp in watter kwaliteit die
skrywer homself in sy introduksie aan hulle bekendsteHS). Die
aard van die praescripta bring dus mee dat, indien die skrywer gedra
38) A. DEISSMANN wys op die dikwels voorkomende verwarring van „the
address, (which) was written on the outside or on the cover of the folded
letter" en ,.the praescript which serves as introduction to the body of the letter"
(Light from the Ancient East*, Tr. Strachan, Lond. H. & S. '27, bl. 151).
40) E. VON DOBSCHÜTZ: Die Thessalonischer-Briefe, (Kr.-ex. Komm. ü. d.
NT v. Meyer Go.) '09, bl. 57. Vgl. sy literatuuropgaaf oor die antieke brief.
41) Vgl, die 3 illustratiewe artt. van J. RENDALL HARRIS in „The Expositor",
1898, bl. 161-180 en bl. 401-410 en 1901, bl. 194-203.
42) S. GREIJDANUS: De Brief van den Ap. Paulus aan de gem. te Rome,
(KohNT, 61) '33, bl, 52, Sien ook vir die eie stempel van die N.T, briewe
TH. ZAHN: Der Brief des Pis. a.d. Galater", (KzNT, 9) '22. bl. 30 e.v. en
FEINE-BEHM: a.w., bl. 115-118.
43) S. GREIJDANUS: De Br. van den Ap. Paulus aan de gem. te Philippi,
(KohNT, 9") '37, bl. 47-48.

74
was deur 'n sendingsbewussyn, mens in staat behoort te wees om
dit hier te konstateer.
Dit blyk dan ook in die reel die geval te wees. In die eerste plek
omdat Paulus in nege van sy dertien, en Petrus in albei sy briewe
hulself onder die vaandel van djtóoxoi.oq XQiOrov 'iTqoov by hul
lesers aankondig 44). So 'n herhaalde en as vanselfsprekend beskoude
selfaanduiding wys immers op die sekerheid dat hul dit inderdaad
is, dat hulle kragtens dié kwaliteit tot die lesers die woord
mag of selfs móét rig, en dat laasgenoemdes hierdie kwaliteit onvoorwaardelik
erken.
In twee van die vier uitsonderlike Pauliniese praescripta behou
Paulus wel nog XQiOrov 'li]Oov, maar vervang hy «nróöToP.os' in
Fil. 1 ; 1 met óov).og en in Fin : 1 met (féoiiioq. In die orige twee
(1 en 2 Thess.) volstaan hy met alleen sy naam te noem. Eersgenoemde
twee praescripta bespreek ons later onder „indirekte betuigings
"; laasgenoemde twee vind hul verklaring — wat ook vir
die verswyging van dnóOro7.o

75
wat, volgens W. BAUER, wanneer dit by 'n eienaam voorkom ,,zur
Bezeichnung der Zugehörigkeit zur Gemeinde" 4"^) aangewend is,
en wat in elk geval nooit 'n besondere kwaliteit binne die kring van
gelowiges aandui nie.
Twee keer handhaaf hy hierdie reel skynbaar nie, t.w. in Fil.
1 ; 1 waar hy homself en Timótheüs in één asem öovXoi XQIOXOV
'Iy]Oov noem en in 1 en 2 Thess. 1 ; 1 waar hy sonder meer saam
met Silvanus en Timótheüs as skrywer vermeld staan. Hier moet
egter daarop gewys word dat Paulus klem kan lê op wat hy met
ander gelowiges gemeenskaplik het, sonder daardeur die bewussyn
te ontken dat binne die groot kring van dissipelskap aan hom iets
besonders toevertrou is. Hy kan as tSov).o< saam met Timótheüs 'n
woord rig tot 'n gemeente (die Filippense) waaraan hul albei met
besondere bande verbonde is, sonder dat sy woorde — want dit
blyk dat hy homself daarvoor verantwoordelik stel 48) — hul apostoliese
gesag sou verloor omdat Timótheüs sy instemming daarmee
betuig het. Dieselfde geld mutatis mutandis ook van 1 en 2 Thess.
Selfs aangenome dat die Ie pers. pi., wat so veelvuldig in hulle
voorkom (iifisTg alléén vyf-en-sestig keer), ook op Silvanus en
Timótheüs betrekking het dan nog, gesien die erkenning van sy
apostelgesag by die lesers, ,,(versteht) es sich von selbst dass
es doch Paulus ist auf den zunachst alles den Schreibenden
Betreffende bezogen sein will" 49).
Selfs dié praescripta, waarin hy homself nie so skerp van sy
medewerkers onderskei nie, bied dus geen grond om aan te neem
dat Paulus hom daarin nie van sy apostelskap bewus is nie, of dat
hy daarin sy medewerkers tot dieselfde soort apostelskap as waartoe
hyself behoort, verhef het nie.
4"^) A.W., kol. 26. Vgl. oor fWoArpós verder H. VON SODEN, aöfX(pói, art. in
ThWzNT, I, bl. 144-6; R. LUTHER: Neutestamentliches Wörterbuch'-'^, B.
Furche '37, bl. 18 en 19 en S. GREIJDANUS: De Brief v. d. Ap. Pis. a. d. gemeenten
in Galatië (KohNT, 91) '36, bl. 76.
4S) GREIJDANUS: De brief ... Philippi, bl. 46: ..Duidelijk laat de Apostel
herhaaldelijk uitkomen dat hij alleen de eigenlijke auteur van dezen brief is:
1:3, 12, 13, 14, 16-26; 2:2, 12, 16-3:1; 3:4-14, 17, 18; 4:1-3, 9-19, 21".
49) G. WOHLENBERG: Der /. und 2. Thessalonicherbrief^, (KzNT, 12) '09,
bl. 20.

76
In die derde plek tree die sendingsbewussyn eers pertinent en
skerp in die lig as die uitdrukking d.-TÓOxo?.Oi; XQIOXOV 'II^OOV
noukeurig ontleed word. Hierby val al die klem op die onderhawige
gebruik van die genitief. In sy bekende werk sê A. T. ROBERTSON;
,,The idea of the genitive case is at bottom simple it is the
case of genus (ysvog) or kind", maar wys dan verder daarop dat,
hoewel hierdie „technical root-idea" ongeskdnde bly, „the resultant
idea will naturally vary greatly according as the root-conception
is applied to different words and different contexts" ^o). Bekyk
ons dan eers die woorde in die genitief dan blyk dit uit die volgorde
waarin Paulus die woorde XQiOxoiJ en 'ItjOoVf met die uitsondering
van Tit. 1:1, konsekwent volgens die beste lesings
kombineer, dat hy daarmee ons Heer as die ,,Gesalfde", d.w.s. as
vervullende die amp wat die Vader aan Hom toevertrou het, wil
beklemtoon 51). 'AjTóoxo?.og weer, as eerste element in die ,,context",
behou uiteraard iets van sy primer verbale betekenis van
,,gestuur-wees ". Hieruit volg o. i. dat die natuurlike ,,resultant
idea" uit die kombinasie: djióOxo?.og XQIOXOV 'IVÖOV neerkom op:
,,iemand wat tot die soort behoort wat deur Christus in Sy amptelike
hoedanigheid uitgestuur is". Die betrokke genitief kan dus
ongeveer as genitivus subjectivus aangedui word 52).
In die Briewe aan die Galate en aan die Romeine word die kwalifikasie
van djióOxo?.oig deur die genitivus subjectivus vervang
deur middel van 'n ander wending wat die sendingsgedagte selfs
duideliker uitdruk. In Gal. heet dit djtóOxoXoq óia 'Ir^Oov
XQIOTOV, waarby ZAHN i.v.m. éid opmerk dat dit hier ,,die erste
oder letzte Ursache bezeichnet" en dit as „gegenwartig wirkende"
voorstel 53). Dat Paulus dus as apostel tot die gemeente kom. vind
^ö) A grammar of the Greek N.T. in the light of historical research, Lond.
'14, bl. 493.
51) GREIJDANUS (De brief ... PhiUppi, bl. 52) skryf: ..Bij het Gr. van het
N.T. over het algemeen (heeft) het eerst of eerder komend woord den nadruk
... bij vooropstelling van den naam XptiJtös valt de nadruk terstond op het
Messiaansche van Onzes Heilands persoon en werk, zijn en doen".
52) Vgl, F, W. GROSHEIDE: De eerste brief van den Apostel Paulus aan de
Kerk te Korinthe, (KohNT, 7) '32, bl, 39,
B3) Galaterbrief, bl. 35. So ook GREIJDANUS: De Brief ... Galatië, bl. 45, en
ROBERTSON: a.w., bl, 582,

77
tot op die oomblik van sy skrywe sy grond in Christus. In Rom. 1 ; 5
word dieselfde beweer want of die Ie pers. pi. (ij;i(7)v en sh'tiiofisv)
op Paulus alleen, of op meerdere betrekking het, die grondfeit, nl.
dat Jesus Christus die outeur van hierdie apostelskap is, bly vasstaan.
Al onderskeid is dat in die brief aan die Galate die sending
in sy voortdurende werking beklemtoon word, terwyl in dié aan
die Romeine die sending as op 'n oomblik aan die persoon opgedra
voorgestel word 54). Teenoor die voorafgegane onderskei hulle hul
wel gesamentlik deurdat hulle die volgorde van XQIOXOV 'ïiiOov
omdraai. Deur die verband word dit egter baie duidelik dat die
klem op die Godheid van Jesus val, d. i. die grond waarin die ware
Messiasskap moet wortel 55).
Hiermee het ons genoegsaam uit die Pauliniese en Petriniese
praescripta die aanwesigheid gekonstateer van 'n helder sendingsbewussyn
as uitgaande van Jesus in Sy Messiaanse of selfs goddelike.
dus bonatuurlike waardigheid. Alleen in geloof in Hom en
gehoorsaamheid aan Sy opdrag, kom hul tot die gemeente. So skerp
is die bewussyn dat Paulus sy sending selfs as 'n baie besondere
prerogatief aandui. In die vierde hoofstuk egter kom die praescripta
van Gal. en Rom. nog 'n keer ter sprake.
2. Aan die Thessalonicense.
1 Thess. 2 ; 7 (fvvdiisvoi sv ^dQSi sïvai d>g Xoioxov drtóOxo-
Xoi 56). In sy verweer teen moontlike insinuasies na aanleiding van
die manier waarop hy die Evangelie onder die Thessalonicense gepreek
het, herinner Paulus laasgenoemde o.a. daaraan dat sy optrede
onder hul beslis nie deur vleitaal, hebsug of soek na mense-eer
gekenmerk was nie (v. 5 en 6), maar, dat dit juis die stempel van
onselfsugtige (vgl. xQOtpóg) vriendelikheid (i]Mo?) gedra het
54) Vgl. die gebruik van die Aor.
55) Vgl. bl. 70.
50) Literatuur: WOHLENBERG: a.w., bl. 40-57; VON DOBSCHÜTZ: a.w.,
bl. 82-98; J. E. FRAIME: A. cr. and Ex. comm. on the Epistles of St. Paul to the
Thess., (ICC) '12, bl. 90-102; M, DlBELIUS: An die Thessalonicher, I. II.,
(Hdb, 11) '23, bl. 6-8; J. A. C, VAN LEEUWEN: De Brieven aan de Thess.,
(KV. Ka. K.) '23, bl, 24-31. en Paulus' Zendbrr. a. Ef.. Col., Filem. en Thess.
(KohNT, 10) '26, bl, 315-329; en A. OEPKE: Die Briefe an die Thessalonicher.
(NTD. II, 8. Tlb.), bl. 124-6.

78
(v. 7b). Tussen die twee (t.w. die negatiewe en positiewe) dele
van hierdie antitheties-geformuleerde bewering, plaats Paulus die
opmerklike participium conjunctum: (Uivdiisvoi, wat dus ongetwyfeld
in betrekking tot albei genoemde dele moet staan. Nog presieser;
hierdie participium conjunctum moet eintlik in betrekking
tot die laaste, en slegs die laaste van die drie elemente in die
eerste deel geplaas words'?). Die rede hiervoor is dat hierdie
laaste element (nl. die weiering van eer) met so buitengewoon
sterke klem gestel w^ord. So gesien, word dit onmoontlik om
^dgog in materiële sin te handhaaf (soos THEODORETUS, BEZA,
GROTIUS, ZIMIVIER, MILLIGAN e. a. gedoen het) aangesien die kwessie
van die apostoliese reg op besoldiging in geen van die dele
d.w.s. die onmiddellike verband, ter sprake kom nie. Aan die oordragtelike
betekenis van ,,aansien" moet dus (saam met CALVIJN en
die meeste moderne eksegete) die voorkeur gegee word; die verband
word na albei kante as die van 'n teenstelling 58) gevoel.
D.w.s.; Paulus soek geen eer nie, Paulus is (alleen) vriendelik, en
albei hoewel sy aansien ook die teenoorgestelde moontlik maak. Hy
betuig dus dat hy 'n posisie beklee waarin hy, na gelang van omstandighede,
öf eerbetuiging eis (2 Kor. 10; 11; Gal. 1 : 1 e.v.;
Rom. 1 ;1 e.v.) öf, ,.waiving his right to demand honour" 59),
alleen hulpbetonend kan optree. Hierdie posisie beklee hy as ('«'>

79
Thessalonicense wil ons ons vereenselwig met die volgende slotsom
van DlBELIUS: ,,1. die 1. Pers. Plur. ist auch in Th. nicht generell zu
beurteilen. 2. Paulus geht skrupellos vom kommunikative zum persönlichen
Plur., von diesem zum Singular über, scheint also keinen
Wert auf genaue Abgrenzung zu legen. 3. Eine Rücksichtnahme
auf die zwei in 1 ; 1 genannten Mitarbeiter ist nur 1 Th. 2:18,
sonst nicht" 6oa) Q J niaak Paulus dan ook in 1 Thess. 2 : 6—7
aansprake op regte waarvan hy elders (Gal. en Kor.) alleen in sy
spesifieke apostoliese sending die goeie reg fundeer. Hier doen
Paulus dit nie met dieselfde skerpte nie om die eenvoudige rede
dat: ..sein Apostolat und ebenso wenig die einzigartige Autoritat
dieser Stellung (angezweifelt war)" 61). Opvallend is ook
dat Paulus by geleenthede wat hul geredelikerwys daartoe sou
leen, genoemde figure nooit as XQIOXOV dcróOxo?,os vermeld nie.
3. Aan die Galate.
Die afgevaardigdes 62) van dieselfde Galatiese gemeentes waaronder
Paulus met soveel vrug (4 ; 13—15, 19) die Evangelie verkondig
het (4 ; 13 en Hand. 18:23) en wat onlangs nog trou
gestaan het (1 ;6), het aan hom meegedeel dat genoemde gemeentes
reeds begin toegee (4 ; 9, 10, 21; 5 ; 2, 4) aan die agitasie
van seker Juda'istiese (4:29) dwaalleraars (1:7; 4:17; 5:12)
onder leiding van 'n belangrike persoon (5 ; 10) 03). Laasgenoem-
60«) A.W., bl, 12-13, E. HAUPT skryf: „Dass solch schriftstellerischen Plural
bei Paulus des Öftern vorkommt, erscheint mir unleugbar" (Zum Verstandnis des
Apostolats im N.T., 1896, bl. 111). Sien veral 2 Kor. 10: 11.
"') VON DOBSCHÜTZ: a.w., bl. 92. Juis hierom egter is hierdie locus so
belangrik: selfs by die afwesigheid van enige polemiek, is die bewussyn van
gesondene te wees onmiskenbaar aanwesig.
02) Vgl. ZAHN: Galaterbrief. bl. 8; en J. WEISS: Das Urchristentum, Gö.
'17. bl. 227, Laasgen, skryf: „Von dieser Agitation hat Pis, in einer uns nicht
naher bekannten Weise .,. Nachricht erhalten; wahrscheinHch durch eine
Deputation von Brüdern, die zur Zeit der Abfassung des Gis. bei ihm war".
Anders J. C, K. VON HOFMANN: Die heil. Schrift N.Ts.^, II, 1872, bl. 227.
Die vraag of Paulus die Land of die Provinsie Galate op die oog het, en of hy
uit Antiochië, Korinthe of Efese skrywe, speel in verband met hierdie ondersoek
geen rol nie.
''3) Vir wie Pis. hier bedoel, sal saak van gissing moet bly. In verband met
W. LÜTGERT: Cesetz u. Geist, Gü. '19. en J. H. ROPES: The singular problem of the

80
des het geëis dat die Galatiese Christene die hele Joodse wet moet
aanvaar as hul van die volkome en oorspronklike Evangelie van
Christus verseker wil wees (4:4; 5:1, 3; 6 ; 12). Hiervoor het
hulle hul beroep op die oer-apostels by wie daar geen sprake sou
gewees het van 'n opheffing van die wet in die sin van Paulus se
prediking nie. So 'n opheffing moes, volgens hul, terug gelei word
tot eie uitvindinge van genoemde Paulus wat self nie eers waag
om hom geheel van die Joodse wet te ontdoen nie (5 ; 11). Weg
dus met sy sg. apostelskap en prediking van 'n wet-vrye Evangelie!
Hierteen versit Paulus hom ten heftigste 64) in wat tereg sy
„scharfste Kampfbrief" 65) genoem is (1 ; 9; 4 : 29; 5 ; 12; 6 ; 12).
Hy toon aan dat sy prediking by die hele Heilsgeskiedenis aansluit
(c. 3—4) en dat daar anders niks van die Christelike vryheid tereg
kom nie (c. 5—6). Voor hy dit egter doen, weerlê hy eers (c. 1—2)
met beslistheid die insinuasie dat hy self sy Evangelie sou versin
het of selfs van die oer-apostels daarvoor afhanklik sou wees. Dit
doen hy deur vir sy lesers sy lewensloop van sy bekering tot die
botsing met Petrus te Antiochië kortliks te skets (1 ; 10—2 :21)
en lê hiermee gelyktydig onmiskenbare getuienis af van sy sendingsbewussyn:
a) Dit staan vir hom vas dat hy 'n opdrag ter verkondiging
ontvang het (1 : 10—16).
In V. 12 heet dit oi'tft yÜQ éyo} naQct dvÓQOtnov jiagéXa^ov
aixö oïns s6i

81
wer) ' 66). Tegelyk moet ovót egter sekerlik in nou verband met
syci — die noem waarvan klem aandui — gesien word. Paulus
handhaaf dan sy volle gelykheid met die so hooggeroemde ouere
apostels, sowel wat die oorsprong as die opdrag i.v.m. sy Evangelie
betref. „This side-glance at the other apostles", merk J. EADIE
op, ,,is plainly implied in the emphatic position or relation of the
first three words, oinft y/irp S'/M " •'^).
Met die woorde d),Xd (h' d^oxaXmpsog 'Tiioov XQtOrov druk
Paulus die twee genoemde kenmerke van sy Evangelie, t.w. dat
dit 'n inhoud van goddelike aard en van goddelike oorspong is,
ook positief uit. Jesus is nl. daarvan, deur middel van direkte openbaring,
,,theme {genitivus objectivus slaande op otx xard avdQViütovl)
as well as source {genitivus objectivus slaande op ovx craQd
dvf)Qv>:tov )" 68).
In vv. 15 en 16 verklaar hy ook nog dat God 68a )^ by hierdie 69)
verskyning van die verrese Heiland, die wonder in hom gewerk
het, sodat hy Hom as Sy Seun erken en wel met die doel dat hy
Hom (Gods Seun) onder die volkere, d.w.s. ook in die heidenlande,
sou gaan verkondig. Dit ly geen twyfel nie; ,,Paulus weiss sich zum
Heidenapostel pradestiniert" '^^).
b) Hy voer veral sy handelwyse vanaf sy bekering tot op die
vergadering te Jerusalem aan ten bewyse van hoe die verskyning
en opdrag voor Damaskus deurslaggewend was in al sy doen en
««) GREIJDANUS: De Brief ... Galatië, bl, 77.
'''^) A comm. on the Gr. Text of the Epistle of Paul to the Galatians, 1869,
bl. 35. So ook H. ALFORD, The Greek N.T.-*, Ill, 1865, bl, 7; en GREIJDANUS:
a.w.. bl. 78. Anders bv, J, B, LiGHTFOOT: Saint Paul's Epistle to the Galatians^,
1884, bl. SO: en ZAHN: a.w., bl, 56.
«**) EADIE: a.w., bl. 36. So ook GREIJDANUS: a.w.. bl. 80 en BURTON:
Galafians, bl, 41 e,v, ZAHN bv. ontken egter dat hierdie Gen. tegelyk ook Gen.
Obj. sou wees (a.w., bl. 57).
6*») Omdat hierdie verse hul so uitnemend leen vir die karakterisering van
die direkte. hoewel voorbereidende ingrype van God in die lewe van die
apostel, reserveer ons die volledige bespreking daarvan vir hoofst. IV. Sien
bl. 158-63.
*®) O.i. gaan alles hier oor die gebeurtenis voor Damaskus, Vgl. ZAHN:
a.w., bl, 62-3; LiETZMANN: An die Galater", bl. 6: e.a. Anders by ALFORD:
a.w., bl. 7.
'"') LiETZMANN: a.w., bl. 8.
6

82
late (1 ; 15—2 ; 1); ,,er war seiner Sache jetzt ganz gewiss und
liess sich nur noch durch Gott führen " ^i).
c) Hy wys daarop dat die hoof leiers te Jerusalem ingesien het
dat aan höm die verkondiging van die Evangelie aan die heidene
toevertrou was (2 ; 6—10).
Toe nl. die Antióchiese moeilikhede besleg moes word (vgl.
Hand. 15:2 e.v.; Gal. 2 ; 1 e.v.) '''2) het Paulus blykbaar, behalwe
met die Jerusalemse gemeente in die openbaar, ook met die hoofleiers
daarvan privaat onderhandel (2 ; 1—3) '^^). In Gal. 2 ; 1—10
is dit Paulus dan ook nie soseer te doen om die algehele instemming
wat eersgenoemde met sy wet-vrye Evangelie betoon het nie,
as dat juis die hoofleiers '^4) sö van ganser harte daarmee ingestem
het dat hul selfs in Jakobus, Sefas en Johannes aan hom en Barnabas
die regterhand van gemeenskap gereik het; ,,implying a
friendly participation in the same work, (•nowixtvimg) defines that
which the giving of the right hands expressed, and to which the
•'I) H. W. BEYER: Der Br. an die Galatei^, (NTD, II, 8, Tib,) bl. 13.
•^2) Na alle waarskynlikheid moet die reis van Gal, 2 : 1 e,v, met die van
Hand. 15: 3 e.v. vereenselwig word, Aldus: PLOOY: a.w., bl. 118-40; BURTON:
a.w., bl, 115-7; GREIJDANUS: De Br. ... Galatië, bl. 118-25; en Is Hand. 9 ... ?,
bl. 61 e.v.; e.a. E BARNIKOL (Die drei Jer.-Reisen des Pis., Kiel Miihlau '29,
bl. 32-40) daarenteen betrek dit op Hand. 18 : 22; CALVYN (Komm. t. p.) en
RAMSAY (a.w., bl. 181 e.v.) op Hand, 11:27 e,v.: V. WEBER (Die antioch.
Kollekfe, Wiirzburg '17, bl, x-xiii, en 66) gedeeltelik op Hand. 11 :27 e.v. en
gedeeltelik op wat daaraan voorafgaan; en K, LAKE (t.a.p., bl. 200 e.v.) op
beide Hand. 11 èn 15.
") «I'TOIS- (V. 2a.) neem ons met EADIE (a.w., bl, 105), ZAHN (a.w.,
bl. 80), LiETZMANN (a.w., bl. 9), GREIJDANUS (a.w., bl. 129) e.a. as duidende
in breëre sin op gelowiges in die algemeen en in engere op die te Jerusalem.
Anders WiNER, CALVYN, OLSHAUSEN e,a. En oi doxoiJirt,- (v, 2, 6, 9) is o,i.
beperkend, en met xat' tdiav di teenstellend t.a.v. aixoïi bedoeld. Vgl. ZAHN:
a.w., bl. 80-3; GREIJDANUS: a.w., bl. 130 e.a. Oor rfoxi'tu in genoemde sin. sien
BAUER: a.w.. Kol. 335; en G. KiTTEL: ThWzNT, II, bl. 236; LiETZMANN: a.w.,
bl. 9-10; e.a.
"4) Enigsins ironies herhaal Pis. die uitdrukking oi rfoxovvtts-, ..aber die Spitze
der Ironie ist nicht gegen die do-novvxt,; in Jer., sondern gegen die Judaïsten in
Gal. gerichtet" (ZAHN: a.w., bl. 82). GREIJDANUS (a.w., bl, 130) ontken alle
ironie. Seker is in elk geval dat vir 'n teenstelling tussen Paulus en die Twaalf
geen enkele objektiewe gegewe aangevoer kan word nie (vgl. K. H. RENGSTORF:
tfdóritxa, art. in ThWzNT. II, bl. 3270-11).

83
givers pledged themselves" '^^). Met hierdie daad beklee hul egter
nie vir Paulus, kragtens hul hoë aansien, met die apostelwaardigheid
nie. Reeds ,,der Zwischensatz óctoToi rtors . . . ).an{idvsi erklart
das Ansehen der Urapostel für eine gleichgültige Sache" '''6).
Al wat hul doen, is om deur kennisneming (iö'óvxsg) en aanvaarding
(yvóï^xsg) van die feit (vgl. die perf. üissrioxsviiai, en die
parenthese van v. 8) te erken dat, net soos Petrus se werksaamheid
staan in die teken van aan Israel gestuur te wees, so staan
Paulus s'n in dié van aan die heidene gestuur te wees.
Die bo-gemelde woorde van Paulus aan die Galate lewer bewys
dat daar by hom 'n kragtige sendingsbewussyn aanwesig was, só
sterk dat sy lewe geheel-en-al daardeur bepaal is en so ryk in vrug
dat die oer-apostels die realiteit ten grondslag daarvan op gelyke
voet as hul eie moes erken. Die wyse waarop Paulus hier en in
die reeds besproke gevalle (vgl. bl. 54 e.v. en 68 e.v.) van sy bekering
praat, dui daarop dat ,,Christus sich dem Apostel nicht geoffenbart
(hat), um ihm die Seligkeit der Gottesgemeinschaft und
das Erbe des messianischen Reiches zu schenken sondern seit
seiner Bekehrung weiss sich Paulus von Christus mit dem Apostelamt
betraut und aufbetraut " '').
4. Aan die Korinthiërs.
a) 1 Kor. 9:16: sdv ydQ SL^ayYS?.ï^ü)(iai, oi'X sOri jioi
xavymia • ('tvdyxi] ydQ [lOi èjtixsixai • oiai ydQ fioi sdv pi]
siayys?.iOciipai.
In cap. 9 laat Paulus sien hoe hy sy bevoegdheid (sS,ovOia) nie
ten volle gebruik nie. maar dit in sy eie lewe altyd ondergeskik
laat bly aan die uitbreiding van die Evangelie. As hy dan in hierdie
verband die feit te berde bring dat hy die Evangelie kosteloos
verkondig (vv. 4—18) en dan selfs beweer dat daar anders geen
grond tot roem vir hom oorbly nie, kom die vraag op of 'n ,,loon"
dan noodsaaklik die grond tot roem aan Paulus ontneem? Nee, is
die antwoord, maar dan moet die loon baie definitief gekwalifiseer
''•>) BURTON: a.w.. bl. 96,
^«) LIETZMANN: a.w., bl, 12. Sien ook BURTON: a.w.. bl. 373.
•'^) FEINE: Theologie des NTs.^, bl. 173.

84
wees; negatief mag dit nie besoldiging wees nie, en positief moet
hy dit daarin vind dat hy die Evangelie van harte (sxóiv) verkondig.
In die woorde van F. W. GROSHEIDE; ,,wie gaarne arbeidt,
vindt in den arbeid zelf vreugde en vraagt niet naar extra loon " '^8).
Hierdie twee kwalifikasies van 'n loon wat nog grond vir roem
ooplaat en tegelyk sy prediking tot 'n treffende voorbeeld maak
van hoe hy al die regte van sy apostel-bevoegdheid nie opeis nie,
sien Paulus in die nouste verband met die noodsaaklikheid wat vir
hom opgelê is om die Evangelie te preek. Die negatiewe sy vind
in hierdie noodsaaklikheid sy grond, want op die wyse het Paulus
'n ,,rechtloser Skiave " '^^) geword; die positiewe weer lewer die
bewys daarvan, want anders kan hy die aanwesigheid van 'n loon
wat in die prediking bestaan, nie begryp nie. Op die presiese betekenis
van die woorde kom ons later in ander verband terug. Nou
wil ons net vasstel dat Paulus hier ondubbelsinnig-bewus getuig
dat 'n mag buite hom vir hom cfie verkondiging van die Evangelie
opgelê het en dat daar vir hom niks oorbly nie as om te gehoorsaam,
selfs met uitsluiting van 'n ander loon as dié wat in vreugde
van bereidwillige diens bestaan.
^) 2 Kor. 10:8. sdv xs ydQ n:sQiOOórsQÓv xi xavy/iOiiypai
SISQI T»]^ f|o(vïm(," !j(Wiv, »]§ sd'oixsv ó xvQiog sig oixo(fopi]v
xal ohx sie; xa^aÏQSOiv é(n7>v, oi'^x aioyvvS^Oo^iai.
Te Korinthe is daar mense wat wéér (1 Kor. 1:12) aanspraak op
besondere bande met Christus maak en handhaaf {vgl, xig Jié^oi 6sv
savxffi XQIOXOV slvai — v. 7) 80). Hierdie keer gaan dit egter
blykbaar nie om onderlinge stryd tussen groepe in die gemeente
nie, maar is dit hul te doen om Paulus self die kroon van ware
''8) GROSHEIDE: De Eerste Brief ... Kor., bl. 315.
''») H. LiETZMANN: An die Korinther I. IP, (Hdb, 9) '31, bl. 43.
^0) Hoewel sommige (bv, OLSHAUSEN. HOLSTEN. ZAHN e.a.) hul wil vereenselwig
met een van die partye van 1 Kor. 1 : 12, lyk dit baie onwaarskynlik.
Vgl. PH, BACHMANN: Der Zweitc Brief des Paulus an die Korinther", (KzNT, 8)
'18, bl. 348-9 en 4271); A. PLUMMER: A Cr. and Ex. Comm. on the sec. Ep. of
St. Paul to the Cor. (ICC) '15. bl, 280; F, W. GROSHEIDE: De Tweede Br. v. d.
Ap. Pis. a. d. Kerk te Korinthe, (KohNT, 8) '39, bl. 14-18. Moontlik en ook
waarskynlik is wel dat een van die gen. partye tot die huidige ontwikkel het —
so bv. H. D. WENDLAND: Die Briefe an die Korinther". (NTD, II, 7, Tlb,) '38,
bl, 6, 7 en 153, Maar dit kan ook wees dat hul herkoms buite die gemeente
gesoek moet word (GROSHEIDE: a.w., bl. 15 en 18).

85
apostelskap te betwis. Paulus tree ook nie teen die hele gemeente
op nie, maar meer in besonder teen die xobs }.oyiL,oiisvovg van
V. 2. Hul pretendeer dat hul met gesag van Christus na die gemeente
gekom het. BACHMANN 81) wys o. i. tereg daarop dat Paulus
met üxSQiOOóxsQOv, wat met ss,ovOia verbind is (v. 8), impliseer
dat in v. 7 dieselfde (alleen in graad verskillende) saak ter sprake
gebring was, anders sou hy dki.o gebruik het.
Paulus betoon hom egter in sy eerste reaksie hierop (vv. 7 en 8)
uiters beheers; hy versoek hul om, gebruikmakend van hul ,,geliefde"
Xoyiopoi (vv. 4 en 2), te „bereken" dat hy (Paulus) ook
gesag van Christus het. Daardeur behoort dit vir hul al duidelik
te word in 'n hoeveel hoer graad hy dit as hulle besit, want dit sal
blyk as hy later meer oor sy gesag sal roem 82). Hier vestig hy
ook — blykbaar sinspelend op die treurige gevolge van hul sg.
gesag — nou reeds hul aandag daarop dat hy hom nog wel deeglik
bewus is van die doel waarmee Christus hom destyds die opdrag
gegee het om na die gemeente te gaan. ,,The Aorist (söOyisr)",
merk PLUMJMER op, „refers to the commission given at Saul's conversion"
83), Paulus is hier dus so oortuig dat hy met die gesag
van Christus tot die gemeente gekom het, dat hy meen dat hy vir
hul slegs die feite hoef voor te lê en dat hul dan tot dieselfde
konklusie sal moet kom (vgl. xd xaxd jtQÓOoijtov ^Xsjtsxs van
V. 7).
y) 2 Kor. 13 ; 10. Aid xovxo xavxa . . , yQd

86
te kritiseer moet hul by hom soek nie: hy het juis hierdie brief
geskryf met die doel dat hy by sy koms nie nodig sal hê om te
bestraf nie. Hy vertrou egter dat hulle die plaaslike omstandighede
sal wysig, want anders sal hy, tenspyte van sy liefde vir hulle,
verplig wees om hard teenoor hul op te tree as hy nie ontrou wil
wees aan die bevoegdheid wat Christus hom gegee het nie. Gelukkig
kan hy hieraan toevoeg dat dit 'n bevoegdheid tot opbouing
is ook wanneer hul mag dink dat die teenoorgestelde die geval
is S5). Duidelik blyk dus dat Paulus desnoods téén sy eie begeerte
in en ten koste van die verdriet van hulle wat hom dierbaar is,
onvoorwaardelik-getrou die bevoegdheid sal behartig wat hom eenmaal
deur Christus toevertrou is.
5. Aan die Romeine (15:15 en 16),
Aangesien Paulus by sy voorgenome Evangelie-verkondiging in
die Weste graag van die reeds bestaande gemeente te Rome as
„Operations-basis" 86), gebruik sou wil maak, het hy 'n skrywe
aan genoemde Christene gerig om homself en sy sendingsboodskap
aan hul voor te stel (1—11). Dit, maar veral die vermanende
gedeelte wat hy aan laasgenoemde toevoeg (12—15 ; 13), mag die
skyn gee ,,als voedde hij te geringen dunk van den geestelijken staat
zijner lezers" ^''). So 'n afleiding sou egter sowel die aard as die
aanleiding van sy skrywe heeltemal misken. Die aard immers is
bloot die van ,,indagtig-making" aan dié dinge waarvan juis hy so
absoluut oortuig is dat hul hulle daarin onderskei (v. 14) 88) En
die aanleiding is te vind in die feit waarop hy hul in die begin
(1 ; 5) en later weer in die parenetiese deel (12 : 3) attent gemaak
het, t.w. dat aan hom 'n bepaalde gawe (ydQig) geskenk is (v. 15),
Hierdie gawe is een waaraan hy alleen reg laat geskied as hy
*^) Hier skuil daar in die noem van die i^oxioCa o.i, nie die bedekte polemiek
wat ons gemeen het om in c. 10 : 8 daarin te ontwaar nie. Hier het Pis, immers
nie meer so spesifiek soos daar die teenstanders op die oog nie,
'^0) FEINE-BEHM: a.w., bl. 166. Sien ook SCOTT: a.w.. bl. 155; J, A, C, VAN
LEEUWEN en D, JACOBS: Romeinen. (KV) '32, bl. 273.
«') J. VAN ANDEL: Paulus' Brief a. d. Romeinen. Ka. '04, bl. 277. Ook P.
ALTHAUS: Der Brief an die Römer^. (NTD, II, 6 Tlb.) bl. 122.
*'*') VAN LEEUWEN: t.a.p.-, VAN ANDEL: t.a.p.-, SANDAY AND HEADLAM: A Cr,
and Ex. Comm. on the Ep. to the Romans, (ICC) 1895. bl, 404; GREIJDANUS:
Brief ... Rome, bl. 636,

87
soos 'n ware XsixovQyóe van Christus ,,alle Mittel benutzt welche
den Siegesgang des Ev. durch die Völkerwelt zu fördern geeignet
sind" 89)_ d.w.s. 'n heilige diens in verband met die Evangelie verrig
wat sy voltooiing in die aanbieding van die heidene as 'n godewelgevallige
offerande vind (v. 16). Hoewel die gawe in die eerste
plek op inwendige goddelike begenadiging sien, is dit hier dus ten
nouste verbonde met die sendingsopdrag wat hy gelyktydig daarmee
ontvang het. Dit blyk ook uit die noem van wonderwerke
wanneer v. 19 weer die draad van v. 16 opneem ^'"). GoDET beweer
selfs dat ,,deze twee gaven, de persoonlijke begenadiging en het
Apostelschap, bij Paulus één (zijn)" 91).
Karakteristiek in hierdie verband is dat Paulus sy apostoliese
opdrag nie as instrumentaal {

88
in Hem (d. i. die verhoogde Christus — Skrywer) één xs(pdXaiov,
a.h.w. een centrum heeft" 94) (j :9—JO), het die bekendmaking
van die verborgenheid inderdaad so deurgedring dat ook die bekering
van die heidene tot Christus 'n heerlike werklikheid geword
bet. Dit het Paulus in die eerste twee hoofstukke van die brief aan
die Efésiërs geskets en daarmee iets aangeroer wat sulke intense
gewaarwordinge by hom wakker roep dat hy vir die tweede keer
die gebed wat hy in 1 ; 15 begin het, onderbreek (3:1).
In pregnante taal dui hy sy persoonlike verhouding aan tot die
saak wat hy tot dusverre vry objektief beskryf het; hy is ó esOjiiog
rofi XQiorov (vgl. ook o.a. 2 Tim. 1:8; en Fin : 1 en 9) ii:^SQ
ip&v Ttüv sdviiiv, (vgl. Hand. 22:21; 26: 17), d.w.s. hy is die
algemeen erkende gevangene (ó)'^^) van Christus. Die boeie het
sy vyande aan sy hande in diens van Christus geslaaA96): langs
hierdie weg vervul hy nog steeds sy opdrag teenoor die heidene.
Asof hy bang is dat sy lesers nie ten volle bewus geword het
van sy „Sonderstellung" 97) jn hierdie verband nie, herinner hy
hul egter aan die spesiale rentmeesterskap (vgl. 1 Kor. 4 ; 1; 9 : 17)
wat hy in diens {oixovopia •— v. 2 en ö'idxovog — v. 7) van
die Evangelie aan die heidene te vervul het (vv. 2 en 7) 98). Hierdie
rentmeesterskap dank sy ontstaan aan die besondere begenadi-
achterland van Ephese " (J. DE ZwAAN: De Efezenbrief van Paulus. Haarlem Bohn
'27, bl. 10). So ook ZAHN: Einl.... I, § 28; VAN LEEUWEN: Pis' Zendbrief a. Efeze,
bl. 7; FEINE-BEHM: a.w., bl. 189-90; e.a.; Anders: HARNACK, J. R. HARRIS (Exp.
1898, bl. 408). LlOHTFOOT, HORT; e.a. Genoemde brief ly vandag nog onder die
stempel van onegtheid deur die Tübingers daarop gedruk (vgl. DE ZwAAN: a.w.,
bl. 15). ,,The weight of evidence", soos SCOTT egter toegee, „is Cecidedly in
favour of Paul's authorship" (a.w.. bl. 180). Vgl. verder aangehaalde Inleidinge
t.p.
94) VAN LEEUWEN: a.w., bl. 32.
9°) P. EWALD: Der Brief d. Ap. Pis. a. d. Epheser, Kol, Philem."^, (KzNT, 10)
'10, bl. 157.
9Ö) WESTCOTT: a.w., bl. 43; VAN LEEUWEN: a.w.. bl. 71-2; H. RENDTORFF:
Der Brie^ a. d. Epheser. (NTD, II, 8. Tlb.), bl. 65.
"•i) EWALD: a.w., bl. 157.
9**) oi-xovo/ila is in sy enger en aktiewe sin bedoel en sien op ,,hetgeen hem
in de ... .huishouding' Gods is toegewezen" (VAN LEEUWEN: a.w.. bl. 72 en 30).
Sien ook WESTCOTT: a.w., bl. 44; T. K. ABBOTT: A Cr. and Ex. comm. on the
Epistles to the Ephes. and to the Col, (ICC) '09, bl. 79; en GROSHEIDE: De
eerste Br. ... Kor., bl. 147-8.

89
ging aan hom met die oog op die heidene (vv. 2 en 7 — rjjs
ydQixog xov dsov xTjg 6o6sioi]g iioi) en sy voortbestaan aan die
voortdurende goddelike inwerking (v. 7 —• xaxd xi]v SVSQyiar,..)
99): ,,de apostel, het gewicht dezer roeping beseffend
bezint (zich tegelijk) op de bron van zijn kracht" 160).
Ook hierby berus Paulus nie. Asyndeties gee hy ook nog uiting
aan sy gevoel van onwaardigheid (sXayiOxoxéQvi) t.a.v. die opdrag
wat in sy volle omvang en gewig tot hom gekom het (vv.
8—12). Voor hy tot die gebed oorgaan (v. 14), getuig hy dan ook
aan sy lesers dat hy God smeek om hom staande te hou in wat hy
ter volvoering van sy opdrag moet ondergaan loi) (v. 13).
Tot hierdie gebed roep hy in cap. 6 : 19—20 ook sy lesers op en
wel só dat sy besef van die gewigtigheid van die opdrag {sv dvoii,si
xoZi Oxó/iaxóg (MOV — v. 19; vgl. ook Kol. 4:3), asook sy absolute
afhanklikheid van God in die vervulling daarvan {;ioi doSr^
;.óyo4,-... — V. 19. Vgl. weer Kol. 4 : 3) 102) duidelik blyk; dié
twee sye druk hy kernagtig uit deur die oxymoron; mQSO^isvvi (vgl.
2 Kor. 5 : 20)fr dXvOsi ( v. 20). By CIQSO^SVSIV dink hy aan sy
ontvange opdrag, aan die plaasvervangende aard van sy optrede
en aan sy plig om geleenthede tot vervulling van sy opdrag te soek
en te gebruik 193), Maar sodra die woord hom in sy volle grootsheid
164) wil ontplooi, wys Paulus sy leser daarop dat by hom die
eerste element, t.w. dié van in-diens-staan-van-'n-opdrag, so seer
oorweeg dat hy 'n persoon in boeie is (vgl. bl. 90 en 107 e.v.).
Uit die voorafgaande blyk dus dat daar by Paulus so 'n kragtige
sendingsbewussyn aanwesig is dat dit selfs ten koste van die logiese
gedagtegang sy uiting vind, dat dit nie in die minste deur die
09) WESTCOTT: a.w.. bl, 47,
100) Y^N LEEUWEN: a.w., bl. 75.
^"1) Die opvatting van VAN LEEUWEN dat Pis, met nixovfiai /tli iyy.... op
,,een bede, dat hijzelf niet verslappen moge " doel, is o.i, die aanneemlikste {a.w..
bl. 80). Anders WESTCOTT: a.w.. bl. 49 e.v.; T. K. ABBOTT: a.w., bl. 91 e.v.;
RENDTORFF: a.w., bl, 66; e,a,
102) WESTCOTT: a.w., bl. 98; T, K. ABBOTT: a.iv.. bl. 189; VAN LEEUWEN:
a.w., bl. 140-1. Anders MEYER, EADIE. ELLICOTT, AI.FORD. e.a,
^'>") J, B, LiGHTFOOT: Ordination Addresses, bl. 48; VAN LEEUWEN: a.w.,
bl. 141.
10^) DEISSMANN: Light from the Anc. East., bl. 374.

90
wrede boeie beknel word nie, maar dat die dra van die boeie juis
as die vervulling van sy opdrag gesien word (hy het egter goddelike
bystand nodig omdat hy onwaardig is), en ten slotte dat die
boeie as simbool opgevat word van die opdrag van Christus en Sy
Evangelie wat sy lewe beheers.
7. Aan Timótheüs los). (1 Tim. 2 ; 7 en 2 Tim. 1:11.)
Paulus wys vir Timótheüs, die voorganger te Efese, op: ,,das
Recht und die Pf licht (der Gemeinde) zu schrankenloser Fürbitte
für die unerlöste Mehrheit" 106) (J Tim. 2:1 en 2) en motiveer
dit dan „mit dem universalen Heilsplan Gottes" i07) (w. 3 en 4)
wat deur Christus werklikheid geword het (vv. 5 en 6). Vir die
waaragtigheid van hierdie ongelooflike feit lewer sy teenswoordige
staat die bewys; met 'n eed getuig hy dat hy in verband met dié
openbaring i08)f'f»g ó) gemaak is tot xfiQvB, en djtóoxo?.og.
In 2 Tim. 1:11 tref ons weer presies dieselfde woorde aan. Nou,
in breëre sin, in verband gebring met die hele heilsprediking van
Christus 169) waarin Gods krag (v. 8) so hcerlik aan die dag tree
(w. 9—10) en hier uitgespreek met die doel om Timótheüs, juis
onder die moeilike omstandighede van die Neroniese vervolging, te
laat begryp dat lye i.v.m. sy taak nie die skande van 'n neerlaag
is nie, maar dat aan Paulus daarin 'n kosbare skat no) meegedeel
is wat ook Timótheüs trou moet bewaar (vv. 13—14).
^os) Die verskuiwing van die Past. Brr. na die begin v. d. 2e eeu n. Chr.
(BAUR. 1835) word vandag nog volgehou (DlBELIUS, GOGUEL, BULTMANN e.a.).
Ander erken wel 'n „paulinische Grundlage" (HARNACK, JÜLICHER, J. WEISS,
e.a.). Die onmiddellike PauUniese outeurskap vind egter ook nog steeds oortuigende
verdedigers (ZAHN, RAMSAY, F. BARTH, MiCHAELIS e.a.).
WO) J. JERE,AS: Dic Pastoralbriefe (NTD, III, 9. Tlb.), bl. 14.
lOT) DlBELIUS: a.w.. bl. 25.
^o**) /tvdxi'iQiov, in die N.T. feitlik net by Pis. aangetref (21 keer), ,,is iets,
in zichzelf en naar zijn aard verborgen, doch altijd wanneer Pis. ervan spreekt,
is het als van een geopenbaard Mysterie (VAN LEEUWEN: a.w., bl. 29),
^99) Ons vat fvnyyO.iov hier op as ,.die von Jesus ,,. auf Erde vollzogene
Heilspredigt" [G. WOHLENBERG: Die Pastoralbriefe^, (KzNT, 13) '11, bl.
280-1]. Vgl. bl. 102 e.v. en 170-3.
119) W, LOCK wys daarop dat Pis, met r. vu

91
Wat behels hierdie so fel en, in die geval van 2 Tim., onder
sulke donker omstandighede uitgesproke betuiging? Dit; dat Paulus
(vgl. syo) in albei gevalle) buite sy eie toedoen om (vgl. die genus
passivum) tot iets gemaak is (èxé&iiv)^^^), t.w. iemand wat predikendevan
stad tot stad trek f'xfjoi"! j n^) en ,.der nichts Eigenes
zu bieten, sondern, eine Sendung auszurichten hat im Dienste eines
Herrn" H'^) (djtóOxoXog). Dit alles in nou verband (sig ó) gesien
met die openbaring van die universele heilswerk van God deur
Christus. As ons nog hierby daarop let dat hy sorg om hierdie
belangrike rol net op homself van toepassing te maak — hoewel
die geleentheid voor die hand lê om dit ook op Timótheüs te betrek.
aangesien dit tot laasgenoemde se prestige-verhoging en bemoediging
sou gedien het — dan word dit baie duidelik dat Paulus
hier van sy spesifieke sendingsopdrag praat en dus met krag van sy
sendingsbewussyn getuig.
B, Direkte Verklaringe by die Oer-apostels,
Vir die enkele verklaringe in hierdie verband is ons weer afhanklik
van die mondstuk van die Twaalf, nl. Petrus (vgl. Hand.
2 ; 14), soos hy in die Handelinge van die Apostels voor ons optree
n^).
1. Die eerste keer f oor die Hoë Raad (Hand. 4 : 19—20).
Johannes en Petrus staan onder arres voor die Sanhedrin. Hoofoorsaak,
naas die aanstoot wat die Sadduseërs aan hul prediking
van die lewe hiernamaals geneem het, is blykbaar die onordelikheid
wat hulle in die tempel veroorsaak het en wat blykbaar deur
priesters gerapporteer is (4:1) ns). Op die bewaring van orde
kon die Romeinse owerheid nl. op die Sanhedrin in sy geheel
1") BAUER: a.w.. Kol. 1355.
11^) DlBELIUS: a.w., bl. 27 dink, o.i. tereg, dat hier eerder na „der Kyniker
nach Ep. III, 2299" ^jgn na die „griechischen Vereinswesen" gerefereer word.
Anders WOHLENBERG: a.w.. bl, 281,
ii:i) WOHLENBERG: idem.
11*) Uitsondering is die twee verklarings uit sy eie pen in die praescripta
van sy sendbriewe, wat ons behandel het (bl, 73 e.v,).
115) R. KNOPF: Die Apostelgeschichte in Die Schriften des N.Ts., III. Gö.
'17. bl. 23; TH, ZAHN: Die Apg.", (KzNT, 5) '22, bl, 160 e,v.; en BEYER: a.w.,
bl. 34-35.

92
reken 116). In die onderhawige geval het hul geen oog vir die
wonder aan die blindgeborene (3 : 1—10) of die waarheid, al dan
nie, van die prediking self nie (3 ; 11—26; 4 : 8—12). Hul sien in
hierdie optrede op gesag van Jesus (s:jii + Datief — v. 18) 'n gevaarlike
moontlikheid tot volksopsweping (c. 4:7 en v. 18). Hul
uitspraak is dan ook bepaal deur ,,öde Zweckmassigkeitspolitik, die
vor allem nur Ruhe im Volke haben will'n'^); 'n strenge straf
kon, met 'n volksoproer as gevolg (vgl. 4 : 21), juis die beoogde
doel vernietig. En tog moet die prediking ophou! Derhalwe 'n
swyggebod, waaraan maklik voldoen kan word en ook onder
dreigemente sal word. Hierdie dreigemente sal effektief wees veral
omdat ook die apostels weet ,,hoe snel de volkssympathie verkeeren
kan in haat" n^).
,,Simon, Simon Gij behoeft niet meer te doen dan te zwijgen,
en gij zijt vrij" ii8)_ SQ nie — weet dat jy voor die magtige Hoë
Raad staan. Satan begeer om hul soos koring te sif (Luk. 22 ; 31)!
Beskeie maar beslis verklaar hierdie eenvoudige manne (4 ; 13)
egter dat hulle hul bewus is van 'n opdrag wat van Iemand kom
teenoor Wie, soos die Raad self sal toegee ii9), 'n mens jou eerste
gehoorsaamheid verskuldig is (4:18); hul is bereid om al die
konsekwensies van hul optrede te aanvaar, want ,,niet om niet,
maar om als getuigen van Jezus op te treden, heeft God hen verwaardigd
om alles te zien en te hooren wat deze gedaan en geleerd
had" 1-0). Deur die klem te lê op die oor- en ooggetuieskap
wat Petrus self as die spesifieke taak van die engere Twaalftal
bestempel het (Hand. 1 ;21, 22) i^i), is dit duidelik dat hy homself
en Johannes hier beskou as vervullende hul spesifieke sendingsopdrag
van Christus (Mk. 16 : 15 en Hand. 1:8). Hierdie
110) Veral wanneer 'n valse Messiasprediklng die massa ten koste van Rome
se gesag in beweging kon bring. Vgl, J, PiCKL: Messiaskönig Jesus", Mü, Kö,
'39, bl. 18-19.
11') KNOPF: a.w., bl. 24 en BEYER: a.w., bl, 35.
118) WlELENGA: a.w., 1, bl. 60 en 63.
119) Vgl. J, M, S, BALJON: Comm. op de Hand. der Ap., Utr, '03. bl, 48:
STRACK-BILLERBECK. II, '24, bl. 632.
120) J. VAN ANDEL: De Hand. der Ap., ..Filippus". '09, bl. 72. Ook J. CALVYN:
De Hand. der Apost. (Vert, G, WlELENGA), I, 1899, bl. 148,
i'-'i) Kragtens die verband slaan «J/nis- in 1 : 21, 22 ook v. 17, op die engere
twaalftal.

93
optrede staan dus in die teken van vaste geloof in en onvoorwaardelike
gehoorsaamheid aan Jesus as die opgestane Heer. Dit lewer
vir ons die eersteles) konkrete bewys van hoe absoluut ook die
eerste apostels hulle handelwyse deur 'n helder sendingsbewussyn
laat bepaal het.
2. Die tweede keer voor die Hoë Raad (Hand. 5 ; 29—32).
Die tweede ingrype van die Hoë Raad (Hand. 5 ; 17—42) onderskei
hom van die eerste hierin dat ,,thans het initiatief van de
Joodsche overheid zelve uitgaat, bewust, planmatig, met de bedoeling
het sectarisch onkruid grondig uit te roeien " i--*) {vgl. dvaOxflvai
— V. 17). asook dat hul nou blykbaar die hand aan al die
apostels slaan (v. 18). Gesterk deur die wonderbare verlossing uit
die gevangenis (v. 19, 20) lê Petrus egter weer ongeveer presies
dieselfde getuienis af. In die woorde van ZAHN; ,,auch hier (v. 32)
bekennen die Ap.. in deren Namen Pt redet, dass sie Zeugen der
durch und an Jesus geschehenen Gottestaten seien, die in Gehorsam
gegen Gott, der sie dazu gemacht hat, den Pflichten dieses
Berufs nachkommen (cf. 4 ; 19—20)" i23a),
Hoewel dit weliswaar nie met soveel woorde gesê word nie 124)
en Lulkas skynbaar die lede van die breëre kollege ook ,,apostels"
noem (bl. 69, vtn. 27) pleit die onmiddellike verband [éöfitr aèx(p
(WENDT) [idQxvQSg — v, 32] meer vir die historiese apostelgroep.
Hier het ons dan 'n treffende bewys van die onverbiddelikheid
(v. 41) waarmee die Twaalf aan hul sendingsopdrag gevolg gegee
het. Selfs teen die woede van die magtige i25) Sanhedrin in (vv.
33, 40) word hulle as 't ware voortgestu deur die bewussyn van
hulle goddelike sending. So sterk is dit dat selfs Gamaliel, wat geleer
het om skepties te staan teenoor Messias-predikers (vv. 34—
122) •\^e] \,\y]^ dit reeds by die kiesing van die plaasvervanger van Judas
(1 : 15—26), maar gaan dit daar tog meer om die voltalligheid van die twaalftal.
123) WlELENGA: a.w.. I, bl. 138; Ook ZAHN: a.w., I, bl. 196.
123») A.W., I. bl. 204,
121) BEYER: a.w., bl. 41.
1^^) Die besondere inkorting van die Sanhedrin se magte deur die Prokurator
Pontius Pilatus (26-36 n. Chr.), gee maklik 'n verkeerde beeld van die anders
baie groot speling daaraan gelaat. Sien G, J. D, AALDERS: Het Romeinsche
Imperium en het N.T.. Ka. K. '38. bl. 128-135.

94
37), ,,über den religiösen Charakter dieser Bewegung noch unentschieden
ist" 126).
3. As gevolg van die openbaring te Cesaréa-Joppe (Hand.
10: 1—33).
Net soos Paulus, voordat hy daartoe kom om selfs buite die (gebied
van) die seremoniële wet (d. i. t.a.v. die heidene) aan sy
reeds duidelike opdrag gevolg te gee, so ook het Petrus 'n besondere
goddelike openbaring nodig gehad om dit alleen maar sonder
(inagneem van) die seremoniële wet (d. i. t.a.v. die ,,godvrugtiges")
te doen 127), Hierdie openbaring bestaan uit twee dele wat
mekaar aanvul: 'n engel verskyn te Cesaréa aan die godvresende
Kornelius (c. 10 ; 1—7) met die gevolg dat hy Petrus in Joppe
Iaat haal (vv. 7—8). Intussen kry Petrus 'n visioen (vv. 9—16)
waaruit hy, na aanleiding van die bevel van die Heilige Gees om
met die manne van Kornelius saam te gaan, aflei dat ,,die Gottesweisung
von ihm den Bruch des Gesetzes seiner Vater
(fordert)" 128) (w. 17—23, 28—29), maar waarvan die volle
betekenis tog eers tot hom deurdring (vgl. xaxaXan^dvofiai =
,,grasp by experience the truth of" 1^9)) toe hy uit die mond van
Kornelius self die aanvullende deel van sy eie openbaring verneem
(vv. 30—34). Voortaan is die bewussyn nie slegs dat hy 'n sendingsopdrag
het nie, maar ook dat hy in vervulling daarvan nie
aan Joodse voorskrifte en wette gebonde is nie, sy onvervreembare
oortuiging. Teenoor die enkele keer wat hy hieraan ontrou
handel (Gal. 2:11 e.v.) i^o)^ staan die volgende drie kragtige
getuienisse:
128) ZAHN: a.w.. bl. 218.
12') Vgl, VAN ANDEL: a.w., bl. 141-2; ZAHN: a.w., bl, 337 e.v.; WlELENGA:
a.w., 1, bl. 406; e.a. Al verwerp KNOPF die rol wat Petr. hier speel as onhistories,
dan erken hy tog dat die skrywer met die geheel (c, 10 en 11 : 1-18) ,,den feierlichen
Anfang der Heidenmission, die von dem Haupte der Urgemeinde selber begonnen
wird und zwar auf unmittelbaren göttlichen Befehl bin" wil skilder (a.w.,
bl. 57-8. Vgl. ook BEYER: a.w., bl. 70). Die Tübingers sien hier 'n omwerking
en anti-datering van die herig in Gal. 2: 11 e.v. Vgl, BALJON: a.w., bl. 122-3.
128) BEYER: a.w., bl, 68.
129) ALFORD: a.w:, II, p, 118; Ook H. CREMER: Bibl.-theol. Wörterbuch^.
Gotha '02, bl. 631.
13") BALJON: a.w., bl. 164-5, KNOPF se voorstelling asof Petrus hier die

95
a. Hier in die huisvan Kornelius (10; 34—43).
In hierdie ..officieele, apostolische rede" i3i) deel Petrus twee
dinge omtrent homself mee;
Ten eerste, dat die openbaring (d.i. aan homself en aan Kornelius)
hom daarvan oortuig het dat God — van Wie hy reeds
geweet het dat Hy Sy Evangelie-woord aan die wet-onderhoudende
Bondsvolk gestuur het (v. 36) — ook bereid is om. in
watter nasie dit ook mag wees (jtavxi), die ,,godvresende " en
die ,,dader van geregtigheid" aan te neem {dsxxóg behou sy verbale
krag) (v. 34—35). Neem ons „

96
op 'n gegewe oomblik die praktiese konsekwensies te trek van die
wete dat Jesus Heer van almal is (v. 36) en alle bestaande skeidsmure,
sy dit ook slegs binne die breëre sinagogale Jodedom i37)^
af te breek, Selfs bierdie gelykskakeling kan hom alleen in onvoorwaardelike
gehoorsaamheid aan 'n definitiewe goddelike opdrag
voltrek.
Ten tweede verklaar hy nie slegs dat hy alles i.v.m. Jesus se
optrede van naby belewe het nie (vv. 39, 41), maar ook dat hy
een van diegene is aan wie die Opgestane die bevel gegee het om
vir die volk te preek (v. 42). Uit naam van wie ij[isTg — vv.
41, 42) of in watter kapasiteit Petrus hierdie getuienis aflê, word
nie woordeliks vermeld niei^*^). Tog pleit ook hier die verband
(vgl. luzQxvOiv xoïg rrQoxsysiQoxortjiiévog I\TÖ XOV 8SOV —
V. 41) vir die enger groep en spreek hy dus as geroepe apostel;
,,Petrus heeft hier zichzelven en zijne medeapostelen op het
oog" 139).
b. Te Jerusalem teenoor die broers uit die besnydenis
(11:1—8).
As die negering van die Joodse tradisie reeds oi sx cxsQixof^ifjg
jtiOxoi, wat dit alles persoonlik saam beleef het, verbaas, dan is
te begrype hoe 'n opskudding i4o) dit veroorsaak het onder hul
volksgenote wat dit uit die tweede hand te Jerusalem moes verneem.
Calvyn neem dit as moontlik aan dat selfs die ander apostels
hul hieraan kon geërger heti4oa)_ Diegene wat egter vir Petrus,
by sy aankoms in Jerusalem, definitief daaroor aanval {(fiaxQÏvofiai
141) — V. 2), dui Lukas as oi sx üXSQixoiiijg (sonder jxiOxoi)
aan ,,um auszudrücken, dass diese Judenchristen sich den Heiden als
"•') O.i. het Petr. nie Heidenapostel geword nie (ALFORD: a.w., bl. 121).
Aan hom is slegs openbaar dat. as Apostel van Christus hy selfs nie die
,,gewisse Hauptpunkte" van die (fo,iox'iitvoi mag eis nie. Td't'Hvi, (10:45; 11:1
en 18) stry nie hiermee nie, daar ook oi ipofi. nog tot T« tOri, behoort. Vgl.
RAMSAY: a.w., bl. 43.
138) ZAHN: a.w., bl. 358.
139) VAN ANDEL: a.ii>., bl. 152, Ook CALVYN: a.w., bl, 401-1; ALFORD:
a.w., bl. 120.
"O) STR,-BILLERBECK, II, bl, 705.
110a) A.W.. bl. 423.
1*1) BAUER: a.w.. Kol. 307: ,,gegen jmdn. ankampfen",

97
unreinen Menschen gegenüber vor allem als Glieder des durch
die Beschneidung geadelten Volkes Gottes fühlten und von diesem
Standpunkt aus die Frage behandelt wissen wollten, wie und unter
welchen Bedingungen auch die Heiden in die Gemeinde Christi
aufgenommen werden könnten" 142),
Sal die wankelmoedige Simon bestand wees in hierdie stryd wat,
in die woorde van WlELENGA, ,,voor hem is een smeltkroes, tot
beproeving en loutering van zijn apostolisch geloof" i42a)7 Kalm
en met oortuiging verhaal Petrus noukeurig alles wat gebeur het
(vv. 4—17) en kom dan tot die slotsom (v. 17b) dat daar vir
hom net één van die twee alternatiewe oop gestaan het, t.w. om
God in Sy gang óf dienend te volg öf nietige weerstand te bied
{xoiXvio i"*^) ). Selfs sy bitterste teenstander moet erken dat die
laaste dwaasheid sou wees. Petrus het hul oortuig dat hy alleen
in gehoorsaamheid aan die goddelike bevel gehandel het 144).
c. VoordiekonventteJerusalem(15; 7—11) 1*5).
Die oortuiging dat Petrus op goddelike bevel opgetree het, asook
dat hy blykbaar die omvang van sy sendingsveld as deur die breëre
sinagogale Jodedom afgebaken gesien het, het wel die opkomende
storm bedaar: ,,deze sectarische slang (is) wel verdoofd, maar
niet gedood" H6) Dit sou weldra blyk wanneer, veral deur die
optrede van Paulus, nie slegs aan die seremoniële wet alle krag,
(Rom. 3:27, 30 e. a.) maar ook aan die Israelitiese nasionale
gemeenskap om te dien as 'n soort deurgang tot God elke geldigheid
ontsê word. Die gedagte dat ,,Paulus de superioriteit van
Israël tot pariteit met de Heidenen (verlaagde)" i^'?) was meer as
wat die gelowiges veral uit die Fariseër-sekte kon verdra i*8)
i-t^) ZAHN: a.w.. I, bl, 363. So ook CALVYN: a.w., bl, 423-4,
H2.) A.W., bl, 470 en 475,
11^) BAUER: a.w., Kol, 765: ,,Hindern, verhindern, abhalten",
111) Vgl, CALVYN: a.w., bl, 427-8; WlELENGA: a.w.. I, bl. 478,
11°) Die Westerse-teks-variante wat 'n spesifieke probleem i.v.m. Hand.
veral c. 15, vorm, is in hierdie verse toevallig minimaal. Vir die behandeling
van die probleem moet ons met die verwysinge na gesiteerde Inleidinge volstaan.
11") WlELENGA: a.w., II, bl. 141.
11') KUNST: a.w.. bl. 56.
"«) WlELENGA: a.w., II, bl. 153.
7

98
(15:5). 'n Ernstige konflik wat op 'n seker stadium selfs te Jerusalem
onder die aandag van die apostels en die moedergemeente
gebring word, was hiervan die natuurlike gevolg.
So ontmoet ons dan vir Petrus na jare weer met dieselfde Juda'iste
gekonfronteerd. Met dié onderskeid egter, dat dit nou nie
om hom persoonlik gaan nie. Tog, hoewel hy hom solider verklaar
met die gelowiges uit die besnydenis (vgl. d

99
aanwesig is dat hulle lewe geheel-en-al deur 'n opdrag en sending
van hemelse oorsprong bepaal word. Nader gepresiseerd blyk dit
dat die getuienis hiervan eintlik alleen by monde van Paulus en
Petrus geskied; dat die getuienis van Paulus wel vollediger, maar
nie sterker as die van Petrus genoem kan word nie; dat hul albei
dit in hul kwaliteit as d:x:óOxoXog 'Ii\öov XQIOXOV doen; dat
Petrus daarby blykbaar namens die twaalftal spreek; dat Paulus
homself daardeur op gelyke voet met die eerste apostels geplaas
sien; verder i52) Jat hulle hul, d. i. Paulus en Petrus — laasgenoemde
dan namens die Twaalf — daardeur van alle ander volgelinge
van Jesus onderskeie gevoel; dat albei getuig dat hul op
'n seker stadium deur goddelike openbaring daaraan herinner was
dat hul opdrag 'n breër strekking het as die werk waarmee hul op
daardie oomblik besig was. wat egter nie beteken dat daar by
hulle 'n ontwikkeling in die sendingsbewussyn aanwesig is nie;
en dat hul hele lewe daardeur één voortdurende en onvoorwaardelike
uiting van gehoorsaamheid aan die goddelike bevel en opdrag
geword het.
II. Verskynsels wat *n sendingsbewussyn veronderstel.
Hoewel die behandeling hier uiteraard kort en tot Paulus beperk
sal wees, moet ons tog die volgende drie verskynsels in oënskou
neem:
a. Die outoritêre sorg wat Paulus teenoor sy gemeentes dra.' '^)
Naas die behandelde skriftuurplekke waarin Paulus sy bewussyn
van die bevel en gesag wat hy ontvang het, skerp as die bewegende
oorsaak van sy koms en prediking tot die gemeente aangee, tref
ons baie ander aan waarin die bewussyn van die ontvange gesag
ewe sterk aanwesig is, maar meer algemeen en in verband met
sy liefderyke sorg vir sy gemeentes (vgl. 2 Kor. 11 ; 28) tot uiting
gebring word. Dit blyk uit die volgende;
1®^) Hierdie karakterisering van die Sendingsbewussyn lê reeds noodwendig
inbegrepe in die konstatering van die aanwesigheid daarvan.
153) Vgl, P. WERNLE: Paulus als Heidenmissionar^, T. '09; G. HEINRICI:
Paulus als Seelsorger, Gr.-Lichterfelde '10; J. WARNECK: Paulus im Lichte der
heutigen Heidenmission, B. '13: A. OEPKE: Die Missionpredigt des Ap. Pis.,
L, Hinr, '20.

100
1. Die Seënsprekinge. Wy Paulus in die éérste deel van die
p r a e s c r i p t a 154) tot sy briewe sy aandag aan die skrywer en
lesers, in die twééde spreek hy konsekwent 'n besonder inhoudryke
seënbedeiss) vir sy lesers uit. Ewe-eens tref ons aan die slot
van elke Pauliniese brief dieselfde, hoewel minder volledige verskynsel
aan (vgl. veral 2 Kor. 13 ; 13). Skynbaar spreek Paulus
hier meer as net 'n begroetings- en afskeidswens uit dat die genade
1^6) van Christus, ,,zum Herrscher und Richter der Welt
durch Gott erhöht" maar ,,auch Schützer und Leiter seiner Gemeinde"
157)_ die lede van die gemeentes by mag bly. Hy betoon
homself hier tegelyk die o!xóvo(iog (rentmeester) van sy Heer,
besig om die skat aan hom toevertrou uit te deel (vgl. bl. 88, vtn. 98).
2. Sy dogmatiese uitsprake. Hoe belangrik en talryk hul is,
blyk genoegsaam uit die feit dat 'n ,,Dogmatiek" gewoonlik meer
as die helfte van sy Nuwe-Testamentiese skriftuurplekke by Paulus
vind, hoewel sy briewe nog geen derde van die Nuwe Testament
vorm nie. Tog is die dae verby toe die ortodoksie iss) Paulus derhalwe
selfs tot sistematiese teoloog, en die liberalisme i59) hom tot
stigter van die Christelike „teologie", of selfs van die Christendom
wou verhef. Hier moet ons dan ook veeleer die aanwesigheid van
151) E. LOHMEYER (Probleme paulinischer Theologie, art. in ZNTW,
26e jrg 1925, bl. 158-173) wys o.a. dat Pis. blykbaar onder invloed van die Joodse
briefstyl, die Grieks-Romeinse opset om die drie elemente van die praescript in
een sin onder te bring, vervang het deur 'n ooglopende tweedeling: name van
skrywer en lesers ener- en seënwens andersyds.
155) LOHMEYER: t.a.p., meen dat hierin 'n oer-christelike teologie tot uiting
kom.
156) In Jie verbinding «(>«,• xni ti(ti'ivii is x«pi,- die beheersende element:
,,Genade is de bron, en gaat daarom voorop, vrede de daaruit opwellende stroom
van heil" [S. GREIJDANUS: De brieven v.d. Ap. Petr. en Joh., en d. br. v. Jud.,
(KohNT, 13) '29, bl. 33-4].
15^) LOHJVIEYER: t.a.p., bl. 168-9.
IBS) Vgl. FEINE: Der Ap. Paulus, bl. 2; SCHWEITZER: a.w., bl. 1-2. Gedoel
-word op die dogmatiese oorheersing van die eksegese by die Reformatore. Sien
GROSHEIDE: NTsche Exegese, Amst. '12, bl. 20-3, en Het Schriftbewijs, Ka. K.
•37, bl. 37, 44.
159) Die liberalisme kom eintlik vol in swang t.a.v. Pis. as veral W. WREDE
(Paulus, T. 'O51, '072) die Baur-Ritschl-tese dat Pis. die Ev. tot teologie gemaak
het, toespits op die vraag: van wie kom die Christendom, van Jesus of
Paulus?

101
die apostel van Jesus Christus erken wat in hierdie uitsprake aan
die gemeente 'n boodskap bring, wat weliswaar vir 'n groot deel
met die gesag van die Ou Testament gedek is i60) en ooreenkomste
vertoon met die destyds geldende Laat-Joodse Apokalyptiek i6i),
maar waardeur hy tog onmiskenbaar voor ons staan as 'n man
wat ,,durch sein Selbstbewusstsein, sein Berufsbewusstsein, seine
ganze innere Gestalt den Rahmen des historischen Judentums
sprengt" 162).
3. Vermaninge en bevele. Hul vorm ewe-eens 'n integrerende
deel van die Pauliniese geskrifte (vgl. bv. die groot sg. parenetiese
gedeeltes soos Rom. 12 : 1—15 ; 13; Ef. 4 ; 1—6 ; 20; Kol. 3 ; 1 —
4:6). Maar ook hier, hoewel Paulus, ,,wenn sittliche Probleme an
ihn herantreten, nicht auf der Einzelfrage haften bleibt, sondern
sie auf einen allgemeinen Gesichtspunkt zurückführt und prinzipielle
Entscheidungen trifft" 163), vind ons tog nie die ontwerper
van 'n sistematis-uitgewerkte Etiek aan die woord nie. Hier tree
juis die apostoliese karakter van sy werksaamheid sterk na vore:
hy interesseer hom nie so seer vir die onderlinge samehang van die
afsonderlike etiese probleme nie; hy strewe eerder daarna om hulle
een vir een onmiddellik in verband met sy Opdraggewer te bring.
,,Eine Menge von Tagesprobleme", skrywe DEISSJMANN, „hat der
grosse Seelsorger erledigt, stets aus der Gewissheit seiner Gemeinschaft
mit Christus heraus und immer im Lichte des Evangeliums"
i64).
4. Sy opvallende beeldspraak. Dit gebruik Paulus ter uitdrukking
van sy verhouding tot die gemeentes wat hy gestig het.
Meermale besig hy die beeld; V a d e r - k i n d, waarmee hy wel
enersyds sy unieke en regmatige (or nokXovg rtaxsQag— 1 Kor.
160) Vgl. O. MiCHEL: Paulus und seine Bibel, Gü. Be. '29.
i^i) Dit word al duideliker dat die sg. hellenisering van Pis. uiters gering is. Vgl.
ED. MEYER: Ursprung v. Anfange des Christentums'^/^, St. Cotta '23, bl. 318 e.v.;
en A. SlZOO: Hellenisme en Christendom, (Fratemitas, 15e jrg 1928, bl. 38-40).
192) H. WiNDISCH: Paulus und das Judentum, St. Kohlh. '35. bl. 80. Vgl. ook
FEINE: Der Ap. Paulus, bl, 37, Anders SCHWEITZER: Geschichte der paulinische
Forschung^, bl. 177.
1"'') FEINE: Theol. des N.Ts., bl, 306, Sien sy literatuur-opgaaf hieroor op
bl, 302-3,
191) DEISSMANN: Paulus^. bl, 126 — ons het deurgaans die eersfc druk
gebruik. Ook FEINE: Der Ap. Paulus, bl. 326 e.v.

102
4 ; 15) seggenskap oor die gemeentelede aandui (vgl. 1 Kor. 4 ; 14
—17; 2 Kor. 6:13; 1 Thess. 2 ; 7; Fil. 2 ; 22; Fin ; 10), maar dit
tog só doen dat dit andersyds altyd duidelik is dat hy die ysvvdvmoontlikheid
slegs ,,in Christus " gelee sien (1 Kor. 4 : 15) i65). As
hy hulle dus met erns aanspoor; ;ii;nixaf ;iov yivsods (1 Kor.
4 : 16; 11 ;.l; Fil. 3 ; 17; 1 Thess. 1:6) en homself aan hulle as
voorbeeld stel {óóotg [xov — 1 Kor. 4:17 en xv.-rov — Fil.
3 : 17), dan gee hy ook slegs uiting aan sy verlange dat Christus
in hulle 'n gestalte moet kry {fioQtptoêïl — Gal. 4 ; 19) 166). Verder
tref ons die beeld; Planter-saailand aan (1 Kor. 3 ; 6
—9a) om uit te druk hoe totaal albei, d, i. die stigter sowel as
die gestigte gemeente, van God afhanklik is (vgl. die w.w. «rgwren'
en die temp. imperf. in v. 6. asook die plek van é)sov in v. 9).
Ten slotte wys ons op die a r c h i t e k-b o u w e r k-beeld (1 Kor.
3:9b—15) waardeur Paulus laasgenoemde gedagte nogeens beklemtoon
maar nou ook 'n skeiding maak tussen sy eie {dsnéXiov
'sd^xa — V. 10b; vgl. ook Gal. 1 :6—7) en die arbeiders in die
gemeente {a).Xog ós sjtoixodoiisT — v. 10b) se aandeel in die
bouwerksaamheid. In hierdie lig is dit dat hy ,,niet zichzelf, maar
anderen (d. i. die genoemde arbeiders — Skrywer) vermaant
Hij moet zoo optreden als Apostel" 16'?).
Wat ons hierbo aangestip het, laat dit duidelik uitkom hoe absoluut
bewus Paulus hom daarvan was dat hy 'n besonderlik geoutoriseerde
uitdeler van die goedere en opsigter van die kudde
van Christus is. Vanuit hierdie siening kan ons dan ook in die
woorde van DEISSIVIANN 168) gy werk bestempel as; ,,die Verankerung
dieser vielen Seelen in die Seele des Einen".
h, Paulus se gebruik van xó siayysXiov en simyysXiC,oiiai '*').
Paulus toon 'n besondere voorliefde vir hierdie woorde, soos
165) Vgl. GROSHEIDE: De eerste br. ... Kor., bl. 166-7, en De tweede br. ...
Kor., bl. 233-4.
18") Idem en PLUMMER: a.w., bl. 89-90. Vgl. STR.-BILLERBECK, III, bl. 339-
40, vir die laat-Joodse gebruik van die beeld wat die klem op die leraar laat val.
IS'') GROSHEIDE: De eersfe br. ... Kor., bl. 128. Vir beide laaste heelde sien
bl. 123-4, en PLUMMER: a.w., bl. 56-65.
1"^) A.W., bl, 156, Tenspyte van hierdie treffende woorde handhaaf D, tog
nog 'n sekere kloof tussen die boodskap van Jesus van Nasaret en die Christus-
„Kult" van Paulus.

103
blyk uit die feit dat hy die s.n.w. sestig, en die w.w. twee-en-twintig
keer in sy geskrifte gebruik. Dit beteken egter nie dat hy die
monopolie op hulle het nie want in die orige deel van die Nuwe
Testament kom die s.n.w. nog vyftien en die w.w. drie-en-twintig
keer voor. Ook sê dit sekerlik nie dat hy hul literêre vader is nie,
want reeds vóór sy optrede tref ons dit in verband met die Keisercultus
i'^ö) aan. Dit is egter veral in die Jcsajaanse profesie
(c. 40 ; 9; 41 ; 27; 52 ; 7; 60 ; 6; 61 : 1), die latere sinagoge en die
vroegste Christendom i'i'i) dat hy ongetwyfeld die gebruik, wat
hy so gepas vir sy doel beskou, aanwesig gevind het i'^'S).
Dat hierdie aansluiting nie bloot die uiterlike woordgebruik betref
nie, blyk daaruit dat Paulus die w.w. (simyysXï^oiiai) i"3)
sowel as de s.n.w. (siayyéXiov) ^'^'^) steeds tegnies-terminologies
gebruik. Verder omdat hy dikwels (drie-en-twintig keer) TÖ st'ayysXiov
absoluut gebruik: „er braucht nicht erst durch ein Subst.
oder einen Relativsatz sitayy, zu characterisieren. Die Leser wis-
169) Vgl. o.a. A. VON HARNACK: Evangelium, Geschichte des Begriffs in der
alten Kirche (Exkurz. in Entst. u. Entw. der Kirchenverf. u. des Kirchenrechts in
den 2ten Jhrhund., L. '10, bl. 199-239); M. BURROWS: The origin of the term
"Gospel", (JBL, 1925); STR.-BILLERBECK, III, bl. 4-11; J. SCHNIEWIND:
Ursprung und erste Gestalt des Begriffs Evangelium, I, Gü. Be. '27, II, '31;
E. MOLLAND: Das Paulinische Euangelion, das Wort u, die Sache, Oslo Dybwad
'34; G. FRIEDRICH: iiayyiino.iai ens., art ThWzNT, II, '35, bl. 705-35; e.a.
i'^O) Vgl. die Priene-kalenderinskripsie uit die jaar 9 v. Chr. Ons het hier
waarskynlik parallele verskynsels. Sien E. LOHMEYER: Christuskuit und Kaiserkult,
T. '19, bl. 24; FRIEDRICH: t.a.p., bl. 722,
i'^i) Die teorie dat die oergemeente hierdie spraakgebruik uit die Hellenisme
ontleen het (vgl, P. WENDLAND: a.w., bl. 258 en 409) of dat dit 'n hysteronproteron
onder Pauliniese invloed sou gewees het (J. WELLHAUSEN: Einleitung
in die erste drei Evang.-, B. 'II, bl. 98-101), is te wyte aan veronagsaming van
die Ou-Testamentiese agtergrond omrede dat die O.T. of die LXX nie die
substantief gebruik nie (MOLLAND: a.w., bl. 18). G. DALAIAN (Die Worte
Jesu, 1898), A. SCHLATTER (Theol. des N.Ts, I, St. '09), BILLERBECK,
SCHNIEWIND, e.a. het hierin verandering gebring.
1^2) MOLLAND: a.w., bl. 37-8; FRIEDRICH: t.a.p., bl. 71634-6.
"3) Sien o.a. 1 Kor. 15 : 1. 2 Kor. 11:7; Gal. 1 : 11. Vgl. ook die absolute
gebruik in Rom. 15:20; 1 Kor. 1:17; 9:16, 18; 2 Kor. 10:16; Gal. 4:13.
'n Uitsondering vorm egter 1 Thess. 3 : 6.
"-*) I^et x.,pv

104
sen, was Evangelium ist" I'^s). Ten slotte omdat hy, bv. Gal. 1 : 7,
XÖ siayysXiov voorstel as 'n ,,Norm an der die Verkündigung
gemessen werden kann"i76)_
Hieruit (vgl. veral hierbo vtn. 174) blyk dit dat Paulus geen
bloot formele begrip in die oog gehad het nie. Tog lê die kontinmteit
van inhoud nie voor die hand nie, want, terwyl dit vir die
Ou-Testamentiese profesie die tyding van die koms van die koninkryk
van Jehovah is en Jesus ook( dieselfde gedagte hervat, maar
na aanleiding daarvan leer dat genoemde koninkryk met Hom
werklikheid geword het (Luk. 14 ; 16—30), vorm hierdie gedagte
tog nie die eintlike tema van Paulus se prediking niei'^^^^). Die
kerngedagtes van Paulus se Evangelie vind ons in Rom. 1 ; 1 e.v.,
1 Kor. 15:1 e.v. en Rom. 2 ; ; 16 en word bv. deur MOLLAND as volg
saamgevat; ,,Die Substanz des Evangeliums ist das Christologische
Drama von dem praexistenten Christus, der Mensch wurde, der
gekreuzigt, auferstanden, und zur Wurde des ,Herrn' erhöht
ist"!'^'^). As ons hierdie gedagtes egter in verband bring met sy
herhaalde verklaringe dat sy prediking enkel en alleen Christus
tot inhoud heti"^^), met sy versekering dat dit volgens die O.T.
geskrifte is^'^^) en met sy bestempeling van sy Evangelie as
TO-C Ösoï5i80)_ asook sy herhaaldelike verwysing na die ^aOiXsia
xov dsov i8oa) Jan verdwyn die verskil en word dit duidelik dat
1^5) FRIEDRICH: t.a.p., bl, 72636-7.
"8) MOLLAND: a.w., bl. 44.
176a) FEINE: a.w., bl. 424. Reeds in Jesus se prediking tree die stuk van die
Koninkryk. hoewel dit ook hier nooit verdwyn nie, later feitlik op die agtergrond.
Vgl. GROSHEIDE: De Gesch. der N.Tsche Godsopenb., bl. 47-8.
•1'''') MOLLAND: a.ti;., bl. 75. Hierin sien hy dan dit wat vir Paulus as die
„Substanz" van die Evang. in onderskeiding van die „Konsequenzen" wat hy
daaruit trek, geld (bl. 60, 76 e.v.). FRIEDRICH (t.a.p., bl. 729, aanm. 1) en
O. MiCHEL (ThLZ, 60, '35, bl. 141) vind dit tereg 'n onhoudbare ..Verengung",
Uiteraard kan ons hier geen uitsluitselgewende ondersoek instel nie. Sien bl. 170-73.
"8) Gal. 1 : 16; Fil. 1 : 15; 17 e.v.; Kol. 1 : 28; 1 Kor. 1 : 23; 15 : 12; 2 Kor.
1 : 19; 4:5; 11 : 4. Hier kom ook die uitdrukking: rè fÏMyyiUov xov XQCOXOV
ter sprake in sover 'n mens dit as Gen. Obj. (WELLHAUSEN, VON DOBSCHÜTZ,
J. WEISS, FEINE, e.a.) mag beskou.
i''») Rom. 1 : 2; 1 Kor. 15 : 3; Tit. 1:2.
"O) 1 Thess. 2 : 2, 8, 9; 2 Kor. 11:7; Rom. 1:1; 15 : 16.
180a) 1 Kor. 4 ; 20; 6 : 9, 10; 15 : 50; Gal. 5 : 21; Ef. 5 : 5; Kol. 4:11; 1 Thess.
2: 12; 2 TTiess. 1 : 5; 2 Tim. 4 : 18. Hoewel dit veral die eschatologiese aspek is

105
,,bei Paulus das Evangelium reicher entfaltet ist, weil der Tod, die
Auferstehung und die Heilswirkung des auferstandenen Christus...
hinzugetreten sind" i^i), dat sy Evangelie in nou verband met die
Ou-Testamentiese profesie staan, en dat hy inderdaad daarin sien
die ,,Durchführung des Heilswillens Gottes an den Menschen " isi),
d.w.s. die verwesenliking van die Koninkryk van God.
Dit blyk dus dat die Skrif (Ou en Nuwe Testament) één
Evangelie ken met 'n lang ry figure wat bevoorreg was om dit
aan die mense te verkondig. Hoeseer die genoemde figure in die
greep van die sending gestaan het, blyk uit die volgende drie
karaktertrekke wat in die Pauliniese gebruik aan die lig tree.
Ten eerste lê dit in die pregnante woord simyysX-iov, -iC,onai
opgeslote dat die inhoud daarvan verkondig word (vgl. o.a.
Rom. 1 ; 3 e.v; 10 : 16; 2 Kor. 2 : 12; Fil. 1 : 5 — en veral die
uitdrukking sv x*T) siayysXici 1^2) in bv. Rom. 1 : 9; 1 Kor. 9 ; 18;
2 Kor. 10:14; Vgl. ook óid xov svayysXiov — Ef. 3:6). In
hierdie verkondigingsproses sien Paulus egter nie rd siayyéXiov
as 'n passiewe entiteit nie. In Kol. 1 : 23 noem hy homself 'n
(fidxovog xov siayysXiov, 'n uitdrukking wat ,,den Sinn haben
(kann) dass das Wort Gottes der Dienstherr der Apostel ist" 1^3);
in Kol. 1 : 6 praat hy van die Evangelie as nie slegs tot die
Kolossense gekom nie (sig), maar as blywend (craQÓjnog), vrugdraend
(xaQrroifOQOviisvov) en groeiend (avi,avónsvov); en in
1 Kor. 9 : 23 spreek Paulus dit as sy begeerte uit om „Ovyxoivtovög
xov sbayysXiov te wees". Laasgenoemde uitdrukking word gewoonlik
uitgelê as ,,deelhebbend aan die Heilsgoedere", maar die
wat die aandag trek, stel Paulus tog ongetwyfeld die koninkryk ook as reeds
aanwesig voor. Sien H. J. WESTERINK: Het Koninkrijk Gods bij Paulus, Hilv.
Schip. '37, bl. 271 e.v.; H. LiETZMANN: A'd Kor. I. II", bl. 21.
181) FEINE: Theol. des N.Ts, bl. 425 en 424. Verskillende geleerdes, soos
bv. E. BRUNNER: Der Mittler, T. Mo '27, ('37=*), bl. 486-96; H. SCHREINER:
Ehre und Glaube (brosjure), '34; W. KÜNNETH: Antwort auf der Mythus,
B. Wich. '35, ('36'i), bl. 91: e.a., beskou dan ook die probleem: Jesus of Paulus
as vir goed opgelos. Laasgenoemde mening word egter nie deur H. WiNDISCH
[Paulus und Jesus, art. in ThStuKr, 106e jrg (1934), bl. 432 e.v.] gedeel nie.
182) SCHNIEWIND (a.w., bl. 98) wil selfs aan ,,das amtliche Element" dink.
Waarskynhker beteken dit slegs: ..bezig met de Evangelieprediking" (GROSHEIDE:
De tweede brief ... Kor., bl. 368),
183) VON HARNACK: a.w., bl, 244, aanm, 2,

106
moontlikheid moet vir MoLLAND toegestem word, dat dit ook ,,der
Genosse des Evangeliums, der Mitarbeiter des Evangeliums " 184)
kan beteken. So kom xö siiayyéXiov dan voor ons te staan as ,,eine
halb hypostatische Grosse" i^^) .^at sy verkondiger soek, hom
vind en tot sy mede-arbeider en dienskneg maak, en, ook as
laasgenoemde verdwyn het, nog voortgaan met vrugdra en verbreiding
(vgl. ook 2 Tim. 2 : 9; 2 Thess. 3:1).
Ten tweede vestig ons die aandag op die genitief in die vaste
uitdrukking xö siayyéXiov xov XQIOXOV (Rom. 15: 19; 1 Kor.
9 : 12; 2 Kor. 2:12; 9:13; 10 : 14;^Gal. 1 : 7; Fil. 1 ; 27; 1 Thess.
3:2). SCHNIEWIND het seker die vraag na die betekenis daarvan
goed beantwoord: voorop gaan dat Christus die outeur van die
Evangelie is, maar tegelyk word Hy dadelik daarmee as die inhoud
van die verkondiging aangedui iss). Die dryfkrag agter en in die
Evangelie soos ons dit hierbo geskets het, is dus Jesus Christus.
Ten derde is van direkte belang vir ons ondersoek die feit dat
Paulus meermale die uitdrukking ró siayyéXiov (xov (Rom. 2 : 16;
16 : 25; 2 Tim. 2:8) of xö siayyéX.iov ^jimv (2 Kor. 4 ; 3; 1 Thess.
1 : 5; 2 Thess. 2 : 14) of TÓ siayyéXiov ó siayysXiOd^i^v (1 Kor.
15; 1) of Td siayyéXiov xö siayysX.ioStv i:t' Sfiov (Gal. 1 ; 11
en ongeveer dieselfde in 2 ; 2 en 1 ; 8) gebruik. Vir die standpunt
dat Paulus hiermee sy Evangelie na inhoud van dié van die oergemeente
sou onderskei (vgl. weerlegging bl. 103 e.v.), kom eintlik
slegs die polemiese plekke t.w. Gal. 1 en 2, en 2 Kor. 4 : 3 in
aanmerking. Om in Gal. 1 (v. 11) en 2 (v. 2) die aanduiding van
twee teenoormekaarstaande Evangelies te vind, is 'n verkragting
van die hele gedagtegang: met die siayyéXiov xf^g stsQixonfig en
rijg dxQO^vOxiag word dan ook beslis nie twee Evangelie-inhoude,
maar alleen twee kringe van ontvangers bedoel i**''). In 2 Kor. 4 : 3
181) A.W.. bl. 52, Sien vir die gewone uitleg: BAUER: a.w., kol, 1288;
LiETZMANN: a.w., bl. 43: GROSHEIDE; De eerste br. ... Kor., bl. 320.
185) A.W., bl, 107-111, So ook FRIEDRICH: t.a.p., bl, 72826-38. Vgl, O.
SCHMITZ: Die Christusgemeinschaft des Paulus im Lichte seines Genifivgebrauchs.
Gü. Be. '24, bl, 45-88,
186) Vgl, bl. 15-18. Dis die opvatting van die oorgrote meerderheid van
eksegete: ZAHN, LiETZMANN, BuRTON, LAnRANGE. MUNDLE, MOLLAND,
GREIJDANUS, e.a. teenoor die Tübingse skool, MOE ('12), BARNIKOL (?) ('31)
e.a. Vgl. W. MUNDLE: Der Glaubensbegriff des Paulus (z.j.) en Das religiose
Leben des Ap. Paulus ('23), L. Hinr.

107
gee Paulus toe dat baie mense geen oog vir sy Evangelieprediking
het nie. Hy beweer egter nie dat die oorsaak inherent in sy soort
Evangelie aanwesig is nie. Dit is trouens dieselfde Evangelie as die
van die ander apostels (ïnidv). Die oorsaak vind hy in die feit
dat, net soos in die Ou Bedeling 'n masker of sluier (xd?.v!i;ta)
op die voorlees van die Wet gele het, so voorkóm dieselfde verskynsel
in die Nuwe Bedeling dat almal die Evangelie aanvaar i^'i').
Met veiligheid kan ons konkludeer dat Paulus met hierdie uitdrukking
geensins, in teenstelling met sy algemene gebruik (vgl.
bl. 103), probeer om sy Evangelie as'n afsonderlike entiteit naas dié
van die oergemeente geplaas te sien nie. Trouens die gramm.atiese
samestelling van die uitdrukking is ook beslis nie daarop bereken
nie (vgl. bv. xö siayyéXiov rö s;idv).
Wat Paulus hier getuig — en daarby met opvallende spontaneiteit
—• is die bewussyn van die noue band tussen sy persoon en die
Evangelic, wat sedert die gebeurtenis te Damaskus 'n werklikheid
in sy lewe geword het i^**). Hy is daarvan helder bewus dat ook hy
persoonhk in die sendingsgreep (Rom. 10: 15) van die Evangelie
gekom het. dat hy homself daaraan oorgegee het en dat dit sy
grootste skat geword het. Hierdie uitdrukking vind dus ongetwyfeld
,.seinen psychologischen Ursprung in dem Bewusstsein Pauli,
èjióOroX.og zu sein" i89) en spreek van 'n Sendingsbewussyn wat
hom ,,in die prophetische Linie (stellt)" i^o).
c. Die lig waarin Paulus sy lyding gesien het,
Blykens Paulus se woorde aan die Galate (4 : 13, 14) is dit vanweë
{(Ud + Akkusatief) 'n swakheid of siekte (doêévsiav) in sy
liggaam (xijg OaQXóg) dat hy die eerste keer die Evangehe na
hulle gebring het. Waarskynlik is dit hierdie selfde i^i) kwaal wat
hy op die oog het as hy die Korinthiërs (2 Kor. 12:7) vertel van
1^^) Vgl. GROSHEIDE: De tweede Brief ... Kor., bl. 142-3. Gen. skrywer
meen o.i. tereg dat dit onwaarskynlik is dat Pis. hier teëwerpinge, as sou syne
'n ,,verhulde Evangelie" wees (so BOUSSET en LiETZMANN), op die oog het.
188) OEPKE: a.w., bl. 54.
180) A.W., bl. 97. Ook FRIEDRICH: t.a.p., bl 73120-1.
190) MiCHEL: t.a.p.. Kol. 143.
191) Vgl. PLUMMER (// Cor.. bl, 349): this view bas much to commend
it. But nothing approaching to proof is possible".

108
die doring in sy vlees waarvan hy, tenspyte van sy vurige gebed,
tog nie verlos raak nie. Paulus begin en gaan dus sy hele sendingsloopbaan
deur met een of ander liggaamlike kwaal ^^~), Hy verklaar
egter dat hy eindelik hierdie lyding leer ken het as 'n gawe van
God {ééödri — v. 7) met die doel om die besef van sy eie swakheid
teenoor die krag van die alleswerkende Genade by hom lewendig
te hou (vgl. 1 Kor. 15 ; 9; 2 Kor, 4 ; 7—5 : 10), So word dit vir
elkeen wat wil oplet (vgl. die element van kontrole in xs?.sTxai —
V. 9) duidelik dat die geweldige taak wat aan Paulus opgedra is,
nie danksy die krag (övva^ug) van 'n mens (= dodévsia), maar
van Christus Self tot verwesenliking kom (vv. 8—9) i93). Paulus
lê dus 'n noue band tussen sy chroniese kwaal en die korrekte
uitvoering van sy lewensopdrag.
Behalwe hierdie ,,natuurlike" lyding moes Paulus egter ook ander
ontberinge ondergaan wat in direkter verband met sy sendingsaktiwiteit
gestaan het:
(i) Die destydse reise het gevare meegehring wat, tenspyte van
die welversorgde verkeersnet van die Romeinse Ryk 1^4)_ nie te
onderskat is nie. Op land was daar die onoorbrugbare riviere: ,,één
misstap bij het doorwaden (kon) in de diepte doen verdwijnen" 195)_
die gevreesde rowerbendes en die onherbergsame water- en voedsellose
landstreke 196) • op see was verder die destydse bote nouliks
teen die elemente bestand lo^). Dit alles trotserend, het Paulus met
sy kranke liggaam in nog geen drie dekades *n paar duisend myl
192) Was dit Ophthalmia? of Malaria? of Epilepsie? of Hysterie? Elkeen van
die vier, en ook nog ander siektes het verdedigers. Tog moet ons hier met 'n
non liquet berus. Vgl. A. DEISSMANN: Paulus, bl. 43, PLUMMER, a.w., bl. 349-50;
S, GREIJDANUS: De br. ... Galatië, bl. 272: GROSHEIDE: De tweede br. ... Kor.,
bl. 439-40, Laasgen, uit wel die vermoede dat dit 'n soort Epilepsie was
(bl, 440).
193) Vgl. veral GROSHEIDE, a.w., bl. 442-3.
19^) Vgl. TH. ZAHN: Weltverkehr u. Kirche wahrend d. drei 1 Jhrh., 1877;
A. ELTER: liinerarstudien, Bonn '08; W. M, RAMSAY: Travel and correspondence
among the early Xtians, art. in Exp, 8, 1903, bl, 401 e.v,; A. PHILIPPSON:
Reisen u. Forschungen im westl. Kl. Asiens, I, Gotha '10; DEISSMANN: a.w.,
bl. 24, 45-46.
195) GROSHEIDE: a.w., bl. 416.
198) Qjg laaste twee betref veral die binnelande van Kl, Asië (DEISSMANN:
Paulus, bl. 25 en 45).
19T) RAMSAY: St. Paul the Traveller etc., bl. 328.

109
afgelê. In die. verbeelding skets DEISSIVIANN hom als volg; ,,Auf jener
dunkel werdenden Strasse haben wir Paulus gesehen, auf jenem
harten Holz suchte der müde Paulus Erquickung, und Paulus war
es, der auf jener Schiffsplanke bin und her trieb, einen Tag und eine
Nacht, Paulus der schwerleidende Mann" (sien 2 Kor. 11 25b—
27). En HARNACK merk tereg op; ,,Paulus ist sich bewusst
gewesen, dass der Geist Gottes ihn treibe und ihm die Ziele und
Strassen weisse"i99).
(ii) Van *n ander aard is die lyding wat soms aan Paulus deur
'n verwoede, opgesweepte massa toegebring is. Te Lystra het hul
hom selfs byna dood gestenig (Hand. 14 : 19; 2 Kor. 11 : 25) 20ü).
Hier gee Paulus homself bewus oor aan die wraak van daardie
,,Fanatismus, der wie ein fressendes Feuer durch die Geschichte
des religiösen Orients wütet von der Abschlachtung der Baalspfaffen
bis zur Steinigung des Stephanus und von den alexandrinischen
Judenmetzeleien unter Caligula bis zu den Christenmassacres von
Adana, Tarsus und Antiochien im Jahre 1909" 201).
(iii) Nog 'n ander karakter dra die lyding wat Paulus van die
sy van die destydse regsinstansies moes verduur:
Ten eerste van die Jode. As 'n collegia licita het die Joodse
gemeenskappe in die hele Romeinse Ryk groot voorregte geniet soos
veral blyk uit die feit dat aan hul 'n eie regspraak in inwendige
aangeleenthede veroorloof is 202), I^ hoeverre hul naas die regsprekende
ook uitvoerende mag gehad het en naas die siviele ook
kriminele regspraak kon beoefen, is moeihk om in 'n paar woorde
uit te maak 203). Djt ^vas in elk geval in veel groter mate die geval
as wat meestal aangeneem word. ,,Man sieht aus alledem", skrywe
ScHÜRER, ,,dass die Juden tatsachlich nicht nur die Zivil- sondern
108) A.W., bl. 46,
199) Mission u. Ausbr. etc, I, bl. 380,
200) Vgl. ook Hand, 16:22; 17:5. 18:12; 19:23, 29 e.v,; 21:30 e,v.;
22 : 22 e.v,
201) DEISSMANN: a.w.. bl. 44.
202) W. STAERK: NTliche Zeitgeschichte, I, (Samml. Göschen 325) '20,
bl. 118-9; SCHÜRER: a.w., III, bl, 97-121,
203) Oor uitvoerende mag vgl. AALDERS: a.iv., bl, 128 e,v,: en oor kriminele
regspraak TH, MOMMSEN; Die Rechtsvcrhaltnisse des Ap. Paulus, art, in
ZNTW. 2e jrg '01. bl, 88 e,v. en SCHÜRER: a.w., III, bl. 113 e.v. Vgl. ook
). KLAUSNER: Jesus of Nazareth, Lond. A. & U. '28, bl. 160.

110
sogar eine Art von Kriminalgerichtbarkeit gegen ihre Mitglieder
ausgeübt haben" 203a)_ Self vroeër in diens van die Sanhedrin
(vgl. Hand. 9:2; 22:19; 26:11), het Paulus beter as iemand
anders kennis gedra van die meedoënloosheid waarmee die Joodse
owerheid al sy mag in werking gestel het teen diegene wat daarmee
in botsing gekom het. Dit kon vir hom dan ook nouliks 'n verrassing
gewees het dat hy nie minder as vyf keer die bloedige géselstraf
moes ondergaan nie (2 Kor. 11 : 24) 204) _ Di^ gevare van die kant
van sy volk (2 Kor. 11 : 26) moes en het hy dan ook gewis aan die
liggaam ondervind.
Ten tweede van die Romeine. Hierby moet ons dink aan die
drie keer wat Paulus in hande van die lictores met hul roedes of
stokke (virgae) gekom het (2 Kor. 11 : 25; vgl. ook Hand. 16 : 22);
aan sy gevangeneming; en aan sy uiteindelike teregstelling. Aangesien
hy die Romeinse burgerreg 20.'i) besit en die Christendom
vir die Romeinse owerheid as 'n onderdeel van die geoorloofde
Joodse Godsdiens gegeid het 206), was dit in teorie vir Paulus
moontlik om al hierdie lyding te ontgaan. Dat dit egter nie gebeur
nie, is te wyte aan die feit 1. dat hy volhard het met die verkondiging
van 'n Evangelie wat die verbete agtervolging van die Jode opgewek
het (vgl. bl. 70 en 90 e.v.); 2. dat sy regters die guns van die volk
203a) A.W., in, bl. 114.
201) Vgl, STR.-BILLERBECK, III, bl, 527-30, A, B, BRUCE merk op dat:
,,No man could hate like a religious Jew of the apostolic age: he was renowned
for his diabolic capacity of hating" (The Training of the Twelve^, Edin, '01.
bl. 417).
205) Kragtens die Lex Porcia en die Lex Sempronia mag niemand 'n Rom.
Burger boei. slaan of doodmaak nie, 'n Tydige beroep hierop sou dus beide die
ntvxa-At.; xiOOtfjd-/.ovxa nafta [liav en die x(ti.i iii(ta^itiioOtiV kon voorkom bet, Vgl.
MACHEN: a.w., bl. 45; MOMMSEN, t.a.p.
208) Yi\e opvlammende nasionalisme wat tot die groot katastrofe van 70 n.
Chr. lei, het ook meegebring dat die nasionaal-partikularistiese element in die
Joodse godsdiens die oorband gekry het (VON HARNACK: Miss. u. Ausbr., I,
bl. 22-3). Hierdeur ontstaan, veral as gevolg van die prediking van Paulus, die
felle haat teen die Christene (idem, bl. 64-7) waardeur die Romeinse owerheid
dan ook duidelik Jodedom en Christendom as twee onderskeie groothede leer ken:
eersgen. erken hul as licita, laasgen. vervolg hul as illicita. Hoewel die gewigtige
gebeurtenis nie presies te dateer is nie (idem. bl. 500. Sien ook W. M. RAMSAY:
The Church in the Rom. Emp.^', 1897, bl. 190 e.v,), is dit tog duidelik eers na
die dood van Pis, voltrek.

Ill
gesoek het; 3. dat hy in sy beroep op die Keiser blykbaar die aangewese
weg sien waarlangs hy die woord van die Heer ook nog te
Rome sou verkondig (Hand. 23 : 11); en 4. dat hy sy dra van die
boeie as 'n onderdeel van sy opdrag as gestuurde van Christus
beskou (vgl. hieronder).
By hierdie beklemtoning van die lye wat die apostel van buite
af toegebring is. moet die daarmee gepaard-gaande inwendige
smart 20^)^ veral by die gedagte aan die verwerping van sy eie volk
(Rom. 9—11), nie uit die oog verloor word nie. In alle opsigte
kan ,,die Apostel Paulus by uitstek die lydende apostel" 208)
genoem word.
Ter presiese beantwoording van die vraag hoe Paulus egter self
oor hierdie lye geoordeel het, moet 'n mens op die volgende drie
feite let;
1) Paulus beskou alle Christelike lye as 'n konstituerende element
in die eenwording met Christus 209). So 'n eenwording bring
immers mee sowel die pynlike kruisiging van die ou mens (Rom.
6 ; 3—6) 207) asook die vervolging deur die wereld wat Hom haat
(Joh. 15: 18—19). Deurdat so 'n wereld alleen in die gelowiges,
wat met Christus één geword het en vir Hom getuig, die hand aan
Christus kan slaan, praat Paulus van hul xoivuyvia Ttadmidxinv
aiixov (Fil. 3 ; 10; ook 2 Kor. 1 : 5; 4 : 10; Rom. 8 ; 17c; Kol. 1 : 24);
d.i. ..(hun) deelhebben aan het lijden, dat Christus de eeuwen door
in zijne geloovigen lijdt" 210) totdat die gestelde maat vol is
{dvxavan).i]Qé(xi — Kol. 1 ; 24) en die wereldse skynforum vervang
word deur die regverdige forum van God, waardeur 'n end gemaak
20') Die smart veroorsaak deur die worsteling met die ou mens (Rom. 7)
kom nie hier tersprake nie, omdat dit nie lig op sy sendingsbewussyn werp nie.
20S) E. P, GROENEWALD: -lioiVMvCa (Gemeenskap) by Paulus, Delft Mein.
'32, bl, 191: en ander literatuur aldaar,
208) Sien veral Fil, 3:10 waarin y.«i.. x«i waarskynlik epeksegeties met
Toi' yvöirat tii-xóv verbonde is. Met yvMvai aivóv wys Pis, op ,.eene kennis die
voortspruit uit levensgemeenschap en innige gebondenheid met den Heere
Christus" (GREIJDANUS; De br. ... Philippi, bl, 283; en M. R, VINCENT: Ep. to
the Phil and to Phn."^, (ICC) '02. bl. 104).
210) GREIJDANUS: a.w., bl. 284. Ook J. VAN ANDEL: Pis', br. a.d. Col., Ka.
'07, bl. 41-2: P. BlESTERVELD: De Br. v. Pis. a.d. Col. Ka. Bos '08, bl. 190.

112
word aan die vervolging van Christus en die gelowiges 211). ,,Deur
die gemeenskap van Christus waarby die gelowige ,in Hom bevind
word' ", merk E. P. GROENEWALD dus tereg na aanleiding van
Fil. 3:10 op, „word alle lye qua lye verhef tot jr«oi]fi«T«
aixov" 211'').
2) Paulus gebruik ,sy eie lyding ook as 'n bewys van die
besondere taak wat hy vir sy Heer vervul. Dit kom veral uit as hy
die Galate (c. 6 ; 17) vermaan om hom nie weer {xov P.ot:rtoC 212))
moeite (xójtovg) aan te doen deur sy apostoliese sending en
boodskap in twyfel te trek nie2i3) en hom dan daarvoor op die
feit beroep dat hy ,,die Oriyuaxa van Jesus in sy hggaam dra". Met
die Oriyii. bedoel Paulus duidehk „the effects of bis sufferings as
an apostle (2 Cor. 6:4—6, 11 ; 23ff) and, as the sv x(n 0(n{iaxi
HOV shows, the physical effects, perhaps the actual scars" 2i4).
Die veiligste is om hier geen sinspeling op een of ander gewoonte
uit die oudheid 215) te soek nie. Die genitief kan die beste as 'n
genitief van gemeenskap beskou word2i6)_ Jn hierdie woorde aan
211) O. MiCHEL (Prophet und Martyrer, Gü. Be. '32) e.a. verloor hierdie
forensiese aspek in die lye van die gelowige te veel uit die oog. Sien R.
SCHIPPERS: Getuigen van Jezus Christus, Fra. We. '38.
21 la) A.W., bl. 145. Ook P. EwALD: Der Br. d. Paulus a.d. Phil", (KzNT),
11) '17, bl. 179.
212) Vgl. PLUMMER (a.w., bl. 360): ..loS lomov is doubtless here, as
usually elsewhere, a genitive of time, meaning 'henceforth'". So 00k ALFORD:
a.w.. Ill, bl. 66. Anders ZAHN: Galaferbr., bl. 286.
213) ALFORD: a.w.. Ill, bl. 66.
21*) PLUMMER: a.w., bl. 360; S, GREIJDANUS: De br. ... Galatië, bl. 360.
BEYER [Der Br. a.d. Gal, (NTD) bl. 52] mag dit. alleen kragtens die genitief,
nie tot die ,,bleibende Folge der Blendung oder des körperlichen Zusammenbruchs,
den er damals (d.i. voor Damaskus) erfahren (hat) ", en waarin hy dan
,,der Stachel in seinem Fleische" sien, beperk nie.
215) Sommige (bv. BEYER: a.w., bl, 52) dink aan die antieke gebruik om
vlugtelinge in 'n tempel as die eiendom van die godheid te brandmerk (Herod,, ii,
113); maar was dit nog in die NTse tyd die gebruik? Ander (bv. PLUMMER:
a.w., bl, 361) verwys na die brandmerking van slawe; maar dit geld tog slegs
van weggelope en verdagte slawe. Die nuwere geleerdes (DEISSMANN: Bibclstudien,
bl. 262 e,v„ W. BOUSSET: Der Br. a.d. Gal. in Die Sehr. d. N,T.3,
Gö. '17. II. bl. 74; e.a.) verwys gewoonlik na die towerformule van die Leidense
papyrus; maar daarin kom die woord axiyiiaxa nie voor nie.
210) SCHMITZ: Die Christusgemeinschaft ens,, bl, 185 e.v,

113
die Galate ,,spreekt (de apostel) van hetgeen hij om des Heeren
Wil en in dienst van Zijn Evangelie heeft ondergaan en gearbeid,
zooals de litteekencn en het lichamelijke voorkomen daarvan de
blijvende kenteekenen zijn, om degenen, die den Heere liefhebben
in het hart grijpen ... Een bemoeilijking van hem zou ... een zich
stellen (zijn) tegen Christus in eenen dienaar, die op zoo duidelijk
kenbare wijze zich geheel aan Hem en Zijnen dienst gegeven en
daarvoor geofferd heeft" 21'!').
3) Paulus sien ook in sy lye 'n wesenlike vervulling van sy
opdrag. Dit blyk uit uitdrukkings soos osOfiiog . . . iijtsQ éiMoyv
rüv s6vG)v (Ef. 3:1), sv ralg dXi^sOiv {lov 't:xsQ éfiMV (Ef.
3: 13), maar veral uit die volgende woorde aan die Kolossense:
Nvv yaÏQU) sv xoïg jia6ri[iaOiv ijtsQ iiiiöv, xal dvxavaJt?.7}Qa>
xd varsQiiiiaxa xiöv dXixpsov xov XQIOXOV SV xfi OaQxi fiov
ijisQ Tofj Oihiiaxog aixov, ó éoxiv i] sxxXriOia (c. 1 : 24). Vind
die Kolossense sy hoë aansprake op dienaar-wees van die Evangelie
(1 : 23) onverenigbaar met sy gevangeskap, vir Paulus is dit veeleer
aanleiding tot blydskap (vïw yaiQOi). Sy lye immers het naas die
primêre karakter dat dit jtXi]QO)6ig van die dXix^sig xov XQIOXOV
is (vgl. bo), ook dié dat dit ijtsQ ifiöjv en vcisQ rov Och;iarog
ai'xov is. Hoewel Paulus hiermee geen plaasbekleding 2i8) op die oog
het nie, bedoel hy tog ook meer as die bemoedigende en bevestigende
krag van alle martelaarslye 2i9). Blykens die volgende vers dink
hy aan die ihaxovia wat aan hom xaxd xfiv oixovofiiav xov 6so^
{Ef, 3 : 2, 9; 1 ; 10) gegee is, aan sy spesifieke funksie as oixóvofiog
lix'Oxi}Qici>v 8sov (1 Kor. 4:1). Paulus beskou dus ook sy lye as
opgeneem in sy besondere d.i. apostoliese taak. So eers word die
verhouding van vreugde èn lye hier in die regte lig gesien: ,,Er
beschreibt sein Berufsbewusstsein durch die widersprüchliche Zusammenstellung
der Worte ,f reuen' und .leiden' " 220).
Samevattend: te wyte aan sy eie liggaamlike kwaal, die ontberinge
en gevare van die lang reise, die meedoënlose vyandskap
van sy volk en laasgenoemde se oorreding van die Romeinse
21') GREIJDANUS: De br. ... Galatië, bl, 360.
218) Sien veral BlESTERVELD: a.w., bl, 188 e.v.
210) Bv. VAN ANDEL: a.w., bl. 41-42.
220) H. RENDTORFF: Der Br. a.d. Kol. (NTD, II, 8, Tlb.) bl. 110,
8

114
owerheid, was Paulus se gang, vanaf die oomblik dat hy sy
bekeringsopdrag ontvang het, feitlik één lydensweg. Hierdie lye
sien Paulus egter nie slegs as vanselfsprekend inbegrepe in sy
één-wording met Christus nie, maar gebruik dit ook ter legitimering
van die waaragtigheid van sy sending en boodskap, en is oortuig
dat hy besig is om daardeur sy besondere opdrag te verwesenlik.
Paulus se optrede wat alle lye aanvaar, vloei dus voort uit en word
gedra deur 'n kragtige sendingsbewussyn.

HOOFSTUK III.
Ander voorbeelde in die Besondere Openbaring Vcin 'n Sendings'
bevmssyn wat op 'n wonderbaarlike wyse bewerkstellig is.
Deur hul duidelike getuienis dat hul langs wonderbaarlike weg
'n goddelike opdrag ontvang het, kom die Nuwe-Testamentiese
apostels in daardie gebied te staan waar die orde sonder tyd of
ruimte met die aan tyd en ruimte gebonde orde in aanraking kom.
Hier het ons dus met 'n onbegryphke misterie i) te doen en gaan
dit derhalwe nie om die resulterende feit, nl. hul sendingsbewussyn,
in die lig van algemeen-menslike verskynsels te ondersoek en te
verklaar nie. Ook hier geld die uitspraak van J. RiDDERBOS in
enigsins ander verband gedoen: ,,Gelijk altijd bij de aanraking van
het hemelsche met het aardsche (blijft er) een mysterie, waarvoor
wij ons enkel aanbiddend kunnen buigen"!''). Wat wel geoorloof
en ook noodsaaklik is, is om soveel voorbeelde moontlik van 'n
dergelike sendingsbewussyn bymekaar te bring en dan dié van die
apostels te karakteriseer deur dit daarmee te vergelyk 2).
As ons uitgaan van die oortuiging dat God slegs in die Besondere
Openbaring, soos dit in die Ou en Nuwe Testament tot ons gekom
het, met die mens op 'n besondere wyse in kontak tree 3), is dit
reeds vooraf duidelik dat 'n ondersoek na voorbeelde uit die nie-
Christelike godsdienste, Okkultisme e.d.m., geen positiewe resultaat
sal oplewer nie. Derhalwe sal ons ons kortheidshalwe alleen tot
die Ou en die Nuwe Testament beperk, en wel tot die figure daarin,
met wie ons voorafgaande ondersoek (bl. 102—5) ons al in aanraking
gebring het, nl. die Ou-Testamentiese profete en Jesus
Christus.
1) Vgl. H. BAVINCK: Ger. Dogm.^ II, Ka. K. '28, bl. 22.
la) De Apostel der Heidenen, Ka. K. '31. bl, 276,
2) H. BAVINCK: a.w., I. bl. 257,
3) Vgl. idem., I, bl. 272, 291, 298 ens. A, FRÖVIG behandel „Das Sendungsbewusstsein
i. d. ausserbibl. Religionen" op bl. 21-32 van sy Das S. B. Jesu u.
der Geist, Gü. Be, '24.

116
I. Die Sendingsbewussyn van die Ou-Testamentiese Profete 4).
In die Ou Testament, waarin volgens NiETZSCHE ,,es Menschen,
Dinge und Reden (gibt) in einem so grossen Stile, dass das
griechische und indische Schriftentum ihm nichts zur Seiten zu
stellen hat""), neem die aktiwiteite van die profete ongetwyfeld
'n kardinale plek in 0). Vir ons huidige ondersoek is dit egter veral
die formele aspek daarvan wat ons interesseer en sou ons graag
wil weet in watter lig hulle self hul werksaamhede gesien het. Ons
bespreek dus ten eerste die vraag of hulle beweer dat hul, hetsy
geheel hetsy gedeeltelik, op eie inisiatief gehandel het; ten tweede.
as dit nie die geval is nie, of hul getuig dat hul geheel-en-al
afhanklik is van Iemand buite hulself, nl. van God; ten derde
watter standpunt die volk in die algemeen teenoor hulle ingeneem
het; ten vierde of hulle 'n objektiewe maatstaf ter toetsing van hul
aansprake aanbied; en ten vyfde wat hul ons meedeel van die wyse
waarop hul die opdrag deelagtig geword het.
A. Beweer hulle enigsins dat hul op eie inisiatief handel?
Die geskiedenis o.a. van Miga voor Agab met die vierhonderd
vyandige, valse profete (1 Kon. 22), van Jesaja voor Agas (Jes. 7)
en voor Hiskia (Jes. 37; 2 Kon. 19) en van Jeremia, die vurige
patriot wat tog die vrugteloosheid van verset teen Babel aankondig
(Jer. 37), laat ons die Ou-Testamentiese profete ken as manne wat
hul in die greep bevind van: ,,das heilige Mussen und Nicht-anderskönnen"'^).
Op die vraag na die laaste oorsaak van hierdie
onwrikbare trou aan die verkondigde woord, het verskillende ondersoekers
gemeen dat hulle met 'n natuurlike, psigologiese verklaring
kan volstaan. A. KUENEN, wat van oordeel is dat in die profetisme
,,de ernst en de warmte der religieus-zedelijke
overtuiging" die hoofsaak is, sien in die herhaalde uitdruk-
1) Vgl. veral G. CH. AALDERS: De Profeten des ouden Verbonds Ka. '18.
Hiermee ook dank aan genoemde skrywer vir vriendelike vestiging van aandag
op latere literatuur.
5) Jenseits von Gut und Böse, 1895, bl. 77 (§ 52). Vir die NT. egter het
NiETZSCHE slegs veragting.
*) O, EISSFELDT: Das Bcrufungsbewusstsein der Prophefen als theologisches
Gegenwartsproblem, art, in ThStuKr, 106e jrg (1934), bl. 128.
•) Idem: bl, 156.

117
king: ,,So sê die HEER" slegs die subjektiewe weergawe van 'n
vaste oortuiging van die waarheid van hul prediking^). Ander
weer, soos B. DUHMS), H. GUNKEL lo), G. HÖLSCHER e.a., beskou
dit as 'n abnormale geestesverskynsel en meen dat die profete
daardeur gekarakteriseer word as behorende tot die godsdienshistories
bekende groep van ,.religiose Ekstatiker " n).
Hierdie verklaringsmetode word egter deur soveel psigologiese
en eksegetiese besware bemoeilik. dat die meeste teoloë, o.a. veral
die sogenaamde ethici 12), hul gedwonge ag om toe te gee dat
tenminste die kerngedagte, bestaande in religieus-sedelike waarhede
en voorsegginge, van goddelike oorsprong is. Die orige deel beskou
hul egter as die ,,menschelijke kleed" waarin genoemde gedagte
deur die profete self gehul is. G. CH. AALDERS wys egter daarop
dat ,,in den ganschen schat der ons bewaarde profetieën zich geen
enkel gegeven (bevindt) dat ons aanleiding biedt om te vermoeden
dat de profeten eene onderscheiding hebben gemaakt tusschen
datgene wat hun rechtstreeks van God toekwam en datgene wat
zij zelf door nadere ontwikkeling daaruit afleidden" 13).
In die nuwere tyd is ook nog 'n poging aangewend om die
onverbiddelike optrede, o.a. van die profete, te verklaar as 'n
uitvloeisel van die oortuiging by die Jodedom dat die belydenis van
'n getuie vir God noodsaaklik met tydelike lye verbonde moet
wees !''^). Al sou hierdie teorie egter ook juis wees, dan volg dit
**) De profeten en de profetie onder Israël 1875 (2 dln) II, bl. 103. So ook
P. SCHWARTZKOPFF: Die prophetische Offenbarung nach Wesen, Inhalt und
Grenzen, 1896, bl. 167 e.v. en in die nuwere tyd }. HANEL: Das Erkennen Gottes
bei den Schrift-propheten. St. Kohlh. '23, bl, 254-60 en W, HERTZBER(J: Prophet
und Gott. Gü, Be, '23, bl. 9.
8) Jesaia (HdKzAT, III, 1). 18921. 19231,
1") Propheten, Gö. '17,
11) So ook S, MOWINCKEL: ..The Spirit" and the „Word" in the Preexilic
Reforming Prophets, art. in JBL, LIII (1934), bl. 214 e.v.
12) VALETON, WILDEBOER. e,a. Hier neem ook R. KiTTEL (Profetie und
Weissagung, 1899. bl. 13-6, en Geschichte des Volkes IsraeP, II, Gotha '12,
bl. 449-51) sy plek in.
13) A.W., bl. 37.
13a) Vgl. veral E. LOHMEYER: Die Offenbarung des Joh., T. Mo. '26, bl. 6
en Die Idee des Martyriums im Judentum u. Christentum in Zeitschr, f, syst.
Th,. 5. '27, bl. 232-49. Ook R, SCHIPPERS: Getuigen van Jezus Christus in h.
N.T., Fra. We. '38, bl. 3-39.

118
nog nie dat die inisiatief tot hul optrede en die bron van hul prediking
in hulle self gesoek moet word nie.
Hierdie enigsins summiere sketsing van die mislukte poginge om
die dryfveer tot, en die inhoud van die profetiese prediking in die
profete self te soek, bring ons daartoe om die volgende vraagstuk
te behandel;
B. Getuienisse dat hul optrede alleen op Goddelike inisiatief
berus.
In hoe 'n oorweldigende mate dit die geval is, blyk veral as ons
in navolging van K. BUDDE i4), S. MowiNCKEL 15), O. EISSFELDT I6)
e.a., die profetiese literatuur onder die volgende drie hoofde betrag:
a) Die ..hy-gedeeltes" waarin ons in die 3e pers. een en ander
van die doen en late van die profete meegedeel word. Hoewel dit
hier meer die uit- as die inwendige geld, kry 'n mens tog reeds
hier 'n begrip van hoe volslae die profeet van sy goddelike Sender
afhanklik is. Die opvallendste is die berig (van Barug?) dat
Jeremia, in sy stryd met Hananja, eers na 'n paar dae, en ter
beantwoording van die vraag van die volk of hul Gods Wil doen
deur na Egipteland af te trek, eers na tien dae die Woord van die
Heer bekend kon maak (sien Jer. 28 ; 11 e.v. en 42 : 7 e.v. resp.):
„niet op elk willekeurig oogenblik", merk G. CH. AALDERS i'') i.v.m.
Jer. 42:7, 8 op, ,,(stond het) aan den profeet om de van hem
verlangde Goddelijke voorlichting te verstrekken ... Zoodra hij
evenwel de Godsopenbaring ontvangen heeft, roept Jeremia .,, het
volk tot zich ten einde hun het woord van zijn Zender te doen
vernemen".
b) Die ..profetiese spreuke" waaronder die treffende uitdrukkinge
soos die volgende bedoel word: ,,Die HERE het vir my
gesê" 18, „Die woord van die HERE het tot my gekom" 19), „Die
11) In Das prophetische Schriftum. T. '06, bl. 4. skryf hy: ,,die drei Grundformen
seien gleich hier 2u Anfang in Merkworten festgelegt: wir nennen sie
Selbstbericht, Fremdbericht und Redenfolge".
i'') Zur Komposition des Buches Jeremia, Kristiana '14.
lö) Einl i. d. Alte Test., T. Mo. '34, bl. 160-4.
1') De Profeet Jeremia (KV.) II, '25, bl. 179-80.
18) Bv. 1 Kon. 22 : 14; Jes. 6:9; 8:1, 5; Jer. 1:9; 3:6; Eseg. 2:1; 11:5;
Hos. 1 : 2; Am. 7: 15; Hab. 2:2.
1») Bv, Jer, 2:1; 18:5; Eseg. 6:1; 7:1; 12:1; Sag. 4:8; 6:9.

119
HERE het my laat sien" 20)_ maar veral die herhaaldelike ,,So sê die
HERE" 21) of „Spreek die HERE van die Leërskare" (drie-en-dertig
keer) of net „Spreek die Here HERE" (vier-en-tagtig keer), in
verband waarmee dan die direkte woorde van God gegee word.
Tereg vestig EiSSFELDT die aandag daarop dat hul ,,weithin in der
Form des ,Botenspruches' gehalten (sind)" asook dat 'n mens hier
met veel meer as 'n bloot estetiese inkleding van 'n grootse gedagte
te doen het; in den poetischen Sprüchen", merk hy op22)_
,,(zittert) der Augenblick nach, da dem Propheten als Boten Jahwes
das betreffende Wort aufgetragen war". Die intense belewing van
hul goddelike sending is onmiskenbaar.
c) Die „ek-plekke" wat van die hoogste belang is omdat die
profeet hier self 'n insae in sy siele-lewe gee. So verhaal Jesaja
(c. 6; 1 e.v.), Jeremia (c. 1 : 1 e.v.), Eségiël (c. 1—3) asook, sy
dit minder direk, Amos (c. 7 e.v.) en Hoséa (c. 3 e.v.), hoe God
hul in 'n roepingsvisioen bekendgemaak het met die inhoud (in breë
trekke) en doel van hul opdrag. Dit is duidelik dat die profeet nie
iets belewe wat net vir hom persoonlik raak nie. maar 'n sending
tot die hele volk; ,,die Gottesbotschaft ist ihm ja ... nicht gegeben
dass er in den Wonnen der Gottes Nahe vergehe, sondern sie ward
ihm, wie spater einem Paulus das Evangelium (Gal. 1:15, 1 Kor.
9:16) zuteil, damit er als Gottes ,Skiave' (Amos 3:7), als Gottes
,Gesandter', ,für ihn gehe' und ,zu jenem V^olke da rede'"23).
Wat egter die sterkste hierin na vore tree, is die oorweldigende,
heilige majesteit teenoor die nietigheid van die geroepene; Jeremia sê
die Heer het hom by die geleentheid meegedeel dat Hy hom reeds
vóór sy geboorte tot die taak voorbestem het — ,,eer God hem
vormde in den moederschoot was reeds de idee van den man, de
20) Bv. Jer. 24 : 1; 38 : 21; Eseg, 11 : 25; Am. 7:1,4, 7.
21) Bv. 2 Kon, 1:16: Jes, 16:14; Jer, 9:22; Eseg. 29:3; 37:19,21;
Sag. 7 : 9.
22) EISSFELDT: t.a.p. in ThStuKr. bl. 147. Vgl. ook A. WEISER: Die Prophetic
des Amos, B. Tö. '29. bl. 8 en J. HEMPEL: Die althebraische Literatur und ihr
hellen, -jüd. Nachleben. Potsdam Athenaion '30, bl. 56—69. Laasgenoemde skrywe:
,,Man verbant sich den Weg zum Verstandnis seines Wesens, wenn man ihn
(d.i. die profetiese spreuk) von des asthetischen Seite statt von der in ihm
Ausdruck suchenden Gegebenheit her in Angriff nimmt" (bl. 56).
23) HEMPEL: a.w., bl. 59. So ook AALDERS: De profeten .... bl. 189 e.v.;
ElSSFELDT: t.a.p., bl. 150.

120
profeet Jeremia in het Goddelijk bewustzijn, werd hij reeds door
God gekend; en naar deze idee is hij gevormd. Daarom is hij ook
reeds vóór zijn geboorte geheiligd" 24) (1 ; 4) 20). Jesaja het só
onder die indruk van Gods Heiligheid gekom dat sy eie sondigheid
en onwaardigheid hom byna oorweldig het ( 6 : 5) 26). Eségiël
verhaal dat hy, nadat die goddelike heerlikheid weer van hom
gewyk het, vir sewe dae verbysterd en sprakeloos gesit het
(3: 12—18) 27): ,,meer dan van eenig ander profeet zal het van
hem gelden", merk A. NoORDTZij op na aanleiding van die aanspreekvorm
,,mensekind" (2:1—3:11), ,,dat hij in dienst staat
des Heeren, naar ziel, ja maar ook naar lichaam" 28). Maar hierdie
roepingsvisioene dien nie slegs om die nietige profeet 'n opdrag en
'n besef van die onweerstaanbare majesteit van die Opdraggewer
te gee nie. Uit die aanraking van die lippe van Jesaja (c. 6:7) en
Jeremia (1:9) leer ons bv. dat God hul ook die bekwaammaking
vir die uitvoering van die opdrag skenk, ja, die versekering van Sy
voortdurende bystand skenk (Jer. 1 : 8) 29). Dit lê buite ons bestek
om ook die orige ,,Ek-plekke" afsonderhk te bespreek. In die
algemeen wys ons daarop dat die profete. in aansluiting by die
eerste (nie altyd visionêre) roeping en sending, nog steeds nuwe
direkte opdragte van God ontvang (soms visionêr, meesal nie) en
dat dit so reëel geskied dat hul dikwels die plek 30) èn tyd •'!) van
ontvangs kan aangee, dat hul die gedagtewisseling, tussen hul en
die goddelike Sender ^2) weergee, en dat hul, in teenstelling met
die valse profete, pertinent verklaar dat hul die woorde nie uit eie
hart het nie 33).
Uit hierdie getuienisse leer ons dat die profete mense is, in wie
21) AALDERS: Jeremia, 1, bl. 3-4.
25) Vgl. Paulus in Gal. 1 : 15; Fil. 1:17; Hand. 26 : 16. En Petr. in Hand.
10:41; 15:7.
2«) Vgl. Pis. in 1 Kor. 18 : 9, 10; Ef. 3 : 8; 1 Tim. 1 : 15; 2 Kor. 4 ; 6.
2^) Vgl. Pis. in Gal. 1 : 17.
28) De Profeet Ezechiël (KV.). '32. bl. 57.
29) Vgl. Pis. in Hand. 26 : 17; 27 : 23. Sien bl. 72-3.
30) Bv. Jes. 16:13, 14; Jer. 3:6; 13:3, 6; 42:7; Eseg. 1:1; 3:16; 8:1;
12 : 8: Sag. 7 : 1-4.
31) Bv. Jer. 18 : 2 e.v.; Eseg, 1:1; 3 : 23, 24; 8:1,
32) Bv. Jes, 6: 8 e,v,; Jer. 5 : 1 e.v.; Eseg, 11 : 13 e.v.; Jer, 1 : 4 e,v,; Eseg.
4 : 13 e.v,: Jer, 14 en 15; 20 : 7-18.
='3) Jer, 14 : 14: 23 : 16. 26; Eseg, 13 : 2, 17: Num, 16 : 28,

121
se lewe ,,er een tijdstip (is) waarop zij zich tot profeet van Jhvh
geroepen weten. Een tijdstip waarop zij zich met kracht bewust
geworden zijn, dat God hen tot het ontvangen en verkondigen van
Zijne woorden afgezonderd heeft" 34); dat hierdie tydstip, wat in
sommige gevalle in die belewing van 'n magtige visioen bestaan,
deur verdere reële openbarings aangevul word; dat daardeur by
hulle die onverstoorbare bewussyn posgevat het dat hul bodes in
die hand van die Almagtige God is; niks meer nie, sodat hul in
hierdie saak volslae afhanklik is van God, maar ook niks m.inder nie,
sodat hul vir niks en vir niemand stuit nie; en dat, as gevolg van
die genoemde Bode-Sender-verhouding, hul woord in alle opsigte
enkel en alleen die Woord van hul Sender is.
C, Wat was die algemene opvatting omtrent 'n profeet in
Oud-Israel ?
Naas die bespreking van die betuiginge van die profete self, is
dit seker ook van belang om kortliks die opvatting te verneem van
die volk onder wie hul opgetree het en tot wie hul woord gerig was.
Hierdie opvatting kan ons byna volkome uit die benaminge
waaronder die profete bekend gestaan het, leer ken. Die oudste
en mees-gebruiklike is S^33, deur die Septuaginta met jiQO(piiX7]g
• T
vertaal (waarvan ons woord ,,profeet" ook afkomstig is) en wat
..spreker, die het woord van God vertolkt" 35) beteken. Minder
gebruiklik is HTn of ilN"! (: siener) waardeur uitgedruk word dat
aan die profeet ..dingen worden ontdekt, die den mensch langs
anderen weg niet bekend waren geworden, of ook niet konden
worden" 35). Van groot belang is, naas hierdie twee standsname,
die verskillende geleentheidsbenaminge, t.w. „man van God"
(D^ri/S'^^S), kneg ('HDiJ) van God of van die Heer. en boodskapper
Ï2) van die Heer 36). Ook word hul dikwels wagters (HÖV)
^-^^^
genoem.
^1) AALDERS: De profeten .... bl. 199-200. Sien ook MOWINCKEL: t.a.p..
bl. 218.
35) Idem. bl. 11 en bl. 13.
3") Hagg. 1 : 13 en 2 Kron. 36 : 15, 16; Jer. 44 • 26.

122
G. CH. AALDERS wys daarop dat deur hierdie benaminge duidehk
twee elemente in die begrip profesie onderskei word, t.w. 'n
produktiewe, d.i. aktiewe, en 'n reseptiewe, d.i. passiewe element
(vgl. Deut. 18 ; 18). Die eerste sien veral op die profetiese aktiwiteit
wat in die spreek en verkondiging bestaan, die tweede het betrekking
op die bron en inhoud van die genoemde verkondiging, d.w.s. op
die ontvangs van goddelike openbaring. ..Van de beide elementen",
konkludeer genoemde skrywer, ,,is ... het receptieve, passieve het
voornaamste. Het productieve, actieve element wordt door het
receptieve, passieve geheel en al beheerscht; de profeet kan niets
geven dat hij niet ontvangt. ... Doch ... het is evenzeer waar, dat
niet ieder die eene Goddelijke openbaring ontving daarom ook
zonder meer een profeet is. Wat den ontvanger tot profeet maakt
is de roeping, de opdracht om deze Godsopenbaring aan anderen
mede te deelen" 3'!').
Dat hierdie opvatting inderdaad ook hul praktiese lewe beheers
het, blyk o.a. uit die feit dat die volk, van die eenvoudige tot die
koning op sy troon, die toevlug tot die profeet geneem het wanneer
hul in kritieke tye na 'n vaste boodskap van hul God gesmag het 38).
Ook al verwerp hul sy woord, dan betuig hul nogtans dat, indien
iemand, die profeet die man is by wie hul die boodskap sal moet
verneem (Jer. 43:2).
D, Waaraan is die waaragtigheid van die profete se optrede
te erken?
Tenspyte van die ondubbelsinnige aansprake van die profete en
die algemene, altans formele aanvaarding daarvan deur die volk,
moes — veral met die oog op die voorkomende valse profete (bv.
"'') A.W., bl. 24-5. Hieruit blyk reeds genoegsaam dat die bring van sy
boodskap alleen ,.unter höherem Zwang" en nie omdat hy deur die volk gevra
is nie. geen nuwe fase in die ontwikkeling van die profetisme vorm nie (So bv.
E. FASCHER: nQotf,iTiii, Gi. Tö. '27, bl. 125). HEMPEL meen weliswaar dat hy
tussen periodes van ,,psychisches" en ,,moralisches Mussen" moet onderskei, maar
wys tog tereg daarop: ,,für die alteste uns zugangliche Anschauung steht er (d.i.
die profeet) unter einer unheimlichen Zwangsgewalt; wie der Mensch erschrickt,
ob er will odet nicht, wenn der Löwe seine Stimme erhebt, so muss der Prophet
den Gottesspruch kunden (Amos 3:8)" (a.w., bl. 58).
38) 1 Sam. 9 : 9: 1 Kon. 22 : 5. 6; 2 Kon. 3 : 11; 8 : 8; 22 : 13, 14; Jer. 37 : 17;
42 : 1 e.v.; Eseg. 14 : 1 e.v.

123
Jer. 27 en 28) en ook die ingrypende praktiese konsekwensies wat
die gehoorsaamwees aan die profetiese woord meebring (Deut.
18 ; 19) — die onaangename vraag of die profeet nie miskien tog
maar die slagoffer van selfbedrog is nie, 'n besondere aktualiteit
reeds onder Oud-Israel verkry het.
Onder die veelbesproke kentekens 3s>) van die ware profesie, tree
veral sterk na vore die werking van wonders, die hoogstaande sedelike
gedrag van die egte profeet, die element van onverwagtheid
(,,strangeness") in sy woorde en die daadwerkelike vervulling van
die voorspelde as legitimasie-bewys. Afgesien van die feit dat
hierdie bespreking meestal deur 'n evolusionisties-godsdienshistoriese
apriori beheers word. is dit tog duidelik dat geen van die
genoemde kentekens eksklusief die ware van die valse profete
onderskei nie.
O. ElSSFELDT 40) wil dan ook tereg die inhoud van die profetiese
prediking in die centrum geplaas sien. ..Ob wir den Anspruch der
Propheten, dass es sich hier um gottgewirkte Erfahrungen handle
und dass Gott darin zu ihnen gesprochen habe, als berechtigt
anerkennen oder nicht, hangt daher ganz von dem Inhalt des
darin Vernommenen und von dem Gesammteindruck ab, den die
diesen Anspruch erhebenden Manner auf uns machen". Tog sal
ook langs hierdie weg — wat eintlik beteken dat die profeet met sy
boodskap aan die variërende sedelike oordeel van die hoorder oorgelewer
word — geen unanieme, objektiewe uitsluitsel bereik kan
word nie.
Veral aangesien dit teenswoordig met groter sekerheid kom vas
te staan dat die Wellhaussiaanse datering van die Wet (altans in
hoofsaak) na die profete, nie vol te hou is nie4i), gee G. CH.
39) Vgl. o.a. P. MOLINAEUS: Vates seu praecognitione futurorum et bonis
malisque prophetis, 1640, bl. 146-50: C. ViTRINOA: Typus doctrinae prophetae,
1708, bl. 15-29; S. OETTLI: Falsche Propheten oder Das Merkmal des Göttlichen,
1896; A. B. DAVIDSON: O.T. Prophecy, Ed. '04, bl. 291 e.v.; C. H. CORNILL:
Der Israëlitische Prophetismus^, '05, bl. 35 (18941); MoWINCKEL: ta.p., bl. 213
-225.
10) T.a.p., bl. 155 en 130-1 en 145. Vgl. ook MOWINCKEL, t.a.p.. bl. 217.
Laasgen. noem egter ,,the 2eal for Jahweh Q^ba'oth" „the prophets' chief
criterion" (bl. 217).
-11) Vgl. A. NOORDTZI): Hel^ probleem v. h. O.T. (Rede op 291e Jaardag
V. d. Rijksuniversiteit te Utrecht, 26 Mrt. '27), Ka. K.

124
AALDERS ongetwyfeld die enig-juiste toetssteen in die volgende
woorde aan; ..hij (d.i. die Israëliet) moest ze (d.i. die profesie)
toetsen aan de reeds gegeven openbaring Gods. zoowel in de wet
als in de woorden der reeds voorafgegane profeten. Dit is een vaste
regel, en die genoegzame zekerheid biedt; de ware profeet is steeds
in overeenstemming met de openbaring welke Israël reeds bezit, en
al wat daarvan afwijkt kan slechts valsch zijn" 42).
Hieruit blyk nogeens dat dit in die profesie nie gaan om die
profeet of die indruk wat hy op sy hoorders maak nie, maar slegs
om die geopenbaarde woord; hierdie woord kom met sy eie kanonisiteit,
kom soos 'n lewende werklikheid wat hom steeds vollediger
ontplooi, wat daartoe die profeet in sy diens neem en hom onontkomelik
tot prediking dwing 43).
E. Hoe het hul die Goddelike opdrag ontvang?
Na die vasstelling van die feit dat die profete die erkende oorbringers
van die goddelike openbaring aan die volk was, is 'n paar
opmerkinge noodsaaklik oor die vraag hoe God 'n bepaalde gedagteinhoud
in die bewussyn van 'n skepsel so laat posvat dat laasgenoemde
die inhoud ontwyfelbaar tot in besonderhede van Hom
afkomstig weet.
Oor hierdie vraag loop die meninge begryplikerwyse wyd uiteen.
Tog het by verskillende geleerdes die poginge om tot 'n psigologiese
verklaring te kom, die oortuiging opgewek, ten eerste dat langs
hierdie weg geen uitsluitsel oor die werklikheid van die goddelike
faktor gegee mag word nie 44). en ten tweede dat ons hier — sy
dit veral t.a.v. die sogenaamde skrifprofete — nie met psigiesabnormale
persone te doen het nie 45). Neem ons nou hierdie twee
12) De Profeten ..., bl. 230 en MOLINAEUS, a.w., bl, 147, Vgl. ook J.
RiDDERBOS: Het Godswoord der profeten, III. Ka. K. '38. bl. 145-6, Sien bv.
Jer, 7:25; 25:4; 29:19; Eseg, 38:17; Hos, 6:5; Am, 2:11; Sag, 1:4 e,v.
Dit beteken egter nie voortdurende herhaling van dieselfde gedagtes nie (sien
bl. 126),
«) Vgl, Hfst. 2 bl. 105-6,
11) Bv. F. HAUSSERMANN: Wortempfang und Symbol in der t,lttestamentlichen
Prophetic, Gi. Tö. '32, bl. 41. 128: A. JEPSEN: Nabi. Soziol. Studiën zur
A.T.lichen Lit. u. Religionsgesch.. Mü. Beek '34. bl. 216.
15) Bv. AALDERS: a.w.. bl, 45: O. GRETHER: Name u. Wort Gottes im A.T..
B, Tö. '34, bl. 90, Vgl, egter bl, 117. A. HESCHEL. (Das prophetische Bewusstsein,

125
begrensende opmerkinge in ag, dan lyk dit die natuurlikste om die
talryke plekke 4G) waar die profete die kontak as 'n regstreekse,
persoonlike voorstel te beskou as analoog aan dié tussen twee
menslike subjekte. Egter nie, soos F. E. KÖNiG 47)_ so kras-realisties
asof lugtrillingc en liggolwe die oor en oog van die profete sou
deurdring het nie. In plaas van so uitwendig en geskeie van hul
latere prediking, stel die profete die kontak daarenteen juis as iets
baie innerliks48) voor en dek hul hul hele prediking met die
woord ,,So sê die HERE". G. CH. AALDERS vind, in navolging van
A. Ku'YPER, dat die term inspraak hierdie goddelike inwerking die
beste weergee en wys dan daarop dat hierin twee tempo's te onderskei
is: ,,voor een zeer belangrijk gedeelte geschiedde (deze inwerking)
gelijktijdig met het uitspreken der profetische redenen; maar
ongetwijfeld is daaraan in vele gevallen voorafgegaan een aangrijpen
van het profetisch subject door God, ten gevolge waarvan
het zich gedrongen voelde een bepaalden gedachten-inhoud uit te
spreken" 4n).
Van belang is dat die profete, tenspyte van die feitelike afwesigheid
van 'n nadere karakterisering van die goddelike Subjek, tog 'n
paar keer so) vermeld dat die inwerking deur die Gees van God
plaasgevind het. Al wil sommige moderne geleerdes in genoemde
woorde die aanwesigheid van 'n primitiewe opvatting 5i) t.a.v. 'n
Krakow Reiss '36) verwerp selfs by die sog. Nabi die ,,Annahme ekstatischer
Inspirationszustande ". Meer dan 'n ,,schwarmerische Exaltiertheit" wil hy nie
toegee nie (bl. 40). ..Der prophetische Zustand ist", volgens hom, ,,eine Mitgenommenheit,
eine Gleichgefühl, eine Sympathie mit dem göttlichen
Pathos (bl. 70).
10) Sowat 23 keer,
1") Offenbarungsbegriff II. 1882. bl. 160. 'Weerlê o.a. deur BAVINCK: a.w., I,
bl, 304-5,
18) Vgl, Jer. 15:16; Eseg. 3:1-3; Jer. 20:9; Hab. 2:1.
1^) A.W., bl. 51 en bl. 53. Van ..denkende Betrachtung gegebener Gewissheiten
und Erscheinungen" (HANEL: a.w., bl. 255, en die Etiese Teoloë) vind
ons geen spoor.
50) Neh. 9 : 30; Sag. 7 : 12; 2 Sam. 23 : 2; Eseg. 11 : 24; 37 : 1,
51) Volgens P, VOLZ (Der Geist ... im A.T. u. im Jtum., T. '10) sien dit
op 'n primitiewe geloof aan 'n geestesstof wat persone deurdring en ongewone
kennis deelagtig maak. MOWINCKEL (t.a.p., bl. 206) bring dit in verband met
„the wild orgiastic ecstacy" van die oudste Nabi.

126
profeet sien, is daar baie goeie gronde 52) om die ou Christelike
sienswyse te handhaaf, t.w. dat ook hier reeds sprake is van die
Gees Wat in die Nuwe Testament helderder aan die lig tree as
die Derde Persoon van die Goddelike Drie-eenheid ^3). Neem ons
ook nog in ag dat juis ,,de Geest van God immanent is in al het
geschapene" 54)^ dan is die natuurlike opvatting dat — al het die
profete dit waarskynlik nie self reeds ten volle ingesien nie — die
uitdrukking nietemin die Heilige Gees aandui as die Persoon deur
Wie se werking die bepaalde gedagte-inhoud (Revelatio) oorgaan
van die bewussyn van die goddelike tot dié van die menslike subjek
(Inspiratio) 55).
As 'n mens in verband met die laaste opmerking ook die feit
beklemtoon dat die karakteristieke van die genoemde gedagte-inhoud
nie slegs in die ooreenstemming met die reeds bekende Godsopenbaring
gelee is nie. maar ook daarin bestaan dat steeds vollediger
en nuwe 56) godskennis tot die mensheid kom, dan blyk dit
dat genoemde innerlike aard van die inwerking van God, die profete
geensins op één lyn stel met soveel latere figure wat ook
meen dat hul hul oortuiginge as op dieselfde manier deur God
bewerkstellig, kan bestempel.
In die verbygaan wys ons daarop dat, behalwe die Rooms-
Katolieke met hul inspiratio papalis, die mystici met hul lumen internum.
e. a., ook die Oxford-Groep met hul prinsiep van „guidance"
52) AALDERS: a.ii^., bl. 55-62.
53) RiDDERBOS: a.w,. II, '32, bl. 103-5; BAVINCK: a.w., II, bl. 242 e.v.
51) BAVINCK: a,w.. I. bl. 396.
''5) T.a.p. wys BAVINCK daarop: ..Revelatie en Inspiratie zijn onderscheiden;
gene is meer werk des Zoons, van den Logos, deze van den Heiligen Geest".
Besonder verhelderend is die volgende woorde van V. HEPP in hierdie verband:
„Wat objektief in den Zoon gelegen is, subjektiveert de Geest" (aangehaal deur
F. J. M. POTIjlETER: Die verhouding tussen die Teologie en die Filosofie by
Calvyn. Amst. N.H. Uitg. '39, bl. 111).
56) As voorbeeld dien die aankondiging van die ,,nuwe Verbond" deur
Jeremia (c. 31 : 31-34. Vgl. ook Jes. 55: 3; Eseg. 16: 60-2; 37 : 26). Sien G. CH.
AALDERS: Het Verbond Gods, Ka. K. '39, bl. 152-63. Of ..nuwe" ook dit insluit
wat nie in die kiem reeds aanwesig is nie, kan nie hier bespreek word nie. Ons
standpunt is dat dit nooit iets wat „in stryd" met die reeds bekende is, kan
wees nie. Sien BAVINCK: a.w.. I, bl. 359-60; en AALDERS: De profeten .... bl.
130-6.

127
'n plek onder laasgenoemde figure ingeneem het. S. MowiNCKEL 57)
skryf immers, nadat hy by die Groep aangesluit het, as volg: ,,That
which the Group calls guidance is exactly that which the prophets
experienced and taught with their expression The word of Yahweh
came to me' ". Dit kan MowiNCKEL beweer omdat hy, anders wel
as die Rooms-Katolieke en mystici, in die genoemde uitdrukking
slegs die intense subjektiewe bewuswording van seker welomlynde
religieus-etiese gedagte-inhoude sien 58). Maar laat hy hiermee
reg wedervaar aan die selfgetuienis van die profete oor hul innerlike
ondervindinge? ,,Jene Erfahrungen können", volgens ElSS­
FELDT 59) ihrer Einmaligkeit entkleidet ... werden. Aber ihr
völliges Verstandnis bleibt uns verschlossen. Ja. da uns Heutigen
ahnliche Erfahrungen nicht zur Verfiigung stehen, vermogen wir
jene auch nicht einmal nachzuerleben und so aus Eigenem heraus
zu werten". Selfs formeel is daar dus 'n nie te miskenne kloof
tussen die Ou-Testamentiese en die teenswoordige ,,profete ", 'n
kloof wat by 'n materiële vergelyking nog minder oorbrugbaar
blyk. A. KUYPER60) wys daarop dat, wanneer laasgenoemde weleens
met 'n duidelike, waardevolle mededeling voor die dag kom,
,,ge altoos van tweeën één (merkt): óf dat ze den inhoud van hun
mededcelingen aan de H. Schrift ontleenen. öf dat ze geheel in de
theologia naturalis vervallen en u vergasten op reeds van elders
bekende philosophemen". Wel moet volmondig erken word dat,
aangesien hul in die reel godvrugtige manne was, die profete op
één lyn met alle gelowiges staan wat die voorbereidende 6i) en die
verligtende werk van die Heilige Gees aan hul betref 62); maar
daarby was hul ook die voorwerpe van 'n besondere inwerking van
die Heihge Gees waardeur die godskennis tot stand kom en steeds
5'') A Postscript to the paper "The Spirit and the Word etc" in JBL., LUI.
799ff.. art. in JBL, LVI (1937), bl. 361. Nadat M. gen, art, (1934) geskryf het,
het hy nog dieselfde jaar die Groep ontmoet en, in die lig van wat hy self
gesien en ondervind het (bl. 263). tot die gesiteerde konklusie gekom.
58) Vgl. t.a.p. (1934). bl. 214, 215, 217, 222, 225, en (1937) bl. 264,
59) T.a.p., bl, 155,
8") Encyclopaedic der Heilige Godgeleerdheid, II, 1894, bl. 300.
Cl) KÖNIG: a.w., I, bl. 104 e.v. en FRÖVIO: a.w., bl. 45 e.v. en 98. laat die
aktiwiteit van die Heilige Gees byna heeltemal in hierdie ..Ausrüstung" opgaan.
62) Vgl. Paulus in Gal. 1 : 15. 16 (sien bl. 81 en 158-63).

128
na inhoud verryk word, en wat 'n einde neem as die voorbestemde
godskennis voltooi is 63).
So gesien, word die gewigtige doel en betekenis van die sending
van die profete ten volle duidelik: deur hulle kom die godskennis
tot die mensheid. Hierdie gedagte moes reeds by die profete die
bewussyn van hul sending voortdurend lewendig gehou het. Die
geweldige intensiteit van genoemde bewussyn moet egter ongetwyfeld
veral teruggelei word tot die unieke, reële ondervinding toe
hul op goddelike wyse die opdrag ontvang het 64),
II. Die Sendingsbewussyn van Jesus Christus.
Dit is die groot verdienste van die eschatologiese school 65) dat
hul, teenoor die heersende rigting in die liberale christologie 66)
van die laaste helfte van die 19e en van die 20e eeu, aangetoon
het dat die woorde en dade van Jesus alleen dan reg begryp word
wanneer nie Sy religieus-etiese uitsprake, maar Sy Messiaanse
aansprake beklemtoon word. Teenswoordig is dan ook grotendeels
'n einde gemaak aan die willekeurige vorming van die beeld
van Jesus 6'i') en word die Evangelies, hoewel nog nie algemeen
nie 6711) tQg -vvreej. in breë kringe as authentieke bronne daarvoor
aanvaar. Hierna is dit nie langer moontlik om die geweldige aan-
«3) Vgl. A. KUYPER: a.w.. bl. 291-369.
*'!) FRÖVIG: a.w., bl. 49. wys ook daarop, hoewel hy daarmee nie presies
dieselfde as ons bedoel nie, dat ,,Ohne solche (d.i. ausserordentliche) durch den
Geist vermittelten Erlebnisse das Prophetentum Israels unverstandlich ist".
Ook bl. 94.
05) Vgl. W. BALDENSPERÜER: Das Selbstbewusstsein Jesu im Lichte der
messianischen Hoffnungen seiner Zeit. '881 'g\'2. J, WEISS: Die Predigt Jesu vom
Reich Gottes, 921 '002; A. SCHWEITZER: Geschichte der Leben-Jesu-Forschung,
T. Mo. '335 (Ie dr. heet: „Von Reimarus zu Wrede", '06; en in Eng. vert.: In
Quest of the Hist. Christ. '10).
«6) Vgl. o.a. H. J. HOLTZMANN, VON HARNACK, SCHMIEDEL, CARPENTER.
e'') Vgl. JONES: a.w., bl, 102-3; G, VOS: The Selfdisclosure of Jesus, N.Y,
Doran '26, bl, 29. J. KLAUSNER (Jesus of Nazareth, Lond. A. & U. '28. bl. 75-
124) bied 'n historiese oorsig vanuit kritiese. en VOS (a.w., bl. 29-94) vanuit
behoudende standpunt.
67a) Bv. die Formgeschichtliche Skool. Maar waarom sou die eerste volgelinge
van Jesus reeds die historiese beeld verduister het daar ..Ströraungen. welche zu
derartigen Umbildungen Veranlassung batten geben können, nicht rachweisbar
(sind)" (FEINE: a.w., bl. 47).

129
sprake weg te doesel nie6S); öf Jesus was 'n bedrieër — hetsy te
goeder trouwst), hetsy as gevolg van psigologiese storinge'^o) —
öf Hy was waaragtig Iemand Wat ook soos die profete en apostels
in nou kontak met die hemelse werklikheid staan. Hoewel hierdie
alternatiewe albei in laaste instansie 'n saak van die geloof is, het
laasgenoemde, soos later sal blyk, tog soveel in sy guns dat G. Vos
o. i. tereg opmerk dat ,,every scheme for bringing Jesus down to
the level of a man feeling at home in and drawing his inspiration
from the purely natural is bound to be, not merely a theological,
but likewise a psychological failure, so long as the Messianic setting
of his life is retained " ''^). As dit vasstaan dat Jesus ook tot die
genoemde, besondere kategorie van mense (bl. 115) behoort, dan
is dit noodsaaklik om kortliks na te gaan hoe Hy Self Sy verhouding
tot God voorgestel het. Ook is reeds duidelik dat by hierdie
ondersoek die Messiaanse voorstelling die sentrale plek moet
inneem. In hierdie kader stel ons dan ten eerste vas dat Hy getuig
dat Hy van God gestuur is; en ten tweede dat Hy hierdie sending
as Messiaans en in Sy Seunskap gefundeer beskou.
A. Jesus betuig Sy Goddelike Sending,
Hoewel dit gewoonlik moontlik is om by die roepingsbewuste
figure uit die geskiedenis die totstandkoming — hetsy geleidelik,
(>»j Teenswoordig word hul egter veelal, as vormend die Christus-idee vir
die geloof, losgemaak van die geskiedkundige optrede van Jesus omdat dit tog
nie moontlik sou wees om 'n suiwer beeld van die laaste te verkry nie. Ander
weer [vgl. R. BULTMANN: Die Unsterblichen. I (Deutsche Bibliothek '34) bl. 13]
het genoeg aan wat Jesus gedoen het en laat die vraag na hoe Hy dit Self besien
het, rus. Ook die standpunt dat Jesus Homself glad nie as die Messias beskou
het nie, vind egter ook nog sy voorstanders, bv. K. G. GOETZ: Hat sich Jesus
selbst für den Messias gehalten und ausgegeben?, art. in ThStuKr, 105e jrg 1933,
bl. 120 e.v.
*>") Hierop kom die standpunt van die liberale teologie neer .as dit in die
Messiaanse uitsprake van Jesus slegs die aan-sy-tyd-gebonde inkleding van
religieus-etiese waarhede sien. Ook SCHWEITZER hoort hier met sy bewering dat
Jesus opreg, maar tevergeefs, geglo het dat met Sy dood die komende koninkryk
sou neerdaal.
^") Vgl. O. HOLTZMANN: War Jesus Ekstatikerl T. '03; A. SCHWEITZER:
Die psychiatrische Beurteilung Jesu, T. '13; en veral 'W. LANCjE-ElCHBAUM: Genie
— Irrsinn und Ruhm, Mü. Reinh. '28, bl. 400.
^1) A.W., bl. 21-22. Vgl. ook R. KNOPF: Einf. i. d. NT\ Gi, Tö, '34, bl,
273-4 en 281,
9

130
hetsy plotseling — van so 'n bewussyn aan te toon, ly sulke
poginge in die geval van Jesus noodwendig skipbreuk'^2)_ en wel
omdat hul — vooropgestel dat die Evangelie-bronne as authentiek
en ,,sonder voorveronderstelling" benader word -— in staat is nóg
om 'n periode aan te toon waarin so 'n bewussyn nie by Hom
aanwesig is nie, nög om enige spore van 'n worsteling, of selfs
vreedsame groei daartoe aan te toon. ,,Es ist noch niemand gelungen",
merk P. FEINE op t.o.v. die poginge wat onderneem is
vanuit die Hegeliaanse wêreldbeskouing, ,,die Person Jesu und
dessen was mit Jesus in die Menschheit eingetreten ist, nach dem
innerweltlichen Kausalgesetz geschichtlich zu begreifen"'•21). 'n
Derglike onderneming het die Evangeliste dan ook allermins met
hülle beskrywing van die optrede van Jesus op die oog gehad. In
plaas hiervan volstaan hulle met die optekening van ,,Sentenzen
und Anekdoten, die uns jedesmal vor einen einzelnen, konkreten
Vorgang aus dem Leben Jesu stellen" '^3). Hieronder wil ons kortliks
sulke gebeurtenisse uit verskillende fases van Sy aardse lewe
ter aantoning en omskrywing van Sy sendingsbewussyn onder die
aandag bring:
1. Vóór Sy Doop deur Johannes die Doper,
Lukas (c. 2 : 49) is die enigste van die vier Evangeliste wat 'n
woord van Jesus uit hierdie periode opgeteken het. As Maria en
Josef na angstige soek tot hul groot verbasing eindelik die twaalfjarige'^4)
Jesus tussen die geleerdes in die Tempel kry, besig om
'2) Hoe sterk dit teenswoordig besef word, blyk enersyds uit die verdwyning
van pogings tot die skrywe van 'n ,,lewe van Jesus" en andersyds uit die vry
algemene aanvaarding van Formgeschichtliche Metode. Vgl. Art. van K. L.
SCHMIDT oor Jesus Christus in RGG2, III, '29, Kol, 110-8,
72d) Der Apostel Paulus. Gü. Be, '27. bl. 37.
''3) SCHLATTER: a.w., bl. 7. So ook K. BORNHAUSER: Studiën zum Sondergut
des Lukas, Gü, Be, '34, bl. 20; FRÖVIG: a.w., bl. 57-9; e.a,
''*) 'Waar die Joodse seun voorheen reeds tot die ligtere gebooie (bv, besoek
van die Tempel) verplig was, word hy met sy 12e jaar (puberteit) voorberei
vir die nakoming van alle gebooie waartoe hy dan met sy 13e jaar definitief
moes oorgaan. Sien SCHÜRER: a.w.. II, bl. 496-7; STR.-BILLERBECK. II, 144-7,
Hier is geen aanduiding dat dit Jesus se eerste kontak met verpligte wetsbetragting
of Sy besoek aan die imponerende tempel sou gewees het nie, Sien ook TH,
ZAHN: Das Ev. des LukVi, (KzNT, 3) '13, bl, 165-6.

131
na hul antwoorde te luister, self vrae te stel en ook te beantwoord,
en Maria Hom berisp oor die onrus wat Hy hul veroorsaak het,
dan wys Jesus Sy ouers in die vraag „xi iixi s^ijxslxs ps; oiix
Y^ósixs öxi sv xoJg xo'v ctaxQÓg pov (fsT slvai ps;" (v. 49) daarop
1. dat Hy dit vreemd vind dat hul Hom nie dadelik in die
Tempel kom soek het nie: ,,He is not surprised at their coming
back for Him, but at their not knowing where to find Him"''^);
2. dat Hy, al erken Hy hul ouerlike aanspraak op Sy gehoorsaamheid
(vgl. V. 51 en die vierde gebod), op daardie oomblik eenvoudig
nie anders kon handel nie aangesien Hy Homself in die
greep van die goddelike noodsaak (dsT) bevind: ,,In ihm (d. i.
v. 49) erscheint eine erste Andeutung, dass Jesu Lösung von seinem
Elternhause eine innere und aussere Notwendigkeit sein wird" '''6);
en 3. dat Sy handelwyse voortvloei uit Sy innerlike verhouding tot
God: onder hierdie omstandighede wat so skerp Sy geheel besondere
verhouding tot die dinge van God en van die mens in die
lig stel, „bringt er auch die Empfindung seiner naheren Verwandt- •
schaft mit Gott zu ungekünsteltem Ausdruck " '^'').
2, As Hy vir Sy Doop na Johannes kom.
As Johannes se voorloperstaak byna oor is (Luk. 3:21) ''^).
vind hy homself onverwags'''!') gekonfronteer met Jesus wat uit
'5) A. PLUMMER: The Gosp. ace. to St. Luke-^, (ICC) '01. bl. 77. Ook ZAHN:
a.w., bl. 168; J. VAN ANDEL: Het Ev. n. d. beschrijving v. Luk. a. d. gem. toegeliche^
Ka. K. '32, bl. 58.
•'•) K. H. RENÜSTORF: Das Ev. nach Luk^-^, (NTD, I, 3. Tlbd.) bl. 40.
Vgl. ook ALFORD: a.w., V, bl. 420; C. F. NÖSGEN: Gesch. der ntlichen Offenbarung,
I, '91. bl. 1252); en PLUJWMER: a.w.. bl. 140.
'•'') ZAHN: a.w.. bl. 170: Ook NÖSGEN: a.w.. bl. 125; PLUMMER: a.w., bl 77-8:
RENÜSTORF: t.a.p. In dat Hy nie die gewoonte volg om reeds met 18 jaar te
trou nie. sien o.a. NÖSGEN (a.w., bl. 97-8) en SCHLATTER (a.w.. bl. 32-3) ook
'n aanduiding van Sy vroeë bewussyn van die groot taak wat op Hom wag.
''8) A. T. ROBERTSON: John the Loyal Lond. '12. bl. 112-3.
'"') Vgl. die ,,vivid dramatic effect" as gevolg van die histories teenwoordige
tyd van die w.w. in die sin: :xaitay[vixai . .. riQÓq xov 'IIM'WVÏJV (Mt. 3: 13). Of
dit die eerste ontmoeting is. is moeilik uit te maak. A. PLUMMER (An Ex. Comm.
on the Gosp. ace. to S. Mt.. Lond. '09, bl. 30), ROBERTSON (a.w.. bl. 109, 114)
e.a. beweer van wel; F. 'W. GROSHEIDE [Het Heilig Ev. volg. Mt. (KohNT, 1)
'22, bl, 29] ontken dit egter.

132
die afgeleë Nasaret na die Jordaan gekom het om deur hom gedoop
te word. Waarskynlik het Johannes — soos sy gewoonte
was — ook met Jesus eers 'n ernstig gesprek gehad om seker te
maak dat die nodige sondebesef, op grond waarvan hy aan die begeerte
tot doop kon voldoen, aanwesig was so). Maar hoe anders
as gewoonlik verloop hierdie onderhoud: hier kan hy geen belydenis
van sonde afneem nie, hier voel hy eerder die diepe behoefte
om self sy sonde te bely^i). Hy probeer ernstig om vir
Jesus teen te gaan (Mt. 3 ; 14). Die vraag kom by hom op of hy
nie dié persoon voor hom het van wie sy hele optrede die aankondiging
is nie. Moet hy nie eerder self deur Jesus gedoop word
nie? (Luk 3 ; 16) s^). Jesus breek egter die teenstand met die betekenisvolle
woorde: dtpsg aQxi' ovxiog ydQ :XQén:ov soxlv iniJv
:!tXi]QOai jrdoav (hxaioovvi]v^' (Mt. 3:15) waarmee Hy te
kenne gee 1. dat Hy inderdaad die meerdere van Johannes is, d. i.
Diegene is wat met die Heilige Gees en met vuur sou doop (Luk.
3 : 16), maar dat Johannes dit vir die oomblik (UQXI en nie vvv)
vrywillig buite rekening moet laat 83); 2. dat daar op Hom en
Johannes 'n deur God opgelegde taak (dixaioovvrivj rus wat hul
,,ten volle (ndOav) (hadden) vol te maken (nXr^Qovv) " ^4); en
3. dat in die kader van albei se taak dit op die oomblik pas
(jtQéjtov) dat Hy van Johannes die doop ontvang. Wanneer Jesus.
wat as die Christus van ewigheid met die Heilige Gees gesalf is,
by geleentheid van hierdie doop weer die Gees ontvang dan is dit
duidelik dat ,,we hier hebben de mededeeling van de ambtelijke
genade des Geestes in den tijd" 85). Dit, saam met die stem uit
die hemele (Mk. 1 : 10—11) 86)_ toon op onmiskenbare wyse aan
dat met Sy doop Jesus Sy eerste stap doen op die weg van open-
*"*) PLUMMER: a.w.. bl. 30; en ROBERTSON: a.w., bl. 114-5.
*l) Idem en GROSHEIDE: a.w.. bl. 29.
82) Vgl. TH. ZAHN: Das Ev. des Mt". (KzNT, 1) '10, bl. 143.
83) NÖSGEN: a.w., bl. 151 e.v.; ROBERTSON: a.w., bl. 119; GROSHEIDE: a.iv..
bl. 29; PLUMMER: a.w., bl. 30.
**^) GROSHEIDE: a.w., bl. 30; SCHLATTER: a.w., bl. 87. Anders bv. K. BORN-
HAUSER: Das Wirken des Christus durch Taten u. Worte, Gü. Be. '21, bl. 24.
^^) GROSHEIDE: a.w., bl. 31.
*") FRÖVIG (a.w., bl, 60) vergelyk dit met die roepingsvisioen van die profete
en maak dit o,i, ongegrond ..die Geburtsstunde des Sendungsbew, Jesu" (bl, 71).

133
bare vervulling van Sy taak, — 'n daad wat tegelykertyd impliseer
dat Johannes se •werksaamheid tot 'n einde gekom bet 86a).
3. Tydens Sy Offisiële Werksaamheid^'^).
Hoewel Sy sending so integrerend met Jesus se hele optrede
verbonde is, dat H. WEINEL tereg opmerk; ,,alle seine Worte zeugen
davon" 88)_ wil ons die aandag veral op die volgende twee feite
konsentreer;
a) Jesus sê uitdrukhk dat Hy gestuur is. In die Synoptici
neem Luk. 4 ; 16—30 in hierdie verband 'n besondere plek in. Die
Evangehs laat blyk in hoe 'n spanning selfs die inwoners van die
afgeleë Nasaret verkeer het as gevolg van Jesus se indrukwekkende
eerste openbare optrede. Op 'n Sabbat verskyn Jesus egter persoonlik
in hulle Sinagoge. Sy optrede by hierdie geleentheid moes hulle
met oorstelpende verbasing vervul het. K. BoRNHAUSER meen selfs
dat Hy teen die algemene gebruik in, geheel op eie inisiatief na
afloop van die diens Sy woord tot die vergadering gerig het 89).
Maar al sou dit ook wees dat Hy deur die sinagoge-owerste gevra
was om as Maphtir, d.i. ,,Vorleser der Prophetenperikope" ^^) op
te tree. dan bly die kenmerkende van hierdie gebeurtenis nog onaangetas.
Hy kies 90a) n], juis Jjé gedeelte uit Jesaja (c. 61 ; 1, 2;
58 : 6) waar die profeet handel oor dié Een wat vir die verkondiging
86a) In hierdie sin is die Doop inderdaad 'n ,,Wendepunkt" in die aardse lewe
van Jesus, Maar — al weet ons dat daar groei in die menslike bewussynslewe
van Jesus moes gewees het (Luk, 2 : 40 en 52) — bly dit tog vrugtelose spekulasie
om — soos die liberale teologie in die algemeen — daarmee die bewuswording
van Sy taak, of selfs, soos bv, FEINE (a.itJ,, bl, 49-50) slegs van die juiste aard
daarvan, te wil verbind, Vgl, bl. 150 e.v.
"7) Vgl. NÖSGEN: a.w., bl, 149-54; FRÖVIG: a.w., bl, 54 e,v,; 'WEINEL: Bibl.
Theol d. NTs, bl. 199-202; FEINE: T/ICO7, d. NTs, bl, 33-70; e,a.
88) A.W., bl, 199.
8") Studiën zum Sondergut des Luk., bl. 21 e,v.
00) STR,-BILLERBECK, IV^, bl. 166.
90a) Al neem ons aan dat Jes. 61 : 1. 2 op hierdie Sabbat as Haphtare (d.i.
die profeteperikoop in onderskeiding van die Thoraperikoop. Paraschc genoem,
wat daaraan voorafgaan) diens gedoen het, beteken dit nog nie dat hierdie verse
deel van 'n vaste siklus uitgemaak het nie. „'We do not even know whether
there was at that time any cycle of prophetical lessons, nor whether it would be
strictly adhered to, if there was such", aldus skryf PLUMMER: a.iv., bl. 120. Sien
ook STR.-BILLERBECK, IVi, bl. 169-70.

134
van die blye boodskap ^i) deur die HERE gesalf en ter volvoering
daarvan gestuur word. En hierdie profesie pas Hy nou onomwonde
op Homself toe! •"^) Op volkome natuurlike wyse doen Hv dieselfde
ook in Mk. 9 : 37//, Mt. 10 : 40//, Mt. 15 ; 24//, Mt. 23 ; 37// asook
in die gelykenisse van Mt. 21 : 33 e.v. // en Mt. 22 : 1 e.v. //. Dit is
egter veral in die vierde Evangelie — deur B. B. WARFIELD^Z)
selfs ,,the Gospel of the Mission" genoem — dat Jesus herhaaldelik
Sy sending deur Sy Vader vermeld en die karakteristieke uitdrukking
ó Jté(iipag ps ter aanduiding van Sy goddelike Sender sowat
dertig keer gebruik. As ons in aanmerking neem dat die Synoptici
byna uitsluitlik die term djtoOxéXXsiv gebruik, dan wil dit voorkom
asof in hulle die gedagte aan die ,,opgelegde opdrag" sterker na
vore kom. Aangesien die vierde Evangelie daarenteen sowel
dütooxéXXsiv as .Téfursiv — sy dit byna sonder onderskeid —
gebruik, word hier egter naas die opdrag, ook die sending as sodanig
sterk beklemtoon ^-^).
b) Jesus toon Hom helder bewus van 'n goddelike opdrag
wat Hy moet vervul. Met die sendingsbewuste woorde ,,ek
het gekom" lei Jesus meermale 'n duidelike formulering van Sy
aardse taak in, t.w. om die swaard •'•^) of die vuur 94) op aarde te
»i) Vgl. bl, 102 e,v, en 145 e,v,
91a) Vgl. Mt. II : 2-6; Luk. 7 : 19-23. TH. ZAHN sien hierin „ein umfassendes
Programm des prophetischen Wirkens Jesu ... nicht in dem Sinn, als ob Jesus
selbst es ersonnen u. aus eigenem Antrieb aufgestellt hatte. sondern in dem Sinn,
dass er den Willen Gottes, den er in der hl. Schrift, zuvorgeschrieben fand, zu
seinem eigenen gemacht hat" (Lucas, bl. 239). So ook K. BORNHAUSER: Das
Wirken ens. bl. 66.
02) A.W.. bl. 174; FEINE: a.w.. bl. 36 en 54. In die Hoëpriesterlike gebed
kom (11= .iif aTii(>Tii>.aq nie minder as vyf keer voor nie.
92a) K. H. RENÜSTORF (;aonx0.lM. art. in ThWzNT, I. bl, 40330-3) skryf:
,.Jedenfalls wird man im allgemeinen sagen dürfen. dass im NT 'üei der Verwendung
von rxtunnv der Ton auf der Sendung als solches, bei iirrooxii.i.tn- auf
dem mit der Sendung verbundenen Auftrage". So ook PLUMMER: St. Luke, bl. 121.
BERNARD meen egter dat .,no distinction can safely be drawn" \_A Cr. and Ex.
Comm. on the Gospel ace. to St. John, (ICC) '28. bl, 119], Sien vir 'n fyn onderskeiding
tussen hierdie twee terme se gebruik in die vierde Evangelie: N, J.
HOMMES: Het Testimoniaboek, Amst. N.H. Uitg. '35, bl. 296 e.v,
03) Mt. 10:34.
0^) Luk. 12:49.

135
bring, om sondare te roep 95)_ om te soek en te red wat verlore
is 96), om wet en profete te vervul 9^), om Sy siel te gee as 'n
losprys vir baie 9^) en om, as Hy weer kom, te oordeel die lewendes
en die dooies en die koninkryk van God finaal op te rig 99). Dat
die woorde ,,Ek het gekom", hoewel die klank van selfstandigheid
daarin onmiskenbaar is, inderdaad betrekking het op die vervulling
van 'n sendingsopdrag, blyk daaruit dat Hy Self Sy ,,uitgaan" en
,,gestuur wees " sonder besef van ongerymdheid korreleer 99"), Maar
veral blyk dit daaruit dat Hy i.v.m. Sy optrede getuig dat Hy die
werk wat God Hom gegee het om te doen, volbring 190); Jat Hy
handel net soos die Vader vir Hom beveel ^9i); dat sowel wat Hy
mag weet 102) gu doen ^"3) asook wanneer Hy die eintlike daad.
waarvoor Hy gestuur is, sal voltrek lo*) deur God bepaal is; dat
Hy in gebed '"5) krag vir ^96) gn leiding op '"^'') Sy weg vind; dat
eers na worsteling Hy Hom aan die hoogste eis van Sy opdrag
onderwerp het 19**); dat die sin of doel (xéXog) van Sy aardse lewe
alleen bereik word deur hierdie opdrag stiptelik na te kom 1 "o); —
05) Mt. 9 :13.
06) Luk. 19 : 10; Joh. 12 : 46 en 47. Mt. 18 : 11 is blykbaar oneg.
0^) Mt. 5: 17.
OS) Mt. 20 : 28.
00) Mt. 16:27-8.
99a) Joh. 17 : 8. Vgl. ook hoe Luk. natuurlikerwys Mk. se ,,uitgegaan " (1 : 38)
met ..gestuur" (4 : 43) vervang, impliserende dat beide „alike refer to his divine
mission" (WARFIELD: a.w.. bl. 111).
100) Joh. 17:4 en 4:34.
101) Joh. 14:31 en 5:30; 6:39; 10 : 18b.
102) Mt. 24 : 36,7.
io«) Mt. 20 : 23.
W) ML 26 : 45; Mk. 14 : 35; Joh. 2 : 4; e.a.
1115) Yg] 03 K. FERNHOUT: Hef gebedsleven van den Heiland (Congresverslag
in „Fratemitas", 15e jrg 1928, bl. 13-27); en FEINE: a.w.. bl. 41-3.
Laasgen. skryf (bl. 42): ,,Jesu Gebet ist ,,. nichts anderes als Einordnung in
diesen Heilswillen, dessen Vollstrecker er ist".
"6) Bv. Mk, 7 : 34; Job, 11 : 41; Mt, 14 : 19//; 15 : 36//, Vgl. J. H, BAVINCK;
Jezus als Zielzorger, Baarn z,j., bl. 85.
10') Bv. Luk. 1 : 38; Mk, 1 : 38; Luk, 6:12; 9:8,
108) Mt. 26:42//; Job. 12:27. Dit staan egter vas ..dass in Jesu eigener
Brust kein Antrieb zu irgendetwas lebendig war, was ihn in Zwiespalt mit Gottes
Willen gebracht hatte" (FEINE: a.w., bl. 39).
io«) Luk. 12 : 50: 18 : 31; 22 : 37; Joh. 4 : 34.

136
'n opdrag wat Hy ook vereenselwig met ,,wat omtrent Hom
geskrywe is" en waarvan Hy net voor Sy dood aan die Kruis getuig
dat Hy dit ook inderdaad volbring het '"').
Kernagtig kan ons die voorafgaande in die woorde van FEINE
as volg saamvat: ,,die Sündenvergebung hat Jesus im Auftrage
Gottes gebracht" 11'). Hiermee tree dus veral in materiële opsig
die prinsipiële verskil tussen Jesus en die Ou-Testamentiese profete
duidelik aan die lig. Uit die verdere behandeling sal dit ewewel
blyk dat hierdie verskil hom ook tot die formele aspek van hul
onderskeie sendingsbewussynsinhoude uitgestrek het.
B, Jesus se Sending is in Sy Seunskap gefundeer en dra die
volle Messiaanse karakter,
Om nou te kan vasstel hoe Jesus Self hierdie sending gefundeer
en gekarakteriseer het, is dit die veiligste om eers kortliks presies
na te gaan wat Hy daarmee bedoel wanneer Hy Homself so
konsekwent in die Evangelies ,,die Seun van die Mens" noem 112).
Wanneer ons — in teenstelling met H. LiETZMANN i'^), J.
WELLHAUSEN "4)^ 'W. BoL'SSET '15) g.a. — die Evangehe-getuienis
as authentiek aanvaar, dan blyk dit uit die duidelike ooreenkoms
tussen Mt. 24 ; 30// en veral Mt. 26 : 64 enersyds, en Dan. 7:13
andersyds, dat die taak van die bepalende lidwoord niè in die
eerste plek is om Jesus as die ,,Idealmensch" — soos sedert
HERDER 116) (1744—1803) en SCHLEIERMACHER n^) (1768—1834)
11") Joh, 19:30,
111) FEINE: a.w., bl. 38.
11'-^) Dit geskied 80 keer met 'n lidw, voor beide subst,. 1 keer (Joh. 5 : 27)
daarsonder, en is ,,steeds Zelfaanduiding van Jezus. ... Hij staat doorgaans als
subjekt of objekt, in elk geval nooit als predikaat" — aldus F. W. GROSHEIDE:
De beteekenis vId uitdrukking Zoon des Menschen (Wetensch. samenkomst op
22 Juni '21), Amst. Kirchner '21, bl. 6-7; as ook G, DALAIAN: The Words of
Jesus (Auth, Tr,), bl. 259; G. KiTTEL: Menschensohn (art, in RGG'-' III Kol.
2118); J. H. BERNARD: a.w., I, bl. cxxii; FEINE: a.w.. bl. 56: e.a, Vir literatuuropgaaf
sien laasgen,
11^) Der Menschensohn, 1896.
11') A.W., bl, 123 e,v.
iis) Kyrios Christos, Gö, V. & R. '21-' '35-', bl.. 1 e.v.
iiB) Christliche Schriften, II, 5, 6.
1") Der christliche Glaube. IV'. bl. 90 e.v.

137
met verskillende nuanseringe byna algemeen beweer word — uit
die mensheid uit te sonder nie. Veeleer doen dit diens om Jesus as
daardie ,,Seun van die Mens" aan te dui van Wie daar in die
Daniël-profesie sprake isH*^). Aan die einde van Sy loopbaan word
dit dus ten slotte duidehk dat Jesus onder hierdie selfbenaming niks
minder bedoel nie as dat Hy die Messias is wat op die jongste dag
in heerlikheid op die wolke van die hemel sal verskyn ii9).
Met die eerste oogopslag is dit inderdaad veral die genoemde
eschatologiese moment wat die aandag trek. Só sterk is dit die geval
dat die eschatologiese skool in hul eensydigheid selfs daartoe
gekom het om Jesus as ,,a person obsessed by the eschatological
complex" 120) te bestempel. Volledige ondersoek toon egter aan
dat hierdie moment slegs één van die verskeie konstituerende
elemente in die begrip ,,Die Seun van die Mens" uitmaak. Dit blyk
veral as ons 'n nader ondersoek instel na die tweeërlei verband
waarin Jesus die bedoelde uitdrukking gebruik het.
a) Wanneer Hy op Goddelike Prerogatiewe vir Si) Persoon
Aanspraak maak i^Oa)
In die algemeen kan opgemerk word dat die eienaardige wyse
waarop Jesus deur middel van die bedoelde uitdrukking voorkóm
om 'n stelling in die Ie persoon te maak, reeds as aanduiding dien
van die verhewe aansprake wat Hy daarmee op Homself betrek,
,,In part at least", skryf Vos, ,,this will have to be explained from
our Lord's profound humility, which made Him shrink from coupling
ii'^) Vgl, DALMAN: a.w., bl. 257 e.v.: B, B, WARFIELD: The Lord of Glory.
Lond, '07. bl. 123: GROSHEIDE: a.w., bl, 12 e,v,: VOS: a.w.. bl. 233 e.v.; e.a,
11») Vgl, reeds Mt, 10:23: 16:27-8//; 19:28//; 23:30//, 44//; 28:31; en
Joh, 5 : 27, Hoewel Seun v/d Mens nie by die breë massa as Messiaanse aanduiding
gebruiklik was nie (Joh. 9 : 35) was dit deeglik die geval in apokalyptiese
kringe en het die Ou Sinagoge ,,Dn, 7: 13 ,,, durchgangig individuell auf den
Messias gedeutet". Aldus STR,-BILLERBECK, I, S. 485 en 957 met die nodige
sitate uit die Rabbynse literatuur. Hoe wyd eersgenoemde vertak was, asook of
laasgenoemde dit tot 'n Messiaanse titel verhef het, is egter moeilik om uit te
maak. Sien GROSHEIDE: a.w., bl. 16 e.v. en BERNARD: a.w., h\. cxxvii-cxxx.
120) VOS: a.w., bl. 193).
120a) Hoewel in al die woorde en dade van die Seun v/d Mens beide die
Messias èn die 2e Persoon van die Goddelike Drie-eenheid voor ons staan, spreek
in sommige die laaste tog sterker as die eerste,

138
the exalted predicates involved with the pronoun 'I' " 121). Verder
wys genoemde skrywer 00k tereg daarop dat ,,the main thing these
passages (d.i. veral dié i,v,m, die parousie) have derived from
Daniel is ... the atmosphere of the supernatural in which they are
steeped. .,, Nothing else in the Gospels has so impressed the stamp
of the supernatural and the superhuman upon the self-portrayal of
Jesus as these parousia 'Son of Man' passages" 122).
As konkrete voorbeelde kan uit die Synoptici die volgende aangevoer
word. In Mt. 9 : 6// wys Jesus daarop dat Hy as ,,Seun van
die Mens" mag het om op aarde sondes te vergewe. ,,Diese Macht
ist," soos PEINE aantoon, ,,wie das gesamte Judentum wusste und
weiss, ein göttliches Vorrecht" 123). Jn f^t. 25 : 31 e.v. en
26 ; 64 123a) gjs Hy die finale en hoogste regspraak op as die
prerogatief van die ,,Seun van die Mens". Niemand sal ontken dat
WARFIELD tereg genoemde sondevergewing en regspraak bestempel
as ,,two inalienable divine functions" 124). Opvallend is 00k
dat Jesus die bedoelde uitdrukking gebruik, sowel wanneer Hy te
Cesaréa-Filippi die vraag stel na Sy eintlike wese en tot Sy bevrediging
die antwoord kry dat Hy is: ,,die Christus, die Seun van
die lewende God" 124a) _ ggook verder wanneer Hy deur die Hoëpriester
die vraag na Sy wese gestel word en daarop die ,,godslasterlike"
antwoord geei24b)
1^1) ^.ii',, bl. 239, ^•^•^) Idem, bl, 234,
123) A.W., bl, 65, Vgl, ook WARFIELD: a.w., bl. 123; BERNARD: a.w.,
bl. cxxv.
123a) Hier, hoewel sonder dat Hy die bedoelde selfbenaming gebruik, kom
ook die plekke ter sprake waar Hy met 'n ,,Maar Ek sê vir julle .." Homself
,,an Jahves Seite stellt ... als gleichberechtigter Gesetzgeber" (J. PlCKL: Messias-
König", Mü, Kö. '39, bl. 64). Tegelykertyd moet daarop gelet word dat Jesus
hiermee geensins die gesag van Moses tot niet maak nie. ..Das ,ich aber' ", toon
BORNHAUSER tereg aan, „tritt nicht in Gegensatz zu dem, was Moses im Namen
Gottes gesagt bat. Damit ist er eins. Was aber die Lehrer sagen, dem setzt er
in vielen Fallen sein ,ich aber' entgegen" (Das Wirken des Christus .... bl, 64).
12") A.W., bl, 124, Vgl. ook Joh. 5:27; 9:39; e.a,
isia) Mt, 16: 13-23//,
1246) Mt. 26:64//, Afgesien van die verband moes die „iyvt d'/ii'' van Mk.
(14:62) i.p.v. die .,av il-xaq" van Mt. (26:64) vir GOETZ (t.a.p., bl. 132-3)
reeds oortuig het, dat Jesus hier geen ,.ausweichende " maar 'n „beslist bevestigend
antwoord" gee. Aldus GROSHEIDE: Mt., bl. 331-2, So ook DALMAN: a.w..
bl. 308 en 310: STR.-BII.I.ERBECK, I. bl. 990: e.a.

139
Dieselfde getuienis word deur die vierde Evangelie afgelê. As
ons mag aanneem dat in Joh. 9 ; 35 die lesing rov dv^Qió.-rov die
juiste isi2.'5), dan verwag Jesus van die herstelde man dat hy in
,,die Seun van die Mens " sal glo. Hier gebruik Jesus die uitdrukking
.-rioxsvsir sig wat as 'n ,,eigene nt.liche Bildung" 'n verhouding
tussen Sy persoon en die man aandui wat kongruent is aan
die tussen die gelowige en God 120). Verder val in hierdie Evangelie
die pre-eksistente aard van die Seun van die Mens sterk op;
Hy was in die hemel (6 : 62) i26a) vandaar het Hy op die aarde
neergedaal (3:13) en daarheen vaar Hy weer op (6 : 62), terwyl
Hy tog tegelyk voortdurend aldaar is (3 ; 13) 127),
Wat Jesus op bogenoemde wyse omtrent Sy Wese met die uitdrukking
,,Seun van die Mens" getuig het, bring Hy egter ook
en veral tuis onder die benaming ,,Seun van God ". Dit doen Hy
nie slegs wanneer Hy Sy oog op die algemeen religieus-etiese 12s),
of op die uniek Messiaanse i2i)) verhouding tot die Opperwese het
nie. maar ook en juis wanneer Hy Sy wesenseenheid met God tot
uitdrukking wil bring.
125) Aldus B N* en D, en die oudste MS. van die Ou Latynse Vertaling (e).
Die orige MSS. v.d. Lat. asook ander vertalings. en die Koine lees TOI" fhov.
Dit dui op die besef dat hier vir die Seun v/d Mens opgeëis word wat aan
God toekom.
120) A. OEPKE: H',-, art. in ThWzNT, II, bl. 430ll-:!0. Vgl. ook o.a, A.
SCHLATTER: Der Evangelist Johannes, St. Calw. V/bh. '30. bl. 231. Sien ook
Joh, 14 : 1. BERNARD wys daarop dat .,Jn, never uses the expression mnxtvuv lUit
'Itfiov. Jesus, for him, is the object of faith, rather than the medium through
which it is reached" (a.w., bl. 9).
126a) Sonder die benaming sowat ses keer.
12^) Vgl, J, CALVYN: Comm, on the Gosp. ace. to Jn. (Tr, Pringle, 1847)
I, bl. 121; FEINE: a.w., bl 54 en 327 e,v, en SCHLATTER: a.w.. bl, 94-5,
TH, ZAHN verdedig die egtheid van üiv iv ri5 ov(>(ivt7i maar ewe-eens „die
alleinige Richtigkeit der uralten Übersetzung: qui in coelo erat" {Das Ev. des
Joh., (KzNT 4) '12, bl. 198 e.v.), Vgl, 00k Joh. 16:28,
128) Tenspyte van die liberale teologie is dit egter, in die lig van die historiese
Messias-voorstelling, selfs onmoontlik om die Eties-religieuse van die Messiaanse
betuigings te onderskei, Vgl, VOS: a.w., bl, 192 6 205 e,v,
12") Snpt.: Luk. 2 : 49 en, hoewel dit ons meer om selfgetuienisse te doen is,
Mk. 1 :11: Joh. Ev,: c, 10:34-36; 13:3: 5:19, 20, 26, 43; 6:57: 8:34, 35;
10:17. 18, 25; 12:49; 14:28. 30. 31: 15:10: 20:17: en O.T.: Ps. 2:7. 12;
89 : 27 e.a.

140
Hiervan getuig in die Synoptici Sy woorde in Mt. 11 ; 27//130)
en Mt. 28 ; 19 i'*») die duidelikste isi). „In these", merk WARFIELD
kernagtig op, ,,He tells us He is co-sharer in the one Name with
the Father (Mt. 28 : 19). and co-exists with the Father in a complete,
perfect, and unbroken interpretation of mutual knowledge
of being (Mt. 11 :27//). The essential deity of the Son could not
receive more absolute expression" 132). Volgens die vierde Evangelis
^'•'•'•') wat. aangesien hy aan die bors van Jesus gele het (c. 13:25;
21 ; 30), ,,tiefer in das eigentliche Wesen der Person Jesu geblickt
(hat) als irgendein anderer Berichterstatter" i''^-'), noem Jesus Homself
,,Seun van God", of veral eenvoudig ,,Seun" ewe-eens op só
'n wyse dat ,,indeed. He leaves no prerogative to the Father
which He does not claim as 'Son' to share " i35) Hoewel Jesus Self
weliswaar nie verbis expressis die pre-eksistensie van Sy Seunskap/1'"'),
getuig nie, doen Hy dit tog baie duidelik by wyse van
implikasie deurdat Hy (c. 3 ; 16, 18) Sy Seunskap bestempel as
(loi'oysvrig, 'n woord wat Johannes in cap. 1 : 18 (ook v. 14) as
substantief 136) gebruik ter aanduiding van die Goddelike Wese
wat in 'n intieme ewige relasie met God verkeer i •*''•). Hy doen dit
130) Tekskrities staan Mt. 28 : 19 te goed betuig dan dat met die gedeeltelike
(CONYBEARE) of algehele (HARNACK, BOUSSET e.a.) oneg-verklaring rekening
hoef gehou te word. Dieselfde geld ook t.a.v, die beswaar van BRANDT,
PFLEIDERER, HARNACK, NORDEN e.a. asof Mt. 11 : 27 nie origineel van Jesus
kan wees nie, — vgl. PLUMMER: St. Luke, bl, 282,
i-'i) Minder duidehk, maar tog van belang, is Mt. 17:24-27//; 21 : 33-46//;
22 : 41-46// en 24 : 36// asook die herhaaldelike onderskeiding tussen My en jul
Vader en veral Sy woorde voor die Hoëpriester (Mt, 26:64//).
132) A.W.. bl, 127, Vgl, ook FEINE: a.w., bl, 53; VoS: a.w., bl, 148 e.v.
133) J2ie sogenaamde antitese in die Johannése en Synoptici Christologie kan
selfs nie deur die liberale teologie volgehou word nie. Vgl. bv. W, BousSET:
Was wissen wir von Jesus ?, Halle '04, bl. 54: en S, MATTHEWS: The Messianic
Hope in the N.T., Chicago '05. bl. 61,
IS'») FEINE: a.w., bl. 53. Vgl, ook BERNARD: a.w., bl, cxxxvi,
133) WARFIELD: a.w., bl. 180-1. So ook FEINE: a.w., bl, 326-7, Vgl, c.
17 : 2; 3 : 17 en 6 : 40; 5 : 18. 19, 21, 22, 26: 14 : 28: 10 : 30, 38: 14 : 9,
136) Sedert F, J, A. HORT se deeglike ondersoek (Tifo Dissertations, 1876)
word in 1 : 18 /lovoyivii^ *"*>• (i< BC*L 33 ens.) feitlik algemeen as die juiste
lesing, teenoor ó liovoyiviii vlói (die orige Unciale e.a,) aanvaar. Johannes self
leer onmiskenbaar die Ewige Seunskap van Jesus, Vgl, WARFIELD: a.w., bl, 182;
VoS: a.w., bl. 213 e.v.; FEINE: a.w., bl. 54 e,a,
13^) Vgl, BERNARD: a.w.. bl, 32-3.

141
verder ook deurdat Hy so dikwels God eksklusiewelik Sy Vader
(dertig keer) of die Vader (tagtig keer) noem, asook selfs Sy
vóórwêreldlike verhouding tot die Vader vermeld (c. 17:5, 24;
ook 6:46).
b) Wanneer Hy die omvang en aard van Sy taak aangee.
Gebruik Jesus die selfbenaming Seun van die Mens verskeie
male wanneer Hy die wesenlik onvergelyklike hoogheid van Sy
Persoon aan die lig stel, nog veelvuldiger gebeur dit wanneer Hy
Sy taak in volle omvang onder die aandag wil bring.
Na aanleiding van die pregnante self-betuiging in Mt. 26 : 64
wys F. W. GROSHEIDE daarop dat ,,twee lijnen daarin samentreffen,
vernedering en verhooging" i^s). Met dié opmerking vestig genoemde
skrywer die aandag op die twee grondtrekke van die Aveg
waarlangs en waardeur die Seun van die Mens Sy taak verwesenlik,
Aan die een kant beteken dit dat Hy die geriewe van die gewone
lewe moet ontbeer i3!i)^ dat Hy moet dien 14"), dat teen
Hom, anders as teen die Heilige Gees, sonder ewige straf gelaster
mag word i-^i), kortom dat Hy baie moet (dsT) ly 142) gn j^jt veral
deurdat die Sanhedrin Hom verwerp i*'^) en God Hom in die mag
van mense geei*^) met die gevolg dat 'n dissipel Hom verraai,
die Joodse owerheid Hom veroordeel en 'n heidense oppergesag
Hom bespot en kruisig i*'*»). Aan die ander kant bring dit mee dat
Hy op aarde sondes vergewe i'*''), dat Hy Here is ook van die
13**) T.a.p., bl. 18 (Kursivering is van my — Skrywer), So meen ook G,
KiTTEL: t.a.p.. Kol. 2119.
i3«) Mt. 8 : 20//.
i-"') Mt, 20:28//,
1") Mt, 12:32//,
112) Mt. 17 : 12: Mk, 8 : 31//,
1*3) Die sog, eerste lydens-aankondiging Mt. 8 : 31//,
1**) Die tweede lydens-aankondiging, Mt, 17:22//. PLUMMER (St. Luke*,
bl. 250) skryf: ,,The na^taaMoaeal perhaps does not refer to the act of Judas,
but to the divine will", E. A, ABBOTT (Paradosis, Lond, '04, bl, 53 e,v,) meen
selfs dat die oorspronklike lesing ..delivered for men", ter aanduiding van die
borgtoqtelike lye van Christus, moes gewees het.
1''^') Die derde lydens-aankondiging (Mt. 20:18//).
i'«) Mt. 9:6//.

142
Sabbat 14'i'), dat Hy voortdurend in nou verbinding met die Hemel
staan 1*^) Jat die grootheid en waaragtigheid van Sy werk deur
die Heilige Gees Self bevestig word 1*9)^ Jat Hy verlang dat
mense Sy naam op aarde sal belyis"), dat Hy die saaier is van
goeie saadi^i), verlorenes soek en redi"2), uit die dode opstaan
iö3)_ 'n verhoging ondergaan iS"*) en aan die einde van die
tyd in mag en heerlikheid weer na die aarde kom i55).
Hoewel ook anHer woorde van Jesus in die teken van hierdie
tweesydigheid staan, is dit egter opvallend dat dit veral in die begrip
Seun van die Mens is dat hul tot 'n suiwer eenheid saamgroei:
,,Er ligt in den naam uitgesproken", aldus F. W. GROSHEIDE, ,,de
identiteit tusschen den nu Vernederde met den straks Verhoogde"
i^e). Verder blyk dit hier nogmaals 15''') dat Jesus Sy hele
verskyning sien as bepaal deur 'n onveranderlike goddelike ,,moet".
Maar om presies Jesus se siening op Sy hele loopbaan vas te stel,
is dit veral nodig om daarop te let dat Hy niks anders met hierdie
selfbenaming bedoel as om Homself daarmee as die ware Messias
of Christus aan te kondig nie.
Dat laasgenoemde inderdaad — nieteenstaande die inhoud wat
Hy daarmee onder die begrip Seun van die Mens as Messiaans
tuisbring — Jesus se bedoeling was, kan egter nie aprioristies van
wat tot op Sy tyd onder die Seun-van-die-Mens-Messias-beeld
verstaan was. afgelei word nie. Dit blyk immers dat die Daniëlprofesie
maar 'n klein gedeelte van wat Jesus daaronder verstaan,
gedek het. By Hom vorm dit nl. 'n ,,synthesis of the three lines of
1-17) Mt. 12:8//.
i«) Joh. 1 : 52.
i"") Mt. 12 : 32//. Jesus sinspeel wel op die moontlikheid dat Sy onaansienlike
verskyning 'n vergeefbare sondig teen Hom ten gevolg mag hê (Luk.
23:34). Die Fariseërs het egter Sy groot werk gesien en die Heilige Gees het
hul verstand ten aansien daarvan verlig: As hul nie daaraan glo nie. dan verwerp
hul die getuienis v.d. Gees. Sien GROSHEIDE: Matth., bl. 154.
iBO) Mk. 8 : 38//.
iBi) Mt. 13:37.
152) Luk. 19 : 10.
153) ML 17:9.
151) Joh. 8 : 28; 12 : 34.
156) Sien bl. 137. vtn. 119.
150) De Beteekenis ... Z.d.M., bl. 26.
15T) Vgl. bl, 131-6,

143
prediction embodied in the Isaianic 'Servant of Jehovah', the Danielle
'Son of Man', and the general O. T. 'Advent of Jehovah'
along with which the other lines of prophecy ... also find their
place" 158). Verder is dit 'n onmiskenbare feit dat selfs die Laat-
Joodse apokalyptiek, al bring dit ook weliswaar die transendensietrekke
na vore 15"), geheel-en-al onbekend is met die beeld van
'n lydende Seun van die Mens i^oa)
Daarenteen vertoon Jesus se woorde en dade ondubbelsinnig
'n dergelike vereenselwiging. Dit blyk o.a. wanneer Hy Hom by die
belydenis van Sy Messiasskap deur Petrus met 'n uitspraak oor
Homself as die Seun van die Mens aansluit IÖO)_ wanneer Hy teenoor
die baie valse Christusse, die Seun van die Mens as die
egte i^i) stel, die vraag van die Hoëpriester aan die einde van Sy
loopbaan of Hy as die Christus ook op Seunskap van God aanspraak
maak bevestigend beantwoord met 'n verwysing na die
onvergelyklike waardigheid van die Seun van die Mens '^^-), en
hiermee tegelyk al die erkende Messiaanse trekke in Dan. 7:13
vir Sy eie voorstelling van die Seun i'an die Mens toeëien ^'i'-').
So het Sy dissipels i''^) trouens reeds vroeg, by geleentheid selfs
15») WARFIELD: a.w., bl. 50, vgl. ook bl. 120.
158) Vgl. R. H. CHARLES: The book of Enoch, 1893, bl, 316,
'598) G, KiTTEL (t.a.p.. Kol, 2120) beweer dat 'n „aussere Zusammenlegen"
(7) van ,,Hoheits-" en ,,Leidensaussagen" in die Apokalyptiek voorbande
is en dan in die persoon van Jesus tot 'n eenheid saamgroei. As egter die sg,
„Bilderreden" (d.i. Henoch 37-71). wat alleen eintlik hier ter sprake kan kom,
na-Christelik is (so b.v. GROSHEIDE: De Beteekenis ... Z.d.M., bl. 11), dan boet
die ontleningsargument ook t.a.v. die transendensiegedagte al sy krag in.
SCHÜRER erken dat ,,eine sichere Entscheidung sehr schwer" is, maar meen tog
'n mens sal ,,den vorchristlichen Ursprung entschieden für wahrscheinlicher
erklaren mussen" (a.w., III"*, bl. 280), IV, Esra, wat ook wel ooreenkoms toon,
is definitief na-christelik: SCHÜRER (t.a.p., bl. 328) plaas dit 81-96 n. Chr,, d.i,
onder Domitianus.
"iö) Vgl. Mk. 8:29// met 8:31.
i«i) Vgl. Mk. 13:21. 22// met 13:26//.
102) Vgl. Mt. 26 : 63b// met 26 : 64. Nie soseer dat Hy Hom vir die Christus
uitgee kom dit op aan nie, maar dat Hy inderdaad daaraan seunskap van God
verbind. Vgl. DALMAN: a.w.. bl. 313^ en J. A. C. VAN LEEUWEN: Het Heilig Ev.
n. d. Beschr. v. Mark., (KohNT. 2) '28. bl. 264-5.
i''3) Sien bl. 137. vtnt. 119.
i*"!) Mt. 16: 13-16//. Opvallend is dat juis ,.Christus" by hul so gou 'n eie
naam vir Jesus geword het (Mk. 1 : 1; Mt. 1 : 1. 18; 26:21; Joh. 1 : 17; 17:3 en

144
die skare i65) en aan die einde die Hoëpriester i^c) Hom ook
inderdaad verstaan: nie soseer dat Hy Homself onder hierdie naam
as die Messias aandien nie, maar dat Hy Homself daarmee as 'n
Messias van só 'n aard aankondig dat Hy geheel-en-al nie in hul
skema kan inpas nie, wek by die eerste besorgdheid, by die tweede
vertwyfeling en by die laaste „heilige" verontwaardiging i^^).
Jesus gebruik dus die minder bekende uitdrukking Seun van die
Mens blykbaar sowel om los te breek van die destyds geldende
Messias-voorstelling as om Sy Messiaanse aansprake geleidelik as
sodanig bekend te maak, ter aanduiding van die Messias-begrip
wat Hy op grond van die Ou-Testamentiese profesie konstrueer en
in Sy eie Persoon verwesenlik.
Die sleutel tot Jesus se voorstelling van hierdie begrip is veral
te vind in sy gebruikmaking van die Jesajaanse profesie i^s) ter
kensketsing van Sy werk. Hierin skakel Hy die na-kanoniese,
titulêre konnotasie definitief uit 169) en wel ten gunste van die
Ou-Testamentiese primêr-werkwoordelike sin van die woord
,,Messias " 1^0) waarin dan, op die spoor van G. Vos^^i), die
volgende drie elemente te onderskei is;
veelvuldig in Hand. en by Paulus). In die Evv. maak Jesus wel nooit prinsipiëel
beswaar dat ander Hom ,.die Christus " noem nie. maar Self doen Hy dit tog,
verbis expressis, nooit nie (behalwe Luk. 24: 16).
165) Joh. 12 : 34. Vgl. die hele intog van Jesus in Jerusalem (Mt. 21 : 1// en
Joh. 12:12 e.v.).
160) Mt. 26:63. Sien hierbo vtnt. 162. Vgl. ook die onderhoud oor die
Seunskap van Dawid (Mt. 22:44-6//).
16') WARFIELD: a.w., bl. 23. Ook SCHÜRER (t.a.p., bl. 280) skryf: ..es darf
aus jenen Stellen (d.i. Mt. 16: 13-16 en Joh. 12:34) überhaupt nicht gefordert
werden, dass der Ausdruck, ,Menschensohn' damals noch nicht gangbares Messiaspradikat
war". So ook LiETZMANN: a.w., bl. 55 e.v. Anders ZAHN: a.w.,
bl. 519; GROSHEIDE: Beteekenis ens. bl. 24-5; BERNARD: a.w., bl. 443-4; e.a.
leS) Sien bl. 133-4. i»») VoS: a.w., bl. 105,
i''") ,,Messias" is die Griekse transkribering van die Hebr, n'üD. 'n „Nomen
— • T
von der Form qatil" wat in onderskeiding van die par^, pass. (niüQ) ..eine
— T
Person oder Sache als dauernd mit einem Zustand behaftet (charakterisiert)".
Aldus H. WEINEL: nVÜ und seine Derivatc in ZATW, 1898, bl. 13-4. 'n Messiaanse
titel het WUQ nooit in die O.T. geword nie. Vgl. o.a, WEINEL. t.a.p.,
bl. 80; DALMAN: a.w., bl, 289; A, B. DAVIDSON: Prophecy and Prophets in HDB,
IV, bl, 123-4; VoS: a.w., bl. 104. Hiermee stem ons nie in met die uitgediende

145
Ten eerste: ,,the declarative, appointive act". Van Jesus
geld dan net soos bv. van die koning in die ou-Testament (selfs
'n nie-Israelitiese soos Kores — Jes. 45 : 1) dat Sy optrede deur
Sy salwing die offisiëel-amptelike stempel ontvang. Volgens Vos
is dit ,,Jesus' attitude throughout that He labors under a law of
commission to which in a large part the authoritativeness of his
procedure both in teaching and acting is due'i'''^).
Ten tweede: ,,the close association with God and the
consequent sacro-sanctness of the one on whom the anointing has
been bestowed ". As gevolg hiervan betuig die onderdane in Ou-
Israel altyd teenoor die gesalfde koning ,,a reverence partaking far
more of a religious than of a merely patriotic character" en dit is
ook wat in die lewe van Jesus uit Sy ,,official attachment and
devotion to his Sender " blyk en ,,to some extent explains also the
atmosphere of mystery enveloping Jesus as He walks through the
Gospels" I'i's).
Ten derde: ,,it involves that something substantial is communicated
from God to the anointed". Afgesien van die onmiskenbare
werking van die Heilige Gees i.v.m. die ander twee
elemente, beteken dit dus dat met die salwing ook verbonde is die
feit dat die ,,Gees van Jehovah" Sy intrek neem (1 Sam. 16:
3) i^"!). Hierdie twee verskynsels — soos daaruit blyk dat ,,om te
salf" ook kan beteken „'to endow with the Spirit' ... where no
standpunt asof die Messiaanse profesieë na-eksilies sou wees nie, Vgl. G. CH.
AALDERS oor Mess, profetie, art, in CE, IV, bl, 178-9.
I'l) A.W., bl. 107-111. Oor „Salwing" sien o.a. C. VON ORELLI in PRE3, X,
bl. 630« e.v., en XIII, bl. 724 e.v. resp. oor Königtum en Messias; R. ZEHNPFUND
in PRE3, XVII, bl. 391-4 oor „Salbe"; A. E. CRAWLEY en M. JASTROW in ERE,
I, op bl. 549 e.v, en 555 e.v, resp., en A, MACALISTER in HDB, I, op bl, 100 e.v.
oor Anointing; G, KEIZER in CE oor Zalving (V, bl, 770-1). Begryplikerwyse
konsentreer ons slegs op die „kultiese" salwing van persone, en selfs dit moet
uiters kursories geskied,
"2) Sien Mt. 3 : 17//; 17 : 5//; 23 : 10,
"3) Sien Luk, 5: 1-11.
1'*) Hierdie beklemtoning van die sakramentele element, wat volgens
CRAWLEY ,,the controlling factor in the theory of anointing" is, bet niks gemeen
met die opvatting asof geglo was dat die ohe in die tabernakel (1 Kon. 1 : 39)
heiligheidsstof sou opneem wat dan by salwing oorgedra en later as ,,Gees"
bestempel was. Aldus R. S.MEND: Lehrbuch der Alttest. Relig. Geschichte'^, 1899
(18931). bl. 67, e.a.
10

146
actual manipulation of oil is employed" (1 Kon. 19:19; 2 Kor.
1:2) — staan in die verhouding van simbool en saak tot mekaar
en druk uit dat die lewe van die Gesalfde absoluut onder die
leiding van die Heihge Gees staan. Jesus is in hierdie laaste,
wesenlike sin met die Heilige Gees gesalf want Laasgenoemde het
direk uit die Hemel by Sy doop op Hom neergedaal (Mt. 3 : 16//),
maar tegelyk onderskei Sy salwing hom van alle andere deurdat
Hy inderdaad ook van die Heilige Gees ontvange is (Luk. 1 : 35).
Aan die voorafgaande ontleding van die salwingsgedagte moet
nog toegevoeg word:
a) dat die salwingsgebruik, hoewel dit veral t.a.v. die Ou-
Israelitiese Koning, wat dan ook in teokratiese sin ,,die gesalfde "
heet 1^5), in swang wasi'J'^), ook op die priester i"') en — sy
dit minder dikwels — ook op die profeet i''8) toegepas is. Wanneer
God dus deur middel van salwing persone offisiëel vir Homself
afsonder en Sy Gees meedeel, dan geskied dit om te regeer,
te offer of te spreek.
b) dat die Ou-Testament — hetsy direk i''9), hetsy indirek
(d.i. tipologies) i^o) — aankondig dat daar in die toekoms 'n
Gesalfde van Jehovah in die Davidiese linie en uit 'n maagdelike
vrou gebore sou word wat aldrie hierdie ampte ten voile in Sy
"5) Ps. 20 : 7; 28 : 8: 84 : 10; 89 : 39.
If») Rigt. 9:8. 15; 1 Sam. 9 : 16; 10 : 1; 16 : 13 ens.
i'?') Priesters bv. in Ex. 28 : 29; Lev. 8 : 21,,22; Deut. 32 : 10. Hoëpriester bv.
in Lev. 8 : 12; 21 : 10-15; 1 Kron. 29 : 22. Oor die hele sereraonie Ex. 29.
1'^) 1 Kon. 19 : 16 en. vir sover dit op die profeet self slaan. Jes. 61 : 1.
JASTROW, t.a.p.. bl. 556 beweer selfs: ..the prophets are naturally viewed as the
anointed ones (Ps. 105: 15), even though the ceremony itself is not performed".
1''») Bv. Gen. 3 : 15; Deut. 18 : 15; Jes. 7, 9, 11; Miga 4 en 5; Jer. 23 : 5. 6;
Eseg. 17:23, 24; Sag. 3:8; 9:9; Ps. 2; 72; 110.
IS") A. B. DAVIDSON (Kinds of Messianic passages in HDB, IV, bl. 124)
verstaan hieronder ..passages in which the writer had some O.T. officer or
personage in his mind, but spoke of him according to the idea of his office or
function or character". As so 'n tipe doen ook d. volk Israel diens en heet selfs
,,gesalfde van Jehova" (Hab. 3 : 13; Ps. 28 : 8). Hieruit lei WEINEL, in navolging
van HITZIG, WELLHAUSEN en S.MEND, op ongenoegsame gronde af dat dit hier
'n periode geld waarin daar geen individuele Messiasvoorstelling sou lewe nie
(t.a.p.. bl. 68-79). Die volk sou dan die Messias wees. So ook SCHÜRER na
aanleiding van Dan. 7:13 (a.w., II. bl, 590, en 616), Vgl. egter VoS: a.w..
bl, 105-6,

147
persoon sal verwesenlik isi). Hy sou dié profeet wees (Deut. 18 ;
15, 18) wat nie slegs, soos alle profete, God by die volk nie, maar
ook — as 'n Moses — die volk by God verteenwoordig en wat
absolute mag in die ryk van die waarheid het (vgl. ,,na Hóm moet
julle luister"). Hy sou dié (//oë)priester wees wat nie slegs. soos
die gewone (Hoë)priester, vir die volk by God intree nie, maar
ook — deur Sy lye as Kneg van Jehovah ten einde die wil van
God te doen (Jes. 5 ; 3 en Ps. 40) — God met die volk versoen,
en, op dié wyse triomferend oor die mag van die sonde, Sy glorieryk
in aansyn roep. Veral sou Hy dié groot Koning wees wat nie
slegs in reg en geregtigheid heers nie. maar ook sou in Hom. as
die ..Brennpunkt" 182)^ God met Sy volk, en die volk met Sy God
in aanraking kom. Alles wat die komende Messias sê en doen,
dra dus, hoewel verskillend genuanseerd, hierdie drievoudige
karakter 1 S3). Hierdie aankondiginge het Jesus met Sy koms as
verwesenlik beskou: ,,Er hat sich", in die woorde van R.
KNOPF 184)_ ,,nicht als einen gewusst der auf einen andern hinwies...
sondern er bat sich als einen Abschliessenden und Vollender
gewusst".
Samevatting: Jesus toon Homself, deur die gebruik van die selfbenaming
Seun van die Mens helder bewus van die omvang van
wat Hy moet doen en ondergaan as omvattende sowel lye as vernedering
tesaam met magsontplooiing en verheerliking. Verder gee
Hy — deur die uitdrukking met die Ou-Testamenties-Messiaanse
inhoud te vul — daaraan 'n met die afsondering deur, en die meedeling
van die Heilige Gees gepaardgaande, amptelike karakter,
"*') Die saaraval van die 3 ampte in een persoon net soos die van die 2 lyne
in Sy werk het eers met die koms van Jesus ten volle duidehk geword. Vgl.
H. BAVINCK: a.w., III, bl. 317-9; PlCKL: a.w.. bl. 35. Opvallend is ook dat die
Laat-Samaritaanse bronne hul Messias ook as Profeet, Priester en Koning
voorstel (SCHÜRER: a.w.. II, bl, 608),
is^) VON ORELLI: Messias, t,a,p„ bl, 72438-48.
1^3) Op Jesus toegepas, kan 'n mens dus nie saam met K, BORNHAUSER (Das
Wirken ens,, bl. 28: ook Studiën ens., bl. 27) beweer: ,,Er ist der Messias (d.i.
Koning) seit der Taufe so gut wie der Prophet, aber er wirkt zunachst als
Prophet, und erst nachdem er seine proph. Funktionen erfüllt hat, tritt er als
Messias hervor". Vgl. H. BAVINCK: a.w., III, bl, 351 e.v. en FRÖVIG: a.w., bl.
103 e.v.
isi) A.W., bl, 274, Ook FEINE: a.w., bl, 47, 55 en 75,

148
«vraarin die koninklike, die priesterlike en die profetiese amp
duidelik te onderskei is, die volledige en finale realisering waarvan
Hy as Sy spesiale opdrag en taak beskou iS5): ,,Dieser Titel" (d.i.
Messias) skryf ZAHN, ,,deckte das ganze Berufswerk Jesu "1^6).
Kom dit op die wyse vas te staan dat Jesus Hom helder bewus
was van Sy goddelike sending, (vgl. bl. 137-41), asook van die
volledige omvang en presiese aard van die taak wat Hom daarmee
opgelê is (vgl. bl. 141-8). dan bly alleen nog die verpligting oor
om 'n antwoord op die ,,ungemein schwierige Frage " i^") na die
ontstaan van hierdie bewussyn by Jesus te vind.
Hoewel in die begin reeds op die ondoenlikheid (bl. 130) en veral
die ontoereikendheid (bl. 128-9) van die natuurlike verklaringsmetode
in hierdie verband gewys is. is dit tog noodsaaklik om
kortliks enige poginge van dié metode na te gaan. Dit word
beweer:
i) Dat geestestoringe ten grondslag van Sy Messias-bewussyn
gele het (vgl. bl. 129). Hier poneer die ongelowige wetenskap egter
'n dogma wat elke redelike fundering mis. Dit staan immers voor
die probleem dat ,,despite the fact that we use the term 'normal'
quite glibly, there has as yet been no extensive and satisfactory
study of what is normal "i^s); dat dit in die geval van Jesus
onmoontlik is om op eksperimentele bewysvoering terug te val;
dat, volgens die bestaande oorleweringe, daar 'n onloënbare harmonie
is tussen Sy aansprake en dade (vgl. Sy wonderwerke ens.);
en dat, ingeval van abnormaliteit, die ,,ungeheure WiAung auf
1^5) Baie vroeg reeds het die Kerk hierdie drieërlei amp erken (b.v. EUSEBIUS:
H.E. I. 3). Vgl. K. MULLER: Jesu dreifaches Amt in PRE», VIII. bl. 733-41.
186) Das Ev. d. Matth.", bl. 541. Opvallend is ook bv. in Mk. 2 : 27 e.v. dat
die Evangelie die benaming Seun van die Mens eers daar gebruik ..wo von
Jesus in seinem beruflichen Handlen. nicht aber von sonstigen Menschen gesprochen
wird" (FEINE: a.w., bl. 62),
is'^) KNOPF: a.w.. bl. 281.
i»8) R. M. DORCUS 6 J. W. SHAFFER: Textbook of Abnormal Psychology.
Lond. A. 6 U. '34, bl. 265. H. EBBINGHAUS (Abriss der Psychologie'^ L. '19,
bl. 25) se: „Die sichere Feststellung geistiger Störungen ist haufig eine schwierige
Sache. Geschulte Psychiater erhalten krankheitsverdachtige' Individuen zu
wochenlanger Beobachtung von den Gerichten überwiesen und mussen doch
bisweilen mit ihrem Urteil zurückhalten. ob eine blosse Sonderbarkeit innerhalb
der Breite des Normalen oder schon eine geistige Erkrankung vorliegt".

149
die Menschheit" i^**) wat van Jesus uitgegaan het, onverklaarbaar
is. Opmerklik in hierdie verband is dan ook die oordeel van die
Joodse geleerde KLAUSNER oor Jesus as ,,a most unworldly
visionary ", maar tegelyk as iemand ,,who is otherwise perfectly
normal" i90).
ii) Dat Sy ouers dit van jongsaf by Hom ingeplant heti^i).
Dit laat egter nie slegs die verdere vraag na hoe Sy ouers tot so
'n oortuiging gekom het onbeantwoord nie, maar is veral sleg te
rym met Jesus se selfstandigheid wat so kenmerkend van Sy hele
loopbaan is (vgl. bv, die twaalfjarige Jesus in Luk, 2:49).
iii) Dat dit geleidelik ontstaan het as gevolg van Sy lewe van
oorgawe aan en gemeenskap met God die Vader 19'-), Hierdie
opvatting hou egter geen rekening met die destydse onbekendheid
van 'n geestelike Messiasbeeld i"'^). Verder toon dit geen begrip
vir die geheel-en-al unieke aard van Jesus se verhouding tot Sy
Vader nie. In laaste instansie is dit heeltemal in stryd met die beeld
wat die Evangelies ons bied van die sielelewe van Jesus. ..Er bat",
soos PEINE in ander verband tereg opmerk, ,,nicht erst kampfen
mussen, bis er Ruhe und Frieden in Gott fand. Sein Leben zeigt
keine Wellenbewegung. kein Auf und Ab, keine Risse, Sprünge
oder Brüche, seine Gemeinschaft mit Gott steht, soweit wir sein
Leben überschauen, als unbetrübte da" li'sa)
iv) Dat dit gegroei het uit Sy bewussyn dat Hy tot die Davidiese
koningslinie behoort, asook uit Sy daarmee samehangende, nougesette
Skrifstudie. Aangesien Jesus inderdaad die Ou Testament
,,zur Erbauung seines inneren Menschen und nicht allein als
Anknüpfungspunkt für seine Lehre" gebruik het nie, beklemtoon
NÖSGEN hierdie gedagte tereg. Hy wys egter self daarop dat dit
geensins verklaar ..warum nun gerade er vor allen andern ausserlich
"») FEINE: Theol d. NTs., bl, 35,
190) Au>,. bl, 411,
i»i) So reeds K, HASE: Geschichte Jesu. 1876, bl, 287,
i"2) Bv, B, WEISS: Leben Jesu. I, '02"'. bl, 278 e,v,
1"'') Dan is R, ElSLER se onhoudbare opvatting dat Jesus 'n politiek-Messiaanse
aktivis was. tog waarskynhker (iHSOTS BASIAlsrS OY BASIAKVSAS.
Heidelberg Winter '28), Vgl, PlCKL: a.w.. bl. 31.
193a) A.W., bl. 38.

150
ebenso gestellten Sprossen des Hauses sich für den in der Weissagung
Gemeinten zu halten berechtigt war"i''4),
v) Dat Sy Messias-bewussyn, analoog met die gebeure by die
Ou-Testamentiese profete, by Sy doop met onweerstaanbaarheid
in Hom posgevat heti^i"'). Die omgekeerde, nl. dat Sy koms tot
Johannes al reeds die gevolg was van Sy sendingsbewussyn, skyn
eerder die geval te wees. Hier kom ook nog by dat — aangenome
die wonderbaarlike karakter van die profetiese sendingsbewussyn —
daar nog die opvallende verskil tussen die optrede van Jesus en die
van die profete is dat Hy hulle passiewe segswyse; ..so sê die
HERE!" iss) deur Sy persoonhk-verantwoordelike ,,Maar Ek sê vir
julle" vervang; ,,the prophets were but the channel and instrument
of the Deity, Jesus, on the other hand, made no such qualification
and even emphasized his own personality ..." 19'^).
Ons het dus hier die skynbare paradoks van iemand wat met 'n
wel-omlynde opdrag en taak optree sonder dat dit moontlik is om
die oomblik of wyse waarop Hy dit gedurende Sy aardse loopbaan
deelagtig geword het, aan te toon. Hierdie paradoks vind egter sy
natuurlike, maar ook enigste oplossing wanneer in die eerste plek
daarmee rekening gehou word dat — soos reeds geblyk het —
,,Christus" en ,,Seun van God" nie twee vereenselwigbare begrippe
is nie; ,,Jesus heisst Christus nach Seiten der Berufsaufgabe...;
Sohn Gottes aber nach seinem göttlichen Ursprung und seiner
Herkunft nicht von unten, sondern von oben" i07a). gjj jj^ (|jg tweede
plek wanneer daarop gelet word hoe onmiskenbaar Jesus. deur
gebruikmaking van die selfbenaming ,,Seun van die Mens", hierdie
twee begrippe in Homself verenig aangesien Hy Homself op hierdie
i»-*) A.W., bl. 98-105. Vgl, oor Jesus se studie van die O.T. o,a, KLAUSNER:
a.w., bl, 237. Hoewel NÖSGEN (bl, 98), blykens die feit dat Jesus Homself nooit
„Seun van Dawid " noem nie, die betekenis in hierdie verband van Sy Davidiese
afstamming oordrywe, lei KNOPF (a.w., bl, 276-7) egter ten onregte uit Mk. 12 :
35—7 'n Ijewussyn by Jesus af ,,dass er kein Davidide war ". Sien FEINE: a.iv.,
bl, 17 en SCHLATTER: a.w.. bl, 445-7.
195) Vgl. bl, 132-3; asook GOETZ: t.a.p.. bl. 133.
19Ö) Vgl. bl, 117 en 118 e,v,
19^) KLAUSNER: a.iv.. bl. 264 ook 410. Vgl. ook SCHLATTER: a.w.. bl. 158;
K. BORNHAUSER: Das Wirken ens., bl. 62-7 en Studiën ens., bl. 30.
197.) G. WOHLENBERG: Das Ev. des Mfc.l'^, (KzNT, 2) '10, bl. 232. Vgl. ook
bl. 148, vtn, 186.

151
wyse sowel as vervullende die Messiaanse taak, asook as eenswesens
met die Vader bestempel (vgl. hierbo).
In die sonderlinge aard van Sy persoon moet 'n mens dus die
sonderlinge van Sy roepingsbewussyn soek; ,,In die Godheid, en
in 's Heeren gezonden zijn op aarde in onze menschelijke natuur,
ligt de wortel van Zijn Messiasbewustzijn " i"*^). Dit is trouens ook
die Ou-Testamentiese voorstelling: ,,Er blijft", konkludeer J. VAN
NES in hierdie verband, ,,niets anders over, dan te erkennen, dat
in de profetie van Jesaja en Micha sprake is, in vollen ernst, van
den Koning Messias, als van directe Goddelijke afkomst, als God
2e//"i99). So 'n voorstelling vorm verder die agtergrond vir die
twee betuiginge van voldoening deur die Vader oor die werk van
Sy Geliefde, d.i. in dié verband Sy Eniggebore^oo) Seun (Mt. 3 ; 17//
en 17 : 15//), en van dié voorstelling betoon ook Jesus Hom te alle
tye helder bewus, soos veral blyk wanneer Hy Homself (Joh. 6 : 27.
51 en 62) voorstel as die lewende brood, wat, net soos die manna,
van God uit die Hemel neergedaal het en wat Hy aan die mense
gee om die ewige lewe te kan ontvang: ,,the context of these
passages, is peculiar in that it joins together the two features of
descent from heaven and the possession of human nature by Jesus
as a necessary equipment for imparting the food and the life
spoken of" -"i).
i"**) S. GREIJDANUS volgens verslag van referaat opgeneem in ,Fratemitas",
15e jrg 1928, bl. 33. So ook FEINE (a.w., bl. 53): ..Sein Sohnesbewusstsein im
wesenhaften Sinn ist die Wiirzel seines Christusbewusstseins "; en VoS (bl. 151):
..his Messiahship is determined by an anterior Sonship lying back of it".
19") Het Jodendom, Ka, K, '33. bl, 346, W, BousSET (Die Religion d.
Judentums im ntlichen Zeitalter, B, '03, bl, 248 e,v.) wys daarop dat sedert die
Voor-herodiaanse tyd ,,hier und da in der jiidischen Apokalyptik ein neues
transcendentes Messiasbild auf(taucht), ,,, Er (d,i, die Seun v/d. Mens) ist
überhaupt keine irdische Erscheinung mehr, ,.. Er ist praexistent", Dit was
egter nie algemeen die geval nie (Vgl, SCHÜRER: a.w., II, bl, 616) en beteken
nog nie dat die Godheid van die Messias erken was nie. PlCKL skryf: ..Die
Messiasidee ist verweltlicht. Die ganze ausserbiblische Literatur kennt keinen
göttlichen Messias" (a,ii^,, bl. 36), Vgl, ook bl, 21,
200) VAN LEEUWEN: (Markus, bl, 37) wys daarop: ,,üya:ti,x

152
Die vrae na die Triniteit, die ,,vrederaad " ^'^2), die vleeswording
en na die verhouding tussen Jesus se goddelike ,,Ek" en Sy menslike
bewussyn wat in hierdie verband sterk na vore tree, kan hier egter
nie volledig bespreek word nie. Die persoon van Jesus is die tweede
Persoon in die Triniteit, is in alle ewigheid geördineer tot Middelaar,
het in menslike gestalte verskyn om die gestelde taak te verrig,
en is Homself onafgebroke, d.w.s. — aangesien dit Sy goddelike
,,Ek" is wat die menslike natuur aangeneem het 203) — ook tydens
Sy omwandeling op aarde helder bewus van die genoemde opdrag.
* •
•
Hiermee kan ons ten slotte sowel die gemeenskaplike as die
karakteristieke in die sendingsbewussyn van Jesus en dié van die
Ou-Testamentiese profeet as volg formuleer:
As dit van die Ou-Testamentiese profeet gegeid het dat die
gewigtige doel en betekenis van sy sending 'n faktor was om sy
sendingsbewussyn voortdurend lewendig te hou (bl. 128), dan moes
dit by Jesus in 'n nog baie hoer mate die geval gewees het. Immers,
behalwe dat die Godskennis wat deur Hom tot die mensheid kom
hülle s'n ver oortref omdat in Hom die volheid van die Godheid
liggaamlik woon 204) J,pt Hy ook tot amp om die ewige versoening
tussen God en mens teweeg te bring en om in majesteit die Godsryk
in aansyn te roep.
dem Sohn und durch den Sohn mit dem Vater zu haben ist" (idem, bl. 387), ook
hier betrek word. Vgl. ook die 2 spysiginge.
^''^) Hierdie leerstuk, gewoonlik pactum salutis. maar juister „verbond van
verlossing" genoem, word, as vormend die wese van die Genade Verbond, veral
deur die Gereformeerde Teologie ontwikkel. Sien H. BAVINCK: a.w.. III, bl.
192 e.v., 208 e.v., 257. Ewewel word dit nie meer op Sag. 6 : 13 gegrond nie
(F. W. GROSHEIDE: Schriftbewys. bl. 52).
2o:i) Yg] GREIJDANUS: ..het ,Ik' van onzen Heiland was het ,Ik' van den
Zone Gods" (t.a.p., bl. 34).
•-'"») Kol. 2:9; Mt. 11:27//. maar veral die 4e Ev. (10:30. 14:9 e.a.):
,,der Christus des 4. Evangeliums ist die volle Gottesoffenbarung. ... Er ist diese
Offenbarung in seiner Person" (FEINE: a.w., bl. 327). Hierdie vergelijking tussen
die Ou-Testamentiese Profete en Jesus Christus word treffend deur die skrywer
van die Brief aan die Hebreërs in cap. 1 : 1 uitgespreek. Vgl. F. W. GROSHEIDE:
Opmerkingen over Hebr. 1 : 1-4, Ka. '10, bl. 8-21 e.v.

153
Verder betrag Jesus ook net soos die Ou-Testamentiese profeet
Sy lewe as geheel-en-al bepaal deur die feit dat Hy van God gestuur
is, maar onderskei Hy Homself tegelyk grondig van laasgenoemde
hierin dat Hy hierdie sending nooit op een of meer oorweldigende
gebeurtenisse in Sy lewe terugvoer nie 205); J-Jy bring Sy sendingsbewussyn
met Hom vanuit die hemele, Hy is van alle ewigheid af
die Gesondene van die Vader 206).
205) Hiermee word nie ontken dat ook in Sy lewe ..objektive Kundgebungen
aus der göttlichen Welt" voorgeval het nie, maar wel dat hulle — net soos by
die profete — die oorsaak sou gewees het daarvan ,,dass er auftreten musste
und nicht anders konnte " (FRÖVIG: a.w., bl. 198-9).
^9") G. SCHRENK wys daarop hoe nou die metafisiese en die etiese Seunskap
in die vierde Evangehe verbonde is en skryf dan: ,,Jesus ist als ganze Person
von ur an der Sohn und darum der Gesandte" (OHxi/m, art. in ThWzNT. III,
bl. 5533-4).

HOOFSTUK IV.
Karakterisering van die Sendingsbewussyn van die
Nuwe-Testamentiese Apostels.
Die voorafgaande uiteensetting het die aandag op die Nuwe-
Testamentiese apostels, op die Ou-Testamentiese profete, en op
Jesus Christus gevestig as dié persone in die Openbaringsgeskiedenis
wat opgetree het met die absolute sekerheid dat hul met 'n boodskap
van goddehke oorsprong tot die mensheid kom. Kennelik staan hul
almal in hierdie opsig op één lyn. Sover het ons egter net van die
laasgenoemde twee die sendingsbewussyn enigsins volledig gekarakteriseer.
terwyl ook kortliks aangetoon is sowel wat hul
gemeenskaplik besit, asook wat hul van mekaar onderskei. Hierdie
hoofstuk nou het ten doel om ook die reeds besproke opvatting wat
die Nuwe-Testamentiese apostels van hul sending gehuldig het.
presieser te ontleed, sodat die karakteristieke trekke daarin skerper
uitstaan en ons dit dan maklik in verband kan bring met dié van
Jesus Christus en dié van die profete. Die laaste doen ons deur
elke keer, nadat 'n karakteristieke moment gestel is, 'n vergelyking
te tref tussen die apostoliese, die profetiese en die Messiaanse
sendingsbewussyn i).
A, Die eintlike outeur van die apostoliese Sending is God
Self,
Besondere omstandighede het dit meegebring dat Paulus meer
dikwels en veral vollediger hierdie aspek van sy apostelskap in die
centrum van die aandag stel, as wat Petrus — en hy spreek namens
die historiese Twaalf — dit nodig gevind het om te doen. Aangesien
Paulus homself egter nooit kwalitatief bo sy mede-apostels verhef
nie, mag 'n mens wat hy in dié verband omtrent homself beweer,
nie slegs as geldend van die idee: ,,apostel", beskou nie, maar ook
1) Dit sal onder die opskrif: Vergelyking van die drieërlei sendingsbewussyn
geskied.

155
in concreto as van toepassing op die ander apostel-persoonlikhede
aanneem -).
a) Paulus konstateer die feit van 'n onmiddellike band tussen
Gods Wil en sy apostelskap.
SsXiipa 6sov is een van die mees sentrale begrippe in die briewe
van Paulus. Uit die wyse waarop hy dit in Ef. 1 : 5—14 omskrywe
het, is dit duidelik dat hy Gods Wil opvat ,,als letzter Grund
(v. 5b), höchste Norm (v. lib), einzige Quelle (v. 9) des ganzen
Heilgeschehens und zwar als der vorzeitliche Letztgrund" 3).
Wanneer Paulus die aandag konsentreer op die heilsgeskiedenis
as die eintlike voorwerp van die ewige Wil van God, dan beteken
dit ewewel nie dat die wyere wêreldgebeure daarbuite val nie.
In Christus as die centrum (xsipdi.aiov) kom God tot die ganse
skepping. Hy is die God Wat alle dinge werk xaxd xi]v ^ovXriv
rov 6sXi]paxog aixov (Ef. 1 ; 10 en 11). Maar tog steeds só dat
alles in diens staan van en ondergeskik is aan Sy ewige Heilsplan 4).
Wat Paulus egter duidelik laat uitkom is. dat Gods Wil 'n aktiwiteit
is wat homself onafhanklik van en desnoods selfs in stryd met
menslike oorweginge realiseer. By God geld die onderskeiding in
die gebruik van 8éXmia tussen ,.voorwerp van wille " en ,,wilsaksie"
5) nouliks. ,,Es ist", om nogeens 'n treffende opmerking van
SCHRENK aan te haal, ,,eine auf das Wirken abzielende, zur Tat
drangende, aktive Entschlossenheit Gottes gemeint, die nicht nur
in der Gedankensphare bleibt. Dabei ist alles getragen von dem
Eindruck, dass nichts Menschliches, sondern allein dieser Gotteswille
'-) In Gal. 1 : 1 e.v. bv, is dit alleen Paulus se bedoeling om sy teenstanders
te laat begryp dat wat van die eerste apostels geld, ook op hom van toepassing
is. Vgl. S. GREIJDANUS: De Br. vId Ap. Paulus a':d Gem. in Galatië. (KohNT,
91) '36, bl. 43-4.
") G, SCHRENK: «,-p.,,.«n, art. in ThWzNT, II. bl. 5731-3. Die ingevoegde
referensies is van my — Skrywer,
•*) Vgl. J. A. C. VAN LEEUWEN: Paulus' Zendbrr. aan Ef.. Col, Fin en Thess.,
(KohNT, 10) '26, bl. 32-5.
^) W. BAUER: Griechisch-deutschcs Wörterbuch", B, Tö. '37. Kol. 590. Tog
bring ons denke wat aan tyd gebonde is, altyd mee dat ons van realisering ..in
die tyd" van ,,ewige" besluite Gods moet praat, ook al weet ons dat ,,er tusschen
eeuwigheid en tijd een onderscheid niet alleen in quantiteit en graad, maar ook
in quahteit en wezen (is)" (H. BAVINCK: Ger. Dogm.' II, Ka. K. '28, bl. 132,
en i.v.m. ruimte, bl. 137 e.v.).

156
bei der Ausführung des Heilsplanes den Ausschlag gibt" '').
Met hierdie ,,Wil van God" bring Paulus sy apostelskap herhaaldelik
in verband en wel by voorkeur deur van die prep. tfid
gebruik te maak'^'). A. T. ROBERTSON toon aan dat in die Nuwe-
Testamentiese Grieks li'id + Genitief, nie slegs met lewende, maar
ook met lewenlose voorwerpe gebruik word, en voeg hieraan toe:
,,Here, of course, the agent is conceived as coming in between the
non-attainment and the attainment of the object in view" 8).
Wanneer Paulus nou as die ,,agent" die ,,Wil van God" en as die
,,object in view" sy apostelskap aangee, dan volg logies die volgende
drie konsekwensies. In die eerste plek word Paulus se apostelskap
in die ..Wil van God" opgeneem. Dit immers wat Gods Wil beoog
lê ipso facto ook reeds in Sy Wilsbesluit opgeneem. In die tweede
plek word — aangesien déXtjpa Osov direk betrekking het op
Gods plan ter verlossing — Paulus se apostoliese verskyning as
onderdeel van Gods Heilsplan bestempel. En in die derde plek
bestaan daar geen twyfel dat die vorm wat God van alle ewigheid
vir die apostelskap van Paulus voorbeskik het. presies en volledig
gerealiseer sal word nie. Wat in Gods Wil besluit is, staan nie
slegs onwrikbaar vas nie, maar word selfs in weerwil van menslike
onwilligheid en teenstand onverbiddelik verwesenlik**). Teenoor
") Ta.p., bl. 5733-7. Gewoonlik word 'n skakering van betekenis in fovkê', en
OO.iiiia aangeneem. "The best supported opinion ". konstateer T. K. ABBOTT,
"is that .iovkf, involves the idea of purpose and dehberation, OiUiv and OiXinia
denoting simply will" \.A Cr. and Ex. Comm. on the Ep. to the Eph. and to
the Col.'-. (ICC) '09, bl. 201. So ook min of meer H. BAVINCK: Ger. Dogm.*, II,
bl. 306; S. GREIJDANUS: De Br. Galatië, bl. 55; H. CREMER: Bibl.-theol. Wörterbuch
der nt.lichen Gracitat^, Gotha '09, bl. 236; e.a. Hierdie onderskeiding is
egter waarskynlik onhoudbaar. Dis eenvoudig 'n taal-verskynsel dat ,,im Neugriechischen
... fovXa/iai sozusagen ganz durch 00.01 verdrangt (ist) " (G.
SCHRENK: fiovko/uu, art. in ThWzNT. I. bl. 628-'8-n).
'') MnórtioJ.o,- ilcii Dtliiiiaxoi «tof (1 Kor. 1:1; 2 Kor. 1:1; Ef, 1 : 1;
Kol, 1:1:2 Tim, 1:1) en ixeCov npö^ 171Ü4 .o,;.. . iliü ItiOov XQiaxov xni Oiov .tHtpös (Gal. 1:1).
**) A Grammar of the Greek N.T. in the Light of Historical Research, Lond.
'14, bl. 582. Sien 00k E. DE W. BURTON: A Cr. and Ex. Comm. on the Ep.
to the Gal, (ICC) '21, bl. 6.
") S. GREIJDANUS merk ook op: ,,Bij rfni c. gen. wordt de wil Gods gedacht
als werkende kracht, die het genoemde tot stand brengt " [De br. vId Ap. Paulus
aid gem. te Rome. (KohNT. 6») '33, bl. 79].

157
God kom Paulus as apostel dus byna in 'n verhouding van slaafse
gebondenheid te staan. Vir mense daarenteen, hóef, mag, ja, kan
hy, wanneer hy sy apostoliese taak vervul, nie in die geringste mate
van sy voorbestemde weg afwyk nie. ScHRENK skryf dus tereg na
aanleiding van die bedoelde uitdrukking as volg: ,,sie hebt in
schlagender Kürze und Kraft die restlose Gebundenheit seines
Dienstes an den Auftraggeber hervor. Nicht er selbst oder eine
menschliche Zustandigkeit, sondern allein Gottes unumschrankter
Willensakt ist letzte Ursache seiner apostolischen Vollmacht, für
Anfang wie für Forgang, seines Dienstes" i").
Om die presiese skakering in betekenis te onderken wat Paulus
tot uitdrukking bring wanneer hy die reeds besproke did + Genitief
in Rom. 1 : 10 n) met sv + Datief vervang, is dit noodsaaklik dat
'n mens jou nie te veel laat lei deur die latere in die Nuwe Testament
dikwels voorkomende, instrumentale gebruik i'-) van laasgenoemde
konstruksie nie. Eerder moet hier gedink word aan die primêre
betekenis van die prep. sv wat volgens ROBERTSON ,,evidently
expresses the idea of within" i3). Op die wyse blyk dit dat ons hier
enersyds geen sinonieme uitdrukking met die vorige, en andersyds
tog ook geen min of meer verslete ,,einfacher Ausdruck der
Frömmigkeit" i-*) het nie, maar dat Paulus die Wil van God sien
soos GREIJDANUS dit tereg uitdruk, ,,als de alles omsluitende of
insluitende, regelende beschikking en macht, die de dingen en gebeurtenissen
bepaalt en beheerscht" i5). Die OéXiipa xov Osov is
as 't ware die sfeer waarin sy apostoliese aktiwiteit tot in besonderhede
(hier die gaan na Rome) hom voltrek.
1») T.a.p.. bl. 5935-0.
11) *f' .-TOH . . . fvoti^)iOi\(io!iat 'tv xin Otkitfuixt xov fhov fkOfTv .-r(.»ö»; x'fttl.:,
1"-) Vgl, F, W, GROSHEIDE: Beknopte Gram. olh. Grieksche N.T. (A, T.
ROBERTSON), Ka. '12, bl. 103; en ROBERTSON: a.w., bl, 589-90.
^") A.w., bl, 585. .,Ev...", skryf BURTON i.v.m. yiaXftv iv, ,,marks its object
as the state or sphere in which the one called is" (a.iv.. bl. 21).
l«) H. LIETZMANN: An die Römer\ (Hdb. 8) '33. bl. 28. TH. ZAHN meen
dat Paulus bedoel dat hy ..nur im Einklang mit dem Willen Gottes seine Plane
ausführen kann" (Der Br. des Paulus aid. RömerVi, (KzNT, 6) '10, bl. 59).
GREIJDANUS wys egter daarop dat ,,de apostel toch niet xnn"'. xö Ot;.),,»» Gal. 1 : 4;
1 Joh. 5:14 (schrijft)" (a.w., bl. 80).
15) A.W., bl. 79.

158
b) Paulus onderskei in die verwesenliking van Gods WH i.v.m.
sy apostelskap drie voorbereidende aksies van God.
Ter inleiding i6) van die stelling wat Paulus in Gal. 1 : 16b
maak. t.w. dat hy na sy bekering nie vlees en bloed geraadpleeg. het
nie, stip hy kortliks die drie stadia aan waarin God hom tot apostel
gemaak het. Immers al is dit waarskynlik dat die oorspronklike teks
nie die woorde ó Osóg bevat het nie i'^), dan spreek die verband só
duidelik daarvoor, dat dit begryplik is dat later oorskrywers dit ook
letterlik ingevoeg heti*').
1. ó dtpoQÏOag ps sx xoiXiag piixQóg pov (Gal. 1 ; 15a).
dipoQi'^siv kan öf van afsondering sonder meer. óf van afsondering
met 'n bepaalde doel gebruik word i'-*). Hier dra dit — soos
nog sterker uitkom as ons op die ooreenkomstige uitdrukking in
Rom. 1 : 1 let waar die doel uitdruklik vermeld word — ongetwyfeld
die laaste betekenis en kan dit met ..auswahlen, bcstimmen zu" i^)
vertaal word.
Verder — hoewel die gedagte aan die ewige voorbeskikking
noodwendig nooit op die agtergrond mag raak nie wanneer God as
die subjek van die handeling genoem word nie — is dit duidelik dat
d|öti'.BG e.a. daarenteen het dit nie.
"Transcriptional probability", merk BURTON op. "strongly favours the text
without

159
LiGHTFOOT se mening dat Paulus hier beweer: ,,my conversion ...
was preordained before I had any separate existence " -'). berus op
'n interpretasie van sx xoiXiag pi]XQÓg pov wat nie rekening hou
met die wysiging wat Paulus in die gelykluidende Ou-Testamentiese
plekke (o.a. Rigt. 16 : 17; Jes. 4:2, 24; 49 : 1, 5; Jer. 1 ; 5) aangebring
het nie. TH. ZAHN wys daarop dat ..wahrend dort dem
Propheten gesagt wird, dass er schon vor seiner Bildung im
Mutterleib ein Gegenstand göttlicher Vorhererkennens gewesen und
schon vor seiner Geburt von Gott für seinen Beruf geweiht worden
sei .... begnügt sich Paulus damit dass Gott ihn vom Augenblick
seiner Geburt an ausgesondert habe" -^). GREIJDANUS stel dan ook
Paulus se bedoeling na alle waarskynlikheid in die juiste lig. wanneer
hy soos volg konkludeer: ,,In het algemeen kunnen we zeggen dat
hij het oog heeft op zijne vorming en ontwikkeling in denkwijs en
leven van zijne jeugd aan, inzoover dat dienen moest om hem voor
te bereiden en geschikt te maken tot zijn lateren Evangeliedienst ' -3).
2. xal xaXéOag did x^g ydQixog aixov (Gal. 1 : 15b).
Soos byna deurgaans in sy briewe, gebruik Paulus ook hier
xaXsTv van die roepe wat van God tot die sondaar uitgaan. Hy
beklemtoon dit as ,,an act of grace not in accordance with men's
deserts" 24).
Die aoristus wys daarop dat hy nie aan die roeping soos dit in
21) A.W., bl, 82, So ook HiERONVMlIS, GROTIUS, SEMLER, RÜCKERT. HOF-
.MANN e,a.
22) Der Br. des Paulus aid Galater", (KzNT, 9) '22, bl, 63 (kursivering van
my), Sien ook BURTON: a.w., bl, 52. Die verband wat ZAHN verder tussen die
Hebr. E^nS. Aram. NC'IS en die Gr. i> ütpoQiaui en aiftiiQirtjUvoi probeer lê
T • ;
asof Paulus sou sinspeel op sy ,,von Geburt an beschlossene Zugehörigkeit zur
pharisaer Partei", is seker enigsins gesog. ZAHN laat ook die ewige voorbeskikking
wat by implikasie aan hierdie daad Gods ten grondslag lê, ten onregte
buite rekening — vgl. Hand. 9 : 15: 22 : 14; 26 : 16; 1 Kor. 12 : 11. Sien EADIE:
a.w.. bl, 43 en H, W, BEYER: Der Br. aid Galater, (NTD, II, 8, Tlbd,) bl. 12;
en LiETZMANN: Aid. Galater". (Hdb, 10) '32. bl, 8.
23) A.W., bl. 89, Sien ook IDEM: De Br. vId Ap. Paulus aid gem. der Galaten,
(KV) '22, bl. 23 en De Br, .., Rome, bl, 55,
2-4) BURTON: a.w., bl, 20. Vgl. ook GREIJDANUS: De Br. ... Rome, bl. 54.

160
die ewige raadsbesluit van God opgeneem is 23) dink nie, maar
dit voorstel as 'n handeling wat op 'n bepaalde oomblik plaasgevind
het — hy bedoel dus die unieke ingrype van God voor Damaskus.
Verder, nieteenstaande die feit dat die inwendige, onfeilbare
roeping 26) en die roeping tot die apostel-amp by Paulus chronologies
saamvaj (vgl. bl. 54 e.v.). dui die hele verband daarop dat dit
veral laasgenoemde is wat Paulus hier wil beklemtoon 27).
Hierdie selfde goddelike apostoliese roeping druk hy ook skerp
uit in Rom. 1:1 en in 1 Kor. 1 ; 1 waar hy homself 'n xXr^xdg
djtóOxoXog noem. Dat hy dit nou nie nodig ag om die goddelike
Subjek uitdruklik te noem nie, geskied volgens GREIJDANUS omdat
hy veral die feit van sy ,,geroepen zijn" wil aksentueer: „x?.i]X(ig
stelt nog meer dan xsxXï]psvog het gevolg of effect op den voorgrond,
maar als roepirjg'5uitwerking" 28).
Wat veral in die voorafgaande opval, is nie slegs dat Paulus sy
roeping onder die aandag bring teneinde die realiteit van sy gesag,
of ook van sy verpligting tot gehoorsaamheid i.v.m. sy ontvange
opdrag, helder in die lig te stel nie. Dit doen hy ongetwyfeld. Maar
tegelyk toon hy homself helder bewus daarvan dat God self op
'n bepaalde oomblik direk in sy lewe ingegryp het en hom tot die
apostelamp geroep het. Nie — soos bv. by latere Godsgesante die
geval was — uit tweede oorsake of uit subjektiewe oortuiginge nie.
maar — net soos die by Ou-Testamentiese profete 20) — omdat
«God hom op reëel-konkrete wyse geroep het, weet Paulus dat hy
die draer van 'n goddelike opdrag is. ,,Nicht durch eigenen
Entschluss oder gar durch willkürliche Anmassung (2 Kor. 11:15)",
25) Vgl. Rom. 8 : 30. Volgens ALFORD (a.w., bl. 8) beweer RÜCKERT dit wel.
Eersgen. meen ewewel ten onregte dat dit "contrary to our apostle's usage of
the word" sou wees. Sien GREIJDANUS: De br. ... Rome. bl. 390-1.
2") D.w.s, die sg, vocatio interna efficax. Sien bv, BAVINCK: a.w., IV, bl.
58 e.v.
2'') Die onderskeiding tussen die roeping tot die apostel-amp en die tot die
ewige lewe is ook belangrik omdat dit die probleem i.v.m. Judas lieelwat vereenvoudig.
28) De Br. ... Rome, bl. 54.
29) Dat Paulus hier veral aan Jeremia dink word tereg deur alle eksegete
aangetoon. BEYER skryf treffend: ..Auch Jer. und Pis sind einander dadurch
verwandt, dass bei beiden ein und derselbe Ruf Gottes zugleich die persönliche
Glaubenshaltung und den Auftrag an Andere begründet" (a.w., bl. 12).

161
skryf P. ALTHAUS, ,,hat er dieses Amt, sondern kraft einer unmittelbaren,
nicht durch Menschen vermittelten, ihn zwingenden Berufung
(Gal. 1:1) — Paulus denkt an Damaskus, wo Gott ihn durch den
Auferstandenen als sein Werkzeug ergriff" so).
3. siöóxriosv .. • djzoxaXvi^ai xöv vidv aixov sv spoi, ïva
siayysXi^iopai aixov sv xolg sdvsOiv (Gal. 1 ; 16).
Wat Paulus hier in die derde plek konstateer (sióóxi]Osv
èüioxaXvi^ai), slaan op 'n handeling wat, blykens die aoristus,
eweneens in die verlede plaasgevind het; wat, aangesien dit uit
,,Gods eigene goedertierenheid " ''i) voortkom, ten nouste verbonde
moet wees met die gebeurtenis voor Damaskus ^2); maar wat •—
kragtens die sinskonstruksie — van die reeds besproke ,,roeping",
as volgende daarop, onderskei moet word.
Die voorwerp '^^) waarom dit eintlik in hierdie handeling gaan,
sé Paulus. is dütoxaXv^mi xöv viöv aixov sv spoi. BuRTON vestig
tereg die aandag daarop dat diioxaXvJixio, in onderskeiding van
(pavsQÓoi, die klem meer op die subjektiewe as op die objektiewe
aspek van openbaringsaksie laat val 34), Daar is egter 'n meer
karakteristieke verskil tussen genoemde wooide.„'AjcoxaXv^itxsiv",
skrywe A. OEPKE, ,,ist von Hause aus jüdisch-urchristlich,f/avfpow
dagegen hat, soweit es nicht neutral steht, gnostische Farbung" en
hy wys dan daarop dat ,,für die Gnosis das Geschaute prinzipiell
innerweltlich, dem Erkennen zuganglich (ist) ... Für die Apokalyptik
dagegen ist das zu Schauende grundsatzlich überweltlich, dem
"«) Der Brief aid Romer-', (NTD, II, 6. Tlbd) bl. 6.
•") GREIJDANUS: De br. ... Gal, bl. 88.
^2) ,,Das zeigt auch der Ausdruck v, 17 :xd>.iv v:ii(ixQtil'a teV Ju/möxov"
merk LiETZMANN tereg op (An die Galater". bl. 8).
"") EADIE skryf i.v.m, titfox^co .• "the verb is, as usual with Paul, followed
by an infinitive, though it is found in other constructions with a simple accusative"
(a.w.. bl. 42), Sien ook BAUER: a.w.. Kol. 531; en BURTON: a.w., bl. 51.
ALFORD wys daarop dat alleen anoxak. in direkte verband staan met ivrio-n.
(a.w., bl, 8).
"*) Volgens sy mening ,.«;toxaXiinro) has reference to a disclosure to the
human mind involving also perception and understanding of the m.ind" (a.w.,
bl. 434 ook bl. 50). So blykbaar ook GREIJDANUS: De br. ... Galatië. bl. 91.
11

162
Menschen unzuganglich. Es wird nur durch besonderen göttlichen
Willenakt .enthült' " 35).
Let ons ook nog op die aoristus 36), dan dink Paulus bier dus aan
die bepaalde ondervinding in sy lewe, d.i. voor Damaskus 3'?), toe
daar iets tot sy bewussyn deurgedring bet wat enkel en alleen deur
God bewerkstellig kon word. Uit sy eie ervaring getuig hy dat dit
deur goddelike werking (vgl. Mt. 16:17) is dat hy daartoe gekom
het om in Jesus die Seun van God te sien. Hy bedoel immers met
röv viöv aixov geen herhaling van v. 12 nie, ,,doch geeft te kennen,
als hoedanig God nu Jezus Christus aan (hem) openbaarde, nl. als
Zijnen Zoon" 3s). Tereg kan P. FEINE dus beweer: ,,Paulus ist von
der felsenfesten Überzeugung erfüllt, dass sein Evangelium auf
göttlicher Offenbarung beruht und daher keine, wenn auch noch so
hohe irdische Autoritat etwas daran verandern kann" 38^).
Die doel (ïva) van hierdie openbaring betref nie in die eerste
plek Paulus se persoonlike heil nie, maar dit strek daartoe dat hy
ook 'n aankondiger sou word van die feit dat die Godsryk-stigtende
Koning reeds aanwesig is 39). In dié aktiwiteit weet Paulus dat hy
twee dinge helder in die oog moet hou, t.w. dat — soos aan hom
openbaar is^o) — Jesus, d.i. die gekome Koning, niks minder as
•'") a^oxaXvnxm. art. in ThWzNT, III, bl. 59525-33. Sien ook EADIE: a.w.,
bl. 45. Ook ZAHN doen te kort aan die betekenis van hierdie begrip deur dit
alleen te betrek op die verwydering van „jüdische Vorurteile" as gevolg waarvan
die ,,Selbstenthüllung Jesu" van v. 12 dan ,,zu ihrer Vollendung und zu entscheidender
Wirkung (kam)" (Gal, bl. 64).
"^) Vgl. GREIJDANUS: „Inf. aor., omdat slechts op het feit der openbaring
toen gedoeld wordt" (De br. ... Gal, bl. 90). So ook EADIE: a.w., bl. 43.
"'') Vgl. hierbo vtn. 29. ZAHN dink egter aan die drie dae van blindheid
(Gal, bl. 64), maar doen daarmee afbreuk aan die nou band tussen Paulus se
oomblikhke bekering en hierdie openbaring.
"^) GREIJDANUS: Br. ... Gal, bl. 90. Gen. skrywer wys tereg daarop dat die
lidwoord xóv Jesus aandui as „den eenigen, wezenlijken (Zoon van God)". So
ook EADIE: a.w., bl. 44 en BEYER: a.w., bl. 12.
38a) Der Apostel Paulus, Gü, Be, '27, bl, 225.
"^) Eers met fvayyiXlïtD/iai dink Paulus aan sy sendingswerksaamheid self.
Die «rtoxa;,ri/«t( behoort nog tot die voorbereiding. So BURTON (a.w., bl. 50)
teenoor LiGHTFOOT (a.w., bl. 82). Oor die begrip tiayyiXi;oiiai sien bl. 102 e.v.
) a-VTÓv slaan op xóv xyióv avxov.

163
die wesenlike Seun van God is nie^i), en dat hy veral die nie-
Joodse gebiede (sv xolg sdvsOiv) tot sy arbeidsveld moet kies.
,,Paulus weiss sich ... beauftragt", skryf FEINE tereg i.v.m. die
apostel se onmiddellike bewussyn van die uitgebreidheid van sy
taak. ,,das, was er selbst erfahren (hat), als Evangelium in die
Heidenwelt hinauszutragen 1 Kor. 9:16; 4; If; Röm. 1 : 6, 15f.
Die Fülle Christi soil durch ihn in die Welt verbreitet werden" 42).
Wat Paulus hier in drie goddelike aksies onderskei het, lewer die
oortuigende bewys dat ,,der Christ Paulus hinter ihm den von
Ewigkeit feststehenden Willen Gottes gesehen (hat), der nur die
Stunde zu seiner Verwirklichung abwartete" 43).
c) Paulus ondervind reëel dat sy hele apostoliese loopbaan
deur God Self bepaal is.
Het dit reeds uit die drie so pas besproke voorbereidende goddelike
aksies op konkrete wyse aan die lig getree dat Paulus se woorde
omtrent die verhouding tussen die déXi]pa dsov en sy apostelskap,
geen teoretiese spckulasies is nie, dit blyk op nog oortuigender wyse
die geval te wees, as 'n mens die hele gang van sy lewe sedert sy
roeping tot. en bevestiging in die apostelamp noulettend volg. Dit
is dan ook die slotsom waartoe ons ondersoek in Hoofstuk II ons
gebring het, en dit nie slegs in die geval van Paulus nie, maar
inderdaad van ,,al die apostels".
Vergelyking van die drieërlei sendingsbewussyn i.v.m. God as
die eintlike outeur daarvan.
Nadat P. A. E. SILLEVIS SAIITT met groot klem gesê het dat die
,,dienst" van die Nuwe-Testamentiese apostel (in enger sin) —
tesaam met dié van die profeet en leraar van die Nuwe Testament
— ,,nergens een analogon (vindt)", laat hy hom die volgende
^^) Hierdie gedagte was geheel-en-al vreemd aan die Jodedom van sy tyd,
Sien bl, 151, vtn, 199,
•12) Theologie des NTs'', L, Hinr. '36. bl, 173, ZAHN vestig tereg die aandag
daarop dat Paulus geen goddelike bevel ontvang om onmiddellik en daadwerklik
met die sending tot die heidenstreke te begin nie (vgl, bl. 69 vtn. 26), maar laat
nie sterk genoeg uitkom dat hy tog toe reeds die ondubbelsinnige opdrag gekry
het.
*") K. H, RENGSTORF: aftóaxoloi, art. in ThWzNT, I, bl. 4393-10.

164
woorde ontval: ,,alleen wat den profeten betreft, die ... in het innigst
verband staan met de O. Testamentische Openbaring, is er bij alle
verschil zekere overeenkomst en continuiteit" 44).
Die ooreenkoms vertoon homself sekerlik in die eerste plek t.o.v.
die so pasbesproke goddelike outeurskap van hul respektiewelike
sendinge45). Dit blyk veral as 'n mens nie soseer aan die tegnies
vaste begrip djióOxoXog nie, maar aan die Nuwe-Testamentiese
w.w. djtoOxéXXsiv dink. Enersyds het hierdie w.w. immers reeds
met die profane gebruik gebreek, maar andersyds — hoewel dit wel
al onder invloed van genoemde vaste begrip staan — is dit tog nog
nie so definitief tot bepaalde persone beperk nie. ,,A u f die
Gesamtheit des nt. lichen Vorkommens von
dütoOxéXXsiv gesehen ... beginnt das Wort allerdings nunmehr
theologischen Terminus zu werden mit dem Sinn mit (in Gott
begründeter) Vollmacht aussenden zum Dienste am Reiche
Gottes" 't^).
So seer stel die gemeenskaplike worteling in hierdie djtoOxéXXsiv
die apostels en die profete op één lyn, dat volgens JUSTINUS
MARTYR — soos N. J. HOMMES aantoon — die profete ook apostels
heet. ,,Naar JUST.", aldus genoemde skrywer, ,,(zijn) de apostelen
in het O.T. reeds aangekondigd en opgetreden" 47). JuSTlNUS sien
dus die profete as die ,,apostels" van die Ou Testament.
Verder kom, kragtens hierdie konnotasie van djtoOxéXXsiv, ook
Jesus in hierdie kategorie te staan 4S). Soos ons aangetoon het, is
dit veral die skrywer van die brief aan die Hebreërs —• en die
vierde Evangelis — wat Sy uitnemendheid in hierdie verband
aksentueer: ,,zoo zijn er ook vóór Hem heel wat menschen gezonden
*'') De organisatie van de Christelijke Kerk in den apostolischen Tijd, Rotterd.
'10, bl. 131.
•*S) Vgl. vir die profetiese bewussyn van hul goddelike sending bl. 118 e.v.
«) K. H. RENGSTORF: t.a.p., bl. 40525-0.
^') Het Testimoniaboek, Amst. N.H. Uitg. '35, bl. 295. HOMMES vestig die
aandag op die volgende plekke in die geskrifte van JUSTINUS: Dial. 75, 1 Apol.
31 en 39, 40, 45 en 50 waar respektiewelik Jes. 6 : 8: 2 : 3 en 4; Ps. 18 (19) :
3—6; 109 (110) : 2; Jes. 52 : 13—53 : 8 as in die 12 apostels in vervuUing gegaan,
opgevat word.
*^) JUSTINUS (1 Apol. 63) gebruik ook t.a.v. Jesus die titel „apostel".

165
in opdracht van en met een volmacht van God, maar Hij is de
Gezondene met de Volmacht" 49).
Dat die apostels en die profete in hierdie opsig dus enersyds,
saam, teenoor andersyds, Jesus alleen, gekarakteriseer moet word,
blyk nog duideliker wanneer ons van hierdie, in die algemeen
aangestipte onderskeidende nuansering, daartoe oorgaan om op
die wyse te let waarop hulle (profete en apostels), in teenstelling
met Hom, hierdie goddelike sending in concreto ondervind. Ons
ondersoek het getoon dat Hy leef in die helder bewussyn dat Sy
sending in Sy Seunskap gefundeer is. Wat Hom so diep tref, is die
besef, nie net van die goddelike oorsprong van Sy opdrag nie, maar
wel van die afskuwelikheid van die sonde (Joh. 11 ; 33) en die
bowemenslike opoffering wat Hy ter vernietiging daarvan moet
bring (Joh. 12:27). Hulle daarenteen belewe die sending as 'n
,,las" wat hulle op een of ander tydstip van hul lewe vanuit 'n ander
wereld ontvang het. Van niks is hulle hul sterker bewus nie, as juis
van die afstand wat daar bestaan tussen hulself as nietige sondare
en die Almagtige God Wat in majesteit aan hul die bevel
gegee het so).
As ons ook nog onderskeid binne die kring van profete en apostels
wil maak, dan kan daar — soos deur alle ondersoekers gedoen
word — op die besonder groot ooreenkoms tussen Paulus en Jeremia
gelet word. Die karakteristieke van albei figure sien RENGSTORF
tereg in die wyse waarop hul hul loopbaan beskou as in die
goddelike heils- of wêreldplan opgeneem ^i). Tog is daar ook
verskil (sein bl. 159); en veral mag uit die sterk uitsprake van Paulus
en Jeremia 52) nie gekonkludeer word nie dat dit, hoewel minder
"9) H0M.\1ES: a.w., bl. 300, Sien bl. 9-10,
^"j Sien hoofstuk II en III A, R, OTTO C,S. tas egter mis as hul wel tereg
beklemtoon dat God ,,Heilig und Erhaben" is (Das Heilige, Gotha Klotz '24,
bl, 53 e,v.), maar hierdie feit dan met Sy transendensie en dit op eensydige
wyse vereenselwig. Vgl. die uitdrukking: ..Das Numinose" i,v,m. God. 'n Suiwer
beskouing omtrent God vind Sy Heiligheid in Sy .,aseitas" opgeneem nog vóórdat
die wereld geskape is en daar dus van transendensie geen sprake kon gewees het
Vgl, H, BAVINCK: a.w., II, bl, 122 e,v. asook bl, 7 e,v,: en V. HEPP: The
distinctive doctrines of Calvinism, art, in Evangelical Quarterly. Vol, IV, '32,
bl, 337-48,
••^i) T.a.p.. bl, 44013-29.
^2) Jeremia is vir RENGSTORF die profeet wat die nietigheid van die mens

166
5terA: uitgesproke. nie ook by die ander aanwesig was nie.
B, God stuur die apostels in en deur Jesus Christus,
Dat Jesus Christus Self, en dit as Seun van God, Sy apostels
tydens Sy aardse lewe eers geroep, en daarna, in Sy opstandingsliggaam,
finaal uitgestuur het, is genoegsaam in Hoofstuk I aangetoon.
Ook het ons ondersoek ons (gedeelte van Hoofstuk 1 en
geheel van II) tot die insig gebring dat die Twaalf (met Jakobus)
en Paulus hul optrede gefundeer het in hul geloof in Jesus as hul
goddelike Heer en dit laat beheers het deur 'n onvoorwaardelike
gehoorsaamheid aan Sy persoonlike sendingsbevel f'3)
Hierdie so volledig uitgewerkte antwoord op die vraag na die
objektiewe bemiddeling van hul apostoliese sending, wil ons in
die noukeurig gepresiseerde woord van Paulus in Gal. 1 ; 1
karakteriserend saamvat. Hy wil aan die gemeente laat sien
waarom hy net soos die ander apostels die reg het om homself
djióOxo).og te noem. Dit doen hy op twee maniere;
Eers sê hy met groot klem (oix . . . . oidé) dat in generlei
opsig sy sending i.v.m. 'n mens gebring moet word nie; nie van
mense is sy gesag in een of ander sin afkomstig 54) nie (oix djt'
dvOQiójcov), ook nie — toegegee dat hy 'n goddelike sending
het — het dit deur middel van een of ander mens tot hom gekom
nie (otös ö'i' dvSQiójtov)'').
en die absolute aard van die Godsgedagte vry van ekstase na vore bring. So ook
val by Paulus op die „Konzentration auf die Wortverkündigung" en die ,.Verzicht
auf jede enthusiastische Begründung des Apostolats" (t.a.p., bl, 44029—
44213),
^") Hierdie kontinue band in die ontwikkeling van die N. Testamentiese
apostolaat meen ons met beslistheid te moet handhaaf teenoor selfs behoudende
kritici. Ons stem vir RENGSTORF bv, onmiddellik toe as hy die daad van die
Opgestane as ,,die Erneuerung des Auftrages an die Jünger in ihrer entgültigen
Bestimmung zu ajxó(ixoi.o

167.
Hierteenoor stel hy dan met eweveel klem (d?.Xd) die feit dat
Jesus Christus die eerste en laaste oorsaak van sy apostoliese
sending is 56). Die rangskikking van die woorde; did 'IrjOo^
Y_QiOxov xai Osov jtaxQÓg is hier van die grootste belang. Deurdat
sy persoonsnaam eerste staan moet ons in die eerste plek aan
Jesus dink soos Hy in die gelykenis van mense (Fil. 2:7) op
aarde geleef het. Van Hom persoonlik — sy dit na Sy hemelvaart
en dus as alle mag hebbende en verheerlikte Heer 5'?) (vgl.
sysÏQavxogJ — en nie van 'n skynbeeld of iets dergeliks nie, het
Paulus sy apostolaat ontvang 58). Maar onmiddellik laat Paulus
die ampsnaam ,,Christus" volg: — wat Jesus doen, veral as Hy Sy
apostel aanstel, is tegelyk vervulling van Sy opdrag. Paulus gaan
egter nog 'n stap verder; hy dink daaraan dat Christus die Seun
is (Gal. 1 ; 15), dat dit tegelyk die Vader is wat in die Seun handel
(Joh, 5:17 e,v,), dat die. Vader en die Seun één is (Joh.
10:30)59), Terwille van hierdie eenheid, waarin hy tog die
,,tweeheid" (xai) onderskei, noem hy dan sonder herhaling van
die prep. did, in die derde plek, ook nog God die Vader 60).
schelijke bemiddeling zoude hebben doen intreden om hem tot Apostel te roepen"
(De Br. ... Galatië, bl. 44). Ananias se rol was duidelik sekundêr.
^'') Vgl. behandeling van

168
Die Nuwe-Testamentiese apostel is dus iemand wat deur die
Seun van God in Sy menslike gestalte en in Sy Messiaanse kwaliteit
persoonlik reeds vóór Sy dood maar veral daarna — of selfs
na Sy Hemelvaart — geroep en as gevolmagtigdes 61) van die
Heer Wat al die mag in die hemel en op die aarde besit, uitgestuur
is. Veral hierdie laaste element is van groot belang. ,,Neben der
Begegnung mit dem Auferstandenen (scheint) der persönliche
Auftrag von ihm der alleinige Grund des Apostolats gewesen zu
sein" 62).
Vergelyking van die drieërlei ^^) sending i.v.m. die bemiddeling
daarvan.
Die pas besproke, met skerpte en helderheid van insig geformuleerde
Pauliniese weergawe van die begrip wat die apostels van
hul sending gehad het, bring ongetwyfeld dié aspek daarin na
vore, waardeur die Nuwe-Testamentiese apostel-verskynsel as iets
geheel-en-al unieks gekenmerk word.
In die eerste plek word die band met die eietydse Joodse sjaliachinstelling
(vgl. bl. 6—8) in drie opsigte radikaal deurgesny. Ten
eerste maak Christus Sy ,,sjeloechim" tot gevolmagtigde, wesenlikreligieuse
sendelinge. RENGSTORF wys daarop dat die gedagte
nooit by die Jode opgékom het om hul sendelinge 64) ,,sjeloechim"
te noem nie en wel omdat ,,seiner Art und Herkunft nach das Institut
(d. i. van sjeloechim) profan und nicht etwa religiöser Natur
(ist)" 65) Ten tweede stuur Hy hul nie na 'n bepaalde plek nie,
maar na die hele wereld. En ten derde ,,bestellt der Auferstandene
seine Vertreter nicht mehr nur für eine gewisse Zeitspanne,
sondern für den ganzen Zeitraum, der zwischen Ostern und seiner
8^) Hoewel die historiese berigte van Paulus se roeping nie melding maak
van die verlening van i^ovaCa nie, getuig hy tog voortdurend dat Christus dit
aan hom gegee het. Dit lê trouens — soos opgemerk — reeds in die woord
anoCT^lXcu opgeslote en blyk uit sy gesaghebbende xiiQvaattv en doen van
Orjitila Totf anoaxóXov (bv. 2 Kor. 12: 12). Sien bl. 29-39.
"2) RENGSTORF: t.a.p.. bl. 43210-2. Vgl. ook FEINE: Der apostel Paulus,
bl. 222.
^") Hier moet egter ook die verband met die Joodse apostel-begrip aangetoon
word.
«*) Hul was wel volop genoeg (Mt. 23: 15). Sien STR.-BILLERBECK, I, 926.
8S) T.a.p., bl, 41827-8.

169
Wiederkunft liegt und von dem niemand weiss wie lange er
dauert" 66).
In die tweede plek is dit die genoemde trek wat hul ook onmiskenbaar
van die apostelskap van Christus onderskei. In dieselfde sin
as wat Hy die objektiewe bemiddelaar van hul apostelskap is. kan
Hy dit ook van Homself tog nie wees nie. Wel is Hy Sy eie
Sender (vgl. JjXOov en sXriXvOa); maar dan kragtens Sy wesenseenheid
met God. Tegelyk egter is hy ook Gesondene; maar Hy
stel dan Sy sending voor as 'n ewige daad van God die Vader.
Hy is die apostel van God (vgl. hierbo). Hulle is apostels van Jesus
Christus. Jesus laat self hierdie onderskeid deurskemer in die sinskonstruksie
wat Hy in Joh. 20 ; 21 (ook 17 : 18) gebruik, ter aanduiding
van die verhouding wat daar tussen Sy sending en dié
van hulle bestaan: ,,the comparison xaOihg . . . xai in such passages
can never be exact or definite ... but at the same time it points
in each case to something more than a superficial analogy " ''''). In
albei gevalle het ons 'n besondere goddelike opdrag. Alleen besit
Jesus Syne op 'n wesenlik unieke manier; ..Zijne verkiezing is niet
buiten Hem om geschied" 6S); hulle s'n daarenteen, hoewel ook
uniek omdat Christus Wat dit gegee het tegelyk God in die Vlees
is, het juis op tyd-ruimtelike wyse, d.w.s. van buite-af tot
hul gekom.
Ten slotte kom hier ook die tiperende verskil tussen die apostels
en die profete aan die lig. Laasgenoemde ondervind hul roeping
— tenspyte van die objektiewe realiteit daarvan — as een of ander
verskynsel wat alleen hul persoonlik waarneem ^9). Eersgenoemde
daarenteen ontvang hul roeping van Christus, eers in Sy verne-
86) RENGSTORF: t.a.p., bl. 4338-11.
8') J, H. BERNARD: A Cr. and Ex. Comm. on the Gosp. ace. to St. John, II,
(ICC) '28. bl. 575. Gen, skrywer wys ook daarop (a.w., I, bl. 213) dat vir 'n
"exact or complete comparison or parallelism" die skrywer: x«öw,-.. . O'I'-XBK
sou gebruik het.
"8) H. BAVINCK: Ger. Dogm.*, Ill, bl. 349, Sien egter volledige uiteensetting
bl. 148-52.
69) Die visioen bv. wortel in ,,een bepaalde hebbelijkheid der menschelijke
ziel" waarin God Hom aankondig sodat ..de visionaire persoon weet. dat hij
met God te doen had" (A. NoORDTZIJ: De Profeet Ezechiël, (KV) '32. bl. 21)
maar waarvan niemand die persoonlike aard sal ontken nie. Vgl, ook RiDDERBOS:
a.w., bl. 279. Sien verder behandeling in hfst. II A.

170
derde en daarna, in finale sin, van Christus in Sy opstandingsliggaam,
— in albei gevalle op 'n tasbaar-reële (bv. Mt. 28 : 9;
Luk. 24 : 39, 43; Joh. 20 ; 27; Hand. 1:9). en, met Sy goedvinde,
ook op 'n deur ander waarneembare wyse '^o).
C, Die Inhoud van die Apostoliese Sendingsboodskap is Jesus
Christus,
Hierdie feit het reeds duidelik geblyk o.a. uit ons bespreking
van die begrippe: sjaliach (bl. 6 e.v.), djrooxéXXsiv (hierbo),
x^QvOOsiv (bl. 30 e.v.) en siayyéX-iov, -iC,opai (bl. 102 e.v.).
Terloops het ons ook die lastige kwessies ^i) wat hiermee saamhang
behandel. Hier wil ons alleen daarop wys dat o. i. die volgende
drie sake bedoel word wanneer Jesus Christus as die inhoud van
die apostoliese sendingsboodskap genoem word:
a. Alles wat Jesus Christus op aarde gesê en gedoen het.
Hieronder verstaan ons die feite wat vir ons in die Evangelieverhale
opgeteken is, d.w.s. die dade(sQya) en die woorde (Xóyoi)
van Jesus Christus vandat Hy in die Vlees verskyn het tot aan Sy
verhoging: Jesus word gebore, preek en doen wonders, ly, sterf en
staan op, vaar na die hemel en stuur Sy Gees '^9).
b. Die feit dat die Subjek van die dade en woorde die Seun van
God is.
Net die feitelike weergawe van Jesus se optrede was egter nie
^6) Te Damaskus het bv. die wat by Paulus was ook iets van dit wat
buite hom om gebeur het. waargeneem. Tog is die opstandingsliggaam nie noodwendig
sigbaar nie (vgl. Luk. 24:36; Joh. 20: 19).
''^) Ons dink hier aan die poginge om die aardse Jesus teenoor die hemelse
Christus, en om die Pauliniese Evangelie teenoor die van die oergemeente te stel.
Ook laat die vraag hom hier geld na die bestaan van formules in diens van
die prediking of belydenis van die geloof reeds binne die Nuwe Testament self.
Op geen van die vrae kan verder in gegaan word nie. Alleen herinner ons i.v.m.
die laaste aan die intensiewe studies deur A. SEEBERG gelewer, bv. Dec Katechismus
der Urchrisienheit. L. '03; Das Evangelium Christi, L. '05; en veel meer.
R. SEEBERG het hom by sy naamgenoot aangesluit. Die vraag bly egter of hul
nie meer aanneem as wat hul kan bewys nie.

171
genoeg om Jesus Christus tot die inhoud te maak nie'''2). Ewe
kardinaal was blykbaar vanaf die begin van die apostels se optrede,
die besef dat dit duidelik moet uitkom dat Hy Wat dit alles gesê
en gedoen het, niemand minder is nie as die natuurlike Seun van
God. Sy opstanding uit die dood het dit met krag verklaar'^3).
Wanneer Paulus bv. in die ,,geschil ... over de waarde van de
feiten (t.w. i.v.m. die Evangelie), over hunnen zin en hunne werking,
hunne gevolgen, waardeering en verklaring" 'i'i) aan die
Galatiese dwaalleraars 'n afdoende antwoord wil gee, dan beklemtoon
hy by die vermelding van die wyse waarop hy sy Evangelie-opdrag
ontvang het, by uitstek die feit dat God toe aan hom
bekend gemaak het dat Jesus Christus Sy eie Seun is ^5). Hierdie
een feit gee aan alles wat Jesus Christus doen die intrinsieke.
waarde. Dat dit ongetwyfeld die apostoliese en oerchristelike oortuiging
was, blyk duidelik uit die feit dat die apostels'^6) jjje opgestane
Jesus as die Wêreldregter (Hand. 10 : 42; 17 : 31; 24 : 25;
ens.); as die Verlosser van die wereld (Joh. 4 : 42 en dan Hand.
5:31; 13:23; ens.) •^"); en veral as die Heer van alles (Hand.
''-) O.i. beperk bv. MOLLAND hom in sy definisie van die „Substanz" van
die Evangelie te veel tot die Messiaanse werksaamheid van Jesus, sonder om,
duidelik te laat uitkom, dat die Evangelie Evangelie is omdat die Seun van God
self die subjek van genoemde werksaamheid is. Sien bl. 104.
''•') Hier bedoel ons nie die (latere) periode van eensydige handhawing van
die Godheid van Christus nie. Ons probeer trouens geheel-en-al nie om die
proses waardeur die verskillende heilsfeite in die Evangelie-prediking opgeneem
is. aan te toon nie. Vgl, F, W, GROSHEIDE: Het begin van het Evangelie, art. in
GTT, 28e jrg (1928), bl. 455-61,
•^4) GREIJDANUS: De Br. ... Gal. bl, 76.
''^) Ewe, indien nie nog skerper nie, beklemtoon Paulus hierdie feit ook in die
praescriptum tot Rom. as hy praat van fvayytliov Oiov .. . TXfQl xov «ioü avxov.
Hierdie woorde wat hy hier i,v,m, sy apostoliese prediking bring, leer so duidelik
soos enige ander Pauliniese uitspraak die Godheid van Christus Jesus (vgl.
xov en avxov). ,,Dat Zoonschap Gods wordt ,,, voorgesteld als ,.. (voor 's Heeren
worden uit het zaad van David) den grond of de mogelijkheid stellend"
(GREIJDANUS: De Br, ,,, Rome. bl. 59).
""') J, H, BAVINCK vestig die aandag daarop dat die eerste predikers van die
Evangelie die volgende drie gedagtes uit die inhoudryke Christusnaam op die
voorgrond stel (Christusprediking in de volkerenwereld. Ka, K, '39, bl, 8-9).
") G. Vos (The Self-disclosure of Jesus, N.Y. Doran '26, bl, 256-274) wys
daarop dat hier gedink word aan die verlossing van die ewige dood en skenking
van die lewe. Die humanitêre idealis doen heeltemal te kort aan die begrip deur

172
10 ; 36; 1 Kor. 12:3 ens.) verkondig. I.v.m. die laaste skryf FEINE
,,Niemand hat daran gedacht (den Taufer) als göttlichen Herrn
erhöht vorzustellen ... Und das ist gerade das Bezeichnende der
Predigt der Apostel, dass sie seit Pfingsten nicht nur für sich selbst
mit Bewusstsein diese Verbindung herstellen, sondern auch vor
dem Volk Israel mit dieser Verkündigung auftreten und auffordern,
den Jesus von Nazareth ... als den gottgleichen Herrn anzuei'kennen"
'^s)_
Wat ons onder a) en b) genoem het vorm die Evangelie in
engere sin. 'n afgeronde eenheid wat as grondslag dien van die hele
Nuwe Testamentiese prediking. ,,Hier vallen", in die woorde van
F. W. GROSHEIDE, ,,al de centrale wonderen der genade. Het werk
van den Zoon van God, die mensch werd en op aarde kwam, wordt
gedaan en beëindigd, de zaligheid wordt verworven" 'i'9).
c. Verduideliking en aanvulling van die mondelinge prediking
van Jesus.
Met Sy kruisdood het Jesus die verlossingswerk volledig eens
en vir altyd volbring (Joh. 19:30 en Hebr. 10: 14). Hieraan is
niks toe te voeg nie. Anders staan dit met Sy mondelinge boodskap.
'Blykens Joh. 16:12 het Hy doelbewus nie die hele volheid daarvan
aan Sy apostels tydens Sy lewe openbaar nie. Eers na Sy hemelvaart
werk die Heilige Gees in hul die juiste insig in wat Jesus op
aarde gedoen het, ja skenk Hy selfs aan hul ,,een uitblik op de
toekomst" so). Nou word die ongestadige apostels die helde van God
daarin Jesus as die ,,Uplifter and Benefactor" te wil sien, Sien ook P, WENDLAND:
Stotiïe, art, in ZNTW, 5e jrg '04,
''S) Theol d. NTs, bl. 141-2. Vgl. ook wat ek op bl. 45 geskryf het.
^®) De geschiedenis der Nieuwtestamentische Godsopenbaring. Ka. K. '25,
bl. 44-5. MOLLAND (Das paulinische Euangelion. Oslo Dybwad '34. bl. 77-8)
wil hiervoor die term ..das christologische Drama" gebruik en het ook nie prinsipiële
beswaar daarteen nie dat die ..formgeschichtliche" skool die uitdrukking
..Christus-Mythus " (M. DlBELIUS: Die Formgeschichte des Evangelium^, T. Mo,
'33, bl. 265-87) hiervoor aanwend nie. Ons verkies om te praat van die ..sentrale
wonders van genade in tyd en ruimte".
*") GROSHEIDE: a.w.. bl. 28 e.v. Genoemde outeur toon aan dat hoewel die
openbaring van God deurloop tot die wederkoms van Christus na afloop van
die apostoliese werksaamheid, ,,er een natuurlijke afsluiting is. de openbaring die
normatief was en bestemd voor alle tijden, kon ophouden omdat na de feiten de
analyse der feiten was gegeven en ook een uitblik op de toekomst" (a.w., bl. 33).

173
wat die wereld met die getuienis van die Christus deurgaan so),
en die Evangelie in sy voile rykdom verkondig. Dit gebeur
deurdat hul met persoonlike geloofsprobleme; met nuwe toestande
as gevolg van uitbreiding en selfstandigwording van die gemeente;
en met bewuste, omvangryke en prinsipiële teenstand gekonfronteer
word. Dit alles is egter die uitwendige faktore waardeur die
Heilige Gees hul daartoe bring om die voile rykdom van die openbaring
in Jesus Christus uit te werk. Op hierdie wyse word hul dan
die organe van 'n groot deel van die Nuwe-Testamentiese Godsopenbaring.
Dit is egter Jesus Christus wat die inhoud van hul
boodskap bly. maar nou sodanig ontleed en gedifferensiëerd dat dit
'n boodskap is wat geskik is vir alle volkere en alle tye *^").
Vergelyking van die drieërlei sendingsbewussyn i.v.m. die inhoud
van die boodskap.
Formeel is in al drie gevalle die inhoud van hul boodskap die
Woord van God. Hierdie feit word ten volle duidelik as ons
daarop let dat Johannes in sy proloog die Seun van God. met die
,,logos "-naam aandui. Sonder om op die ingewikkelde probleem in
te gaan, skyn dit ons of J. Tmjs die mening van Johannes as volg
juis weergee: ,.De logos is het Woord van God, door God uitgesproken
van eeuwigheid. ... Niet het Woord voor ons. maar voor God.
dat God voor Zichzelf heeft uitgesproken" 8i). Nog duideliker
word die bedoeling, wanneer volgens CALVYN ,,die Aóyog . . . die
adekwate Selfobjektivasie van die Vader" 82) beskou moet word.
Elke gedagte van God wat aan die mens bekend is, maar veral die
gedagtes wat die stempel van onmiddellike goddelikheid dra, het
as bron van oorsprong hierdie adekwate Selfobjektivasie van God.
Hier dan het die profete, Christus (na Sy mensheid), en die
apostels, as openbaringsorgane hul gemeenskaplike bron^s)
Maar ook materieel moet hier — tenspyte van die pogings om
81) De Logos, art. in GTT, 39e jrg (1938), bl. 15.
82) F. J. M. POTGIETER: Die Verhouding tussen die teologie en die filosofie
by Calvyn. Amst. N.H. Uitg. '39. bl. 110.
^") ,,Alle openbaringen Gods, alle woorden Gods ... onder Oud en Nieuw
Testament hebben in Hem (d.i, die Logos) hun grond, hun éénheid en middelpunt"
(BAVINCK, a.w., I, bl 372).

174
die Ou teen die Nuwe Testament uit te speel 84) — 'n wesenlike
ooreenkoms gekonstateer word. In alles wat die profete, wat
Christus, en wat die apostels verkondig het, staan dieselfde
jtaOi'ipaxa en iS'ó%ai van die Messias in die centrum. Juis i.v.m.
die profete, van wie dit miskien nie so voor die handliggend is nie,
vestig Petrus die aandag op die feit dat dit juis van hierdie twee
waarhede is dat hul met nadruk getuig het (1 Petr. 1 : 11) S5). Dat
Jesus nie slegs die genadewerk gedoen het nie, maar wel deeglik
,.zugleich der erste Zeuge war von dem, was Gott durch ihn that,
und als was sich Gott in ihm und durch ihn den Menschen
erwies"86) asook dat die apostels hulself Christusprediking tot
taak gestel het, het ons duidelik in die voorafgaande aangetoon.
Hier het ons die onmiskenbare band wat die boodskap van die
vroegste tot die laaste profeet, van Jesus Christus en van die Nuwe-
Testamentiese apostel tot één hegte eenheid saambind ^'i').
Tog is hier ook onderskeid. Hoewel ook die profete en apostels
kragtige dade doen, is dit ewewel alleen die dade van Jesus Christus
wat as voorwerp van die prediking diens doen. Hy alleen verkondig
Sy eie dade; hul dade dien slegs ter versterking van die geloof in
die egtheid van hul sending ^s). Hierin is dus die apostel en die
Ou-Testamentiese profeet gesamenlik van Christus onderskei.
***) Hier kan op die skeiding tussen Ou en Nuwe Testament as wet en
genade respektiewehk. wat sedert die dae van MARCION geponeer is, nie in gegaan
word nie.
^") S. GREIJDANUS wys daarop dat Petrus n",- en nie die genitief gebruik
nie omdat hier ..van dit lijden en deze heerlijkheid gesproken wordt als geprofeteerd
wordende" [De Brieven van de Apost. Petr. en Joh. en de Br. v. Jud.,
(KohNT, 13) '29, bl, 55-6], Genoemde skrywer wys die mening van WOHLEN­
BERG te reg van die hand as sou hier Nuwe- en nie Ou-Testamentiese profete
bedoel word nie,
*"') C, F. NÖSOEN: Geschichte der neutestamentlichen Offenbarung, I. 1891,
bl. 3.
^'') Hierdie progressiewe gang in die heilsboodskap is die beste legitimasiebewys
dat genoemde figure organe van die Auctor primarius is. Vgl, bl, 2 en
122—4,
**) RENGSTORF skryf i,v.m, die wonderwerke in Hand, ,,es ist überall feste
Überzeugung das hinter den Wundern Jesus selbst steht und dass er in ihnen
durch seine Boten seine Macht bezeugt und zugleich seine Boten als solche
legitimiert" (f,a,p,, bl, 43410-12). Sien ook irfem, bl. 43018-21, en W. GRUNDiViANN:
dvvanaijilvvaiui art. in ThWzNT, II, bl. 31213-5.

175
Onderhng vertoon eersgenoemdes egter weer die algemeen erkende
verskil dat, terwyl die profeet vooruit sien na die sentrale wonder
wat in die volheid van die tyd sou gebeur (sJtayyéXiov), die
apostels terug kyk en 'n reeds voltrokke gebeurtenis verkondig
(siiayyéXiov) **).
D, Die bewuswording en ten uitvoerbrenging van die apostoliese
boodskap word deur die Heilige Gees bewerkstelstellig.
Sal die apostels daarin slaag om inderdaad as plaasvervangers van
Jesus op te tree dan is dit noodsaaklik dat hul sal toegerus word
met krag (ifvvapig) van uit die hoogte (Luk. 24 :49). m.a.w. dat
hul die krag van die Heilige Gees wat op hul kom, sal ontvang.
So sien ons dit dan ook op die Pinksterdag, ooreenkomstig Sy
belofte 90) gebeur. Hulle is nou ten volle vir hul taak bekwaam
gemaak 91) (bv. Hand. 4:33; 6:8). ,,Diese dvvapig", merk
GRUNDIMANN nou op, ,,wirkt sich einerseits aus in der Verkündigung
(Hand. 6:10), anderseits in Wundern (Hand. 6: 8)" "2) Soos
ons egter reeds aangetoon het, is dit veral die eersgenoemde resultaat
van die werking van die Heilige Gees wat hier van die grootste
belang is. En hierin weer is dit veral die volgende twee momente
wat sterk die aandag trek:
Ten eerste gaan dit in Sy (d.i. die Heilige Gees) optrede nie
soseer om die gedagte van volmag en outoriteit nie, as wel om dié
van onmiddellike aanwesigheid van die Subjek van Sy sending
d.w.s. God in die naam van Christus (Joh. 14 : 26). Dat dit so is,
blyk duidelik uit die opvallende feit dat terwyl die vierde Evangelis
djioOxsX?,stv, sowel as Jtépjtsiv, van die goddelike sending van
Jesus gebruik, hy uitsluitlik die laaste i.v.m. dié van die Heilige
Gees aanwend. ,,Merkwaardig", merk HoMMES dan ook tereg hier-
89) Vgl. die bekende woord van AUGUSTINUS: in Vetere Testamento Novum
latet, et in Novo Vetus patet" (Qu, in Exod, 73), ..Niet het Talmudisme",
skryf BAVINCK, ,,maar het Christendom is de rechtmatige erfgenaam van de
schatten des heils aan Abraham en zijn zaad beloofd" (a.w., I, bl. 366).
80) Mt. 10:20; Joh. 14:20: 15:26; 16:7: 20:22, Sien ook bl. 38 en 46.
91) Vgl. bv. FEINE: Der Ap. Paulus, bl, 219 e.v.
92) T.a.p.: bl. 3122-3, Sien vir Paulus veral 1 Thess. 1 : 5. Ons laat uiteraard
die bespreking van die wederbarende krag van die HeiUge Gees in etiese sin
hier buite bespreking.

176
oor op, ,,is ... ook in verband met het doel van Christus' werk (t.w.
die volbrenging van Gods werk — Skrywer) dat het zenden van
den Parakleet nooit met djtooxsXXsiv wordt aangeduid doch steeds
met ctépjtsiv (14 : 26; 15 ; 26; 16 : 7)" 93). Jn Christus het God Sy
enigste ,,Apostel"; in die Heilige Gees Sy presiese ,,Verwesenliker"
van wat Hy in Christus gedoen het. So nou is die band dan ook
tussen Christus en die Gees dat Paulus dikwels van TÖ Jtvsvpa
xvQÏov praat en in 2 Kor. 3:17 selfs die uitdrukking: ó ds xvQiog
xö Jivst^pa éoxiv gebruik 94).
Ten tweede dra die werksaamheid van die Heilige Gees by
uitstek die karakter van bewusmaking. Wat objektief in Christus
aanwesig is, maak Hy — hetsy deur herinnering, hetsy deur verdere
lering — tot 'n subjektiewe werklikheid in die bewussyn van die
apostels. Aangesien dit Godsopenbaring is wat hul op die wyse
ontvang, is dit van belang om hier te let op die volgende opmerklike
nuansering van betekenis wat F. W. GROSHEIDE aantoon in die
Nuwe-Testamentiese gebruik van die prep. sv en did respektiewelik
wanneer oor die spreek van God deur persone gehandel word: ,,Aid
wordt gebruikt wanneer het aankomt op den inhoud van Gods openbaring,
terwijl de persoon door wien is geopenbaard, slechts in de
tweede plaats komt ... 'Ev daarentegen, vestigt juist den nadruk
op het medium revelationis, en duidt aan de bijzondere wijze, waarop
God inwerkte in profeten en apostelen om door hen Zijne openbaring
bekend te maken"''s). Hit die voorafgaande volg dit dus dat
ons by die gebruik van die prep. sv spesifiek aan die werking van
die Heilige Gees moet dink. Op hierdie werking doel bv. Paulus
waarskynlik as hy in Gal. 1:15 (sv spoi) van sy subjektiewe
bewuswording van die objektiewe feit van die Seunskap van
Christus getuig 9^).
93) A.W., bl. 297. Sien ook opmerking bl, 134. vtn. 92a.
9^) GROSHEIDE (a.w., bl. 131) noem dit ..een van de moeilijkste verzen uit
het N.T.". Hy wys ook daarop dat die noue band egter nie identifisering is
nie. GRUNDMANN bv. beskou iv A'piiïTüi as ..mit iv nvninaxi synonym gebraucht"
(t.a.p.. bl. 31223-4) Hier kan ons nie verder op die opvatting (BouSSET e.a.)
dat die ..pneumatischen Christus" met nvivnn vereenselwig moet word. ingaan
nie. Vgl, Ef, 2: 18.
95) Opmerkingen over Hebr. 1 : 1-4, Ka. '10, bl. 71.
9") Vgl. veral Mt. 10:20.

177
Vergelyking van die drieërlei sendingsbewussyn i.v.m. die bewuswording
van hul boodskap.
Hier lê die ooreenkoms so voor die hand dat 'n breë uiteensetting
oorbodig is. ,,Het Werk des Geestes", soos V. HHPP in die algemeen
aantoon, ,,kan aldus worden saamgevat: Hij draagt het Woord
in de Wereld en bovenal in den mensch in. Wat objectief in den
Zoon gelegen is, subjektiveert de Geest. Waar de Zoon de Wijsheid
is, doet de Geest een eindig afschijnsel dier Wijsheid als een lichtende
vonk in het menschelijk bewustzijn overspatten" •'"). Alleen
moet hier herinner word enersyds aan die unieke plek wat Jesus
teenoor die Gees en andersyds aan dié wat die Gees teenoor Jesus
inneem. Soos reeds aangetoon, is Jesus die Een Wat die koms van
die Gees teweegbring en — sowel na Wat Hy is, as na wat Hy
gedoen het — die inhoud vorm van Sy opdrag. Tegelyk egter is ook
Jesus se hele optrede ten nouste afhanklik van die werking van die
Heilige Gees. ,,Das ganze messianische Wirken Jesu", merk FEINE
tereg op, ,,soll verstanden werden als ein geistgewirktes" 9*^). Dit is
dan ook in hierdie laaste opsig dat die groot ooreenkoms met die
profete en die apostels aan die dag kom: In al drie gevalle word alles
nl. deur die Heilige Gees gewerk. Tegelyk egter mag selfs hier die
verskil nie uit die oog verloor word nie. Wat in Christus gebeur
vorm immers die inhoud van die prediking van profete en apostels
(1 Petr. 1 : 11). In Hom word die volle Raad van God aan ons
gebring. Hierdie feit, waarvan Hyself in Mt. 11:27 getuig, word op
kernagtige wyse deur die skrywer aan die Hebreërs uitgedruk wanneer
hy die spreke van God deur die Ou-Testamentiese profete
teenoor dié deur Christus as rroXvpSQvtg xai cToXoxQÓcroig bestempel.
,.Wat tegenover rroXvpsQvyg staat", toon GROSHEIDE volledig
aan, ,,is duidelijk. Christus openbaart ons geene deelen, maar
den vollen raad Gods. Hij is niet slechts in bepaalde tijden, maar
Zijn gansche leven profeet. Hij openbaart ons altijd den wil van
God". I.v.m. sxoX.vxQÓJtcog, meen genoemde skrywer, dat ons hier
daaraan herinner word dat ,,de XQÓJtog Zijner prediking altijd deze
(is), dat Hij als Zoon en als Middelaar predikt, gelijk geen ander
9') Het Testimonium Spiritus Sancti, I, Ka. '14, bl. 43.
98) Der Apostel Paulus. bl. 223. Vgl. wat ek op bl, 132-3 en 144 e,v.
geskryf het.
12

178
het ooit zou kunnen. Al Zijne woorden dragen het kenmerk, dat Hij
God en mensch is" 99) Hier neem die apostels ook hul plek by die
Ou-Testamentiese profete in, maar dan weer met dié verskil dat —
soos hierbo aangetoon — hul, anders as die profete uit die ou tyd
van die beloftes, in die dae van die vervulling die openbarende werking
van die Heilige Gees ontvang het •"").
E, Die apostoliese prediking vind sy doel en betekenis in die
fondament-legging van die wereldkerk,
Hoewel ons ondersoek geen poging is om 'n oplossing aan te bied
vir die veelomstrede probleem i.v.m. die bestaan al dan nie van 'n
bepaalde kerkbegrip binne die Nuwe Testament nie. wil ons kortliks
daarop wys hoedat veral die volgende feite die sentrale betekenis
van die apostels vir die Nuwe-Testamentiese kerk helder in die
lig stel:
i) Jesus het Self 'n band tussen hul prediking en die totstandkoming
èn bestaan van Sy sxxXi]Oia gele. Dit het ons i.v.m. Sy
woorde aan Petrus te Cesaréa-Filippi (Mt. 16:17 e.v.) aangetoon
(vgl. bl. 35—36). Opvallend is hier veral die verhouding wat Hy
tussen die ixxXr^Oia wat Hy op hul getuienis bou, en die koninkryk
van die hemele aandui; vir diegene wat die apostels in eersgenoemde
opneem, is daar ook die toegang tot laasgenoemde. Anders uitgedruk:
net hul wat op aarde tot Sy sxxXiioia, soos op die belydende
apostolaat opgebou, behoort, word ook tot die koninkryk van die
hemele toegelaat '"i). Skerp tree hier dus die universele aard van die
99) Opmerkingen over Hebr. 1 : 1-4, bl. 10. ZAHN meen ,,Die Vorstellung,
dass Jesus den Geist in einem alle sonstige Inspiration überschreitenden Mass und
Grade empfangen habe, ist dem N.T. überhaupt fremd " [Das Ev. des Joh.^l*,
(KzNT, 4) '12, bl. 226]. Hy erken egter self dat dit nie die algemene opvatting
is nie.
1"") GROSHEIDE verklaar jn' M7X

179
sxxXi]Oia na vore. Jesus se woorde in Mt. 18:17 bied egter ook die
bewys dat dit vir Hom vanselfsprekend was, dat die wyse waarop
hierdie universele sxxXiiOia tot uiting kom, 'n plaaslike karakter dra.
Dit was dus Jesus se bedoeling om deur die apostelamp IÜ2) Sy gje
sxxX.riOia te stig wat oor die hele wereld op plaaslike wyse tot uiting
sou kom.
ii) Van die fundamentele band tussen die apostoliese amp en
die gemeente is Paulus hom dan ook helder bewus. Hier wil ons die
aandag vestig op sy betekenisvolle woorde in Ef. 2 : 20. Hy vergelyk
die gelowiges by stene wat so opgebou word dat daar 'n heilige tempel
in die Here verrys. Hierdie gebou nou, rus sjti x& OspsXi'vi
xüjv d.-ioOxóXtov xal jtQOipijxwv. O.i. word die juiste betekenis
hier die beste weergegee wanneer ons die genitief opvat nög as uitsluitlik
genitivus subjecti, d.i. ,,het door apostelen en profeten gelegd
fondament" '"3), nog as uitsluitlik genitivus appositionis, d.i. ,,the
foundation which consists of the apostles and prophets" ^o*), maar
liewer 'n betekenis tussen die twee probeer vind, d.w.s. in dieselfde
sin as wat in Mt. 16:17 oor die ,,apostels in hul amp" gehandel
word '"•''). Met die noem van die profete word sekerlik nie die Ou-
Testamentiese godsgesante (soos herhaaldelik beweer sedert Chrysostomos)
"'f'). of die apostels in hul profetiese hoedanigheid (bv.
i"2) I.v.m. dic besware teen die gebruik van ,,amp " i.v.m. die apostels, wys
ons op die volgende woorde van F, 'W. GROSHEIDE: ,.Vooral in de Duitsche
litteratuur wordt het ambt wel eens te veel beperkt tot het besturen of regeeren.
Maar ook het bedienen van het Woord en dat zelfs in de eerste plaats is ambtelijke
dienst " (De eerste brief vId Ap. Paulus aid Kerk te Kor. (KohNT. 7) '32.
bl. 19).
lo.-i) VAN LEEUWEN: a.w.. bl. 69. Hierdie opvatting is baie algemeen. .,It
would ", merk ABBOTT egter op. ,.be rather incongruous to assume as the
foundation the system of teaching about Christ, and as the corner stone,
Christ's person" (a.w., bl, 70),
1'") ABBOTT: a.w.. bl. 70-1, SiLLEVIS SMITT (a.w., bl, 132-33) meen ook
,,«é/»X(o,- (kan) niet bedoelen een door de apostelen en profeten gelegden grond,
nl, de leer, maar hen zelf, als vormende het fundament".
'"^) So ook naastenby P, EwALD: Die Briefe des Paulus aid Eph., Kol. u.
Phn"^ (KzNT. 10) '10, bl, 147.
^"") In c. 3 : 5 en 4 : 11 is tog sekerlik van N,T, profete sprake. Anders sou
daar ook 'n lidwoord voor niioni,xMv gestaan het,

180
VON HOFMANN) I"7) bedoel nie. Paulus dink aan die besondere
groep wat ,,der apostelen onmiddellijke steun in de gemeente waren,
om, wat deze hadden gesticht, te bewaren en te bevestigen" '"''^).
Hierop volg nou (v. 20b) die belangrike genitivus absolutus waardeur
Christus as die persoon aangedui word wat aan die posisie van
die apostels (en profete), as fondament van die gebou, moontlikheid
en sin van bestaan verskaf. So kom die opvallende omskrywing van
Christus as die dxQOyiovaïog (XiOog) (vgl. ook 1 Petr. 2 : 6) die
beste tot sy reg en maak dit weinig verskil of ons dit neem van die
..Abschluszstein der den Bau zusammenfügt und vollendet" '"•*).
dan of ons liewer wil dink aan ,.een steen, die om de plaats, welke
hij inneemt, het geheele gewicht des gevels draagt" '"').
Dit is dus alleen wanneer die apostels in hul prediking van die
Christus-woord aanvaar word. dat die gelowiges uit alle volkere tot
'n hegte, sierlike eenheid in Christus versamei word. So word die
wereldkerk 'n werklikheid. Hoe reëel Paulus hom dit voorgestel het,
blyk bv. uit wat ons op bl. 99—102 behandel het. Dat hy dit ook
natuurlik geag het dat die wereldkerk hom plaaslik sal realiseer blyk
o.a. uit sy briewe aan afsonderlike gemeentes en die voorskrifte vir
die kerkregering wat ons in sy pastorale briewe aantref.
Vergelyking van die drieërlei sendingsbewussyn i.v.m. die doel en
betekenis van die prediking.
Uit die een en ander wat ons oor xricrvoosiv en siayyéXiov opgemerk
het. het die gemeenskaplike band reeds duidelik geblyk. Hier
wil ons dan ook slegs op wat die drie van mekaar onderskei. die
aandag vestig.
Hiervoor is dit van kardinale belang dat ons Jesus Se bedoeling
met die uitdrukking, Sy sxx?.iiOia "') goed begryp. K. L. SCHMIDT
1"'') EWALD (a.w., bl, 147) wys daarop dat die lidw, voor iirxooxóluiv
nie die krag het wat volgens hierdie opvatting daaraan toegeskrywe word nie,
198) SiLLEVIS SMITT: a.w.. bl. 133.
109) ]. JEREMIAS: f"po,"«ji-«ro,-. art, in ThWzNT. I, bl, 793'; en IDEM:
Golgotha. L, Pf, '26, bl, 78 e.v.
11") VAN LEEUWEN: a.w., bl. 69.
111 SCHMIDT wys daarop dat dit eintlik nie moontlik is iy.zJ.i/fïi'ic alleen deur
.,kerk" of deur ..gemeente" weer te gee nie. ..Wenn wir den biblischen Wortund
Begriffsgebrauch genau wiedergeben wollen, sollten wir überall ,Samm-

181
ag dit baie waarskynlik dat Jesus die algemeen gebruiklike
Aramese woord: SDtt'^JS (met Ovvayoiyi] as die Griekse korrelaat
daarvan) gebruik het, maar voel self dat hier nie aan ,,die irgendwie
... beschrankte Synagogengemeinschaft" gedink moet word nie. Hy
soek dan 'n analoë verskynsel in die ..Sondersynagogen", wat meermale
in die Jodendom opgetree het met die aanspraak daarop dat
hulle die ware niH' Snp is. Of SCHJMIDT hierin gelyk hetn-'),
kan ons nie hier nagaan nie: feit egter is dat Jesus in Mt. 16 ; 17 en
18: 17 dink aan ..der at.lichen Gemeinde, die (er) nicht verneint,
sondern ausdrücklich bejaht, die dann er, und zwar nur er, vollendet,
indem er sich wie sonst als der Messias unter das Gesetz stellt" ns).
As 'n mens hierby ook nog aan die wesenlik universele aard van
Jesus se prediking en Sy stigting van 'n eie apostelkring dink, dan
kan ons die beeld wat Hy van Sy ExxXijoia gehad het as volg saamvat:
Hy sluit aan by die gedagte van die ,,oorblyfsel " wat in die ou
Verbondsvolk uit genade gered word (Rom. 9 : 27 en 11 : 5), maar
bring in die eerste plek Self die verwesenliking van dit waarop hulle
gehoop het, maak verder die noodwendige band met die Joodse volk
los, en vertrou hul dan ten slotte toe aan Sy apostels.
Hiermee kan die respektiewelike onderskeidinge as volg weergegee
word: by die ou-Testamentiese profete, by Jesus en by die
Nuwe-Testamentiese apostels gaan dit primer om diegene wat uit
genade gered word. Die profete verkondig aan hul nie slegs die
koninkryk alleen in die vorm van beloftes nie, maar beperk die
prediking ook tot die Joodse land en gaan niet daartoe oor om die
..oorblyfsel" van die res van die volk af te sonder nie. Met Jesus is
daarenteen die Vervuiler en die Vervulling van die beloftes aan-
Iting (Gottes)' sagen" (t.a.p., bl. 534l''--l). Hy toon verder aan dat van 'n
etlmologiese benadering van die woord i-/.y.>,i,aia hoegenaamd geen resultaat
verwag moet word nie.
112) BULTMANN bv. vind hierdie voorstelling ,,kaum glaubhch". SiLLEVIS
SMITT se beswaar dat die opvatting as sou die Christelike kerk 'n kopie wees
van die Sinagoge (soos bv. deur ViTRINOA in sy de Synagoge Vegere gedoen
word), in stryd is met die wese van die Christendom omdat ,,die Kerk haar
wortelen vindt in Israels Snp ' . word hierdeur grotendeels onderskep (a.w.,
bl. 71).
1") T.a.p.. bl. 528-30.
T T

182
wesig. Hy skenk Homself ook aan die ware volk van God, maar erken
tegelyk nie langer die beperking tot die Joodse volk nie; eersgenoemde
word nou uitgebrei tot die nuwe ,,Israel" wat alle volkere omvat.
Aan die apostels egter dra Hy dit op om Homself in al Sy volheid
aan hierdie Israel te verkondig, wat deur hul geloof aan die apostoliese
woord tot 'n sigbare eenheid versamei word. Deur die werksaamheid
van die apostels kom dus SyixxXiioia tot stand ''^), 'n
kerk wat hom op lokale wyse realiseer, wat hom oor die hele wereld
uitbrei en wat sal bestaan tot aan die weerkoms van Christus.
"•*) Dit kom veral duidelik aan die dag in die Handelinge. SCHLATTER wys
daarop dat hoewel die tweede deel van hierdie boek hoofsaaklik oor Paulus
handel, die skielike afbreek van die verhaal duidelik wys dat dit tog nie om
die apostel self gaan nie: ,.Nicht auf die Person der Apostel ist der Bliek
gerichtet, sondern auf das, was sie in Gottes Auftrag und Kraft zur Begründung
und Entwicklung der Kirche getan haben" (Einleitung in die Bibel, St. Calw
V/bh. '23. bl. 340).

REGISTER VAN AANGEHAALDE SKRYWERS.
A.
Aalders, G. Ch., 116-126. 145.
Aalders, G. J. D., 93, 109.
Abbott, T. K., 88, 89, 156, 179.
Abbott. E. A., 12, 141,
Alford, H., 21, 53, 81, 89, 94, 96,
112, 131, 158, 160-161.
Allen, W. C, 52.
Althaus, P., 86, 161.
Andel, J. van, 19, 33, 34, 37, 38, 44,
86, 92, 94, 96, 98, 111, 113, 131.
Armstrong. W. P.. 42, 43, 45.
Augustinus, A.. 175.
B.
Bathmann, Ph., 48, 84, 85.
Baldensperger, W., 128.
Baljon, J. M. S., 92, 94, 98.
Barth, F.. 12, 74. 90.
Barth. K., 3, 25, 42.
Barnikol, E., 82, 106.
Bauer, W., 16, 21, 37, 38, 48, 72,
75, 82, 91, 96, 97, 106, 155, 161.
Baur, F. C, 64, 90.
Bavinck, C. B., 35.
Bavinck, H., 4. 5. 32. 40, 43, 44, 66,
115, 125. 155-156. 160. 165, 169,
173, 175.
Bavinck. J. H., 13-15, 17, 19, 21,
23-26, 40, 44, 48, 49, 53, 71, 135,
171.
Bengel, J. A., 57.
Berkhouwer, G. C 4.
Bernard, J. H., 12, 14, 17-19, 22, 29,
37-39, 49, 50, 134, 136-140, 144,
169.
Beyer, H. W., 69. 71, 72, 82, 91-95,
112, 159-160, 162.
Beyschlag, W.. 54, 56, 62, 67.
Beza, Th., 78, 87.
Biesterveld, P., Ill, 113.
Billerbeck. P., 103.
Böhlig, H., 45.
Bornhauser, K., 2. 18, 34. 43, 45, 47,
51, 52, 70, 130, 132-134, 138, 147,
150,
Bousset, W., 45, 107, 112, 136, 140,
151. 176,
Bouwman, H,, 34,
Brandt, W., 140,
Briggs, C. A, 16, 33,
Bruce. A. B„ 14, 18, 22, 26, 28. 37,
38, 44, 46, 48-50, 110,
Brunner, E„ 105,
Büchsel, F.. 19, 22, 30. 38.
Bultmann, R.. 3, 11. 90, 129, 181.
Burkitt, F. C„ 12.
Burrows. M., 103,
Burton, E, de W„ 6. 11, 16, 17, 51,
57-59, 67, 81-83, 106, 156, 158-
159, 161, 162, 166-167.
C.
Cadbury. H. J., 65,
Calvyn. J.. 4, 57, 73, 82, 92, 95-97,
139, 173,
Carpenter, J, E,, 128,
Charles, R. H.. 5, 143.
Chrysostomos, 21.
Clemens Romanus, 59,
Conybeare, F. C, 140.
Cornill, C, H., 123.
Crawley. A. E.. 145.
Cremer, H„ 26, 60, 94, 156, 158.
Cumont, F., 5.
D.
Dalman, G„ 103, 136-138, 143, 144.
Davidson, A. B., 123, 144, 146.

Demosthenes, 38,
Dibelius, M„ 11, 29, 77-79, 90, 91,
172.
Dick, K.. 78,
Dieterich, A„ 5, 54,
Dobschütz, E, von, 42, 53, 59, 73,
77-79, 104,
Dorcus, R, M, 6 Shaffer, J, W„ 148,
Drews, A„ 54,
Drummond, J., 12.
Duhm, B„ 117.
E.
Eadie. J,. 81, 82, 89, 158, 159. 161-
162. 167,
Ebbinghaus, H., 148.
Edersheim. A., 2.
Eisler, R., 149.
Eissfeldt, O.. 116, 118, 119, 123, 127.
Elhcott, C, J., 89.
Elter, A,. 108.
Epiphanius. 7.
Eusebius. 7, 148.
Ewald, P., 88, 112, 179-180.
Eysinga. v. d, Bergh van, 65.
F.
Fascher, E., 122.
Feine, P.. 23, 32, 34, 43, 51, 55, 56.
65, 69, 70, 83, 100, 101, 104, 105,
128, 130, 133-136, 138-140, 147-
152, 162-163, 167-168, 172, 175,
177.
Feine-Behm, 12, 18, 65, 7i, 74, 80,
86.
Fernhout, K.. 135.
Fischer. H.. 54.
Foerster, W„ 31, 32, 46.
Frame, J. E., 77, 78.
Friedrich, G., 30, 31, 103, 104. 106.
107.
Frövig, A., 115, 127, 128, 130, 132,
133, 147, 153.
184
G.
Girgensohn, K., 4.
Godet, F., II, 14, 15, 29, 47, 49. 50,
53. 57, 87.
Goetz. K, G„ 129, 138, 150,
Goguel, M„ 90.
Gould, E. P., 15-17, 30, 31.
Graetz, 7.
Grether, O., 124.
Greydanus, S., 11, 12, 16, 37, 63, 65,
66, 69, 70, 73, 75, 76, 81, 82, 86,
100, 106, 108, 111-113, 151, 152,
155-157, 159, 160-162, 166-167,
171, 174,
Groenewald, E, P„ 111, 112,
Grosheide, F, W„ 2-4, 11, 12, 15,
16, 19-21, 25, 26, 28, 32, 34. 35.
47-50, 52, 55, 57, 58. 62-64, 66,
67, 76, 84, 88, 100, 102, 104-108,
131, 132, 136-138, 141-144, 152,
157, 167, 171-172, 176-179.
Grotius, H., 57, 78, 87, 159,
Grundmann, W,. 32, 174-176.
Gunkel, H„ 54, 117.
H.
Hanel, J.. 117, 125.
Harnack, A. von, 6, 7, 10, 12, 17,
34, 42, 47, 48, 51, 53, 54. 58. 65.
70. 88, 90, 103, 105, 109, 110, 128,
140.
Harris. J. R„ 73, 88,
Hase, K„ 149,
Haupt, E„ 6, 11, 35, 79.
Haussermann, F,, 124.
Headlam, A. C. 65.
Heidegger. M., 4.
Heinrici, G. F., 57, 99.
Heitmüller, W., 45, 51,
Hcmpel. J„ 119, 122,
Hepp, V„ 126, 165, 177.
Herder. J. G.. 136,
Hcrner, S.. 45.
Herodotus, 6.
Hertzberg. W., 117.

Heschel, A., 124.
Hieronymus, S. E., 7, 159.
Hitzig, 146.
Hofmann. J. C. K. von, 79, 159, 180.
Holl. K.. 9-11, 16, 47, 48, 52, 53,
55, 58, 59.
Hölscher, G., 117.
Holsten, C, 56, 64, 84.
Holtzmann, H. J., 8, 62. 72, 128.
Holtzmann, O., 129.
Hommes, N. J., 134, 164-165, 175.
Hort, F. J. A.. 88. 140.
Huizinga, J., 3.
Ignatius, 40.
J-
Jackson-Lake, 65.
Jastrow, M., 145, 146.
Jepsen, A., 124.
Jeremias, ].. 11. 35, 36, 90, 180.
Joscphus, F.. 6, 10, 23.
Jones, M.. 5, 12, 19, 74, 128.
Jülicher, A.. 90,
Jülichcr-Fascher, 65.
Justinus, 7, 20, 164.
I.
K,
Kattenbusch, F,, 35,
Keim, Th„ 16, 28, 42,
Keizer, G„ 145,
Kittel, G„ 82, 136, 141, 143.
Kittel, R„ 117,
Klausner, J., 2, 9, 17, 23-25, 109,
128, 149, 150,
Knopf, R., 72, 91, 92, 94, 98, 129,
147, 148, 150.
Koch. H„ 11.
König, F. E., 125, 127.
Koppel. W,. 37.
Krau.ss, S,, 6. 7,
Kuenen, A,, 116.
Künneth, W„ 105,
Kunst, P, G,. 95, 97.
Kuyper, A„ 1, 2, 4, 125, 127, 128.
185
L.
Lagrange. M, J,, 106,
Lake, K., 2. 6, 16, 65, 82.
Lange-Eichbaum, W. 129.
Latham, 52.
Leeuwen. J. A. C. van. 15, 30, 50,
77, 78, 86, 88-90, 143, 151, 155,
179-180.
Leeuwen-Jacobs, 86.
Lietzmann, H., 54, 59, 69, 78, 81-85,
105-107, 136, 144, 157, 159.
Lightfoot, J. B.. 6, 9, 12, 17, 37, 57-
60, 81, 88, 89, 158, 159, 161-162.
Lock, W.. 90.
Lohmeyer, E., 3, 100, 103, 117.
Loisy, A. A.. 12,
Loofs. F., 167.
Lütgert, W„ 79,
Luther, R„ 75,
M.
Macalis&l