Opgravingsverslag Akersloot 2005 - Archeologie Zaanstreek

prima in één ruimte met thee kon worden opgeborgen. Dit maakte porselein zeer geschikt om
een rol als tegenbalast te vervullen. Op deze wijze kwamen zo in sommige jaren meer dan een
miljoen stuks porselein naar ons land toe. 33
Waar de rijken vooral het meerkleurige porselein uit China lieten overkomen kocht de
VOC de meer eenvoudige blauw-witte koppen, schotels en borden massaal in. Dit blauwwitte
goed was vooral met Chinese voorstellingen versierd. Hiermee sloot het prima aan bij de
populariteit van oosterse taferelen. Zo sneed het mes voor de VOC aan twee kanten. De
‘tegenbalast’ kon winstgevend op de thuismarkt worden afgezet. Door het steeds toenemende
aanbod, werd porselein voor steeds grotere groepen bereikbaar. Aan het einde van de 18 de
eeuw konden zelfs de allerarmsten zich wel een stukje porselein veroorloven. 34
De bovengenoemde ontwikkeling vinden we terug in het vondstmateriaal uit Akersloot. Op
het meeste materiaal lijkt de decoratie snel en enigszins slordig te zijn aangebracht. Dit zal het
meer eenvoudige goed zijn geweest dat door de VOC werd aangevoerd. Een uitzondering
wordt gevormd door r-kop-13 (foto 23). Het heeft een reliefwand dat is gedecoreerd in de
Wan-Li stijl. Op de bodem en aan de buitenzijde zijn vogels afgebeeld. Een soortgelijk
exemplaar is in Nijmegen gevonden. 35 Dit lijkt een echt kwaliteitstuk te zijn uit de eerste helft
van de 17 de eeuw.
Foto 23: porseleinen kom Foto 24: detail versiering
Ook van fijnere kwaliteit is het tafereeltje op een ander kopje. (foto 24). Hierop staan twee
chinezen afgebeeld die koffie(!) lijken te drinken. Dit wordt gesuggereerd door de afgebeelde
hoge Europese koffiekan. Misschien is het object op de voorgrond een theepot. Het is echter
de vraag of het kopje ook als koffiekopje heeft gediend. Koffie- en theekopjes verschilden van
elkaar in grootte. 36 Theekopjes waren ongeveer 3,5-5cm hoog en hadden een diameter van 6-
7,5cm. Koffiekoppen waren forser met een diameter rond 7,5-9cm en een hoogte van
ongeveer 3,5-5cm. De bijbehorende schoteltjes hebben een diameter van respectievelijk 11cm
(thee) en bijna 13cm (koffie). Met een hoogte van 3,5cm en een diameter onder 6cm. zou ons
kopje, ondanks het koffietafereeltje, voor thee bedoeld moeten zijn. En ondanks de fijnere
decoratie plaatsen wij, op basis van de aanwezige treurwilg, dit object in de tweede helft van
de 18 de eeuw. In deze periode is de wilg als motief zeer populair. 37 Uit dezelfde periode, ook
met een treurwilg, komt een kopje dat aan de buitenzijde een chocoladebruine kleur heeft.
33 Jörg 1989, 32.
34 Hof, 2002.
35 Bartels 1999, 870, nr 1236.
36 Jörg 1989, 45; Baart et al. 1986, 102.
37 Lunsingh Sheurleer 1972, 124.
35