Journalist Egbert Kalse: ”CDA en VVD gaan de ... - Bandwerkplus.nl
Journalist Egbert Kalse: ”CDA en VVD gaan de ... - Bandwerkplus.nl
Journalist Egbert Kalse: ”CDA en VVD gaan de ... - Bandwerkplus.nl
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
DRIEMASTER<br />
kritisch, opiniër<strong>en</strong>d <strong>en</strong> diepzinnig<br />
ver<strong>en</strong>igingsperiodiek van <strong>de</strong> - jaargang 58 - nummer 4 - september 2006<br />
<strong>Journalist</strong> <strong>Egbert</strong> <strong>Kalse</strong>:<br />
<strong>”CDA</strong> <strong>en</strong> <strong>VVD</strong> <strong>gaan</strong> <strong>de</strong> PvdA pakk<strong>en</strong> op <strong>de</strong> AOW”<br />
Lans Bov<strong>en</strong>berg: “Ik geloof in het slechte van <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s”<br />
Jero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth is teleurvred<strong>en</strong><br />
Foto B<strong>en</strong>jamin Derks<strong>en</strong>
INHOUD<br />
6 Voorschot Politiek Kernpunt<strong>en</strong> Programma<br />
7 Bij <strong>de</strong>ze meld ik me!<br />
Philip Ruijs meldt zich als nieuwe bureauredacteur bij Driemaster <strong>en</strong> reageert als echte<br />
liberaal mete<strong>en</strong> op het artikel van Servaas Houb<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> vorige uitgave.<br />
10 “Ik geloof in het slechte van <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s”<br />
Geert Jans<strong>en</strong> spreekt met hoogleraar Lans Bov<strong>en</strong>berg over zijn lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn on<strong>de</strong>rzoeksinstituut<br />
Netspar, over lev<strong>en</strong>sloop <strong>en</strong> hypotheekr<strong>en</strong>te, over het goe<strong>de</strong> <strong>en</strong> het slechte van<br />
<strong>de</strong> m<strong>en</strong>s.<br />
14 ‘Europees beleid is binn<strong>en</strong>lands beleid’<br />
15 De Laatste <strong>de</strong>r Mohican<strong>en</strong><br />
16 Column Jero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth: Teleurvred<strong>en</strong>heid<br />
Jero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth is op plaats 44 van <strong>de</strong> kandidat<strong>en</strong>lijst van <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> geplaatst. In zijn vaste<br />
column voor Driemaster toont hij zich teleurvred<strong>en</strong> over het nieuws van <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong><br />
maand.<br />
18 “CDA <strong>en</strong> <strong>VVD</strong> <strong>gaan</strong> <strong>de</strong> PvdA aanpakk<strong>en</strong> op <strong>de</strong> AOW”<br />
Paul Vereijk<strong>en</strong> spreekt met NRC Han<strong>de</strong>lsblad-journalist <strong>Egbert</strong> <strong>Kalse</strong>. E<strong>en</strong> gesprek in het<br />
Haagse waarin <strong>de</strong> politiek redacteur van <strong>de</strong> NRC vertelt over journalistiek, <strong>de</strong> politiek <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> kom<strong>en</strong><strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong>.<br />
22 In het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong> is niets e<strong>en</strong>richtingsverkeer<br />
25 ‘Lev<strong>en</strong> als god in Bulgarije’<br />
26 Balkanica 2006: Meating & Training<br />
27 Is selectie aan <strong>de</strong> poort lev<strong>en</strong>svatbaar?<br />
28 Stabiliteit in Afrika is veiligheid voor Europa<br />
31 Column Laur<strong>en</strong>s Hein<strong>en</strong>: <strong>VVD</strong>-VKPG Revisited<br />
Op <strong>de</strong> ruimte van <strong>de</strong> Hoofdbestuursbesluit<strong>en</strong> is vanaf <strong>de</strong>ze uitgave van Driemaster e<strong>en</strong><br />
wissel<strong>en</strong><strong>de</strong> column te vind<strong>en</strong>. Laur<strong>en</strong>s Hein<strong>en</strong> trapt af.<br />
3 Hoofdredactioneel<br />
4 Me<strong>de</strong><strong>de</strong>ling<strong>en</strong><br />
5 Voorzitterswoord<br />
30 Circuit<br />
31 Ons Soort Ag<strong>en</strong>da <strong>en</strong> rectificaties<br />
32 Uit het land<br />
2 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006
Het is komkommertijd. In D<strong>en</strong> Haag spreek ik<br />
regelmatig, althans dat is <strong>de</strong> bedoeling, af met<br />
e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> vri<strong>en</strong>d van mij om te sprek<strong>en</strong> over<br />
het lev<strong>en</strong> in al haar facett<strong>en</strong>. Ook <strong>de</strong> politieke<br />
actualiteit is daarbij e<strong>en</strong> favoriet on<strong>de</strong>rwerp<br />
van gesprek. Midd<strong>en</strong> juli was het echter stil.<br />
Heel stil. Nu was het ge<strong>en</strong> probleem voor ons<br />
om tot diep in <strong>de</strong> nacht over an<strong>de</strong>re zak<strong>en</strong> dan<br />
politiek te prat<strong>en</strong>, maar ik moet zegg<strong>en</strong> dat <strong>de</strong><br />
politieke stilte in juli simpelweg stuit<strong>en</strong>d was.<br />
Het is komkommertijd. De trouwe fans van Fokke<br />
<strong>en</strong> Sukke kwam<strong>en</strong> bedrog<strong>en</strong> uit to<strong>en</strong> zij <strong>de</strong><br />
afgelop<strong>en</strong> maand<strong>en</strong> <strong>de</strong> krant op<strong>en</strong> sloeg<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
tot <strong>de</strong> ont<strong>de</strong>kking kwam<strong>en</strong> dat je wek<strong>en</strong>lang<br />
poep-<strong>en</strong>-plasgrapjes kunt uithal<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
reis- <strong>en</strong> kredietbrief. Natuurlijk zou ik hier niet<br />
durv<strong>en</strong> te bewer<strong>en</strong> dat twee e<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>de</strong> schuldig<strong>en</strong><br />
zijn. Nee, het zijn <strong>de</strong> Haagse politici die<br />
na <strong>en</strong>kele maand<strong>en</strong> werk zichzelf e<strong>en</strong> vakantie<br />
toe-eig<strong>en</strong><strong>en</strong> waar zelfs <strong>de</strong> gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> basisschoolleerling<br />
U teg<strong>en</strong> zegt. Kom op jong<strong>en</strong>s,<br />
het is nog maar e<strong>en</strong> paar maandjes wacht<strong>en</strong><br />
op dat wachtgeld.<br />
Het is komkommertijd. Tijd dus voor e<strong>en</strong> nieuwe<br />
spelling. Sinds 1 augustus is <strong>de</strong> komkommerspelling<br />
in werking getred<strong>en</strong>. Het streeploze<br />
Twee<strong>de</strong> Kamerlid dat Driemaster sinds jaar <strong>en</strong><br />
dag hanteert is ein<strong>de</strong>lijk legaal. Maar er di<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
ook e<strong>en</strong> keuze gemaakt te word<strong>en</strong>: wordt het<br />
gro<strong>en</strong> of wordt het wit. De keuze voor ons was<br />
dui<strong>de</strong>lijk, aangezi<strong>en</strong> <strong>de</strong> liberale redactie staat<br />
voor keuzevrijheid: Driemaster schrijft wit!<br />
Het is komkommertijd. Maar daar stor<strong>en</strong> ze<br />
zich in het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong> niet aan. Bij gebrek<br />
aan politiek hebb<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> maand lang kunn<strong>en</strong><br />
kijk<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> zoveelste humanitaire ramp<br />
aldaar. Het aanwijz<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> schuldige is moreel<br />
gezi<strong>en</strong> onjuist, maar buit<strong>en</strong>proportioneel<br />
is e<strong>en</strong> statem<strong>en</strong>t dat <strong>de</strong> militaire acties van <strong>de</strong><br />
kant van Israël in het nieuwste olijftakconflict<br />
zeker wel beschrijft. De <strong>VVD</strong> hoef<strong>de</strong> gelukkig<br />
niet al te lang na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> in <strong>de</strong> zware zomermaand<strong>en</strong>:<br />
rücksichtslos Israël volg<strong>en</strong> is strategisch<br />
bekek<strong>en</strong> wel zo makkelijk.<br />
Het is komkommertijd. E<strong>en</strong> uitgelez<strong>en</strong> kans<br />
voor <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> om haar AOW-plan te lat<strong>en</strong> var<strong>en</strong>.<br />
Terwijl jonger<strong>en</strong> zich massaal kapot aan<br />
het drink<strong>en</strong> zijn op e<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Griekse eiland<strong>en</strong>,<br />
lijkt het B<strong>en</strong> Verwaaij<strong>en</strong> e<strong>en</strong> goed i<strong>de</strong>e om<br />
het handjevol actiev<strong>en</strong> dat in 2025 nog niet is<br />
geëmigreerd te lat<strong>en</strong> betal<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> pakweg<br />
vier miljo<strong>en</strong> bejaard<strong>en</strong> in Ne<strong>de</strong>rland. Alhoewel,<br />
bejaard<strong>en</strong>? Met e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sverwachting die<br />
elk jaar ongeveer e<strong>en</strong> maand stijgt door flinke<br />
technologische ontwikkeling<strong>en</strong> is er natuurlijk<br />
niet meer van bejaard<strong>en</strong> te sprek<strong>en</strong>. Lans<br />
Bov<strong>en</strong>berg slaat in <strong>de</strong>ze Driemaster <strong>de</strong> spijker<br />
op zijn kop: fiscaliser<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> leeftijd omhoog<br />
trekk<strong>en</strong>, dat moet je met <strong>de</strong> AOW do<strong>en</strong> als weld<strong>en</strong>k<strong>en</strong>d<br />
m<strong>en</strong>s.<br />
Het is komkommertijd. Behalve bij <strong>de</strong> JOVD<br />
wel te verstaan. Driemaster heeft gereisd, gepraat<br />
<strong>en</strong> gedacht om we<strong>de</strong>rom tot e<strong>en</strong> prachtige<br />
uitgave te kom<strong>en</strong>. Van Servië tot Bulgarije<br />
hebb<strong>en</strong> JOVD’ers zelfs in komkommertijd <strong>de</strong><br />
politieke discussie hoog gehoud<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling<strong>en</strong><br />
is het jaarlijkse Augustus Off<strong>en</strong>sief weer<br />
van start ge<strong>gaan</strong>, waardoor het toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
led<strong>en</strong>aantal van <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong> maand<strong>en</strong> hopelijk<br />
ver<strong>de</strong>r omhoog zal word<strong>en</strong> gestuwd. En<br />
ook het HB heeft in <strong>de</strong> zomermaand<strong>en</strong> niet stil<br />
gezet<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> contrastatutair besluit over e<strong>en</strong><br />
veran<strong>de</strong>r<strong>de</strong> datum voor <strong>de</strong> VAV is het dubieuze<br />
resultaat. Meer besluit<strong>en</strong> past<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s niet<br />
in <strong>de</strong> overvolle vakantieag<strong>en</strong>da van het HB.<br />
Het was komkommertijd. Godzijdank is het bij<br />
het uitkom<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze Driemaster afgelop<strong>en</strong><br />
met <strong>de</strong> komkommertijd.<br />
Geert Jans<strong>en</strong> - hoofdredacteur<br />
FOTO Ja n van Run<br />
HOOFDREDACTIONEEL<br />
E-mail<br />
driemaster@jovd.<strong>nl</strong> (algeme<strong>en</strong>)<br />
kopij@jovd.<strong>nl</strong> (kopij)<br />
Internet<br />
www.driemaster.com<br />
Hoofdredactie<br />
Geert Jans<strong>en</strong> (hoofdredacteur)<br />
E: geert.jans<strong>en</strong>@jovd.<strong>nl</strong><br />
Paul Vereijk<strong>en</strong> (adjunct)<br />
T: 06 21 90 08 34<br />
E: paul.vereijk<strong>en</strong>@jovd.<strong>nl</strong><br />
Eindredactie<br />
Pauli<strong>en</strong> Horst<strong>en</strong> (chef )<br />
T: 06 23 36 54 02<br />
E: pauli<strong>en</strong>.horst<strong>en</strong>@jovd.<strong>nl</strong><br />
David Vermork<strong>en</strong><br />
E: david.vermork<strong>en</strong>@jovd.<strong>nl</strong><br />
Bureauredactie<br />
Mark Reijman<br />
E: mark.reijman@jovd.<strong>nl</strong><br />
Philip Ruijs<br />
E: philip.ruijs@jovd.<strong>nl</strong><br />
Beeldredactie<br />
B<strong>en</strong>jamin Derks<strong>en</strong><br />
Lay-out Paul Vereijk<strong>en</strong><br />
Drukker Jan Scholt<strong>en</strong> Project<strong>en</strong><br />
Verspreiding SANDD<br />
Oplage <strong>en</strong> frequ<strong>en</strong>tie<br />
1900, 5 maal per jaargang<br />
ISSN 0167-0786<br />
Driemaster is voor led<strong>en</strong> <strong>en</strong> moet<br />
dus ook door led<strong>en</strong> gemaakt word<strong>en</strong>.<br />
De redactie ziet uw bijdrag<strong>en</strong> graag<br />
tegemoet. Kopij kunt u aa<strong>nl</strong>ever<strong>en</strong><br />
per e-mail op kopij@jovd.<strong>nl</strong> voor 9<br />
oktober 2006. De redactie behoudt<br />
zich het recht voor om artikel<strong>en</strong> zon<strong>de</strong>r<br />
overleg te wijzig<strong>en</strong>, in te kort<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of<br />
niet te publicer<strong>en</strong>. Het copyright van ingestuur<strong>de</strong><br />
kopij vervalt aan <strong>de</strong> redactie.<br />
Driemaster is <strong>de</strong> onafhankelijke ver<strong>en</strong>igingsperiodiek<br />
van <strong>de</strong> Jonger<strong>en</strong> Organisatie<br />
Vrijheid <strong>en</strong> Democratie (JOVD).<br />
Advert<strong>en</strong>tietariev<strong>en</strong> zijn opvraagbaar<br />
bij <strong>de</strong> hoofdredacteur. Niets uit <strong>de</strong>ze<br />
uitgave mag zon<strong>de</strong>r toestemming van<br />
<strong>de</strong> hoofdredacteur op welke wijze dan<br />
ook verspreid of gekopieerd word<strong>en</strong>.<br />
Zoals vastgelegd in <strong>de</strong> Lan<strong>de</strong>lijke Statut<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> het Redactiestatuut, bepaalt <strong>de</strong><br />
hoofdredacteur, in sam<strong>en</strong>spraak met <strong>de</strong><br />
redactie, <strong>de</strong> redactionele formule. Hij is<br />
alle<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> Algem<strong>en</strong>e Verga<strong>de</strong>ring<br />
verantwoording schuldig. De hoofdredacteur<br />
zal niet tot plaatsing van stukk<strong>en</strong><br />
over<strong>gaan</strong> die <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging onev<strong>en</strong>redig<br />
kunn<strong>en</strong> b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. De visie die uit <strong>de</strong><br />
artikel<strong>en</strong> spreekt, is niet automatisch <strong>de</strong><br />
visie van <strong>de</strong> JOVD als ver<strong>en</strong>iging, noch <strong>de</strong><br />
visie van het Hoofdbestuur, noch <strong>de</strong> visie<br />
van <strong>de</strong> redactie, t<strong>en</strong>zij het uitdrukkelijk is<br />
aangegev<strong>en</strong>.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 3
MEDEDELINGEN<br />
Verteg<strong>en</strong>woordig jij in 2006 <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlandse jonger<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> VN?<br />
Als jonger<strong>en</strong>verteg<strong>en</strong>woordiger bij <strong>de</strong> VN vertel jij wereldlei<strong>de</strong>rs<br />
wat Ne<strong>de</strong>rlandse jonger<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> van on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> als gelijkheid<br />
<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>.<br />
B<strong>en</strong> jij tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> 18 <strong>en</strong> 25 jaar <strong>en</strong> is dit iets voor jou? Meld je<br />
dan uiterlijk 18 september 2006 aan via www.jonger<strong>en</strong>verteg<strong>en</strong>woordigers.<strong>nl</strong><br />
Bezoek Limburgs Gouvernem<strong>en</strong>t<br />
De JOVD Zuid - Limburg organiseert e<strong>en</strong> bezoek aan het Gouvernem<strong>en</strong>t<br />
van Limburg aan <strong>de</strong> Maas in Maastricht. Dit bezoek<br />
zal plaatsvind<strong>en</strong> op don<strong>de</strong>rdagmiddag 26 oktober <strong>en</strong> dur<strong>en</strong> van<br />
16.00 tot maximaal 18.30 uur. In <strong>de</strong>ze tijd krijg<strong>en</strong> <strong>de</strong> bezoekers<br />
e<strong>en</strong> uitgebrei<strong>de</strong> historische rondleiding, e<strong>en</strong> film te zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> is er<br />
ruimte voor gesprek <strong>en</strong> discussie, on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re met Mevr. Ingrid<br />
Muijs (Lijsttrekker <strong>VVD</strong> Limburg voor <strong>de</strong> PS verkiezing<strong>en</strong> in 2007)<br />
<strong>en</strong> Dhr. Erik Koppe (o<strong>nl</strong>angs terug getrokk<strong>en</strong> als kandidaat voor<br />
<strong>de</strong> <strong>VVD</strong> in <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer, mom<strong>en</strong>teel lid van <strong>de</strong> PS van Limburg<br />
voor <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>). Opgev<strong>en</strong> voor <strong>de</strong>ze activiteit kan via jovdzuidlimburg@hotmail.com.<br />
Introducés zijn meer dan welkom.<br />
Ook doet <strong>de</strong> JOVD Zuid - Limburg e<strong>en</strong> oproep aan alle led<strong>en</strong> van<br />
<strong>de</strong> JOVD (dus niet alle<strong>en</strong> haar eig<strong>en</strong> led<strong>en</strong>) om <strong>de</strong>el te nem<strong>en</strong><br />
aan <strong>de</strong>ze activiteit om zo het meest bourgondische <strong>de</strong>el van Ne<strong>de</strong>rland<br />
beter te ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Graag tot <strong>de</strong> 26e oktober!<br />
E<strong>en</strong> nieuwe traditie?<br />
Het is niet het kabinet dat valt wat vandaag <strong>de</strong> dag bijzon<strong>de</strong>r<br />
is, aangezi<strong>en</strong> het verbaz<strong>en</strong>d vaak valt <strong>en</strong> in diezelf<strong>de</strong> week weer<br />
wordt geformeerd. Ook on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> als religie, grondbezit <strong>en</strong><br />
macht, die klaarblijkelijk red<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg gev<strong>en</strong> om oorlog<strong>en</strong> te<br />
beginn<strong>en</strong>, zijn niets nieuws meer.<br />
Vandaar dat in <strong>de</strong>z<strong>en</strong> gevall<strong>en</strong> vaak geldt dat er na reg<strong>en</strong> zonneschijn<br />
komt. Af<strong>de</strong>ling ’s-Hertog<strong>en</strong>bosch e.o. wil hier ook niet<br />
aan torn<strong>en</strong>. Dit geeft red<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg om na <strong>en</strong>ige stille tijd<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
ver<strong>en</strong>iging op te schudd<strong>en</strong>. Met e<strong>en</strong> historie schrijv<strong>en</strong><strong>de</strong> dag,<br />
e<strong>en</strong> nieuwe traditie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> af<strong>de</strong>ling die herleefd.<br />
Af<strong>de</strong>ling ’s-Hertog<strong>en</strong>bosch e.o. organiseert, op 30 september, het<br />
JOVD Op<strong>en</strong> 2006! E<strong>en</strong> geheel verzorg<strong>de</strong> golfdag die op<strong>en</strong>staat<br />
voor alle geoef<strong>en</strong><strong>de</strong> JOVD-led<strong>en</strong> <strong>en</strong> g<strong>en</strong>odigd<strong>en</strong>. Voor onervar<strong>en</strong><br />
golfers <strong>en</strong> geïnteresseerd<strong>en</strong> is er e<strong>en</strong> geheel verzorg<strong>de</strong> dag<br />
met e<strong>en</strong> golfclinic.<br />
Ook <strong>de</strong> supporters word<strong>en</strong> niet verget<strong>en</strong>! Die kunn<strong>en</strong> na e<strong>en</strong><br />
lange dag supporter<strong>en</strong>, tezam<strong>en</strong> met <strong>de</strong> golfers, g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> van<br />
e<strong>en</strong> barbecue!<br />
Voor informatie <strong>en</strong> inschrijving<strong>en</strong> zie: www.jovdd<strong>en</strong>bosch.<strong>nl</strong>.<br />
4 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
Najaarscongres 2006<br />
Het zal u niet ont<strong>gaan</strong> zijn dat tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> warme zomerdag<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
Democrat<strong>en</strong> 66 e<strong>en</strong> ein<strong>de</strong> maakt<strong>en</strong> aan het kabinet-Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong><br />
II. Nog ge<strong>en</strong> twee wek<strong>en</strong> <strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> sc<strong>en</strong>ario’s over <strong>de</strong> toekomst<br />
van kabinet-Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong> later was e<strong>en</strong> vervroeg<strong>de</strong> gang<br />
naar <strong>de</strong> stembus op 22 november dit jaar e<strong>en</strong> feit. Het lan<strong>de</strong>lijk<br />
congres van <strong>de</strong> JOVD zou plaats hebb<strong>en</strong> in het week<strong>en</strong>d vooraf<strong>gaan</strong>d<br />
aan <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> voorbereiding<strong>en</strong> war<strong>en</strong> reeds<br />
in volle gang. Helaas kwam<strong>en</strong> <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> te vroeg voor het<br />
congres <strong>en</strong> trokk<strong>en</strong> sprekers reeds gedane toezegging<strong>en</strong> à la<br />
minute weer in. Het gevolg mag u bek<strong>en</strong>d zijn: het novembercongres<br />
in oktober.<br />
Op 28 <strong>en</strong> 29 oktober zal het JOVD Najaarscongres plaatsvind<strong>en</strong><br />
in het naast het station geleg<strong>en</strong>, prestigieuze Grand Winston<br />
Hotel te Rijswijk. E<strong>en</strong> congres dat e<strong>en</strong> warming up zal zijn voor<br />
<strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> <strong>en</strong> bol staat van politieke inhoud. Midd<strong>en</strong> in<br />
<strong>de</strong> campagnestrijd zull<strong>en</strong> vele actuele on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> <strong>de</strong> revue<br />
passer<strong>en</strong>. Zo wordt er in <strong>de</strong> werkgroep “Betaalbare solidariteit”<br />
uitgebreid stil gestaan bij <strong>de</strong> betaalbaarheid van het zorgstelsel<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> vergrijzing, <strong>de</strong> toekomst van het ons bek<strong>en</strong><strong>de</strong> h-woord <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> toekomst van <strong>de</strong> AOW. Daarnaast vindt er e<strong>en</strong> internationale<br />
werkgroep plaats over <strong>de</strong> toekomst van Europa <strong>en</strong> wordt er in <strong>de</strong><br />
werkgroep “Justitie” gesprok<strong>en</strong> met on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re Laetitia Griffith<br />
<strong>en</strong> Joost Eerdmans over <strong>de</strong> invoering van minimumstraff<strong>en</strong>,<br />
lek<strong>en</strong>rechtspraak <strong>en</strong> het TBS systeem.<br />
Op zaterdagmiddag zal Minister Zalm zijn Miljo<strong>en</strong><strong>en</strong>nota pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong><br />
aan <strong>de</strong> JOVD. KPN Topman Ad Scheepbouwer <strong>en</strong><br />
Gro<strong>en</strong>Links Kamerlid Kees V<strong>en</strong>drik zull<strong>en</strong> hier vervolg<strong>en</strong>s op<br />
reager<strong>en</strong>. Het avondprogramma zal volledig in het tek<strong>en</strong> staan<br />
van <strong>de</strong> kom<strong>en</strong><strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong>. In ie<strong>de</strong>r geval geeft <strong>VVD</strong>-lei<strong>de</strong>r<br />
Mark Rutte dan act <strong>de</strong> pres<strong>en</strong>ce. De avond sluit<strong>en</strong> we af met e<strong>en</strong><br />
knalfeest tot in <strong>de</strong> vroege uurtjes in <strong>de</strong> rec<strong>en</strong>t geop<strong>en</strong><strong>de</strong> club Sir<br />
Winston, direct naast het hotel geleg<strong>en</strong>.<br />
Ook staan er <strong>en</strong>kele min<strong>de</strong>r voor <strong>de</strong> hand ligg<strong>en</strong><strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong><br />
op het programma. Op zaterdagmiddag e<strong>en</strong> workshop “Etiquette”<br />
<strong>en</strong> er wordt gefilosofeerd over medische ethiek. In <strong>de</strong>ze<br />
werkgroep wordt on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re stilgestaan bij vrijwillige lev<strong>en</strong>sbeëindiging<br />
<strong>en</strong> or<strong>gaan</strong>donatie. Ook wordt er stilgestaan bij e<strong>en</strong><br />
notitie over het mid<strong>de</strong>lbaar on<strong>de</strong>rwijs <strong>en</strong> is er e<strong>en</strong> werkgroep<br />
over <strong>de</strong> stand van zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> toekomst van het vmbo-on<strong>de</strong>rwijs.<br />
En wil<strong>de</strong> u altijd al wet<strong>en</strong> hoe u het ver kunt schopp<strong>en</strong> in<br />
uw carrière <strong>en</strong> hoe u uw doel<strong>en</strong> efficiënt bereikt? Wilt u k<strong>en</strong>nis<br />
mak<strong>en</strong> met <strong>de</strong> kunst van het konkel<strong>en</strong>? Ga dan naar <strong>de</strong> masterclass<br />
“Lobby<strong>en</strong>” van JETI.<br />
Nieuwsgierig geword<strong>en</strong> naar an<strong>de</strong>re on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkgroep<strong>en</strong><br />
op dit congres? Dit zijn slechts <strong>en</strong>kele hoogtepunt<strong>en</strong><br />
uit het bre<strong>de</strong> scala aan on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> die op dit congres aan <strong>de</strong><br />
or<strong>de</strong> kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> JOVD’er zeker niet onbewog<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> lat<strong>en</strong>.<br />
Meer informatie over werkgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> sprekers vindt u op www.<br />
jovd.<strong>nl</strong>/congres. Ik zou zegg<strong>en</strong>, proef <strong>de</strong> verkiezingssfeer zelf <strong>en</strong><br />
kom naar Rijswijk!<br />
Inschrijv<strong>en</strong> kan via www.jovd.<strong>nl</strong>/congres. Voor 1 oktober met<br />
korting! Voor meer informatie kan je ook contact opnem<strong>en</strong> met<br />
Martijn <strong>de</strong> Kleermaeker, Voorzitter Projectgroep Najaarscongres,<br />
via martijn.<strong>de</strong>.kleermaeker@jovd.<strong>nl</strong>.
De verkiezingsstrijd is weer losgebarst<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> partij<strong>en</strong>. Ook binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> zijn<br />
<strong>de</strong> kandidat<strong>en</strong> het op<strong>en</strong>lijk niet e<strong>en</strong>s met hun positie. Tot zo ver i<strong>de</strong>alisme!<br />
In ie<strong>de</strong>r geval is dit voor zowel person<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> partij als <strong>de</strong> partij<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rling het startschot<br />
om zichzelf extra te profiler<strong>en</strong>. De partij<strong>en</strong> met hete hangijzers als <strong>de</strong> AOW <strong>en</strong> <strong>de</strong> kandidat<strong>en</strong> met<br />
persoo<strong>nl</strong>ijke campagnes.<br />
Hierdoor hebb<strong>en</strong> wij als JOVD <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong> wek<strong>en</strong> <strong>de</strong> nodige mogelijkhed<strong>en</strong> gekreg<strong>en</strong> <strong>en</strong> gegrep<strong>en</strong><br />
om ons geluid te lat<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> via <strong>de</strong> verscheid<strong>en</strong>e media. E<strong>en</strong> van <strong>de</strong> punt<strong>en</strong> die ik gezi<strong>en</strong> het<br />
bov<strong>en</strong>staan<strong>de</strong> naar vor<strong>en</strong> wil hal<strong>en</strong> is <strong>de</strong> vrag<strong>en</strong> aan Mark Rutte tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> uitz<strong>en</strong>ding van NOVA<br />
afgelop<strong>en</strong> vrijdag. Hier hebb<strong>en</strong> wij dui<strong>de</strong>lijk lat<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> dat wij <strong>de</strong> verteg<strong>en</strong>woordiging van jonger<strong>en</strong><br />
op verkiesbare plekk<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> maat vind<strong>en</strong>. De reactie van Mark Rutte stem<strong>de</strong> dan ook<br />
zeer naar tevred<strong>en</strong>heid. Hij nodig<strong>de</strong>, in dit specifieke geval, Jero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth van harte uit om het<br />
geluid van <strong>de</strong> jonger<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> <strong>en</strong> zichzelf naar e<strong>en</strong> hogere plek op <strong>de</strong> lijst te campain<strong>en</strong>.<br />
Niet alle<strong>en</strong> voor Jero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth is dit e<strong>en</strong> mooi mom<strong>en</strong>t om flink campagne te voer<strong>en</strong>. Ook voor<br />
<strong>de</strong> JOVD is dit e<strong>en</strong> goed mom<strong>en</strong>t om ons te profiler<strong>en</strong>. Op lan<strong>de</strong>lijk niveau zijn we hier druk mee<br />
bezig op basis van e<strong>en</strong> zorgvuldig gekoz<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgevoerd mediabeleid. Ik wil <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong><br />
om, in overleg met <strong>de</strong> Lan<strong>de</strong>lijk Voorlichter, hetzelf<strong>de</strong> te do<strong>en</strong>.<br />
De verkiezingsthema’s bied<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg mogelijkheid tot discussie vanuit liberaal perspectief.<br />
Voorbeeld<strong>en</strong> zijn <strong>de</strong> AOW, <strong>de</strong> afschaffing jeugdbijstand, <strong>de</strong> gratis kin<strong>de</strong>ropvang <strong>en</strong> nog altijd het<br />
vreem<strong>de</strong>ling<strong>en</strong>beleid. All<strong>en</strong> standpunt<strong>en</strong> die wij gevormd hebb<strong>en</strong> door vrij te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over <strong>de</strong> in<br />
onze og<strong>en</strong> liberale staat.<br />
Deze d<strong>en</strong>ktrant kunt u all<strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s toepass<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s het vaststell<strong>en</strong> van het Politiek Kernpunt<strong>en</strong><br />
Programma <strong>en</strong> <strong>de</strong> discussie inzake het wel of niet aannem<strong>en</strong> van het One Man One Vote-systeem.<br />
Kortom, g<strong>en</strong>oeg zak<strong>en</strong> waar wij ons als JOVD <strong>de</strong> kom<strong>en</strong><strong>de</strong> maand<strong>en</strong> heerlijk mee bezig kunn<strong>en</strong><br />
houd<strong>en</strong>.<br />
En wat <strong>de</strong> verkiezingsstrijd betreft: lat<strong>en</strong> we met zijn all<strong>en</strong> dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> waar wij in gelov<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong><br />
met woord <strong>en</strong> daad. In het geval van on<strong>de</strong>rgetek<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die nog ge<strong>en</strong> veertig is<br />
maar meer bijna <strong>de</strong>rtig.<br />
Saul Janss<strong>en</strong> - Lan<strong>de</strong>lijk Voorzitter a.i.<br />
FOTO Archief Saul Janss<strong>en</strong><br />
VOORZITTERSWOORD<br />
JOVD<br />
Algeme<strong>en</strong> secretariaat<br />
Her<strong>en</strong>gracht 38a<br />
2511 EJ D<strong>en</strong> Haag<br />
E: info@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 070 36 22 433<br />
F: 070 36 17 304<br />
Internet<br />
http://www.jovd.<strong>nl</strong><br />
Hoofdbestuur<br />
Lan<strong>de</strong>lijk Voorzitter a.i.<br />
S. (Saul) Janss<strong>en</strong><br />
E: saul.janss<strong>en</strong>@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 06 29 07 37 97<br />
Algeme<strong>en</strong> Secretaris<br />
S. (Sjoerd) <strong>de</strong> Koning<br />
E: sjoerd.<strong>de</strong>.koning@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 06 28 73 06 14<br />
Lan<strong>de</strong>lijk P<strong>en</strong>ningmeester<br />
R. (Roy) Warffemius<br />
E: roy.warffemius@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 06 52 60 75 22<br />
Vice-Voorzitter Politiek<br />
S.A. (Sabine) Koebrugge<br />
E: sabine.koebrugge@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 06 51 87 87 63<br />
Algeme<strong>en</strong> bestuurslid<br />
Voorlichting<br />
M.C. (Tim) Huiskes<br />
E: tim.huiskes@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 06 55 89 50 53<br />
Algeme<strong>en</strong> bestuurslid<br />
Internationaal<br />
(International Officer)<br />
J.J.W. (Jan) van Run<br />
E: jan.van.run@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 06 28 48 41 07<br />
Algeme<strong>en</strong> bestuurslid<br />
Vorming & Scholing<br />
K.A. (Kalin) Anev<br />
E: kalin.anev@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 06 27 35 07 60<br />
Algeme<strong>en</strong> bestuurslid<br />
Organisatie<br />
R.M. (Rudolf ) Wessels<br />
E: rudolf.wessels@jovd.<strong>nl</strong><br />
T: 06 41 40 27 74<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 5
VERENIGINGSNIEUWS<br />
Voorschot Politiek Kernpunt<strong>en</strong> Programma<br />
In e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving moet word<strong>en</strong> uitge<strong>gaan</strong> van <strong>de</strong> kracht<br />
van e<strong>en</strong> individu. Dat individu zorgt er met an<strong>de</strong>re individu<strong>en</strong><br />
voor dat <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving functioneert. Taak van <strong>de</strong> overheid<br />
is slechts het schepp<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> ka<strong>de</strong>r waarbinn<strong>en</strong> dit<br />
kan gebeur<strong>en</strong>, wat inhoudt dat zij g<strong>en</strong>oeg ruimte laat voor<br />
<strong>de</strong> bewegingsvrijheid van haar on<strong>de</strong>rdan<strong>en</strong>, maar ook dat<br />
zij niet <strong>de</strong> pret<strong>en</strong>tie heeft alles beter te kunn<strong>en</strong> oploss<strong>en</strong><br />
dan <strong>de</strong> burger zelf. Het i<strong>de</strong>e van e<strong>en</strong> overheid die soevereiniteit<br />
ontle<strong>en</strong>t aan <strong>de</strong> goedkeuring van haar burgers is ontstaan<br />
uit sam<strong>en</strong>werking <strong>en</strong> vrijwilligheid <strong>en</strong> is per <strong>de</strong>finitie<br />
van on<strong>de</strong>raf naar bov<strong>en</strong> uitgebouwd. Het is belangrijk <strong>de</strong>ze<br />
gedachte in het oog te houd<strong>en</strong> als gekek<strong>en</strong> wordt naar <strong>de</strong><br />
overheid van vandaag <strong>en</strong> die in <strong>de</strong> toekomst. Met <strong>de</strong>ze uitgangspunt<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> wij het Politiek Kernpunt<strong>en</strong> Programma<br />
geschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> dit artikel is e<strong>en</strong> voorproefje op het PKP<br />
dat op 15 september aanstaan<strong>de</strong> verschijnt.<br />
DOOR Laur<strong>en</strong>s Hein<strong>en</strong> <strong>en</strong> Luci<strong>en</strong> Wei<strong>de</strong><br />
On<strong>de</strong>rwijs<br />
Om volwaardig in <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving te kunn<strong>en</strong> functioner<strong>en</strong>, is het<br />
g<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> van on<strong>de</strong>rwijs e<strong>en</strong> noodzakelijke voorwaar<strong>de</strong>.<br />
Ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> heeft baat bij e<strong>en</strong> maatschappij met zo hoog mogelijk<br />
opgelei<strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, hoewel dit niet moet betek<strong>en</strong><strong>en</strong> dat ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />
‘hoger opgeleid’ moet zijn. Het is belangrijk dat <strong>de</strong> overheid<br />
on<strong>de</strong>rwijs voor haar ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> garan<strong>de</strong>ert <strong>en</strong> basiseis<strong>en</strong><br />
formuleert, maar lokale invulling moet in ruime mate mogelijk<br />
zijn. Daarom is het w<strong>en</strong>selijk dat ou<strong>de</strong>rs zoveel mogelijk zegg<strong>en</strong>schap<br />
krijg<strong>en</strong> op schol<strong>en</strong> door <strong>de</strong>ze <strong>de</strong> vorm van e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging<br />
te gev<strong>en</strong>.<br />
Inhou<strong>de</strong>lijk is het ess<strong>en</strong>tieel dat <strong>de</strong> diverse soort<strong>en</strong> opleiding<strong>en</strong><br />
weer <strong>gaan</strong> do<strong>en</strong> wat ze hor<strong>en</strong> te do<strong>en</strong>: op het beroepson<strong>de</strong>rwijs<br />
moet m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vak kunn<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> <strong>en</strong> op het VWO moet m<strong>en</strong> volwaardig<br />
word<strong>en</strong> voorbereid op het wet<strong>en</strong>schappelijk on<strong>de</strong>rwijs.<br />
Het is waar<strong>de</strong>vol dat g<strong>en</strong>eralist<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zo breed mogelijk vakk<strong>en</strong>pakket<br />
kunn<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>, maar <strong>de</strong> breedte moet ge<strong>en</strong> dwang word<strong>en</strong><br />
waarmee vakidiot<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geweerd. T<strong>en</strong> slotte is religie<br />
e<strong>en</strong> privé-zaak die niet op publiek bekostig<strong>de</strong> instelling<strong>en</strong> moet<br />
word<strong>en</strong> beled<strong>en</strong>, hoewel e<strong>en</strong> objectieve voorlichting over alle<br />
wereldreligies uiteraard wel on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het lesprogramma<br />
hoort te zijn.<br />
Zelfbeschikking<br />
De taak van <strong>de</strong> overheid is er in geleg<strong>en</strong> om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> op <strong>de</strong> gevar<strong>en</strong><br />
van het gebruik van softdrugs te wijz<strong>en</strong>. Over het gebruik<br />
van softdrugs an sich kunn<strong>en</strong> volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> prima zelf besliss<strong>en</strong>.<br />
De ev<strong>en</strong>tuele uitwass<strong>en</strong> van gebruik moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bestred<strong>en</strong>,<br />
net als an<strong>de</strong>re vergrijp<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r voorbeeld van het recht<br />
op zelfbeschikking is <strong>de</strong> mogelijkheid die e<strong>en</strong>ie<strong>de</strong>r toekomt<br />
om e<strong>en</strong> ein<strong>de</strong> te mak<strong>en</strong> aan het eig<strong>en</strong> ondraaglijk lijd<strong>en</strong>. Indi<strong>en</strong><br />
hierin e<strong>en</strong> bewuste keuze is gemaakt, dit wel on<strong>de</strong>r supervisie<br />
Het Politiek Kernpunt<strong>en</strong> Programma (PKP) wordt elke vier<br />
jaar vastgesteld <strong>en</strong> is het verkiezingsprogramma van <strong>de</strong> JOVD.<br />
Op 15 september werd het conceptprogramma gepubliceerd.<br />
Op 22 oktober wordt het PKP <strong>de</strong>finitief vastgesteld op <strong>de</strong> ALV.<br />
Van 15 september tot <strong>de</strong> ALV kunn<strong>en</strong> am<strong>en</strong><strong>de</strong>m<strong>en</strong>t<strong>en</strong> op het<br />
programma word<strong>en</strong> ingedi<strong>en</strong>d.<br />
6 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
van hiertoe opgelei<strong>de</strong> professionals, is het niet aan familie of aan<br />
an<strong>de</strong>re externe partij<strong>en</strong> om <strong>de</strong>ze wilsbeschikking op e<strong>en</strong> of an<strong>de</strong>re<br />
wijze terzij<strong>de</strong> te schuiv<strong>en</strong>.<br />
Iemand moet ook zelf kunn<strong>en</strong> besliss<strong>en</strong> of hij donor is of niet<br />
<strong>en</strong> er mag ge<strong>en</strong> aanname word<strong>en</strong> gemaakt door <strong>de</strong> overheid,<br />
aangezi<strong>en</strong> dit het risico met zich meedraagt dat beslissing<strong>en</strong> van<br />
<strong>de</strong>ze ethische aard teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> wil van <strong>de</strong> persoon in word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Wel kan e<strong>en</strong>ie<strong>de</strong>r word<strong>en</strong> gedwong<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beslissing te<br />
mak<strong>en</strong>, bijvoorbeeld bij het afhal<strong>en</strong> van het id<strong>en</strong>titeitsbewijs.<br />
G<strong>en</strong>eratie<br />
Door het natuurlijke f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> <strong>en</strong>e g<strong>en</strong>eratie in grootte<br />
verschilt van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re zal in Ne<strong>de</strong>rland binn<strong>en</strong> afzi<strong>en</strong>bare tijd<br />
e<strong>en</strong> financieel probleem ontstaan. De kern van dit probleem is<br />
erin geleg<strong>en</strong> dat person<strong>en</strong> tot nu toe niet voor zichzelf vooruitkijk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> spar<strong>en</strong>. Het is zaak dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zelf verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
nem<strong>en</strong> voor hun toekomst. Uitein<strong>de</strong>lijk di<strong>en</strong><strong>en</strong> collectieve<br />
verzekering<strong>en</strong> zoals <strong>de</strong> AOW gewoon privaat te word<strong>en</strong> geregeld,<br />
waarbij e<strong>en</strong>ie<strong>de</strong>r kan kiez<strong>en</strong> wanneer hij stopt met werk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> hoe hoog <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>uitkering moet zijn <strong>en</strong> daar gedur<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
het werkzame lev<strong>en</strong> ook <strong>de</strong> last<strong>en</strong> van draagt.<br />
Dec<strong>en</strong>tralisatie<br />
E<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving wordt van on<strong>de</strong>raf opgebouwd, wat tev<strong>en</strong>s inhoudt<br />
dat <strong>de</strong>ze zoveel als mogelijk van on<strong>de</strong>raf moet word<strong>en</strong><br />
bestuurd. De lokale politiek moet meer zichtbaarheid <strong>en</strong> daadkracht<br />
krijg<strong>en</strong> door het invoer<strong>en</strong> van <strong>de</strong> gekoz<strong>en</strong> burgemeester.<br />
De nietszegg<strong>en</strong><strong>de</strong> provincies moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gevoegd<br />
tot lands<strong>de</strong>l<strong>en</strong> die wel g<strong>en</strong>oeg slagkracht hebb<strong>en</strong> om grote problem<strong>en</strong><br />
aan te pakk<strong>en</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t ook dat bepaal<strong>de</strong> bevoegdhed<strong>en</strong><br />
van <strong>de</strong> c<strong>en</strong>trale overheid aan <strong>de</strong>ze lands<strong>de</strong>l<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> overgedrag<strong>en</strong>. Het is onnodig om het waterschap als<br />
relikwie uit het verled<strong>en</strong> zelfstandig te lat<strong>en</strong> voortbestaan.<br />
Won<strong>en</strong><br />
Het won<strong>en</strong> in Ne<strong>de</strong>rland is e<strong>en</strong> goed voorbeeld van dichtgeslib<strong>de</strong><br />
<strong>en</strong> verziekte collectiviteit. Deze collectieve aanpak heeft<br />
niet alle<strong>en</strong> veroorzaakt dat huur- <strong>en</strong> koopwoning<strong>en</strong> duur<strong>de</strong>r zijn<br />
dan noodzakelijk, maar ook dat corporaties met miljard<strong>en</strong> aan<br />
publiek geld aanzi<strong>en</strong>lijke <strong>de</strong>l<strong>en</strong> van <strong>de</strong> vraagzij<strong>de</strong> van <strong>de</strong> woningmarkt<br />
weiger<strong>en</strong> te bedi<strong>en</strong><strong>en</strong>, omdat <strong>de</strong>ze niet winstgev<strong>en</strong>d<br />
g<strong>en</strong>oeg zoud<strong>en</strong> zijn. Ook is er weinig tot ge<strong>en</strong> controle op <strong>de</strong>ze<br />
corporaties vanuit <strong>de</strong> woners. Daarnaast zorg<strong>en</strong> maatregel<strong>en</strong> als<br />
huursubsidie <strong>en</strong> hypotheekr<strong>en</strong>teaftrek voor corrumper<strong>en</strong><strong>de</strong> effect<strong>en</strong><br />
op <strong>de</strong> markt <strong>en</strong> daarom moet<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze word<strong>en</strong> afgeschaft.<br />
Het is niet aan <strong>de</strong> overheid om aan te gev<strong>en</strong> op welke manier<br />
iemand moet won<strong>en</strong>; daarom moet <strong>de</strong> keuze hoe <strong>en</strong> waar te won<strong>en</strong><br />
terug word<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> aan het individu.<br />
Laur<strong>en</strong>s Hein<strong>en</strong> <strong>en</strong> Luci<strong>en</strong> Wei<strong>de</strong> zijn <strong>de</strong> auteurs van het<br />
concept-PKP 2006-2010.<br />
Op 1 oktober is er e<strong>en</strong> PKP-dag. Op <strong>de</strong>ze dag wordt het PKP gepres<strong>en</strong>teerd.<br />
De gehele dag kan er word<strong>en</strong> gediscussieerd over<br />
het PKP. Meer informatie over <strong>de</strong>ze dag volgt later via <strong>de</strong> JOVDwebsite<br />
<strong>en</strong> via <strong>de</strong> e-mail. Voor vrag<strong>en</strong> over het PKP <strong>en</strong> over <strong>de</strong><br />
PKP-dag kan contact word<strong>en</strong> gezocht met Sabine Koebrugge<br />
via sabine.koebrugge@jovd of 06 51 87 87 63.
Bij <strong>de</strong>ze meld ik me!<br />
Dit artikel is e<strong>en</strong> reactie op ‘Liberal<strong>en</strong> in Ne<strong>de</strong>rland: bestaan ze nog?’<br />
door Servaas Houb<strong>en</strong>, gepubliceerd in <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> uitgave van <strong>de</strong>ze<br />
jaargang.<br />
De heer Houb<strong>en</strong> snijdt e<strong>en</strong> paar hele belangrijke punt<strong>en</strong> aan<br />
in zijn artikel. Prijz<strong>en</strong>swaardig is dat hij dit probeert te do<strong>en</strong><br />
aan <strong>de</strong> hand van economische theorie; het lijkt soms of overweging<strong>en</strong><br />
alle<strong>en</strong> op basis van vage i<strong>de</strong>eën als ‘sociale rechtvaardigheid’<br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gemaakt. Goed nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over<br />
<strong>de</strong> (economische) consequ<strong>en</strong>ties komt weinig meer voor.<br />
Houb<strong>en</strong>’s eerste punt behan<strong>de</strong>lt in hoeverre <strong>de</strong> overheid<br />
moet ingrijp<strong>en</strong> in <strong>de</strong> economie <strong>en</strong> hij lijkt het standpunt van<br />
e<strong>en</strong> waarborgstaat of kleine welvaartsstaat in te nem<strong>en</strong>. In<br />
ie<strong>de</strong>r geval id<strong>en</strong>tificeert hij dit als datg<strong>en</strong>e wat <strong>de</strong> meeste<br />
klassiek liberal<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> voorstaan. De overheid zou neutraal<br />
moet<strong>en</strong> zijn: lobbygroepering<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> niet <strong>de</strong> kans<br />
moet<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> om <strong>de</strong> overheidsmacht opportunistisch<br />
te misbruik<strong>en</strong> om zichzelf luxegoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> voor niets toe<br />
te eig<strong>en</strong><strong>en</strong>. Dan komt vanzelf <strong>de</strong> vraag naar bov<strong>en</strong>: is <strong>de</strong> partij<br />
die zich liberaal noemt wel echt liberaal? Het antwoord<br />
is e<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijke ‘nee’. De <strong>VVD</strong> moet dus over<strong>gaan</strong> op e<strong>en</strong><br />
consequ<strong>en</strong>t liberaal beleid. Maar dat leidt ons terug naar het<br />
eerste punt: moet<strong>en</strong> we consequ<strong>en</strong>t liberaal beleid formuler<strong>en</strong><br />
aan <strong>de</strong> hand van politiek-economische theorie? Wat is<br />
nu precies consequ<strong>en</strong>t liberalisme? Of beter gezegd: wat is<br />
liberalisme <strong>en</strong> is het of hoort het consequ<strong>en</strong>t te zijn?<br />
DOOR Philip Ruijs<br />
Economie<br />
Voor liberal<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun kijk op <strong>de</strong> economie hoeft er op <strong>de</strong> lange<br />
termijn ge<strong>en</strong> strijd te zijn tuss<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>belang <strong>en</strong> ie<strong>de</strong>rs belang.<br />
Op <strong>de</strong> markt is het belang van <strong>de</strong> e<strong>en</strong> ook het belang van <strong>de</strong><br />
an<strong>de</strong>r: an<strong>de</strong>rs zoud<strong>en</strong> ze hun goe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> niet ruil<strong>en</strong>. Het gaat om<br />
<strong>de</strong> ‘rightly un<strong>de</strong>rstood interests’. Al dat gedoe over ‘Pareto optimaliteit’<br />
heeft te mak<strong>en</strong> met hooglerar<strong>en</strong> in <strong>de</strong> economie die iets<br />
te veel bezig zijn met alles prober<strong>en</strong> te met<strong>en</strong>. De overgang naar<br />
e<strong>en</strong> vrije markt zal <strong>de</strong> zak<strong>en</strong>, op <strong>de</strong> korte termijn in ie<strong>de</strong>r geval,<br />
niet ‘Pareto optimaal’ mak<strong>en</strong>. Sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> door<br />
subsidie meer betaald dan ze op <strong>de</strong> markt betaald zoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Met name e<strong>en</strong> hoop aan universiteit<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong> intellectuel<strong>en</strong><br />
verdi<strong>en</strong><strong>en</strong> ver bov<strong>en</strong> hun marktwaar<strong>de</strong>. Op <strong>de</strong> markt word<br />
je betaald naar hoe je gewaar<strong>de</strong>erd wordt. Als we <strong>de</strong> vrije markt<br />
OPINIE<br />
voorstaan moet<strong>en</strong> we ons niet druk <strong>gaan</strong> mak<strong>en</strong> om Pareto, of<br />
het feit dat sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> (zoals vet gesubsidieer<strong>de</strong> intellectuel<strong>en</strong>)<br />
slechter af zull<strong>en</strong> zijn als we subsidies afschaff<strong>en</strong> 1 .<br />
Dan kom<strong>en</strong> we op het eeuw<strong>en</strong>ou<strong>de</strong> issue van monopolie <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
vrije markt. Dat begint al bij <strong>de</strong> vraag wat e<strong>en</strong> monopolie is. Is<br />
Boeing monopolist omdat ze <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige is die Boeings verkoopt?<br />
Of omdat ze <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige of grootste is binn<strong>en</strong> haar segm<strong>en</strong>t? Of<br />
haar sector? Omdat ze ‘hoge’ of ‘hogere’ prijz<strong>en</strong> kan vrag<strong>en</strong>?<br />
Houb<strong>en</strong> zegt: “Als <strong>de</strong> vraag naar e<strong>en</strong> product groter is dan het<br />
aanbod van dat product ontstaat er schaarste <strong>en</strong> kan <strong>de</strong> monopolist<br />
e<strong>en</strong> hogere prijs vrag<strong>en</strong>.” In <strong>de</strong> eerste plaats moet e<strong>en</strong><br />
product schaars zijn om er überhaupt e<strong>en</strong> prijs voor te kunn<strong>en</strong><br />
vrag<strong>en</strong>; schaarste <strong>en</strong> begeerte zijn <strong>de</strong> voorwaard<strong>en</strong> om iets als<br />
economisch goed aan te wijz<strong>en</strong>. Maar <strong>de</strong> belangrijkere vraag is:<br />
hogere prijs dan wat? E<strong>en</strong> hogere prijs dan bij e<strong>en</strong> duopolie? Dan<br />
e<strong>en</strong> markt met vijf aanbie<strong>de</strong>rs of met hon<strong>de</strong>rd? En t<strong>en</strong> twee<strong>de</strong>,<br />
waarom is dit verkeerd of inefficiënt? Stel dat Boeing als ‘monopolist’<br />
e<strong>en</strong> winstmarge van ver bov<strong>en</strong> het gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> heeft, dan<br />
zou dit alle<strong>en</strong> maar kunn<strong>en</strong> betek<strong>en</strong><strong>en</strong> dat die vliegtuigindustrie<br />
aantrekkelijker gemaakt wordt voor investering<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus<br />
voor meer concurr<strong>en</strong>tie. Met an<strong>de</strong>re woord<strong>en</strong>, hoge of hogere<br />
winstmarges zijn e<strong>en</strong> ess<strong>en</strong>tieel on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> markt. Dat zijn<br />
precies <strong>de</strong> signal<strong>en</strong> in <strong>de</strong> markt die aangev<strong>en</strong> dat daar geïnvesteerd<br />
moet word<strong>en</strong>. Als monopolieprijz<strong>en</strong> werkelijk bestaan dan<br />
loss<strong>en</strong> ze zichzelf op. Het gedoe over monopolie, ‘oneerlijke’ concurr<strong>en</strong>tie<br />
<strong>en</strong> megafusies is allemaal opgeklopt door m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die<br />
zich meer zorg<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> over grote bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> min<strong>de</strong>r over<br />
grote overhed<strong>en</strong>.<br />
Er is echter één echt monopolie dat Houb<strong>en</strong> verwart met <strong>de</strong> veron<strong>de</strong>rstel<strong>de</strong><br />
natuurlijke monopolies of monopolistische posities<br />
(voor zover het zou bestaan) van bedrijv<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> markt <strong>en</strong><br />
dat is <strong>de</strong> KPN. De KPN was namelijk e<strong>en</strong> wettelijk monopolie: e<strong>en</strong><br />
staatsbedrijf met het alle<strong>en</strong>recht e<strong>en</strong> bepaald product (telefonie<br />
<strong>en</strong> post) aan te bied<strong>en</strong>. En het door <strong>de</strong> staat verle<strong>en</strong><strong>de</strong> privilege<br />
om <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige te zijn die e<strong>en</strong> bepaald product mag aanbied<strong>en</strong>,<br />
is <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige zinnige <strong>de</strong>finitie van e<strong>en</strong> monopolie. E<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke<br />
monopolist zou (on<strong>de</strong>r bepaal<strong>de</strong> omstandighed<strong>en</strong>) e<strong>en</strong><br />
hogere prijs vrag<strong>en</strong> dan <strong>de</strong> vrije marktprijs, omdat er ge<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re<br />
partij<strong>en</strong> zijn die <strong>de</strong>ze product<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> 2 . E<strong>en</strong><br />
wettelijk monopolie komt overe<strong>en</strong> met bescherm<strong>de</strong> beroep<strong>en</strong><br />
(zoals apothekers, plastisch chirurg<strong>en</strong>, etc.) <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re vorm<strong>en</strong><br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 7
OPINIE<br />
“Ik zie het niet gebeur<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> morg<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
consequ<strong>en</strong>t liberaal beleid formuleert”<br />
voor het afscherm<strong>en</strong> van concurr<strong>en</strong>tie, zoals het verbied<strong>en</strong> van<br />
bepaal<strong>de</strong> buit<strong>en</strong>landse arbei<strong>de</strong>rs om werk aan te nem<strong>en</strong>. En dit<br />
is in<strong>de</strong>rdaad e<strong>en</strong> belangrijk punt in verband met consequ<strong>en</strong>t<br />
liberalisme: als het liberalisme teg<strong>en</strong> wettelijke bescherming teg<strong>en</strong><br />
concurr<strong>en</strong>tie van bepaal<strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> is, dan zijn er nog wel<br />
meer monopolies van <strong>de</strong> staat die teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> muur kunn<strong>en</strong>, sterker<br />
nog, dan kan <strong>de</strong> staat zelf ook wel teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> muur! E<strong>en</strong> staat is<br />
immers e<strong>en</strong> monopolist op het gebied van rechtsspraak. En hier<br />
zijn tuss<strong>en</strong> liberal<strong>en</strong> natuurlijk heel wat discussies over geweest.<br />
Wat betreft externe factor<strong>en</strong>: als e<strong>en</strong> fabriek troep op jouw terrein<br />
dumpt dan moet je haar gewoon kunn<strong>en</strong> aanklag<strong>en</strong> voor<br />
het sch<strong>en</strong>d<strong>en</strong> van jouw eig<strong>en</strong>dom. Zo zou <strong>de</strong> rechtsor<strong>de</strong> in e<strong>en</strong><br />
markt moet<strong>en</strong> zijn. Maar dit is e<strong>en</strong> onbelangrijk punt in Houb<strong>en</strong>’s<br />
economische analyse. Hij besluit zijn verhaal over <strong>de</strong> markt met<br />
<strong>de</strong> stelling: “De overheid moet er voor zorg<strong>en</strong> dat basisgoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> toegankelijk blijv<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> sociaal vangnet moet<br />
voorkom<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die het niet op eig<strong>en</strong> kracht kunn<strong>en</strong><br />
redd<strong>en</strong>, buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> boot vall<strong>en</strong>.” Maar hij gaat <strong>de</strong> stelling aan zon<strong>de</strong>r<br />
te verklar<strong>en</strong> waarom m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> op <strong>de</strong> markt buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> boot<br />
zoud<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> <strong>en</strong> als ze dat zoud<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, waarom niet hun familie,<br />
vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, kerk of liefdadigheidsinstelling<strong>en</strong> die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong> in plaats van het loket van <strong>de</strong> sociale<br />
di<strong>en</strong>st. E<strong>en</strong> sociaal vangnet kan ook zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> overheid word<strong>en</strong><br />
georganiseerd. Dat maatschappelijk sociale vangnet is nu niet<br />
zo omvangrijk omdat het wordt weggeconcurreerd door <strong>de</strong> verzorgingsstaat.<br />
Hierdoor d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> dat het niet in staat is<br />
grootschalige problem<strong>en</strong> (die <strong>de</strong> verzorgingsstaat veroorzaakt)<br />
op te loss<strong>en</strong>. Houb<strong>en</strong> is hier ev<strong>en</strong> t<strong>en</strong> prooi gevall<strong>en</strong> aan het i<strong>de</strong>e<br />
dat <strong>de</strong> overheid <strong>en</strong> ‘sociaal’ aan elkaar gelijksgesteld zijn 3 .<br />
Basisgoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> luxegoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
Volg<strong>en</strong>s Houb<strong>en</strong> moet <strong>de</strong> overheid die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die buit<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
boot vall<strong>en</strong> <strong>de</strong> ‘basisgoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong>’ kunn<strong>en</strong> bied<strong>en</strong>, maar <strong>de</strong> overheid<br />
moet ge<strong>en</strong> ‘luxegoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong>’ bied<strong>en</strong>. Het punt is natuurlijk: wat zijn<br />
basisgoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> wat zijn luxegoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong>? Dit is verre van dui<strong>de</strong>lijk.<br />
Er zijn g<strong>en</strong>oeg m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> vakantie in het buit<strong>en</strong>land als<br />
basisgoed zi<strong>en</strong> dat ook gezinn<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> uitkering moet<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>.<br />
Er zijn misschi<strong>en</strong> wel bibliothek<strong>en</strong> vol politiek-filosofische<br />
boek<strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong> tot waar <strong>de</strong> overheid moet <strong>gaan</strong>. Moet <strong>de</strong><br />
overheid alle<strong>en</strong> het goed ‘veiligheid’ aanbied<strong>en</strong> zoals <strong>de</strong> ‘minimale<br />
staat’ of nachtwakerstaat? Alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitkering waarmee<br />
je e<strong>en</strong> dak bov<strong>en</strong> je hoofd <strong>en</strong> wat et<strong>en</strong> kunt betal<strong>en</strong>, zoals e<strong>en</strong><br />
‘waarborgstaat’? Of e<strong>en</strong> welvaartstaat of verzorgingsstaat met<br />
van alles <strong>en</strong> nog wat? Of e<strong>en</strong> totale staat waarin echt alles door<br />
<strong>de</strong> overheid moet word<strong>en</strong> geleverd? Wat is basaal? Is dat veiligheid,<br />
voedsel, on<strong>de</strong>rdak, on<strong>de</strong>rwijs, amusem<strong>en</strong>t? Wat Houb<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> luxe vindt vind<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> weer basaal. Alles wat je hartje<br />
begeert is e<strong>en</strong> goed, maar er is géén objectief on<strong>de</strong>rscheid te<br />
mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> wat basaal is <strong>en</strong> wat luxe is <strong>en</strong> dat is precies <strong>de</strong> glijd<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
schaal van <strong>de</strong> verzorgingsstaat. Zodra je bepaal<strong>de</strong> goe<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
herver<strong>de</strong>elt will<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> steeds meer <strong>en</strong> meer hebb<strong>en</strong>.<br />
Het begint met e<strong>en</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>tje voor bejaard<strong>en</strong> <strong>en</strong> na e<strong>en</strong> tijdje<br />
<strong>gaan</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> bewer<strong>en</strong> dat ze recht hebb<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> vakantie die<br />
betaald wordt door <strong>de</strong> sociale di<strong>en</strong>st (lees: <strong>de</strong> belastingbetaler).<br />
Houb<strong>en</strong> vindt dat er gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> gesteld moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat<br />
mag wel als e<strong>en</strong> liberaal punt word<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong>. Het liberalisme<br />
stond oorspronkelijk voor limited governm<strong>en</strong>t. En in die zin<br />
8 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
staat het teg<strong>en</strong>over <strong>de</strong>mocratie, want aan e<strong>en</strong> <strong>de</strong>mocratie zitt<strong>en</strong><br />
in beginsel ge<strong>en</strong> limiet<strong>en</strong>. De meer<strong>de</strong>rheid kan in feite over alles<br />
besliss<strong>en</strong>. Eig<strong>en</strong>lijk zijn politieke partij<strong>en</strong> in<strong>de</strong>rdaad lobbygroepering<strong>en</strong><br />
die hun achterban zoveel mogelijk ‘subsidie’ will<strong>en</strong><br />
toespel<strong>en</strong>; wat is het verschil tuss<strong>en</strong> lobby <strong>en</strong> ‘volkspartij’? Democratie<br />
als machtssysteem maakt van ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> die dat systeem<br />
accepteert e<strong>en</strong> lobbyist. De SP kun je zi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> partij waarvan<br />
slechts e<strong>en</strong> klein <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> stemmers werkelijk te dom voor<br />
woord<strong>en</strong> is om in hun marxistisch-l<strong>en</strong>inistisch-maoïstisch g<strong>en</strong>euzel<br />
te gelov<strong>en</strong>. De meeste kiezers stemm<strong>en</strong> op <strong>de</strong> SP omdat<br />
ze meer uitkering<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> van <strong>de</strong> verzorgingsstaat<br />
will<strong>en</strong>. En dat is, zoals Houb<strong>en</strong> terecht opmerkt, ook voor <strong>de</strong> <strong>VVD</strong><br />
natuurlijk waar. In <strong>de</strong> concurr<strong>en</strong>tie tuss<strong>en</strong> politieke partij<strong>en</strong> is er<br />
altijd wel één die wat beperking<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> herver<strong>de</strong>ling wil stell<strong>en</strong>,<br />
maar is dat mete<strong>en</strong> liberaal?<br />
De <strong>VVD</strong> <strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>t liberalisme<br />
Bij <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> lop<strong>en</strong> natuurlijk e<strong>en</strong> hoop m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> rond die het vrijheidsi<strong>de</strong>aal<br />
alle<strong>en</strong> met woord<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong>, niet met dad<strong>en</strong>. De <strong>VVD</strong><br />
is dus niet e<strong>en</strong> echte liberale partij. Maar naast die lobbyist<strong>en</strong>,<br />
waar Houb<strong>en</strong> het over heeft, heeft dat ook e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re oorzaak.<br />
Het liberalisme is tolerant jeg<strong>en</strong>s an<strong>de</strong>re opvatting<strong>en</strong>, maar dat<br />
zegt niet dat die an<strong>de</strong>re opvatting<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Zoals Anthony <strong>de</strong> Jasay zegt: “As a doctrine, it (liberalism)<br />
has always be<strong>en</strong> rather loose, tolerant of heterog<strong>en</strong>eous compon<strong>en</strong>ts,<br />
easy to influ<strong>en</strong>ce, easy to infiltrate by ali<strong>en</strong> i<strong>de</strong>as that are in<br />
fact inconsist<strong>en</strong>t with any coher<strong>en</strong>t version of it. One is tempted<br />
to say that liberalism cannot protect itself because its “immune<br />
system” is too weak.” 4 Dit ‘losse liberalisme’ zoals De Jasay dit<br />
omschrijft is tolerant voor an<strong>de</strong>re opvatting<strong>en</strong>. Maar doordat<br />
inconsist<strong>en</strong>te of inconsequ<strong>en</strong>te i<strong>de</strong>eën zo gemakkelijk <strong>de</strong>el uit<br />
<strong>gaan</strong> mak<strong>en</strong> voor wat als ‘liberalisme’ door moet <strong>gaan</strong>, krijg je al<br />
snel dat etatistische i<strong>de</strong>eën eer<strong>de</strong>r regel dan uitzon<strong>de</strong>ring <strong>gaan</strong><br />
vorm<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het ‘liberalisme’. Ik heb meegemaakt dat die tolerantie<br />
e<strong>en</strong> curieuze draai kan krijg<strong>en</strong>: ik <strong>de</strong>ed e<strong>en</strong> jaar of wat<br />
geled<strong>en</strong> <strong>de</strong> cursus ‘liberale waard<strong>en</strong>’, gegev<strong>en</strong> door <strong>de</strong> Haya van<br />
Somer<strong>en</strong>stichting van <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>. Ik opper<strong>de</strong> daar na e<strong>en</strong> discussie<br />
over het mid<strong>de</strong>lbaar beroepson<strong>de</strong>rwijs dat we het MBO maar<br />
beter kond<strong>en</strong> privatiser<strong>en</strong>. Het leek wel of ie<strong>de</strong>rs or<strong>en</strong> stond<strong>en</strong><br />
te klapper<strong>en</strong>. Niemand (all<strong>en</strong> ‘liberal<strong>en</strong>’) <strong>de</strong>el<strong>de</strong> mijn opvatting,<br />
maar ik werd niet <strong>de</strong> zaal uitgetrapt, wat bij het CDA of <strong>de</strong> PvdA<br />
waarschij<strong>nl</strong>ijk wel zou zijn gebeurd. Er was in ie<strong>de</strong>r geval wel nog<br />
tolerantie voor mijn i<strong>de</strong>e, tolerantie in <strong>de</strong> zin dat je je m<strong>en</strong>ing<br />
mag opper<strong>en</strong>. Consequ<strong>en</strong>t liberaal gesprok<strong>en</strong> had ik ook gelijk<br />
<strong>en</strong> ik vertel<strong>de</strong> <strong>de</strong> cursuslei<strong>de</strong>r dat het klassiek liberalisme teg<strong>en</strong><br />
staatson<strong>de</strong>rwijs was. Maar <strong>de</strong> cursuslei<strong>de</strong>r trachtte mij uit te legg<strong>en</strong><br />
dat ook ‘<strong>de</strong> klassiek liberal<strong>en</strong>’ e<strong>en</strong> keer op e<strong>en</strong> <strong>VVD</strong>-congres<br />
hadd<strong>en</strong> beslot<strong>en</strong> dat ook zij vond<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> overheid gratis on<strong>de</strong>rwijs<br />
moest aanbied<strong>en</strong>. Er moet dus in<strong>de</strong>rdaad nog wel wat<br />
gedaan word<strong>en</strong> om het liberalisme – zoals het bedrev<strong>en</strong> wordt<br />
- consequ<strong>en</strong>t te mak<strong>en</strong> (De Jasay noemt het ‘strikt liberalisme’).<br />
Naar mijn i<strong>de</strong>e is intolerantie jeg<strong>en</strong>s o<strong>nl</strong>iberale i<strong>de</strong>eën <strong>de</strong> weg<br />
vooruit. En dat kan door ‘liberal<strong>en</strong>’ op inconsequ<strong>en</strong>ties <strong>en</strong> inconsist<strong>en</strong>ties<br />
te wijz<strong>en</strong>, zoals: welvaart <strong>en</strong> welvaartsstaat, vrijheid <strong>en</strong><br />
gelijkheid, vrijheid van on<strong>de</strong>rwijs <strong>en</strong> leerplicht <strong>en</strong> gratis on<strong>de</strong>rwijs.<br />
De ‘striktere’ liberal<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> <strong>de</strong> ‘lossere liberal<strong>en</strong>’ wijz<strong>en</strong><br />
op hun inconsist<strong>en</strong>ties.<br />
Je ziet dat het probleem bij <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> is dat liberalisme
<strong>en</strong> <strong>de</strong> partij te veel als e<strong>en</strong> <strong>en</strong> hetzelf<strong>de</strong> word<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong>. Maar van<br />
dat probleem moet m<strong>en</strong> zich, naar mijn m<strong>en</strong>ing, niet te veel aantrekk<strong>en</strong>.<br />
‘Liberalisme’ is e<strong>en</strong> woord <strong>en</strong> ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> die kan prat<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
schrijv<strong>en</strong> heeft het vermog<strong>en</strong> dit woord met i<strong>de</strong>eën in verband<br />
te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> die in politiek-filosofische zin weinig met het echte liberalisme<br />
te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Houb<strong>en</strong> zou will<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>, e<strong>en</strong><br />
partij waar volg<strong>en</strong>s hem ge<strong>en</strong> liberal<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>, overstapt op e<strong>en</strong><br />
consequ<strong>en</strong>t liberaal beleid. Dat zou ik ook wel will<strong>en</strong>, maar uit<br />
zijn analyse van <strong>de</strong> aanwezigheid van liberal<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong><br />
(die ik wel wil <strong>de</strong>l<strong>en</strong>, voor zover we het hebb<strong>en</strong> over nu actieve<br />
<strong>VVD</strong>-politici, ik k<strong>en</strong> niet elk lid) zie ik het niet gebeur<strong>en</strong> dat <strong>de</strong><br />
<strong>VVD</strong> morg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>t liberaal beleid formuleert. Ik d<strong>en</strong>k<br />
dat je bij <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> wellicht in contact kunt kom<strong>en</strong> met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> gewillig oor voor consequ<strong>en</strong>t liberalisme; die kans is in<br />
ie<strong>de</strong>r geval groter dan bij an<strong>de</strong>re politieke platforms. Maar <strong>de</strong><br />
<strong>VVD</strong> bestaat uit beroepspolitici <strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r uit grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els in gepolitiseer<strong>de</strong><br />
d<strong>en</strong>kwijz<strong>en</strong> verzan<strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Het is niet <strong>de</strong> motor<br />
van het liberalisme, dat zijn liberal<strong>en</strong>.<br />
Liberaal zijn<br />
Wat wil je met liberalisme bereik<strong>en</strong>? Vrijheid lijkt mij in één woord<br />
e<strong>en</strong> goed antwoord 5 . En welke mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> zijn geschikt voor dit<br />
doel? Ze zijn er g<strong>en</strong>oeg. In ie<strong>de</strong>r geval is het e<strong>en</strong> clichématig ‘begint<br />
bij jezelf’-verhaal. Ik schrijf hier niet e<strong>en</strong> handleiding “hoe<br />
b<strong>en</strong> ik e<strong>en</strong> goed liberaal”, maar ik kan e<strong>en</strong> aantal i<strong>de</strong>eën opper<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong> eerste moet je in<strong>de</strong>rdaad e<strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>t liberalisme of e<strong>en</strong><br />
‘strikt’ liberalisme uitdrag<strong>en</strong>. En dat moet e<strong>en</strong> logisch <strong>en</strong> consist<strong>en</strong>t<br />
liberalisme zijn. En dat vergt toch ook <strong>en</strong>ige k<strong>en</strong>nis van het<br />
klassiek liberalisme.<br />
Blijf daarnaast niet hang<strong>en</strong> in <strong>de</strong> paradigma’s van waaruit an<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
(socialist<strong>en</strong> <strong>en</strong> pseudo-socialistische liberal<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong>mocrat<strong>en</strong>)<br />
<strong>de</strong> zak<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>, dan zit je van begin af vast. Weiger vooral<br />
die verschrikkelijke biologische analogieën over te nem<strong>en</strong> als<br />
‘zwakker<strong>en</strong> in <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving’. Als je dat accepteert, dan moet je<br />
haast vanzelfsprek<strong>en</strong>d ‘<strong>de</strong> sterkste schou<strong>de</strong>rs moet<strong>en</strong> <strong>de</strong> zwaarste<br />
last<strong>en</strong> drag<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re socialistische oneliners accepter<strong>en</strong>.<br />
Het lijkt soms wel alsof we met elkaar op pad zijn naar <strong>de</strong> marxistische<br />
heilstaat. Er zijn heus wel fysiek zwakke m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die<br />
hulpbehoev<strong>en</strong>d zijn, maar <strong>de</strong> politici die <strong>de</strong>ze woord<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong><br />
referer<strong>en</strong> hiermee aan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die fysiek niets manker<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
stell<strong>en</strong> <strong>de</strong> zak<strong>en</strong> volstrekt verkeerd voor.<br />
En als laatste punt wil ik op het belang van economische k<strong>en</strong>nis<br />
wijz<strong>en</strong>. Hoe meer m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> doorhebb<strong>en</strong> hoezeer <strong>de</strong> rijksoverheid<br />
<strong>de</strong> economie verpest, <strong>de</strong>s te beter <strong>de</strong> liberale zaak gedi<strong>en</strong>d is<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong>s te beter die zaak uitgedrag<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> consequ<strong>en</strong>ties van economisch interv<strong>en</strong>tionisme inzi<strong>en</strong>.<br />
De overheid laat je betal<strong>en</strong> voor werkeloosheid die ze zelf veroorzaakt,<br />
inefficiënte gezondheidszorg, gebureaucratiseer<strong>de</strong><br />
huisvesting, afgrijselijke kunstwerk<strong>en</strong> in het op<strong>en</strong>baar <strong>en</strong> mooie<br />
kunstwerk<strong>en</strong> in musea waar je nooit komt, on<strong>de</strong>rwijs dat niet<br />
<strong>de</strong>ugd, politie die ge<strong>en</strong> boev<strong>en</strong> vangt, kortom, <strong>de</strong> lijst is ein<strong>de</strong>loos.<br />
De welvaartsstaat is e<strong>en</strong> farce. Dus ik zou zegg<strong>en</strong>, betaal zo<br />
weinig mogelijk belasting, houd je c<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in <strong>de</strong> private sector<br />
<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> publieke! Zo help je jezelf, an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> het liberalisme<br />
het meest.<br />
Philip Ruijs is bureauredacteur van dit blad.<br />
Adam Smith<br />
BIJ DEZE MELD IK ME!<br />
Voetnot<strong>en</strong><br />
1 In principe is <strong>de</strong> markt per <strong>de</strong>finitie Pareto optimaal, want elke vrijwillige<br />
transactie moet door bei<strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers gezi<strong>en</strong> word<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> han<strong>de</strong>ling<br />
die hun welvaart vergroot, an<strong>de</strong>rs zoud<strong>en</strong> ze niet tot die transactie over<strong>gaan</strong>.<br />
Bijv.: Als Jan van Piet e<strong>en</strong> fiets koopt voor 50 euro, dan kunn<strong>en</strong> we er all<strong>en</strong><br />
vanuit <strong>gaan</strong> dat Jan liever die fiets heeft <strong>en</strong> Piet liever die 50 euro. Pareto<br />
optimaal dus: Niemand is slechter af <strong>en</strong> t<strong>en</strong>minste één iemand is beter af. Zie<br />
Hans-Hermann Hoppe: Democracy- The God that Failed (2001) Transaction<br />
Publishers blz. 121<br />
2 E<strong>en</strong> monopolist kan alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hogere, perman<strong>en</strong>te winst behal<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong><br />
‘inelastische vraagcurve’ d.w.z. niet tot nauwelijks vraagveran<strong>de</strong>ring bij prijsveran<strong>de</strong>ring.<br />
Zie Murray Rothbard, Power & Market.(1970), op http://www.<br />
mises.org/rothbard/mes/chap15a.asp<br />
3 Thomas Paine wees er al op in Common S<strong>en</strong>se (1776) : SOME writers have<br />
so confoun<strong>de</strong>d society with governm<strong>en</strong>t, as to leave little or no distinction<br />
betwe<strong>en</strong> them; whereas they are not o<strong>nl</strong>y differ<strong>en</strong>t, but have differ<strong>en</strong>t origins.<br />
Op http://www.bartleby.com/133/1.html<br />
4 Zie het artikel ‘Liberalism, Loose or Strict’ door Anthony <strong>de</strong> Jasay in <strong>de</strong><br />
In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>t Review, Winter 2005 op http://www.in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>t.org/pdf/tir/<br />
tir_09_3_7_<strong>de</strong>jasay.pdf <strong>en</strong> op http://www.cne.org/pub_pdf/2004_02_16_<br />
jasay_loose_or_strict.pdf<br />
5 Ludwig von Mises (in Liberalismus ,1927 blz.16) zou echter het programma<br />
van het liberalisme in één woord sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong> als ‘eig<strong>en</strong>dom’: het liberalisme<br />
staat voor e<strong>en</strong> or<strong>de</strong> met privaat eig<strong>en</strong>dom als norm. Engelse vertaling op<br />
http://www.mises.org/liberal/ch1sec1.asp<br />
Slechts e<strong>en</strong> klein <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> stemmers gelooft in het<br />
'marxistisch-l<strong>en</strong>inistisch-maoïstisch g<strong>en</strong>euzel' van <strong>de</strong> SP<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 9<br />
Illustratie Wikipedia
INTERVIEW<br />
In NRC Han<strong>de</strong>lsblad verklaar<strong>de</strong> hij dat hij later dominee wil word<strong>en</strong>. Vooralsnog<br />
is Lans Bov<strong>en</strong>berg topeconoom <strong>en</strong> Driemaster bespreekt alle belangrijke<br />
economische on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> van dit mom<strong>en</strong>t met hem. “Het is onrechtvaardig<br />
om voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> <strong>de</strong> AOW-leeftijd op te trekk<strong>en</strong>.”<br />
“Ik geloof in het slechte van <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s”<br />
Driemaster ontmoet Lans Bov<strong>en</strong>berg in zijn kantoor op <strong>de</strong><br />
Universiteit van Tilburg. Nadat hij in 2003 <strong>de</strong> Spinozaprijs,<br />
<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse Nobelprijs, won voor zijn on<strong>de</strong>rzoek op het<br />
terrein van milieubelasting, heeft hij op die universiteit in<br />
2005 Netspar opgericht, e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisinstituut op het gebied<br />
van vergrijzing <strong>en</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong><strong>en</strong>. Terwijl hij limona<strong>de</strong> drinkt<br />
uit e<strong>en</strong> grote, plastic mok, waarvan <strong>de</strong> letters half vervaagd<br />
zijn, praat Driemaster met hem over <strong>de</strong> aankom<strong>en</strong><strong>de</strong> vergrijzing,<br />
het slechte in <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> niet te verget<strong>en</strong> hoe je <strong>de</strong><br />
beste econoom van Ne<strong>de</strong>rland wordt.<br />
DOOR Geert Jans<strong>en</strong><br />
“Ik betwijfel eerlijk gezegd of ik <strong>de</strong> beste econoom van Ne<strong>de</strong>rland<br />
b<strong>en</strong>. Ik d<strong>en</strong>k wel dat ik vrij uniek b<strong>en</strong> in het combiner<strong>en</strong><br />
van bepaal<strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong>. Er zijn d<strong>en</strong>k ik betere wet<strong>en</strong>schappelijke<br />
econom<strong>en</strong> <strong>en</strong> er zijn ook wel betere beleidseconom<strong>en</strong>,<br />
maar ik b<strong>en</strong> wel vrij goed in het bij elkaar br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van wet<strong>en</strong>schap<br />
<strong>en</strong> beleid. Het is belangrijk voor e<strong>en</strong> maatschappelijk<br />
geëngageerd econoom als ik, die zowel in <strong>de</strong> wet<strong>en</strong>schap als<br />
in het maatschappelijk <strong>de</strong>bat e<strong>en</strong> rol wil spel<strong>en</strong>, dat je van veel<br />
markt<strong>en</strong> thuis b<strong>en</strong>t. Ik b<strong>en</strong> altijd op zoek naar wet<strong>en</strong>schappelijk<br />
interessante vrag<strong>en</strong> die maatschappelijk relevant zijn.”<br />
Lans Bov<strong>en</strong>berg heeft econometrie gestu<strong>de</strong>erd in Rotterdam <strong>en</strong><br />
alhoewel hij <strong>de</strong> sociaal-economische kant van <strong>de</strong> studie miste is<br />
hij blij dat hij op jonge leeftijd e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> wiskundige <strong>en</strong> statistische<br />
basis heeft meegekreg<strong>en</strong>. Na zijn studie is Bov<strong>en</strong>berg aan <strong>de</strong><br />
University of California <strong>gaan</strong> stu<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. “Mijn ou<strong>de</strong>rs hebb<strong>en</strong> mij<br />
aangemoedigd om op vrij jonge leeftijd e<strong>en</strong> tijd in <strong>de</strong> VS door te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ik d<strong>en</strong>k dat dat zeker heeft bijgedrag<strong>en</strong> aan mijn ver<strong>de</strong>re<br />
loopbaan.” Ook is door zijn opvoeding interesse in <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving<br />
opgewekt. “Ik kom uit e<strong>en</strong> echt gereformeerd ARP-nest<br />
(Anti-Revolutionaire Partij, e<strong>en</strong> van <strong>de</strong> drie partij<strong>en</strong> die is opge<strong>gaan</strong><br />
in het CDA, red.). Het is mij altijd met <strong>de</strong> paplepel ingegot<strong>en</strong><br />
dat je je tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ook voor <strong>de</strong> maatschappij moet inzett<strong>en</strong>. Mijn<br />
va<strong>de</strong>r zat ook in <strong>de</strong> politiek, als raadslid <strong>en</strong> wethou<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> ge-<br />
10 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
me<strong>en</strong>te R<strong>en</strong>kum <strong>en</strong> stat<strong>en</strong>lid <strong>en</strong> ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> in <strong>de</strong> provincie<br />
Gel<strong>de</strong>rland, dus ik was heel erg geïnteresseerd in <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving.”<br />
Netspar<br />
In 2003 won Bov<strong>en</strong>berg <strong>de</strong> Spinozaprijs <strong>en</strong> het daarbij behor<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
geldbedrag van an<strong>de</strong>rhalf miljo<strong>en</strong> euro. Deze prijs won hij door<br />
zijn on<strong>de</strong>rzoek bij on<strong>de</strong>rzoeksinstituut C<strong>en</strong>tER op <strong>de</strong> Universiteit<br />
van Tilburg naar het zog<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> tweesnijd<strong>en</strong><strong>de</strong> zwaard op<br />
het gebied van milieubelasting. “Als je <strong>de</strong> belasting<strong>en</strong> op arbeid<br />
verlaagt doordat je <strong>de</strong> belasting op <strong>en</strong>ergie verhoogt, belast je<br />
<strong>de</strong> onw<strong>en</strong>selijke vervuiling <strong>en</strong> ontlast je <strong>de</strong> w<strong>en</strong>selijke arbeid. Zo<br />
zou je twee vlieg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> klap kunn<strong>en</strong> slaan, namelijk e<strong>en</strong> beter<br />
milieu <strong>en</strong> e<strong>en</strong> grotere werkgeleg<strong>en</strong>heid. Mijn on<strong>de</strong>rzoek heeft<br />
bewez<strong>en</strong> dat het toch wel e<strong>en</strong> stuk gecompliceer<strong>de</strong>r ligt. Economische<br />
Zak<strong>en</strong> was blij met mijn resultat<strong>en</strong>, want die voel<strong>de</strong> eig<strong>en</strong>lijk<br />
helemaal niets voor <strong>de</strong> milieuheffing. Het was nogal e<strong>en</strong> politiek<br />
gelad<strong>en</strong> discussie. Zelf was ik min<strong>de</strong>r blij met <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong>.”<br />
Met het geld <strong>en</strong> niet te verget<strong>en</strong> <strong>de</strong> status van <strong>de</strong> Spinozaprijs<br />
begon Bov<strong>en</strong>berg op 30 maart 2005 Netspar, Network for Studies<br />
on P<strong>en</strong>sions, Aging and Retirem<strong>en</strong>t. Nestpar heeft drie pijlers:<br />
wet<strong>en</strong>schap, on<strong>de</strong>rwijs <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisuitwisseling. Op het gebied van<br />
wet<strong>en</strong>schap lop<strong>en</strong> op dit mom<strong>en</strong>t drie grote on<strong>de</strong>rzoeksproject<strong>en</strong><br />
naast meer<strong>de</strong>re kleinere project<strong>en</strong>. Vanaf dit studiejaar begint<br />
het instituut ook met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> Masterprogramma in Tilburg g<strong>en</strong>aamd<br />
Economics and Finance of Aging, e<strong>en</strong> Engelstalige, internationale<br />
opleiding. Daarnaast gaat Netspar ook korte cursuss<strong>en</strong><br />
gev<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die reeds in <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>sector werk<strong>en</strong>.<br />
In Netspar kom<strong>en</strong> <strong>de</strong> drie pijlers van <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>wereld sam<strong>en</strong>:<br />
<strong>de</strong> overheid, p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>fonds<strong>en</strong> <strong>en</strong> verzekeringsmaatschappij<strong>en</strong>.<br />
Bov<strong>en</strong>berg hoopt op meer k<strong>en</strong>nisuitwisseling tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze instanties<br />
<strong>en</strong> ook op e<strong>en</strong> groter internationaal perspectief. “Dat<br />
is precies wat <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>sector nodig heeft, wat<br />
meer naar buit<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong>. Dus daar will<strong>en</strong> we <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>sector<br />
ook mee help<strong>en</strong>.” Om mee te do<strong>en</strong> aan het maatschappelijke <strong>de</strong>bat<br />
organiseert Netspar regelmatig congress<strong>en</strong> <strong>en</strong> lezing<strong>en</strong>. Eén
Foto Archief Lans Bov<strong>en</strong>berg
INTERVIEW<br />
daarvan was <strong>de</strong> Annual Confer<strong>en</strong>ce eind april van dit jaar over <strong>de</strong><br />
toekomst van <strong>de</strong> verzorgingsstaat. “Wij hadd<strong>en</strong> to<strong>en</strong> het geluk dat<br />
Wouter Bos daar zijn plann<strong>en</strong> over <strong>de</strong> toekomst van het Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>stelsel ontvouw<strong>de</strong>, wat natuurlijk veel aandacht<br />
heeft gekreg<strong>en</strong>. Het heeft voor hem niet zo goed uitgepakt geloof<br />
ik, maar voor Netspar was het natuurlijk wel goed. Wij zijn ge<strong>en</strong><br />
politici, ge<strong>en</strong> i<strong>de</strong>olog<strong>en</strong>, maar wij zijn wet<strong>en</strong>schappers. Wij kunn<strong>en</strong><br />
het allemaal buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> politieke teg<strong>en</strong>stelling<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.”<br />
De plann<strong>en</strong> van Bos<br />
De hoogleraar ziet veel in <strong>de</strong> plann<strong>en</strong> van Bos, maar d<strong>en</strong>kt wel<br />
aan e<strong>en</strong> combinatie van zowel het omhoogtrekk<strong>en</strong> van <strong>de</strong><br />
p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>sgerechtig<strong>de</strong> leeftijd als <strong>de</strong> fiscalisering van <strong>de</strong> AOW.<br />
“Fiscaliser<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> maatregel. Er is e<strong>en</strong> inconsist<strong>en</strong>tie in<br />
ons sociale systeem, dat je AOW-premie kunt aftrekk<strong>en</strong> terwijl je<br />
ge<strong>en</strong> AOW-premie betaalt. Het moet absoluut naar e<strong>en</strong> systeem<br />
waarin ou<strong>de</strong>r<strong>en</strong> volledig meebetal<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> AOW. Dat moet wel<br />
sam<strong>en</strong><strong>gaan</strong> met het gelei<strong>de</strong>lijk verhog<strong>en</strong> van <strong>de</strong> AOW-leeftijd.<br />
De fiscalisering raakt meer <strong>de</strong> hogere inkom<strong>en</strong>s, terwijl het optrekk<strong>en</strong><br />
van <strong>de</strong> AOW-leeftijd <strong>de</strong> lagere inkom<strong>en</strong>s meer zal rak<strong>en</strong>.”<br />
Wel ziet Bov<strong>en</strong>berg <strong>de</strong> problem<strong>en</strong> in van e<strong>en</strong> hogere AOW-leeftijd.<br />
“De verschill<strong>en</strong> in lev<strong>en</strong>sverwachting tuss<strong>en</strong> rijk <strong>en</strong> arm nem<strong>en</strong><br />
heel snel toe. Dat heeft on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re met <strong>de</strong> k<strong>en</strong>niseconomie<br />
te mak<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zon<strong>de</strong>r hoog IQ kom<strong>en</strong> min<strong>de</strong>r mee. Je<br />
hebt rijke ou<strong>de</strong>r<strong>en</strong> die langer lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> armere ou<strong>de</strong>r<strong>en</strong> die vaak<br />
e<strong>en</strong> lager IQ hebb<strong>en</strong>, allochtoon zijn <strong>en</strong> korter lev<strong>en</strong>. Het is dus<br />
onrechtvaardig om voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> <strong>de</strong> AOW-leeftijd op te trekk<strong>en</strong>.<br />
De laaggeschoold<strong>en</strong> profiter<strong>en</strong> immers maar relatief kort van<br />
hun p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>. Daarom hoort fiscaliser<strong>en</strong> erbij. Via fiscalisering<br />
betal<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die langer lev<strong>en</strong> dan mee voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die korter<br />
lev<strong>en</strong>. De koninklijke weg is natuurlijk om te zorg<strong>en</strong> dat die<br />
verschill<strong>en</strong> in lev<strong>en</strong>sverwachting min<strong>de</strong>r groot word<strong>en</strong>. Vroeger<br />
was het zo dat hooggeschoold<strong>en</strong> korter leefd<strong>en</strong>, want die leefd<strong>en</strong><br />
ongezond, die zat<strong>en</strong> te luier<strong>en</strong>. Teg<strong>en</strong>woordig is het an<strong>de</strong>rsom.<br />
De m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die het mak<strong>en</strong>, lev<strong>en</strong> langer <strong>en</strong> <strong>de</strong> laaggeschoold<strong>en</strong><br />
zitt<strong>en</strong> maar op <strong>de</strong> bank thuis, die do<strong>en</strong> niets <strong>en</strong> <strong>gaan</strong> naar <strong>de</strong><br />
patatkraam. Dat vind ik e<strong>en</strong> groot maatschappelijk probleem.”<br />
Har<strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong><br />
Ook <strong>de</strong> arbeidsmarkt moet nog veel veran<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, als ou<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
volledig mee will<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Op dit mom<strong>en</strong>t zijn er weinig ou<strong>de</strong>re<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die graag door zoud<strong>en</strong> will<strong>en</strong> <strong>gaan</strong> met werk<strong>en</strong>.<br />
“De oorzaak is het <strong>de</strong>sastreuze beleid uit <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> tachtig. Het<br />
heeft geresulteerd in e<strong>en</strong> Zwitserlev<strong>en</strong>cultuur, waarin je alle<strong>en</strong><br />
nog maar gelukkig kunt zijn door op <strong>de</strong> golfbaan te staan, om<br />
het maar ev<strong>en</strong> zwart-wit te zegg<strong>en</strong>. Werk moet weer leuk word<strong>en</strong><br />
voor ou<strong>de</strong>re m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t ook vaak e<strong>en</strong> stapje<br />
terug do<strong>en</strong> in salaris. Ou<strong>de</strong>r<strong>en</strong> zijn op het og<strong>en</strong>blik vaak nog<br />
veel te duur, waardoor <strong>de</strong> arbeidsmarkt voor ou<strong>de</strong>r<strong>en</strong> niet functioneert.<br />
Dat moet dus echt an<strong>de</strong>rs word<strong>en</strong>, veel flexibeler.”<br />
Naar eig<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> is Lans Bov<strong>en</strong>berg e<strong>en</strong> van <strong>de</strong> weinige econom<strong>en</strong><br />
die het beleid van Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong>-II steunt. “Al die har<strong>de</strong><br />
maatregel<strong>en</strong> die het kabinet heel moedig heeft uitgevoerd,<br />
12 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
zoals het aan band<strong>en</strong> legg<strong>en</strong> van VUT <strong>en</strong> prep<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>, zett<strong>en</strong><br />
allemaal wissels om die uitein<strong>de</strong>lijk tot e<strong>en</strong> cultuurveran<strong>de</strong>ring<br />
zull<strong>en</strong> leid<strong>en</strong>. Het uitein<strong>de</strong>lijke doel is dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
het leuk <strong>gaan</strong> vind<strong>en</strong> om langer door te werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkgevers<br />
weer ler<strong>en</strong> <strong>de</strong> tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van ou<strong>de</strong>r<strong>en</strong> te b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong>. Ik d<strong>en</strong>k<br />
dat dit kabinet over twintig jaar zal word<strong>en</strong> herinnerd als het<br />
kabinet dat <strong>de</strong> noodzakelijke maatregel<strong>en</strong> heeft g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.”<br />
E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re goe<strong>de</strong> maatregel die dit kabinet volg<strong>en</strong>s Bov<strong>en</strong>berg<br />
heeft g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> is het invoer<strong>en</strong> van <strong>de</strong> nieuwe zorgverzekering.<br />
“Ik d<strong>en</strong>k dat dit e<strong>en</strong> heel moedige maatregel is geweest, die <strong>de</strong><br />
<strong>VVD</strong> knap naar zich toe heeft getrokk<strong>en</strong>, terwijl <strong>de</strong> oorspronkelijke<br />
i<strong>de</strong>eën toch vooral uit <strong>de</strong> CDA-koker afkomstig war<strong>en</strong>. Voor<br />
<strong>de</strong>ze regeling geldt dat <strong>de</strong> vrucht<strong>en</strong> pas later kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
geplukt. Waar het om gaat is dat <strong>de</strong> verzekeringsmaatschappij<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> zor<strong>gaan</strong>bie<strong>de</strong>rs <strong>de</strong> duimschroev<strong>en</strong> <strong>gaan</strong> aandraai<strong>en</strong>.<br />
De zor<strong>gaan</strong>bie<strong>de</strong>rs moet<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> les word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>.”<br />
Marktwerking is volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> hoogleraar goed in <strong>de</strong> zorg, mits<br />
met mate. “Je moet e<strong>en</strong> balans vind<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> marktwerking <strong>en</strong><br />
overheidsregulering. Zon<strong>de</strong>r concurr<strong>en</strong>tie word<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> lui,<br />
ook in <strong>de</strong> zorg, maar je hebt wel e<strong>en</strong> sociale doelstelling waar<br />
overheidsregulering voor moet kom<strong>en</strong>. Dat is ook gebeurd in dit<br />
beleid. De solidariteit is goed geregeld via het verev<strong>en</strong>ingsmechanisme<br />
(geld<strong>en</strong> van verzekeraars met relatief weinig m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
uit e<strong>en</strong> risicogroep word<strong>en</strong> overgeheveld naar zorgverzekeraars<br />
met e<strong>en</strong> groter aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit die groep, red.). Via <strong>de</strong><br />
zorgtoeslag, e<strong>en</strong> typisch CDA-i<strong>de</strong>e, is <strong>de</strong> inkom<strong>en</strong>ssolidariteit<br />
geregeld. We lat<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>de</strong> kostprijs betal<strong>en</strong>, zodat ze ge-<br />
“Bij <strong>de</strong> PvdA zi<strong>en</strong> ze ook dat e<strong>en</strong> verzorgingsstaat niet<br />
zon<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> bepaald arbeidsethos kan”<br />
confronteerd word<strong>en</strong> met <strong>de</strong> prijs van <strong>de</strong> zorg, maar daarnaast<br />
comp<strong>en</strong>ser<strong>en</strong> we <strong>de</strong> lagere inkom<strong>en</strong>s via <strong>de</strong> belasting. Zo heb<br />
je ook e<strong>en</strong> prikkel om naar <strong>de</strong> goedkoopste zorgverzekeraar te<br />
<strong>gaan</strong>. Dit zal ook moet<strong>en</strong> <strong>gaan</strong> gebeur<strong>en</strong> op <strong>de</strong> woningmarkt,<br />
maar dat is iets voor e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>d kabinet. Op die markt heb je<br />
hetzelf<strong>de</strong> probleem, dat je op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> manier kunt oploss<strong>en</strong>.<br />
Dit zijn ding<strong>en</strong> die het CDA veel beter met <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> kan regel<strong>en</strong>.”<br />
Het h-woord<br />
E<strong>en</strong> van <strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong> die professor Bov<strong>en</strong>berg tot dusver<br />
heeft gemist is het beperk<strong>en</strong> van <strong>de</strong> hypotheekr<strong>en</strong>teaftrek. Wel<br />
zal dat erg langzaam moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingevoerd. “Ik d<strong>en</strong>k juist<br />
voor e<strong>en</strong> partij als het CDA, die betrouwbaarheid van <strong>de</strong> overheid<br />
heel hoog in het vaan<strong>de</strong>l heeft, dat het goed is om lange<br />
overgangstermijn<strong>en</strong> te bepleit<strong>en</strong> bij zak<strong>en</strong> als <strong>de</strong> AOW <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
hypotheekr<strong>en</strong>teaftrek. Het vereist wel e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re insteek dan<br />
<strong>de</strong> PvdA, want <strong>de</strong> PvdA zit vooral op <strong>de</strong> nivelleringstoer bij<br />
<strong>de</strong> hypotheekr<strong>en</strong>teaftrek. De insteek van het CDA <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong><br />
moet zijn dat we m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> niet oneig<strong>en</strong>lijk moet<strong>en</strong> aanmoedig<strong>en</strong><br />
om zich in hoge schuld<strong>en</strong> te stek<strong>en</strong> <strong>en</strong> daardoor <strong>de</strong> economie<br />
te schad<strong>en</strong>. Het is e<strong>en</strong> kunstmatige prikkeling om e<strong>en</strong><br />
hypotheek niet af te betal<strong>en</strong>, terwijl je die juist nodig hebt<br />
zodat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> huis snel van <strong>de</strong> hypotheek af<br />
zijn. Daardoor kunn<strong>en</strong> ze ook meer zorgkost<strong>en</strong> zelf drag<strong>en</strong>.”
Arij Lans Bov<strong>en</strong>berg is gebor<strong>en</strong> in 1958 in Oosterbeek. Hij stu<strong>de</strong>er<strong>de</strong><br />
econometrie aan <strong>de</strong> Erasmus Universiteit te Rotterdam<br />
<strong>en</strong> promoveer<strong>de</strong> in 1984 aan <strong>de</strong> University of California te Berkeley.<br />
Bov<strong>en</strong>berg werkte bij het Internationaal Monetair Fonds<br />
in Washington, het ministerie van Economische Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />
C<strong>en</strong>traal Plan Bureau. Het grootste <strong>de</strong>el van zijn aca<strong>de</strong>mische<br />
Voor <strong>de</strong> kom<strong>en</strong><strong>de</strong> kabinetsperio<strong>de</strong> zal hier nu al over moet<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> nagedacht door <strong>de</strong> regeringspartij<strong>en</strong>. “Het meest waarschij<strong>nl</strong>ijke<br />
is e<strong>en</strong> PvdA/CDA coalitie. Ze staan beid<strong>en</strong> hoog in <strong>de</strong><br />
peiling<strong>en</strong> <strong>en</strong> naarmate <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> dichterbij kom<strong>en</strong> zal het<br />
d<strong>en</strong>k ik net als in 2003 e<strong>en</strong> nek-aan-nekrace word<strong>en</strong>. Het is weer<br />
tijd voor e<strong>en</strong> nieuwe combinatie na Paars <strong>en</strong> CDA-<strong>VVD</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
is voor elke partij e<strong>en</strong> tijdje in <strong>de</strong> oppositie zitt<strong>en</strong> gezond <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>VVD</strong> regeert al erg lang. Ik hoop dat het CDA dan met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong><br />
plan omtr<strong>en</strong>t <strong>de</strong> hypotheekr<strong>en</strong>teaftrek komt, dat e<strong>en</strong> lange overgangstermijn<br />
k<strong>en</strong>t <strong>en</strong> dat is ingericht op het faciliter<strong>en</strong> van jonge<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Daar moet je nu al over nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, want je weet bijna zeker<br />
dat je daar na 22 november mee wordt geconfronteerd door<br />
Wouter Bos. Ik begrijp dat <strong>VVD</strong> <strong>en</strong> CDA zich afzett<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> PvdA<br />
maar vind het jammer dat ze niet met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> plan kom<strong>en</strong>.”<br />
De loop van het lev<strong>en</strong><br />
Bov<strong>en</strong>berg sprak al jar<strong>en</strong> over <strong>de</strong> lev<strong>en</strong>sloopregeling die sinds<br />
begin dit jaar is ingevoerd door het kabinet <strong>en</strong> is dan ook tevred<strong>en</strong><br />
met <strong>de</strong> totstandkoming van <strong>de</strong>ze regeling. Naar schatting<br />
doet slechts vijf proc<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs tot dusver<br />
mee, waaron<strong>de</strong>r Bov<strong>en</strong>berg zelf. “Ik had niet an<strong>de</strong>rs verwacht,<br />
dan dat het langzaam zou <strong>gaan</strong>. Er zit e<strong>en</strong> lange termijn filosofie<br />
achter <strong>de</strong> hele regeling. Je moet verwacht<strong>en</strong> dat die<br />
cultuuromslag, waar <strong>de</strong> regeling zich op richt, wel e<strong>en</strong> <strong>de</strong>c<strong>en</strong>nium<br />
kan <strong>gaan</strong> dur<strong>en</strong>. Eén red<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> langzame start is dat<br />
<strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> nu heel veel aan hun hoofd hebb<strong>en</strong>, t<strong>en</strong> twee<strong>de</strong><br />
moet er e<strong>en</strong> keuze word<strong>en</strong> gemaakt tuss<strong>en</strong> spaarloon <strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sloop.<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> veelal voor <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> <strong>de</strong>fault,<br />
<strong>de</strong> keuze waar je niets voor hoeft te do<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat is spaarloon.<br />
De lev<strong>en</strong>sloopregeling is onbek<strong>en</strong>d <strong>en</strong> dus onbemind.”<br />
Wijziging<strong>en</strong> zijn ev<strong>en</strong>wel noodzakelijk om tot e<strong>en</strong> betere regeling<br />
te kom<strong>en</strong>. “Het is e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> eerste stap, maar het is<br />
zeker ge<strong>en</strong> eindstation. Er zit e<strong>en</strong> belangrijk na<strong>de</strong>el aan <strong>de</strong><br />
lev<strong>en</strong>sloopregeling, namelijk dat het aantal bestemming<strong>en</strong><br />
vrij beperkt is. Het moet uitein<strong>de</strong>lijk uitgroei<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> regeling<br />
teg<strong>en</strong> inkom<strong>en</strong>s<strong>de</strong>rving in plaats van e<strong>en</strong> verlofsregeling.<br />
Uitein<strong>de</strong>lijk zull<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sloop <strong>en</strong> spaarloon moet<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong><strong>gaan</strong>, waarbij <strong>de</strong> bestemming<strong>en</strong> van het spaarloon<br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingeperkt <strong>en</strong> <strong>de</strong> bestemming<strong>en</strong> van <strong>de</strong> lev<strong>en</strong>sloop<br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgebreid. Ik verwacht dan ook<br />
dat dat bij <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> kabinetsformatie zal gebeur<strong>en</strong>.”<br />
Het slechte van <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<br />
Bov<strong>en</strong>berg ziet veel in die mix van verzeker<strong>en</strong> <strong>en</strong> spar<strong>en</strong>, waarbij<br />
het gewicht moet kom<strong>en</strong> te ligg<strong>en</strong> op spar<strong>en</strong>. “Verzeker<strong>en</strong><br />
blijft natuurlijk efficiënter. Na<strong>de</strong>el is dat veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>woordig<br />
het onheil zelf kunn<strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong>. Vroeger was het<br />
dui<strong>de</strong>lijker dat je ziek was, teg<strong>en</strong>woordig is er e<strong>en</strong> veel groter<br />
grijs gebied. Ik geloof niet dat <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s van nature goed is, ik geloof<br />
in het slechte van <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s. Wel is <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s tot het goe<strong>de</strong> in<br />
staat, maar die eig<strong>en</strong>schap moet continu word<strong>en</strong> gecultiveerd.<br />
Daarom geloof ik ook heel sterk in ongeschrev<strong>en</strong> regels: norm<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> waard<strong>en</strong>. Ik voel me op dit punt echt e<strong>en</strong> conservatief.”<br />
“IK GELOOF IN HET SLECHTE VAN DE MENS”<br />
carrière is Bov<strong>en</strong>berg verbond<strong>en</strong> geweest aan <strong>de</strong> Universiteit<br />
van Tilburg, waar hij on<strong>de</strong>rzoek verrichtte bij on<strong>de</strong>rzoeksinstituut<br />
C<strong>en</strong>ER. In 2003 won Bov<strong>en</strong>berg <strong>de</strong> Spinozaprijs waarmee<br />
hij Netspar oprichtte. Daarnaast is Bov<strong>en</strong>berg lid van het CDA.<br />
Bov<strong>en</strong>berg is getrouwd <strong>en</strong> heeft twee kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>.<br />
Bov<strong>en</strong>berg ziet bij <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> twee dui<strong>de</strong>lijke richting<strong>en</strong>. “Je<br />
hebt <strong>de</strong> richting Bolkestein <strong>en</strong> <strong>de</strong> richting Nijpels. Ik voel<br />
me veel meer thuis bij die eerste stroming; <strong>de</strong> optiek dat<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> niet vanzelfsprek<strong>en</strong>d goed zijn, maar je ze in moet<br />
perk<strong>en</strong> met ongeschrev<strong>en</strong> regels. Dat is e<strong>en</strong> belangrijke<br />
richting<strong>en</strong>strijd in <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>. Ik geloof heel erg in eig<strong>en</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid,<br />
wat dat betreft sta ik heel dicht bij <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>, maar<br />
ik b<strong>en</strong> min<strong>de</strong>r optimistisch over <strong>de</strong> goedheid van <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s.”<br />
“Teg<strong>en</strong> het i<strong>de</strong>e uit <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> zestig, dat wat het verled<strong>en</strong> ons<br />
heeft gebracht is allemaal slecht, heb ik mij ev<strong>en</strong>als Bolkestein altijd<br />
verzet. De jar<strong>en</strong> zestig-g<strong>en</strong>eraties zoud<strong>en</strong> het allemaal beter<br />
<strong>gaan</strong> do<strong>en</strong> dan hun ou<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> voorou<strong>de</strong>rs. Dat is d<strong>en</strong>k ik <strong>de</strong> red<strong>en</strong><br />
dat <strong>de</strong> verzorgingsstaat uit <strong>de</strong> klauw<strong>en</strong> is gelop<strong>en</strong>. Daarom b<strong>en</strong><br />
ik ge<strong>en</strong> grote fan van <strong>de</strong> protestg<strong>en</strong>eratie van <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> zestig, <strong>de</strong><br />
babyboom-g<strong>en</strong>eratie. Ik zie nu in <strong>de</strong> hele sam<strong>en</strong>leving dui<strong>de</strong>lijk<br />
e<strong>en</strong> beweging terug. Ook bij <strong>de</strong> PvdA: als je <strong>de</strong> speech van Bos bij<br />
Netspar leest heeft ook hij het over <strong>de</strong> uiterst belangrijke functie<br />
van norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong> om sam<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> mogelijk te mak<strong>en</strong>.”<br />
Minister van Gezin<br />
Bov<strong>en</strong>berg hecht veel waar<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> opvoeding. “Het is heel belangrijk<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te cultiver<strong>en</strong> <strong>en</strong> veel aandacht te gev<strong>en</strong> aan <strong>de</strong><br />
gezinsfase. Zo kan je waard<strong>en</strong> aan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> overdrag<strong>en</strong> om te zorg<strong>en</strong><br />
dat <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving vrij blijft. Dat is natuurlijk iets waar <strong>de</strong> <strong>VVD</strong><br />
terecht voor staat, maar dan zull<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich wel aan <strong>de</strong> ongeschrev<strong>en</strong><br />
regels moet<strong>en</strong> houd<strong>en</strong>, zodat <strong>de</strong> overheid ge<strong>en</strong> verstikk<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
regelgeving hoeft af te kondig<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> gezinsfase word<strong>en</strong><br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> gesocialiseerd. Het is heel belangrijk dat we <strong>de</strong> slechte<br />
m<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> beetje in toom houd<strong>en</strong> door mid<strong>de</strong>l van opvoeding.<br />
Bij <strong>de</strong> politieke partij<strong>en</strong> ziet Bov<strong>en</strong>berg <strong>de</strong> laatste tijd e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
belangstelling voor het gezin. “Het i<strong>de</strong>e van e<strong>en</strong> Minister<br />
van Gezin leid<strong>de</strong> tot schatergelach on<strong>de</strong>r Paars, terwijl nu alle<br />
partij<strong>en</strong> hun mond vol hebb<strong>en</strong> van <strong>de</strong> gezinsfase. Het wordt dan<br />
misschi<strong>en</strong> niet zo g<strong>en</strong>oemd, maar er wordt veel gesprok<strong>en</strong> over<br />
het spitsuur van het lev<strong>en</strong>. Ik d<strong>en</strong>k dat ook Mark Rutte dat wel<br />
ziet. Bij <strong>de</strong> PvdA zi<strong>en</strong> ze ook dat e<strong>en</strong> verzorgingsstaat niet zon<strong>de</strong>r<br />
e<strong>en</strong> bepaald arbeidsethos kan. Sociale zekerheid br<strong>en</strong>gt ook<br />
plicht<strong>en</strong> met zich mee. Wat er in Amsterdam bijvoorbeeld gebeurt,<br />
dat jonger<strong>en</strong> niet meer in <strong>de</strong> bijstand kom<strong>en</strong>, is heel goed.”<br />
Bov<strong>en</strong>berg heeft tot slot nog e<strong>en</strong> belangrijke boodschap voor<br />
<strong>de</strong> JOVD. “Ik zou <strong>de</strong> JOVD ervan will<strong>en</strong> overtuig<strong>en</strong> meer aandacht<br />
te sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> conservatieve stroming die het belang<br />
van norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong> b<strong>en</strong>adrukt. Het hele i<strong>de</strong>e van<br />
vrijheid, blijheid, dat alles kan <strong>en</strong> alles mag, dat is echt <strong>de</strong> dood<br />
in <strong>de</strong> pot. Dat leidt juist tot onvrijheid, paradoxaal g<strong>en</strong>oeg.”<br />
Geert Jans<strong>en</strong> is hoofdredacteur van dit blad.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 13
OPINIE<br />
‘Europees beleid is binn<strong>en</strong>lands beleid'<br />
De afgelop<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> is er veel onrust in Ne<strong>de</strong>rland ontstaan<br />
over <strong>de</strong> han<strong>de</strong>lswijze van Ne<strong>de</strong>rland bij <strong>de</strong> totstandkoming<br />
van Europese richtlijn<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> totstandkomingsfase zou<br />
niet goed word<strong>en</strong> nagedacht over <strong>de</strong> (financiële) gevolg<strong>en</strong><br />
van richtlijn<strong>en</strong>. Bij bijvoorbeeld <strong>de</strong> Richtlijn Luchtkwaliteit<br />
war<strong>en</strong> <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> voor Ne<strong>de</strong>rland dusdanig groot, dat Ne<strong>de</strong>rland<br />
economisch op slot leek te zitt<strong>en</strong>. Bouwproject<strong>en</strong>,<br />
zoals <strong>de</strong> Leidsche Rijn <strong>en</strong> <strong>de</strong> A10-west waar nieuwbouw<br />
van woning<strong>en</strong> was voorzi<strong>en</strong>, moest<strong>en</strong> vanwege <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tatie<br />
van <strong>de</strong> Richtlijn Luchtkwaliteit word<strong>en</strong> uitgesteld.<br />
Ook bij <strong>de</strong> totstandkoming van <strong>de</strong> Ka<strong>de</strong>rrichtlijn Water is<br />
er nauwelijks nagedacht over <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> die <strong>de</strong> richtlijn<br />
voor Ne<strong>de</strong>rland zou hebb<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> later stadium – het stadium<br />
waarin <strong>de</strong> richtlijn op Europees niveau reeds tot stand<br />
was gekom<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> richtlijn in nationale wetgeving moest<br />
word<strong>en</strong> geïmplem<strong>en</strong>teerd - heeft <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer zich bemoeid<br />
met <strong>de</strong>ze richtlijn. De vraag is ontstaan hoe het kan<br />
dat Ne<strong>de</strong>rland bij implem<strong>en</strong>tatie van Europese richtlijn<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong> implem<strong>en</strong>tatieproblem<strong>en</strong> – bijvoorbeeld <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> richtlijn - aa<strong>nl</strong>oopt <strong>en</strong> er niet in e<strong>en</strong> eer<strong>de</strong>r stadium<br />
wordt inge<strong>gaan</strong> op <strong>de</strong> maatschappelijke, bestuurlijke <strong>en</strong> financiële<br />
consequ<strong>en</strong>ties van Europese richtlijn<strong>en</strong>. Mijn vraag<br />
in dit artikel is in het bijzon<strong>de</strong>r wat <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer<br />
in <strong>de</strong> totstandkomingsfase van richtlijn<strong>en</strong> is.<br />
DOOR Luci<strong>en</strong> Wei<strong>de</strong><br />
Richtlijn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> tot stand op initiatief van <strong>de</strong> Europese Commissie<br />
(Commissie). De zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> Gro<strong>en</strong>- <strong>en</strong> Witboek<strong>en</strong> zijn<br />
reflectiedocum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Commissie respectievelijk voorstell<strong>en</strong><br />
met communautaire maatregel<strong>en</strong>. Het is voor e<strong>en</strong> lidstaat van<br />
belang <strong>de</strong>ze boek<strong>en</strong> bij te houd<strong>en</strong>. Vervolg<strong>en</strong>s stuurt <strong>de</strong> Commissie<br />
e<strong>en</strong> voorstel naar <strong>de</strong> Raad van <strong>de</strong> Europese Unie (Raad) – feitelijk<br />
<strong>de</strong> lidstat<strong>en</strong> – <strong>en</strong> <strong>de</strong>ze Raad besluit, al dan niet sam<strong>en</strong> met<br />
het Europees Parlem<strong>en</strong>t, over <strong>de</strong> richtlijn<strong>en</strong>. De fase van initiatief<br />
van <strong>de</strong> Commissie noem ik voorbereidingsfase, <strong>de</strong> fase waarin<br />
<strong>de</strong> raad aanzet is <strong>de</strong> besluitvormingsfase. Voor lidstat<strong>en</strong> is het<br />
van belang om in <strong>de</strong>ze twee fases actief te zijn <strong>en</strong> invloed uit te<br />
oef<strong>en</strong><strong>en</strong>. Als e<strong>en</strong> richtlijn e<strong>en</strong>maal is aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door <strong>de</strong> Raad,<br />
dan kan e<strong>en</strong> lidstaat niets meer aan <strong>de</strong> inhoud do<strong>en</strong> <strong>en</strong> wordt<br />
geacht <strong>de</strong>ze richtlijn te implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>. Omdat e<strong>en</strong> lidstaat verplicht<br />
is richtlijn<strong>en</strong> te implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> van richtlijn<strong>en</strong><br />
voor lidstat<strong>en</strong> groot kunn<strong>en</strong> zijn, is het verstandig om uit te<br />
<strong>gaan</strong> van <strong>de</strong> gedachte dat Europees beleid binn<strong>en</strong>lands beleid is.<br />
Ne<strong>de</strong>rland is vooral gericht op e<strong>en</strong> zo goed mogelijk afgestem<strong>de</strong><br />
inbr<strong>en</strong>g in <strong>de</strong> besluitvormingsfase. De voorbereidingsfase<br />
wordt nauwelijks gecoördineerd. Er is vanuit Ne<strong>de</strong>rland weinig<br />
zicht op wat er in die fase gebeurt. Als <strong>de</strong> besluitvormingsfase<br />
is aangebrok<strong>en</strong> zijn er in Ne<strong>de</strong>rland verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> (ambtelijke)<br />
gremia actief die zorgdrag<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse inbr<strong>en</strong>g in<br />
<strong>de</strong> Raadwerkgroep<strong>en</strong> – hier wordt <strong>de</strong> Raad voorbereid - <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
Raad zelf. Er wordt voor elke richtlijn e<strong>en</strong> eerst verantwoor<strong>de</strong>lijk<br />
ministerie aangewez<strong>en</strong>. De Ne<strong>de</strong>rlandse standpunt<strong>en</strong> voor<br />
<strong>de</strong> Raad word<strong>en</strong> vastgesteld in <strong>de</strong> Ministerraad. Vervolg<strong>en</strong>s<br />
word<strong>en</strong> <strong>de</strong> vastgestel<strong>de</strong> standpunt<strong>en</strong> opgestuurd naar <strong>de</strong><br />
Twee<strong>de</strong> Kamer. Dit gebeurt structureel. De Twee<strong>de</strong> Kamer heeft<br />
14 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
<strong>de</strong> mogelijkheid over het standpunt te sprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> invloed uit<br />
te oef<strong>en</strong><strong>en</strong> op dat standpunt. De Twee<strong>de</strong> Kamer besluit hier<br />
zelf over. De verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> kamercommissies ag<strong>en</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong> wel<br />
<strong>de</strong> standpunt<strong>en</strong>, maar besprek<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze standpunt<strong>en</strong> nauwelijks.<br />
De ontwerprichtlijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> standpunt<strong>en</strong> van Ne<strong>de</strong>rland<br />
word<strong>en</strong> in <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> commissieverga<strong>de</strong>ring besprok<strong>en</strong> waarin<br />
ook <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>da’s van <strong>de</strong> Raadsverga<strong>de</strong>ring word<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong>.<br />
Dit betek<strong>en</strong>t in <strong>de</strong> meeste gevall<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van <strong>de</strong><br />
ontwerprichtlijn<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rgesneeuwd raakt t<strong>en</strong> opzichte van<br />
an<strong>de</strong>re on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong>. Door perman<strong>en</strong>te tijd- <strong>en</strong> werkdruk word<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse standpunt<strong>en</strong> in <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer in het<br />
overgrote <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> gevall<strong>en</strong> ter k<strong>en</strong>nisneming aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
In het geval van <strong>de</strong> Ka<strong>de</strong>rrichtlijn Water was <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer in<br />
<strong>de</strong> besluitvormingsfase amper betrokk<strong>en</strong>. Bij <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tatie<br />
van <strong>de</strong> richtlijn daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> was die betrokk<strong>en</strong>heid <strong>de</strong>s te groter.<br />
In <strong>de</strong>ze fase echter wordt <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse inbr<strong>en</strong>g niet meer gecontroleerd,<br />
maar wordt er slechts gekek<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> uitkomst van<br />
e<strong>en</strong> politiek proces in Brussel. De Twee<strong>de</strong> Kamer hamer<strong>de</strong> op <strong>de</strong><br />
financiële <strong>en</strong> bestuurlijke gevolg<strong>en</strong> van <strong>de</strong> richtlijn. Natuurlijk was<br />
het goed om inzicht te hebb<strong>en</strong> in <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze richtlijn,<br />
maar als die gevolg<strong>en</strong> eer<strong>de</strong>r in beeld war<strong>en</strong> gebracht, zou er wellicht<br />
ge<strong>en</strong> implem<strong>en</strong>tatieachterstand zijn ontstaan <strong>en</strong> was Ne<strong>de</strong>rland<br />
al in e<strong>en</strong> eer<strong>de</strong>r stadium alert op <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> van <strong>de</strong> richtlijn.<br />
De Twee<strong>de</strong> Kamer moet mijns inzi<strong>en</strong>s in <strong>de</strong> besluitvormingsfase<br />
van richtlijn<strong>en</strong> <strong>de</strong> regering controler<strong>en</strong>. Het Europese<br />
recht heeft dusdanig veel invloed op ons nationale rechtstelsel,<br />
dat er daar voor <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer e<strong>en</strong> controler<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
rol is weggelegd. Die rol begint wat mij betreft niet pas bij <strong>de</strong><br />
implem<strong>en</strong>tatie van richtlijn<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> besluitvormingsfase van<br />
richtlijn<strong>en</strong> kan <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer <strong>de</strong> regering controler<strong>en</strong> op<br />
<strong>de</strong> inbr<strong>en</strong>g in Brussel <strong>en</strong> invloed uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong> op die inbr<strong>en</strong>g.<br />
De Twee<strong>de</strong> Kamer komt zo in e<strong>en</strong> later stadium niet voor verrassing<strong>en</strong><br />
te staan. Omdat <strong>de</strong> hoeveelheid richtlijn<strong>en</strong> dusdanig<br />
groot is, zou <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer – per parlem<strong>en</strong>tair jaar - moet<strong>en</strong><br />
bepal<strong>en</strong> welke voorstell<strong>en</strong> word<strong>en</strong> behan<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> wat <strong>de</strong><br />
prioriteit<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer zijn. De Twee<strong>de</strong> Kamer moet<br />
zich <strong>gaan</strong> oriënter<strong>en</strong> op het werkprogramma van <strong>de</strong> Commissie.<br />
De Twee<strong>de</strong> Kamer bepaalt zo haar eig<strong>en</strong> Europese ag<strong>en</strong>da.<br />
Er zijn <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong> tijd veel rapport<strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong> over <strong>de</strong> wijze<br />
waarop Ne<strong>de</strong>rland haar inbr<strong>en</strong>g in Brussel voorbereidt <strong>en</strong> <strong>de</strong> rol<br />
van <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer. Of het nu gaat om <strong>de</strong> Raad voor het op<strong>en</strong>baar<br />
bestuur, <strong>de</strong> Raad van State of <strong>de</strong> Rek<strong>en</strong>kamer, er ligt wel e<strong>en</strong><br />
rapport over dit on<strong>de</strong>rwerp. Vaak wordt er over structuurveran<strong>de</strong>ring<br />
gesprok<strong>en</strong>. Ik d<strong>en</strong>k echter dat er eerst, voordat structuurveran<strong>de</strong>ring<br />
plaatsvindt, e<strong>en</strong> omschakeling moet kom<strong>en</strong> in het<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over Europees recht, zeker ook bij <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer. De<br />
Twee<strong>de</strong> Kamer moet <strong>gaan</strong> inzi<strong>en</strong> dat zij e<strong>en</strong> belangrijke rol in<br />
het besluitvormingsproces van richtlijn<strong>en</strong> hoort te spel<strong>en</strong>, vanwege<br />
<strong>de</strong> impact van Europees recht op <strong>de</strong> nationale rechtsor<strong>de</strong>.<br />
Luci<strong>en</strong> Wei<strong>de</strong> was van eind 2002 tot <strong>en</strong> met 2003 vicevoorzitter<br />
politiek in het Hoofdbestuur van <strong>de</strong> JOVD.
De Laatste <strong>de</strong>r Mohican<strong>en</strong><br />
In Ne<strong>de</strong>rland dreig<strong>en</strong> rechtse opiniemakers hetzelf<strong>de</strong> lot te<br />
on<strong>de</strong>r<strong>gaan</strong> als <strong>de</strong> indian<strong>en</strong>stam uit Cooper’s fameuze boek.<br />
Pim Fortuyn werd vermoord door iemand die discussieer<strong>de</strong><br />
met lood in plaats van letters. Theo van Gogh werd afgeslacht<br />
door iemand die <strong>de</strong> Koran bov<strong>en</strong> <strong>de</strong> grondwet plaatste. De<br />
moord was van Gogh’s laatste column, zijn uitein<strong>de</strong>lijke gelijk.<br />
Zijn uitgestok<strong>en</strong> tong richting <strong>de</strong> zachte heelmeesters.<br />
DOOR Mark Reijman<br />
Paul Cliteur trok zich terug uit het publieke <strong>de</strong>bat na<br />
doodsbedreiging<strong>en</strong> <strong>en</strong> vergelijking<strong>en</strong> met Hitler door collega’s.<br />
Ayaan Hirsi Ali/Magan vluchtte het land uit na lasterpraktijk<strong>en</strong><br />
van Zembla. Dat <strong>de</strong> ‘Hofstadgroep’ <strong>de</strong> VARA<br />
overlaadt met bloem<strong>en</strong> <strong>en</strong> snoepgoed geeft dui<strong>de</strong>lijk<br />
aan wie <strong>de</strong> makers van <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>taire van di<strong>en</strong>st zijn.<br />
Wie overblijft is Geert Wil<strong>de</strong>rs. De laatste rechtse opiniemaker die<br />
nog niet <strong>de</strong> mond is gesnoerd. De Laatste <strong>de</strong>r Mohican<strong>en</strong>. De Banneling<br />
van <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>. De Verstot<strong>en</strong>e. De Ketter. Lat<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> beetje<br />
zuinig op hem zijn. Het is gemakzuchtig <strong>de</strong> vrijheid van m<strong>en</strong>ingsuiting<br />
slechts te gunn<strong>en</strong> aan gelijkgezind<strong>en</strong>, maar het komt pas<br />
werkelijk tot lev<strong>en</strong> op het mom<strong>en</strong>t dat het door an<strong>de</strong>rsd<strong>en</strong>k<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
wordt ingeroep<strong>en</strong>. Dáár hebb<strong>en</strong> wij Geert voor nodig. Daar<br />
hadd<strong>en</strong> wij Pim, Theo <strong>en</strong> Ayaan voor nodig. Helaas zijn vel<strong>en</strong><br />
van m<strong>en</strong>ing dat hun vrijheid niet wordt geschaad indi<strong>en</strong> <strong>de</strong> vrijheid<br />
van m<strong>en</strong>ingsuiting van an<strong>de</strong>rsd<strong>en</strong>k<strong>en</strong>d<strong>en</strong> wordt beperkt.<br />
In Ne<strong>de</strong>rland wet<strong>en</strong> we onze vrijheid niet op waar<strong>de</strong> te schatt<strong>en</strong>;<br />
die is al bij onze geboorte aanwezig <strong>en</strong> komt ons ev<strong>en</strong> natuurlijk<br />
voor als <strong>de</strong> zon. Alsof vrijheid in <strong>de</strong> aard <strong>de</strong>r ding<strong>en</strong> zit<br />
zoals kleur dat doet. Maar waar <strong>de</strong> zon voor niets schijnt is dat<br />
met vrijheid niet het geval. Vrijheid heeft e<strong>en</strong> prijs <strong>en</strong> hoewel<br />
die voor vroegere g<strong>en</strong>eraties oneindig veel hoger is dan voor<br />
ons, vraagt het nog steeds om offers. De eerlijkheid gebiedt te<br />
zegg<strong>en</strong> dat niet van ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>veel wordt gevraagd. Min<strong>de</strong>rhed<strong>en</strong><br />
– sinds ‘9/11’ met name moslims – hebb<strong>en</strong> het zwaar te<br />
verdur<strong>en</strong> met het gedog<strong>en</strong> van kwets<strong>en</strong><strong>de</strong> opmerking<strong>en</strong>. Maar<br />
het is e<strong>en</strong> eer die prijs te betal<strong>en</strong>, om on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el uit te mog<strong>en</strong><br />
mak<strong>en</strong> van <strong>de</strong> instandhouding <strong>en</strong> bescherming van <strong>de</strong> kroning<br />
van onze individuele vrijheid. De bur<strong>en</strong> van Ayaan zag<strong>en</strong> dat an<strong>de</strong>rs<br />
<strong>en</strong> spand<strong>en</strong> e<strong>en</strong> proces aan. Ze zag<strong>en</strong> niet in dat hun angst<br />
atomair was in vergelijking met <strong>de</strong> angst die Ayaan al jar<strong>en</strong><br />
achtervolgt. Zij hadd<strong>en</strong> <strong>de</strong> mogelijkheid haar lev<strong>en</strong> wat draaglijker<br />
te mak<strong>en</strong>, haar lijd<strong>en</strong> te verlicht<strong>en</strong>. De bur<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
mogelijkheid iets te do<strong>en</strong> ter ver<strong>de</strong>diging van <strong>de</strong> vrijheid waar<br />
ze al hun hele lev<strong>en</strong> gratis gebruik van mak<strong>en</strong>, maar uit kwa<strong>de</strong>r<br />
trouw <strong>de</strong>d<strong>en</strong> ze het teg<strong>en</strong>overgestel<strong>de</strong>. Zij verward<strong>en</strong> lef<br />
met laf. Thorbecke zou zich omdraai<strong>en</strong> in zijn graf. Ze begrep<strong>en</strong><br />
niet dat wij <strong>de</strong> plicht hebb<strong>en</strong> onze opiniemakers te bescherm<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> h<strong>en</strong> te voorzi<strong>en</strong> van bewaking <strong>en</strong> safe houses indi<strong>en</strong><br />
nodig. Wij mog<strong>en</strong> niet buig<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> intolerant<strong>en</strong>! De kost<strong>en</strong><br />
van <strong>de</strong> vrijheid van m<strong>en</strong>ingsuiting zijn wellicht gesteg<strong>en</strong>, maar<br />
het zijn <strong>de</strong> best beste<strong>de</strong> belastingc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van Ne<strong>de</strong>rland ooit.<br />
M<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zijn waar<strong>de</strong>vol voor <strong>de</strong> ontwikkeling van e<strong>en</strong> land. Het<br />
in <strong>de</strong> ban do<strong>en</strong> van religiekritiek is dan ook <strong>de</strong>structief. Elk land<br />
dat c<strong>en</strong>suur oplegt <strong>en</strong> religie kunstmatig bov<strong>en</strong> elke vorm van<br />
kritiek verhev<strong>en</strong> acht, valt t<strong>en</strong> prooi aan stilstand <strong>en</strong> achteruitgang.<br />
Dat is <strong>de</strong> belangrijkste red<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> Arabische wereld - in<br />
<strong>de</strong> mid<strong>de</strong>leeuw<strong>en</strong> het meest ontwikkeld in <strong>de</strong> wiskun<strong>de</strong>, g<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong><br />
<strong>en</strong> astronomie - haar leid<strong>en</strong><strong>de</strong> wet<strong>en</strong>schappelijke positie<br />
OPINIE<br />
verloor. Ons was hetzelf<strong>de</strong> lot beschor<strong>en</strong> geweest, ware het niet<br />
dat wij het licht zag<strong>en</strong> <strong>en</strong> Nietzsche ‘Gott ist tot’ liet<strong>en</strong> <strong>de</strong>clamer<strong>en</strong>.<br />
Er zull<strong>en</strong> altijd m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zijn die kwets<strong>en</strong>d zijn of <strong>de</strong> ontwikkeling<br />
van e<strong>en</strong> land e<strong>en</strong> slechte di<strong>en</strong>st bewijz<strong>en</strong>. De geschied<strong>en</strong>is<br />
leert ons dat vele d<strong>en</strong>kers met minachting werd<strong>en</strong> beloond<br />
voor hun i<strong>de</strong>eën, terwijl ze uitein<strong>de</strong>lijk toch het gelijk<br />
aan hun kant zag<strong>en</strong>. We kunn<strong>en</strong> niet a priori vaststell<strong>en</strong> welke<br />
m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> precies scha<strong>de</strong>lijk zijn <strong>en</strong> bij welke m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> we<br />
baat hebb<strong>en</strong>. Daarom di<strong>en</strong><strong>en</strong> we alle m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> toe te staan.<br />
Elke beperking van <strong>de</strong> vrijheid van m<strong>en</strong>ingsuiting leidt tot<br />
willekeur. Het is arbitrair het ontk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Holocaust<br />
te verbied<strong>en</strong>, maar <strong>de</strong> massamoord op Arm<strong>en</strong>iërs in 1915<br />
door <strong>de</strong> Turk<strong>en</strong> of het bestaan van <strong>de</strong> Russische goelag niet.<br />
Het nazisme tot verwerpelijke i<strong>de</strong>ologie b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong> staat ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />
vrij. Dat m<strong>en</strong> hetzelf<strong>de</strong> bij <strong>de</strong> islam niet ongestraft<br />
kan do<strong>en</strong>, kan Theo van Gogh helaas niet meer beam<strong>en</strong>.<br />
Dat komt omdat <strong>de</strong> overheid niet langer meer het geweldsmonopolie<br />
in hand<strong>en</strong> heeft. E<strong>en</strong> geduchte concurr<strong>en</strong>t heeft<br />
het haar ontnom<strong>en</strong>. Niet elke moord<strong>en</strong>aar kan daarop aanspraak<br />
mak<strong>en</strong>, maar als door intolerante lied<strong>en</strong> e<strong>en</strong> poging<br />
wordt gedaan om het recht in eig<strong>en</strong> hand te nem<strong>en</strong> door<br />
systematisch bepaal<strong>de</strong> m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> te eliminer<strong>en</strong> <strong>en</strong> opiniemakers<br />
van e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> politieke signatuur het zwijg<strong>en</strong><br />
op te legg<strong>en</strong> ligt dat an<strong>de</strong>rs. Naast het strafrecht van <strong>de</strong> overheid<br />
moet<strong>en</strong> opiniemakers sind kort dan ook rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> onzichtbare wetgever, rechter <strong>en</strong> beul inéén.<br />
In <strong>de</strong> roman ‘Het Proces’ van Franz Kafka wordt Josef K. van zijn<br />
bed gelicht <strong>en</strong> beschuldigd van het be<strong>gaan</strong> van e<strong>en</strong> misdrijf.<br />
De aard van het misdrijf blijft geheim <strong>en</strong> gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> het hele<br />
proces dwaalt Josef K. door e<strong>en</strong> mistige bureaucratie, totaal onwet<strong>en</strong>d,<br />
wie tot het rechterlijke ambt behor<strong>en</strong>, hoe zijn proces<br />
verloopt, welke juridische procedures bestaan, hoe hij zich kan<br />
ver<strong>de</strong>dig<strong>en</strong> of wat <strong>de</strong> strafmaat is. Uitein<strong>de</strong>lijk accepteert hij<br />
<strong>de</strong> absurditeit van het systeem <strong>en</strong> geeft zich er aan over. Deze<br />
absur<strong>de</strong> situatie is werkelijkheid geword<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> Laatste<br />
<strong>de</strong>r Mohican<strong>en</strong>. Thans bevindt Geert Wil<strong>de</strong>rs zich in <strong>de</strong> positie<br />
van Josef K. Ook hij loopt elke dag het risico gestraft te word<strong>en</strong><br />
door onbek<strong>en</strong><strong>de</strong> beul<strong>en</strong>, voor het overtred<strong>en</strong> van wett<strong>en</strong> die<br />
hij niet kan k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, gemaakt door wetgevers die hij niet erk<strong>en</strong>t.<br />
Religie mag nooit buit<strong>en</strong> het bereik van kritiek vall<strong>en</strong>, omdat<br />
het zich daarmee buit<strong>en</strong> <strong>en</strong> bov<strong>en</strong> onze seculiere sam<strong>en</strong>leving<br />
plaatst. In ge<strong>en</strong> geval mag <strong>de</strong> vrijheid van m<strong>en</strong>ingsuiting verword<strong>en</strong><br />
tot het slaafse recht dat slechts t<strong>en</strong> di<strong>en</strong>ste van <strong>de</strong> vrijheid<br />
van godsdi<strong>en</strong>st mag staan, maar zich daar niet teg<strong>en</strong> mag ker<strong>en</strong>.<br />
Het recht op vrije m<strong>en</strong>ingsuiting is soms het recht op beledig<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> als onze rechtsstatelijke principes ons dierbaar zijn accepter<strong>en</strong><br />
we <strong>de</strong>ze in zichzelf betreur<strong>en</strong>swaardige consequ<strong>en</strong>tie. Maar e<strong>en</strong><br />
maatschappij die zich bepaal<strong>de</strong> - haar onwelgevallige - m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
niet aanrek<strong>en</strong>t door ze te verbied<strong>en</strong>, ontslaat zichzelf van <strong>de</strong><br />
plicht haar grondslag<strong>en</strong> in het publieke <strong>de</strong>bat te ver<strong>de</strong>dig<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
eerste stap is dan gezet in het omtover<strong>en</strong> van <strong>de</strong> <strong>de</strong>mocratische<br />
rechtsstaat in e<strong>en</strong> luchtkasteel. Haar conditio sine qua non wordt<br />
aangetast. Daarom zeg ik negerzo<strong>en</strong><strong>en</strong>, negerzo<strong>en</strong><strong>en</strong>, negerzo<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
negerzo<strong>en</strong><strong>en</strong>, negerzo<strong>en</strong><strong>en</strong>, negerzo<strong>en</strong><strong>en</strong>, negerzo<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Sapere au<strong>de</strong>!<br />
Mark Reijman is bureauredacteur van dit blad.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 15
COLUMN JEROEN DE VETH<br />
FOTO Archief Jero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth<br />
16 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
Teleurvred<strong>en</strong>heid<br />
Zondag 3 september 2006. Het was dui<strong>de</strong>lijk <strong>de</strong> week<br />
van <strong>de</strong> teleurvred<strong>en</strong>heid. Begin <strong>de</strong>ze week las ik voor <strong>de</strong><br />
zoveelste keer e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rzoek, waaruit bleek dat <strong>de</strong> PvdA<br />
van Wouter Bos verreweg het populairst is on<strong>de</strong>r jonger<strong>en</strong><br />
(on<strong>de</strong>rzoek Young Vote: e<strong>en</strong><strong>en</strong>veertig zetels). Er wordt ook<br />
melding gemaakt van het feit dat met name jonge meid<strong>en</strong><br />
als e<strong>en</strong> blok vall<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> charmes van Wouter. Dat onze<br />
eig<strong>en</strong> Tony Blair, van wie alle kritiek afdruipt als water van<br />
e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>d, getrouwd is, doet daaraan k<strong>en</strong>nelijk niet af. Het<br />
bemoedig<strong>en</strong><strong>de</strong> nieuws uit hetzelf<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoek is dat <strong>de</strong><br />
<strong>VVD</strong> volgt met zev<strong>en</strong><strong>en</strong>twintig zetels. Moet <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> dan <strong>de</strong><br />
(jonger<strong>en</strong>)campagne in met <strong>de</strong> slogan “Stem RUTTE, hij is<br />
single!”? Het moet toch niet veel platter word<strong>en</strong>. Maar lat<strong>en</strong><br />
we wel wez<strong>en</strong>, dat veel jonger<strong>en</strong> liberaal d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, wordt<br />
ook steeds weer aangetoond in on<strong>de</strong>rzoek<strong>en</strong>. Dat ze niet<br />
op <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> stemm<strong>en</strong>, maar nog al te vaak vall<strong>en</strong> voor <strong>de</strong><br />
blije <strong>en</strong> sexier verhal<strong>en</strong> van PvdA, SP <strong>en</strong> Gro<strong>en</strong>Links is ook<br />
e<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>. Zorgwekk<strong>en</strong>d. Werk aan <strong>de</strong> winkel.<br />
Ook begin <strong>de</strong>ze week werd het verkiezingsprogramma van <strong>de</strong><br />
<strong>VVD</strong> gepres<strong>en</strong>teerd. De JOVD had nogal wat kritiekpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
toon<strong>de</strong> zich teleurgesteld, <strong>en</strong> zo hoort dat ook. Gratis kin<strong>de</strong>ropvang<br />
zou t<strong>en</strong> principale onw<strong>en</strong>selijk zijn <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> had het<br />
nagelat<strong>en</strong> langetermijnoplossing<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> vraagstukk<strong>en</strong><br />
als <strong>de</strong> AOW <strong>en</strong> <strong>de</strong> hypotheekr<strong>en</strong>teaftrek te schets<strong>en</strong>. Op <strong>de</strong><br />
laatste twee punt<strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik natuurlijk <strong>de</strong> laatste om <strong>de</strong> JOVD<br />
te kritiser<strong>en</strong>. Maar mag ik wel suggerer<strong>en</strong> het <strong>VVD</strong>-programma<br />
ook e<strong>en</strong>s in e<strong>en</strong> bre<strong>de</strong>r perspectief te plaats<strong>en</strong>? Niet alle<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> JOVD reageer<strong>de</strong> kritisch <strong>de</strong>ze week, <strong>de</strong> reacties van PvdA<br />
<strong>en</strong> FNV war<strong>en</strong> helemaal niet van <strong>de</strong> lucht. FNV-voorvrouw<br />
Jongerius viel met name over het afschaff<strong>en</strong> van <strong>de</strong> bijstand<br />
on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> zev<strong>en</strong><strong>en</strong>twintig jaar <strong>en</strong> het verkort<strong>en</strong> van <strong>de</strong> duur van<br />
WW-uitkering<strong>en</strong>. Kortom, net als Bos eer<strong>de</strong>r <strong>de</strong>ze week <strong>de</strong>ed,<br />
griste ze e<strong>en</strong> paar puntjes uit het <strong>VVD</strong>-programma <strong>en</strong> zette<br />
ze in <strong>de</strong> hoek. Om maar weer e<strong>en</strong>s aan te ton<strong>en</strong> hoe asociaal<br />
liberal<strong>en</strong> wel niet zijn. Wij JOVD’ers wet<strong>en</strong> toch wel beter <strong>en</strong><br />
bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong>, m<strong>en</strong> kan veel op het <strong>VVD</strong>-programma aanmerk<strong>en</strong>,<br />
maar asociaal is het niet. Het afschaff<strong>en</strong> van <strong>de</strong> bijstand on<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> zev<strong>en</strong><strong>en</strong>twintig jaar klinkt misschi<strong>en</strong> hard. Maar hoe hard<br />
is het om te stell<strong>en</strong> dat bij uitstek jonge m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> baan<br />
hebb<strong>en</strong> of naar school <strong>gaan</strong>? Voor dat laatste kun je bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
terecht bij <strong>de</strong> IB-Groep, voor e<strong>en</strong> beurs of voor <strong>de</strong> beste l<strong>en</strong>ing<br />
die je in je lev<strong>en</strong> kunt afsluit<strong>en</strong>. Terzij<strong>de</strong> is <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> voornem<strong>en</strong>s<br />
EUR 1 miljard in on<strong>de</strong>rwijs te invester<strong>en</strong>.<br />
”Jonger<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> vaak voor<br />
<strong>de</strong> blije <strong>en</strong> sexier verhal<strong>en</strong> van<br />
PvdA, SP <strong>en</strong> Gro<strong>en</strong>Links”<br />
Ook werd door Jongerius terecht <strong>de</strong> verkorting van <strong>de</strong> WWduur<br />
aangehaald. Ze vergat ev<strong>en</strong>wel voor het gemak <strong>de</strong> aankondiging<br />
van stimuler<strong>en</strong><strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong> om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> aan het<br />
werk te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>, zoals het aanspor<strong>en</strong> van werkgevers<br />
om zich meer in te spann<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die hun baan<br />
dreig<strong>en</strong> te verliez<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> wordt het start<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rneming, klein of groot, voor vakman <strong>en</strong> studiekop,
aanzi<strong>en</strong>lijk vere<strong>en</strong>voudigd als het aan <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> ligt. En tot slot,<br />
<strong>en</strong> dat is natuurlijk <strong>de</strong> fundam<strong>en</strong>tele vraag, die <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> van<br />
Bolkestein al beantwoord<strong>de</strong>: wat is nu beter, <strong>de</strong> kilte van <strong>de</strong><br />
uitkering of <strong>de</strong> warmte van <strong>de</strong> baan?<br />
Als Jongerius het hele programma had gelez<strong>en</strong>, had ze gewet<strong>en</strong><br />
dat <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> er is voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die iets van hun lev<strong>en</strong> will<strong>en</strong><br />
mak<strong>en</strong>. En dat is <strong>de</strong> kern van het verschil tuss<strong>en</strong> oud <strong>en</strong> nieuw<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. Dat m<strong>en</strong> haar g<strong>en</strong>eratie, t<strong>en</strong> tij<strong>de</strong> van e<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> hand<br />
gelop<strong>en</strong> vangnet, steeds vertel<strong>de</strong> dat ze zielig was als het e<strong>en</strong><br />
keer of meer<strong>de</strong>re misging in het lev<strong>en</strong>, is al erg g<strong>en</strong>oeg. Maar<br />
ik pas er als liberaal, als JOVD’er én als <strong>VVD</strong>’er voor om mijn<br />
<strong>en</strong> nieuwe g<strong>en</strong>eraties ook weer bij voorbaat als zielig, zwak<br />
<strong>en</strong> hulpbehoev<strong>en</strong>d te zi<strong>en</strong>. Ne<strong>de</strong>rland is toe aan e<strong>en</strong> liberale<br />
m<strong>en</strong>tal break-through.<br />
”Met acht<strong>en</strong>twintig jaar b<strong>en</strong><br />
ik geselecteerd in <strong>de</strong> top-50<br />
van <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>. Wat e<strong>en</strong> eer!”<br />
Tot slot. Afgelop<strong>en</strong> maandagavond ging <strong>de</strong> telefoon: “Jero<strong>en</strong>,<br />
je b<strong>en</strong>t kandidaat nummer neg<strong>en</strong><strong>en</strong>veertig op <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> Twee<strong>de</strong><br />
Kamerlijst.” Nog ge<strong>en</strong> twee dag<strong>en</strong> later was ik al nummer<br />
vier<strong>en</strong>veertig. (Ik dacht nog ev<strong>en</strong> dat het slechts e<strong>en</strong> kwestie<br />
van tijd zou zijn voordat ik lijsttrekker zou word<strong>en</strong>, nog voor 22<br />
november.) Enerzijds jammer dat dat er ev<strong>en</strong> niet meer in zat.<br />
An<strong>de</strong>rzijds, met acht<strong>en</strong>twintig jaar b<strong>en</strong> ik geselecteerd voor <strong>de</strong><br />
top-50 van <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>. Wat e<strong>en</strong> eer! En bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong>, als ik on<strong>de</strong>rzoek<strong>en</strong><br />
lees over jonger<strong>en</strong>, bij wie <strong>de</strong> PvdA favoriet is, als ik <strong>de</strong> reacties<br />
van links hoor op het <strong>VVD</strong>-programma, dan kriebelt het.<br />
Dan is er voor jonge liberal<strong>en</strong> bij uitstek werk aan <strong>de</strong> winkel. Ik<br />
trek me dan ook niet ontevred<strong>en</strong> terug. Ik beschouw vier<strong>en</strong>veertig<br />
als e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> startplaats. Maar ik b<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> vier<strong>en</strong>veertig,<br />
ik word neg<strong>en</strong><strong>en</strong>twintig <strong>en</strong> wil dus eerst zoveel mogelijk<br />
<strong>VVD</strong>-led<strong>en</strong> beweg<strong>en</strong> me on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> <strong>de</strong>rtig op <strong>de</strong> lijst te zett<strong>en</strong>.<br />
En daarna begint het echte werk: <strong>de</strong> liberale m<strong>en</strong>tal breakthrough<br />
bij jong Ne<strong>de</strong>rland. Ik hoop dat ik bij bei<strong>de</strong> campagnes<br />
op <strong>de</strong> steun én <strong>de</strong> kritiek van <strong>de</strong> JOVD mag rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Jero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth is <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige jonger<strong>en</strong>kandidaat van <strong>de</strong><br />
<strong>VVD</strong> voor <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer (startplaats 44) <strong>en</strong> was lan<strong>de</strong>lijk<br />
voorzitter van <strong>de</strong> JOVD.<br />
Zie ook www.stemJEROEN.<strong>nl</strong><br />
TELEURVREDENHEID<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 17<br />
Illustratie Driemaster
INTERVIEW<br />
Objectief zijn bestaat volg<strong>en</strong>s hem niet. Hij is van m<strong>en</strong>ing dat zijn voorkeur<br />
niet uit zijn artikel<strong>en</strong> blijkt. Driemaster sprak met NRC Han<strong>de</strong>lsblad-journalist<br />
<strong>Egbert</strong> <strong>Kalse</strong> (32) over <strong>de</strong> journalistiek, <strong>de</strong> politiek <strong>en</strong> <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong>.<br />
“De Ton Eliass<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze wereld zijn <strong>de</strong> nieuwe opvulling.”<br />
“CDA <strong>en</strong> <strong>VVD</strong> <strong>gaan</strong> <strong>de</strong> PvdA pakk<strong>en</strong> op <strong>de</strong> AOW”<br />
Het politieke circus draait nog niet op volle toer<strong>en</strong>. Dat is te<br />
merk<strong>en</strong> op <strong>en</strong> rondom het Plein <strong>en</strong> het Binn<strong>en</strong>hof, maar ook<br />
aan <strong>de</strong> journalist<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s het gesprek krijgt <strong>Egbert</strong> <strong>Kalse</strong><br />
slechts één telefoontje. Waar zijn collega’s aan het lunch<strong>en</strong><br />
zijn, vraagt <strong>de</strong> journalist aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kant van <strong>de</strong> lijn zich<br />
af.<br />
DOOR Paul Vereijk<strong>en</strong><br />
De laatste maand<strong>en</strong> is er in <strong>de</strong> media erg veel aandacht besteed<br />
aan politiek, conclu<strong>de</strong>ert <strong>Kalse</strong> op het terras van het Haagse café<br />
Dudok. De nek-aan-nekrace om het lijsttrekkerschap van <strong>de</strong> <strong>VVD</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> affaire Ayaan Hirsi Ali die resulteer<strong>de</strong> in <strong>de</strong> val van het kabinet<br />
zijn daar <strong>en</strong>kele voorbeeld<strong>en</strong> van. “We hadd<strong>en</strong> veel aandacht<br />
voor <strong>de</strong> lijsttrekkerverkiezing<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>, maar die was<br />
wel gerechtvaardigd. Ik vind dat je e<strong>en</strong> strijd om het lei<strong>de</strong>rschap<br />
van <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> partij in Ne<strong>de</strong>rland heel serieus moet volg<strong>en</strong>. Dat<br />
er gestred<strong>en</strong> wordt, kan ook grote consequ<strong>en</strong>ties hebb<strong>en</strong>. Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong><br />
zei bij Netwerk dat hij er niet zo zeker van was dat hij door<br />
wil<strong>de</strong> <strong>gaan</strong> met <strong>de</strong> coalitie CDA-<strong>VVD</strong>-D66.” Toch werd<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
lezers overdon<strong>de</strong>rd door <strong>de</strong> grote hoeveelheid aandacht<br />
die <strong>de</strong> strijd binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> kreeg. “Om die red<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we ons<br />
ook vaak verantwoord: waarom wij als krant er wéér bij war<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
er wéér nieuws over maakt<strong>en</strong>.” Echter is <strong>de</strong> lezer volg<strong>en</strong>s <strong>Kalse</strong><br />
niet alle<strong>en</strong> maar geïnteresseerd in <strong>de</strong> inhou<strong>de</strong>lijke politiek. “Voor<br />
<strong>de</strong> lezer <strong>en</strong> kijker is het ook e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el theater. Het politieke spel<br />
gaat over zak<strong>en</strong> die bij <strong>de</strong> meest<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r ons het <strong>en</strong>e oor in <strong>en</strong><br />
direct het an<strong>de</strong>re oor weer uit <strong>gaan</strong>. Toch hebb<strong>en</strong> <strong>de</strong> live-<strong>de</strong>batt<strong>en</strong><br />
vaak veel kijkers <strong>en</strong> blijft e<strong>en</strong> groot <strong>de</strong>el van h<strong>en</strong> op totdat<br />
het <strong>de</strong>bat is afgelop<strong>en</strong>. De affaire Ayaan Hirsi Ali was ge<strong>en</strong> zaak<br />
waar normaal gesprok<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kabinet over zou vall<strong>en</strong>. Dan maakt<br />
juist het politieke spel eromhe<strong>en</strong> het interessant.”<br />
Halverwege het reces liet<strong>en</strong> <strong>de</strong> eerste politici wet<strong>en</strong> zich niet<br />
kandidaat te stell<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong>. Nu er weer verga<strong>de</strong>rd<br />
18 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
wordt in <strong>de</strong> Kamer lijkt het alsof er e<strong>en</strong> grote uittocht plaatsvindt<br />
in het Haagse. Steeds meer politici gev<strong>en</strong> vooraf aan zich niet<br />
kandidaat te stell<strong>en</strong>, in plaats van zich achteraf terug te trekk<strong>en</strong>.<br />
“Politici will<strong>en</strong> ons do<strong>en</strong> gelov<strong>en</strong> dat ze sinds <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong><br />
van 2002 veel meer op<strong>en</strong> kaart met <strong>de</strong> kiezers spel<strong>en</strong>. Daarvoor<br />
was het veel ongeg<strong>en</strong>eer<strong>de</strong>r, veel meer van: we rule this country.<br />
Teg<strong>en</strong>woordig prober<strong>en</strong> <strong>de</strong> politici ons uit te legg<strong>en</strong> waarom<br />
maatregel<strong>en</strong> word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> vind<strong>en</strong> ze het geloofwaardiger<br />
om vooraf te zegg<strong>en</strong> dat ze niet terugker<strong>en</strong> in <strong>de</strong> Kamer.<br />
Het beeld dat er veel meer politici vertrekk<strong>en</strong> klopt dus ook niet.<br />
Het <strong>en</strong>ige wat an<strong>de</strong>rs is met voor<strong>gaan</strong><strong>de</strong> jar<strong>en</strong> is dat ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />
het nu op zijn eig<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t vooraf bek<strong>en</strong>dmaakt. Dat schept<br />
dat beeld. Tegelijkertijd staan er ook weer veel nieuwe kandidat<strong>en</strong><br />
op <strong>de</strong> lijst. De Ton Eliass<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze wereld zijn <strong>de</strong> nieuwe<br />
vulling.” Volg<strong>en</strong>s <strong>Kalse</strong> is <strong>de</strong> tr<strong>en</strong>d om vooraf bek<strong>en</strong>d te mak<strong>en</strong><br />
dat je als politicus niet meer terug <strong>de</strong> Kamer ingaat e<strong>en</strong> van <strong>de</strong><br />
gevolg<strong>en</strong> van <strong>de</strong> schokgolf na Fortuyn. Dat <strong>de</strong> media meer aandacht<br />
bested<strong>en</strong> aan kleine <strong>en</strong> nieuwe partij<strong>en</strong> houdt daarmee<br />
ook verband. “De media kreg<strong>en</strong> <strong>de</strong>stijds het verwijt dat ze <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbuik<br />
van <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving niet aanvoeld<strong>en</strong>. Dat heeft nu nog<br />
spor<strong>en</strong> achtergelat<strong>en</strong>. Het Algeme<strong>en</strong> Dagblad verslaat ie<strong>de</strong>re<br />
stap die Wil<strong>de</strong>rs zet.” NRC Han<strong>de</strong>lsblad bericht zeker niet over ie<strong>de</strong>re<br />
stap van nieuwe partij<strong>en</strong>. “Maar wij zijn nieuwe partij<strong>en</strong> wel<br />
scherper in <strong>de</strong> gat<strong>en</strong> <strong>gaan</strong> houd<strong>en</strong>. Toch blijv<strong>en</strong> we <strong>de</strong> krant van<br />
<strong>de</strong> nuance <strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> we ervoor dat we altijd meer<strong>de</strong>re kant<strong>en</strong><br />
van het nieuws belicht<strong>en</strong>.”<br />
<strong>Journalist</strong>ieke nachtmerrie<br />
Ook over <strong>de</strong> zinsne<strong>de</strong> dat <strong>de</strong> journalistiek <strong>de</strong> waakhond van <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving<br />
is heeft <strong>de</strong> parlem<strong>en</strong>tair journalist e<strong>en</strong> ethisch verantwoor<strong>de</strong><br />
m<strong>en</strong>ing. “Dat betek<strong>en</strong>t dat je ge<strong>en</strong> partij kiest <strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r kritisch<br />
b<strong>en</strong>t. Als ik e<strong>en</strong> stuk schrijf over <strong>de</strong> nieuwe AOW-regelgeving<br />
loop ik dus niet blin<strong>de</strong>lings achter <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> aan. Ook ga ik e<strong>en</strong> minister<br />
niet extra kritisch interview<strong>en</strong>, omdat ik hoor dat <strong>de</strong> nieuwe
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 19<br />
Foto B<strong>en</strong>jamin Derks<strong>en</strong>
INTERVIEW<br />
regelgeving niet goed uitpakt voor bepaal<strong>de</strong> bevolkingsgroep<strong>en</strong>.”<br />
<strong>Kalse</strong> noemt nieuwsgierigheid als zijn drive; ervoor zorg<strong>en</strong><br />
dat zijn persoo<strong>nl</strong>ijke voorkeur niet uit artikel<strong>en</strong> blijkt noemt hij<br />
zijn professionaliteit. “Voor hon<strong>de</strong>rd proc<strong>en</strong>t objectief zijn is onmogelijk.<br />
Dat kan helemaal niemand. Het is best e<strong>en</strong>s mogelijk<br />
dat je in e<strong>en</strong> analyse kunt lez<strong>en</strong> dat ik mij erg<strong>en</strong>s gigantisch over<br />
verbaas. Maar ik heb het i<strong>de</strong>e dat niemand mijn voorkeur of m<strong>en</strong>ing<br />
uit mijn artikel<strong>en</strong> kan opmak<strong>en</strong>.”<br />
Dat zou ook zijn grootste journalistieke nachtmerrie zijn; dat iemand<br />
door het lez<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> artikel zijn persoo<strong>nl</strong>ijke m<strong>en</strong>ing te<br />
wet<strong>en</strong> zou kom<strong>en</strong>. “Die heb ik natuurlijk wel. Als ik met vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
praat zeg ik wat ik vind. Of als ik met e<strong>en</strong> politicus in Nieuwspoort<br />
sta, dan bespreek je ook wel e<strong>en</strong>s wat met elkaar <strong>en</strong> zeg je<br />
wat je echt d<strong>en</strong>kt. Ook ga ik ie<strong>de</strong>re vier jaar naar <strong>de</strong> stembus. De<br />
vorige keer stem<strong>de</strong> ik links.” Hij doet dus niet geheimzinnig over<br />
zijn persoo<strong>nl</strong>ijke voorkeur. “Zolang je het maar niet uit mijn artikel<strong>en</strong><br />
opmaakt. Ik moet hier namelijk ie<strong>de</strong>re dag ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<br />
og<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Vandaag moet ik misschi<strong>en</strong> Bos interview<strong>en</strong>,<br />
morg<strong>en</strong> Rutte. Ik kan het dus niet mak<strong>en</strong> dat ik iemand te-<br />
20 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
g<strong>en</strong> mij in het harnas jaag.” Toch komt het wel e<strong>en</strong>s tot e<strong>en</strong> ruzie<br />
tuss<strong>en</strong> <strong>Kalse</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> politicus. “Ik heb e<strong>en</strong>s knall<strong>en</strong><strong>de</strong> ruzie gehad<br />
met e<strong>en</strong> Kamerlid. Ik had iets over zijn partij in <strong>de</strong> krant gezet,<br />
maar hemzelf had ik daar niet over gesprok<strong>en</strong>. Hij was daar woed<strong>en</strong>d<br />
over. Ik had mijn bronn<strong>en</strong>, maar hij bleef ook bij zijn punt<br />
<strong>en</strong> wil<strong>de</strong> mij nooit meer sprek<strong>en</strong>. Uitein<strong>de</strong>lijk bel<strong>de</strong> hij mij na e<strong>en</strong><br />
paar werk<strong>en</strong>. Waarom? Omdat je elkaar toch nodig hebt.”<br />
”De <strong>VVD</strong> blijft van <strong>de</strong> AOW af. Dat geeft aan hoe belangrijk<br />
het on<strong>de</strong>rwerp in <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> is”<br />
<strong>Kalse</strong> staat aan <strong>de</strong> kant van <strong>de</strong> journalistieke onafhankelijkheid.<br />
Als journalist<strong>en</strong> <strong>de</strong> overstap naar <strong>de</strong> politiek wag<strong>en</strong> dan klopt<br />
er volg<strong>en</strong>s hem iets niet. “Het is waar dat je dan e<strong>en</strong> politicus<br />
krijgt die k<strong>en</strong>nis heeft van <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving <strong>en</strong> weet hoe je met<br />
<strong>de</strong> media om moet <strong>gaan</strong>. Maar vraag je ook e<strong>en</strong>s af wat voor<br />
e<strong>en</strong> journalist je dan gehad hebt. Als iemand zo sterk PvdAangehaust<br />
is, wat betek<strong>en</strong><strong>de</strong> dat dan voor zijn objectiviteit?”<br />
Ook doet hij niet aan ‘<strong>de</strong>altjes mak<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> durft hij ie<strong>de</strong>r interview<br />
dat hij afneemt te publicer<strong>en</strong>, geautoriseerd of niet. “Gezegd<br />
is gezegd <strong>en</strong> het is e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van mijn professionaliteit<br />
dat ik het gesprek correct weergeef.” Het eeuwige klag<strong>en</strong><br />
Foto B<strong>en</strong>jamin Derks<strong>en</strong>
<strong>Egbert</strong> <strong>Kalse</strong> werd op 27 oktober 1973 te Vian<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>. Nadat<br />
hij zijn mid<strong>de</strong>lbare school afrond<strong>de</strong> stu<strong>de</strong>er<strong>de</strong> hij aan <strong>de</strong><br />
Hogeschool voor <strong>Journalist</strong>iek in Utrecht. Gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> laatste<br />
twee jar<strong>en</strong> van zijn studie werkte hij als regioverslaggever voor<br />
Dagblad De Limburger. In 1997 maakte hij <strong>de</strong> overstap naar NRC<br />
van politici over <strong>de</strong> media ziet hij als e<strong>en</strong> complim<strong>en</strong>t. “Ie<strong>de</strong>r kabinet<br />
klaagt over <strong>de</strong> media. Zowel links als rechts. Eig<strong>en</strong>lijk doe<br />
je het in <strong>de</strong> og<strong>en</strong> van <strong>de</strong> politici nooit goed <strong>en</strong> dat is maar goed<br />
ook.”<br />
Voor <strong>de</strong> redacteur<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Haagse redactie van NRC Han<strong>de</strong>lsblad<br />
staat inmid<strong>de</strong>ls vast hoe <strong>de</strong> verslaggeving rondom <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong><br />
verloopt. “We ver<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>de</strong> partij<strong>en</strong> over <strong>de</strong> redacteur<strong>en</strong>.<br />
Dat heeft als voor<strong>de</strong>el dat je jezelf geheel kunt ingrav<strong>en</strong> in<br />
e<strong>en</strong> partij <strong>en</strong> het programma. Natuurlijk moet je wel oppass<strong>en</strong><br />
dat je ge<strong>en</strong> tunnelvisie krijgt <strong>en</strong> <strong>de</strong> partij blin<strong>de</strong>lings achterna<br />
loopt. Om dat te voorkom<strong>en</strong> bezoek ik dan ook congress<strong>en</strong> van<br />
an<strong>de</strong>re partij<strong>en</strong>, zodat ik ook weet wat er bij h<strong>en</strong> speelt.”<br />
Retorische achterstand<br />
De verkiezing<strong>en</strong> in november zijn vroeger dan verwacht. Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong>-II<br />
zou <strong>de</strong> rit wel uitzitt<strong>en</strong>. Maar te vroeg kom<strong>en</strong> <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong><br />
niet, aldus <strong>Kalse</strong>. “De ess<strong>en</strong>tie zou in mei 2007 precies<br />
hetzelf<strong>de</strong> zijn geweest. Zowel het CDA als <strong>de</strong> PvdA hebb<strong>en</strong> er<br />
e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orm voor<strong>de</strong>el bij om <strong>de</strong> verkiezing voor te do<strong>en</strong> als e<strong>en</strong><br />
machtsstrijd. Sterker nog, als <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> wel in mei 2007<br />
war<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong> dan zou het waarschij<strong>nl</strong>ijk nog meer e<strong>en</strong> strijd<br />
tuss<strong>en</strong> die twee partij<strong>en</strong> zijn. Dan hadd<strong>en</strong> ze zich nog beter kunn<strong>en</strong><br />
voorbereid<strong>en</strong>.” De strijd zal <strong>gaan</strong> over <strong>de</strong> economie. “Welke<br />
economische on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> er precies e<strong>en</strong> rol zull<strong>en</strong> <strong>gaan</strong> spel<strong>en</strong><br />
kan ik niet voorspell<strong>en</strong>. Dat is afhankelijk van <strong>de</strong> programma’s<br />
van <strong>de</strong> partij<strong>en</strong>. Maar zeker is dat <strong>de</strong> AOW e<strong>en</strong> belangrijk thema<br />
wordt.” De bei<strong>de</strong> regeringspartij<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> van <strong>de</strong> AOW af. Dat<br />
geeft volg<strong>en</strong>s <strong>Kalse</strong> al aan dat het e<strong>en</strong> gevoelig on<strong>de</strong>rwerp gaat<br />
word<strong>en</strong>. “Ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> dacht dat <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> van het langer doorwerk<strong>en</strong><br />
was. Nu blijkt dat ze aan <strong>de</strong> AOW niets zull<strong>en</strong> veran<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Dat<br />
geeft aan hoe belangrijk het on<strong>de</strong>rwerp in <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> is.”<br />
”Als het e<strong>en</strong> tweestrijd<br />
wordt dan <strong>gaan</strong> veel kiezers<br />
zich afvrag<strong>en</strong> wat ze will<strong>en</strong>:<br />
Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong> of Bos”<br />
In teg<strong>en</strong>stelling tot het CDA <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> komt <strong>de</strong> partij van Wouter<br />
Bos wel aan <strong>de</strong> AOW. Juist aan dat punt kan Bos volg<strong>en</strong>s <strong>Kalse</strong><br />
zijn vingers brand<strong>en</strong>. “Het CDA <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> <strong>gaan</strong> <strong>de</strong> PvdA pakk<strong>en</strong><br />
op <strong>de</strong> AOW. Je zult zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> regeringspartij<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> dat ze<br />
Ne<strong>de</strong>rland klaar hebb<strong>en</strong> gemaakt voor <strong>de</strong> toekomst. Ze vind<strong>en</strong><br />
dat ze het begrotingstekort op or<strong>de</strong> hebb<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> aantal sociale<br />
hervorming<strong>en</strong> doorgevoerd hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan het eind van <strong>de</strong> rit<br />
nog wat ca<strong>de</strong>au gegev<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Uit electoraal belang lat<strong>en</strong> ze<br />
daarom nu <strong>de</strong> AOW ligg<strong>en</strong>. Maar Bos gaat aan <strong>de</strong> AOW <strong>en</strong> hypotheekr<strong>en</strong>teaftrek<br />
zitt<strong>en</strong>. Kortom, volg<strong>en</strong>s het CDA <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong><br />
komt <strong>de</strong> PvdA aan je c<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> zij niet.” Of <strong>de</strong> kiezer in die truc<br />
trapt durft <strong>Kalse</strong> niet te zegg<strong>en</strong>, want ook het CDA <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong><br />
hebb<strong>en</strong> maatregel<strong>en</strong> in hun programma staan die hard aankom<strong>en</strong><br />
bij <strong>de</strong> kiezer. “Bos kan bijvoorbeeld zegg<strong>en</strong> dat het CDA<br />
“CDA EN <strong>VVD</strong> GAAN DE PVDA PAKKEN OP DE AOW”<br />
Han<strong>de</strong>lsblad, <strong>de</strong> krant waar hij al sinds zijn achtti<strong>en</strong><strong>de</strong> voor wil<strong>de</strong><br />
schrijv<strong>en</strong>. Inmid<strong>de</strong>ls is hij plaatsvervang<strong>en</strong>d chef <strong>en</strong> politiek redacteur<br />
op <strong>de</strong> Haagse redactie. <strong>Egbert</strong> <strong>Kalse</strong> woont sam<strong>en</strong> met<br />
radiojournaliste Lucella Carasso. Zij is on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re bek<strong>en</strong>d vanuit<br />
haar werkzaamhed<strong>en</strong> voor Met het oog op morg<strong>en</strong>.<br />
gaat snijd<strong>en</strong> in <strong>de</strong> gezondheidszorg. Ook hij gaat zoek<strong>en</strong> naar<br />
<strong>de</strong> zwakke plekk<strong>en</strong> in <strong>de</strong> programma’s van <strong>de</strong> partij<strong>en</strong>. Er is alle<strong>en</strong><br />
bijna ge<strong>en</strong> kiezer die <strong>de</strong> programma’s leest. Waar het dus op<br />
neerkomt is het <strong>de</strong>bat in <strong>de</strong> media. Daar moet je simpel <strong>en</strong> kort<br />
zegg<strong>en</strong> waar het op staat in jouw og<strong>en</strong>.” Volg<strong>en</strong>s <strong>Kalse</strong> zit daar<br />
<strong>de</strong> retorische achterstand van Bos. “De PvdA d<strong>en</strong>kt dat ze uit kan<br />
legg<strong>en</strong> waarom ze aan <strong>de</strong> AOW komt. Het <strong>en</strong>ige wat het CDA<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> hoev<strong>en</strong> te zegg<strong>en</strong> is: ‘Wat je ook doet, je komt aan <strong>de</strong><br />
AOW.’ En wat blijft er hang<strong>en</strong>? Bos komt aan mijn AOW.”<br />
Machtsstrijd<br />
De aankom<strong>en</strong><strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> do<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan die van 1994.<br />
“Deze verkiezing<strong>en</strong> zijn voor het eerst weer te vergelijk<strong>en</strong> met<br />
voor<strong>gaan</strong><strong>de</strong>. Die van 2002 <strong>en</strong> 2003 war<strong>en</strong> nerg<strong>en</strong>s mee te vergelijk<strong>en</strong>.<br />
Nu lijkt <strong>de</strong> situatie op die van 1994 <strong>en</strong> ook het programma<br />
van het CDA komt met dat van die perio<strong>de</strong> overe<strong>en</strong>.”<br />
Destijds regeer<strong>de</strong> kabinet Lubbers-III. Het CDA leek re<strong>de</strong>lijk goed<br />
te staan, maar ook <strong>de</strong> PvdA lag op <strong>de</strong> loer. Bei<strong>de</strong> partij<strong>en</strong> liep<strong>en</strong><br />
uitein<strong>de</strong>lijk scha<strong>de</strong> op, maar <strong>de</strong> PvdA werd <strong>de</strong> grootste partij <strong>en</strong><br />
vorm<strong>de</strong> Paars-I. Wie <strong>de</strong>ze herfst als winnaar uit <strong>de</strong> bus komt weet<br />
<strong>Kalse</strong> niet. “In 1994 kreeg het CDA er flink van langs van <strong>de</strong> kiezer.<br />
On<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re doordat professor Kolnaar vervel<strong>en</strong><strong>de</strong> uitsprak<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>ed over <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. De vraag is of zoiets dit keer weer gebeurt.”<br />
Maar e<strong>en</strong> gevoelige uitspraak is niet het <strong>en</strong>ige wat er teg<strong>en</strong><br />
kan zitt<strong>en</strong>. De machtsstrijd tuss<strong>en</strong> het CDA <strong>en</strong> <strong>de</strong> PvdA geeft<br />
red<strong>en</strong> voor strategisch stemm<strong>en</strong>. “Als het e<strong>en</strong> tweestrijd wordt<br />
dan <strong>gaan</strong> veel kiezers zich afvrag<strong>en</strong> wat ze <strong>de</strong> kom<strong>en</strong><strong>de</strong> vier jaar<br />
will<strong>en</strong>: Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong> of Bos. Daardoor doet het programma er veel<br />
min<strong>de</strong>r toe, maar draait het puur om het punt wie <strong>de</strong> grootste<br />
wordt. De machtsvraag wordt dan het belangrijkste, geheel buit<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> punt<strong>en</strong> waarvoor ze ie<strong>de</strong>r staan om. Daarnaast levert het<br />
natuurlijk voor <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>, SP <strong>en</strong> Gro<strong>en</strong>Links veel scha<strong>de</strong> op.”<br />
Ook kijk<strong>en</strong>d naar <strong>de</strong> peiling<strong>en</strong> ziet het er ook naar uit dat het e<strong>en</strong><br />
machtsstrijd wordt. “De cijfers gev<strong>en</strong> <strong>de</strong> PvdA mom<strong>en</strong>teel e<strong>en</strong><br />
voorsprong. Natuurlijk zegt dat niet alles, <strong>de</strong> campagnes moet<strong>en</strong><br />
nog beginn<strong>en</strong>. Daarnaast krijg je in <strong>de</strong> laatste twee, misschi<strong>en</strong><br />
zelfs drie, wek<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> maar politiek op je bord. Ook durf ik niet<br />
te zegg<strong>en</strong> waardoor e<strong>en</strong> zwev<strong>en</strong><strong>de</strong> kiezer zich laat overtuig<strong>en</strong>.”<br />
Tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> zal het vooral draai<strong>en</strong> om <strong>de</strong> politieke<br />
richting rechts of links <strong>en</strong> wordt door mid<strong>de</strong>l van <strong>de</strong> coalitievorming<br />
<strong>de</strong> uitein<strong>de</strong>lijke winnaar bepaald. Alle opties ligg<strong>en</strong> nog<br />
op<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s <strong>Kalse</strong> wordt het <strong>de</strong> tweestrijd. “De <strong>VVD</strong> wordt <strong>de</strong>r<strong>de</strong>,<br />
die zie ik ge<strong>en</strong> twee<strong>de</strong> of eerste meer word<strong>en</strong>. Dan komt het<br />
dus neer op CDA <strong>en</strong> PvdA. Wie er van die twee gaat winn<strong>en</strong>? Dat<br />
durf ik niet te zegg<strong>en</strong>.”<br />
Paul Vereijk<strong>en</strong> is adjunct-hoofdredacteur van dit blad.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 21
OPINIE<br />
In het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong> is niets e<strong>en</strong>richtingsverkeer<br />
Voor vele westerling<strong>en</strong> begint het verhaal van Israël in mei<br />
1948, als David B<strong>en</strong>-Gurion <strong>de</strong> staat Israël proclameert. Vre<strong>de</strong><br />
is <strong>de</strong> nieuwe staat niet beschor<strong>en</strong>, <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> dag al wordt<br />
Israël aangevall<strong>en</strong> door zev<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> Arabische stat<strong>en</strong>.<br />
De spiraal van geweld is begonn<strong>en</strong>, maar niemand zal<br />
vermoed<strong>en</strong> dat er ruim zestig jaar later nog altijd gevocht<strong>en</strong><br />
zal word<strong>en</strong>. Juist dat niet-vermoed<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong> van kom<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
rampspoed. Dat het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong> is geword<strong>en</strong> tot<br />
wat het is, is e<strong>en</strong> proces van vele eeuw<strong>en</strong> van teg<strong>en</strong>strijdige<br />
religies, van geschied<strong>en</strong>is <strong>en</strong> m<strong>en</strong>selijke fout<strong>en</strong>, van oorlog<br />
<strong>en</strong> vre<strong>de</strong>. In die volgor<strong>de</strong> van process<strong>en</strong> is het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong><br />
geword<strong>en</strong> tot het kruitvat van vandaag.<br />
Geloof<br />
DOOR Allard Alt<strong>en</strong>a<br />
En <strong>de</strong> heer sprak tot Mozes: ‘Vertrek van hier met het volk (…)<br />
<strong>en</strong> ga naar het land dat Ik aan Abraham, Isaak <strong>en</strong> Jakob beloofd<br />
heb met <strong>de</strong>ze eed: Ik zal het sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan uw nakomeling<strong>en</strong>.’<br />
(Exodus 33.1)<br />
Meer dan drieduiz<strong>en</strong>d jaar geled<strong>en</strong> vluchtte het Joodse volk<br />
weg uit Egypte, op weg naar e<strong>en</strong> land dat door hun God was<br />
beloofd. Na ti<strong>en</strong> jaar rondzwerv<strong>en</strong> in <strong>de</strong> woestijn kwam<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
Jod<strong>en</strong> uitein<strong>de</strong>lijk aan in Palestina <strong>en</strong> stichtt<strong>en</strong> daar hun eig<strong>en</strong><br />
koninkrijk. Maar het gebied was al bewoond: aan <strong>de</strong> kust van<br />
Palestina won<strong>en</strong> <strong>de</strong> Filistijn<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> ontraceerbaar <strong>en</strong> vechtlustig<br />
nomad<strong>en</strong>volk.<br />
Regelmatig brak<strong>en</strong> er conflict<strong>en</strong> uit tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> Filistijn<strong>en</strong><br />
waarbij <strong>de</strong> Filistijn<strong>en</strong> meestal aan het langste eind trokk<strong>en</strong>,<br />
totdat (volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> leg<strong>en</strong><strong>de</strong>) <strong>de</strong> Joodse David <strong>de</strong> Filistijnse<br />
reus Goliath versloeg. De Jod<strong>en</strong> zag<strong>en</strong> e<strong>en</strong> korte tijd van welvar<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
vre<strong>de</strong> tegemoet, totdat ze rond 740 v.Chr. on<strong>de</strong>rworp<strong>en</strong><br />
werd<strong>en</strong> door <strong>de</strong> Assyriërs. Vanaf 740 v.Chr. tot 1948 n.Chr. zal er<br />
in Palestina ge<strong>en</strong> vrije, seculiere staat meer gevestigd zijn. Palestina<br />
vervalt tot e<strong>en</strong> luttele provincie binn<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> grote,<br />
elkaar afwissel<strong>en</strong><strong>de</strong> wereldrijk<strong>en</strong>. In teg<strong>en</strong>stelling tot <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong><br />
wet<strong>en</strong> <strong>de</strong> Filistijn<strong>en</strong> voet bij stuk te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> sticht<strong>en</strong> koloniën<br />
<strong>en</strong> dorpjes in Palestina. Door <strong>de</strong> geschied<strong>en</strong>is he<strong>en</strong> verword<strong>en</strong><br />
ze uitein<strong>de</strong>lijk tot het volk dat wij k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> als <strong>de</strong> Palestijn<strong>en</strong>.<br />
Na e<strong>en</strong> roerige perio<strong>de</strong>, waarin Palestina meer<strong>de</strong>re mal<strong>en</strong> wordt<br />
veroverd door on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re <strong>de</strong> Perz<strong>en</strong>, Alexan<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Grote <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> Romein<strong>en</strong>, brek<strong>en</strong> rond <strong>de</strong> zev<strong>en</strong><strong>de</strong> eeuw n.Chr. <strong>de</strong> Arabier<strong>en</strong><br />
vanuit het Arabisch schiereiland door tot in Palestina. Palestina<br />
gaat <strong>de</strong>el uit mak<strong>en</strong> van het Kalifaat van Omar (grofweg Egypte<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> omring<strong>en</strong><strong>de</strong> land<strong>en</strong>).Gelijktijdig met <strong>de</strong> komst van <strong>de</strong> is-<br />
22 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
lam in <strong>de</strong> Palestijnse contrei<strong>en</strong>, zi<strong>en</strong> we in Europa <strong>de</strong> Mid<strong>de</strong>leeuw<strong>en</strong><br />
opkom<strong>en</strong>.<br />
De Jod<strong>en</strong> claim<strong>en</strong> e<strong>en</strong> god<strong>de</strong>lijk recht op Israël, <strong>de</strong> Palestijn<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> er het eerst. Het is niet bek<strong>en</strong>d wie <strong>de</strong> eerste ste<strong>en</strong> drieduiz<strong>en</strong>d<br />
jaar geled<strong>en</strong> heeft geworp<strong>en</strong>, maar zeker is dat het geweld<br />
dat to<strong>en</strong> in Palestina aan <strong>de</strong> dag kwam, slechts e<strong>en</strong> voortek<strong>en</strong><br />
is geweest.<br />
Geschied<strong>en</strong>is<br />
De Mid<strong>de</strong>leeuw<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> cultureel donkere tijd na Hellas <strong>en</strong> Rome,<br />
is e<strong>en</strong> perio<strong>de</strong> van geweld, ziekte <strong>en</strong> <strong>de</strong> kerk. Voor <strong>de</strong> islam is het<br />
e<strong>en</strong> tijd waarin grote sprong<strong>en</strong> gemaakt word<strong>en</strong> op technologische<br />
<strong>en</strong> culturele gebied<strong>en</strong>. Islamitische geleerd<strong>en</strong> breid<strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schappelijke<br />
theorieën van Chinez<strong>en</strong> <strong>en</strong> Griek<strong>en</strong>/Romein<strong>en</strong><br />
ver<strong>de</strong>r uit.<br />
In 1096 komt er plots e<strong>en</strong> eind aan <strong>de</strong> technologische voorsprong<br />
van <strong>de</strong> islam als Paus Urbanus II <strong>de</strong> Europese vorst<strong>en</strong> oproept<br />
t<strong>en</strong> strij<strong>de</strong> te trekk<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> ‘heid<strong>en</strong>se’ moslims. De kerk<br />
hoopt dat e<strong>en</strong> kruistocht <strong>de</strong> interne twist<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> Europese<br />
vorst<strong>en</strong> doet bedar<strong>en</strong>, of zoals Machiavelli schreef: ‘Oorlog voor<br />
vre<strong>de</strong>’.<br />
Voor 1096 wist<strong>en</strong> <strong>de</strong> overgeblev<strong>en</strong> Jod<strong>en</strong> in Palestina aardig te<br />
aard<strong>en</strong> met <strong>de</strong> moslimoverheersers. Hoewel <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong> e<strong>en</strong> un<strong>de</strong>rdog<br />
war<strong>en</strong> in het Kalifaat werd<strong>en</strong> ze met rust gelat<strong>en</strong> <strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />
er han<strong>de</strong>lscontact<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> moslims, alsme<strong>de</strong><br />
e<strong>en</strong> relatieve godsdi<strong>en</strong>stvrijheid voor <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong>. Na <strong>de</strong> verovering<br />
van Jeruzalem jaagd<strong>en</strong> christelijke troep<strong>en</strong> zo veel moslims<br />
(<strong>en</strong> Jod<strong>en</strong>) over <strong>de</strong> kling, dat volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> onbek<strong>en</strong><strong>de</strong> geschiedschrijver<br />
e<strong>en</strong> soldaat ‘tot aan z’n knieën in het bloed stond’.<br />
Na <strong>de</strong> slachting on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> moslims van Jeruzalem kwam het<br />
nooit meer voor hon<strong>de</strong>rd proc<strong>en</strong>t goed tuss<strong>en</strong> bei<strong>de</strong> facties.<br />
Ook tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> moslims ontstond e<strong>en</strong> schisma: ge<strong>en</strong><br />
mohammedaan had nog vertrouw<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> godsdi<strong>en</strong>st an<strong>de</strong>rs<br />
dan <strong>de</strong> islam.<br />
Opnieuw e<strong>en</strong> grote teg<strong>en</strong>slag voor <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong> dankzij e<strong>en</strong> christelijke<br />
oorlog, want na <strong>de</strong> kruistocht<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong> steeds<br />
feller on<strong>de</strong>rdrukt in <strong>de</strong> Kalifat<strong>en</strong>. Het Joodse volk werd nu veracht<br />
<strong>en</strong> verne<strong>de</strong>rd door <strong>de</strong> moslims, maar wat ze nog te wacht<strong>en</strong><br />
stond tartte alle verbeelding.<br />
Oorlog<br />
Op 3 augustus 1914 breekt <strong>de</strong> Eerste Wereldoorlog uit. Vier jaar<br />
lang word<strong>en</strong> Europa <strong>en</strong> Amerika in e<strong>en</strong> nooit eer<strong>de</strong>r vertoon<strong>de</strong><br />
gruwel gestort. Maar niet <strong>en</strong>kel in Europa wordt er gevocht<strong>en</strong>: aan
het ‘zuidfront’ strijd<strong>en</strong> Britt<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> Osman<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo prober<strong>en</strong><br />
ze <strong>de</strong> druk op het Duits-Osmaanse pact op te voer<strong>en</strong>. De Britt<strong>en</strong><br />
hop<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> Duitsers troep<strong>en</strong> van het westfront weghal<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ze inzett<strong>en</strong> in Arabië. De Britt<strong>en</strong> stur<strong>en</strong> ‘Lawr<strong>en</strong>ce of Arabia’ naar<br />
het gebied <strong>en</strong> <strong>de</strong>ze haalt <strong>de</strong> Sjarif van Mekka, Hoessein bin Ali,<br />
over om mee te vecht<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> Osman<strong>en</strong>.<br />
De geallieerd<strong>en</strong> ‘winn<strong>en</strong>’ <strong>de</strong> oorlog, maar <strong>gaan</strong> met <strong>de</strong> confer<strong>en</strong>tie<br />
van Versailles <strong>de</strong> mist in: <strong>de</strong> Arabier<strong>en</strong> was e<strong>en</strong> ‘Ver<strong>en</strong>igd<br />
Arabië’ beloofd in ruil voor hun steun. In plaats van e<strong>en</strong> Ver<strong>en</strong>igd<br />
Arabië <strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>de</strong> grootmacht<strong>en</strong> Engeland <strong>en</strong> Frankrijk het gebied<br />
op in <strong>de</strong> land<strong>en</strong> die we vandaag <strong>de</strong> dag k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Daarbij komt<br />
nog dat grote <strong>de</strong>l<strong>en</strong> van Palestina <strong>en</strong> Irak Brits protectoraat word<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong>l<strong>en</strong> van Libanon Frans protectoraat.<br />
Opnieuw verrad<strong>en</strong> christelijke mog<strong>en</strong>dhed<strong>en</strong> <strong>de</strong> moslims door<br />
hun land te ver<strong>de</strong>l<strong>en</strong> naar eig<strong>en</strong> goeddunk<strong>en</strong>, althans, in zo e<strong>en</strong><br />
religieuze context komt het over bij <strong>de</strong> Palestijn<strong>en</strong>. Dit verraad<br />
valt bij <strong>de</strong> Arabier<strong>en</strong> in het niet bij <strong>de</strong> Kruistocht<strong>en</strong> <strong>en</strong> het versterkt<br />
<strong>de</strong> haat teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> christ<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> Jod<strong>en</strong>, van wie er<br />
vel<strong>en</strong> als gezant of assist<strong>en</strong>t <strong>de</strong>elnem<strong>en</strong> aan Versailles.<br />
Na e<strong>en</strong> tijdsbestek van e<strong>en</strong><strong>en</strong>twintig jaar breekt er e<strong>en</strong> nieuwe<br />
oorlog uit. Op 1 september 1939 vall<strong>en</strong> nazitroep<strong>en</strong> Pol<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>.<br />
Engeland <strong>en</strong> Frankrijk verklar<strong>en</strong> hierop <strong>de</strong> oorlog aan Duitsland<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Wereldoorlog is e<strong>en</strong> feit. Deze oorlog is er e<strong>en</strong><br />
die <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s nog nooit heeft meegemaakt. Ze gaat gepaard met<br />
zulke gruwelijkhed<strong>en</strong> dat het niet te bevatt<strong>en</strong> is voor <strong>de</strong> geest.<br />
Zo word<strong>en</strong> door <strong>de</strong> nazi’s circa vijf à zes miljo<strong>en</strong> Jod<strong>en</strong> omgebracht.<br />
Hoewel <strong>de</strong> geallieer<strong>de</strong> hoofdkwartier<strong>en</strong> bericht<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong><br />
dat <strong>de</strong> Duitsers conc<strong>en</strong>tratie- <strong>en</strong> vernietigingskamp<strong>en</strong> bouw<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>, gebeurt er niets. Het valt niet te gelov<strong>en</strong>. Na<br />
<strong>de</strong> oorlog moet het wel geloofd word<strong>en</strong>. In Neur<strong>en</strong>berg word<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> schuldig<strong>en</strong> berecht voor <strong>de</strong> moord<strong>en</strong> op h<strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> eerlijk<br />
proces kreg<strong>en</strong>. Het is ge<strong>en</strong> wraak, maar gerechtigheid.<br />
In <strong>de</strong> naoorlogse tijd beseff<strong>en</strong> <strong>de</strong> nieuwe geallieerd<strong>en</strong>, met <strong>de</strong> VS<br />
aan kop, dat het Verdrag van Versailles rampzalig is geblek<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
zelfs heeft geleid tot <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Wereldoorlog.<br />
Dit maal maakt m<strong>en</strong> <strong>de</strong>gelijke besluit<strong>en</strong>. De Jod<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> land<br />
toegewez<strong>en</strong>: Palestina. Hetzelf<strong>de</strong> Palestina waar <strong>de</strong> Britt<strong>en</strong> <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong><br />
jar<strong>en</strong> zo zijn getreiterd met verzet van <strong>de</strong> Palestijn<strong>en</strong>,<br />
verzet gebaseerd op al het voor<strong>gaan</strong><strong>de</strong> uit <strong>de</strong> geschied<strong>en</strong>is plus<br />
e<strong>en</strong> ongewil<strong>de</strong> bezetting. De geallieerd<strong>en</strong> do<strong>en</strong> niets voor <strong>de</strong><br />
Arabier<strong>en</strong> ter comp<strong>en</strong>satie van eer<strong>de</strong>r geallieerd verraad. Heeft<br />
dit er toe geleid dat <strong>de</strong> dag na <strong>de</strong> onafhankelijkheidsverklaring<br />
van Israël zev<strong>en</strong> Arabische land<strong>en</strong> het land aanvall<strong>en</strong>? Is het zo<br />
dat in het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong> niets e<strong>en</strong>richtingsverkeer is?<br />
Vre<strong>de</strong><br />
Het mo<strong>de</strong>rne Israël heeft veel weg van het Frankrijk <strong>en</strong> Engeland<br />
van <strong>de</strong> Hon<strong>de</strong>rdjarige Oorlog: land<strong>en</strong> die constant in oorlog zijn,<br />
maar vele valse vre<strong>de</strong>s tek<strong>en</strong><strong>en</strong>. En juist omdat die vre<strong>de</strong>s niet<br />
duurzaam zijn hebb<strong>en</strong> we te mak<strong>en</strong> met <strong>de</strong> huidige geweldsspiraal.<br />
En bei<strong>de</strong> zijd<strong>en</strong>, Arabier<strong>en</strong> <strong>en</strong> Jod<strong>en</strong>, zijn ev<strong>en</strong> schuldig<br />
aan het geweld, niemand heeft schone hand<strong>en</strong>.<br />
De Israëliërs richt<strong>en</strong> zich <strong>en</strong>kel op oorlog. Ze hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> or<strong>en</strong><br />
naar <strong>de</strong> internationale geme<strong>en</strong>schap <strong>en</strong> slaan VN-resoluties in<br />
<strong>de</strong> wind. Ze kunn<strong>en</strong> dit do<strong>en</strong>, want in het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> ‘divi<strong>de</strong> et<br />
impera’-strategie van <strong>de</strong> VS di<strong>en</strong>t Israël ge<strong>en</strong> strobreed in <strong>de</strong> weg<br />
gelegd te word<strong>en</strong>. Het is niet recht <strong>en</strong> verstand die prevaler<strong>en</strong>,<br />
IN HET MIDDEN-OOSTEN IS NIETS EENRICHTINGSVERKEER<br />
maar geld. De Israëliërs gebruik<strong>en</strong> <strong>de</strong> positie die ze dankzij <strong>de</strong> VS<br />
hebb<strong>en</strong> verkreg<strong>en</strong>, voor clan<strong>de</strong>sti<strong>en</strong>e wap<strong>en</strong>han<strong>de</strong>l <strong>en</strong> wap<strong>en</strong>ontwikkeling<br />
(het is e<strong>en</strong> publiek geheim dat Israël kernwap<strong>en</strong>s<br />
bezit <strong>en</strong> wie herinnert zich het Iran-contraschandaal niet?). De<br />
Israëlische lobby in het buit<strong>en</strong>land is machtig <strong>en</strong> duldt ge<strong>en</strong> kritiek<br />
op Israël <strong>en</strong> haar beleid. Nog al te vaak verdwijn<strong>en</strong> er zak<strong>en</strong><br />
in <strong>de</strong> doofpot, zoals <strong>de</strong> door <strong>de</strong> ex-premier van Israël gesteun<strong>de</strong><br />
g<strong>en</strong>oci<strong>de</strong> van Palestijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> Libanez<strong>en</strong> op 18 september 1982 in<br />
<strong>de</strong> vluchteling<strong>en</strong>kamp<strong>en</strong> van Sabra <strong>en</strong> Shatila.<br />
Aan Arabische kant doet m<strong>en</strong> alles om <strong>de</strong> zionist<strong>en</strong> te verslaan.<br />
De meeste zak<strong>en</strong>, zoals het dod<strong>en</strong> van vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>,<br />
zijn moreel <strong>en</strong> ethisch verwerpelijk. Het beleid richt zich op het<br />
uitlokk<strong>en</strong> van Israëlische vergeldingsacties die <strong>de</strong> haat van <strong>de</strong><br />
bevolking teg<strong>en</strong> Israël aanwakkert. De Arabier<strong>en</strong> schrom<strong>en</strong> ook<br />
niet om hun strijd voor <strong>de</strong> macht te verhull<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> godsdi<strong>en</strong>stig<br />
jasje: Hamas <strong>en</strong> Hezbollah hebb<strong>en</strong> als primair doel ‘macht’.<br />
Zo zi<strong>en</strong> we dat bij Hamas e<strong>en</strong> combinatie van geloof <strong>en</strong> propaganda<br />
ervoor heeft gezorgd dat <strong>de</strong> Palestijn<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> Hamasregering<br />
hebb<strong>en</strong> gekoz<strong>en</strong>.<br />
De Arabische lobby is min<strong>de</strong>r machtig buit<strong>en</strong> het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong><br />
(<strong>en</strong> duldt net als <strong>de</strong> Israëlische lobby ge<strong>en</strong> kritiek), maar binn<strong>en</strong><br />
het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong> zijn <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rlinge contact<strong>en</strong> goed g<strong>en</strong>oeg<br />
om sam<strong>en</strong> Israël te will<strong>en</strong> verdrijv<strong>en</strong>. Dat maakt het zo gevaarlijk<br />
voor Israël om e<strong>en</strong> grootschalig off<strong>en</strong>sief in te zett<strong>en</strong>. Er bestaat<br />
immers altijd e<strong>en</strong> reële kans dat land<strong>en</strong> als Iran <strong>en</strong> Syrië, maar<br />
ook Egypte of het uiterst gelovige Saudi-Arabië zich ver<strong>en</strong>ig<strong>en</strong><br />
in e<strong>en</strong> oorlog teg<strong>en</strong> Israël. Tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Golfoorlog was het<br />
e<strong>en</strong> noodzaak om Israël buit<strong>en</strong> het conflict te houd<strong>en</strong>, omdat <strong>de</strong><br />
Amerikan<strong>en</strong> an<strong>de</strong>rs belangrijke bases zoud<strong>en</strong> verliez<strong>en</strong> in Arabische<br />
land<strong>en</strong> (met Saudi-Arabië voorop).<br />
De rec<strong>en</strong>telijke uitbraak van geweld tuss<strong>en</strong> Israël <strong>en</strong> Libanon is<br />
ge<strong>en</strong> verrassing. Het is het gevolg van e<strong>en</strong> lange <strong>en</strong> zi<strong>nl</strong>oze geschied<strong>en</strong>is<br />
van bloedvergiet<strong>en</strong>.<br />
In dit soort conflict<strong>en</strong> zijn er ge<strong>en</strong> agressors, maar <strong>en</strong>kel slachtoffers.<br />
Hoe meer geweld er wordt gebruikt, hoe groter <strong>de</strong> we<strong>de</strong>rzijdse<br />
haat tuss<strong>en</strong> Arabier<strong>en</strong> <strong>en</strong> Jod<strong>en</strong> wordt <strong>en</strong> hoe kleiner <strong>de</strong><br />
kans op e<strong>en</strong> ware <strong>en</strong> duurzame vre<strong>de</strong> wordt.<br />
Het conflict in Libanon kan nog vele dim<strong>en</strong>sies aannem<strong>en</strong>, te<br />
veel om op te noem<strong>en</strong>. Het is aan <strong>de</strong> wereld om nu belangeloos<br />
te kiez<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> vre<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> besluit<strong>en</strong> te nem<strong>en</strong> die ze an<strong>de</strong>rs<br />
nooit heeft g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>; of zal aan het eind van <strong>de</strong> dag <strong>de</strong> zucht<br />
naar geld <strong>en</strong> macht <strong>de</strong> ziel van <strong>de</strong> zwakkeling weer corrumper<strong>en</strong>,<br />
gelijk voedsel verrot in slechte grond?<br />
Het zou mogelijk zijn om verscheid<strong>en</strong>e i<strong>de</strong>eën aan te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>,<br />
maar daarvoor heb ik dit stuk niet geschrev<strong>en</strong>. Het West<strong>en</strong> moet<br />
beseff<strong>en</strong> dat conflict<strong>en</strong> als <strong>de</strong>ze e<strong>en</strong> langere geschied<strong>en</strong>is k<strong>en</strong>n<strong>en</strong><br />
dan dat ze d<strong>en</strong>kt. Trek less<strong>en</strong> uit het verled<strong>en</strong> <strong>en</strong> herhaal<br />
hem niet.<br />
Allard Alt<strong>en</strong>a is lid van <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling IJsselland <strong>en</strong> lid van<br />
<strong>de</strong> Def<strong>en</strong>siewerkgroep.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 23
REISVERSLAG<br />
24 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
Foto Jan van Run<br />
Foto Jan van Run
‘Lev<strong>en</strong> als god in Bulgarije'<br />
De zon komt op in Ne<strong>de</strong>rland als e<strong>en</strong> groep jonge liberal<strong>en</strong><br />
in alle vroegte bije<strong>en</strong>komt op Schiphol. Twaalf JOVD’ers, in<br />
leeftijd variër<strong>en</strong>d van zesti<strong>en</strong> tot acht<strong>en</strong>twintig jaar, stond<strong>en</strong><br />
op het punt om met het onvolprez<strong>en</strong> Bulgarian Air richting<br />
Sofia, Bulgarije, te vertrekk<strong>en</strong> om te beginn<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong><br />
reis vol et<strong>en</strong>, wijn <strong>en</strong> politiek.<br />
DOOR Geert Jans<strong>en</strong><br />
We war<strong>en</strong> in Bulgarije om meer over het land <strong>en</strong> haar politiek<br />
te ler<strong>en</strong> <strong>en</strong> werd<strong>en</strong> daarin bijgestaan door <strong>de</strong> Youth Movem<strong>en</strong>t<br />
for Rights and Freedoms (YMRF). Nadat we in Sofia war<strong>en</strong> aangekom<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> onze spull<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> achtergelat<strong>en</strong> in hotel Shipka,<br />
werd het tijd om te lunch<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> bezigheid die in Bulgarije<br />
veel voet<strong>en</strong> in <strong>de</strong> aar<strong>de</strong> heeft, zo ont<strong>de</strong>kt<strong>en</strong> wij al snel. Et<strong>en</strong> is<br />
daar e<strong>en</strong> belanghebb<strong>en</strong><strong>de</strong> bezigheid <strong>en</strong> wij <strong>de</strong>d<strong>en</strong> er als buit<strong>en</strong>staan<strong>de</strong>rs<br />
natuurlijk in alle ernst aan mee. Het was inmid<strong>de</strong>ls<br />
al avond geword<strong>en</strong> to<strong>en</strong> <strong>de</strong> eerste lezing kon beginn<strong>en</strong>,<br />
waarin <strong>de</strong> groep k<strong>en</strong>nismaakte met Bulgarije <strong>en</strong> haar politiek.<br />
Twee led<strong>en</strong> van <strong>de</strong> YMRF, Boris <strong>en</strong> Sibel, war<strong>en</strong> aanwezig om ook<br />
het e<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r te vertell<strong>en</strong> over hun moe<strong>de</strong>rpartij, <strong>de</strong> Movem<strong>en</strong>t<br />
for Rights and Freedoms (MRF). De MRF zet zich in voor<br />
zowel <strong>de</strong> recht<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Turkse min<strong>de</strong>rheid in Bulgarije als <strong>de</strong><br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> in het algeme<strong>en</strong>. De MRF wordt gezi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong><br />
liberale partij <strong>en</strong> heeft dan ook goe<strong>de</strong> band<strong>en</strong> met <strong>de</strong> <strong>VVD</strong>. Wel<br />
di<strong>en</strong>t te word<strong>en</strong> opgemerkt dat <strong>de</strong> term liberalisme in Bulgarije<br />
ev<strong>en</strong>als in veel an<strong>de</strong>re niet-westerse land<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>en</strong>igszins<br />
an<strong>de</strong>re invulling heeft dan in Ne<strong>de</strong>rland. De MRF vormt sam<strong>en</strong><br />
met <strong>de</strong> Bulgarian Socialist Party <strong>en</strong> <strong>de</strong> National Movem<strong>en</strong>t Simeon<br />
II e<strong>en</strong> bre<strong>de</strong> coalitie met hon<strong>de</strong>rdneg<strong>en</strong><strong>en</strong>zestig van <strong>de</strong><br />
tweehon<strong>de</strong>rdveertig parlem<strong>en</strong>tsled<strong>en</strong>. Het voornaamste doel<br />
van <strong>de</strong>ze regering is het binn<strong>en</strong>loods<strong>en</strong> van Bulgarije binn<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> Europese Unie, nadat het land in 2004 al lid is geword<strong>en</strong> van<br />
<strong>de</strong> NAVO. De verwachting is dat dit op 1 januari 2007 zal geschied<strong>en</strong>,<br />
zo vertel<strong>de</strong> ook e<strong>en</strong> grote klok midd<strong>en</strong> in Sofia ons.<br />
Na <strong>de</strong> algem<strong>en</strong>e introductie was het alweer tijd om te <strong>gaan</strong><br />
diner<strong>en</strong>, waarbij <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> van Bulgar<strong>en</strong> voor vlees <strong>en</strong> sala<strong>de</strong><br />
niet aan ons voorbij ging. Ur<strong>en</strong> later stond <strong>de</strong> groep klaar om<br />
ook het Bulgaarse nachtlev<strong>en</strong> te ont<strong>de</strong>kk<strong>en</strong>. Het was immers<br />
e<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong><strong>de</strong> reis, waarbij we het niet na kond<strong>en</strong> lat<strong>en</strong><br />
om alle g<strong>en</strong>eugt<strong>en</strong> van Sofia tot ons te nem<strong>en</strong>. Ook <strong>de</strong> dag<strong>en</strong><br />
die volgd<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> lezing<strong>en</strong><br />
door veelal in het tek<strong>en</strong> van et<strong>en</strong> <strong>en</strong> drink<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> te staan.<br />
De Republiek Bulgarije is e<strong>en</strong> land in Zuidoost-Europa, geleg<strong>en</strong><br />
in <strong>de</strong> Balkan. Het land heeft e<strong>en</strong> bevolking van circa<br />
7.500.000 inwoners <strong>en</strong> e<strong>en</strong> oppervlakte van circa 110.912 km².<br />
Het is begr<strong>en</strong>sd door <strong>de</strong> Zwarte Zee in het oost<strong>en</strong>, door Roem<strong>en</strong>ië<br />
in het noord<strong>en</strong>, door Servië <strong>en</strong> Macedonië in het west<strong>en</strong>,<br />
‘LEVEN ALS GOD IN BULGARIJE’<br />
Dag twee bestond uit e<strong>en</strong> toer door <strong>de</strong> stad Sofia <strong>en</strong> binn<strong>en</strong><br />
no time wist Kalin Anev ons alle bezi<strong>en</strong>swaardighed<strong>en</strong> van<br />
<strong>de</strong>ze stad te lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. Zo stond<strong>en</strong> het etnografisch museum,<br />
met verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> maskers om monsters af te schrikk<strong>en</strong>, <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
met goud be<strong>de</strong>kte kerk op het programma. In dit laatste gebouw<br />
kond<strong>en</strong> wij tev<strong>en</strong>s k<strong>en</strong>nismak<strong>en</strong> met vele schil<strong>de</strong>ring<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> icon<strong>en</strong> die <strong>de</strong> stad rijk is, alhoewel <strong>de</strong> an<strong>de</strong>rhalf uur dur<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
rondleiding voor sommig<strong>en</strong> te veel van het goe<strong>de</strong> was. ’s Avonds<br />
kond<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> reizigers niet van <strong>de</strong> tequila afblijv<strong>en</strong>, wat <strong>de</strong><br />
volg<strong>en</strong><strong>de</strong> ocht<strong>en</strong>d tot hilarische taferel<strong>en</strong> zou <strong>gaan</strong> leid<strong>en</strong>.<br />
Op <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> dag van <strong>de</strong> reis bezocht<strong>en</strong> wij Rila Monastery, e<strong>en</strong><br />
oud klooster op ongeveer hon<strong>de</strong>rd kilometer van Sofia. Ter geleg<strong>en</strong>heid<br />
hiervan moest er vanzelfsprek<strong>en</strong>d e<strong>en</strong> privé-chauffeur<br />
met bijbehor<strong>en</strong><strong>de</strong> touringcar word<strong>en</strong> gehuurd. In <strong>de</strong>ze<br />
ruime wag<strong>en</strong> ging<strong>en</strong> wij op weg naar het orthodoxe klooster<br />
uit <strong>de</strong> ti<strong>en</strong><strong>de</strong> eeuw. Het aanzicht van dit bouwwerk was erg indrukwekk<strong>en</strong>d<br />
<strong>en</strong> onze Bulgaarse gids wist ons veel te vertell<strong>en</strong><br />
over <strong>de</strong> geschied<strong>en</strong>is van het klooster. Helaas miste <strong>de</strong> privéchauffeur<br />
<strong>de</strong> snelheid om ons vervolg<strong>en</strong>s op tijd bij het nationaal<br />
museum af te zett<strong>en</strong>. Tijd voor e<strong>en</strong> drankje dus. In <strong>de</strong> Piano<br />
Bar kond<strong>en</strong> wij later die avond g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> van live muziek op <strong>de</strong><br />
meest <strong>de</strong>cad<strong>en</strong>te manier, wat resulteer<strong>de</strong> in e<strong>en</strong> bijzon<strong>de</strong>r westerse<br />
rek<strong>en</strong>ing, maar wel e<strong>en</strong> erg gezellige <strong>en</strong> muzikale nacht.<br />
Inmid<strong>de</strong>ls war<strong>en</strong> wij al aan <strong>de</strong> laatste dag van onze rondreis begonn<strong>en</strong>,<br />
waarop we e<strong>en</strong> bezoek bracht<strong>en</strong> aan het parlem<strong>en</strong>t <strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> parlem<strong>en</strong>tslid van <strong>de</strong> MRF sprak<strong>en</strong> over on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re<br />
<strong>de</strong> na<strong>de</strong>r<strong>en</strong><strong>de</strong> toelating van Bulgarije tot <strong>de</strong> EU. Ook Unal Lutvi,<br />
e<strong>en</strong> ou<strong>de</strong>r parlem<strong>en</strong>tslid met veel aanzi<strong>en</strong>, schoof aan, alhoewel<br />
het optred<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze maffia-achtige verschijning voornamelijk<br />
beperkt bleef tot het rok<strong>en</strong> van sigar<strong>en</strong>. Na e<strong>en</strong> geanimeer<strong>de</strong><br />
discussie was het tijd voor onze welverdi<strong>en</strong><strong>de</strong> rust <strong>en</strong><br />
kond<strong>en</strong> wij zelf Sofia verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, ons voor nop lat<strong>en</strong> masser<strong>en</strong><br />
in het hotel of e<strong>en</strong> bezoek br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> sauna, wat voor sommige<br />
reizigers inmid<strong>de</strong>ls e<strong>en</strong> dagelijks uitstapje was geword<strong>en</strong>.<br />
Na vier dag<strong>en</strong> hard zwoeg<strong>en</strong> was het tijd om afscheid te nem<strong>en</strong><br />
van dit <strong>en</strong>erver<strong>en</strong><strong>de</strong> land <strong>en</strong> dus vlog<strong>en</strong> wij bij het kriek<strong>en</strong> van <strong>de</strong><br />
dag terug naar Ne<strong>de</strong>rland. Lange tijd zoud<strong>en</strong> wij nog heimwee<br />
hebb<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> kilo’s vlees, lieve masseuses <strong>en</strong> veel te goedkope<br />
drank.<br />
Geert Jans<strong>en</strong> is hoofdreacteur van dit blad <strong>en</strong> reis<strong>de</strong> met<br />
het gezelschap mee.<br />
door Griek<strong>en</strong>land in het zuid<strong>en</strong> <strong>en</strong> door Europees Turkije in het<br />
zuidoost<strong>en</strong>. Sofia is <strong>de</strong> hoofdstad <strong>en</strong> <strong>de</strong> grootste stad van het<br />
land. An<strong>de</strong>re belangrijke sted<strong>en</strong> zijn Varna <strong>en</strong> Boergas (<strong>de</strong> belangrijkste<br />
hav<strong>en</strong>s aan <strong>de</strong> Zwarte Zee van Bulgarije), Plovdiv <strong>en</strong><br />
Roese.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 25
REISVERSLAG<br />
Balkanica 2006: Meating & Training Foto<br />
Van 16 tot 24 juli woond<strong>en</strong> vijfti<strong>en</strong> JOVD’ers, twee Oost<strong>en</strong>rijkers,<br />
vijf Kroat<strong>en</strong> <strong>en</strong> vijf Serviërs <strong>de</strong> Balkan Zomerschool<br />
2006 in Belgrado bij. Alhoewel dit artikel niet <strong>de</strong> pret<strong>en</strong>tie<br />
durft te hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> complete sam<strong>en</strong>vatting te zijn, zal toch<br />
e<strong>en</strong> poging word<strong>en</strong> gedaan verslag te do<strong>en</strong> van <strong>de</strong> belev<strong>en</strong>iss<strong>en</strong><br />
tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> zomerschool.<br />
DOOR Mark Reijman<br />
De studiereis begon voor <strong>de</strong> JOVD al met e<strong>en</strong> klein probleem:<br />
bermbrand<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> V<strong>en</strong>lo <strong>en</strong> Düsseldorf maakt<strong>en</strong> <strong>de</strong> reis onmogelijk.<br />
Dit bleek echter slechts e<strong>en</strong> kleine uitdaging voor<br />
<strong>de</strong> organisatie; snel werd<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>djes <strong>en</strong> taxi’s naar Düsseldorf<br />
geregeld. In Düsseldorf hing organisator Tim Huiskes e<strong>en</strong><br />
JOVD-vlag op het treinstation <strong>en</strong> voorzag alle <strong>de</strong>elnemers van<br />
‘goodybags’, die zij met vreug<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>thousiasme ontving<strong>en</strong>.<br />
De zomerschool betek<strong>en</strong><strong>de</strong> veel ‘training’ in <strong>de</strong> zin dat er twee<br />
treinreiz<strong>en</strong> van meer dan <strong>de</strong>rtig uur op het programma stond<strong>en</strong>.<br />
Dat was nuttig, omdat <strong>de</strong> treinreis er voor zorg<strong>de</strong> dat ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />
elkaar (zeer) goed leer<strong>de</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Vanuit Düsseldorf werd <strong>de</strong><br />
reis via W<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> Budapest doorgezet naar Belgrado, terwijl on<strong>de</strong>rweg<br />
<strong>de</strong> nodige stempels bij <strong>de</strong> douane werd<strong>en</strong> verzameld.<br />
In Belgrado bezocht<strong>en</strong> we het paleis van <strong>de</strong> koninklijke familie,<br />
die tot aan <strong>de</strong> val van het regime van Milosevic verbann<strong>en</strong> was<br />
naar Engeland. E<strong>en</strong> prachtige gids toon<strong>de</strong> ons <strong>de</strong> gebouw<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> omgeving van het paleis, voorhe<strong>en</strong> <strong>de</strong> resid<strong>en</strong>tie van dictator<br />
Tito. E<strong>en</strong> rit door Belgrado toon<strong>de</strong> al snel dat niet alle verwoesting<strong>en</strong><br />
van <strong>de</strong> NAVO-aanvall<strong>en</strong> van 1999 zijn opgeruimd.<br />
Dusan Gamser <strong>en</strong> Jel<strong>en</strong>a Milic zijn beid<strong>en</strong> led<strong>en</strong> van <strong>de</strong> ‘Civic<br />
Alliance of Serbia’, <strong>de</strong> liberaal-<strong>de</strong>mocratische partij in Servië,<br />
<strong>en</strong> gav<strong>en</strong> interessante lezing<strong>en</strong> over <strong>de</strong> huidige i<strong>de</strong>ologieën in<br />
Servië <strong>en</strong> hun perspectief over multiculturalisme, nationalisme<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> nieuwe grondwet. Daarnaast vond<strong>en</strong> er veel <strong>de</strong>batt<strong>en</strong><br />
plaats, bijvoorbeeld over Ayaan Hirsi Ali’s/Magans ‘recht om te<br />
beledig<strong>en</strong>’, Kosovo <strong>en</strong> Mont<strong>en</strong>egro, religie <strong>en</strong> <strong>de</strong> staat <strong>en</strong> <strong>de</strong> argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
voor <strong>en</strong> teg<strong>en</strong> visa. Om het <strong>de</strong>bat wat meer ‘swung’<br />
te gev<strong>en</strong> speel<strong>de</strong> Jan van Run, <strong>de</strong> Internationale Secretaris van<br />
<strong>de</strong> JOVD <strong>de</strong> advocaat van <strong>de</strong> duivel door <strong>de</strong> positie van cultureel<br />
<strong>en</strong> ethisch relativist in te nem<strong>en</strong>. Gelukkig me<strong>en</strong><strong>de</strong> hij het<br />
26 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
niet. T<strong>en</strong> slotte kek<strong>en</strong> we naar ‘Submission’, <strong>de</strong> film van Ayaan<br />
Hirsi Ali/Magan <strong>en</strong> <strong>de</strong> vermoor<strong>de</strong> filmmaker Theo van Gogh.<br />
E<strong>en</strong> multicultureel feest werd georganiseerd om elkaars nationale<br />
spijz<strong>en</strong> <strong>en</strong> drank<strong>en</strong> uit te wissel<strong>en</strong>. Stroopwafels werd<strong>en</strong><br />
geruild voor Servisch bier, ‘Jel<strong>en</strong> Pivo’, wat zeker ge<strong>en</strong> slechte<br />
ruil was! E<strong>en</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>de</strong>elneemster kon word<strong>en</strong> geciteerd<br />
met: “Als we iets écht Ne<strong>de</strong>rlands will<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong><br />
we kip zon<strong>de</strong>r vogelgriep gev<strong>en</strong>.” An<strong>de</strong>re interessante trivia<br />
over Servië zijn dat <strong>de</strong> hotpants nog steeds in <strong>de</strong> mo<strong>de</strong> zijn<br />
<strong>en</strong> dat het servic<strong>en</strong>iveau in het hostel nog steeds vastgeroest<br />
zit in het communistische tijdperk, wat re<strong>de</strong>lijk laag is. E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r<br />
opvall<strong>en</strong>d feit was <strong>de</strong> hoeveelheid vlees die werd geget<strong>en</strong>.<br />
Niet alle<strong>en</strong> bij het diner, maar ook tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> lunch kreg<strong>en</strong> we<br />
e<strong>en</strong> simpele sala<strong>de</strong> vergezelt met e<strong>en</strong> vijftal stukk<strong>en</strong> vlees. Er<br />
vond dus ook veel ‘meating’ plaats tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> Zomerschool.<br />
Helaas was <strong>de</strong> JOVD-<strong>de</strong>legatie niet zon<strong>de</strong>r slachtoffers. E<strong>en</strong><br />
boze taxichauffeur viel vier JOVD’ers aan na e<strong>en</strong> poging tot<br />
oplichting, waardoor twee <strong>de</strong>elnemers eer<strong>de</strong>r met het vliegtuig<br />
naar Ne<strong>de</strong>rland vertrokk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re <strong>de</strong>elnemster<br />
werd geme<strong>en</strong> in haar voet gebet<strong>en</strong>. Wellicht dat <strong>de</strong> vertrapte<br />
schorpio<strong>en</strong> die bij <strong>de</strong> receptie lag daar iets mee te mak<strong>en</strong><br />
had? T<strong>en</strong> slotte viel e<strong>en</strong> <strong>de</strong>elneemster bijna van <strong>de</strong> roltrap,<br />
to<strong>en</strong> iemand op <strong>de</strong> noodknop drukte “omdat hij zo snel ging”.<br />
Op <strong>de</strong> terugreis wist<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele JOVD’ers e<strong>en</strong> record te vestig<strong>en</strong><br />
door binn<strong>en</strong> vier<strong>en</strong>twintig uur in drie verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> land<strong>en</strong><br />
bij <strong>de</strong> McDonald’s te et<strong>en</strong>. Ook werd het toleranti<strong>en</strong>iveau<br />
van <strong>de</strong> diverse volker<strong>en</strong> danig op <strong>de</strong> proef gesteld doordat<br />
<strong>de</strong> JOVD-<strong>de</strong>legatie begon te zing<strong>en</strong>, variër<strong>en</strong>d van smartlapp<strong>en</strong><br />
tot het volkslied <strong>en</strong> alles daartuss<strong>en</strong>. Gelukkig hadd<strong>en</strong><br />
we in Budapest e<strong>en</strong> pauze van zev<strong>en</strong> uur, die werd gebruikt<br />
om e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orm prachtig badhuis te bezoek<strong>en</strong>, waar ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />
weer op kracht<strong>en</strong> kon kom<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> vervolgreis. Thuis aangekom<strong>en</strong><br />
drong <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige mogelijke conclusie zich met kracht<br />
aan mij op: het was e<strong>en</strong> geweldige zomerschool geweest.<br />
Mark Reijman is bureauredacteur van dit blad <strong>en</strong> nam<br />
<strong>de</strong>el aan Balkanica 2006.<br />
Jan van Run
Is selectie aan <strong>de</strong> poort lev<strong>en</strong>svatbaar?<br />
Selectie aan <strong>de</strong> poort zorgt in stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>kring<strong>en</strong> voor hevige<br />
m<strong>en</strong>ingsverschill<strong>en</strong>. Naast het leerrecht<strong>en</strong>stelsel is het<br />
één van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwijsplann<strong>en</strong> van <strong>de</strong> overheid waarover<br />
aanzi<strong>en</strong>lijke on<strong>en</strong>igheid bestaat. In <strong>de</strong> Ver<strong>en</strong>ig<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> selecter<strong>en</strong><br />
universiteit<strong>en</strong> al <strong>de</strong>c<strong>en</strong>nia lang stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> op basis<br />
van str<strong>en</strong>ge criteria. Mid<strong>de</strong>lbare schol<strong>en</strong> bested<strong>en</strong> ruim aandacht<br />
aan het kiez<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> college <strong>en</strong> het selectieproces<br />
dat hierbij komt kijk<strong>en</strong>. Gemotiveer<strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rnem<strong>en</strong><br />
buit<strong>en</strong>schoolse activiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> strev<strong>en</strong> naar optimale<br />
schoolprestaties om e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> indruk achter te lat<strong>en</strong> bij<br />
<strong>de</strong> selectiecommissies. Waar <strong>de</strong> Amerikaanse cultuur gek<strong>en</strong>merkt<br />
wordt door e<strong>en</strong> utopisch ambiti<strong>en</strong>iveau, is <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
cultuur nuchter <strong>en</strong> meer gericht op gelijkheid. De<br />
vraag rijst of selectie aan <strong>de</strong> poort in Ne<strong>de</strong>rland ook werkt.<br />
DOOR Chrissie H<strong>en</strong>driks<br />
Het selectiemid<strong>de</strong>l wordt door oud-staatssecretaris van hoger<br />
on<strong>de</strong>rwijs Mark Rutte gezi<strong>en</strong> als oplossing voor slechte<br />
studieresultat<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoge uitvalperc<strong>en</strong>tages in het universitair<br />
on<strong>de</strong>rwijs. Door het instell<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> selectieproces kunn<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> meest gemotiveer<strong>de</strong> <strong>en</strong> capabele stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> geplaatst<br />
word<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> opleiding van hun eerste keuze. Vooral voor<br />
populaire massastudies als Recht<strong>en</strong> <strong>en</strong> Psychologie vormt dit<br />
e<strong>en</strong> kunstgreep om <strong>de</strong> <strong>en</strong>orme stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>aantall<strong>en</strong> in te damm<strong>en</strong>.<br />
Stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die niet door <strong>de</strong> test he<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong> wellicht<br />
hun heil zoek<strong>en</strong> bij min<strong>de</strong>r populaire studies als Duits<br />
of Wiskun<strong>de</strong>. Op die manier kunn<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s beleidsmakers<br />
min<strong>de</strong>r r<strong>en</strong>dabele oplossing<strong>en</strong> weer meer stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> trekk<strong>en</strong>.<br />
Rutte heeft in 2004 ingestemd met e<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t waarbij <strong>en</strong>kele<br />
universiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> hogeschol<strong>en</strong> voor twintig opleiding<strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
mocht<strong>en</strong> selecter<strong>en</strong> met behulp van e<strong>en</strong> toelatingstest.<br />
Rec<strong>en</strong>telijk heeft <strong>de</strong> Universiteit Leid<strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong> dat zij niet<br />
over <strong>de</strong> juiste instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> beschikt om stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> poort<br />
te selecter<strong>en</strong>. Het beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> van stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> op basis van ein<strong>de</strong>xam<strong>en</strong>resultat<strong>en</strong><br />
bleek niet toereik<strong>en</strong>d: e<strong>en</strong> groot aantal scholier<strong>en</strong><br />
dat in staat bleek e<strong>en</strong> bacheloropleiding met goed gevolg<br />
af te rond<strong>en</strong>, zou op <strong>de</strong>ze wijze toegang zijn geweigerd tot <strong>de</strong><br />
opleiding van zijn of haar voorkeur. De beslissing van <strong>de</strong> universiteit<br />
geeft red<strong>en</strong> tot twijfel jeg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> lev<strong>en</strong>svatbaarheid van selectie<br />
aan <strong>de</strong> poort in het Ne<strong>de</strong>rlands hoger on<strong>de</strong>rwijs. Enkele<br />
na<strong>de</strong>l<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> hand. T<strong>en</strong> eerste bied<strong>en</strong> ein<strong>de</strong>xam<strong>en</strong>cijfers<br />
<strong>en</strong> IQ-tests ge<strong>en</strong> garantie voor succesvol studieverloop.<br />
Leerling<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> mate van intellig<strong>en</strong>tie dan wel<br />
k<strong>en</strong>nisniveau zijn niet per <strong>de</strong>finitie mo<strong>de</strong>lstud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Betrouwbare<br />
selectieprocedures zijn bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> duur <strong>en</strong> arbeidsint<strong>en</strong>sief<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> hoeveelheid financiële mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> is beperkt. Sollicitatiebriev<strong>en</strong><br />
zijn frau<strong>de</strong>gevoelig. Iemand met e<strong>en</strong> vlotte p<strong>en</strong> kan e<strong>en</strong><br />
wervel<strong>en</strong><strong>de</strong> tekst schrijv<strong>en</strong>, die mogelijk vol onwaarhed<strong>en</strong> staat.<br />
De zojuist besprok<strong>en</strong> na<strong>de</strong>l<strong>en</strong> zijn voornamelijk van praktische<br />
aard. Daarnaast kan betwijfeld word<strong>en</strong> of selectie aan <strong>de</strong> poort<br />
e<strong>en</strong> veran<strong>de</strong>ring in <strong>de</strong> psyche van <strong>de</strong> (toekomstige) stud<strong>en</strong>t bewerkstelligt.<br />
Motivatie is e<strong>en</strong> onzichtbaar <strong>en</strong> lastig te <strong>de</strong>finiër<strong>en</strong><br />
begrip. Jonger<strong>en</strong> bevind<strong>en</strong> zich in e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sfase waarin zelf-<br />
OPINIE<br />
ontplooiing <strong>en</strong> zelfk<strong>en</strong>nis nauwelijks voltooid kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
geacht. Motivatie voor studiekeuze kan veran<strong>de</strong>r<strong>en</strong> of afnem<strong>en</strong><br />
naarmate e<strong>en</strong> studie vor<strong>de</strong>rt. E<strong>en</strong> toelatingstest kan niet voorspell<strong>en</strong><br />
hoe e<strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t zich ontwikkelt gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> zijn stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>tijd.<br />
Het is e<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>topname, gemaakt in e<strong>en</strong> perio<strong>de</strong> die<br />
gek<strong>en</strong>merkt wordt door veran<strong>de</strong>ring. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> aankom<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> vaak e<strong>en</strong> vertek<strong>en</strong>d of beperkt beeld van<br />
<strong>de</strong> inhoud van opleiding<strong>en</strong>. Zij kiez<strong>en</strong> in dat geval op basis van<br />
verkeer<strong>de</strong> informatie. Al met al is het <strong>de</strong> vraag hoeveel waar<strong>de</strong> er<br />
bij aanvang van e<strong>en</strong> studie moet word<strong>en</strong> gehecht aan motivatie.<br />
Het is onre<strong>de</strong>lijk om van e<strong>en</strong> aankom<strong>en</strong><strong>de</strong> stud<strong>en</strong>t te vrag<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
perfect afgewog<strong>en</strong> studiekeuze te mak<strong>en</strong>. De mid<strong>de</strong>lbare school<br />
biedt in haar huidige vorm nauwelijks voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong><br />
voor zelfontplooiing <strong>en</strong> verbreding van <strong>de</strong> intellectuele<br />
horizon. Alvor<strong>en</strong>s te beginn<strong>en</strong> met selectie aan <strong>de</strong> poort van <strong>de</strong><br />
universiteit, moet <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwijskwaliteit op mid<strong>de</strong>lbare schol<strong>en</strong><br />
verbeterd word<strong>en</strong>. Hier wordt immers <strong>de</strong> basis gelegd voor <strong>de</strong><br />
ambitie <strong>en</strong> het intellect van jonger<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> het<br />
belang van k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> het hoger on<strong>de</strong>rwijs als mid<strong>de</strong>l om die te<br />
vergar<strong>en</strong>, ler<strong>en</strong> beseff<strong>en</strong>. Dit draagt bij aan het bewust kiez<strong>en</strong><br />
voor e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> studie <strong>en</strong> dus <strong>de</strong> motivatie om die studie met<br />
goed gevolg af te rond<strong>en</strong>. De focus van beleidsmakers di<strong>en</strong>t verlegd<br />
te word<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> ontwikkeling van e<strong>en</strong> (on<strong>de</strong>rwijs)cultuur<br />
waarin selectie aan <strong>de</strong> poort e<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>d instrum<strong>en</strong>t vormt.<br />
T<strong>en</strong> slotte is er red<strong>en</strong> om te twijfel<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> morele juistheid van<br />
selectie aan <strong>de</strong> poort. Wie bepaalt immers wat <strong>de</strong> correcte motivatie<br />
is voor <strong>de</strong> keuze van e<strong>en</strong> studie? E<strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t die kiest op<br />
basis van beroepsperspectief kan e<strong>en</strong> studie ev<strong>en</strong> goed doorlop<strong>en</strong><br />
als e<strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t die kiest op basis van persoo<strong>nl</strong>ijke interesse.<br />
Motivatie verschilt per persoon <strong>en</strong> die motivatie is nauwelijks<br />
bepal<strong>en</strong>d voor <strong>de</strong> studievoortgang. E<strong>en</strong> selectiecommissie heeft<br />
het recht niet om te oor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> welke motivatie recht geeft op e<strong>en</strong><br />
studie. Dit hangt sam<strong>en</strong> met het gelijkheidsbeginsel: ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />
die e<strong>en</strong> studie wil volg<strong>en</strong>, moet hiertoe <strong>de</strong> mogelijkheid krijg<strong>en</strong>.<br />
In <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding werd reeds het voorbeeld aangehaald van <strong>de</strong> ambitie<br />
die het Amerikaanse hoger on<strong>de</strong>rwijs k<strong>en</strong>merkt. Selectie<br />
aan <strong>de</strong> poort past uitstek<strong>en</strong>d binn<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze cultuur. In Ne<strong>de</strong>rland<br />
wordt echter sterk getwijfeld aan <strong>de</strong> effectiviteit van het instrum<strong>en</strong>t.<br />
Enkele praktische belemmering<strong>en</strong> zijn evid<strong>en</strong>t, het sterkste<br />
argum<strong>en</strong>t teg<strong>en</strong> selectie aan <strong>de</strong> poort is echter psychologisch van<br />
aard. Motivatie is moeilijk meetbaar <strong>en</strong> Rutte neemt te makkelijk<br />
aan dat motivatie zich laat vang<strong>en</strong> of zelfs manipuler<strong>en</strong> door e<strong>en</strong><br />
kunstgreep als selectie aan <strong>de</strong> poort. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> cultiver<strong>en</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
mid<strong>de</strong>lbare schol<strong>en</strong> nauwelijks zelfontplooiing <strong>en</strong> ambitie<br />
bij aankom<strong>en</strong><strong>de</strong> stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Selectie aan <strong>de</strong> poort kan dan<br />
niet effectief word<strong>en</strong> toegepast. In het huidige on<strong>de</strong>rwijslandschap<br />
lijkt het selecter<strong>en</strong> van stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> dus te vroeg te kom<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong>slotte blijv<strong>en</strong> <strong>de</strong> morele afweging<strong>en</strong> t<strong>en</strong> all<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong> red<strong>en</strong><br />
tot kritisch nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over <strong>de</strong> selectieve toelating van stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Chrissie H<strong>en</strong>driks is Politiek Commissaris Zorg & On<strong>de</strong>rwijs.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 27
OPINIE<br />
Stabiliteit in Afrika is veiligheid voor Europa<br />
De grote gezondheidsproblem<strong>en</strong> trekk<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zware wissel<br />
op het gehele contin<strong>en</strong>t Afrika. In veel Afrikaanse land<strong>en</strong><br />
heerst er anarchie <strong>en</strong> naar verwachting zal dit op <strong>de</strong> korte<br />
termijn niet veran<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Land<strong>en</strong> als Congo, Sudan <strong>en</strong> Somalië<br />
hebb<strong>en</strong> namelijk ge<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk c<strong>en</strong>traal gezag, het zijn<br />
failing states. Deze failing states vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gevaar voor Europa.<br />
Prev<strong>en</strong>tieve militaire inzet gepaard met e<strong>en</strong> sterk geintegreer<strong>de</strong><br />
humanitaire hulpverl<strong>en</strong>ing zal nodig zijn als we<br />
iets aan het gevaar will<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s zijn wij het aan onze<br />
stand verschuldigd <strong>de</strong> humanitaire plicht te vervull<strong>en</strong>. Maar<br />
hebb<strong>en</strong> we <strong>de</strong> politieke wil, militaire flexibiliteit <strong>en</strong> kracht<br />
die nodig zijn?<br />
DOOR Andres Rutk<strong>en</strong>s<br />
Prev<strong>en</strong>tief optred<strong>en</strong><br />
De Afrikaanse land<strong>en</strong> zijn soevereine stat<strong>en</strong>. En westerse land<strong>en</strong><br />
zijn uiteraard niet happig om <strong>de</strong>ze soevereiniteit zomaar te<br />
sch<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. De waar<strong>de</strong> van <strong>de</strong> soevereiniteit van e<strong>en</strong> failing state<br />
valt echter te betwijfel<strong>en</strong>. Deg<strong>en</strong>e die er <strong>de</strong> di<strong>en</strong>st uitmak<strong>en</strong> zijn<br />
vaak warlords die in grote mate m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> sch<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. De<br />
gevolg<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze situatie in Afrikaanse land<strong>en</strong> kan ook <strong>de</strong> Europese<br />
Unie rak<strong>en</strong>. Afrika bevindt zich immers direct aan <strong>de</strong> zuidgr<strong>en</strong>s<br />
van ons contin<strong>en</strong>t. De ’spill-over’- effect<strong>en</strong>, zoals <strong>de</strong> vluchteling<strong>en</strong>stroom,<br />
zijn goed merkbaar. Die vluchteling<strong>en</strong>stroom<br />
neemt weliswaar af door str<strong>en</strong>ger asielbeleid, maar vormt nog<br />
wel e<strong>en</strong> probleem voor Europa. Echter er wordt e<strong>en</strong> groter probleem<br />
on<strong>de</strong>rk<strong>en</strong>d. De voornaamste gevar<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> failing state<br />
zijn <strong>de</strong> han<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> <strong>en</strong> stroming<strong>en</strong> die niet zichtbaar zijn voor<br />
<strong>de</strong> buit<strong>en</strong>wereld. Voorbeeld<strong>en</strong> daarvan zijn illegale wap<strong>en</strong>han<strong>de</strong>l,<br />
illegale cashflows <strong>en</strong> <strong>de</strong> mogelijkheid pot<strong>en</strong>tiële terrorist<strong>en</strong><br />
in <strong>de</strong>ze ‘onzichtbare veld<strong>en</strong>’ te rekruter<strong>en</strong> <strong>en</strong> te train<strong>en</strong>. Hierbij<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><strong>de</strong> dat e<strong>en</strong> failing state juist e<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tiële bo<strong>de</strong>m is<br />
waarop terroristische organisaties er vandoor kunn<strong>en</strong> <strong>gaan</strong> met<br />
massavernietigingswap<strong>en</strong>s. E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r probleem is dat er bij vele<br />
Afrikan<strong>en</strong> wrok kan ontstaan, want ‘wat do<strong>en</strong> <strong>de</strong> westerse land<strong>en</strong><br />
nu om h<strong>en</strong> te help<strong>en</strong>?’ Het zal niet <strong>de</strong> eerste keer zijn dat<br />
m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> wanhoopsdaad verricht om aandacht te trekk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
an<strong>de</strong>r niet mis te verstaan argum<strong>en</strong>t om in te grijp<strong>en</strong> is natuurlijk<br />
<strong>de</strong> moraal <strong>en</strong> fatso<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>over onze me<strong>de</strong>m<strong>en</strong>s. Alle<strong>en</strong> al<br />
vanuit dit oogpunt zijn wij gehoud<strong>en</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> op het Afrikaanse<br />
contin<strong>en</strong>t te hulp te schiet<strong>en</strong>. We help<strong>en</strong> nu natuurlijk<br />
wel, maar het is e<strong>en</strong> druppel water op e<strong>en</strong> gloei<strong>en</strong><strong>de</strong> plaat. Ook<br />
al is <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse hulp in verhouding tot an<strong>de</strong>re land<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
van <strong>de</strong> grootste druppels, het is niet voldo<strong>en</strong><strong>de</strong>. Waar ge<strong>en</strong> stabiliteit<br />
heerst, zal het voedsel, het water maar vooral <strong>de</strong> k<strong>en</strong>nis<br />
niet eerlijk word<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>eld. De inzet van onze (westerse) zij<strong>de</strong><br />
is in zekere zin e<strong>en</strong> reactief beleid. We lop<strong>en</strong> achter <strong>de</strong> feit<strong>en</strong> aan.<br />
Het creër<strong>en</strong> van stabiliteit in failing states is zeer belangrijk <strong>en</strong><br />
heeft directe invloed op onze veiligheid. Het zal e<strong>en</strong> grote stap<br />
zijn om prev<strong>en</strong>tief in te grijp<strong>en</strong>. Dit wordt namelijk e<strong>en</strong> lang proces<br />
<strong>en</strong> waarschij<strong>nl</strong>ijk niet zon<strong>de</strong>r slachtoffers. De burger zal dus<br />
bij e<strong>en</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse militaire bijdrage aan e<strong>en</strong> interv<strong>en</strong>tiemacht<br />
zeer veel vertrouw<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> in <strong>de</strong> missie <strong>en</strong> <strong>de</strong> krijgsmacht.<br />
Hierin ligt e<strong>en</strong> taak voor <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie maar ook zeker voor <strong>de</strong><br />
politiek.<br />
28 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
Draagvlak voor <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie<br />
Mijns inzi<strong>en</strong>s kan <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie het draagvlak voor militair ingrijp<strong>en</strong><br />
verstevig<strong>en</strong> door nog meer professionaliteit uit te drag<strong>en</strong>, want<br />
haar naam kan <strong>en</strong> wordt gemakkelijk geschaad door <strong>en</strong>kele individu<strong>en</strong>.<br />
Met kleine maatregel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> negatieve<br />
contact<strong>en</strong> met <strong>de</strong> burger voorkom<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, bijvoorbeeld manschapp<strong>en</strong><br />
die in <strong>de</strong> initiële opleiding zitt<strong>en</strong>, verbied<strong>en</strong> het militaire<br />
uniform buit<strong>en</strong> werktijd voorbij <strong>de</strong> poort<strong>en</strong> van kazernes te<br />
drag<strong>en</strong>. Hiermee wordt vermed<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel stoer jochie die<br />
militair wil word<strong>en</strong> in <strong>de</strong> stad het militaire bedrijf t<strong>en</strong> schan<strong>de</strong><br />
maakt door buit<strong>en</strong>sporig gedrag in militair t<strong>en</strong>ue. Ook kan het<br />
vertrouw<strong>en</strong> van <strong>de</strong> burger in <strong>de</strong> interne veiligheidsprocedures<br />
van <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie ernstig word<strong>en</strong> geschaad door <strong>en</strong>kele me<strong>de</strong>werkers<br />
die e<strong>en</strong> USB-stick verliez<strong>en</strong>. Over het algeme<strong>en</strong> zal <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie<br />
in haar communicatie scherper moet<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> naar waar <strong>en</strong> hoe<br />
<strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie als organisatie <strong>de</strong> burgerbevolking teg<strong>en</strong>komt. Hierin<br />
kan m<strong>en</strong> bewust <strong>gaan</strong> han<strong>de</strong>l<strong>en</strong> om het vertrouw<strong>en</strong> in <strong>de</strong> eig<strong>en</strong><br />
organisatie met trots naar buit<strong>en</strong> uit te drag<strong>en</strong>. Ook dit zal<br />
help<strong>en</strong> bij het versterk<strong>en</strong> van het vertrouw<strong>en</strong> van <strong>de</strong> burger in<br />
<strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie <strong>en</strong> het draagvlak voor e<strong>en</strong> missie in bijvoorbeeld Afrika<br />
zal versterkt word<strong>en</strong>.<br />
Politieke besluitvorming <strong>en</strong> militaire inzet<br />
De burgers zijn, als het gaat om militaire inzet, over het algeme<strong>en</strong><br />
zeer realistisch ingesteld. Vaak is m<strong>en</strong> juist verbaasd over <strong>de</strong> spastische<br />
beweging<strong>en</strong> van Twee<strong>de</strong> Kamerled<strong>en</strong>. Deze reacties neig<strong>en</strong><br />
eer<strong>de</strong>r op wantrouw<strong>en</strong> dan op vertrouw<strong>en</strong> in <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> realiteitszin van burgers om <strong>de</strong> ernst van <strong>de</strong> missie in te zi<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tuele slachtoffers te aanvaard<strong>en</strong>. Om het vertrouw<strong>en</strong> te<br />
versterk<strong>en</strong> wil m<strong>en</strong> ine<strong>en</strong>s persoo<strong>nl</strong>ijk <strong>en</strong> op het laatste mom<strong>en</strong>t<br />
bezoek<strong>en</strong> <strong>gaan</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> aan het inzetgebied. Ook wil <strong>de</strong> Kamer<br />
geheime stukk<strong>en</strong> inzi<strong>en</strong> die in beginsel niet voor haar bedoeld<br />
zijn! D66 spreekt liever e<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijke ‘nee’ uit met het oog op<br />
<strong>de</strong> binn<strong>en</strong>landse electorale belang<strong>en</strong> dan op <strong>de</strong> daadwerkelijke<br />
situatie ‘at hand’. Dit natuurlijk met alle gevolg<strong>en</strong> van di<strong>en</strong>. De<br />
Kamer zal meer moet<strong>en</strong> vertrouw<strong>en</strong> op <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die dagelijks<br />
<strong>de</strong> risico’s analyser<strong>en</strong> (zoals <strong>de</strong> Militaire I<strong>nl</strong>ichting<strong>en</strong>- <strong>en</strong> Veiligheidsdi<strong>en</strong>st<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> Algem<strong>en</strong>e I<strong>nl</strong>ichting<strong>en</strong>- <strong>en</strong> Veiligheidsdi<strong>en</strong>st)<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> ministers die hierover ongetwijfeld e<strong>en</strong> uitgebrei<strong>de</strong> briefing<br />
ontvang<strong>en</strong>.<br />
Over iets vitaals als het inzett<strong>en</strong> van Ne<strong>de</strong>rlandse militair<strong>en</strong><br />
moet m<strong>en</strong> haar plaats k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar die k<strong>en</strong>nis han<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. En<br />
vooral vertrouw<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> in professionals die op hun plek hun<br />
voorbereiding<strong>en</strong> <strong>en</strong> overweging<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. Het is begrijpelijk<br />
dat m<strong>en</strong> zich zo volledig mogelijk wil lat<strong>en</strong> informer<strong>en</strong>, maar <strong>de</strong><br />
manier waarop dat is gebeurd tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>oop naar Uruzgan<br />
werkt het vertrouw<strong>en</strong> van <strong>de</strong> burgers niet in <strong>de</strong> hand.<br />
Media kunn<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> belangrijke mogelijkheid zijn om bij<br />
<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolking draagvlak te creër<strong>en</strong> voor militaire<br />
inzet in failing states. Dat geldt vooral bij <strong>de</strong> opbouwfase.<br />
Belangrijk in <strong>de</strong>ze fase is <strong>de</strong> bereidheid om in te blijv<strong>en</strong><br />
zett<strong>en</strong>. De media zijn vaak e<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong><strong>de</strong> factor. Kijk<br />
naar <strong>de</strong> tsunami: <strong>de</strong> media kond<strong>en</strong> er niet g<strong>en</strong>oeg over vertell<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>, waardoor het geld binn<strong>en</strong>stroom<strong>de</strong>.
STABILITEIT IN AFRIKA IS VEILIGHEID VOOR EUROPA<br />
“Accept casualties! Back down because lack of interest<br />
and fear is the weak spot. Commitm<strong>en</strong>t to the<br />
mission is survival.”<br />
Dit terwijl in Darfur in <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> perio<strong>de</strong> meer slachtoffers war<strong>en</strong><br />
gevall<strong>en</strong> dan in heel Azië! De media zorg<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> informatievoorzi<strong>en</strong>ing<br />
<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> daarmee voor e<strong>en</strong> groot <strong>de</strong>el <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>dasetting<br />
van het volk. Hierdoor wordt dus tev<strong>en</strong>s <strong>de</strong> bereidheid<br />
van het volk sterk beïnvloed.<br />
E<strong>en</strong> realistische kijk op <strong>de</strong> situatie <strong>en</strong> transparantie zijn belangrijk.<br />
Het moet dui<strong>de</strong>lijk zijn dat <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie e<strong>en</strong> militaire organisatie<br />
is <strong>en</strong> dat zij geacht wordt om in risicovolle situaties op te tred<strong>en</strong>.<br />
Militaire planners zull<strong>en</strong> operaties natuurlijk zodanig vormgev<strong>en</strong><br />
dat e<strong>en</strong> hoge mate van succes is verzekerd. Het is alle<strong>en</strong> nooit<br />
hon<strong>de</strong>rd proc<strong>en</strong>t zeker dat <strong>de</strong> missie zal slag<strong>en</strong>. De afweging<br />
van <strong>de</strong> risico’s t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van <strong>de</strong> veiligheid van <strong>de</strong> militair<strong>en</strong> is<br />
natuurlijk e<strong>en</strong> belangrijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> besluitvorming. De<br />
indruk wordt echter (nog steeds) gewekt dat Ne<strong>de</strong>rland bij uitstek<br />
op zoek is naar inzet in <strong>de</strong> laagste geweldsregion<strong>en</strong> <strong>en</strong> zich<br />
terugtrekt bij e<strong>en</strong> verhoging van <strong>de</strong> risico’s. Hierin is <strong>de</strong> realiteitszin<br />
ver te zoek<strong>en</strong>. De veiligheid van militair<strong>en</strong> is vanzelfsprek<strong>en</strong>d<br />
van het grootste belang, maar dit mag <strong>de</strong> op<strong>en</strong>heid niet in <strong>de</strong><br />
weg staan. Missies waarbij het leger ingezet wordt br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> nu<br />
e<strong>en</strong>maal onvermij<strong>de</strong>lijke risico’s met zich mee. Daarin moet m<strong>en</strong><br />
vanuit <strong>de</strong> politiek dui<strong>de</strong>lijk <strong>en</strong> vastberad<strong>en</strong> optred<strong>en</strong>. De burger<br />
begrijpt <strong>de</strong> risico’s tot op zekere hoogte <strong>en</strong> is over het algeme<strong>en</strong><br />
bereid <strong>de</strong>ze te aanvaard<strong>en</strong>. Inzet van militair<strong>en</strong> vereist van <strong>de</strong><br />
regering <strong>en</strong> <strong>de</strong> Kamer <strong>de</strong> politieke wil om <strong>de</strong> consequ<strong>en</strong>ties te<br />
aanvaard<strong>en</strong>.<br />
NGO’s vs. militaire inzet<br />
Om <strong>de</strong> m<strong>en</strong>sonter<strong>en</strong><strong>de</strong> praktijk<strong>en</strong> in Afrika te stopp<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
dreiging naar het Europese contin<strong>en</strong>t uit te sluit<strong>en</strong> is het verstandig<br />
niet te lang te wacht<strong>en</strong> met grootschalige <strong>en</strong> langdurige<br />
interv<strong>en</strong>tie. Op veel vlakk<strong>en</strong> kan er door politieke <strong>en</strong> economische<br />
sam<strong>en</strong>werking <strong>en</strong> investering veel word<strong>en</strong> bereikt. In veel<br />
discussies over conflictbeheersing hoor ik vaak veel humanitaire<br />
hulporganisaties zegg<strong>en</strong> dat er ook veel belang is bij ‘het beginn<strong>en</strong><br />
van on<strong>de</strong>ruit’. Dus niet ‘vanuit <strong>de</strong> staat <strong>en</strong> van bov<strong>en</strong>af han<strong>de</strong>l<strong>en</strong>’,<br />
maar <strong>de</strong> dialoog aan<strong>gaan</strong> met <strong>de</strong> lokal<strong>en</strong>. Op <strong>de</strong>ze manier<br />
kan e<strong>en</strong> sterke burgerij word<strong>en</strong> gecreëerd die e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> basis<br />
kan vorm<strong>en</strong> voor ver<strong>de</strong>re ontwikkeling. Dat alles kan tot op e<strong>en</strong><br />
zekere hoogte goed werk<strong>en</strong> totdat het probleem niet meer politiek,<br />
cultureel of etnisch georiënteerd is, maar ontstaat door pure<br />
macht, plaatselijke rijkdomm<strong>en</strong> <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rdrukking van het ‘zwakkere<br />
ge<strong>de</strong>elte’ van <strong>de</strong> bevolking. Zeker als dit gepaard gaat met<br />
grove sch<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> van <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>. Als <strong>de</strong> plaatselijke<br />
autoriteit<strong>en</strong> te zwak, corrupt of ver<strong>de</strong>eld zijn om doelmatig te<br />
han<strong>de</strong>l<strong>en</strong> blijft er weinig stabiliteit over voor humanitaire hulpverl<strong>en</strong>ing.<br />
Prev<strong>en</strong>tieve militaire inzet is dan <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige optie. Zeker<br />
wanneer warlords hun macht afdwing<strong>en</strong> met buit<strong>en</strong>proportioneel<br />
geweld <strong>en</strong> er totaal ge<strong>en</strong> zicht op hun han<strong>de</strong>l<strong>en</strong> is. Want in<br />
dat geval vorm<strong>en</strong> ze ook e<strong>en</strong> directe dreiging voor <strong>de</strong> nationale<br />
<strong>en</strong> internationale veiligheid.<br />
Ik begrijp <strong>de</strong> complexiteit van ‘neutrale niet-gouvernem<strong>en</strong>tele<br />
organisaties (NGO’s)’ die e<strong>en</strong> vorm van partijdigheid ton<strong>en</strong><br />
door met militair<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong>. Maar als NGO’s vanuit<br />
veiligheidsoverweging<strong>en</strong> massaal vertrekk<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> land is er<br />
toch g<strong>en</strong>oeg motivatie om <strong>de</strong> militair<strong>en</strong> <strong>en</strong> civiele hulporganisaties<br />
na<strong>de</strong>r tot elkaar te lat<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> positieve kant<strong>en</strong><br />
van betere sam<strong>en</strong>werking uit te buit<strong>en</strong>. De NGO’s hebb<strong>en</strong> zeer<br />
veel ervaring in het verl<strong>en</strong><strong>en</strong> van humanitaire hulp. Zij hebb<strong>en</strong><br />
vooral e<strong>en</strong> voorsprong qua ervaring bij het implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> van<br />
<strong>de</strong> hulp voor langere termijn. De militair<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> vorm van stabiliteit te creër<strong>en</strong> <strong>en</strong> logistieke<br />
problem<strong>en</strong> op te loss<strong>en</strong> in extreme omstandighed<strong>en</strong>. Het civiel<br />
militaire sam<strong>en</strong>werkingsteam dat zich bezighoudt met het winn<strong>en</strong><br />
van <strong>de</strong> hearts and minds kan hierin e<strong>en</strong> nog belangrijkere<br />
schakel vorm<strong>en</strong>. Vooral <strong>de</strong> opbouwfase die toch het uitein<strong>de</strong>lijke<br />
resultaat van e<strong>en</strong> inzet belichaamt is hierbij gebaad. Waarschij<strong>nl</strong>ijk<br />
heeft e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke integratie niet alle<strong>en</strong> positieve invloed in<br />
het inzetgebied, maar ook in Ne<strong>de</strong>rland.<br />
The classic warfare is <strong>de</strong> oorsprong van waaruit elk leger gebouwd<br />
is. Peacekeaping was e<strong>en</strong> verassing voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong>. Het moest ine<strong>en</strong>s,<br />
het overkwam. Daardoor was er praktisch ge<strong>en</strong> tijd om te<br />
plann<strong>en</strong> <strong>en</strong> te reorganiser<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> gevolg hiervan was dat <strong>de</strong> politiek<br />
niet met dui<strong>de</strong>lijke regelgeving <strong>en</strong> mandat<strong>en</strong> kwam <strong>en</strong> dat<br />
<strong>de</strong> legers niet <strong>de</strong> mindset hadd<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke missie. E<strong>en</strong><br />
groot probleem was, <strong>en</strong> is nog steeds, <strong>de</strong> bereidheid om slachtoffers<br />
te accepter<strong>en</strong>. Hier zijn verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> schurk<strong>en</strong>stat<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
legers hun tactiek op <strong>gaan</strong> baser<strong>en</strong>. “Kill a few, they all will leave.”<br />
In Somalië war<strong>en</strong> <strong>de</strong> Amerikan<strong>en</strong> na <strong>de</strong> dod<strong>en</strong> <strong>en</strong> gewond<strong>en</strong> in<br />
Mogadishu bijna nerg<strong>en</strong>s meer te bek<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> select<br />
groepje bleef achter. In Rwanda war<strong>en</strong> het <strong>de</strong> Belg<strong>en</strong> die het niet<br />
<strong>de</strong> moeite waard vond<strong>en</strong> om daar te blijv<strong>en</strong> na afslachting van<br />
eig<strong>en</strong> militair<strong>en</strong>. Uitein<strong>de</strong>lijk was er dan ook ge<strong>en</strong> gew<strong>en</strong>st resultaat<br />
in <strong>de</strong>ze land<strong>en</strong>. Vasthoud<strong>en</strong>dheid is e<strong>en</strong> voorwaar<strong>de</strong> om<br />
e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke missie succesvol te lat<strong>en</strong> verlop<strong>en</strong>.<br />
Prev<strong>en</strong>tief ingrijp<strong>en</strong> in soevereine stat<strong>en</strong>, omdat <strong>de</strong> c<strong>en</strong>trale<br />
overhed<strong>en</strong> in die land<strong>en</strong> niet functioner<strong>en</strong> <strong>en</strong> het land e<strong>en</strong> directe<br />
dreiging vormt voor <strong>de</strong> internationale or<strong>de</strong> is één aspect.<br />
Draagvlak creër<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tieve ingreep in e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke<br />
failing state is e<strong>en</strong> uitdaging die m<strong>en</strong> eerst aan moet <strong>gaan</strong> om<br />
het lange proces te kunn<strong>en</strong> start<strong>en</strong>. Het creër<strong>en</strong> van draagvlak<br />
voor prev<strong>en</strong>tief ingrijp<strong>en</strong> begint bij <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sie <strong>en</strong> <strong>de</strong> politiek zelf.<br />
Zij zull<strong>en</strong> eerst kritisch naar zichzelf moet<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> alvor<strong>en</strong>s met<br />
e<strong>en</strong> boodschap te kom<strong>en</strong>. Bepaal<strong>de</strong> vastgeroeste mindsets zull<strong>en</strong><br />
losgewrikt moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. De politieke wil hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> vasthoud<strong>en</strong><br />
moet voortkom<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> wil e<strong>en</strong> veilige wereld te creër<strong>en</strong><br />
waarin ie<strong>de</strong>r individu zich volledig kan <strong>en</strong> mag ontwikkel<strong>en</strong>.<br />
Dit zon<strong>de</strong>r dreiging<strong>en</strong> van buit<strong>en</strong>af. Het begint hierbij met snelle<br />
<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijke politieke sturing waarbij richting, besluitvorming,<br />
draagvlak <strong>en</strong> betere integratie van militaire inzet <strong>en</strong> humanitaire<br />
hulpverl<strong>en</strong>ing c<strong>en</strong>traal moet<strong>en</strong> staan.<br />
Andres Rutk<strong>en</strong>s is Politiek Commissaris Def<strong>en</strong>sie.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 29
CIRCUIT<br />
Circuit volgt op ludieke wijze het luchtigere nieuws binn<strong>en</strong> onze ver<strong>en</strong>iging.<br />
Deze societypagina met e<strong>en</strong> knipoog is dan ook in elke uitgave te vind<strong>en</strong>.<br />
Reacties <strong>en</strong> tips kunn<strong>en</strong> naar driemaster@jovd.<strong>nl</strong>.<br />
D.J. te Rotterdam is klaar voor <strong>de</strong> jacht<br />
op mannelijk schoon...<br />
30 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006<br />
CARTOON Matthijs Eijsberg<br />
D.J. <strong>en</strong> haar zoektocht naar eeuwige lief<strong>de</strong><br />
Het verme<strong>en</strong>d mannelijk schoon is<br />
gevond<strong>en</strong> <strong>en</strong> afkomstig uit <strong>de</strong> hoogste<br />
region<strong>en</strong> van <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging...<br />
CARTOON Matthijs Eijsberg<br />
En dit is het ehm... lief<strong>de</strong>volle resultaat?
COLUMN<br />
<strong>VVD</strong>-VKPG Revisited<br />
Al jar<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> we in Ne<strong>de</strong>rland land<strong>en</strong> als Duitsland <strong>en</strong> Frankrijk uitlach<strong>en</strong> om<br />
hun absolute gebrek aan vermog<strong>en</strong> om te hervorm<strong>en</strong>. Dan sla je weer e<strong>en</strong> krant of<br />
tijdschrift op<strong>en</strong> <strong>en</strong> zie je <strong>de</strong> ne<strong>de</strong>rlaag van De Villepin aan<strong>gaan</strong><strong>de</strong> e<strong>en</strong> halfslachtige<br />
wet om jeugdwerkeloosheid te bestrijd<strong>en</strong>. Of je kijkt vol leedvermaak naar het<br />
<strong>de</strong>bat dat volgt op <strong>de</strong> verkiezingsuitslag in Duitsland, waarna je d<strong>en</strong>kt: dit wordt<br />
dus e<strong>en</strong> coalitie die helemaal niks gaat aanpakk<strong>en</strong>.<br />
DOOR Laur<strong>en</strong>s Hein<strong>en</strong><br />
In principe is dat terecht, aangezi<strong>en</strong> het huidige kabinet best wat teweeg heeft gebracht;<br />
<strong>de</strong> Wet werk <strong>en</strong> inkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> het nieuwe zorgstelsel zijn, hoewel niet perfect, wel<br />
stapp<strong>en</strong> in <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> richting. En <strong>de</strong> verkiezing van Mark Rutte als lijsttrekker van <strong>de</strong><br />
<strong>VVD</strong> belooft veel goeds op het gebied van hervorming<strong>en</strong> op financieel <strong>en</strong> sociaal-economisch<br />
vlak. Bijvoorbeeld om <strong>de</strong> na<strong>de</strong>r<strong>en</strong><strong>de</strong> tragedie van <strong>de</strong> vergrijzing op te loss<strong>en</strong>,<br />
waar we al zoveel jar<strong>en</strong> over bekvecht<strong>en</strong>. Of om <strong>de</strong> <strong>de</strong>finitieve stap te zett<strong>en</strong> om het<br />
belastingsysteem nu e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> echte zwaai te gev<strong>en</strong>.<br />
Niets is echter min<strong>de</strong>r waar. De voorpagina van het verkiezingsprogramma van <strong>de</strong> <strong>VVD</strong><br />
geeft ons tax cuts à la Verdonk <strong>en</strong> allerlei beloftes over dat we <strong>de</strong> hervorming<strong>en</strong> die<br />
toch echt noodzakelijk zijn niet <strong>gaan</strong> doorvoer<strong>en</strong>. Ge<strong>en</strong> lef, Mark! Zelfs <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige uitspraak<br />
die Wouter Bos in <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong> vier jaar heeft gedaan (het fiscaliser<strong>en</strong> van <strong>de</strong><br />
AOW) droeg meer durf in zich dan <strong>de</strong> complete inhoud van het blije verkiezingsfol<strong>de</strong>rtje<br />
van <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> bij elkaar.<br />
Hoe komt e<strong>en</strong> liberale partij erbij om op het gebied van het financier<strong>en</strong> van <strong>de</strong> vergrijzing<br />
te zegg<strong>en</strong> dat gemikt wordt op e<strong>en</strong> verhoging van <strong>de</strong> participatie van vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
min<strong>de</strong>rhed<strong>en</strong> op <strong>de</strong> arbeidsmarkt, dat het dan maar moge lukk<strong>en</strong>? En het mid<strong>de</strong>l dat er<br />
voor wordt ingezet (gratis kin<strong>de</strong>ropvang) riekt naar Scandinavische sociaal-<strong>de</strong>mocratische<br />
mo<strong>de</strong>ll<strong>en</strong> waarvan je je kunt afvrag<strong>en</strong> of we daar ooit weer vanaf kom<strong>en</strong>.<br />
'Waar is <strong>de</strong> <strong>VVD</strong> voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die het<br />
wat min<strong>de</strong>r goed hebb<strong>en</strong>, Mark?'<br />
Hoe komt e<strong>en</strong> liberale partij erbij om <strong>de</strong> hypotheekr<strong>en</strong>teaftrek koste wat kost te behoud<strong>en</strong>?<br />
Waar blijft <strong>de</strong> partij voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die het wat min<strong>de</strong>r goed hebb<strong>en</strong>, Mark? En kom<br />
niet aan met dat kulverhaal over dat starters relatief veel l<strong>en</strong><strong>en</strong>; dat is wel zo, maar daar<br />
word<strong>en</strong> ze grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els toe gedwong<strong>en</strong> door <strong>de</strong> huiz<strong>en</strong>markt <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige partij<strong>en</strong> die<br />
daar van profiter<strong>en</strong> zijn partij<strong>en</strong> die al volop profiter<strong>en</strong>: <strong>de</strong> bank<strong>en</strong>.<br />
En hoe kan het zo zijn dat in het liberaal manifest e<strong>en</strong> mooi systeem (vlaktaks) wordt<br />
voorgesteld waar in dit verkiezingsprogramma totaal ge<strong>en</strong> woord over wordt gerept?<br />
Ik heb <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke <strong>de</strong>ler wel gevond<strong>en</strong>: politiek gevoelige of moeilijker<br />
haalbare standpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> statem<strong>en</strong>ts word<strong>en</strong> gemed<strong>en</strong> als <strong>de</strong> pest. Najaar 2006 wordt<br />
e<strong>en</strong> campagne waarin geroep<strong>en</strong> wordt wat ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> wil hor<strong>en</strong>, wat betek<strong>en</strong>t dat <strong>de</strong><br />
echte issues nog vier jaar op <strong>de</strong> plank blijv<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>.<br />
Des te har<strong>de</strong>r zal het Hoofdbestuur aan <strong>de</strong> bak moet<strong>en</strong> met i<strong>de</strong>eën die wel durf ton<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> waar het land, indi<strong>en</strong> ze zoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgevoerd, wel wat aan zou hebb<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
hele klus, <strong>en</strong> ik w<strong>en</strong>s ze er in ie<strong>de</strong>r geval veel succes mee!<br />
Laur<strong>en</strong>s Hein<strong>en</strong> was van november 2004 tot november 2005 Lan<strong>de</strong>lijk P<strong>en</strong>-<br />
ningmeester.<br />
JOVD-NIEUWSBRIEF EN HOOFDBESTUURBESLUITEN<br />
Via info@jovd.<strong>nl</strong> kan je je inschrijv<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> JOVD-Nieuwsbrief <strong>en</strong> ontvang<br />
je tev<strong>en</strong>s <strong>de</strong> Hoofdbestuurbesluit<strong>en</strong>.<br />
ONS SOORT AGENDA<br />
30 september<br />
JOVD Golftoernooi, af<strong>de</strong>ling ’s-<br />
Hertog<strong>en</strong>bosch e.o.<br />
1 oktober<br />
PKP-dag<br />
7 <strong>en</strong> 8 oktober<br />
Introweek<strong>en</strong>d II<br />
9 oktober<br />
Deadline Driemaster 58-V<br />
21 <strong>en</strong> 22 oktober<br />
Politiek <strong>en</strong> Filosofisch Week<strong>en</strong>d II<br />
22 oktober*<br />
Voorbereid<strong>en</strong><strong>de</strong> Algem<strong>en</strong>e Verga<strong>de</strong>ring<br />
26 oktober<br />
Bezoek Provinciehuis, af<strong>de</strong>ling<br />
Limburg-Zuid<br />
28 <strong>en</strong> 29 oktober*<br />
Novembercongres<br />
22 november<br />
Verkiezing<strong>en</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer<br />
9 <strong>de</strong>cember<br />
Ka<strong>de</strong>rdag II<br />
*Gewijzig<strong>de</strong> datum<br />
DEADLINE DRIEMASTER<br />
De <strong>de</strong>adline van <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
Driemaster is 9 oktober 2006.<br />
Kopij kan, als platte tekst,<br />
aangeleverd word<strong>en</strong> via<br />
kopij@jovd.<strong>nl</strong>. Foto’s graag<br />
als JPEG-bestand aa<strong>nl</strong>ever<strong>en</strong>.<br />
RECTIFICATIES<br />
Blz. 2: ‘Ed van <strong>de</strong> San<strong>de</strong>’ had moet<strong>en</strong><br />
zijn ‘Ed van <strong>de</strong>r San<strong>de</strong>’.<br />
Blz. 5: ‘J. (Jan) van Run’ had moet<strong>en</strong> zijn<br />
‘J.J.W. (Jan) van Run’.<br />
Blz. 20: In <strong>de</strong> fotoverantwoording had<br />
‘Archief FJero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth’ moet<strong>en</strong> zijn<br />
‘Archief Jero<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veth’.<br />
JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006 DRIEMASTER 31
UIT HET LAND: Augustus Off<strong>en</strong>sief tourt mee in KEI-para<strong>de</strong><br />
De vele introwek<strong>en</strong> van stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>sted<strong>en</strong><br />
zorgd<strong>en</strong> voor hon<strong>de</strong>rd<strong>en</strong> dronk<strong>en</strong><br />
eerstejaarsstud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Deze augustus<br />
was het we<strong>de</strong>rom tijd voor on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re<br />
<strong>de</strong> Groningse KEI-week, <strong>de</strong> Utrechtse<br />
UIT-week <strong>en</strong> <strong>de</strong> Tilburgse TIK-week. Ook<br />
was het we<strong>de</strong>rom tijd voor het Augustus<br />
Off<strong>en</strong>sief (AO) van <strong>de</strong> JOVD. Vele<br />
stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> naast liters bier dan<br />
ook e<strong>en</strong> beetje politiek tot zich moet<strong>en</strong><br />
nem<strong>en</strong>. Af<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> door het hele land<br />
probeerd<strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> lid te mak<strong>en</strong> van<br />
<strong>de</strong> JOVD. De af<strong>de</strong>ling Groning<strong>en</strong> was<br />
on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re actief tijd<strong>en</strong>s het AO door<br />
<strong>de</strong>el te nem<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> KEI-para<strong>de</strong>.<br />
FOTO Foto B<strong>en</strong>jamin Driemaster Derks<strong>en</strong>