vaktijdschrift voor benelux maart 2012 - E-Mobility Magazine
vaktijdschrift voor benelux maart 2012 - E-Mobility Magazine
vaktijdschrift voor benelux maart 2012 - E-Mobility Magazine
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
VAKTIJDSCHRIFT VOOR BENELUX MAART <strong>2012</strong><br />
FRIESLAND MAAKT VAART:<br />
‘ ELEKTRISCHE BOTEN zIJN EEN REgELRECHTE HIT’<br />
EMOSS START PRODUCTIE<br />
ELEKTRISCHE POWERTRAINS<br />
INHOUD<br />
<strong>2012</strong> in teken van nieuwe<br />
elektrische voertuigen<br />
proov klaar <strong>voor</strong> eerste<br />
concessie elektrische bussen<br />
vlaamse proeftuinen<br />
<strong>voor</strong>tvarend van start<br />
‘leveren van services en<br />
infrastructuur splitsen<br />
bij aanbestedingen’<br />
special formule e-team<br />
‘elektrisch rijden in de<br />
versnelling’ / pagina 19
Cross-sectoraal vakblad<br />
over de biobased economy!<br />
4x Biobased Economy <strong>Magazine</strong><br />
49, 95<br />
www.biobasedeconomymagazine.nl
INHOUD<br />
www.twitter.com/emobility_solar<br />
friesland maakt vaart met elektrisch varen:<br />
‘elektrische boten een regelrechte hit’ 10<br />
column <strong>maart</strong>en steinbuch (tu/e) 13<br />
vraag of elektrische deelvloot betaalbaar is nog niet te beantwoorden 14<br />
emoss van start met productie van<br />
elektrische powertrains bus, truck en taxi 15<br />
de elektrische successen van twee jaar<br />
htas-innovatieprojecten rond elektrische voertuigtechnologie 16<br />
vlaamse proeftuinen platform olympus en eva <strong>voor</strong>tvarend van start 18<br />
proov klaar <strong>voor</strong> eerste concessie met elektrische bussen 19<br />
eemc als europese toegangspoort <strong>voor</strong> toeleveranciers en fabrikanten 20<br />
belgisch zusje <strong>voor</strong> ecomobiel 23<br />
‘leveren van infrastructuur en services splitsen bij aanbestedingen’ 24<br />
schoon, schoner, schoonst is het motto <strong>voor</strong> energy expo 25<br />
column eric van <strong>voor</strong>den (last mile solutions) 27<br />
minister verhagen en minister schultz van haegen<br />
bezoeken helmondse automotive campus 28<br />
ministerie el&i en netbeheer nederland starten<br />
essentiële onderzoeken naar slim laden 29<br />
<strong>2012</strong> in teken van veel nieuwe elektrische voertuigen 30<br />
Elektrisch rijden in de versnelling<br />
in het hart van deze editie van e-mobility treft u een speciale editie van ons blad aan<br />
over het formule e-team (fet). deze special is op 22 <strong>maart</strong> verspreid tijdens het fetcongres<br />
met de titel ‘elektrisch rijden in de versnelling’. het congres werd door enkele<br />
honderden stakeholders bijgewoond die allen in nederland actief zijn in het domein<br />
van elektrisch vervoer. een verslag van het congres kunt u overigens vanaf 26 <strong>maart</strong><br />
downloaden op onze website via de link www.emobilitymagazine.nl/formuleeteam<br />
de belangrijkste boodschap? de rijksoverheid steekt haar hand uit naar de<br />
nederlandse regio’s die bereid zijn elektrisch rijden binnen nederland naar een<br />
hoger platform te brengen. noord-brabant, friesland en rotterdam hebben<br />
daartoe al een green deal gesloten met de rijksoverheid waarbij prestaties en<br />
wederprestaties officieel vastgelegd zijn.<br />
maar ook <strong>voor</strong> marktpartijen is de overheid<br />
bereid door het vuur te gaan. eenieder die<br />
tegen belemmeringen aanloopt of goede<br />
ideeën heeft en hulp van de overheid of<br />
andere in het fet actieve organisaties<br />
nodig heeft, wordt gevraagd contact op<br />
te nemen met de nieuw opgerichte fet<br />
taskforce die <strong>voor</strong>gezeten wordt door<br />
marijke van haaren.<br />
de eerste wapenfeiten vanuit de verschillende marktpartijen dienen zich ook in<br />
<strong>2012</strong> al aan. Zo heeft de duurzame mobiliteitsbeurs ecomobiel aangekondigd een<br />
belgisch zusje te krijgen, te weten op 6 en 7 juni <strong>2012</strong> (zie ook het artikel op pagina<br />
23), is emoss versterkt met de komst van mart en martijn noordam en is het bedrijf<br />
gestart met de productie van elektrische powertrains en krijgt nederland dit jaar<br />
niet alleen veel nieuwe elektrishe voertuigen, maar wordt ook gestart met de<br />
realisatie van een landelijk dekkend snellaadnetwerk.<br />
valt er dan nog wat te wensen? ja, hopelijk laten wij ons met zijn allen niet te veel<br />
beïnvloeden door negatieve economische berichtgeving, slaan wij de hand aan de ploeg<br />
en laten wij tenslotte duurzame energie en elektrisch vervoer hand in hand gaan.<br />
Edwin van Gastel, hoofdredacteur E-<strong>Mobility</strong> (edwin@emobilitymagazine.nl)
ecomobiel <strong>2012</strong> ‘afgetrapt’: groei opnieuw in het verschiet<br />
ecomobiel <strong>2012</strong> beleefde begin februari<br />
de officiële kick-off. net als in <strong>voor</strong>gaande<br />
jaren zijn de <strong>voor</strong>bereidingen <strong>voor</strong> de<br />
duurzame mobiliteitsbeurs in volle gang.<br />
en verbazen zal het niet meer: ook in <strong>2012</strong><br />
zal de beurs groeien. bovendien kent de<br />
organisatie een forse opsteker met de<br />
nominatie <strong>voor</strong> een gouden giraffe in de<br />
categorie ‘beste beursconcept’.<br />
op 9 en 10 oktober <strong>2012</strong> zal ahoy rotterdam<br />
net als vorig jaar decor zijn van<br />
ecomobiel. ‘ahoy rotterdam heeft zich bewezen<br />
als een echte beurslocatie’, vertelt<br />
gerben bierbooms, die samen met huub<br />
sparnaay nog altijd hoofdverantwoordelijk<br />
is <strong>voor</strong> de organisatie van ecomobiel.<br />
‘afgelopen jaar beschikten wij over zo’n<br />
tienduizend vierkante meter beursruimte.<br />
dit jaar hebben wij het netto-oppervlak<br />
met zo’n duizend meter weten te verhogen<br />
door een aantal zaken slimmer in te<br />
delen. Zo hebben wij nieuwe ruimtes <strong>voor</strong><br />
de workshops waardoor de dome verdwenen<br />
is en is het testparcours opgedeeld<br />
in ‘langzaam’ en ‘snel’ vervoer. concreet<br />
betekent dit de tweewielers zoals scooters<br />
en fietsen binnen getest kunnen worden<br />
en het zwaardere materiaal deels binnen<br />
P E R S O O N L I J K<br />
In de rubriek persoonlijk bericht<br />
E-<strong>Mobility</strong> ieder kwartaal over personele<br />
wisselingen in de <strong>voor</strong> elektrisch rijden<br />
relevante sectoren. Kent u iemand die van<br />
functie veranderd is, of bent u zelf van<br />
functie veranderd? Mail uw bericht naar<br />
persoonlijk@emobilitymagazine.nl<br />
leo kusters is met ingang van 1 januari<br />
aangesteld als managing director mobiliteit<br />
bij tno. kusters was director of innovation<br />
bij tno en volgt lorike hagdorn op die sinds<br />
dezelfde datum benoemd is tot director strategy.<br />
kusters is onder meer de initiator van<br />
de ontwikkeling en bouw van het european<br />
electric mobility centre in helmond.<br />
vincent van dantzig is na goed overleg<br />
teruggetreden als aandeelhouder in<br />
greensource company. volgens een<br />
persbericht heeft de samenwerking als<br />
partners beide partijen veel waarde<br />
4<br />
en <strong>voor</strong> het merendeel buiten getest kan<br />
worden op een special parcours. <strong>voor</strong>deel<br />
<strong>voor</strong> de bezoekers zijn enerzijds de betere<br />
mogelijkheden om te testen en anderzijds<br />
hoeven zij bij binnenkomst het testparcours<br />
niet over te steken. de veiligheid en<br />
snelheid zijn daarmee verhoogd.’<br />
dat ook in <strong>2012</strong> de beursvloer weer goed<br />
gevuld zal zijn ligt volgens bierbooms<br />
in de logische lijn der verwachting. ‘de<br />
evaluaties met deelnemers van afgelopen<br />
jaar hebben ons daarvan overtuigd,<br />
evenals het aantal boekingen dat al plaats<br />
heeft gevonden.’<br />
een van de mogelijke noviteiten <strong>voor</strong><br />
de <strong>2012</strong>-editie is de organisatie van<br />
een additioneel beursconcept. ‘wij zijn<br />
in gesprek om een beursconcept rond<br />
smart mobility te creëren. daar zal dan<br />
alles plaatsvinden op het gebied van<br />
opleidingen, onderwijs en onderzoek<br />
op het gebied van duurzame mobiliteit.<br />
dit gedeelte richt zich daarbij specifiek<br />
op de student’, licht bierbooms toe. ‘op<br />
korte termijn hopen wij het een en ander<br />
af te kunnen ronden. wij hoopten dit al<br />
bij de kick-off te doen begin februari,<br />
maar dat bleek iets te snel. de kick-off<br />
opgeleverd en mooie resultaten, uitgedrukt<br />
in bijzondere evenementen. het bedrijf heeft<br />
eric te riele sinds 1 februari aangesteld als<br />
concept & business development manager.<br />
michel bayings is begin dit jaar gestart als<br />
business development manager sustainable<br />
transport bij tno. de nadruk in zijn functie<br />
ligt op alle zaken omtrent elektrisch vervoer<br />
en luchtkwaliteit. bayings is afkomstig van<br />
logica business consulting waar hij zich<br />
eveneens bezighield met elektrisch vervoer.<br />
marijke van haaren is aangesteld als <strong>voor</strong>zitter<br />
van de taskforce formule e-team. de<br />
taskforce is een aanvulling op het formule<br />
e-team en moet de uitrol van elektrisch<br />
rijden versnellen. marianne van den oever<br />
is aangesteld als secretaris, eric beers als<br />
portefeuillehouder voertuigen, marco van<br />
eenennaam als portefeuillehouder communicatie<br />
en diensten, <strong>maart</strong>en linnenkamp als<br />
was met twee keer zo veel bezoekers als<br />
vorig jaar een waar succes. net als het<br />
aantal exposanten dat zich al ingeschreven<br />
heeft, kende ook de kick-off een<br />
aanzienlijke groei en dat belooft wat <strong>voor</strong><br />
de <strong>2012</strong>-editie van ecomobiel.’<br />
Ook in <strong>2012</strong> werkt ecomobiel samen met<br />
het <strong>vaktijdschrift</strong> E-<strong>Mobility</strong>. Als onderdeel<br />
sparta <strong>voor</strong>ziet new York pizza-koeriers<br />
van elektrische fiets<br />
new York pizza gaat de helft van alle<br />
maaltijden bezorgen per elektrische<br />
fiets. op verzoek van de pizzaketen<br />
heeft fietsenproducent sparta een<br />
elektrische fiets ontwikkeld, waarmee<br />
de koeriers gaan bezorgen in de ‘golden<br />
mile’, 1,6 kilometer rondom elke<br />
vestiging. bang <strong>voor</strong> tijdverlies bij het<br />
bezorgen is new York pizza niet; fietsen<br />
op de elektrische sparta is als fietsen<br />
met windkracht zes in de rug. new<br />
York pizza gaat ervan uit dat de nieuwe<br />
portefeuillehouder medeoverheden, ingrid<br />
post als portefeuillehouder rijksoverheid<br />
en tenslotte elliott wagschal als portefeuillehouder<br />
laden en betalen.<br />
om haar focus op elektrische mobiliteit uit<br />
te breiden heeft spijkstaal chiel den dunnen<br />
aangesteld als commercieel manager. het<br />
bedrijf wil de pijlers industriële mobiliteit<br />
(elektrotrekkers en platformwagens) en<br />
consumenten mobiliteit extra vorm gaan<br />
geven. doelstelling is een volledige productlijn<br />
van elektrische vervoersmiddelen in de<br />
<strong>benelux</strong> te introduceren.<br />
the new motion heeft gerben nij bijvank<br />
aangesteld als business developer. bijvank<br />
werkte eerder bij tele2 en groupon. verder<br />
heeft het bedrijf lidewij severins over van<br />
het nederlandse munthuis. severins gaat<br />
zich bij the new motion bezighouden met<br />
de uitrol van laadinfrastructuur in Q-parks.<br />
van deze samenwerking bevat E-<strong>Mobility</strong><br />
in september onder meer een special over<br />
ecomobiel, die wederom ten tijde van de<br />
beurs additioneel verspreid zal worden.<br />
Voor meer informatie over ecomobiel en de<br />
E-<strong>Mobility</strong> special kunnen geïnteresseerden<br />
contact opnemen met gerben@ecomobiel.<br />
nl of edwin@emobilitymagazine.nl<br />
fietskoeriers per jaar bijna achthonderdduizend<br />
ritten zullen maken.<br />
naar verwachting worden daarmee<br />
driehonderd pizzabrommers overbodig<br />
en worden deze uit dienst genomen.<br />
tenslotte komt trendwatcher renske<br />
francissen het serviceteam van het<br />
bedrijf versterken.<br />
doet, de branchevereniging <strong>voor</strong> elektrisch<br />
vervoer in nederland heeft drie nieuwe<br />
bestuurders aangesteld. hans de boer tot<br />
<strong>voor</strong> kort actief <strong>voor</strong> better place, fokko<br />
bangma van renault nederland en michiel<br />
hartman van Qwic zijn toegetreden tot het<br />
bestuur. verder heeft tim kreukniet doet<br />
verlaten <strong>voor</strong> een functie bij energie(k)inzicht<br />
en is remco kohne binnen doet<br />
aangesteld als verantwoordelijke <strong>voor</strong> het<br />
verenigingssecretariaat.<br />
taco van berkel van appm management<br />
consultants heeft appm verruild <strong>voor</strong><br />
eneco. bij eneco is van berkel sinds kort<br />
manager electric transportation. tegelijkertijd<br />
heeft appm hendrikje van leest<br />
aangetrokken als projectmanager.
negen proeftuinen benoemd als onderdeel van<br />
innovatieprogramma intelligente netten<br />
minister verhagen van economische Zaken, landbouw en innovatie(el&i) heeft negen plaatsen<br />
aangewezen <strong>voor</strong> experimenten met smart grids. in de proeftuinen die verspreid zijn over heel<br />
nederland worden intelligente netten in verschillende omgevingen beproefd. in Zwolle wordt de<br />
nieuwbouwlocatie muziekwijk met 266 woningen <strong>voor</strong>zien van een slim net met zonnepanelen<br />
en laadpunten <strong>voor</strong> elektrische auto’s. door de verschillende proeftuinen wordt duidelijk hoe<br />
mensen en bedrijven reageren op de nieuwe mogelijkheden. de overheid wil zo beter kunnen<br />
bepalen wat er technisch moet gebeuren en of er regels moeten worden aangepast. het geeft ook<br />
inzicht in de toepassingen <strong>voor</strong> slimme meters en oplaadmogelijkheden <strong>voor</strong> elektrische auto’s.<br />
mogelijk volgen op korte termijn nog enkele proeftuinen. momenteel kijkt agentschap nl naar<br />
de toekenning van de precieze subsidiebedragen: tussen de tweehonderdvijftigduizend en vier<br />
miljoen euro per project.<br />
limburg elektrisch pakt door<br />
in het <strong>voor</strong>jaar van 2011 ging de stichting<br />
limburg elektrisch officieel van start. een<br />
klein jaar verder schaalt de stichting fors op<br />
om de ambitie waar te maken om tot en met<br />
2013 zevenhonderd mensen van vijfenzeventig<br />
organisaties gezamenlijk één miljoen<br />
elektrische kilometers laten rijden. ‘inmiddels<br />
hebben tal van gemeenten interesse getoond<br />
in ons project en elektrische kilometers<br />
gemaakt’, vertelt edward bongers. ‘wij slagen<br />
daarmee steeds beter in het vervullen van<br />
onze rol als schakel tussen bedrijfsleven en<br />
overheden. naast de overheid weet ook het<br />
bedrijfsleven ons namelijk steeds beter te<br />
vinden. inmiddels rijden wij onder meer<br />
met de citroen c-Zero, de opel ampera en<br />
diverse elektrische renaults. de ervaringen<br />
van de gebruikers zijn zeer positief. in het<br />
geval van de gemeente sittard heeft de<br />
kennismaking met elektrisch rijden zelfs<br />
geleid tot de keuze <strong>voor</strong> het aanschaffen<br />
van elektrische voertuigen.’<br />
een van de twee ijzers die bongers met de<br />
stichting <strong>voor</strong> de komende periode nog<br />
in het vuur heeft, is een groot project in<br />
samenwerking met maastricht bereikbaar<br />
om maastricht tijdens grootschalige<br />
wegwerkzaamheden aan de a2 bereikbaar<br />
te houden. ‘met de twintig grootste werkgevers<br />
zoals het ziekenhuis, de universiteit,<br />
de gemeente en vodafone hebben wij een<br />
mobiliteitsscan gedaan onder twintigduizend<br />
medewerkers. vijfentwintighonderd<br />
werknemers blijken interesse te hebben om<br />
de afstand naar hun werk – vijf tot vijftien<br />
kilometer – tijdens de werkzaamheden<br />
met een e-bike af te leggen. wij zijn druk<br />
doende om te kijken hoe wij het een en<br />
ander kunnen organiseren.’<br />
het tweede ijzer is de floriade. bongers:<br />
‘samen met de stichting florielectric bekijken<br />
wij de mogelijkheden om <strong>voor</strong> korte<br />
afstanden en korte periodes elektrische<br />
voertuigen in te zetten. wij gaan hoe dan<br />
ook een recordpoging elektrisch laden ondernemen.<br />
de parkeerplaats bij de floriade<br />
en villa flora tellen in totaal 69 laadpunten<br />
en wij willen met evenzoveel elektrische<br />
voertuigen gelijktijdig laden.’<br />
axi-charge nieuwe laadpaalleverancier<br />
op nederlandse markt<br />
axi-charge heeft een reeks oplaadsystemen <strong>voor</strong> elektrische auto’s, boten, fietsen, brommers<br />
en scooters geïntroduceerd. het bedrijf probeert zich daarbij te onderscheiden met intelligente<br />
beheersoftware met uitgebreide mogelijkheden en gebruiksvriendelijke interfaces <strong>voor</strong> de<br />
beheerder en de gebruiker. moederbedrijf aXis & stuifmeel is al jarenlang actief op de markt<br />
met onder andere energiemeet en -managementsystemen. dergelijke systemen zijn volgens<br />
het bedrijf de basis geweest <strong>voor</strong> de huidige ‘oplaadsystemen’. ‘in 2011 zijn wij actief gaan<br />
onderzoeken wat zich de komende jaren op de mobiliteitsmarkt van elektrisch vervoer gaat afspelen.<br />
ons is opgevallen dat er geen eenduidig betaalsysteem en daarbij behorende software<br />
<strong>voor</strong>handen was. de ‘hardware’ was beschikbaar, alleen de laatste schakel – <strong>voor</strong> betaling en<br />
afhandeling – ontbrak. dat hebben wij nu bij elkaar gebracht in de productlijn ‘axi-charge’’,<br />
aldus jurgen bastiaansen, directeur aXis & stuifmeel.<br />
INTERNATIONAAL<br />
grootste waterstoftankstation<br />
ter wereld<br />
in hamburg is het grootste waterstoftankstation<br />
ter wereld geopend. het<br />
tien miljoen euro kostende tankstation<br />
levert dagelijks 750 kilogram waterstof.<br />
dat is voldoende om dagelijks twintig<br />
waterstof stadsbussen te laten rijden. ook<br />
personenauto’s kunnen bij het tankstation<br />
terecht. het station maakt onderdeel uit<br />
van het clean energy partnership, wat in<br />
heel duitsland een infrastructuur aanlegt<br />
<strong>voor</strong> waterstof. op termijn komen er dus<br />
nog meer waterstoftankstations bij.<br />
Continental stapt in accuproductie<br />
bandenproducent continental gaat<br />
op grote schaal lithium-ion batterijen<br />
produceren <strong>voor</strong> elektrische auto’s. de<br />
amerikanen doen dit samen met de<br />
Zuid-koreaanse batterijenmaker sk innovations.<br />
continental ceo elmar degenhart<br />
kondigde tijdens de detroit autoshow aan<br />
te willen doordringen tot de top drie van<br />
accuproducenten. de verkoop van batterijen<br />
start volgens continental binnen<br />
nu en twee jaar.<br />
Model X nieuw succesnummer<br />
tesla’s nieuwste telg, de model X, lijkt kort<br />
na de presentatie van de conceptversie met<br />
‘falcon-deuren’ al een succesnummer. bij<br />
de amerikaanse elektro-autobouwer zijn<br />
namelijk al vijfhonderd orders geplaatst<br />
<strong>voor</strong> de elektrische zevenpersoons suv.<br />
als klap op de vuurpijl steeg de prijs van<br />
de tsla nasdaQ-aandelen dankzij de<br />
succesvolle presentatie van de model X van<br />
22,79 dollar naar 33,17 dollar per stuk.<br />
‘Hybrides oplossing <strong>voor</strong><br />
Amerikaanse olie-import’<br />
de amerikaanse toyota-topman Yoshi<br />
inaba stelt dat als heel amerika hybride<br />
zou rijden de import van buitenlandse olie<br />
met zeventig procent gereduceerd kan<br />
worden. inaba deelde zijn visie <strong>voor</strong> een<br />
minder van geïmporteerde olie afhankelijk<br />
amerika tijdens de afgelopen chicago<br />
fonts<br />
auto show. dit jaar wil toyota negentien<br />
modellen op de markt brengen waarvan<br />
de helft volgens de toyota-topman <strong>voor</strong>zien<br />
zijn van hybride aandrijftechniek.<br />
Lettercountouren<br />
‘Energieproductie China niet schoon’<br />
hoewel elektrisch rijden geen uitstoot<br />
produceert, is de productie van elektriciteit<br />
in veel landen niet erg schoon.<br />
amerikaans onderzoek van de university<br />
Lettercountouren<br />
No pay o<br />
of tennessee toont aan dat de chinese energieproductie<br />
alles behalve schoon is. de<br />
chinese kolencentrales produceren zoveel<br />
schadelijke uitstoot dat het rijden met<br />
elektrische voertuigen geen effect meer<br />
heeft. in totaal onderzocht het amerikaanse<br />
onderzoeksbureau vierendertig steden in<br />
china, analyseerde de types voertuigen die<br />
in de steden rijden en de verontreiniging<br />
van de lokale lucht.<br />
Obama: ‘Meer subsidie ev’s’<br />
de amerikaanse president barack obama<br />
wil in 2015 één miljoen elektrische auto’s<br />
op de weg hebben. om die ambitieuze<br />
doelstelling te behalen, wil hij de subsidie<br />
op dergelijke auto’s verhogen van vijfenzeventighonderd<br />
dollar naar tienduizend<br />
dollar per auto.<br />
Scotland Yard surveilleert in Ampera<br />
de britse politie-eenheid scotland Yard surveilleert<br />
in de toekomst geruisloos met elektrische<br />
opels ampera. de elektrische auto met range<br />
extender rijdt emissieloos in stadscentra en<br />
realiseert voldoende actieradius <strong>voor</strong> lange<br />
achtervolgingen. in 2015 arriveert de eerste<br />
ampera-dienstauto.<br />
Volvo maakt auto nog slimmer<br />
volvo gaat zijn elektrische auto’s nog slimmer<br />
maken. samen met telefoonfabrikant<br />
ericsson, energieleverancier göteborg energi<br />
en het it-onderzoeksbureau viktoria institute<br />
werkt de Zweedse fabrikant aan een systeem<br />
dat het opladen van elektrische auto’s<br />
vereenvoudigt. het project van volvo moet<br />
resulteren in een systeem <strong>voor</strong> elektrische<br />
auto’s dat het opladen meet, controleert en<br />
uiteindelijk ook de betaling verzorgt.<br />
Draadloos opladen met Audi A1 e-tron<br />
audi werkt aan draadloze oplaadtechniek<br />
<strong>voor</strong> zijn elektrische auto’s. samen met de<br />
amerikaanse ingenieurs van technologiepartner<br />
witricity <strong>voor</strong>ziet audi een aantal<br />
exemplaren van de elektrische a1 e-tron met<br />
de techniek. het ‘audi wireless charging’syteem<br />
zorgt er<strong>voor</strong> dat een inductiemat<br />
elektriciteit overdraagt op een magnetische<br />
spoel in de bodem van de auto. Zo kan de<br />
lithium-ion accu draadloos opladen.<br />
Rubriek ‘INTERNATIONAAL’ bevat publicaties van:<br />
5
Join the future of Automotive!<br />
Is rijden<br />
op stroom wel<br />
goed <strong>voor</strong> het<br />
milieu?<br />
http://www.zerauto.nl<br />
Where innovation starts<br />
Welke<br />
modellen kan<br />
ik kopen?<br />
Kom studeren aan de TU/e in de high tech<br />
automotive regio Eindhoven!<br />
• Elektrische mobiliteit en schone motoren<br />
• Slimme en veilige auto’s<br />
Schrijf je in <strong>voor</strong> een van de programma onderdelen van<br />
Automotive op de TU/e:<br />
Bachelorprogramma (BSc) Automotive<br />
Master (MSc) Automotive Technology<br />
Post-master Ontwerpersopleiding (PDEng) Auto motive Systems Design<br />
Promotie projecten (PhD) Automotive<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------<br />
info: automotive@tue.nl - www.tue.nl/automotive<br />
Is elektrisch<br />
rijden duur?<br />
Je kan toch<br />
helemaal niet<br />
ver rijden met een<br />
elektrische auto?<br />
ZERAUTO.nl<br />
nieuws / discussies / achtergronden over elektrisch ri<br />
Gaat een<br />
accu snel<br />
kapot?<br />
nieuws / discussies / achtergronden over elektrisch rijden
emobility center noord-nederland geopend<br />
in het friese burgum is eind januari het emobility center noord-nederland geopend. het<br />
center brengt elektrische auto’s, scooters en fietsen op de markt en maakt deel uit van<br />
autoschat. gedeputeerde sietske poepjes van de provincie fryslân en wethouder houkje<br />
rijptra van de gemeente tytsjerksteradiel verrichten de officiële opening. deze vond plaats<br />
tijdens de netwerkbijeenkomst van de drive4electric vriendenclub. ‘met de toevoeging<br />
van het aanbod elektrische voertuigen is het mobiliteitscentrum autoschat nog completer<br />
geworden’, aldus directeur jan schat. ‘met deze uitbreiding kunnen wij beter meedenken<br />
over het co2-reductievraagstuk in een rendementsverbetering <strong>voor</strong> wagenparkbeheerders.’<br />
internationale standaard communicatie laadpalen<br />
stichting e-laad werkt in een internationale groep van deskundigen en bedrijven aan standaardsoftware<br />
<strong>voor</strong> oplaadpunten. begin februari hebben ze belangrijke stappen gezet in de ontwikkeling van<br />
dit open charge point protocol (ocpp). met de software wil e-laad met internationale partners realiseren<br />
dat oplaadpunten in de nabije toekomst informatie uitwisselen over bij<strong>voor</strong>beeld de beschikbaarheid.<br />
ook willen de partijen dat bestuurders van elektrische auto’s met behulp van de software een<br />
laadpunt <strong>voor</strong>af kunnen reserveren. de software stroomlijnt de communicatie tussen de oplaadpunten<br />
<strong>voor</strong> elektrische auto’s en de backofficesystemen van de aanbieders en de netbeheerders.<br />
renault trucks en gemco e-trucks coöpereren<br />
renault trucks en gemco e-trucks hebben een samenwerkingsverband gesloten <strong>voor</strong> de ontwikkeling<br />
van een elektrische testtruck met een laaddrempel tot op de grond: de urban lab 1. urban lab<br />
1 is een nieuw project van renault trucks om de distributie in stedelijke gebieden te verbeteren.<br />
urban lab 1 beschikt over een ophanging die de vloer tot op de grond kan laten zakken. gemco<br />
ontwikkelde enkele jaren geleden al een soortgelijke conventioneel aangedreven ‘knieltruck’.<br />
nieuw ev-event: charging electric vehicles<br />
infra technology trade show (cevitts)<br />
cevitts <strong>2012</strong> is de nieuwe beurs over elektrische<br />
voertuigen. het gloednieuwe evenement<br />
maakt zijn debuut in amsterdam rai van<br />
27 tot en met 30 <strong>maart</strong>. het evenement<br />
vindt plaats naast de belangrijke vakbeurs<br />
intertraffic amsterdam <strong>2012</strong>. cevitts <strong>2012</strong><br />
presenteert een vakexpositie op het gebied van<br />
oplossingen <strong>voor</strong> publieke, commerciële en<br />
private elektrische voertuigen, het inzetten van<br />
oplaadbare technologie en de daar bijhorende<br />
infrastructuur. cevitts <strong>2012</strong> bestaat uit een<br />
conferentie op 27 en 28 <strong>maart</strong>, aangevuld met<br />
een workshopprogramma. met de huidige<br />
ontwikkelingen en trends ten opzichte van<br />
de elektrische auto en de ondersteunende<br />
infrastructuur. de conferentie geeft verder een<br />
overzicht van de commerciële oplaad mogelijkheden<br />
<strong>voor</strong> verscheidende spelers in de markt<br />
die de razendsnelle ontwikkeling van ev willen<br />
exploiteren. op de expositie vloer cevitts <strong>2012</strong><br />
in een speciaal ingerichte paviljoen de twintig<br />
meest in oog springende ev-projecten.<br />
Meer informatie en de mogelijkheid om tickets<br />
te bestellen zijn te vinden op www.cevitts.com<br />
NIEUWSFLITSEN<br />
kYmco werkt aan de ontwikkeling van een<br />
nieuwe elektrische scooter die de naam<br />
e-Queen gaat krijgen. de kYmco e-Queen<br />
komt er waarschijnlijk in twee uitvoeringen.<br />
een 50cc-versie met een snelheid van<br />
vijfenveertig kilometer per uur en een 125ccversie<br />
met een topsnelheid van vijfentachtig<br />
kilometer per uur. de kYmco e-Queen is<br />
vanaf in 2013 leverbaar.<br />
ebretti heeft sinds begin dit jaar in huizen het<br />
‘ebretti competence and assembly center’<br />
ingericht. op deze locatie zijn daar<strong>voor</strong> zowel<br />
fabrikant ebretti europe als distributeur<br />
ebretti <strong>benelux</strong> gevestigd. productontwikkeling<br />
van zowel de bestaande technologie<br />
als de ontwikkeling van nieuwe modellen en<br />
technieken gaan vanuit huizen plaatsvinden.<br />
bedrijven of particulieren in friesland<br />
kunnen met vijfhonderd euro korting een<br />
oplaadpunt op privaatterrein laten plaatsen.<br />
drive4electric stelt de kortingsregeling<br />
beschikbaar om een dekkend netwerk van<br />
oplaadpalen in de provincie te stimuleren.<br />
cruciaal <strong>voor</strong> een van doelstellingen die<br />
<strong>voor</strong>tkomt uit de friese green deal met<br />
de rijksoverheid; het op de wegkrijgen<br />
van tweeduizend elektrisch aangedreven<br />
voertuigen in 2015.<br />
drive4electric heeft op haar site een applicatie<br />
gelanceerd waarmee geïnteresseerden in<br />
elektrisch rijden de kosten van het rijden op<br />
fossiele brandstoffen als diesel en benzine<br />
kunnen vergelijken met de kosten van een<br />
elektrische auto. de applicatie werd officieel<br />
onthuld tijdens een bijeenkomst van de<br />
drive4electric vriendenclub.<br />
ecars europe brengt in samenwerking met<br />
het Zweedse jotech design ab een aantal<br />
nieuwe elektrische auto’s in de <strong>benelux</strong> op<br />
de markt die de twee bedrijven gezamenlijk<br />
via de joint-venture ecars sweden ab in<br />
Zweden produceren. het gaat om dat e car<br />
500 ev en de e car ka ev. de auto’s die op<br />
het platform van de fiat 500 en de ford<br />
ka staan zijn direct leverbaar. dit jaar wil<br />
de joint venture 2.500 van de voertuigen<br />
bouwen. bovendien werkt men aan twee<br />
elektrische bestelauto’s die gebaseerd zijn<br />
op de fiat fiorino en de fiat ducato.<br />
de anwb heeft in januari zes snellaadpunten<br />
geopend. de snelladers staan door heel<br />
nederland bij de wegenwacht servicecentra<br />
in badhoevedorp, rhoon, breda, utrecht,<br />
naarden en Ypenburg. het openen van de zes<br />
snellaadpunten is <strong>voor</strong> de anwb een logische<br />
stap. onderzoek van de anwb onder haar leden<br />
heeft uitgewezen dat de lange oplaadtijd<br />
én de angst om onderweg te stranden met<br />
een lege accu, belangrijke belemmeringen<br />
zijn om elektrisch te gaan rijden.<br />
alliander en entrepreneurs fund hebben<br />
beiden een aandeel in the new motion genomen.<br />
alliander en the new motion werkten al<br />
samen om een netwerk van snellaadstations<br />
<strong>voor</strong> elektrische auto’s te realiseren en slim<br />
thuisladen mogelijk te maken.<br />
stichting e-laad heeft de ideale oplaadplekken<br />
<strong>voor</strong> de zomer gevonden. het drielandenpunt,<br />
de haven <strong>voor</strong> de veerboten naar<br />
texel en het natuurtransferium bij nationaal<br />
park veluwezoom kregen de meeste stemmen<br />
van de vakjury. stichting e-laad startte<br />
in de zomer van 2011 een zoektocht naar de<br />
mooiste oplaadlocaties van nederland.<br />
studenten aan de technische universiteit<br />
eindhoven hebben een nieuwe elektrische<br />
racewagen ontwikkeld. met de ure07 nemen<br />
de eindhovenaren dit jaar deel aan de<br />
student formula op het silverstone-circuit in<br />
engeland. de auto is volgens de universiteit<br />
<strong>voor</strong>zien van een gloednieuwe elektromotor<br />
met meer vermogen dan zijn <strong>voor</strong>ganger en<br />
een geoptimaliseerde aandrijflijn.<br />
amsterdam heeft een subsidieregeling<br />
opengesteld <strong>voor</strong> zakelijke elektromobilisten.<br />
een bedrag van 8,6 miljoen euro moet<br />
de aanschaf van een elektrische auto <strong>voor</strong><br />
zakelijke veelrijders in de stad aantrekkelijker<br />
maken. de gemeente mikt <strong>voor</strong>al op<br />
elektrische taxi’s en koeriersdiensten.<br />
the new motion wil samen met de Zonnefabriek<br />
elektrische auto’s laten rijden op<br />
zonnestroom. de twee bedrijven zijn een<br />
samenwerking aangegaan. vanaf nu kunnen<br />
elektromobilisten zonnepanelen laten<br />
installeren in combinatie met een loloo, de<br />
oplaadpaal van the new motion.<br />
leasemaatschappij ald automotive heeft<br />
aan technisch dienstverlener cofely een serie<br />
elektrische renaults afgeleverd. in totaal<br />
zijn er vijftien elektrische auto’s de weg op<br />
gegaan: tien elektrische kangoo’s en vijf<br />
fluences. cofely wil met de inzet van de<br />
elektrische auto’s de carbon footprint van haar<br />
wagenpark verlagen. de kennis en ervaringen<br />
die de medewerkers opdoen met elektrisch<br />
rijden zet het bedrijf in <strong>voor</strong> haar klanten.<br />
7
Branchevereniging <strong>voor</strong><br />
Intelligente verkeersmanagementsystemen<br />
Om de toenemende drukte op de wegen beter te kunnen beheersen,<br />
ontwikkelen wij systemen die informeren, waarschuwen, adviseren<br />
en soms ook ingrijpen.<br />
elektrisch vervoer<br />
Smart grid<br />
Wij ontwikkelen met energiebedrijven oplossingen om een balans te<br />
krijgen tussen decentrale energieopwekking en de veranderende<br />
energiebehoefte.<br />
Elektrische auto’s<br />
Binnen energieketens kijken wij met energiebedrijven naar de<br />
mogelijkheden om het elektriciteitsnet gereed te maken <strong>voor</strong> het<br />
gebruik van de elektrische auto.<br />
Technolution ontwikkelt innovatieve technologische oplossingen <strong>voor</strong><br />
onder andere Rijkswaterstaat, Transport for London, SpitsScoren,<br />
Gemeente Rotterdam, ASML, Philips, Mister Green, Enexis, Essent,<br />
Eneco en Stedin.<br />
Promotie<br />
Kennisdeling<br />
Lobby<br />
Dutch Organisation for Electric Transport<br />
Promotie<br />
Kennisdeling<br />
Lobby<br />
Branchevereniging <strong>voor</strong><br />
Promotie<br />
elektrisch vervoer Kennisdeling Branchevereniging <strong>voor</strong><br />
Lobby elektrisch vervoer<br />
Branchevereniging <strong>voor</strong><br />
elektrisch vervoer<br />
Promotie<br />
Kennisdeling<br />
Lobby<br />
Word lid: info@doetdoet.nl<br />
Promotie<br />
Kennisdeling<br />
Lobby<br />
Word lid: info@doetdoet.nl<br />
Branchevereniging voo<br />
elektrisch vervoer<br />
www.technolution.eu >the right development<br />
Promotie<br />
Kennisdeling<br />
Lobby<br />
Branchevereniging <strong>voor</strong><br />
elektrisch vervoer<br />
Word lid: info@doetdoet.nl<br />
Word lid: info@doetdoet.nl
flanders’ drive stelt elektrische vrachtwagen <strong>voor</strong><br />
tijdens een werkbezoek van prins filip aan flanders’ drive heeft het in het nederlandse westerhoven en het belgische<br />
lommel gevestigde e-trucks europe de eerste testen met een volledig elektrische truck uitgevoerd. de truck is<br />
het resultaat van een innovatieproject waar<strong>voor</strong> het bedrijf onder meer samenwerkt met flanders’ drive. renilde<br />
craps, directeur van flanders’ drive: ‘we zijn bijzonder trots om de eerste testen <strong>voor</strong> te stellen met deze elektrische<br />
truck van e-trucks europe, dat nauw samenwerkte met triphase en met ons <strong>voor</strong> de ontwikkeling van de elektrische<br />
aandrijflijn. we hebben de <strong>voor</strong>bije vier jaar een ruime kennis en ervaring opgebouwd in onderzoek en ontwikkeling<br />
op het gebied van lithium-ion batterijen <strong>voor</strong> elektrische voertuigen die we in dit project <strong>voor</strong> het eerst hebben<br />
toegepast <strong>voor</strong> de elektrificatie van een zware vrachtwagen.’<br />
belgisch masterplan elektrische<br />
mobiliteit bijna klaar<br />
de belgische overheid legt momenteel de laatste hand<br />
aan een ‘nationaal masterplan <strong>voor</strong> het stimuleren van<br />
elektrische mobiliteit in belgië’. het masterplan beschrijft<br />
de barrières <strong>voor</strong> elektrische mobiliteit en bespreekt dertien<br />
actiedomeinen met ideeën <strong>voor</strong> verschillende maatregelen.<br />
deze gaan van financiële stimulering bij de aankoop van<br />
een elektrisch voertuig tot scholing <strong>voor</strong> autodealers en<br />
nieuwe businessmodellen. veel maatregelen zijn technisch<br />
van aard, maar illustreren wel de noodzaak aan coördinatie,<br />
bij<strong>voor</strong>beeld rond de realisatie van publieke laadinfrastructuur.<br />
<strong>voor</strong> andere maatregelen moet nog financiering<br />
gezocht worden. Zo bevat het masterplan een lijst van<br />
<strong>voor</strong>stellen om personen, bedrijven en (lokale) overheden<br />
te ondersteunen in de aanschaf van elektrische wagens.<br />
onderzoek toont aan dat de hoge aankoopprijs – naast<br />
de beperkte actieradius en het ontbreken van aangepaste<br />
laadinfrastructuur – een belangrijk obstakel is <strong>voor</strong> de<br />
doorbraak van elektrische voertuigen in belgië.<br />
vijfenveertig elektrische<br />
renaults <strong>voor</strong> imove<br />
athlon car lease en renault belgië luxemburg hebben<br />
de sleutels van vijfenveertig elektrische voertuigen<br />
overhandigd aan netbedrijf infrax. infrax zal de wagens<br />
inzetten in het i-move project in het kader van de vlaamse<br />
proeftuinen. infrax koos <strong>voor</strong> twintig renault fluence Z.e.<br />
en vijfentwintig renault kangoo Z.e. de twee modellen<br />
maken deel uit van een compleet gamma nul-uitstoot<br />
wagens dat einde <strong>2012</strong> uit vier wagens zal bestaan.athlon<br />
car lease en renault, beide pioniers op het vlak van<br />
duurzame en slimme mobiliteit, beschouwen deze grote<br />
levering als een illustratie dat er wel degelijk een markt<br />
bestaat <strong>voor</strong> elektrische wagens. ‘sinds we begin 2010 als<br />
eerste leasingbedrijf een elektrische wagen ingeschreven,<br />
legden we al een hele weg af als pionier in het verschaffen<br />
van maatoplossingen <strong>voor</strong> deze nichemarkt’, getuigt erwin<br />
ollivier, deputy general manager bij athlon car lease.<br />
‘met de inzet van deze 45 elektrische renaults <strong>voor</strong> infrax<br />
realiseren we opnieuw een belangrijke mijlpaal.’<br />
stad antwerpen rijdt elektrisch<br />
het stadsbestuur van antwerpen rijd sinds eind januari<br />
met elektrische nissan leafs. door om te schakelen naar<br />
een milieuvriendelijk wagenpark wil de stad bijdragen<br />
aan een duurzame en aangename leefomgeving. Zo<br />
streeft ze naar ‘minder co2, meer frisse lucht’. de eerste<br />
periode worden de elektrische wagens enkel door de<br />
‘stedelijke’ medewerkers gebruikt. later in het jaar zullen<br />
alle medewerkers en leden van de elektrische wagens en<br />
de laadinfrastructuur gebruik kunnen maken.<br />
belgische elektromobilist<br />
is het duurst uit<br />
onderzoek van de vlaamse automobiel bond (vab) naar<br />
de kosten van autorijden heeft uitgewezen dat bestuurders<br />
van elektrische auto’s in belgië het duurst uit zijn. volgens<br />
de cijfers van de vab moet een elektrische auto de meeste<br />
kilometers maken om de relatief hoge aanschafkosten<br />
terug te verdienen. in het onderzoek vergeleek de vab drie<br />
vormen van alternatieve aandrijving: volledig elektrisch,<br />
range extender en hybride.<br />
belgië kiest drie ‘clean cars<br />
of the Year <strong>2012</strong>’<br />
tijdens de autosalon in brussel zijn bij de verkiezing<br />
‘clean car of the Year’ drie elektrische auto’s gelauwerd.<br />
de chevrolet volt won de overkoepelende categorie<br />
clean car, de opel ampera de titel clean fleet car en de<br />
mitsubishi i-miev de clean city car.<br />
aanbesteding <strong>voor</strong><br />
elektrische blue-bike fietsen<br />
publieke fietsen duiken meer en meer in het belgische<br />
straatbeeld op. tot nog toe betreft het enkel gewone<br />
trapfietsen. blue-mobility, bekend van het blue-bike fietsdeelsysteem,<br />
wil hierin verandering brengen en de steeds<br />
populairder wordende elektrische fietsen opnemen in het<br />
aanbod van publieke deelfietsen. in het kader van olympus,<br />
de vlaamse proeftuin <strong>voor</strong> elektrische voertuigen, lanceert<br />
blue-mobility een openbare aanbesteding gericht op<br />
automatische stations <strong>voor</strong> e-bikes. deze stations moeten<br />
toelaten om publieke elektrische fietsen uit te lenen en op<br />
te laden zonder tussenkomst van een personeelslid én met<br />
minimale handelingen van de gebruiker.<br />
VLAANDEREN<br />
9
Friesland maakt vaart met elektrisch varen:<br />
‘Elektrische boten een regelrechte hit’<br />
Tot halverwege vorig jaar verkeerde Nederland in de rare situatie dat ons land meer elektrisch boten telde<br />
dan elektrische auto’s. Natuurlijk, het was een kwestie van tijd dat door de komst van elektrische auto’s<br />
van de grote fabrikanten deze achterstand ongedaan gemaakt werd, maar het zegt veel over de potentie<br />
en het enthousiasme over elektrisch varen. In de ‘vaarprovincie’ bij uitstek – Friesland – worden ongekend<br />
veel meters gemaakt om in 2015 3.000 elektrische boten te herbergen. De recent aangekondigde subsidie<br />
<strong>voor</strong> vaartuigen en laadpunten moet daarbij een nieuwe versnelling creëren.<br />
de stifting elektrysk farre fryslân (seff) werkt in samenwerking<br />
met onder meer drive4electric en de provincie<br />
friesland en het projectbureau friese meren hard aan de<br />
ambitie om in 2015 over 3.000 elektrische vaartuigen te<br />
beschikken. deze ambitie is door de provincie ook vastgelegd<br />
in de met het rijk gesloten green deal. wilco waller,<br />
<strong>voor</strong>zitter van de seff, is optimistisch over het bereiken<br />
van het doel. ‘seff is inmiddels vier jaar actief met de uitrol<br />
van de uitvoeringsagenda. wij voeren daarbij projecten<br />
uit in drie hoofdgroepen: infrastructuur waaronder electric<br />
only routes en laadpunten vallen, bekendmaking van<br />
de consumenten en bedrijven met elektrisch varen – zo<br />
stonden wij recent <strong>voor</strong> de vierde keer op boot holland<br />
met een ‘elektrisch varen’-paviljoen – en derde de groep is<br />
kwaliteit, normering, certificering en opleiding.’<br />
Norm<br />
‘normering en certificering zijn twee zeer belangrijke<br />
zaken om een succes te maken van elektrisch varen’,<br />
vervolgt waller. ‘samen met de hiswa hebben wij een<br />
landelijk convenant gesloten over hoe elektrische motoren<br />
geproduceerd en ingebouwd dienen te worden. wij bekijken<br />
daarbij de mogelijkheden om de friese norm zoals die<br />
nu vastligt, wereldwijd tot de standaard te laten maken. er<br />
bestaat namelijk nog geen internationale norm.’<br />
nederland is volgens waller samen met oostenrijk en<br />
Zwitserland een van de koplopers als het gaat om elektrisch<br />
varen. ‘in de komende periode hopen wij daarbij niet<br />
alleen de toeleverende bedrijven te laten floreren, maar<br />
ook in nederland een markt te creëren van aanzienlijke<br />
omvang. als instrumenten beschikken wij daarbij over<br />
een aantal stimuleringsregelingen. Zo heeft de 300.000<br />
euro provinciale subsidie <strong>voor</strong> de ombouw naar elektrische<br />
vaartuigen een investering in de sector opgeleverd van 2,2<br />
miljoen euro en geresulteerd in 152 elektrische vaartuigen.<br />
een nieuwe soortgelijke stimuleringsregeling is op komst<br />
10<br />
als onderdeel van de begin februari door gedeputeerde<br />
staten van friesland goedgekeurde uitvoeringsagenda<br />
elektrisch varen <strong>2012</strong>-2015.’<br />
Electric only routes<br />
inmiddels beschikt de provincie over vijftig officiële punten<br />
waar elektrische boten kunnen laden. ‘Ze zijn allen gelegen op<br />
strategische locaties’, vertelt waller. ‘bovendien wordt gewerkt<br />
aan het aanwijzen en realiseren van drie officiële vaarroutes<br />
waar alleen elektrisch varen toegestaan zal worden.’<br />
deze ‘electric only routes’ worden momenteel uitgestippeld<br />
door het projectbureau friese meren, dat ook verantwoordelijk<br />
is <strong>voor</strong> de uitvoering van de verschillende subsidieregelingen<br />
<strong>voor</strong> elektrisch varen. ‘het friese merenproject<br />
wil friesland als water(sport)gebied nog aantrekkelijker<br />
maken en daarmee ook de friese economie stimuleren.<br />
het project is in 2000 gestart en loopt af in 2015 en de<br />
laatste jaren is elektrisch varen een steeds belangrijke rol<br />
gaan spelen’, vertelt linda de boer, projectleider elektrisch<br />
varen bij het projectbureau friese meren. ‘begin februari<br />
is de nieuwe uitvoeringsagenda elektrisch varen <strong>voor</strong><br />
de komende drie jaar vastgesteld. naast promotie, de<br />
subsidieregeling <strong>voor</strong> boten en laadpunten en innovatiestimulatie,<br />
is het realiseren van drie electric only routes een<br />
van de belangrijke speerpunten.’<br />
Friese Meren<br />
het projectbureau friese meren liet ingenieursbureau<br />
grontmij afgelopen jaar onderzoek doen naar deze elektrische<br />
vaarroutes. ‘Zij hebben een aantal potentiële routes<br />
beschreven waaruit op basis van draagvlak, interesse<br />
van ondernemers en kosten een top vijf is gedestilleerd.<br />
drie van die vijf routes gaan wij in de komende drie jaar<br />
proberen te realiseren. het is een ambitieuze klus waarbij<br />
in <strong>2012</strong> met name het overlegjaar is met gemeenten en<br />
grondeigenaren. in 2013 hopen wij de eerste route te<br />
openen.’ afgelopen kalenderjaar liet het projectbureau<br />
friese meren ook een marktscan uitvoeren rond elektrisch<br />
varen. de boer: ‘daaruit kwam naar voren dat wij de<br />
ontwikkeling goed op de rit hadden en er afgelopen jaar<br />
zelfs ruim vierhonderd elektrisch boten waren in friesland,<br />
een verdubbeling ten opzichte van het jaar daar<strong>voor</strong>.<br />
bovendien lagen wij daarmee prima op schema <strong>voor</strong> het<br />
doel van drieduizend vaartuigen in 2015. de economische<br />
teruggang treft de jachtbouw echter hard en daarmee ook<br />
elektrisch varen. de grootste uitdaging is om de opgaande<br />
spiraal weer te pakken te krijgen.’<br />
Verhuur<br />
recessie of niet, de interesse vanuit het bedrijfsleven <strong>voor</strong><br />
elektrisch varen blijft aanwezig. Zo verhuurt Yacht charter<br />
sneek al enkele jaren met succes elektrische boten. ‘uiteindelijk<br />
heeft het friese merenproject ons over de streep<br />
getrokken om drie jaar geleden een elektrische boot in onze<br />
vloot op te nemen’, vertelt directeur sytze kooij. ‘tot die<br />
tijd probeerden wij boten wel al zo stil mogelijk te maken,<br />
maar stiller dan met elektrisch varen kan natuurlijk niet.<br />
de beleving <strong>voor</strong> huurders is ongekend. inmiddels zijn drie<br />
van de vierentwintig boten in onze vloot in sneek elektrisch<br />
aangedreven. de boten zijn daarbij zo gebouwd dat met het<br />
accupakket drie en bij een boot zelfs zes uur varen op vol<br />
vermogen mogelijk is. als de gebruikers ’s avonds afmeren<br />
kunnen zij de boot met walstroom in een nacht weer volladen.<br />
omdat de infrastructuur nog niet overal toereikend is<br />
hebben wij bij een van de boten bovendien de mogelijkheid<br />
gecreëerd om via een generator te kunnen laden.<br />
waar de animo <strong>voor</strong> de elektrische boten in het eerste<br />
operationele jaar tegenviel, loopt de verhuur volgens<br />
kooij nu ongekend goed. ‘door te ervaren zijn mensen<br />
overtuigd geraakt van de meerwaarde van elektrisch<br />
varen. bijna iedereen die gevaren heeft met de boten,<br />
heeft een herhaalboeking gedaan. de boten zijn daarmee
een regelrechte hit. de elektrische boten presteren qua<br />
boekingen daarmee het beste van de hele vloot. wij hopen<br />
dat collega-verhuurbedrijven te enthousiasmeren om<br />
ook elektrisch te gaan varen zodat de vraag naar goede<br />
laadinfrastructuur groter wordt en deze ook ontstaat.’<br />
Stil<br />
een friese onderneming die zelfs internationaal hoge ogen<br />
gooit is goos watersport. het van oorsprong scheepstechnische<br />
bedrijf startte in 2002 met haar activiteiten rond<br />
elektrisch varen. ‘het stil varen is sindsdien eigenlijk een<br />
belangrijke tak in ons bedrijf geworden’, vertelt directeur<br />
klaas goos. ‘wij doen zowel aan ombouw/refit als aan<br />
nieuwbouw. wij hebben de beschikking over een ‘stilboats’-productlijn<br />
die bestaat uit vier modellen elektrische<br />
boten, van groot tot klein. in de topjaren verkopen wij daar<br />
zo’n vijfentwintig exemplaren van. Ze vinden zowel aftrek<br />
in binnen als buiten nederland.’ met ‘stilbatt.’ heeft het<br />
bedrijf bovendien een eigen acculijn gelanceerd en met<br />
‘stildrive’ en stilpod. elektromotoren een serie aandrijflijnen<br />
van 1,3 tot vijfentwintig kilowatt. ‘doordat wij nu een<br />
efficiënt productieapparaat hebben opgebouwd kunnen<br />
wij qua prijs met elektrisch ook het gevecht met het<br />
traditionele dieselvaren. tel daarbij op dat elektrisch varen<br />
steeds populairder wordt – klanten als verhuurbedrijven<br />
zijn bij<strong>voor</strong>beeld zeer blij met elektrische boten – en een<br />
rooskleurige toekomst ligt in het verschiet.’<br />
Zelf streeft goos in de komende jaren met zijn bedrijf<br />
naar een verdere omzetgroei. ‘wij maken ieder jaar nog<br />
sprongen en nu onze elektrische model- en productlijn<br />
compleet is kunnen wij snel opschalen. nederland is<br />
daarbij nu volgens ons te klein en wij kijken over de<br />
landsgrenzen heen om export te realiseren. belangrijk om<br />
van elektrisch varen een exportproduct te maken is het<br />
benadrukken van de <strong>voor</strong>delen, het sec vanuit milieuperspectief<br />
benaderen is niet toereikend.’<br />
11
Dé vakbeurs rond duurzame mobiliteit<br />
Voor ondernemers, fleet managers,<br />
mobiliteitscoördinatoren, HR managers en andere<br />
mobiliteitsprofessionals<br />
Met meer dan 70 exposanten<br />
Elektrische wagens, motorfietsen en scooters,<br />
wagens op aardgas, oplaad- en tankinfrastructuur,<br />
eco-driving, bedrijfsfietsen, duurzame<br />
leasing, mobiliteitsmanagement, consulting,<br />
mobiliteitsbudget en veel meer<br />
Indoor en outdoor testparcours<br />
www.mobimixbeurs.be<br />
een initiatief van hoofdsponsors<br />
<strong>2012</strong><br />
6 & 7 juni<br />
Tour & Taxis - Brussel<br />
mobimix.beurs_adv.indd 1 6/03/<strong>2012</strong> 16:12:07
Robots, boeren en gynaecologen<br />
in een ev-gidsland<br />
Als mij wordt gevraagd om te vertellen over<br />
spannende ontwikkelingen op het gebied van high<br />
tech systemen begin ik altijd met robots. Robots<br />
<strong>voor</strong> oog- en buikchirurgie, robots <strong>voor</strong> gebruik in de<br />
thuiszorg en natuurlijk voetballende robots: onze<br />
Europese kampioenen van TechUnited. De overstap<br />
van autonome voetbalrobots naar slimme, schone en<br />
moderne high tech auto’s is vanzelfsprekend. Nu al<br />
doen we proeven waarin we Technische Universiteit<br />
Eindhoven (TU/e)-kennis, TNO-techniek en NXP-chips op<br />
een unieke manier combineren. Met deze technologie<br />
zouden spookfiles op snelwegen vermeden kunnen<br />
worden. Onze auto wordt een iPad op wielen.<br />
vorige maand vertelde ik dit verhaal aan honderdveertig<br />
boeren in Zeeland en de maand daar<strong>voor</strong> op een congres van<br />
gynaecologen. jazeker! en beide groepen reageerden heel<br />
enthousiast. wel zit er verschil in de auto’s die bij beide groepen<br />
tot de verbeelding spreken. bij gynaecologen is <strong>voor</strong>al de tesla<br />
model s populair: een luxe, krachtige, volledig elektrische auto<br />
die met het grootste accupakket maar liefst vierhonderdtachtig<br />
kilometer ver kan rijden. we moeten er in europa helaas nog<br />
een klein jaar op wachten. bij boeren lijkt <strong>voor</strong>al de elektrische<br />
bestelwagen van renault populair: de kangoo Zero emission.<br />
eén van de boeren kwam na afloop naar me toe. hij had zo’n<br />
kangoo besteld en wilde er een mobiele sterkstroomlader<br />
bij. dan kon hij bij elke stal opladen. volgens hem hebben<br />
veel boeren een goede business case <strong>voor</strong> elektrische<br />
bedrijfswagens: veel korte ritjes en langs vaste trajecten.<br />
dat zulke uiteenlopende groepen enthousiast zijn illustreert dat<br />
we met elektrisch vervoer een nieuwe fase ingaan. er komen<br />
dit jaar veel nieuwe modellen op de markt. hoewel het net als<br />
bij de hybride auto – die tien jaar geleden opkwam – even zal<br />
duren <strong>voor</strong> er een flink marktaandeel ontstaat geldt wel: hoe<br />
meer keuze de consument heeft, hoe sneller er verkocht gaat<br />
worden. een effect van het vertrouwen in nieuwe technologie.<br />
het is niet meer de vraag óf elektrisch vervoer er komt,<br />
maar hoe snel. de plug-in hybride varianten (met een<br />
brandstofmotor als range extender) zullen daarbij, zeker in het<br />
begin, een flink marktaandeel pakken. dat is niet erg: we rijden<br />
gemiddeld tweeëndertig kilometer per dag en zover kunnen<br />
plug-in’s makkelijk elektrisch rijden.<br />
hoe snel (volledig) elektrische auto’s de traditionele<br />
brandstofauto zullen vervangen hangt in belangrijke mate<br />
af van ontwikkelingen in de batterijtechnologie en in het<br />
bijzonder de batterijprijs. dat gaat snel. de prijs was in 2009<br />
gedaald tot zeshonderd dollar per kilowattuur en de verdere<br />
prijsdaling wordt conservatief geschat op circa zeven procent<br />
per jaar: een halvering dus in tien jaar. de topman van tesla<br />
<strong>voor</strong>spelt zelfs een prijs van tweehonderd dollar per kilowattuur<br />
in2015 en dit wordt ondersteund door makoto Yoda, president<br />
van mitsubishi’s batterij leverancier gs Yuasa.<br />
daarnaast zijn er veel situaties waarin een grote actieradius<br />
niet noodzakelijk is. denk aan bovengenoemde boer of aan<br />
bestelwagens <strong>voor</strong> stadsdistributie, tweede auto’s, deelauto’s<br />
in car2go achtige concepten en stadsbussen. stadsvervoer kent<br />
vaak korte afstanden en vaste routes die zich lenen <strong>voor</strong> het<br />
plaatsen van snelladers. stichting Zero emissie busvervoer heeft<br />
het concrete doel om een tco (total cost of ownership) analyse<br />
tool te maken, waarmee snel kan worden bepaald op welke<br />
routes de inzet van elektrische bussen rendabel is.<br />
er is gemeentebesturen in verband met de luchtkwaliteit<br />
veel aan gelegen die ontwikkeling te versnellen. dat leidt<br />
bij<strong>voor</strong>beeld tot vervoersconcepten als flex overschie: een<br />
werk-leer traject gecombineerd met een elektrische buurttaxi.<br />
dat is in rotterdam opgezet door stichting doet en<br />
stichting urgenda en krijgt nu in andere gemeenten wellicht<br />
navolging. in nederland zijn we sterk in het combineren<br />
van automotivetechniek en mobiliteitsconcepten. daarom<br />
combineren we op de tu/e high tech automotive met logistiek<br />
en het <strong>voor</strong>spellen van vervoersbehoeften.<br />
<strong>voor</strong> het formule e-team (fet) breekt ook een nieuwe fase aan.<br />
met het instellen van de taskforce hebben we een sterk team<br />
erbij. er moet <strong>voor</strong>al heel veel concreet in gang worden gezet. de<br />
ambassadeursrol <strong>voor</strong> de fet leden wordt stevig aangezet, zodat<br />
alle stakeholders dit gemeenschappelijk belang goed blijven<br />
omarmen. ik blijf benadrukken dat alle proeftuinen ook hun<br />
ervaringen moeten delen, zodat de leercurve steiler is.<br />
de industrie en kennisinstellingen hebben zich verenigd in de<br />
nieuwe organisatie automotivenl, die samen met d-incert<br />
en vereniging doet borg staan <strong>voor</strong> een duidelijke rol in de<br />
topgebieden high tech systemen, energie en creatieve industrie.<br />
en natuurlijk hebben we de nieuwe unieke opleiding aan de tu/e,<br />
waar je nu met je vwo diploma automotive kunt gaan studeren!<br />
elektrische mobiliteit leeft in nederland: onder boeren en<br />
gynaecologen, in de industrie en bij de overheid, van nieuwe<br />
mobiliteitsconcepten tot autonome robotautos. daarom<br />
blijft nederland een ev gidsland, waarin oplossingen <strong>voor</strong><br />
luchtkwaliteit en mobiliteit een stimulans zijn <strong>voor</strong> innovatie,<br />
ondernemerschap en werkgelegenheid.<br />
Prof. Maarten Steinbuch<br />
Technische Universiteit Eindhoven<br />
13
Is delen het nieuwe hebben?<br />
Vraag of elektrische deelvloot betaalbaar is<br />
nog niet te beantwoorden<br />
In verschillende Nederlandse steden schieten de initiatieven <strong>voor</strong> elektrische deelauto’s als<br />
paddenstoelen uit de grond. Maar hoe zit het met de levensvatbaarheid van de businessmodellen van<br />
deze initiatieven? Voor car2go mocht Amsterdam het spits afbijten als het gaat om elektrische auto’s.<br />
Bij de start gaf car2go-directeur Henrich aan dat hij <strong>voor</strong> elke stad drie tot vijf jaar de tijd krijgt om<br />
winstgevend te worden, of het met elektrische auto’s korter of langer zal duren moet volgens hem<br />
nog blijken. Ondertussen voert het Nederlandse bedrijf greenwheels een landelijke proef uit met<br />
elektrische voertuigen waaruit moet blijken of een grootschalige uitrol een optie is.<br />
‘onze eerste stappen met elektrische voertuigen hebben<br />
wij gezet wij in 2009’, memoreert gijs van lookeren<br />
campagne medeoprichter en directeur van greenwheels.<br />
‘het betrof toen omgebouwde volkswagen golfs. om nog<br />
meer ervaring op te doen zijn wij in het kader van de<br />
landelijke proeftuinen twee jaar geleden gestart met het<br />
testen van vijfentwintig peugeot ions in amsterdam, den<br />
haag, rotterdam en utrecht.’<br />
Oordeel<br />
die ervaringen zijn volgens van lookeren campagne<br />
wisselend. ‘twee belangrijke redenen waarom wij als<br />
proeftuin zijn geselecteerd door de rijksoverheid, is het<br />
opdoen van ervaring met het realiseren van laadinfrastructuur<br />
in de openbare ruimte en met het gebruik van<br />
elektrische auto’s door een grote groep particulieren. die<br />
wetenschap betekent dat je met heel veel zaken de eerste<br />
bent, zoals met het aanvragen van vergunningen <strong>voor</strong><br />
laadinfrastructuren. al die nieuwe processen zorgen dat<br />
pionieren op zulke momenten lastig is. mede hierdoor<br />
draait het project pas sinds eind vorig jaar op goede en<br />
groene wielen. als echter van de kinderziektes is geleerd,<br />
is dat natuurlijk geen probleem.’<br />
of het businessmodel en de ervaringen dusdanig goed<br />
zijn dat greenwheels in de komende jaren grote aantallen<br />
elektrische voertuigen in haar vloot gaat opnemen,<br />
durft van lookeren campagne nog niet te zeggen. ‘in de<br />
komende periode moet het echt duidelijk worden. wij<br />
willen dit kalenderjaar eerst voldoende ervaring opdoen<br />
alvorens een oordeel te vellen. het concept van elektrisch<br />
rijden sluit hoe dan ook aan op onze visie. maar er moet<br />
nog hard aan de weg getimmerd worden, want een grote<br />
elektrische vloot is niet één, twee, drie daar.’<br />
Verbeterpunten<br />
volgens mohamed el maknouzi, managing director<br />
van car2go amsterdam, zijn de eerste ervaringen met<br />
elektrische deelauto’s in nederlands hoofdstad tot dusver<br />
14<br />
zeer positief. ‘van de gebruikers hebben wij zeer veel<br />
positieve reacties mogen ontvangen. het overtreft alle<br />
verwachtingen. logischerwijs zijn net als bij ieder aan<br />
bedrijf verbeterpunten waarmee wij in de komende<br />
periode hard aan de slag gaan.’<br />
car2go-directeur henrich gaf de start van het elektrische<br />
deelautoproject aan dat hij <strong>voor</strong> elke stad drie tot vijf jaar<br />
de tijd krijgt om winstgevend te worden, geldt volgens el<br />
maknouzi nog altijd. ‘wij kunnen nog niet al te veel melden<br />
over de levensvatbaarheid van het business model<br />
<strong>voor</strong> elektrische deelauto’s. het tijdsbestek waarin het<br />
concept zich moet bewijzen blijft in ieder geval hetzelfde.<br />
daarbij zijn wij continu in overleg met onze partner – de<br />
gemeente amsterdam – om ons concept verder te verbeteren.<br />
daarbij zal het onder meer gaan om de invoering<br />
van een beloningssysteem. mensen kunnen gratis<br />
rijminuten verdienen als ze aan car2go aansluiten op een<br />
laadpaal. op die manier stimuleren wij gebruikers om de<br />
voertuigen op de juiste manier te gebruiken. daarnaast<br />
zijn wij bezig met de ontwikkeling van een navigatiesysteem<br />
dat aangeeft of een laadpunt vrij of bezet is.’<br />
‘Invoeren systeem met<br />
beloningen moet de<br />
gebruikers stimuleren<br />
de auto altijd te laden’
EMOSS van start met productie van<br />
elektrische powertrains bus, truck en taxi<br />
Aan het Innovatiepark in Oosterhout is EMOSS gestart met de productie van light en heavy duty<br />
powertrains en voertuigen, te weten elektrische taxi’s, trucks en bussen. De directie van EMOSS<br />
wordt gevormd door Frank Verhulst, Bob Bouhuijs, Mart Noordam en Martijn Noordam.<br />
het viertal dat sinds kort leiding geeft aan emoss kan bogen<br />
op een ruime ervaring in de ev-industrie, bij enerzijds het<br />
<strong>voor</strong>malige all green vehicles (agv) en bij emoss ‘oude stijl’ dat<br />
een one-stop-shop vormde <strong>voor</strong> elektrisch vervoer en leiding<br />
gaf aan tal van innovatieprojecten. door de aanstelling van de<br />
<strong>voor</strong>naamste (hoofd)engineers die tot eind vorig jaar werkzaam<br />
waren bij agv, heeft emoss de brede kennispositie veiliggesteld.<br />
bovendien is vanuit zowel de provincie noord-brabant, banken<br />
als een private investeerder een solide financiële basis gelegd.<br />
Momentum<br />
half <strong>maart</strong> is emoss officieel gestart met de productie. de<br />
powertrains vinden op drie manieren hun weg naar de markt.<br />
allereerst worden zij rechtstreeks geleverd aan taxi-, bus- en<br />
truckfabrikanten die de aandrijflijnen in hun voertuigen inbouwen.<br />
een tweede optie is de levering van de powertrain en de<br />
integratie van diezelfde powertrain in het betreffende voertuig.<br />
daarnaast brengt emoss zelfstandig en onder eigen label complete<br />
voertuigen op de markt. groot <strong>voor</strong>deel is dat het bedrijf<br />
ook over de diverse certificeringen beschikt zoals de comformity<br />
of production (cop), de rdw-accreditatie en tenslotte ook als<br />
geaccrediteerd testhuis fungeert.<br />
het technologisch hart van emoss is de hoog efficiënte<br />
powertrain die het bedrijf weet te realiseren. bouhuijs: ‘met de<br />
ervaring van onze engineers tezamen met het sterke netwerk<br />
van toeleveranciers waarmee gezamenlijk ontwikkeld wordt,<br />
lopen we op dit vlak ver <strong>voor</strong>uit. emoss kent daarbij momenteel<br />
een vloot van zo’n tweehonderd elektrische voertuigen die wij<br />
monitoren en in samenwerking met strategische servicepartners<br />
onderhouden.’ het bedrijf verzamelt zodoende veel data over het<br />
gedrag van batterijen die van grote waarde is <strong>voor</strong> batterijfabrikanten.<br />
‘daardoor hebben wij ook veel kennis over welke<br />
batterijchemie <strong>voor</strong> welk voertuigtype goed werkt’, aldus martijn<br />
noordam. ‘lithium-ion batterijen kennen immers honderden<br />
verschillende chemische samenstellingen.’<br />
Powered by<br />
‘meer en meer steden gaan op slot <strong>voor</strong> vervuilende conventionele<br />
trucks door milieuzonering’, vervolgt bouhuijs. ‘overheden zullen<br />
verder in de toekomst via concessies op steeds schonere – en<br />
elektrisch aangedreven – bussen sturen. het momentum <strong>voor</strong> de<br />
grootschalige uitrol van elektrische light en heavy duty voertuigen<br />
komt daardoor steeds dichterbij en is misschien zelfs al daar.’<br />
om daadwerkelijk aan de toenemende marktvraag te voldoen,<br />
is emoss inmiddels met twee grote truckfabrikanten in zee<br />
gaan. de truckfabrikanten – die pas in de periode 2015-2020<br />
een definitieve technologiekeuze verwachten te maken en <strong>voor</strong>alsnog<br />
inzetten op meerdere alternatieve aandrijftechnologieën<br />
waaronder elektrisch – gaan samen met emoss de elektrische<br />
aandrijftechnologie op het eigen chassis toepassen en verder<br />
ontwikkelen. ‘serieproductie is <strong>voor</strong> deze truckfabrikanten nog<br />
een eind weg en daarom gaan wij samen met hen prototypes<br />
ontwikkelen en vermarkten’, aldus bouhuijs. ‘de voertuigen<br />
komen onder eigen merk van de fabrikant alsmede onder het<br />
label ‘powered by emoss’ op de markt.’<br />
Auxiliary<br />
emoss zal – zeker bij heavy duty voertuigen – verder kijken<br />
dan enkel de powertrain. volgens martijn noordam gaat het<br />
bedrijf ook de bijbehorende laadinfrastructuur in samenwerking<br />
met haar toeleverende partners op de markt brengen. ‘<strong>voor</strong><br />
voertuigen als bussen en trucks is het ongekend belangrijk dat<br />
zij in staat zijn snel te laden. wij zullen <strong>voor</strong> deze voertuigen<br />
technologie leveren waarmee conductief of inductief geladen<br />
kan worden.’ een aanverwante tak van sport wordt gevormd<br />
door de auxiliary systemen. <strong>voor</strong>beelden zijn de kraakpers van<br />
een vuilniswagen en het koelsysteem <strong>voor</strong> gekoeld transport.<br />
bouhuijs: ‘al deze systemen zijn <strong>voor</strong>alsnog met conventionele<br />
verbrandingsmotoren aangedreven. wij elektrificeren onder<br />
meer in opdracht van een grote amerikaanse fabrikant de<br />
koelsystemen <strong>voor</strong> vrachtwagentrailers en bestelwagens.’<br />
op de automotive campus in helmond – onder meer de thuisbasis<br />
van automotivenl – start emoss tenslotte in de loop van<br />
dit kalenderjaar de r&d-unit op. deze unit zal uitgroeien naar<br />
een volwaardige vestiging. martijn noordam besluit: ‘het is een<br />
broeinest waar kruisbestuiving plaats kan vinden tussen onze<br />
engineers en die van organisaties als benteler engineering services,<br />
tno en ook het european electric mobility centre (eemc).’<br />
15
<strong>2012</strong>. HET JAAR<br />
WAARIN RENAULT<br />
ELEkTRIsCH RIJdEN<br />
INTROdUCEERT<br />
*Prijs batterijhuur Fluence Z.E. o.b.v. 10.000 km/jaar en driejarig contract. Geen uitstoot tijdens het rijden, kijk <strong>voor</strong> meer informatie op renault.nl.<br />
FLUENCE Z.E.<br />
• nu verkrijgbaar<br />
• 0% bijtelling<br />
• geen kilometeradministratie<br />
• vanaf € 25.990,- incl. BTW<br />
• batterijhuur vanaf € 82,- p.m.*<br />
RENAULT Z.E. 100% ELEkTRIsCH, GEEN UITsTOOT<br />
DRIVE THE CHANGE
De successen van twee jaar HTAS-innovatieprojecten<br />
rond elektrische voertuigtechnologie<br />
De Rijksoverheid stelde in 2010 zo’n 18,5 miljoen euro beschikbaar <strong>voor</strong> de ontwikkeling van<br />
elektrische voertuigtechnologie (EVT) binnen het nationale innovatieprogramma High Tech<br />
Automotive Systems (HTAS). De vijftien innovatieprojecten die dit opgeleverd heeft kennen<br />
en de successen zijn divers en talrijk. Een kort overzicht van enkele projecten die opvallende<br />
resultaten hebben behaald.<br />
de htas evt-projecten speelden zich rond diverse onderwerpen<br />
af. van personenvoertuigen tot zwaardere voertuigen als bussen,<br />
vrachtwagens en vuilniswagens. maar ook onderwerpen<br />
als range extenders en batterijtechnologie kwamen <strong>voor</strong>bij.<br />
Batterij<br />
een van de htas-projecten die zich afspeelde op het<br />
domein van batterijveiligheid is safebat. doel was het<br />
creëren van duidelijkheid rond de veiligheid van batterijen<br />
via standaardisatie en recycling methoden van<br />
batterijen. binnen het project zijn testmethodes, een<br />
end-of-life beheerstructuur en ontwerprichtlijnen gegenereerd.<br />
een van de projectpartners was vermogenselektronica-specialist<br />
heliox. ‘wij hebben binnen het project<br />
een slim circuit ontwikkeld waarmee het mogelijk is de<br />
levensduur van batterijpakketten wezenlijk te verlengen’,<br />
vertellen rudi jonkman en mark smidt van heliox.<br />
‘bovendien hebben wij veel elektronicakennis in kunnen<br />
brengen. de automotive industrie heeft weinig ervaring<br />
met hoge elektronische vermogens en dit project was<br />
daarmee tevens een belangrijke leerschool <strong>voor</strong> hen.’<br />
een ander succesvol project rond batterijtechnologie<br />
is ‘360 evt - batterij monitoring & controle systeem’.<br />
penvoerder sycada.green heeft een batterij monitoring-<br />
en controlesysteem ontwikkeld. directeur kristian winge:<br />
‘met dit systeem willen wij de ‘range anxiety’ verminderen<br />
door informatie te geven over batterijconditie,<br />
actieradius en laadinfrastructuur. in het project zijn een<br />
webportal en een smartphone-applicatie ontwikkeld.<br />
het systeem is in meerdere talen beschikbaar en wij<br />
werken aan ade ontwikkeling van extra modules. een<br />
<strong>voor</strong>beeld is een boekings- en reserveringssysteem<br />
gevoed door batterijinformatie.’<br />
een project in het verlengde van 360 evt is evident. projectleider<br />
ric Zwanenberg van tomtom: ‘de eerste versie<br />
van het commerciële product hebben wij half september<br />
op de iaa in frankfurt gepresenteerd. in <strong>2012</strong> willen wij<br />
over een commercieel product beschikken. Zodoende<br />
kunnen bestuurders straks absolute zekerheid krijgen over<br />
de actieradius, zodat ze hun bestemming comfortabel<br />
bereiken en range anxiety weggenomen wordt.’<br />
Openbaar vervoer<br />
een interessant project op het domein van openbaar<br />
vervoer is Zero emission phileas. apts werkte hierbij aan<br />
het testen van de haalbaarheid en veiligheid van een<br />
inductielaadsysteem <strong>voor</strong> het draadloos laden van een<br />
volledig elektrische phileas. projectmanger gerard koning<br />
(apts): ‘de elektrische phileas is in onze optiek dé toekomst<br />
<strong>voor</strong> emissieloos publiek transport. technologisch<br />
zijn de belangrijkste drempels genomen het veiligheidssysteem<br />
is getest in de gesloten omgeving van de high<br />
tech automotive campus. nu is het zaak om het ook in<br />
een open omgeving te testen.’<br />
Projecten HTAS EVT-lijn<br />
binnen de evt-lijn van htas zijn vijftien verschillende<br />
innovatieprojecten uitgevoerd, te weten:<br />
• Zero emission phileas: ontwikkeling inductielaadsysteem<br />
<strong>voor</strong> elektrische phileas;<br />
• safebat: veiligheid en standaardisatie van ev-batterijen;<br />
• Zero emission minibus: ontwikkeling lage vloer bus;<br />
• commercial drivetrain technology: ontwikkeling van<br />
een geïntegreerde elektrische drive train;<br />
• e-carin: wegnemen industriële drempels <strong>voor</strong> wielnaafmotor<br />
in personenauto’s;<br />
• hYref: de ontwikkeling plug-in hybride vuilniswagen;<br />
• e-platform: ontwikkeling van modulair platform als<br />
basis <strong>voor</strong> zware voertuigtoepassingen;<br />
• evident: slim systeem dat ev-rijders nauwkeurige<br />
<strong>voor</strong>spelling geeft over actieradius;<br />
• evt powertrain: integratie van componenten van<br />
elektrische/hybride aandrijflijn;<br />
• cvtruc: innovatieve overbrenging <strong>voor</strong> optimale<br />
energieoverdracht elektromotor;<br />
• databox: systeem <strong>voor</strong> bepaling kostprijs per kilometer<br />
en restwaarde accu’s;<br />
• 360evt: batterij monitoring & controle systeem.<br />
• lichtgewicht wielophanging met wielnaafmotor:<br />
integraal ontwerp van een elektrische wielmodule.<br />
• e-refuse: ontwikkeling toekomstige stadsvrachtwagen<br />
via demonstrator volledig hybride vuilniswagen.<br />
• range extender innovations: drie complementaire<br />
oplossingen <strong>voor</strong> het verlengen van actieradius van<br />
elektrische voertuigen;<br />
Voor meer informatie www.htas.nl/index.php?pid=90<br />
17
Platform Olympus en EVA <strong>voor</strong>tvarend<br />
van start onder vlag Vlaamse proeftuin<br />
Met de Vlaamse Proeftuin Elektrische Voertuigen doen vijf verschillende platforms ervaring op<br />
met elektrische voertuigen. E-<strong>Mobility</strong> spreekt iedere editie met een aantal van deze platforms.<br />
Dit keer vertellen Peter Vercauteren van platform Olympus en Frederik Hindryckx van platform<br />
EVA over hun doelstellingen en ambities.<br />
Genetwerkte mobiliteit gevisualiseerd door Olympus (links) en het laadeilandconcept van EVA (rechts)<br />
binnen olympus investeren de vlaamse overheid en de<br />
verschillende deelnemers in elektrische auto’s, scooters, fietsen<br />
en fietslaadstations verdeeld over gent, hasselt, leuven en<br />
antwerpen. bovendien worden vierendertig treinstations<br />
met laadpunten <strong>voor</strong> elektrische voertuigen uitgerust. ‘ons<br />
proeftuinplatform is gestart op 1 januari’, vertelt peter vercauteren,<br />
business research manager bij het olympus platform.<br />
‘dit kalenderjaar staat in het teken van het installeren van de<br />
laadinfrastructuur en de ontwikkeling van het softwareplatform.<br />
olympus kent namelijk niet alleen hardware in de vorm<br />
van laadpalen en voertuigen, maar ontwikkelt ook een open<br />
service platform waarbij informatie over voertuigen, laadpalen,<br />
betalingen, verkeer en energiebalancering verzameld wordt.’<br />
DNA<br />
‘het dna van olympus is eigenlijk het mogelijk maken van<br />
genetwerkte en gedeelde mobiliteit, waar verschillende<br />
vervoersmiddelen naadloos met elkaar verbonden zijn’, vervolgt<br />
vercauteren. ‘gedeeld wil zeggen dat mobiliteit niet langer<br />
gebaseerd is op het bezit van voertuigen, maar op het gebruik<br />
er van’, vervolgt vercauteren. ‘delen is het nieuwe hebben. binnen<br />
dit concept focusseren wij ons uiteraard op de elektrische<br />
genetwerkte mobiliteit. wij zorgen dat de gebruiker als het<br />
ware de regisseur wordt van zijn eigen mobiliteit. hij krijgt<br />
18<br />
verschillende vervoersmodaliteiten tot zijn beschikking en kan<br />
vrijuit netwerken zodat zijn eigen behoefte vervuld is.’<br />
door dit kalenderjaar niet alleen de laadinfrastructuur te<br />
realiseren, maar ook het serviceplatform te creëren wil olympus<br />
voldoende tijd genereren om het platform ruimschoots – gedurende<br />
twee jaar – in de praktijk te kunnen testen. ‘in die periode<br />
kunnen wij ook nieuwe businessmodellen uittesten zodat na<br />
afloop van die periode een grootschalige uitrol in belgië mogelijk<br />
is.’ Zeer belangrijk is volgens vercauteren het open karakter van<br />
olympus. ‘het staat externe partijen vrij om ons platform te<br />
komen versterken in de komende periode. wij zien daarbij ook<br />
zeker opportuniteiten om verbindingen met nederland te leggen.<br />
dus niet alleen de laadinfrastructuur zal een evoluerend karakter<br />
hebben, maar ook het consortium.’<br />
Oplaadeilanden<br />
‘wij zijn druk doende met het inrichten van het platform elektrische<br />
voertuigen in actie, kortweg eva’, stelt frederik hindryckx<br />
van energiedistributiebedrijf eandis. eandis is platformmanager<br />
binnen eva, één van de grootste ‘platformen’ binnen de vlaams<br />
proeftuin <strong>voor</strong> elektrisch rijden. ‘momenteel betekent dit onder<br />
meer de realisatie van 71 oplaadeilanden die in 51 verschillende<br />
gemeenten komen waar eandis actief is. door deze laadinfrastructuur<br />
publiek beschikbaar te stellen wordt de drempel om<br />
elektrisch te rijden aanzienlijk verlaagd. in totaal gaat het om circa<br />
135 laadpunten die tegen september opgeleverd zijn en zowel<br />
geschikt zijn <strong>voor</strong> voertuigen als fietsen.’<br />
eva stopt echter niet bij het realiseren van laadinfrastructuur. de<br />
verschillende partners in het platform zullen ook elektrische voertuigen<br />
inbrengen. ‘eandis koopt bij<strong>voor</strong>beeld veertien voertuigen’,<br />
vervolgt hindryckx. ‘het gaat om verschillende type voertuigen<br />
zodat breedschalig kennis opgedaan wordt. uiteindelijk zullen<br />
zo’n honderd elektrisch voertuigen binnen eva uitgetest worden<br />
door een grote groep gebruikers. dit alles tezamen – de laadinfrastructuur,<br />
testvloot en testpopulatie – bieden belangrijke input<br />
<strong>voor</strong> statistisch onderzoek en kennis over technische parameters.’<br />
eva wil volgens hindryckx vanaf oktober de infrastructuur<br />
en voertuigen beschikbaar hebben. ‘wij willen dan een<br />
volwaardig platform zijn waarop verschillende testprojecten<br />
zich kunnen ontwikkelen. daarbij is door de eva-partners een<br />
aantal projecten gedefinieerd en hebben een aantal externe<br />
partijen al contact gezocht. desalniettemin staan wij open<br />
<strong>voor</strong> nieuwe partijen van buitenaf die testen willen uitvoeren<br />
of kennis op willen doen. vanaf komend najaar zullen de<br />
oplaadeilanden en voertuigen elektrische mobiliteit in ieder<br />
geval zichtbaar maken in het straatbeeld en een bijdrage<br />
leveren aan het wegnemen van de koudwatervrees.’
SPECIAL FORMULE E-TEAM MAART <strong>2012</strong><br />
FORMULE E-TEAM<br />
BRENGT ELEKTRISCH RIJDEN<br />
IN DE VERSNELLING<br />
INHOUD<br />
prins maurits zwaait af als<br />
<strong>voor</strong>zitter formule e-team<br />
de stap van pioniersfase<br />
naar volwassenheid<br />
‘nederland moet <strong>voor</strong><br />
in het peloton rijden’<br />
‘autofabrikanten en<br />
busbouwers overtuigd van<br />
elektrische aandrijflijn’<br />
‘gunstige secundaire<br />
<strong>voor</strong>waarden kunnen<br />
stadsdistributie boost geven’
Elektrisch rijden biedt prachtkansen <strong>voor</strong> Nederland<br />
Voorlopers vangen veel wind, om te versnellen moeten zij hard werken. Zeker met<br />
economische tegenwind. Het congres ‘Elektrisch rijden in de versnelling’ van het<br />
Formule E-team wil elektrisch rijden in Nederland een impuls geven door alle partijen<br />
op het gebied van elektrisch rijden samen te brengen.<br />
uw deelname is essentieel. want om elektrisch rijden<br />
en duurzame mobiliteit echt van de grond te krijgen, is<br />
initiatief nodig van allerlei maatschappelijke partijen.<br />
samenwerking tussen ondernemers, onderzoekers en<br />
overheid is daarbij essentieel, <strong>voor</strong>al in economische<br />
topsectoren als energie, logistiek en hightech.<br />
elektrische mobiliteit creëert geweldige kansen <strong>voor</strong><br />
bedrijven en <strong>voor</strong> de samenleving. zij zorgt <strong>voor</strong> schonere<br />
lucht, stillere steden, zuiniger energieverbruik en we<br />
worden minder afhankelijk van fossiele brandstoffen. en<br />
zij stimuleert innovatie. elektrisch rijden is een katalysator<br />
<strong>voor</strong> een breed palet aan innovatieve en duurzame<br />
producten en diensten, van snellaadpunten tot monitoringsystemen<br />
<strong>voor</strong> batterijen. denk ook aan zonnepanelen<br />
waarmee mensen zelf stroom kunnen opwekken <strong>voor</strong><br />
hun voertuig. nieuwe mobiliteitsconcepten zoals het<br />
programma <strong>voor</strong> deelauto’s car2go in amsterdam. of<br />
nieuwe toepassingen die laden zonder snoer mogelijk<br />
maken. juist in deze moeilijke economische tijden moeten<br />
we dit soort innovaties stimuleren. want zij stellen<br />
2<br />
nederlandse bedrijven in staat om beter te concurreren op de<br />
wereldmarkt. en dat levert geld en banen op in nederland.<br />
het kabinet ziet in elektrisch rijden een groot potentieel.<br />
met alle partners hebben we de ambitie om van nederland<br />
een van de koplopers in europa te maken. maar dan moeten<br />
bedrijven wel in staat zijn om mooie ideeën om te zetten in<br />
rendabele business cases. daarom hebben we een ambitieus<br />
plan ‘elektrisch rijden in de versnelling’ opgesteld. het doel is<br />
meer elektrische auto’s op straat, een betere infrastructuur en<br />
meer bedrijven die meedoen. we gaan er<strong>voor</strong> zorgen dat we<br />
in nederland meer gaan verdienen aan elektrisch rijden.<br />
het kabinet heeft ook verschillende green deals afgesloten<br />
met ondernemers, onderzoekers en medeoverheden om<br />
elektrisch rijden een impuls te geven. noord-brabant, friesland<br />
en rotterdam richten zich om te beginnen op leaseauto’s,<br />
openbaar vervoer, overheidsvoertuigen en vrachtvervoer in de<br />
binnensteden. friesland wil meer elektrisch varen, rotterdam<br />
meer elektrische scooters. een consortium van bedrijven en netbeheerders<br />
gaat enkele duizenden intelligente laadpunten en<br />
honderd snellaadpunten plaatsen op parkeerterreinen, pomp-<br />
VOORWOORD<br />
stations en bij hotels. en er is ruimte <strong>voor</strong> nog veel meer green<br />
deals! het formule e-team heeft onder de gedreven leiding van<br />
prins maurits van oranje er<strong>voor</strong> gezorgd dat elektrisch rijden in<br />
nederland – en ver daarbuiten – op de kaart staat. <strong>voor</strong> prins<br />
maurits is dit het moment om het stokje over te dragen. er zijn<br />
honderden initiatieven tot bloei gekomen. nu is het aan u om<br />
die initiatieven <strong>voor</strong>t te zetten! samen met netwerkbeheerders<br />
kunt u investeren in een landelijk netwerk van laadpalen. u<br />
kunt zich aansluiten bij d-incert, het innovatiecentrum op<br />
het gebied van elektrisch rijden. in branchevereniging <strong>voor</strong><br />
elektrisch vervoer doet kunt u met enthousiaste ondernemers<br />
nieuwe producten ontwikkelen en nieuwe markten aanboren.<br />
en zo zijn er nog talloze andere mooie initiatieven.<br />
de introductie van elektrisch rijden biedt volop kansen.<br />
zoek die kansen op, werk samen en help ons om elektrisch<br />
rijden in een hogere versnelling te brengen!<br />
Maxime Verhagen<br />
Vicepremier en Minister van<br />
Economische Zaken, Landbouw en Innovatie
colofon<br />
E-<strong>Mobility</strong> – Maart <strong>2012</strong>, special Formule E-Team<br />
‘Elektrisch Rijden in de Versnelling’<br />
e-mobility is een onafhankelijk vakblad over elektrisch rijden en verschijnt<br />
vier keer per jaar in een oplage van 5.000 exemplaren.<br />
Uitgever & Hoofdredacteur<br />
edwin van gastel (eg media)<br />
edwin@emobilitymagazine.nl<br />
Met redactionele medewerking van<br />
mario fruianu<br />
marianne van den oever<br />
hanneke kal (allen Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie)<br />
jonneke stans (Politiek Online) en viviënne versteeg (Agentschap NL)<br />
Vormgeving<br />
bette van loenen (eg media)<br />
bette@egmedia.nl<br />
Fotografie<br />
fotofleX nederland<br />
erik van der burgt (verbeeld foto en film)<br />
vincent knoops (knoops fotografie)<br />
Druk<br />
roto smeets<br />
© eg media <strong>2012</strong>- niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. redactie en<br />
uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. niettemin kunnen<br />
zij geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden <strong>voor</strong> eventueel in deze uitgave <strong>voor</strong>komende onjuistheden.<br />
INHOUD<br />
www.twitter.com/emobility_solar<br />
<strong>voor</strong>woord minister maxime verhagen<br />
elektrisch rijden biedt prachtkansen <strong>voor</strong> nederland 2<br />
marijke van haaren, <strong>voor</strong>zitter taskforce formule e-team:<br />
‘busbouwers en autofabrikanten overtuigd van elektrische aandrijflijn’ 4<br />
julia williams, projectleider elektrisch rijden ministerie el&i:<br />
‘nederland moet <strong>voor</strong> in het peloton rijden’ 4<br />
taxi’s en deelvervoer als de ideale partner van de elektrische auto 5<br />
lijn 2 in enschede pioniert met elektrisch aangedreven bussen 6<br />
zakelijke markt brengt elektrisch rijden van pioniersfase naar volwassenheid 7<br />
het elektrische aanbod van nederland in beeld 8<br />
‘gunstige secundaire <strong>voor</strong>waarden kunnen elektrische<br />
stadsdistributie boost geven’ 10<br />
het brabantse aanbod in beeld:<br />
pionieren met slimme netten, heavy duty en openbaar vervoer 11<br />
well-to-wheel efficiency elektrisch rijden verhogen met duurzame energie 14<br />
prins maurits zwaait af als <strong>voor</strong>zitter van formule e-team:<br />
‘niet vraag óf, maar wanneer elektrische rijden volwassen plaats verwerft’ 15<br />
3
Marijke van Haaren, <strong>voor</strong>zitter Taskforce Formule E-Team:<br />
‘Taskforce Formule E-Team buigt zich over<br />
knelpunten in het elektrisch vervoer’<br />
De Rijksoverheid heeft samen met het<br />
Formule E-Team de ambitie om elektrisch<br />
rijden naar een hogere versnelling te<br />
brengen. Waar bevinden wij ons nu?<br />
‘ik neem waar dat wij aan het begin van de<br />
transitie naar elektrisch vervoer bevinden. als<br />
<strong>voor</strong>zitter van de taskforce zie ik dat het afgelopen<br />
half jaar steeds meer partijen aanhaken<br />
en geïnteresseerd zijn in het onderwerp. in de<br />
toekomst zal dit alleen maar toenemen. de grote<br />
busbouwers en autofabrikanten zijn inmiddels<br />
overtuigd dat de elektrische aandrijflijn de toekomst<br />
heeft. een elektrische aandrijflijn zal niet<br />
een, twee, drie <strong>voor</strong> alle voertuigen het geval<br />
zijn, maar een deel van het nederlandse wagenpark<br />
wordt in de toekomst geëlektrificeerd.’<br />
Waarom moeten wij doorschakelen<br />
naar een hogere versnelling?<br />
‘om elektrisch vervoer <strong>voor</strong> een grotere doelgroep<br />
interessant te maken. overheden willen<br />
bij<strong>voor</strong>beeld dolgraag zero emissie busvervoer<br />
hebben, maar het is nog te kostbaar. de hoge<br />
prijzen en het bereik zijn twee van de hobbels.<br />
door slimmere accu’s of meer oplaadpunten te<br />
genereren, kan het ‘probleem’ van het bereik<br />
alvast verholpen worden. daarbij vind ik het<br />
persoonlijk zeer belangrijk ten aanzien van het<br />
laden van voertuigen om de energie ook zo<br />
duurzaam mogelijk op te wekken.’<br />
Hoe moet de versnelling volgens u<br />
vormgegeven worden?<br />
‘ondanks de welwillendheid is nog zoals gezegd<br />
een aantal hobbels te nemen. de taskforce gaat<br />
helpen die te nemen en zo de versnelling te<br />
realiseren. bij<strong>voor</strong>beeld door gesprekken aan te<br />
gaan, partijen bij elkaar te brengen, creatieve<br />
oplossingen aan te dragen en nieuwe initiatieven<br />
te nemen. een praktisch <strong>voor</strong>beeld is het aangaan<br />
van gesprekken met gemeenten om venstertijden<br />
te verruimen om in pilots elektrische<br />
Julia Williams, projectleider Elektrisch Rijden ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie:<br />
‘Nederland moet <strong>voor</strong> in het peloton rijden’<br />
De Rijksoverheid heeft samen met het<br />
Formule E-Team de ambitie om elektrisch<br />
rijden naar een hogere versnelling te<br />
brengen. Waar bevinden wij ons nu?<br />
‘elektrisch rijden is onderdeel van de duurzame<br />
mobiliteit van de toekomst. we hebben nog<br />
een lange weg te gaan. je kunt zeggen dat we<br />
net uit de startblokken zijn. een aantal zaken<br />
4<br />
(foto: FOTOFLEX)<br />
gaat zeer <strong>voor</strong>spoedig. op allerlei plekken<br />
worden openbare ‘normale’ laadpunten<br />
aangelegd en binnen drie jaar beschikken wij<br />
als alles goed gaat over een landelijk dekkend<br />
snellaadnetwerk. dit is cruciaal om de aanwezige<br />
range anxiety en koudwatervrees weg te<br />
nemen. alle belangrijke automerken hebben<br />
een (semi)electrisch model of komen ermee.<br />
verder valt op dat veel provincies, regio’s en<br />
steden interesse hebben in elektrisch vervoer<br />
en focusgebied willen worden. dat is ook<br />
logisch, want elektrisch rijden draagt bij aan<br />
tal van beleidsdoelen, zoals versterking van<br />
innovatiekracht en verdienvermogen, oplossen<br />
van luchtkwaliteitsproblemen, verminderen<br />
van de afhankelijkheid van olie en verbeteren<br />
van de energie-efficiency. wat minder <strong>voor</strong>spoedig<br />
verloopt is de feitelijke uitlevering van<br />
voertuigen en de relatief hoge prijzen.’<br />
Waarom moeten wij doorschakelen naar<br />
een hogere versnelling?<br />
‘als we willen profiteren van de economische<br />
kansen die deze ontwikkeling biedt – en dat<br />
willen we – moet nederland in de <strong>voor</strong>hoede<br />
spelen. dat kan alleen als alle betrokken partijen<br />
er samen hard aan werken. dat is precies<br />
wat we beogen. verder past elektrisch rijden bij<br />
maatschappelijke trends die we zien en willen<br />
stimuleren, zoals de opwekking van duurzame<br />
energie als onderdeel van de energietransitie.’<br />
Hoe moet de versnelling volgens u<br />
vormgegeven worden?<br />
‘in het plan van aanpak ‘elektrisch rijden in<br />
de versnelling’ staat dat wij intensief gaan<br />
samenwerken met focusgebieden om versnelling<br />
te creëren. daartoe zijn onder meer green<br />
deals gesloten met de focusgebieden brabant,<br />
friesland en rotterdam. zij hebben een ambitie<br />
uitgesproken qua aantallen laadpunten en<br />
voertuigen. die ambitie genereert op zich al<br />
een versnelling. we verwelkomen nog meer<br />
deals met focusgebieden en zijn daarover ook<br />
in gesprek met regio’s als limburg, gelderland,<br />
utrecht en de metropoolregio amsterdam. verder<br />
hebben we samen met maatschappelijke<br />
partijen de taskforce formule e-team opgericht<br />
vrachtwagens meer uren te kunnen laten<br />
maken. deze hebben zij immers nodig om de<br />
investering terug te verdienen. een ander <strong>voor</strong>beeld<br />
is het aankaarten bij het ministerie van<br />
infrastructuur en milieu om tot een subsidieregeling<br />
ter stimulering van e-taxi’s te komen<br />
zodat er niet steeds twintig of dertig, maar in<br />
één keer vijfhonderd taxi’s elektrisch kunnen<br />
rijden. op die manier kun je echt een slag<br />
slaan. logischerwijs zijn tal van zaken meer te<br />
bedenken die tot een versnelling leiden. eén<br />
aspect is het informeren van het grote publiek.<br />
over een paar jaar wordt elektrisch rijden<br />
langzamerhand echt interessant <strong>voor</strong> grotere<br />
groepen. tegen die tijd moeten mensen goed<br />
op de hoogte zijn van wat zich afspeelt rond<br />
elektrisch rijden en wat er allemaal mogelijk<br />
is. nu pakken we kansen die zich <strong>voor</strong>doen om<br />
een breder publiek te bereiken - vanaf 2014<br />
komt de publiekscampagne in zicht. en daarna<br />
kan het echt hard gaan.’<br />
om praktische problemen van marktpartijen en<br />
focusgebieden op te lossen. een tweede manier<br />
waarop wij versnellen is inzetten op het specifiek<br />
interessant maken van elektrisch vervoer<br />
in vijf marktsegmenten: logistiek & distributie;<br />
zakelijke mobiliteit en woon-werkverkeer;<br />
collectief vervoer: ov, taxi, huur en deelauto’s;<br />
bedrijfsvoertuigen, waaronder vuilniswagens<br />
en tenslotte overheidsvoertuigen. door in deze<br />
markten de helpende hand te reiken met het<br />
rondmaken van financiële plaatjes en partijen<br />
met elkaar in contact te brengen, helpen we<br />
versnellen. en last but not least: we bevorderen<br />
het verdienvermogen. dit is een aandachtspunt<br />
wat continu op ons netvlies staat. welke kansen<br />
zijn er <strong>voor</strong> nieuwe producten en diensten? hoe<br />
kunnen bedrijven die kansen verzilveren? en<br />
wat hebben ze daar<strong>voor</strong> van ons nodig? dat zijn<br />
de vragen waarop we samen concrete acties en<br />
green deals ontwikkelen. met alle activiteiten<br />
in focusgebieden en marktsegmenten, met de<br />
ondersteuning door de taskforce en aangejaagd<br />
door het formule e-team moet dit gewoon<br />
gaan lukken!’
‘Gunstige secundaire <strong>voor</strong>waarden kunnen<br />
elektrische stadsdistributie boost geven’<br />
Door elektrische distributievoertuigen via gunstige rand<strong>voor</strong>waarden te be<strong>voor</strong>delen<br />
kan de markt van stedelijke distributie opengebroken worden. Jan Boudesteijn van<br />
HyTruck en Rob van Bergen van Ecars Europe pleiten daarom <strong>voor</strong> snelle invoering<br />
van stimuleringsmaatregelen door de grote Nederlandse steden.<br />
hytruck is een van de pioniers op het gebied van stadsdistributie.<br />
de leverancier van duurzaam aangedreven vrachtwagens kondigde<br />
vorig jaar tijdens ecomobiel de verkoop van de eerste twee<br />
volledige elektrische hytrucks aan. ‘de destijds gepresenteerde<br />
truck bevatte een aandrijflijn van allgreenvehicles en was in samenwerking<br />
met ginaf geassembleerd’, vertelt jan boudesteijn,<br />
directeur van hytruck. ‘zoals bekend zijn beide partijen eind vorig<br />
jaar ‘omgevallen’. zowel allgreenvehicles als ginaf zijn echter<br />
doorgestart waardoor ook wij weer volop meters gaan maken.’<br />
Venstertijden<br />
hytruck zal volgens boudesteijn doorgaan met het in de<br />
markt zetten van de elektrische vrachtwagen als ‘hytruck by<br />
ginaf’. ‘met een verhuisbedrijf en retailketen als eerste klanten<br />
wordt bewezen dat ons voertuig bij uitstek geschikt is <strong>voor</strong><br />
stadsdistributie. wij denken <strong>voor</strong> dit doeleinde in <strong>2012</strong> zelfs<br />
twintig exemplaren af te kunnen zetten. daarbij bieden wij vier<br />
verschillende modellen: een drieënhalf, zevenenhalf, twaalf- en<br />
achttientons volledige elektrische vrachtwagen.’<br />
ondanks dat het bedrijf de markt van elektrische distributie in<br />
beweging ziet komen, is volgens boudesteijn een versnelling welkom.<br />
‘de grote steden hebben de mogelijkheden om gunstige secundaire<br />
<strong>voor</strong>waarden te creëren <strong>voor</strong> emissievrije vrachtwagens<br />
door bij<strong>voor</strong>beeld venstertijden van winkels te verruimen <strong>voor</strong> dit<br />
type voertuigen. anderzijds zou de rijksoverheid belasting <strong>voor</strong><br />
zware motorrijtuigen in de vorm van het eurovignet <strong>voor</strong> emissievrije<br />
vrachtwagens kunnen schrappen. dat zijn relatief goedkope<br />
en mooie instrumenten om een versnelling te genereren.’<br />
Taxi- en busbanen<br />
net als boudesteijn, ziet ook rob van bergen van ecars<br />
europe – importeur en leverancier van volledig elektrische<br />
personen- en bedrijfsauto’s van één, twee en drieënhalve<br />
ton – veel toegevoegde waarde in gunstige rand<strong>voor</strong>waarden<br />
<strong>voor</strong> elektrische distributievoertuigen. ‘tot op heden bestaan<br />
maatregelen <strong>voor</strong>al uit het verlenen van subsidie. dit is veelal<br />
een stroperig proces waardoor het uitleveren van de voertuigen<br />
uiteindelijk onnodig lang duurt. door duurzame stadsdistributie<br />
te be<strong>voor</strong>delen door elektrische vrachtwagens bij<strong>voor</strong>beeld<br />
gebruik te laten maken van taxi- en busbanen in de stadscentra<br />
en uitbreiding van venstertijden, valt mijn inziens meer winst te<br />
behalen. dit stimuleert bedrijven immers om goederen aan de<br />
rand van steden te verzamelen en de fijnmazige distributie met<br />
elektrische voertuigen te laten plaatsvinden.’<br />
volgens van bergen is het belangrijk om de elektrische stadsdistributie<br />
<strong>voor</strong>bij het spreekwoordelijke ‘dode’ punt te helpen. ‘het<br />
gezegde als één schaap over de dam is, zullen er velen volgen<br />
gaat in dit geval zeker op. wij zien een soortgelijke ontwikkeling<br />
bij bungalowparken die meer en meer achter de slagboom<br />
alleen nog elektrische voertuigen toelaten. dit begon met één<br />
initiatiefnemer en het krijgt inmiddels brede navolging.’<br />
Progressie<br />
ondertussen ziet frank winters van agentschap nl de nederlandse<br />
automotive industrie snel progressie boeken bij de ontwikkeling<br />
van stedelijke distributievoertuigen. ‘wij zien grotere en<br />
kleinere spelers die in deze markt actief zijn. een prominente<br />
speler is gemco. zij ontwikkelen via twee innovatieprojecten een<br />
hybride vuilniswagen waarbij de overheid als launching customer<br />
fungeert en een elektrische vrachtwagen met wielnaafmotoren.<br />
deze laatste is bij uitstek geschikt <strong>voor</strong> onder meer bierbrouwers<br />
omdat de bodem van de vrachtwagen op de grond kan zakken<br />
wat het laden en lossen zeer eenvoudig maakt. bij elkaar opgeteld<br />
is gemco een van de nederlandse bedrijven die de kritische<br />
massa heeft om dit soort innovaties te realiseren. gemco ziet deze<br />
markt evenals agentschap nl als een potentiële groeimarkt. met<br />
de steeds strengere co 2 -wetgeving is elektrische stadsdistributie<br />
immers een van de weinige oplossingen.’<br />
OLAF DE BRUIJN OP ZOEK<br />
OVER ELEKTRISCHE<br />
STADSDISTRIBUTIE NAAR...<br />
Olaf de Bruijn, directeur RAI Vereniging en lid<br />
Formule E-Team, over elektrische stadsdistributie:<br />
‘stedelijk distributie is één van de kansrijke<br />
aandachtsgebieden <strong>voor</strong> elektrische mobiliteit.<br />
het zijn vaak de binnensteden die kampen met<br />
luchtkwaliteit problemen. met mogelijk grote<br />
gevolgen <strong>voor</strong> gezondheid en leefbaarheid van<br />
die binnenstedelijke gebieden. intrastedelijke<br />
distributie door middel van bestelwagens met<br />
elektrische tractie is dé oplossing <strong>voor</strong> dat probleem.<br />
korte afstanden, dus weinig last van een<br />
(nu nog) beperkte actieradius. geen uitstoot, van<br />
groot belang <strong>voor</strong> het luchtkwaliteit issue. om<br />
de grotere, diesel aangedreven vrachtwagens<br />
uit de centra van steden te weren zou je kunnen<br />
denken aan overslagcentra aan de rand van<br />
een stad. van daaruit kunnen de te vervoeren<br />
goederen heel goed met kleinere, elektrisch<br />
aangedreven, bestelwagens, de te vervoeren<br />
goederen in het stadscentrum verdeeld worden.’<br />
5
Lijn 2 in Enschede pioniert<br />
met elektrisch aangedreven bussen<br />
Rond de markt van elektrisch openbaar vervoer lijken de verwachtingen momenteel het hoogst gespannen.<br />
Zo participeren alle internationale toonaangevende busfabrikanten inmiddels in een of meerdere pilots,<br />
staan daarnaast veel nieuwe spelers op en heeft Nederland zelfs een aparte stichting die sinds eind vorig<br />
jaar de komst van elektrisch vervoer aanjaagt. Een van de regio’s die al geruime tijd een proef uitvoert met<br />
gedeeltelijk elektrisch bussen, is de regio Twente.<br />
‘deze pilot komt indirect <strong>voor</strong>t uit de vuurwerkramp die in<br />
2000 plaatsvond’, vertelt marco berloth, beleidsadviseur<br />
mobiliteit bij regio twente. ‘in de nieuwbouw van de verwoeste<br />
wijk roombeek werd een busbaan – lijn 2 – door<br />
de wijk gepland. omdat de buurtbewoners hier bezwaar<br />
tegen maakten, is toegezegd om met schonere en stille<br />
bussen te gaan rijden. dit gebeurde aanvankelijk met euro<br />
3-bussen, maar de gemeente enschede wilde een stapje<br />
verdergaan met hybride bussen.’<br />
uiteindelijk wist de regio twente aanspraak te maken op<br />
subsidie vanuit het overheidsprogramma ‘innovatieve<br />
MAARTEN OP ZOEK<br />
STEINBUCH OVER<br />
ELEKTRISCH NAAR... OV:<br />
6<br />
Maarten Steinbuch, Technische Universiteit Eindhoven<br />
en lid Formule E-Team, over de toekomst<br />
van elektrisch openbaar vervoer (OV):<br />
‘trein, tram en metro zijn al elektrisch en nu<br />
wordt ook de business case <strong>voor</strong> elektrische<br />
bussen gunstig, <strong>voor</strong>al <strong>voor</strong> stadsvervoer.<br />
nieuwe elektrische mobiliteits-concepten<br />
verdienen ruim aandacht, zoals elektrische<br />
deelauto’s (car2go), elektrische deelfietsen<br />
en elektrische taxi’s. en waarom bezorgen<br />
die elektrische ov-voertuigen in de daluren<br />
eigenlijk geen pakjes? <strong>voor</strong> de reiziger betekent<br />
dit fijnmazig en gebruikersvriendelijk<br />
ov dat vaker een alternatief is <strong>voor</strong> de eigen<br />
auto. al met al ontstaat zo ov dat mobiliteit<br />
verbetert, en het maakt de stad tegelijk<br />
gezonder, stiller en schoner.’<br />
ov-bussen’. enschede, de regio twente, vervoerbedrijf connexxion,<br />
busfabrikant vdl, elektrische aandrijfleverancier<br />
vossloh kiepe, universiteit twente en dhv ontwikkelden<br />
gezamenlijk een hybride bus. berloth: ‘deze bussen werden<br />
eind 2009 opgeleverd en zijn inmiddels ruim een jaar in de<br />
dienstregeling actief. de aandrijving is dus elektrisch, maar<br />
de stroom wordt door een dieselgenerator geleverd. vanaf het<br />
eerste moment bleek de elektrische aandrijving van de bus<br />
zeer betrouwbaar en is de dienstregeling nagenoeg perfect<br />
verlopen. het zijn soms de aanverwante systemen zoals de<br />
stuurbekrachtiging waar kleine kinderziektes optreden.’<br />
ook connexxion en vdl bus & chassis blij met hybride bus<br />
‘de inzetbaarheid van de twee hybride bussen is ons ontzettend<br />
meegevallen. waar wij kinderziektes en technische<br />
problemen verwachtten, bleek dit tot onze verbazing<br />
nauwelijks het geval.’ aan het woord is rob van daalen<br />
van connexxion, concessiehouder in de regio twente. als<br />
van daalen gevraagd wordt toch één opstartprobleem te<br />
noemen, meldt hij de aanvankelijk lage accelaratiesnelheid.<br />
‘technisch waren de bussen perfect inzetbaar, maar<br />
doordat ze trager accelereerden dan conventionele bussen,<br />
hadden ze in de beginfase moeite op tijd te rijden. na enkele<br />
modificaties is die kwestie snel opgelost.’<br />
ondanks de positieve ervaringen durft van daalen zich niet uit<br />
te spreken over de snelheid waarmee elektrische en hybride<br />
bussen hun intrede zullen doen. ‘dit is mede afhankelijk van<br />
de opdrachtgevers. zij kunnen in hun concessie expliciet aangeven<br />
of meer hybride en elektrische bussen ingezet moeten<br />
worden. in de komende jaren zal het fenomeen ongetwijfeld<br />
een vlucht gaan nemen, zeker in de dichtbevolkte steden.’<br />
busleverancier vdl bus & chassis ziet volgens pieter blom<br />
in december 2013 vangt in enschede een nieuwe concessieperiode<br />
aan. connexxion draagt daarbij het stokje over<br />
aan syntus, die de regio twente heeft toegezegd binnen<br />
de concessie de meest milieuvriendelijke bussen in te<br />
zetten volgens de geldende norm. bovendien heeft syntus<br />
beloofd ook gedurende de concessie – als technologische<br />
en marktontwikkelingen hier aanleiding toe geven – een<br />
extra groep bussen te vernieuwen. berloth besluit: ‘het is<br />
te vroeg om de gehele vloot nu al elektrisch of hybride uit<br />
te voeren, maar hopelijk zal hier later in de concessie wel<br />
– <strong>voor</strong> een deel – ruimte <strong>voor</strong> ontstaan.’<br />
– namens het bedrijf nauw betrokken bij het project lijn<br />
2 – een steeds prominentere rol weggelegd <strong>voor</strong> elektrisch<br />
vervoer. ‘zelf bieden wij in ons portfolio de hybride bus al<br />
<strong>voor</strong> productie aan. wij geloven oprecht in de toepassing van<br />
hybride bussen in dichtbevolkte gebieden, mede vanwege<br />
de toenemende eisen aan de luchtkwaliteit. ook volledig<br />
elektrisch aangedreven bussen hebben onze aandacht en<br />
wij zijn met diverse <strong>voor</strong>ontwikkelingen bezig. de betaal- en<br />
inzetbaarheid zijn <strong>voor</strong> ons belangrijke rand<strong>voor</strong>waarden.’<br />
blom is uitermate tevreden over de ervaringen met lijn 2.<br />
‘de samenwerking met en tussen de vervoerder en de stad<br />
enschede is perfect verlopen. omdat wij bij de hybride bus<br />
ook te maken hebben met relatief nieuwe technologie,<br />
hebben wij relatief lang stilgestaan bij de conceptfase.<br />
wij wilden absoluut zeker zijn dat alle componenten<br />
betaalbaar, passend, licht genoeg en bedrijfszeker waren.<br />
nu de bussen eenmaal rijden en de inzetbaarheid hoog<br />
gebleken is, kunnen wij met recht stellen een goede<br />
prestatie neergezet te hebben.’
Zakelijke markt brengt elektrisch rijden<br />
van pioniersfase naar volwassenheid<br />
Door de leaserijder fiscaal te be<strong>voor</strong>delen als deze kiest <strong>voor</strong> een elektrische auto, jaagt de overheid<br />
de zakelijke markt <strong>voor</strong> elektrische voertuigen momenteel fors aan. Zowel leasemaatschappijen als<br />
autofabrikanten zien de fiscale stimulering als een welkome maatregel en verwachten dat de zakelijke<br />
markt elektrisch rijden in de komende periode van de pioniers- naar de volwassenheidsfase gaat brengen.<br />
‘zakelijke rijders blijken eerder geneigd elektrisch te rijden vanwege<br />
de fiscale <strong>voor</strong>delen’, opent diederik reitsma van bmw<br />
group nederland het gesprek. ‘dit geeft aan dat elektrische<br />
mobiliteit via de zakelijke markt van de grond moet komen.<br />
al met al maakt het nederland bijzonder geschikt <strong>voor</strong> onze<br />
vloot bmw activee om ervaring op te doen. wij verwachten<br />
dat in 2020 zo’n tien procent van de markt zal bestaan uit<br />
elektrische en (plug-in) hybride auto’s. daarnaast zien wij een<br />
sterk veranderende mobiliteitsbehoefte in de grote steden. wij<br />
maken daarom een verandering door van autofabrikant naar<br />
aanbieder van mobiliteit. dit jaar brengen wij onder andere de<br />
bmw activee: een <strong>voor</strong>loper van het nieuwe op duurzaamheid<br />
geschoeide subbrand bmw i. nederlandse klanten testen een<br />
reeks van dertig bmw activee’s als onderdeel van een wereldwijde<br />
praktijktest met duizend auto’s.’<br />
Lease<br />
niet alleen autofabrikanten als bmw zijn momenteel zeer actief<br />
op de zakelijke markt van elektrisch vervoer. ook de leasemaatschappijen<br />
doen een belangrijke duit in het zakje. zo is friesland<br />
lease een van de nederlandse leasemaatschappijen die <strong>voor</strong>op<br />
loopt in de toepassing van elektrisch vervoer. het is zelfs de eerste<br />
leasemaatschappij die naast auto’s ook elektrische scooters en<br />
fietsen aanbiedt. ‘wij zien een wijziging in de mobiliteitsbehoefte<br />
van gebruikers’, stelt mirjam marinus, manager marketing, kwaliteitszorg<br />
en duurzaamheid bij friesland lease. ‘bedrijven zullen<br />
in de komende jaren meer en meer een mobiliteits- in plaats van<br />
een leasebudget aan hun werknemers beschikbaar stellen. de<br />
‘nieuwe’ werknemer vindt een auto wel gemakkelijk maar niet<br />
het belangrijkst. hij combineert mobiliteitsvormen. daarnaast<br />
vindt qua voertuigkeuze ‘downsizing’ plaats. een lage fiscale<br />
bijtelling is belangrijker dan de grote of status van het voertuig.’<br />
juist omdat de zakelijke rijder als gevolg van fiscale <strong>voor</strong>delen<br />
meer en meer kiest <strong>voor</strong> alternatieve aandrijvingen verwacht<br />
marinus dat de zakelijke markt een belangrijke rol gaat spelen<br />
<strong>voor</strong> elektrisch rijden. ‘<strong>voor</strong> een definitieve doorbraak is uniforme<br />
regelgeving wel cruciaal. in onze optiek is het eenmalig aanjagen<br />
van de markt met subsidie nutteloos als de bijtelling keer op keer<br />
verandert. het is zaak deze <strong>voor</strong> een zo lang mogelijk periode vast<br />
te stellen. de zakelijke rijder wil zekerheid.’<br />
Rand<strong>voor</strong>waarde<br />
net als marinus, ziet ook alexander heijkamp – sectormanager<br />
automotive bij rabobank nederland – consistente regelgeving<br />
als een belangrijke rand<strong>voor</strong>waarde. ‘een leaserijder<br />
die kiest <strong>voor</strong> een bepaald voertuig wil bij zijn keuze zeker<br />
weten dat hij gedurende de gehele periode – bij<strong>voor</strong>beeld<br />
drie of vijf jaar – dezelfde bijtelling kent. bij een wedstrijd<br />
verander je spelregels ook niet halverwege.’<br />
volgens heijkamp vormt elektrisch rijden een essentieel onderdeel<br />
van de ambitie van de rabobank om het duurzame karakter<br />
binnen het bedrijf naar een hoger niveau te tillen. ‘duurzaam<br />
ondernemen wordt een soort ‘licence tot act’ en elektrisch<br />
vervoer is een van de onderdelen. meer en meer bedrijven zullen<br />
elektrisch rijden omarmen waardoor de zakelijke markt in de<br />
komende jaren fors zal groeien. met ons dochterbedrijf athlon<br />
car lease beschikken wij over een bedrijf om hierop in te spelen.<br />
athlon jaagt deze nieuwe mobiliteitsvorm aan door niet alleen als<br />
eerste grote aantallen elektrische voertuigen te bestellen – zoals<br />
honderd opel ampera’s en honderd elektrische renaults – maar<br />
door ook in tal van projecten de participeren.’<br />
‘nu de zakelijke rijders elektrische mobiliteit beginnen te<br />
omarmen wordt de stap van de pioniers naar de volwassenheid<br />
gezet’, vervolgt heijkamp. ‘zowel de voertuigen als de<br />
laadinfrastructuur worden volwassen. om een nog bredere<br />
acceptatie te krijgen is een verdere uitbreiding van de infrastructuur<br />
en extra voertuigkeuze overigens wenselijk.’<br />
MINNEMIJN SMIT OP ZOEK<br />
OVER TOEKOMST<br />
ZAKELIJKE NAAR... MARKT:<br />
Minnemijn Smit, <strong>voor</strong>malig lid Formule<br />
E-Team, over de toekomst van elektrisch<br />
vervoer in de zakelijke markt:<br />
‘nu de overheid het elektrisch rijden fiscaal<br />
stimuleert, verwacht ik dat de zakelijke<br />
automobilist de elektrische auto meer en<br />
meer zal gaan omarmen. tal van verschillende<br />
initiatieven - zoals leasemaatschappijen<br />
die elektrisch vervoer proactief in de<br />
markt zetten - leveren hier een bijdrage<br />
aan. deze private initiatieven opgeteld<br />
bij de marktstimulering door de overheid,<br />
overtuigen mij van het idee dat de zakelijke<br />
markt binnen de kortste keren in een<br />
versnelling terecht zal komen.’<br />
7
Enkele highlights Nederland elektrisch in beeld<br />
Op deze twee pagina’s treft u een<br />
visueel overzicht aan van wat de<br />
verschillende Nederlandse regio’s te<br />
bieden hebben als het gaat om elektrisch<br />
vervoer. Bovendien licht een zevental<br />
ondernemers hun activiteiten toe en<br />
spreken zij hun verwachting uit over de<br />
toekomst van elektrisch vervoer.<br />
Jan Storm van HRN | EV Centrum uit Rotterdam:<br />
‘het hnr i ev centrum is de eerste locatie in nederland waar alles<br />
op het gebied van elektrisch vervoer beschikbaar is. ondernemers<br />
kunnen hier met klanten of belangstellenden op praktisch ieder<br />
uur van de dag hiernaartoe om zich te oriënteren, te leren,<br />
elektrisch te rijden en te beleven. naast de auto’s en tweewielers<br />
worden ook alle andere facetten van elektrisch - en schoon<br />
vervoer zichtbaar en concreet gemaakt in ons centrum. zo geven<br />
wij <strong>voor</strong>lichting en advies over onder andere subsidies, laadpalen,<br />
verzekeringen en leasing. mede door de achtergrond van de<br />
aangesloten partners worden mobiliteitsvraagstukken benaderd.’<br />
Edwin de Veen van Chargepoint uit Apeldoorn (Gld.):<br />
‘vijf jaar geleden zijn wij gestart met het aanbieden van oplossingen<br />
<strong>voor</strong> de laadinfrastructuur van elektrische voertuigen.<br />
dit heeft in de afgelopen jaren geleid tot talrijke prototypes en<br />
uitontwikkelde systemen. wij hebben ons de diepgaande techniek<br />
van laadpalen – zowel software als elektrotechniek – volledig<br />
eigen gemaakt. de truc van een optimale laadpaal is hoog inzetten<br />
op technologie waardoor een oplaadpunt <strong>voor</strong> de gebruiker zeer<br />
eenvoudig te gebruiken is. in de toekomst worden onze laadpalen<br />
van extra intelligentie <strong>voor</strong>zien worden, mede omdat de auto ook<br />
een opslagbron <strong>voor</strong> decentraal Twee opgewekte elektrische energie Ebretti-scooters wordt.’<br />
8<br />
Taco Anema, directeur van QWIC uit Amsterdam:<br />
‘als fabrikant van elektrische fietsen en scooters <strong>voor</strong> stedelijk<br />
gebruik proberen wij met onze producten een alternatief te bieden<br />
<strong>voor</strong> korte autoritten. wij vervangen niet het voertuig, maar<br />
de bewegingen met twee mogelijkheden: tweewielers die zich<br />
<strong>voor</strong>tbewegen met (fietsen) en zonder (scooters) inspanning van<br />
gebruikers. het gaat om drie type scooters, van licht tot zwaar. de<br />
fietsen zijn eveneens gesegmenteerd in drie groepen: comfort,<br />
sportief en compact. de propositie is een van de zaken waarmee<br />
wij ons onderscheiden. een scooter of fiets wordt namelijk niet<br />
verkocht omdat deze milieuvriendelijk is, maar vanwege de<br />
functionaliteit. een elektrische scooter moet daarom niet alleen<br />
<strong>voor</strong> het milieu beter zijn, maar een conventionele scooter ook op<br />
alle andere fronten verslaan.’<br />
Voor meer informatie over de verschillende projecten en initiatieven rond elektrisch vervoer<br />
in de hierboven afgebeelde regio’s kunt u naar de volgende websites surfen:<br />
- <strong>voor</strong> Friesland: www.drive4electric.nl - <strong>voor</strong> Amsterdam: www.amsterdamelektrisch.nl<br />
- <strong>voor</strong> Utrecht: www.utrecht.nl/elektrisch - <strong>voor</strong> Rotterdam: www.rotterdamelektrisch.nl<br />
- <strong>voor</strong> Gelderland: www.gelderland.nl/?id=18858 - <strong>voor</strong> Limburg: www.stichtinglimburgelektrisch.nl<br />
- <strong>voor</strong> Brabant:www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/energie/elektrisch-rijden.aspx
André Beukers van E-Trucks Europe in Westerhoven (Brb.):<br />
‘wij ontwikkelen een modulaire elektrische aandrijflijn <strong>voor</strong> trucks<br />
tot 22 ton, die zowel in bestaande als in nieuwe vrachtwagens<br />
van verschillende merken ingebouwd kan worden. e-trucks<br />
europe wenst op termijn deze inbouw seriematig aan te pakken<br />
met bestaande en nieuwe trucks. wij richten ons daarbij in eerste<br />
instantie op de markt <strong>voor</strong> voertuigen die in een stadsomgeving<br />
ingezet zullen worden in belgië, nederland en het westelijk deel<br />
van duitsland. juist in die stadsomgeving komt een volledige<br />
elektrische vrachtwagen, die beweegt zonder geluid en geen<br />
uitstoot kent van roet en co2, volledig tot zijn recht.’<br />
Anton van Wijk van De Stille Boot uit Heeg (Friesland):<br />
‘wij maken zelf elektrische vaartuigen en importeren ook een<br />
aantal modellen uit frankrijk en amerika. onze ambitie is om<br />
een bijdrage te leveren aan het doel om als sector in 2050 in<br />
nederland geen enkele jachtboot met dieselmotoren meer te<br />
leveren, oftewel alleen nog elektrische vaartuigen op de markt te<br />
brengen. de stille boot wil daarbij een speler van een aanzienlijk<br />
formaat worden. meer en meer slaan wij met bestaande werven<br />
de handen ineen om gezamenlijk elektrisch varen naar een<br />
volgend niveau te tillen. de stille boot kan daarbij de onderdelen<br />
en asloze motoren leveren. friesland neemt als regio een unieke<br />
positie in. in noordwest-europa is er geen enkel ander gebied dat<br />
over een soort gelijk cluster beschikt.’<br />
Michael Pickering van Noveco uit Gameren (Gld.):<br />
‘wij zijn sinds 2005 actief op de markt van elektrische scooters. de<br />
afgelopen twee jaar waren wij het meest verkochte elektrische<br />
scootermerk. wij kennen een landelijk netwerk van honderdvijftig<br />
bedrijven die onze elektrische scooters over de bühne brengen.<br />
vanaf het eerst moment dat wij actief zijn geworden op de markt<br />
van elektrische scooters zijn wij onze novox-scooter zelfstandig<br />
gaan ontwikkelen en produceren, ook de controller - de centrale<br />
aansturingsunit van de scooters - is in eigen beheer gerealiseerd.<br />
<strong>voor</strong> de komende jaren hebben wij de ambitie om in deze<br />
groeiende sector nederlands marktleider te blijven.’<br />
Edward Bongers van de Stichting Limburg Elektrisch:<br />
‘wij verzorgen elektrisch rijden proefprojecten van een maand bij<br />
limburgse organisaties. hierbij wordt begonnen met een mobiliteitsscan<br />
onder alle medewerkers, vervolgens worden vijf tot tien<br />
elektrische voertuigen gedurende een aantal weken ingezet. wij<br />
stellen dan een groot aantal verschillende type elektrische aangedreven<br />
twee-, drie- en vierwielers beschikbaar, van fietsen tot scooters<br />
en auto’s. de proef wordt afgesloten met een online-evaluatie en rapportage.<br />
op basis van opgedane praktijkervaring wordt een advies<br />
uitgebracht hoe elektrische mobiliteit blijvend kan bijdragen aan het<br />
realiseren van de doelen van de betreffende organisatie.’<br />
9
Louis van den Heuvel en Marc Graets van ZOEM (foto: Martijn van Osch)<br />
Taxi’s en deelvervoer als de ideale partners<br />
van de elektrische auto<br />
De grote gemene deler tussen elektrische taxi’s en deelauto’s is het kilometrage. Zowel taxi’s<br />
als deelauto’s maken bij <strong>voor</strong>keur zo veel mogelijk kilometers vanwege het rendement.<br />
Daarmee zijn beide vervoersvormen ook bij uitstek geschikt om te elektrificeren en is deze<br />
markt logischerwijs door het Formule E-Team aangewezen als speerpuntsector.<br />
in amsterdam is sinds afgelopen november taXi-e actief.<br />
het taxibedrijf rijdt met een volledig elektrisch wagenpark<br />
bestaande uit twintig nissan leafs. ‘de eerste ervaringen<br />
zijn zeer positief’, vertelt directeur ruud zandvliet.<br />
‘niet alleen de gebruikers maar ook de chauffeurs zijn<br />
enthousiast. de koudwatervrees is volledig verdwenen.<br />
bovendien is geen enkele auto stil komen te staan. de<br />
betrouwbaarheid is ontzettend hoog.’<br />
Laadstation<br />
succes of niet, ook zandvliet beseft dat elektrische taxi’s<br />
<strong>voor</strong>alsnog niet het straatbeeld bepalen. ‘een van de zaken<br />
die de komst zou stimuleren is een grotere actieradius en<br />
een betere laadinfrastructuur. zo zijn snellaadmogelijkheden<br />
beperkt en staan huidige laadpalen niet altijd op de<br />
gewenste plekken.’ mede vanwege dit aspect werkt taxi-e<br />
aan het grootste europese laadstation. aan de rand van<br />
amsterdam verrijzen veertig reguliere laadpunten en vier<br />
snelladers. zandvliet: ‘deze worden ook <strong>voor</strong> derden toegankelijk.<br />
zo heeft amsterdam straks een plek waar je als<br />
buitenstaander te allen tijde je voertuig kunt laden, want<br />
dat is bij andere laadpunten niet altijd zo. wij nemen daarmee<br />
een stuk onzekerheid weg.’ wensen heeft zandvliet<br />
nog wel. ‘bij<strong>voor</strong>beeld elektrische taxi’s altijd op de a-baan<br />
laten rijden bij schiphol. verder kan een marktversnelling<br />
ontstaan als meer snelladers beschikbaar komen en<br />
elektrische taxi’s <strong>voor</strong>rang krijgen bij aanbestedingen.’<br />
in de bossche wijk de muntel worden met succes elek-<br />
10<br />
trische voertuigen door bedrijven en particulieren gedeeld. ‘het<br />
project is ontstaan door het samenbrengen van ondernemers in<br />
den bosch die <strong>voor</strong>op willen lopen met duurzaamheid’, memoreert<br />
louis van den heuvel van stichting zoem. ‘als de bakker ’s ochtends<br />
zijn brood en bossche bollen bezorgt heeft hij de rest van de dag<br />
de e-auto niet meer nodig, die kan dan door andere bedrijven of<br />
particulieren gebruikt worden. door de verschillende behoeftes te<br />
matchen maken wij elektrische voertuigen eenvoudig toegankelijk<br />
<strong>voor</strong> een groot aantal gebruikers. uit de statistieken blijkt dat een<br />
eigen auto zesennegentig procent van de tijd stil staat. door het<br />
delen van voertuigen kan dit percentage aanzienlijk verlaagd worden.<br />
deelvervoer statistieken geven tevens aan dat elke nieuwe<br />
deelauto zo’n vijf auto’s laat verdwijnen uit het straatbeeld.’<br />
recent onderzoek van zoem in samenwerking met de gemeente<br />
‘s-hertogenbosch toont aan dat vierendertig procent van de ondervraagde<br />
inwoners overweegt gebruik te maken van elektrisch<br />
deelvervoer. ‘dit toont aan dat het project kansrijk is’, stelt van den<br />
heuvel. ‘uiteindelijk zou het natuurlijk fantastisch zijn als in iedere<br />
bossche straat een elektrische deelauto staat.’<br />
‘je kunt de elektrische auto zien als een jumbojet’, vervolgt van<br />
den heuvel. ‘hoe meer kilometers hij maakt, hoe goedkoper hij<br />
wordt. de aanschaf is weliswaar duur, maar de kilometerprijs is zo<br />
laag dat je zo veel mogelijk kilometers wilt maken. door de relatief<br />
korte ritjes – de voertuigen in onze pool rijden per rit gemiddeld<br />
veertien kilometer – is het laden daarbij geen enkel probleem.<br />
wij proberen daarbij mensen te overtuigen te participeren door<br />
<strong>voor</strong>delen te benoemen als kostenbesparing en keus uit meerdere<br />
typen e-vervoersmiddelen.’<br />
ALEXANDRA VAN OP ZOEK<br />
HUFFELEN OVER<br />
TAXI’S NAAR...<br />
& DEELAUTO’S:<br />
Alexandra van Huffelen, wethouder Duurzaamheid<br />
van Rotterdam lid Formule E-Team:<br />
‘door elektrisch vervoer in rotterdam te<br />
stimuleren verbetert de luchtkwaliteit en<br />
vermindert de co 2 -uitstoot en geluidshinder.<br />
taxi’s en deelauto’s zijn bij uitstek geschikt<br />
<strong>voor</strong> elektrisch rijden omdat ze veel korte<br />
ritten in de stad maken. de samenwerking<br />
tussen taxibedrijven, deelauto organisaties,<br />
overheden en energiemaatschappijen zorgde<br />
reeds <strong>voor</strong> de introductie van elektrische<br />
auto’s in diverse wagenparken. dat wordt<br />
versterkt door de aanleg van een rotterdamse<br />
oplaadinfrastructuur met duizend oplaadpunten<br />
en de vestiging van het nationaal<br />
elektrisch vervoer centrum in rotterdam; hier<br />
kun je zelf ervaren hoe elektrisch rijdt. nu is<br />
het belangrijk fors door te pakken: dat is goed<br />
<strong>voor</strong> de bereikbaarheid en leefbaarheid van de<br />
stad én de gezondheid van mensen.’
Het Brabantse aanbod in beeld:<br />
Pionieren met slimme netten, heavy duty en openbaar vervoer<br />
Noord-Brabant is het focusgebied dat in <strong>2012</strong> de eer ten deel valt om als eerste het in de toekomst jaarlijks<br />
terugkerende Formule E-Team-congres te hosten. De zuidelijke provincie zet sinds 2009 stevig in op de ontwikkeling<br />
van elektrisch rijden en slimme netten. De provincie daagt gemeenten, bedrijven en kennisinstellingen uit om<br />
gezamenlijk nieuwe technologieën naar de markt te brengen en deze door te ontwikkelen. Afgelopen najaar heeft<br />
Brabant als logische vervolgstap in haar aanpak een Green Deal afgesloten met de Rijksoverheid en is besloten om<br />
in het kader van de Agenda van Brabant stevig te blijven inzetten op het doorontwikkelen van elektrisch rijden.<br />
‘om de in de green deal vastgelegde ambities waar te kunnen<br />
maken – zoals de realisatie van drieduizend laadpunten in 2014<br />
– presenteerde de provincie noord-brabant tijdens het formule<br />
e-team-congres een deel van haar beleid <strong>voor</strong> de periode tot en<br />
met 2014. ‘wij willen niet alleen de introductie van elektrisch rijden<br />
versnellen, maar juist ook de bijbehorende innovatie en slimme<br />
netwerken blijven aanjagen’, aldus gedeputeerde bert pauli,<br />
gedeputeerde economische zaken en bestuur bij de provincie<br />
noord-brabant. eind 2010 maakte de provincie noord-brabant de<br />
reservering bekend van tien miljoen euro <strong>voor</strong> de stimulering van<br />
elektrisch rijden en slimme netten. de destijds aangekondigde<br />
investering – onderdeel van de provinciale energieagenda –<br />
bouwde <strong>voor</strong>t op de regeling ‘elektrisch rijden en slimme decentrale<br />
netwerken’ (slim erb-regeling). <strong>voor</strong> deze slimerb-regeling<br />
was sinds dat jaar 2,8 miljoen euro subsidie beschikbaar <strong>voor</strong> het<br />
stimuleren van cross-sectorale innovatie binnen het brabantse<br />
midden- en kleinbedrijf en in het domein van elektrisch rijden<br />
en slimme netten. de regeling heeft geresulteerd in een tiental<br />
experimenteer- en ontwikkelprojecten waarin tal van uiteenlopende<br />
bedrijven en organisaties participeren. zo heeft een cluster<br />
gewerkt aan de ontwikkeling van een elektrische twaalfmeterbus,<br />
werd een deelautoproject opgetuigd, maar werden bij<strong>voor</strong>beeld<br />
ook de ontwikkeling van een range extender en een elektrische<br />
vrachtwagen gestimuleerd.<br />
Dezelfde koers en focus<br />
toen de provincie drie jaar geleden samen met onder andere<br />
essent, enexis, de gemeenten ’s-hertogenbosch en het automotive<br />
cluster in helmond begon met in te zetten op elektrische<br />
mobiliteit, is brabant een koers gaan varen gebaseerd op de kracht<br />
van de regio. het verbinden van de werelden van groene stroom<br />
en nieuwe mobiliteit levert nieuwe perspectieven; de high tech<br />
industrie levert daarbij de oplossingen in de vorm van nieuwe<br />
producten en nieuwe diensten. uit analyse werd al snel duidelijk<br />
dat er grote kansen liggen en dat er tevens een stevige mondiale<br />
competitie zou gaan ontstaan.<br />
pauli: ‘de ‘nieuwe’ koers richt zich op economische kansen op basis<br />
van marktpotentie en sterktes van brabant. de aanpak is gericht<br />
op de marktontwikkeling van belangrijke niches zoals openbaar<br />
vervoer (bussen en taxi’s) en binnenstedelijke logistiek (waaronder<br />
afvalinzameling). juist in die segmenten kennen wij namelijk<br />
sterke bedrijven die in staat zijn de benodigde technologie en<br />
bijbehorende voertuigen te leveren.’ de gereserveerde middelen<br />
en het bijbehorende uitvoeringsprogramma zullen drie pijlers<br />
kennen die via marktonderzoek bevestigd zijn. pauli: ‘op de eerste<br />
plaats benutten we bij het openbaar vervoer onszelf als launching<br />
customer. wij kijken in de komende periode als provincie samen<br />
met vervoerders en busleveranciers naar de mogelijkheden om in<br />
nieuwe concessies gedeeltelijk elektrische bussen in te zetten. onze<br />
provincie herbergt namelijk tal van bedrijven die in dit segment<br />
van heavy electric powertrain actief zijn en als geen ander in staat<br />
zullen zijn een goede propositie neer te zetten. wij trekken daarbij<br />
gezamenlijk op met de stichting zero emissie busvervoer.’<br />
Meer investeren, minder subsidie<br />
de tweede pijler die de provincie benoemd heeft, is die van nieuwe<br />
mobiliteit en energiediensten. dit domein bevat niet alleen onderwerpen<br />
als elektrisch deelvervoer en stadsdistributie, maar ook tal<br />
van zaken rondom slimme netten, inclusief decentrale opwekking<br />
van duurzame energie en slimme laadstructuren. de provincie<br />
neemt actief deel door mee te investeren in het vinden van oplossingen<br />
die werken en die perspectief bieden op een ambitieuze<br />
marktgroei van groene elektrische mobiliteit. in de samenwerking<br />
tussen high tech bedrijven, nieuwe service providers en stevige<br />
partners als autofabrikanten zien zij belangrijke ontwikkelingen<br />
om deze markt tot wasdom te laten komen. de provincie kijkt<br />
hoe zij deze ontwikkelingen kan faciliteren, bij<strong>voor</strong>beeld door het<br />
aanbieden van een ambitieuze proeftuin en door het participeren<br />
in kansrijke projecten en kansrijke bedrijven. investeringen in<br />
technostarters als epyon, agv en emoss zijn <strong>voor</strong>beelden van<br />
dergelijke investeringen.<br />
de laatste pijler is kennisclustering en doorontwikkeling van<br />
campussen. brabant beschikt over meerdere kennisintensieve<br />
campussen; van de high tech campus eindhoven tot de automotive<br />
campus in helmond, de universiteitscampus in eindhoven en<br />
de logistieke campus in breda.<br />
<strong>voor</strong> elke van de drie genoemde pijlers heeft de provincie noordbrabant<br />
volgens pauli een aantal projecten in <strong>voor</strong>bereiding. ‘<strong>voor</strong><br />
al die projecten geldt weer dat het doel niet zo zeer het op de weg<br />
krijgen van voertuigen is, maar de combinatie van innovatie en<br />
marktontwikkeling. wij hanteren de methodiek technology push<br />
en market pull. bovendien gaat het om maatwerk en de vorming<br />
van consortia.’ de provincie zal niet zoals in het verleden een<br />
tenderregeling openstellen maar doelbewust projecten ontwikkelen<br />
op de geïdentificeerde pijlers. de projecten in <strong>voor</strong>bereiding<br />
kennen een grote diversiteit, uiteenlopend van grootschalige<br />
testen met openbaar vervoer, slimme laadinfrastructuur, heavy<br />
duty powertrains en stadsdistributie. pauli besluit: ‘als provincie<br />
zullen wij samen met de gemeenten binnen onze provinciegrenzen<br />
optreden als launching customer.’<br />
>><br />
11
12<br />
Jaap Willems bij het deelautoproject in het Bossche Paleiskwartier<br />
in het bossche paleiskwartier vindt een door de provincie<br />
noord-brabant gesubsidieerd experimenteerproject plaats<br />
met elektrisch deelvervoer. brabant water, has den bosch,<br />
avans hogeschool, tribal internet solutions, de rechtbank<br />
’s-hertogenbosch en kw1c maken gezamenlijk gebruik van<br />
elf elektrische voertuigen. binnen het project worden gebruikerservaringen,<br />
kosten en baten en batterijen gemonitord. ‘via<br />
die monitoring gaan we na in hoeverre elektrische (deel)auto’s<br />
financieel en operationeel aantrekkelijk’, stelt projectleider jaap<br />
willems die vanuit dhv gedetacheerd is bij de gemeente ’shertogenbosch.<br />
‘het afgelopen kalenderjaar stond <strong>voor</strong>al in het<br />
teken van het optuigen van het project. de laadinfrastructuur<br />
werd geïnstalleerd en de voertuigen besteld, waarbij het gaat<br />
om vijf nissan leafs, vijf peugeot ions en een tesla roadster.<br />
sinds het najaar vindt het delen van de voertuigen daadwerkelijk<br />
plaats en half januari is het laatste voertuig geleverd.’<br />
‘logischerwijs komen wij nu de eerste kleine euvels tegen’,<br />
vervolgt willems. ‘zo blijkt in de parkeerkelder bij<strong>voor</strong>beeld<br />
het gps-signaal erg zwak en moeten wij dit versterken. het is<br />
belangrijk om in de eerste periode dergelijke de kinderziek-<br />
tes te verhelpen. het accent lag de afgelopen drie maanden<br />
op verdiepen en nu gaan we naar de fase van verbreden en<br />
opschalen. een belangrijke ontwikkeling in dat kader is de<br />
intentieverklaring met ondernemers uit de gruyterfabriek<br />
waar eveneens elektrische deelvoertuigen komen te staan.<br />
wij tuigen daar momenteel een soortgelijk project op als in<br />
het paleiskwartier. bovendien onderzoeken wij nog meer van<br />
dit soort mogelijkheden.’<br />
een andere leuke ontwikkeling is volgens willems de<br />
samenwerking met een andere brabants innovatieproject,<br />
smart charging geheten. ‘binnen dat project is een slim<br />
laadsysteem ontwikkeld dat in de komende periode binnen<br />
ons deelautoproject uitgetest gaat worden. het accent ligt bij<br />
het op afstand volladen van elektrische voertuigen met een<br />
zo min mogelijke netbelasting. wij hopen door deze samenwerking<br />
het ook mogelijk te maken om later in het project<br />
lokaal opgewekte energie te gebruiken <strong>voor</strong> het laden van de<br />
voertuigen en zo uiteindelijk ook vehicle-to-grid technologie<br />
toe te passen waarbij elektrische voertuigen fungeren als<br />
buffer en opslagmiddel van duurzame energie.’<br />
Mark Smidt en Rudi Jonkman van Heliox<br />
>><br />
het in eindhoven gevestigde proxenergy levert zonneenergiesystemen<br />
<strong>voor</strong> pariculieren en bedrijven. de<br />
combinatie van zonnestroom en elektrisch vervoer maakt het<br />
mogelijk om volledig groen te rijden. proxenergy ontwikkelt<br />
oplossingen om vraag en aanbod van energie op elkaar af<br />
te stemmen. met de komst van de elektrische auto <strong>voor</strong>ziet<br />
het bedrijf <strong>voor</strong> de nieuwe voertuigen een belangrijke rol als<br />
tijdelijke opslagbron. de elektrische auto gaat in samenwerking<br />
met decentrale opwekking in de vorm van duurzame<br />
energie <strong>voor</strong> het eerst in de geschiedenis dynamische<br />
prijsvorming mogelijk maken. consumenten en bedrijven die<br />
lokaal energie opwekken, slaan dit tijdelijk op met behulp<br />
van elektrische voertuigen en gebruiken of verkopen het op<br />
een gunstig moment als de energieprijs hoog is.<br />
Enabler<br />
<strong>voor</strong> proxenergy staat <strong>2012</strong> in het teken van het aanjagen<br />
van energiebesparing via haar energy savings programma.<br />
hierin staat de verkoop van zonne-energiesystemen centraal.<br />
2013 staat in het teken van bewustwording met het energy<br />
awareness programma en in 2014 hoopt het bedrijf middels<br />
haar energiemanagementsystemen en het energy management<br />
programma <strong>voor</strong> het eerst op grote schaal dynamische<br />
prijsvorming mogelijk te maken.<br />
momenteel participeert proxenergy in twee nationale<br />
proeftuinen om praktijkervaring op te doen met slimme netten.<br />
het doel <strong>voor</strong> proxenergy is energiemanagementsystemen te<br />
ontwikkelen welke uiteindelijk meegeleverd zullen worden<br />
bij zonne-energie-installaties’, vertelt paul de jong, chief<br />
technology officer van proxenergy. ‘smart grids fungeren in
de nabije toekomst als een enabler door de grootschalige<br />
uitrol van decentrale energieopwekking technisch mogelijk te<br />
maken. eigenlijk lost het smart grid ook een probleem op wat<br />
er nog niet is. pas als tien procent ‘invoeding’ van decentraal<br />
opgewekte energie plaatsvindt, ontstaan er zo veel congestie-<br />
en onbalansproblemen op het net waardoor ‘slimme’ matching<br />
tussen vraag- en aanbod van energie noodzakelijk zal worden.’<br />
Vehicle-to-grid<br />
in de visie van de jong zal door de opkomst van decentrale<br />
energieopwekking ook een detailhandelsnetwerk toegevoegd<br />
worden aan de energiemarkt die naast de bestaande energiereuzen<br />
(retailers), een steeds belangrijkere rol gaan spelen.<br />
‘door bij die detailhandelaren – de consumenten en bedrijven<br />
die decentraal opwekken – op het laagste niveau van het<br />
netwerk intelligentie in te bouwen in de vorm van energiemanagementsystemen,<br />
creëer je controle over het netwerk en<br />
wordt de <strong>voor</strong>spelbaarheid groter.’<br />
hoewel de elektrische auto nog niet veelvuldig genoemd is,<br />
speelt die volgens de jong een cruciale rol. ‘enerzijds aan de<br />
vraagkant als knelpunt wanneer een groot aantal voertuigen<br />
gelijktijdig wil laden, maar belangrijker nog de energieopslag<br />
die de elektrische auto mogelijk maakt; het zogenaamde<br />
vehicle-to-grid. vandaag de dag kennen wij nog geen<br />
tekort aan energie en wordt decentraal opgewekte energie<br />
<strong>voor</strong>al als aanvulling gebruikt. in de toekomst zal decentrale<br />
opwekking echter een must zijn daar anders de leveringszekerheid<br />
in het geding komt. echter, alvorens wij dit met zijn<br />
allen beseffen, zal een eyeopener nodig zijn. japan is wat dat<br />
betreft een <strong>voor</strong>beeld. na de tsunami en het uitvallen van de<br />
kerncentrales toverde toyota binnen no-time de vehicle-togrid<br />
technologie uit de hoge hoed en werd overgeschakeld<br />
naar een elektriciteits<strong>voor</strong>ziening die <strong>voor</strong> een groot deel<br />
draait op decentrale opwekking met zonnepanelen.’<br />
‘een smart grid begint heel klein en dat zal ook in nederland<br />
zo zijn’, vervolgt de jong. ‘ierland is een goed <strong>voor</strong>beeld. daar<br />
werken ze in feite al jaren met slimme sturing. vanwege de<br />
beperkte netcapaciteit krijgen alle ierse boeren een seintje<br />
wanneer zij hun melkmachine mogen aanzetten. zouden ze<br />
dit allen tegelijk doen, ontstaat netinstabiliteit. het is een<br />
heel simpel <strong>voor</strong>beeld van het regulieren van een elektriciteitsnet.<br />
wij zullen in de komende periode <strong>voor</strong> nederland de<br />
komst van een smart grid mogelijk maken.’<br />
High tech energie-oplossingen<br />
ook heliox mag met recht een oer-brabantse high tech<br />
onderneming genoemd worden. het bedrijf – geleid door<br />
Paul de Jong van ProxEnergy met de Toyota Plug-in Hybrid<br />
rudi jonkman en mark smidt – ontwikkelt vanuit het in<br />
de brainport eindhoven gelegen best high tech energieoplossingen<br />
<strong>voor</strong> tal van sectoren. in het duurzame<br />
segment excelleert het bedrijf in zowel de solar als de<br />
elektrisch vervoermarkt. jonkman: ‘bij al onze activiteiten<br />
staan hogere energie-efficiëntie, robuustheid, gering<br />
gewicht, kleine afmetingen en flexibiliteit <strong>voor</strong>op. ook<br />
in het geval van elektrisch vervoer zijn wij in staat om<br />
elektronisch vermogen met een zeer gering verlies om te<br />
zetten. zo hebben wij de afgelopen twee jaar onder meer<br />
gewerkt aan de ontwikkeling van een ‘on board’ lader <strong>voor</strong><br />
elektrische auto’s.’<br />
On board charger<br />
‘de traditionele autofabrikanten beschikken over<br />
beperkte kennis op de domeinen vermogenselektronica<br />
en batterijen’, stelt smidt. ‘zij zijn sterk zoekende op het<br />
elektronische gedeelte. wij kunnen juist als specialisten in<br />
vermogenselektronica richting geven aan hun zoektocht.<br />
wij generen dus business door de problemen van de<br />
autofabrikanten die ze tegenkomen op te lossen.’<br />
een van de oplossingen die heliox recent ontwikkeld<br />
heeft is zoals gezegd de on board charger. jonkman: ‘de<br />
elektrische auto staat gemiddeld tweeëntwintig uur per<br />
dag stil. <strong>voor</strong> het laden in die tijd heb je geen speciale<br />
laadpaal nodig om te laden, dat kan gewoon via het<br />
reguliere stopcontact. de laadpalen in het publieke domein<br />
vervullen met name een belangrijke psychologische<br />
rol. zij geven de automobilist de zekerheid dat zij niet<br />
onderweg stranden. onze on board charger maakt het<br />
laden op alle denkbare locaties mogelijk. een stopcontact<br />
kom je immers overal tegen.’ smidt besluit: ‘met onze on<br />
board charger versnellen wij bovendien de introductie van<br />
elektrische voertuigen doordat gebruikers eenvoudiger<br />
en flexibeler kunnen laden. elke auto heeft met onze<br />
technologie immers zijn eigen laadpunt bij zich. meer<br />
en meer autofabrikanten zullen daarom <strong>voor</strong> on board<br />
chargers kiezen.’<br />
13
Well-to-wheel efficiency elektrisch rijden<br />
verhogen met duurzame energie<br />
Duurzame energie en elektrisch rijden hand in hand laten gaan. Het is het basisprincipe om<br />
tot een zo gunstig mogelijke ‘well-to-wheel’ efficiency te komen. Door ook de opwekking van<br />
de brandstof – in het geval van elektrische auto’s logischerwijs elektriciteit – mee te nemen<br />
in het verhaal, zijn conventionele en elektrische voertuigen eerlijk te vergelijken.<br />
de stichting natuur & milieu probeert zich zowel nationaal<br />
als internationaal in te zetten <strong>voor</strong> de grootschalige<br />
uitrol van elektrisch vervoer. nationaal is het een van<br />
de partners in het formule e-team en internationaal<br />
probeert het <strong>voor</strong>al via de lobby haar steentje bij te<br />
dragen. ‘zo pleiten wij bij het europees parlement <strong>voor</strong><br />
een zo scherp mogelijke co2-doelstelling <strong>voor</strong> auto’s’, stelt<br />
<strong>maart</strong>en van biezen, teammanager mobiliteit & ruimte<br />
bij de stichting natuur & milieu. ‘hoe scherper die norm,<br />
hoe meer elektrisch vervoer er immers zal komen.’<br />
Zonne-energie<br />
een van de meest recente wapenfeiten van natuur &<br />
milieu binnen nederland, is de aankondiging van de<br />
‘duurzame energiesnelweg’ a15. ‘wij hebben – samen<br />
met milieudefensie – van de postcode loterij vierenhalf<br />
miljoen euro gekregen om in 2015 veertigduizend auto’s<br />
14<br />
elektrisch te laten rijden op de a15 en dat op honderd<br />
procent duurzame energie die rond de snelweg opgewekt<br />
wordt. want pas als de energie<strong>voor</strong>ziening duurzaam is,<br />
rijden wij elektrisch zonder c02-uitstoot.’<br />
met name zonne-energie is volgens van biezen een relatief<br />
eenvoudig op te wekken ‘brandstof’ <strong>voor</strong> elektrische<br />
voertuigen. ‘met ons inkoopinitiatief ‘zon zoekt dak’<br />
proberen wij de toepassing te stimuleren. met acht zonnepanelen<br />
kun je jaarlijks al ruim negenduizend kilometer<br />
elektrisch rijden. berekeningen tonen dat een half miljoen<br />
elektrische auto’s die jaarlijks gemiddeld 16.000 kilometer<br />
rijden jaarlijks een energievraag van 1,6 terrawattuur<br />
oplevert. in 2020 zou dit slechts drie procent zijn van wat<br />
we van plan zijn in nederland duurzaam op te wekken.<br />
met de wetenschap dat alleen in het verkeer de co2uitstoot<br />
nog groeit, is duurzaam elektrisch rijden een zeer<br />
aantrekkelijke propositie.’<br />
de praktijk<strong>voor</strong>beelden<br />
met awizon en the new motion zijn twee bedrijven<br />
genoemd die nu al zonne-energie en elektrisch rijden<br />
hand in hand laten gaan. awizon realiseert onder meer<br />
solar carports waar elektrische auto’s duurzaam kunnen<br />
laden. the new motion is niet alleen partner in de<br />
duurzame energiesnelweg a15, maar sloot recent ook een<br />
samenwerkingsverband met de zonnefabriek.<br />
‘elektrisch rijden en duurzame energie moeten in de toekomst<br />
gezamenlijk toegepast worden’, stelt johan bakker,<br />
directeur van awizon. ‘wil je als overheid geloofwaardig<br />
overkomen bij het promoten van elektrisch vervoer, moet<br />
elke kilowattuur die in elektrisch rijden of varen gaat<br />
duurzaam opgewekt zijn.’<br />
bakker ziet met zijn bedrijf een nieuwe markt ontstaan<br />
nu de eerste pioniers de twee onderwerpen aan elkaar<br />
verbinden. ‘wil een massamarkt ontstaan <strong>voor</strong> specifieke<br />
toepassingen als solar carports, moet elektrisch rijden<br />
eerst ‘meer gewoon’ worden en niet uit het straatbeeld<br />
weg te denken zijn.’ dat juist in het noorden van het land<br />
toch al de eerste pioniers opstaan is volgens bakker niet<br />
gek. ‘logischerwijs hebben wij hier meer ruimte om<br />
zonnepanelen te plaatsen dan in de randstad. een mooi<br />
<strong>voor</strong>beeld is peugeot-dealer haaima in wirdum waar wij<br />
een zonnedak van vierhonderd vierkante meter hebben<br />
gerealiseerd en onder meer elektrische ions met de<br />
opgewekte energie geladen worden.’<br />
net als bakker gelooft ook alef arendsen van the new<br />
motion in het combineren van elektrisch vervoer en<br />
duurzame energie. ‘wij willen ongelimiteerde mobiliteit<br />
op een zo schoon mogelijke manier mogelijk maken. ik<br />
denk dat als je de klok dertig jaar <strong>voor</strong>uit zet alle elektrische<br />
voertuigen op duurzame energie kunnen rijden.<br />
logischerwijs is het een proces en ga je daar morgen nog<br />
niet zijn. juist daarom proberen wij samenwerkingsverbanden<br />
te sluiten en pilots uit te voeren. een <strong>voor</strong>beeld<br />
is ons partnership met de zonnefabriek waardoor het<br />
nu mogelijk is <strong>voor</strong> elektromobilisten om hun verbruikte<br />
energie duurzaam op te gaan wekken.’<br />
arendsen verwacht dat elektrisch rijden de energietransitie<br />
naar decentrale opwekking van duurzame<br />
energie ook kan versnellen. ‘de batterijen van elektrisch<br />
voertuigen kunnen in de toekomst ook als buffer<br />
gebruikt worden om de netstabiliteit te garanderen.<br />
met die wetenschap in het achterhoofd kan het ene het<br />
andere wel eens aanzienlijk gaan versnellen.’
Prins Maurits zwaait af als <strong>voor</strong>zitter van Formule E-Team:<br />
‘Niet de vraag óf, maar wanneer elektrisch rijden een volwassen plaats weet te verwerven’<br />
Het Formule E-Team (FET) heeft de afgelopen twee jaar een belangrijke bijdrage geleverd<br />
aan het op de kaart zetten van elektrisch rijden in Nederland. Sinds <strong>maart</strong> 2010 werd het<br />
FET <strong>voor</strong>gezeten door prins Maurits. Volgens prins Maurits – die eind <strong>maart</strong> tijdens het FETcongres<br />
terug is getreden als <strong>voor</strong>zitter van het FET – is het succes <strong>voor</strong>al te danken aan de<br />
unieke samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid.<br />
nu prins maurits teruggetreden is als <strong>voor</strong>zitter<br />
van het fet zal hij <strong>voor</strong>al herinnerd worden als het<br />
boegbeeld dat elektrisch rijden een gezicht gaf. zo<br />
gaf de prins namelijk niet alleen acte de presence bij<br />
vele televisieprogramma’s om over elektrisch rijden<br />
te vertellen – van de wereld draait door tot knevel<br />
& van den brink en pauw & witteman – maar wist<br />
hij ook in het buitenland nederland op de kaart te<br />
zetten als een ideale proeftuin <strong>voor</strong> elektrisch rijden<br />
en als vestigingslocatie. ‘mijn rol als <strong>voor</strong>zitter was<br />
in de eerste fase <strong>voor</strong>al gericht op het aanjagen en<br />
<strong>voor</strong>bereiden’, vertelt prins maurits. ‘nu we in een<br />
nieuwe fase komen zal ik niet langer ‘het gezicht’ zijn<br />
van elektrisch rijden. dat is maar beter ook, want<br />
elektrisch rijden moet <strong>voor</strong>al niet aan één persoon<br />
worden opgehangen. de tijd is rijp om het stokje over<br />
te dragen. ik heb twee jaar geleden dit <strong>voor</strong>zitterschap<br />
geaccepteerd omdat ik er van overtuigd ben<br />
dat we met elektrisch vervoer echt iets doen aan de<br />
bestrijding van het broeikaseffect en het ons helpt<br />
om minder afhankelijk te worden van onze eindige<br />
<strong>voor</strong>raad fossiele brandstoffen.’<br />
‘het gezamenlijk optrekken van bedrijven, kennisinstellingen<br />
en overheid is ongekend krachtig gebleken’,<br />
vervolgt prins maurits. ‘de gezamenlijke doelstellingen<br />
stijgen boven de individuele belangen uit. opgemerkt,<br />
nu elektrisch rijden in een andere fase komt, vraagt<br />
dit ook een andere functie van het fet. de nieuw opgerichte<br />
taskorce elektrisch vervoer van het fet is belangrijk en zal<br />
elektrisch vervoer in de focusgebieden en kansrijke marktsegmenten<br />
daadwerkelijk van de grond krijgen.’<br />
waar het formule e-team een aanjaagrol heeft en zich<br />
<strong>voor</strong>al richt op de visie en strategievorming van het elektrisch<br />
vervoer, richt de taskforce zich op de uitvoering. de<br />
taskforce bestaat uit deskundige portefeuillehouders,<br />
die door verschillende partijen uit het formule e-team<br />
zijn vrijgemaakt <strong>voor</strong> dit werk. prins maurits: ‘het is een<br />
kleine, slagvaardige club, die vraaggestuurd werkt en<br />
helpt belemmeringen weg te nemen. zelf ben ik daarbij<br />
graag realist; de elektrische auto heeft de toekomst, maar<br />
net zoals met alle innovaties hebben fabrikanten tijd en<br />
ruimte nodig om voertuigen succesvol te ontwikkelen.<br />
en ook de markt heeft tijd nodig om deze innovatie te<br />
omarmen. elke autofabrikant hanteert zijn eigen manier,<br />
passend bij de doelgroepen die men wil aanspreken. tesla<br />
probeert met stoere sportwagens en grote accupakketten<br />
het hoge segment te verleiden. renault werkt juist met een<br />
brede range van voertuigen en aansprekende marketing<br />
op verschillende doelgroepen. toen ik twee jaar geleden<br />
aantrad als <strong>voor</strong>zitter en bij de autorai in 2009 aanwezig<br />
was, waren de elektrische auto’s nog met een lampje te<br />
zoeken. en nu heeft elk gerenommeerd automerk een<br />
elektrische auto in het assortiment.’<br />
‘je ziet ook dat de nieuwe generatie op een andere manier<br />
tegen auto’s aankijkt’, stelt prins maurits. ‘meer mensen<br />
(foto: ANWB/AVD/Verkeerskunde)<br />
zullen auto’s willen gebruiken in plaats van bezitten. er zal<br />
een grotere verscheidenheid aan modellen zijn en men<br />
zal bewuster kiezen <strong>voor</strong> het voertuig dat past bij het doel<br />
van de reis. dat is een interessant <strong>voor</strong>uitzicht, als je het mij<br />
vraagt. volgens scenario’s van het ministerie van infrastructuur<br />
en milieu zullen er in 2020 negen miljoen auto’s in nederland<br />
rondrijden. daarvan zullen er, zo is de verwachting,<br />
tweehonderdduizend elektrisch zijn. het is niet de vraag óf,<br />
maar wanneer elektrisch rijden een volwassen plaats weet<br />
te verwerven. er zijn nu zo’n tweeduizend laadpunten, maar<br />
binnen vijf jaar zullen dat er zo’n tienduizend zijn. bovendien<br />
zal over drie jaar het nederlandse netwerk van snellaadpunten<br />
zo goed als dekkend zijn. daarnaast zullen er meerdere<br />
aanbieders van totaaloplossingen <strong>voor</strong> mobiliteit komen.<br />
in de grote metropolen zie je de trend al ontstaan: het<br />
concept omvat zowel de fiets als de elektrische auto als een<br />
huurauto en ook het openbaar vervoer. ook leasecontracten<br />
waarin meerdere soorten voertuigen worden aangeboden,<br />
zullen langzaam maar zeker hun intrede doen.’<br />
prins maurits besluit: ‘ik ben nog steeds overtuigd<br />
dat er eind 2015 20.000 elektrische voertuigen in<br />
nederland zullen rondrijden en/of varen. elektrisch<br />
heeft namelijk de toekomst. het verbindt milieudoelstellingen<br />
zoals betere luchtkwaliteit en economische<br />
kansen met comfort, energiebesparing en verminderde<br />
afhankelijkheid van fossiele bronnen. elektrisch rijden<br />
is dan meer dan een serieus alternatief.’<br />
15
Het Formule E-Team is ingesteld door de Ministeries van EL&I en van I&M om betaalbaar en betrouwbaar<br />
elektrisch rijden in de komende jaren <strong>voor</strong> iedereen toegankelijk te maken. In het Formule E-Team werken<br />
bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid samen. Meer informatie? www.formuleeteam.nl<br />
Informatie <strong>voor</strong> bedrijven en gemeenten bij Agentschap NL via elektrischrijden@agentschapnl.nl<br />
Voor het wegnemen van belemmeringen: Taskforce Formule E-Team via taskforceEV@mineleni.nl<br />
elektrisch vervoer is in opkomst. gelijktijdig zijn<br />
veel bedrijven nog onvoldoende bekend met deze<br />
nieuwe vorm van vervoer en wat erbij komt kijken.<br />
De startgids <strong>voor</strong> bedrijven geeft antwoord op de<br />
twintig belangrijkste vragen die ondernemers en<br />
bedrijven hebben over elektrisch vervoer. de gids<br />
geeft een helder en betrouwbaar overzicht van de<br />
mogelijkheden van elektrisch vervoer om daarmee de<br />
eventuele overstap naar een elektrisch voertuig <strong>voor</strong><br />
ondernemers te vereenvoudigen.<br />
veel gemeenten in nederland zijn dan ook al actief aan de<br />
slag met elektrisch vervoer. gemeenten spelen een centrale<br />
Partners Formule E-Team<br />
startgidsen elektrisch vervoer <strong>voor</strong> bedrijven en gemeenten<br />
WATT en hoe in elektrisch vervoer<br />
De startgids <strong>voor</strong> gemeenten<br />
rol in de ontwikkeling van elektrisch vervoer in nederland<br />
door het aanleggen van openbare laadinfrastructuur en het<br />
stimuleren van het lokale bedrijfsleven.<br />
De nieuwe startgids <strong>voor</strong> gemeenten gaat in op de rol<br />
van de gemeente in de ontwikkeling van elektrisch<br />
vervoer. het geeft inzicht in de doelstellingen en met<br />
welke rollen en maatregelen deze doelstellingen<br />
kunnen worden bereikt. de gids geeft praktische<br />
<strong>voor</strong>beelden <strong>voor</strong> het stellen van kaders, het<br />
faciliteren van elektrisch vervoer en het stimuleren en<br />
ontwikkelen van elektrisch vervoer.<br />
U vindt de startgidsen op www.formuleeteam.nl.
proov klaar <strong>voor</strong> eerste concessie met elektrische bussen<br />
proov. Het is de titel van een van de negen experimenteerprojecten dat plaatsvindt in<br />
het kader van de Brabantse stimuleringsregeling ‘Elektrisch Rijden en slimme decentrale<br />
netwerken’ (SLIM-ERB). Het project heeft inmiddels tot een nieuwe onderneming geleid –<br />
eveneens proov geheten – die elektrisch openbaar vervoer mogelijk maakt. ‘Wij willen in<br />
<strong>2012</strong> dertig tot veertig elektrisch bussen die inductief geladen worden in de markt zetten’,<br />
stellen René zorge en Arnaud van der Sluis van proov.<br />
rené Zorge kent een geschiedenis bij caterpillar en is sinds<br />
drie jaar actief betrokken bij de ontwikkeling van de business<br />
case <strong>voor</strong> elektrisch openbaar vervoer en medeverantwoordelijk<br />
<strong>voor</strong> het naar nederland halen van het inductieladen.<br />
op zijn beurt is van der sluis jarenlang actief geweest <strong>voor</strong><br />
netbeheerder prorail. daar was hij 24/7 verantwoordelijk<br />
<strong>voor</strong> een elektrisch mobiliteitssysteem: het spoor. samen<br />
staan Zorge en van der sluis sinds eind vorig jaar aan de<br />
leiding van het nieuwe bedrijf proov.<br />
Twaalfmeterbus<br />
proov is een spin-off van prorail en komt <strong>voor</strong>t uit het<br />
gelijknamige brabantse innovatieproject uit de provinciale<br />
subsidieregeling slim-erb. ‘binnen prorail heb ik mij de laatste<br />
jaren met elektrisch rijden en het experimenteerproject<br />
beziggehouden. basisgedachte was om de kennis van prorail<br />
over elektrisch vervoer naar andere modaliteiten zoals bussen<br />
en taxi’s over te brengen. binnen het proov-project werd<br />
daarbij gewerkt aan de ontwikkeling van een twaalf meter<br />
lange elektrische openbaar vervoerbus die draadloos geladen<br />
wordt door middel van inductie.’<br />
mede omdat deze nevenactiviteiten prorail in de politieke discussie<br />
duur kwamen te staan, is volgens van der sluis besloten<br />
de activiteiten te verzelfstandigen. ‘en zodoende is met het bedrijf<br />
proov sinds vorig jaar een onderneming ontstaan die elektrische<br />
laadinfrastructuur en bussen aanbiedt en deze ook kan<br />
exploiteren. onze ambitie is om in <strong>2012</strong> meerdere elektrische<br />
bussen volledig mee te laten draaien in een dienstregeling. en<br />
dat kan. in 2009-2010 is met een negenmeterbus al bewezen<br />
dat de inductieve laadtechnologie werkt, dit was de bewijsbus.<br />
met de ontwikkelbus – de binnen het experimenteerproject<br />
proov ontwikkelde twaalfmeterbus – worden dit jaar in<br />
’s-hertogenbosch testen uitgevoerd. daarmee is het nu tijd <strong>voor</strong><br />
de werkgelegenheidsbus: een complete concessie met dertig<br />
tot veertige eerste generatie draadloze elektrische bussen.’<br />
Opportuniteitsladen<br />
de bussen van proov werken met de laadtechnologie van<br />
conductix-wampfler. dit bedrijf is slechts een van de namen die<br />
prijkt op de lange lijst met partners van proov. ‘elke specifieke<br />
speler heeft zijn meerwaarde’, stelt Zorge. ‘of het nu gaat<br />
om netwerkpartijen, busbedrijven of de leverancier van de<br />
inductielaadtechnologie. de combinatie van alle verschillende<br />
technologieën maakt ons sterk.’ ‘bovendien is de twaalfmeterbus<br />
– qua lengte het meest <strong>voor</strong>komende type ov-bus binnen<br />
nederland – technologisch gezien al de tweede generatie’, vult<br />
van der sluis aan. ‘daardoor gaat het bij elke individuele com-<br />
Een animatie van de proov technologie <strong>voor</strong> OV-bussen<br />
ponent om bewezen technologie. Zoals gezegd is het de mix van<br />
componenten – de elektrische aandrijflijn, de laadtechnologie<br />
en het batterijpakket – die ons uniek maakt.’<br />
Zorge en van der sluis maken zich daarbij geen enkele zorgen<br />
over het inductief ‘opportuniteitsladen’ – het laden zodra hier<br />
kans <strong>voor</strong> is, bij<strong>voor</strong>beeld als een bus moet stoppen bij een<br />
bushalte of op het station – want de technologie wordt volgens<br />
de twee ondernemers al jaren succesvol toegepast in italië. ‘in<br />
<strong>2012</strong> zullen wij bovendien met de werkgelegenheidsbus laten<br />
zien dat het principe ook met veertig bussen werkt. velen weten<br />
namelijk niet dat slechts om de paar kilometer platen als legoblokken<br />
in de weg gelegd moet worden om het inductief laden<br />
mogelijk te maken. het <strong>voor</strong>deel? door dit opportuniteitsladen<br />
kan een vijf keer zo klein batterijpakket gebruikt worden.’<br />
van der sluis besluit: ‘het is natuurlijk wel belangrijk dat een<br />
stad of provincie het <strong>voor</strong>touw neemt en zodoende in de praktijk<br />
duidelijk wordt dat ons aanbod zoals wij beweren over de gehele<br />
omvang – de infrastructuur, energiekosten en bussen – vijfentwintig<br />
procent goedkoper is dan het huidige aanbod. als dat gebeurt,<br />
gaan andere concessiegebieden het <strong>voor</strong>beeld ongetwijfeld<br />
volgen. wij zijn hiervan overtuigd, want in het buitenland is het al<br />
op grotere schaal bewezen. het is dus slechts een kwestie van tijd<br />
dat de eerste bussen ook in nederland rondrijden.’<br />
19
European Electric <strong>Mobility</strong> Centre Europese toegangspoort <strong>voor</strong><br />
internationale toeleveranciers en fabrikanten elektrische auto’s<br />
Afgelopen kalenderjaar vond in de maand mei de ‘kick-off’ plaats van het European<br />
Electric <strong>Mobility</strong> Centre (EEMC). Nu, een klein jaar na dato, is het instituut op<br />
spreekwoordelijke oorlogssterkte. Het overgrote deel van de beoogde testfaciliteiten<br />
is in gebruik genomen en nog <strong>voor</strong> de zomer zal ook de nieuwbouw gereed zijn.<br />
‘Wij willen de toegangspoort <strong>voor</strong> internationale voertuigfabrikanten tot Europa<br />
worden’, stelt Wouter Beuman Product Manager Powertrains <strong>Mobility</strong> bij TNO en<br />
nauw betrokken bij het EEMC.<br />
het eemc is een expertisecentrum <strong>voor</strong> elektrische en<br />
hybride voertuigen. de spin-off van tno is geïnitieerd<br />
en mede mogelijk gemaakt door automotive facilities<br />
brainport (afb). afb heeft naast het eemc ook de<br />
ambitie om op de high tech automotive campus andere<br />
high tech testfaciliteiten te initiëren <strong>voor</strong> automotive<br />
ondernemingen, kennisinstellingen en overige gebruikers.<br />
binnen het eemc bundelt tno alle <strong>voor</strong> elektrische en<br />
hybride voertuigen relevante kennis in haar organisatie én<br />
haar spin-off bedrijven tass, ttai en tno homologations.<br />
‘<strong>voor</strong> tno geldt dat in het eemc de expertise van de<br />
verschillende vestigingen bij elkaar komen’, vertelt beuman.<br />
‘Zo is rijswijk traditioneel sterk in veiligheidstesten<br />
<strong>voor</strong> batterijen, blinkt utrecht uit in de analyse van<br />
chemische gassen, helmond in voertuigtesten en delft in<br />
beleidsadviezen. binnen het eemc worden deze zaken aan<br />
elkaar gekoppeld en vindt kruisbestuiving plaats.’<br />
Klimaatkamer<br />
inmiddels hebben bij het eemc – het is fysiek gevestigd<br />
op de automotive campus in helmond – al <strong>voor</strong> diverse<br />
elektrische voertuigen beproevingen plaatsgevonden.<br />
Zo werden onder meer de mitsubishi i-miev en de<br />
fisker karma in helmond getest. ‘het crashlab van<br />
onze zusteronderneming ttai heeft internationaal een<br />
indrukwekkend en uniek track record opgebouwd met<br />
betrekking tot het crashen van elektrische’, aldus beuman.<br />
‘specifiek dit type crashtests zijn <strong>voor</strong> ons mooie testcases<br />
om te laten zien waartoe wij allemaal in staat zijn. wij<br />
willen ons namelijk internationaal profileren als de partner<br />
<strong>voor</strong> r&d, testen en certificering van elektrische en hybride<br />
voertuigen en de afzonderlijke onderdelen ervan.’<br />
beuman licht toe dat het eemc inmiddels over zes stateof-the-art<br />
testfaciliteiten beschikt. allereerst is er de<br />
klimaatkamer met een oppervlakte van zes bij vier meter<br />
<strong>voor</strong> batterijtesten. verder is er ook een klimaatkamer<br />
waar complete elektrische voertuigen getest kunnen<br />
worden op hun prestaties bij zowel extreem hoge als lage<br />
temperaturen. bovendien kan de elektrische aandrijflijn<br />
daarbij additioneel beproefd worden in een specifieke<br />
elektromotorproefstand. de vierde faciliteit, het crashlab,<br />
20<br />
is logischerwijs beschikbaar <strong>voor</strong> botsproeven. tenslotte<br />
beschikt het eemc nog over een four-wheel-drive rollenbank<br />
waar bij<strong>voor</strong>beeld ‘inwheel’-motoren getest kunnen worden<br />
en is er een opslagbunker <strong>voor</strong> batterijpakketten.<br />
Batterijveiligheid<br />
‘met name rond de veiligheid van de batterijpakketen is in<br />
de internationale ev-community momenteel veel te doen’,<br />
stelt beuman. ‘niet op de laatste plaats vanwege recente<br />
berichtgeving over calamiteiten zoals de batterijbrand<br />
in de chevrolet volt en de brand in een elektrische taxi<br />
in amsterdam onlangs. wij moeten echter met zijn allen<br />
<strong>voor</strong>komen dat hierover ongefundeerde paniek ontstaat.<br />
er zal verstandig en onafhankelijk onderzoek gedaan<br />
moeten worden. er bestaat veel onduidelijkheid over<br />
batterijveiligheid omdat de kennis daarover zowel bij<br />
gebruikers als bij veel producenten tekortschiet. daardoor<br />
krijgen wij regelmatig vragen als ‘onder welke condities kan<br />
een batterij vlamvatten, welke gassen komen dan vrij en<br />
hoe moet ik zo’n brand blussen?’. de benodigde kennis zit<br />
<strong>voor</strong>al bij producenten van de batterijcellen, universiteiten<br />
en andere kennisinstellingen. de grote verscheidenheid<br />
aan bij<strong>voor</strong>beeld lithium-ion batterijen qua chemische<br />
inhoud en constructie maakt het vrijwel onmogelijk een<br />
generieke uitspraak te doen over de veiligheid van dit type<br />
batterijen. sommige types zijn thermisch behoorlijk stabiel<br />
zoals de bekende variant met lithium ijzerfosfaat. andere<br />
zijn intrinsiek weer minder stabiel, zoals lithiumcobaloxide.<br />
deze heeft echter weer een hogere energiedichtheid.’<br />
om volgens beuman tot antwoorden te komen op de<br />
vragen die spelen aan zowel de maatschappelijke als de<br />
commerciële kant, is onderzoek vereist. tno neemt op dit<br />
moment het <strong>voor</strong>touw door te investeren in onderzoek. er<br />
zijn inmiddels al verschillende zogenaamde ‘battery abuse<br />
tests’ uitgevoerd. beuman: ‘binnen tno hebben wij de<br />
expertises en testfaciliteiten die nodig zijn <strong>voor</strong> onderzoek<br />
naar batterijveiligheid. in rijswijk hebben wij vuur- en<br />
explosiebestendige bunkers en veel knowhow van brand<br />
en explosies en in utrecht hebben wij een afdeling die<br />
toonaangevende analysetechnieken bezit om gasvormige<br />
emissies te kunnen analyseren. tot slot hebben we in
helmond veel kennis van de uiteindelijke toepassing van<br />
deze batterijen, namelijk het voertuig. vanuit onze ervaring<br />
met crashtesten kunnen wij een vertaling maken van<br />
werkelijk optredende krachten en vervormingen naar een<br />
geïsoleerde en gecontroleerde batterijtest.’<br />
Kennishiaat<br />
‘de specifieke wetgeving en engineeringstandaarden <strong>voor</strong><br />
elektrische en hybride voertuigen zijn natuurlijk relatief nieuw<br />
en ontwikkelen zich <strong>voor</strong>tdurend’, vervolgt beuman. ‘wat over<br />
zijn algemeenheid echter geldt <strong>voor</strong> de veiligheidstesten van<br />
conventionele voertuigen, geldt ook <strong>voor</strong> die van elektrische<br />
en hybride voertuigen: de crashtesten representeren een<br />
overgroot deel van de meest <strong>voor</strong>komende botsincidenten<br />
op de weg. maar wat gebeurt er in die bijzondere gevallen<br />
waarbij een elektrisch of hybride voertuig in een calamiteit<br />
belandt die niet door de verplichte crashtests is afgedekt?<br />
precies dat kennishiaat willen wij met het eemc invullen. wij<br />
zijn op dit moment op zoek naar geïnteresseerde partijen<br />
in nederland en daarbuiten aan wie wij onze expertise over<br />
batterijveiligheid kunnen aanbieden. denk aan overheden,<br />
producenten van voertuigen, de brandweer maar bij<strong>voor</strong>beeld<br />
ook aan batterijrecyclers. Zij ontvangen regelmatig gebruikte<br />
batterijen waarvan niet bekend is over wat in die batterij zit.<br />
op de vraag hoe deze te ontmantelen en wat mis kan gaan<br />
willen wij een antwoord bieden.’<br />
het speelveld waar het eemc zich daardoor in bevindt<br />
is volgens beuman relatief klein. ‘op het gebied van<br />
organisaties die batterijveiligheidstesten kunnen<br />
uitvoeren met grote batterijpakketten zoals gebruikt<br />
worden in elektrische auto’s zijn slechts enkele spelers<br />
actief. de combinatie met expertise op het gebied van<br />
explosie, brand en gasanalysetechnieken maken ons<br />
aanbod uniek. batterijleveranciers hebben grote moeite<br />
om hun batterijen op veiligheid getest te krijgen. er zijn<br />
momenteel wachttijden van weken om dergelijke testen<br />
uit te laten voeren. onze uitgangspositie is mede vanwege<br />
die wetenschap en de unieke kenniscombinatie die hier<br />
plaatsvindt zeer rooskleurig. als logisch gevolg van de<br />
schaarste wil elk land specifieke expertise over elektrische<br />
voertuigen hebben. Zo is tuv süd in duitsland hard<br />
bezig de nodige kennis op te bouwen. kijk je echter naar<br />
batterijveiligheid, dan is de kennis op internationaal niveau<br />
dun gezaaid. de combinatie van faciliteiten en kennis die<br />
hier bij het eemc en haar partners aanwezig is, is zodoende<br />
uniek. dit sterkt onze overtuiging dat wij internationaal een<br />
toonaangevend instituut zijn. <strong>voor</strong> de nederlandse markt is<br />
het onze missie om een laagdrempelige kennisinstelling te<br />
zijn <strong>voor</strong> het midden- en kleinbedrijf. internationaal willen<br />
wij <strong>voor</strong> amerikaanse en aziatische voertuigleveranciers<br />
de hub zijn om hun voertuigen op de europese markt te<br />
kunnen introduceren. wij kunnen zo dé toegangspoort<br />
<strong>voor</strong> internationale voertuigfabrikanten tot de europese<br />
wegen zijn. als eenmaal een grote club daarbij kiest <strong>voor</strong><br />
nederland als toegangspoort – zoals een tesla of fisker –<br />
ontstaat ongetwijfeld een sneeuwbaleffect.’<br />
‘resumerend brengen wij met het eemc een breed<br />
spectrum aan diensten op het gebied van elektrische<br />
mobiliteit op de markt. daarbij kunnen we gedurende de<br />
gehele productontwikkeling vanaf r&d tot en met testen<br />
en certificering ondersteuning verlenen. wij bouwen hierbij<br />
op tientallen jaren internationale ervaring van ons en onze<br />
zusterondernemingen op de terreinen van conventionele,<br />
hybride en elektrische voertuigtechnologie.’<br />
EEMC in een notendop<br />
binnen het european electric mobility centre (eemc)<br />
bundelt tno haar interne expertises en de krachten<br />
van haar zusterondernemingen op het gebied van<br />
ontwikkeling, testfaciliteiten en certificering <strong>voor</strong><br />
elektrische componenten, aandrijvingen en voertuigen.<br />
fundamentele aspecten zijn daarbij voertuigintegratie,<br />
veiligheid, prestaties en robuustheid. de state-of-theart<br />
testfaciliteiten waarover het eemc beschikt, omvatten<br />
een batterijklimaatkamer, diverse elektromotor<br />
proefstanden, een hoogteklimaatkamer <strong>voor</strong> het testen<br />
van light en heavy duty voertuigen, een four-wheeldrive<br />
rollenbank en een botslaboratorium.<br />
xxx<br />
21
®<br />
ecomobiel<br />
Dé vakbeurs <strong>voor</strong> groene mobiliteit<br />
Dé vakbeurs <strong>voor</strong> duurzame mobiliteit<br />
Ruim 10.000m² beursvloer, workshops en een test & drive parcours. Op 16 mei<br />
organiseren we ook dit jaar weer de ecomobiel rally <strong>voor</strong> duurzame voertuigen.<br />
Deelnemen? Reserveer snel uw plek! Download de brochure en schrijf in via<br />
www.ecomobiel.nl of bel: 010-7989505 en vraag naar de mogelijkheden!<br />
AHOY Rotterdam<br />
9 & 10 oktober <strong>2012</strong><br />
Mobimix.beurs <strong>2012</strong><br />
<strong>2012</strong><br />
Op 6 & 7 juni <strong>2012</strong> organiseren Mobimix.be en ecomobiel de<br />
eerste editie van de Mobimix.beurs bij Tour & Taxis in Brussel.<br />
Op 3.500 m² beursvloer maken meer dan 2.000 vakbezoekers<br />
kennis met de nieuwste oplossingen <strong>voor</strong> een duurzamere bedrijfsmobiliteit.<br />
Voor meer informatie: www.mobimixbeurs.be<br />
NEW<br />
Vierde editie<br />
ecomobiel!<br />
Deelnemen? Reserveer snel uw plek! Download de brochure en schrijf in<br />
via www.ecomobiel.nl of bel: 010-7989505 en vraag naar de mogelijkheden!
ecomobiel krijgt Belgisch zusje<br />
Mobimix.be organiseert duurzame mobiliteitsbeurs op 6 en 7 juni<br />
Mobimix.be en ecomobiel organiseren op woensdag 6 en donderdag 7 juni<br />
de Belgische duurzame mobiliteitsbeurs Mobimix.beurs. Het evenement vindt<br />
plaats bij Tour & Taxis in Brussel en kent bij de eerste editie zo’n 3.500 vierkante<br />
meter beursoppervlakte. ‘Wij mikken op ruim tweeduizend bezoekers’, stelt<br />
Roel Vanderbeuren van Mobimix.be.<br />
mobimix.be is sinds vorig jaar de belgische partner van<br />
ecomobiel en ondersteunt de nederlandse beursorganisator<br />
bij het aantrekken van belgische exposanten<br />
<strong>voor</strong> ecomobiel. vanwege de behaalde successen achten<br />
ecomobiel en mobimix.be de tijd rijp om ook belgië haar<br />
eigen duurzame mobiliteitsbeurs te geven. ‘ook in belgië<br />
komt de markt van duurzame mobiliteit namelijk los’, vertelt<br />
vanderbeuren. ‘rond elektrisch rijden zijn afgelopen<br />
najaar in vlaanderen bij<strong>voor</strong>beeld een aantal grootschalige<br />
proeftuinen gestart. een jaarlijks evenement kan de<br />
markt een spreekwoordelijke duw in de rug geven. door<br />
met ecomobiel samen te werken denken wij verzekerd te<br />
zijn van een kwalitatieve organisatie, hoogwaardige stands<br />
en een intelligente ‘matching’ van bezoekers en standhouders.<br />
wij zullen zodoende een vliegende start beleven.’<br />
Marktoverzicht<br />
volgens vanderbeuren beoogt mobimix.be met het<br />
organiseren van de mobimix.beurs zoals gezegd de markt<br />
<strong>voor</strong> duurzame mobiliteit in belgië aan te jagen. ‘door<br />
ondernemers, fleet managers, aankoop- en mobiliteitsverantwoordelijken,<br />
overheden en andere professionals<br />
kennis te laten maken met de nieuwste oplossingen<br />
<strong>voor</strong> een duurzamere bedrijfsmobiliteit, stimuleren wij<br />
de marktontwikkeling. Zo bieden wij op het gebied van<br />
ecologisch vlootbeheer een marktoverzicht van hybride<br />
en elektrische voertuigen en bijhorende oplaadinfrastructuur,<br />
wagens en vrachtwagens op aardgas,<br />
elektrische tweewielers en tal van andere technologieën.<br />
maar ook <strong>voor</strong> mobiliteitsmanagement en ecodriving is<br />
er uitgebreid aandacht.’<br />
net als bij ecomobiel kunnen ook bij mobimix.beurs de<br />
gedemonstreerde voertuigen op de beurs door de bezoekers<br />
worden getest op een indoor en outdoor testparcours.<br />
bijzonder is ook het evenement op 6 juni parallel<br />
loopt aan het mobiliteitscongres <strong>2012</strong> dat eveneens door<br />
mobimix.be – samen met brussels metropolitan en de<br />
vlaamse stichting verkeerskunde – georganiseerd wordt.<br />
het thema van dit jaarlijkse congres is ditmaal ‘flexibele<br />
mobiliteit’ en alle congresdeelnemers brengen na afloop<br />
ook een bezoek aan de mobimix.beurs. ‘door deze zaken<br />
te koppelen verwachten wij <strong>voor</strong> beide evenementen het<br />
aantal bezoekers substantieel te kunnen verhogen’, aldus<br />
vanderbeuren. ‘<strong>voor</strong> de twee beursdag organiseren wij<br />
samen met partners interessante lezingen workshops,<br />
netwerkmeetings en meer. Zo organiseert kauri, het belgische<br />
netwerk van ondernemingen en organisaties dat<br />
actief is rond maatschappelijk verantwoord ondernemen<br />
haar jaarlijkse ‘speeddating’ <strong>voor</strong> de tweehonderdzeventig<br />
leden. en de nederlandse ambassade organiseert er een<br />
inspiratiemeeting rond elektrisch rijden. kortom, wij zien<br />
het evenement met veel plezier en vertrouwen tegemoet.’<br />
Over Mobimix.be<br />
Beurslocatie Tour & Taxis in Brussel<br />
mobimix.be is een digitaal platform <strong>voor</strong> vlootbeheerders,<br />
aankopers, mobiliteitsverantwoordelijken<br />
en andere professionals actief in mobiliteit en<br />
transport. mobimix.be is een initiatief van de vlaamse<br />
overheid (departement mobiliteit en openbare werken<br />
en departement leefmilieu, natuur en energie),<br />
de vlaamse instelling <strong>voor</strong> technologisch onderzoek<br />
(vito), de vlaamse stichting verkeerskunde (vsv),<br />
mobiel 21 en bond beter leefmilieu (bbl).<br />
de website www.mobimix.be biedt informatie over<br />
eco-driving, duurzaam vlootbeheer, fiscaliteit, mobiliteitsbudget,<br />
slimme logistiek en mobiliteitsmanagement.<br />
met informatiesessies, een gratis maandelijkse<br />
nieuwsbrief en een actieve linkedin-groep houdt<br />
mobimix.be ondernemers in belgië op de hoogte van<br />
nieuwe producten en diensten, veranderingen in de<br />
wetgeving, instrumenten <strong>voor</strong> vlootbeheerders en<br />
best practices bij bedrijven en overheden.<br />
23
Jerry van Zundert, ICU Charging Stations:<br />
‘Leveren van infrastructuur en services<br />
splitsen bij aanbestedingen’<br />
‘Bij aanbestedingen maken overheden tot nu toe de logische keuze om zowel het leveren<br />
van de infrastructuur als de bijbehorende services aan één partij te gunnen. Door deze<br />
zaken in de nabije toekomst te splitsen kan een aanzienlijke marktversnelling gegeneerd<br />
worden.’ Aan het woord is Jerry van zundert, tot <strong>voor</strong> kort sales director van ALFEN en ICU<br />
Charging Stations, maar sinds 1 januari commercieel directeur. De Almeerse onderneming<br />
behoort tot Nederlands grootste spelers als fabrikant van laadpalen.<br />
alfen viert dit jaar haar vijfenzeventigjarig jubileum.<br />
desondanks was ook het afgelopen kalenderjaar <strong>voor</strong><br />
alfen al een bijzonder jaar. Zo passeerde het bedrijf de<br />
magische grens van het uitleveren van de eerste duizend<br />
oplaadpunten en opende het een tweede vestiging <strong>voor</strong> de<br />
productie van de laad<strong>voor</strong>zieningen. bovendien werd het<br />
bedrijf in almere tot onderneming van het jaar verkozen.<br />
de verwachtingen <strong>voor</strong> <strong>2012</strong> zijn volgens van Zundert hoog<br />
gespannen: ‘wij zullen onder meer onze vleugels binnen<br />
europa verder uitslaan.’<br />
Agenda<br />
van Zundert ziet namelijk binnen heel europa de<br />
belangstelling <strong>voor</strong> elektrisch vervoer toenemen.<br />
‘aanvankelijk was de markt gefocusseerd op een beperkt<br />
aantal landen in met name west-europa en nu staat<br />
elektromobiliteit eigenlijk in de gehele europese unie<br />
op de agenda. de markt groeit daarmee <strong>voor</strong>al vanwege<br />
de geografische spreiding en wij verwachten dat wij<br />
24<br />
in de komende periode ook in de individuele landen<br />
een volumetoename gaan zien.’ net als vele andere<br />
marktpartijen het afgelopen jaar hinder ondervonden<br />
van de achterblijvende markt en slechts ‘mondjesmaat’<br />
leverende voertuigfabrikanten, werden volgens van Zundert<br />
ook laadpaalfabrikanten in hun ontwikkeling geremd.<br />
‘doordat nauwelijks voertuigen uitgeleverd worden,<br />
groeide immers ook het aantal laadpalen niet zo snel.<br />
wij hopen daarom dat het aantal elektrische voertuigen<br />
in de komende periode substantieel toe zal nemen. als<br />
direct gevolg zullen de verschillende leveranciers van<br />
laadinfrastructuur allen een substantiële business krijgen.’<br />
Aanbesteding<br />
een ontwikkeling die van Zundert aanmoedigt en de<br />
markt een aanzienlijke versnelling kan opleveren is een<br />
ander wijze van aanbesteding van de laadinfrastructuur<br />
door de grote nederlandse steden. ‘bij aanbestedingen<br />
maken de steden nu de keuze om zowel het leveren van<br />
de infrastructuur als de bijbehorende diensten aan één<br />
partij te gunnen. dit terwijl een leverancier van laadpunten<br />
lang niet altijd diensten levert zoals het regelen van het<br />
betalingsverkeer. kortom, door een andere manier van<br />
aanbesteden waarbij zaken gesplitst worden kan de<br />
marktgroei aanzienlijk toenemen. desalniettemin is de<br />
keuze van de bestuurders begrijpelijk, zij willen immers<br />
ontzorgd worden. mocht de aanbestedingswijze gelijk<br />
blijven, zullen ook wij doorgaan met het sluiten slimme<br />
allianties om alle gewenste zaken te kunnen leveren.’<br />
tenslotte is het volgens van Zundert belangrijk dat vanuit<br />
overheidswege snel eenduidige regel- en wetgeving<br />
gecreëerd wordt <strong>voor</strong> elektrisch voertuigen. ‘formeel<br />
bestaan elektrische voertuigen niet in de huidige<br />
regelgeving <strong>voor</strong> het elektriciteitsnet. de markt vraagt om<br />
definitieve normen en die dienen snel gegeneerd te worden<br />
zodat iedereen back to business kan. het is een van de<br />
belangrijke stappen die dit kalenderjaar genomen zal gaan<br />
worden om tot een volwassen markt te komen.’
Mario Sabel over Energy Expo:<br />
‘Schoon, schoner, schoonst is het motto’<br />
Energy Expo opende enkele weken geleden op de Autoboulevard in groningen haar deuren. Een van de<br />
initiatiefnemers – Mario Sabel van het projectbureau DuMo – brak in de september-editie van E-<strong>Mobility</strong> al een<br />
lans <strong>voor</strong> kruisbestuiving tussen elektrische voertuigen en groen gas en voegt met Energy Expo de daad bij het<br />
woord. Het center is namelijk hét informatiepunt in Noord-Nederland <strong>voor</strong> het bedrijfsleven en de particulier<br />
die alles te weten wil komen over autorijden op gas en elektriciteit en andere vormen van duurzame mobiliteit.<br />
‘Wij willen uitgroeien tot een breed expertisecentrum en een aanjager <strong>voor</strong> groene mobiliteit’, stelt Sabel.<br />
alweer zo’n vier jaar geleden zetten de provincies groningen,<br />
friesland en drenthe hun handtekening onder het<br />
100.000-voertuigenplan. met het plan committeerde de<br />
noordelijke provincies zich aan de ambitie om in 2015 een<br />
tiende deel van de noordelijke auto’s op een duurzame<br />
energiebron zou rijden.<br />
Fysieke plek<br />
de komst van energy expo kan herleid worden tot dit<br />
100.000-voertuigenplan. ‘de uitvoering van het plan is<br />
inmiddels zo’n drie jaar bezig’, licht sabel toe. ‘daarbij<br />
zijn de nodige meters gemaakt. in de praktijk heeft de<br />
focus met name gelegen op de aanleg van vulpunten <strong>voor</strong><br />
groen gas en alternatieve brandstoffen en het realiseren<br />
van laadinfrastructuur <strong>voor</strong> elektrische voertuigen. die<br />
inspanningen hebben de nodige tijd en geld gekost. een<br />
van de facetten die wel al in het plan beschreven stond,<br />
maar tot op heden nog niet tot uitvoering was gekomen<br />
is een experience center. de creatie van een fysieke plek<br />
waar kennis en ervaringen rondom duurzame mobiliteit<br />
gedeeld worden is immers essentieel om op termijn een<br />
breedschalige uitrol te kunnen realiseren.’ exacte cijfers<br />
over het aantal ’groene’ auto’s dat als gevolg van het<br />
100-voertuigenplan in noord-nederland rondrijdt is nog<br />
niet bekend. mede door de kredietcrisis ligt het aantal<br />
nog niet op het gewenste niveau. ‘naar schatting rijden<br />
er nu zo’n dertigduizend groen aangedreven voertuigen<br />
rond’, stelt sabel. ‘energy expo is een van de instrumenten<br />
die dit aantal in de komende jaren een enorme boost<br />
moet gaan geven.’<br />
Rijp<br />
volgens sabel zijn eerdere initiatieven om tot een soortgelijk<br />
center als energy expo te komen gesneuveld doordat marktpartijen<br />
nog niet klaar waren <strong>voor</strong> een dergelijke ontwikkeling.<br />
‘nu onder meer een groot aantal autofabrikanten echter<br />
met productiemodellen komen van duurzame voertuigen, is<br />
de tijd rijp <strong>voor</strong> energy expo. de vraag naar een experience<br />
center is altijd sluimerend aanwezig geweest. gebruikers willen<br />
ervaren hoe het is om op groen gas of elektrisch te rijden.<br />
een dergelijke belevenis kan hen over de streep trekken om<br />
<strong>voor</strong> duurzame mobiliteit te kiezen.’<br />
kiezen <strong>voor</strong> een specifieke mobiliteitsvorm gebeurt niet in<br />
energy expo. ‘wij benaderen alles via de kapstok van duurzame<br />
mobiliteit’, licht sabel toe. ‘welke mobiliteitsvorm een gebruiker<br />
kiest, is niet aan ons. wij gaan uit van de gedachte ‘schoon,<br />
schoner, schoonst’. de ene keer zal de gebruiker dus kiezen om<br />
slim te reizen met het openbaar vervoer terwijl hij op een ander<br />
moment elektrisch rijdt of het nieuwe werken toepast.’<br />
Paviljoens<br />
als logisch gevolg van deze brede scope zijn ook een groot<br />
aantal verschillende partijen betrokken als financiers van<br />
energy expo: van leasemaatschappij noord-lease tot verzekeringsmaatschappij<br />
univé, de provincie groningen, groen gas<br />
nederland, vereniging doet en lokale autodealers. energy<br />
expo is daarbij ingericht op basis van een aantal paviljoens<br />
die een specifiek thema kennen: van thuiswerken tot<br />
elektrisch rijden, duurzame energie, smart grids en innovatie.<br />
‘elk paviljoen informeert de bezoekers over de verschillende<br />
mogelijkheden die er zijn. naast paviljoens beschikken wij<br />
over een netwerkruimte waar bij<strong>voor</strong>beeld seminars georganiseerd<br />
kunnen worden. door ook van dit soort evenementen<br />
te verzorgen verwachten wij eind dit jaar al zo’n vijftienduizend<br />
bezoekers te hebben mogen verwelkomen.’<br />
en de verre toekomst? sabel hoopt energy expo uiteindelijk<br />
op meerdere plekken in nederland uit te rollen: ‘door<br />
lokaal bedrijven en consumenten te informeren kan het<br />
meeste succes bereikt worden.’<br />
25
Bekendmaking ‘winnaars’ vergunningen snellaadpunten in april<br />
Nederland krijgt lang gewenst landelijk snellaadnetwerk<br />
geen enkel thema rond elektrisch rijden krijgt momenteel zoveel aandacht als de (snel)laadinfrastructuur.<br />
Of het nu gaat om het snellaadnetwerk dat gerealiseerd wordt onder leiding van The New Motion, de<br />
zes snellaadpalen van de ANWB of de werkzaamheden van stichting e-laad.nl, één ding is duidelijk:<br />
binnen afzienbare termijn beschikt Nederland over een ruimschoots dekkend landelijk netwerk<br />
<strong>voor</strong> elektrische voertuigen. Het initiatief van Rijkswaterstaat om snellaadpunten toe te laten op<br />
verzorgingsplaatsen levert hier een belangrijke bijdrage aan.<br />
Zes marktpartijen waaronder de hebben bij rijkswaterstaat<br />
half januari vergunningen aangevraagd <strong>voor</strong> de<br />
exploitatie van totaal 459 snellaadpalen langs snelwegen.<br />
de laadpalen moeten komen op de ‘verzorgingsplaatsen’:<br />
de parkeerplaatsen langs het hoofdwegennet. het gaat<br />
om een groot aantal verschillende locaties: 86 solitaire<br />
parkeerplaatsen waar geen <strong>voor</strong>zieningen zijn, 103<br />
kleinere parkeerplaatsen met tankstation of wegrestaurant<br />
met minder dan twintig parkeerplaatsen en 146<br />
grotere parkeerplaatsen met tankstation of wegrestaurant<br />
met meer dan twintig parkeerplaatsen. op deze laatste<br />
worden vergunningen gegeven <strong>voor</strong> twee laadpunten. in<br />
de tweede helft van <strong>2012</strong> moeten de snellaadpalen op de<br />
eerste verzorgingsplaatsen beschikbaar komen.<br />
Concessiehouders<br />
‘het programma elektrisch rijden dat wij sinds 2010<br />
uitvoeren binnen rijkswaterstaat heeft geleid tot deze<br />
actie van onze kant’, vertelt frank ten wolde, projectleider<br />
elektrisch rijden bij rijkswaterstaat. ‘dit programma kent<br />
26<br />
drie pijlers: allereerst het faciliteren van marktpartijen<br />
vanuit onze rol als wegbeheerder en ten tweede ‘practice<br />
what you preach’ en daarmee ook zelf als rijkswaterstaat<br />
elektrisch rijden. het laatste speerpunt is het fysiek<br />
stimuleren van een grotere stroom duurzame voertuigen,<br />
bij<strong>voor</strong>beeld door op bepaalde wegdelen alleen duurzame<br />
voertuigen toe te laten.’<br />
‘in het kader van de eerste pijler heeft rijkswaterstaat<br />
besloten om niet alleen de exploitanten van tankstations<br />
en wegrestaurants , maar ook andere bedrijven de<br />
mogelijkheid te bieden snellaadpalen op verzorgingsplaatsen<br />
te plaatsen’, vervolgt ten wolde. ‘de partijen die<br />
nu een aanvraag hebben ingediend vormen een mix van<br />
duurzame ondernemers en investeringsmaatschappijen<br />
die allen een lange adem hebben en met recht geloven in<br />
de business case van snelladen.’<br />
In de maand april zal Rijkswaterstaat bekendmaken welke<br />
partijen de snellaadpunten op de verschillende verzorgingsplaatsen<br />
mogen gaan realiseren.<br />
‘Aanvragers vormen mix<br />
duurzame ondernemers<br />
en investeerders met<br />
lange adem en geloof in<br />
snellaadbusiness case’
De sms en verankering van interoperabiliteit<br />
zo stilletjes aan duiken in de media berichten op<br />
over automobilisten van elektrische voertuigen<br />
die in de problemen komen. Niet omdat ze<br />
stranden met een lege accu, maar omdat ze met<br />
hun laadpasje niet terecht kunnen bij elk willekeurig<br />
laadpunt. Het einde van deze problematiek<br />
lijkt nu definitief in zicht.<br />
bestuurders van elektrische auto’s zijn de afgelopen<br />
periode op sommige plaatsen van een koude kermis<br />
thuisgekomen omdat zij niet bij een laadpunt terecht<br />
konden. binnenkort wordt het <strong>voor</strong> de bestuurder van<br />
een elektrische voertuig echter een stuk gemakkelijker<br />
om overal in het land te kunnen opladen.<br />
Kinderlijk eenvoudig<br />
was hier tot <strong>voor</strong> kort een speciale pas <strong>voor</strong> nodig, nu<br />
bestaat er ook de mogelijkheid om te betalen via sms.<br />
met deze universele beschikbare technologie lijkt de<br />
interoperabiliteit definitief verankerd te kunnen worden.<br />
de gebruiker dient zich éénmalig aan te melden<br />
via de website, daarna kan hij of zij gebruik maken<br />
van deze nieuwe dienst. het enige wat men nodig<br />
heeft, is een mobiele telefoon. het sturen van een sms<br />
met het nummer van de laadpaal zorgt <strong>voor</strong> de activering.<br />
de deactivering na het laden vindt plaats op<br />
dezelfde wijze. kinderlijk eenvoudig dus. bovendien<br />
ontvangt de gebruiker een maandelijks overzicht met<br />
de laadtransacties met het bedrag en de hoeveelheid<br />
verbruikte elektriciteit.<br />
Kinderlijk eenvoudig<br />
<strong>voor</strong> het parkeren van je auto wordt deze oplossing<br />
al langer gebruikt, echter <strong>voor</strong> het opladen van elek-<br />
trische auto’s is deze oplossing nieuw. als laste mile<br />
solutions hebben wij een belangrijke bijdrage mogen<br />
leveren aan het geschikt maken van deze technologie<br />
<strong>voor</strong> laadpunten van elektrische auto’s. wij hebben de<br />
benodigde elektronica en een backoffice inclusief een<br />
billingsysteem mogen ontwikkelen. hopelijk brengt de<br />
vereenvoudiging van het betalen bij laadpunten een<br />
versnelde landelijke uitrol van oplaadstations <strong>voor</strong> lichte<br />
en zware elektrische voertuigen op gang.<br />
Uit de wereld<br />
eerder ontwikkelden wij samen met onze partner en<br />
industrieel ontwerpbureau studio mango <strong>voor</strong> eneco<br />
en sapa een oplaadpunt dat in een standaard lichtmast<br />
geïntegreerd kan worden. op deze manier hoeven geen<br />
extra objecten meer te worden geplaatst in de openbare<br />
ruimte en wordt er zo min mogelijk inbreuk gemaakt op<br />
het bestaande straatbeeld. het door ons ontwikkelde<br />
zogenaamde nrgspot-systeem maakt onder andere gebruik<br />
van de ov-chipkaart <strong>voor</strong> identificatie en betaling,<br />
een gebruiksvriendelijk product zonder abonnementskosten<br />
en een bestaande infrastructuur <strong>voor</strong> kaartuitgifte.<br />
eneco en sapa hebben de mogelijkheid om als<br />
eerste het betalen per sms in te voeren. hopelijk zullen<br />
alle andere marktspelers dit <strong>voor</strong>beeld snel volgen en<br />
worden eventuele problemen met de interoperabiliteit<br />
uit de wereld geholpen.<br />
Eric van Voorden<br />
Last Mile Solutions<br />
27
AutomotiveNL officieel gelanceerd<br />
Minister Verhagen en minister Schultz van Haegen<br />
bezoeken Helmondse automotive campus<br />
AutomotiveNL beleefde eind januari haar officiële openingsfeestje. Waar minister Verhagen te<br />
midden van de festiviteiten het startschot gaf <strong>voor</strong> de nieuwe automotive organisatie, bracht ook<br />
minister Schultz van Haegen in de daaropvolgende week al direct een bezoek aan AutomotiveNL.<br />
belangrijke conclusie naar aanleiding van de openingsfestiviteit<br />
van automotivenl was dat de ambities fors zijn. waar<br />
minister verhagen de automotive sector prees omdat zij als<br />
geen ander laat zien hoe je kennis, apparatuur, risico’s en<br />
geld met elkaar deelt waardoor jaar in jaar uit vernieuwende<br />
producten en diensten op de markt brengt, gaf<br />
<strong>voor</strong>man paul krieckaert het grote doel aan. de omzet laten<br />
stijgen van zeventien naar vierentwintig miljard euro en de<br />
werkgelegenheid van 45.000 naar 55.000 banen in 2020.<br />
Focusgebieden<br />
om dit te bereiken is volgens krieckaert een jaarlijkse<br />
investering in r&d van tweehonderdvijftig miljoen euro<br />
vereist. krieckaert is momenteel drukdoende om de<br />
verschillende toezeggingen in r&d-investeringen binnen<br />
het bedrijfsleven met zijn team op te halen. de directeur<br />
wil zowel de overheid als de industrie <strong>voor</strong> de helft van het<br />
jaarlijks nodige bedrag laten tekenen. elektrisch rijden is een<br />
van de onderwerpen waar automotivenl zich intensief mee<br />
bezig gaat houden. het thema maakt onderdeel uit van het<br />
focusgebied ‘future powertrain’. het tweede focusgebied van<br />
de automotivenl is ‘smart mobility’.<br />
in het kader van smart mobility bracht minister schultz<br />
van haegen een bezoek aan de helmondse campus.<br />
tijdens haar werkbezoek werd zij onder andere geïnformeerd<br />
over de maatschappelijke impact en kansen van<br />
nieuwe technologieën op het gebied van smart mobility.<br />
bovendien gaf de minister het startsein <strong>voor</strong> een nieuwe<br />
praktijkproef, de smart-in-car. bij deze proef krijgen<br />
bestuurders met behulp van slimme technologie in de<br />
auto individueel adviezen, bij<strong>voor</strong>beeld in het geval van<br />
gladheid. de minister liet zich uitgebreid informeren en<br />
nam zelf ook de proef op de som.<br />
Minister Schultz van Haegen met de Helmondse burgemeester Fons Jacbs (links) en minister Maxime Verhagen<br />
verricht samen met AutomotiveNL directeur Paul Krieckaert de officiële openingshandeling van AutomotiveNL (rechts)<br />
28<br />
Het team van AutomotiveNL<br />
Zoals bekend is automotivenl een natuurlijke samengang<br />
van de high tech automotive campus, innovatieprogramma<br />
htas en het automotive technology<br />
centre. automotivenl is onderdeel van de federatie<br />
automotivenl. de federatie is een coöperatieve vereniging<br />
en stippelt het beleid uit. automotivenl voert<br />
het beleid uit. in het federatiebestuur zijn zowel grote<br />
bedrijven, kennisinstellingen als mkb-bedrijven vertegenwoordigd.<br />
de ‘bemanning’ van automotivenl ziet er<br />
als volgt uit: Paul Krieckaert, managing director en<br />
trekker van de pijler ‘campus’; Anton Wolthuis trekker<br />
van de pijler ‘innovatie; en Janet Visser trekker van de<br />
pijler ‘onderwijs en internationalisering’.
Ministerie EL&I en Netbeheer Nederland starten<br />
essentiële onderzoeken naar slim laden<br />
De rapporten die onderzoeken bevatten op het domein van het laden van elektrische voertuigen zijn talloos.<br />
Toch worden binnen afzienbare tijd twee nieuwe rapporten opgeleverd die <strong>voor</strong> eens en <strong>voor</strong> altijd helderheid<br />
moeten verschaffen over de te volgen routes en slim om te gaan met het laden van elektrische voertuigen.<br />
Het ministerie van Economische zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I) bekijkt hoe de elektromobilist optimaal<br />
tegemoet kan worden gekomen qua laad<strong>voor</strong>zieningen, terwijl Netbeheer Nederland bekijkt hoe vanuit de<br />
netwerkkant optimaal gebruik kan worden gemaakt van laadsturing.<br />
het onderzoek van het ministerie van el&i komt <strong>voor</strong>t uit de<br />
gesloten green deal tussen the new motion en de rijksoverheid.<br />
the new motion spreekt in de overeenkomst de ambitie<br />
uit <strong>voor</strong> een landelijk dekkend laadnetwerk in 2013 en vroeg<br />
de rijksoverheid als tegenprestatie om belemmerende wet- en<br />
regelgeving weg te nemen.<br />
Scenario’s<br />
‘de meeste onderzoeken rond laadinfrastructuur <strong>voor</strong> elektrisch<br />
vervoer hebben zich afgespeeld rond onderwerpen als netcapaciteit’,<br />
vertelt erik ten elshof, bij het ministerie van el&i verantwoordelijk<br />
<strong>voor</strong> het nieuwe onderzoek. ‘een gedegen onderzoek vanuit<br />
het gebruikersperspectief ten aanzien van juridische, financiële en<br />
technische belemmeringen heeft echter nooit plaatsgevonden.<br />
daar<strong>voor</strong> heb je een eindbeeld nodig waarbij tegemoet wordt<br />
gekomen aan de wensen van ev-berijder zoals keuzevrijheid,<br />
flexibiliteit en gemak. op basis van zo’n beeld kun je relevante<br />
belemmeringen identificeren en vervolgens aanpakken. een<br />
dergelijk onderzoek geeft de marktpartijen die in the new motion<br />
participeren ook een belangrijke houvast om tot nieuwe diensten<br />
te kunnen komen en elektrisch rijden aan de man te brengen.’<br />
het onderzoek van het ministerie bestaat volgens ten elshof<br />
uit twee delen. in het eerste onderzoeksgedeelte zullen de<br />
verschillende laadscenario’s, type gebruikers en proposities<br />
richting 2020 en 2030 in beeld gebracht worden, waarbij<br />
men te maken kan hebben met grote aantallen ev-berijders.<br />
in fase twee wordt gekeken welke consequenties dat heeft<br />
en welke belemmeringen men moet aanpakken. ‘wij hopen<br />
een lijn te ontdekken waardoor wij een roadmap kunnen<br />
genereren. op basis van die roadmap kunnen wij vervolgens<br />
de verschillende (juridische) belemmeringen signaleren en<br />
eventueel wet- en regelgeving aanpassen.’<br />
Bundelen<br />
waar het onderzoek van het ministerie <strong>voor</strong>al in het teken<br />
staat van het gedrag en de wensen van de consument, staat<br />
het onderzoek van netbeheer nederland <strong>voor</strong>al in het teken<br />
van de technische consequenties van dit gedrag en de bijbehorende<br />
laadstrategieën die netbeheerders daarom moeten<br />
hanteren. ‘als netbeheerders zien wij elektrisch vervoer<br />
meer en meer opkomen’ , vertelt inge wijgerse. Zij is vanuit<br />
netbeheer nederland betrokken bij het onderzoek. ‘tegen<br />
die achtergrond willen wij vanuit praktijkproeven meetdata<br />
van elektrische voertuigen en laadpunten bundelen om te<br />
kijken wat hun invloed is op het net. in sommige gevallen<br />
kan het leiden tot een strategie waarbij netbeheerders<br />
meer sturing laten plaatsvinden. weer een andere strategie<br />
kan het stimuleren van de komst van snellaadpunten zijn.<br />
bij het bepalen van de strategieën zullen de technische<br />
mogelijkheden bepalend zijn. de grote uitdaging vanuit<br />
onze zijde is om uit de ongekende hoeveelheid data een<br />
‘platgeslagen’ analyse te maken en daarbij ook alle eerdere<br />
onderzoeken mee te nemen om tot een eenduidige visie<br />
<strong>voor</strong> de netbeheerders te komen.’<br />
volgens wijgerse versterken de onderzoeken van el&i en<br />
netbeheer nederland elkaar. ‘als marktpartijen bij<strong>voor</strong>beeld<br />
op basis van de uitkomsten van het onderzoek van<br />
het ministerie bepaalde proposities aan gaan bieden, kunnen<br />
wij daar weer een bepaalde strategie vanuit onze zijde<br />
aan koppelen. dit onderzoek is vanuit netbeheer nederland<br />
dan ook nodig om vanuit alle (impact)studies die eerder<br />
verricht zijn een gezamenlijke strategie te destilleren, want<br />
die mist nog. er wordt veel gekeken naar impact, maar niet<br />
naar de strategie die netbeheerders moeten hanteren. de<br />
uitkomst van het onderzoek kan overigens ook zijn dat de<br />
invloed van elektrische auto’s dusdanig gering is, dat een<br />
specifieke strategie om het laden van elektrische voertuigen<br />
te sturen niet nodig is.’<br />
29
CHARGING ELECTRIC VEHICLES & INFRA TECH TRADE SHOW<br />
27-30 MARCH <strong>2012</strong> AMSTERDAM RAI<br />
DE EERSTE VAKEXPOSITIE OP HET GEBIED VAN OPLOSSINGEN<br />
VOOR PUBLIEKE, COMMERCIËLE EN PRIVATE ELEKTRISCHE VOERTUIGEN,<br />
HET INZETTEN VAN OPLAADBARE TECHNOLOGIE EN DE DAAR BIJHORENDE<br />
INFRASTRUCTUUR<br />
Co-founding sponsors:<br />
www.cevitts.com
<strong>2012</strong> in teken van veel<br />
nieuwe elektrische voertuigen<br />
In de rubriek EVFocus test de redactie van E-<strong>Mobility</strong> ieder kwartaal elektrische<br />
voertuigen die op de Nederlandse wegen geïntroduceerd worden. Deze maand<br />
bericht Marc Bolier van zERAuto <strong>voor</strong> E-<strong>Mobility</strong> over de nieuwe elektrische<br />
voertuigen die in <strong>2012</strong> op de markt zullen verschijnen.<br />
in 2011 zette de grote autofabrikanten hun kleine eerste<br />
stappen met volledig elektrische auto’s. <strong>voor</strong> veel fabrikanten<br />
en <strong>voor</strong> de markt moet dit jaar de doorbraak komen.<br />
Chevrolet Volt<br />
general motors brengt dit jaar een vernieuwde versie van de<br />
chevrolet volt op de markt. de wijzigingen zullen <strong>voor</strong>al de<br />
brandveiligheid van het accupakket verbeteren. ook wil de fabrikant<br />
de productiecapaciteit opschroeven naar zestigduizend<br />
chevrolets volt met range extender. een klein aantal zal in <strong>2012</strong><br />
ook zijn weg vinden naar de nederlandse chevrolet-dealers.<br />
Ford Focus Electric<br />
ford brengt dit jaar de focus battery electric vehicle (bev) uit.<br />
de bev-versie van de focus moet fords elektrische modellijn<br />
versterken. de eerste elektro-auto van ford, de transit connect is<br />
overigens ook op de nederlandse markt verkrijgbaar. ford plant<br />
<strong>voor</strong> het introductiejaar een beperkte oplage van de focus bev.<br />
vanaf de zomer staat de auto bij de amerikaanse dealers en eind<br />
dit jaar moet hij de oversteek naar europa maken. ford heeft de<br />
auto uitgerust met een drieëntwintig kilowattuur-accu die volledig<br />
opgeladen een actieradius heeft van honderdzestig kilometer.<br />
Tesla Model S<br />
de amerikaanse elektro-autobouwer tesla motors werkt hard aan<br />
zijn model s, het model dat de bijna uitverkochte roadster moet<br />
opvolgen. medio <strong>2012</strong> wil tesla de eerste exemplaren leveren aan<br />
amerikaanse klanten om daarna de auto wereldwijd uit te rollen.<br />
de prijzen van de elektrische tesla model s zijn afhankelijk van het<br />
bestelde accupakket. de meest <strong>voor</strong>delige versie kost zo’n 44.000<br />
euro en is <strong>voor</strong>zien van een veertig kilowattuur accupakket en kan<br />
volledig opgeladen ongeveer 257 kilometer rijden.<br />
Renault Twizy en zoe<br />
in 2011 is de elektrische renault twizy in productie gegaan in<br />
het spaanse valladolid. de compacte tweezitter komt in het<br />
<strong>voor</strong>jaar van <strong>2012</strong> in twee uitvoeringen op de nederlandse<br />
markt. de urban-versie kost 7.690 euro en de verkoopprijs van<br />
de technic-versie bedraagt 8.490 euro. net als bij alle andere<br />
elektrische renaults is de accu niet in de prijs inbegrepen, daar<strong>voor</strong><br />
brengt de franse fabrikant een maandelijks leasebedrag<br />
in rekening. in <strong>2012</strong> vult renault zijn elektrische modelgamma<br />
bovendien aan met de Zoe. renault stelt dat negentig procent<br />
van de conceptversie terugkomt in de productieversie en in de<br />
volgende generatie van de clio. volledig opgeladen moet de<br />
auto honderdzestig kilometer kunnen rijden.<br />
Mia Electric<br />
de kekke elektrische friendly minibus van heuliez kennen we<br />
misschien nog wel. van zijn bedenker horen we niets meer, de<br />
friendly heet nu mia en komt onder de vlag van de franse startup<br />
mia electric op de markt. de driezitsbus, die met een volledig<br />
opgeladen nikkelmetaal-accu honderd tot tweehonderdvijftig<br />
kilometer kan rijden, kostte onder de vlag van heuliez<br />
twaalfduizend euro. mia electric is sinds 2011 actief in frankrijk,<br />
duitsland en het verenigd koninkrijk. dit jaar wil de firma zijn<br />
europese verkoopnetwerk uitbreiden. nederland is een van de<br />
genomineerde landen. volgens de website van het bedrijf is de<br />
mia nu verkrijgbaar vanaf ruim vijfentwintigduizend euro.<br />
Fisker Surf<br />
hoewel de elektrische fisker karma met range extender nog maar<br />
net op de nederlandse markt verkrijgbaar is, komt de amerikaanse<br />
autobouwer dit jaar met een nieuw model. de surf is een<br />
zogenoemde ‘shooting brake’ – een mix tussen een sedan en een<br />
stationwagon – en staat op het platform van de karma. met een<br />
volledig opgeladen accu rijdt de surf zo’n drieëntachtig kilometer<br />
op puur elektrische kracht waarna een tweeliter benzinemotor<br />
bijspringt om stoom te genereren en de actieradius te vergroten.<br />
Toyota Prius Plug-in Hybrid en iQ<br />
toyota presenteerde zijn prius plug-in hybrid op de frankfurt<br />
motor show van 2011. het model maakt dit jaar zijn debuut in<br />
nederland. dankzij moderne lithium ion-accu’s weegt de auto<br />
slechts vijftig kilo meer dan een normale prius en hij kan in<br />
anderhalf uur opgeladen worden aan het stopcontact. volledig<br />
opgeladen rijdt de prius plug-in hybrid ongeveer drieëntwintig<br />
kilometer op puur elektrische kracht waarna de auto verder rijdt<br />
als een gewone hybride. verder komt toyota met een eerste<br />
volledige elektrische model: de iQ. volledig opgeladen kent de iQ<br />
ev een actieradius van honderd kilometer.<br />
Van boven naar onder: de Renault Zoe, de Fisker Surf,<br />
de Toyota iQ, de Ford Focus Electric en de Mia Electric.<br />
EVFOCUS<br />
31
Honderd procent Dutch made eeeeFUN-scooter<br />
gaat elektrische scootermarkt ontginnen<br />
In de rubriek de tweewieler spreekt E-<strong>Mobility</strong> ieder kwartaal met een Nederlandse producent van<br />
elektrische scooters, fietsen of andersoortige twee- en driewielers. In deze editie aandacht <strong>voor</strong><br />
eeeeFUN uit Nijkerk. ‘Wij zijn trots op het feit dat wij de eerste echte honderd procent Nederlandse<br />
elektrische scooter in de markt zetten’, vertelt Theo Huijbreghts, directeur van eeeeFUN.<br />
‘ongeveer twee jaar geleden begon bij ons het idee te leven om<br />
een honderd procent dutch made elektrische scooter te gaan<br />
bouwen’, vertelt huijbreghts. ‘een premium merk dat op zijn engels<br />
gezegd ‘fun and affordable’ moet zijn. een elektrische scooter moet<br />
in onze optiek, qua prijs en prestatie, tenminste gelijkwaardig zijn<br />
aan die van een benzinescooter. alleen op die manier kun je de<br />
markt <strong>voor</strong> elektrische scooters openbreken.’<br />
‘met onze nederlandse scooter kiezen wij doelbewust niet<br />
<strong>voor</strong> een chinese scooter die enkel wordt <strong>voor</strong>zien van een<br />
eigen logo’, vervolgt huijbreghts. ‘de eeeefun is van scratch<br />
af aan in nederland ontworpen. van het frame tot de wielen<br />
en kapconstructie. alles is ons eigen ontwerp. na productie<br />
van de eerste serie liepen wij logischerwijs tegen een aantal<br />
verbeterpunten aan. het afgelopen half jaar hebben wij ontzettend<br />
veel energie gestoken in het verbeteren van al die zaken.’<br />
afnemers van eeeefun kunnen bij aanschaf van de extendedversie<br />
een eigen ontwerp samenstellen. op www.eeeefun.com<br />
kun je de scooter customizen doormiddel van een<br />
eigen design, foto of logo. ‘maar de gebruiker kan meer<br />
personaliseren, onder andere de kleur van het zadel,<br />
bodyframe en controlepaneel. eigenlijk kun je het zo gek niet<br />
verzinnen of het is mogelijk’, aldus huijbreghts.<br />
nu de ontwikkelingsfase achter de rug is, wordt eeeefun op grote<br />
schaal in de markt gezet. in nederland werkt eeeefun importeur<br />
greenmo daarbij hard aan de uitbouw van het dealernetwerk<br />
in de <strong>benelux</strong> en duitsland. in andere delen van europa is de<br />
uitrol ook gestart. ‘Zo beschikken wij over importeurs in portugal,<br />
engeland, ierland, Zwitserland en oostenrijk. bovendien voeren<br />
wij nog gesprekken met potentiële afnemers in tsjechië, frankrijk,<br />
polen en diverse andere landen. om rendabel te kunnen opereren<br />
hebben wij namelijk ook een internationale markt nodig. in<br />
nederland en belgië zijn er dealers op contract. uiteindelijk is<br />
ons streven om in nederland over honderd dealers te beschikken<br />
DE 2WIELER<br />
32<br />
en over nog eens dertig in belgië.’ op de nederlandse markt zijn<br />
volgens huijbreghts ondertussen nog altijd een groot aantal<br />
spreekwoordelijke ‘cowboys’ actief. ‘samen met de bekende spelers<br />
onderscheiden wij ons door productkwaliteit en in ons eigen<br />
geval ook nog eens specifiek op prijs. <strong>voor</strong> <strong>2012</strong> verwachten wij<br />
<strong>voor</strong> de totale markt van elektrische scooters een groei van zo’n<br />
vijfentwintig procent. meer en meer marktaandeel claimen om<br />
op termijn zelfs marktleider te kunnen worden is daarbij ons doel.<br />
<strong>voor</strong>alsnog zoeken wij ook de samenwerking met concurrenten<br />
als noveco. een gevecht aan gaan is namelijk in niemands belang,<br />
het gezamenlijk ontginnen van de elektrische markt wel. Zodra<br />
een omvangrijke markt zal ontstaan verdwijnen de cowboys ook<br />
vanzelf.’ toch ziet huijbreghts ook <strong>voor</strong> de branchevereniging een<br />
rol weggelegd om het kaf van het koren te scheiden. ‘een keurmerk<br />
of kwaliteitsstempel waar nu aan gewerkt wordt kan de klant<br />
helderheid verschaffen en behoeden <strong>voor</strong> een miskoop. in die<br />
optiek is het ook de hoogste tijd dat het keurmerk uitgerold wordt.’
E-<strong>Mobility</strong> Activiteitenkalender<br />
27-30 <strong>maart</strong> <strong>2012</strong> – cevitts – amsterdam, nederland<br />
charging electric vehicles infra technology trade show (cevitts) is een nieuw evenement dat gelijktijdig plaats zal vinden<br />
met intertraffic amsterdam <strong>2012</strong>. cevitts is een beurs en congres op het domein van laadsystemen <strong>voor</strong> elektrische voertuigen.<br />
www.cevitts.com<br />
28 <strong>maart</strong> <strong>2012</strong> – symposium slimme mobiliteit – eindhoven, nederland<br />
de technische universiteit eindhoven (tu/e) organiseert een symposium rond slimme mobiliteit. het symposium vindt<br />
plaats tijdens intertraffic en kent sprekers van onder meer rijkswaterstaat, tomtom en tu/e.<br />
www.tue.nl/smartmobility<br />
12-15 april <strong>2012</strong> – ev taiwan <strong>2012</strong> – twtc, taiwan<br />
deze tweede editie van de internationale taiwanese vakbeurs <strong>voor</strong> elektrische mobiliteit trekt meer dan honderd exposanten<br />
rondom elektrische voertuigen, aandrijvingen en motoren, energieopslagtechnologie, energie- en laadinfrastructuur en testsystemen.<br />
www.evtaiwan.com.tw<br />
17-21 april <strong>2012</strong> – bedrijfsautorai – amsterdam, nederland<br />
de bedrijfsautorai is terug van weggeweest. het europacomplex van amsterdam rai staat weer volledig in het teken<br />
van trucks, bestelwagens, speciale voertuigen en andere zaken waaronder elektrische bedrijfsvoertuigen.<br />
www.bedrijfsautorai.nl<br />
26 april <strong>2012</strong> – e-180° congres – papenburg, duitsland<br />
het nederlands-duitse energiecongres e-180° wordt <strong>voor</strong> het eerst georganiseerd en brengt energie-experts, ondernemers, lokale<br />
beleidsmakers, organisaties en instellingen uit nederland en duitsland samenkomen om van elkaar te leren en elkaar te inspireren.<br />
www.e-180grad.de<br />
6-9 mei <strong>2012</strong> – electric vehicle symposium 26 – los angeles, verenigde staten<br />
het grootste internationale congres op het gebied van elektrische voertuigen beleeft alweer haar 26e editie.<br />
www.evs26.org<br />
10 mei <strong>2012</strong> – meeting themagroep grid connected vehicles – brugge, belgië<br />
in het kader van de belgische proeftuin elektrische voertuigen komt de themagroep grid connected vehicle in<br />
het belgische brugge samen met het thema ‘simulatie van laadscenario’s en -infrastructuur van voertuig en grids’.<br />
www.proeftuin-ev.be<br />
mobimix.beurs <strong>2012</strong> – 6 en 7 juni <strong>2012</strong> – brussel, belgië<br />
de eerste editie van deze belgische vakbeurs <strong>voor</strong> duurzame mobiliteit vindt plaats in tour & taxis in brussel.<br />
www.mobimixbeurs.be<br />
ecomobiel <strong>2012</strong> – 9 en 10 oktober <strong>2012</strong> – rotterdam, nederland<br />
de vierde editie van deze vakbeurs <strong>voor</strong> duurzame mobiliteit vindt plaats in ahoy rotterdam en maakt opnieuw een stap <strong>voor</strong>uit.<br />
www.ecomobiel.nl<br />
33
E-<strong>Mobility</strong> Register<br />
Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het E-<strong>Mobility</strong> Register wordt<br />
u <strong>voor</strong> slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden<br />
elektrisch rijden professionals, van autofabrikanten, tot it-bedrijven, materialenleveranciers,<br />
financiële instellingen, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘E-<strong>Mobility</strong> Register’<br />
formulier digitaal in via www.e-mobilitymagazine.nl/industrieregister<br />
AutomotiveNL<br />
branchevereniging automotive industrie<br />
steenovenweg 1, 5708 hn helmond<br />
t. 0492-562500 / e. info@automotivenl.com<br />
ALFEN bv<br />
alfen levert onder de naam icu een complete reeks van<br />
oplossingen <strong>voor</strong> het opladen van elektrische voertuigen<br />
postbus 1042, 1300 ba almere<br />
t. 036 - 549 34 00 / e. info@icu-charging-stations.com<br />
APPM management consultants<br />
spicalaan 8, 2132 jg hoofddorp<br />
t. 023-5621630 / i. www.appm.nl<br />
Brabantse Ontwikkelings Maatschappij<br />
ontwikkelingsmaatschappij van de provincie noord-brabant<br />
goirleseweg 15, 5026 pb tilburg<br />
t. 088-8311120 / i. www.bom.nl<br />
Dutch Organisation for Electric Transport<br />
Vereniging DOET<br />
branchevereniging <strong>voor</strong> elektrisch rijden<br />
e. info@doetdoet.nl<br />
i. www.doetdoet.nl<br />
34<br />
LYRIC Motion Benelux<br />
personal transportation vehicle (ptv)<br />
dorpsstraat 64, 7261 aX ruurlo<br />
i. www.lyricmotion.nl / e. info@lyricmotion.nl<br />
Advies- en ingenieursbureau Movares<br />
actief op het raakvlak van energie, mobiliteit, ruimte en<br />
infrastructuur / i. www.movares.nl/elektrischrijden<br />
t. 030-265 3712 / e. e-rijden@movares.nl<br />
Netbeheer Nederland<br />
brancheorganisatie van regionale en landelijke netbeheerders<br />
utrechtseweg 310, 6812 ar arnhem<br />
t. 026-3569500 / i. www.netbeheernederland.nl<br />
Technische Universiteit Eindhoven<br />
diverse wetenschappelijke automotive opleidingen<br />
e. automotive@tue.nl<br />
i. www.tue.nl/automotive<br />
Technolution B.V.<br />
the right development<br />
Zuidelijk halfrond 1, postbus 2013, 2800 bd gouda<br />
t. 0182-594000 / i. www.technolution.eu<br />
colofon<br />
Jaargang 3 – Nr. 1 Maart <strong>2012</strong><br />
e-mobility is een onafhankelijk vakblad over elektrisch<br />
rijden en smart grids en verschijnt vier keer per jaar in<br />
een oplage van 5.000 exemplaren.<br />
Uitgever & Hoofdredacteur<br />
edwin van gastel (eg media)<br />
(e). edwin@emobilitymagazine.nl<br />
Vormgeving<br />
bette van loenen (eg media)<br />
(e). bette@egmedia.nl<br />
Fotografie<br />
vincent knoops en erik verburgt<br />
Columnisten<br />
<strong>maart</strong>en steinbuch (technische universiteit eindhoven)<br />
eric van <strong>voor</strong>den (last mile solutions)<br />
Druk<br />
roto smeets<br />
Abonnementen & Advertenties<br />
www.emobilitymagazine.nl of<br />
verkoop@emobilitymagazine.nl<br />
Redactieadviesraadleden<br />
communicatiemedewerker (doet), danny geldtmeijer<br />
(netbeheer nederland), anton wolthuis (namens htas<br />
en atc) en edith groenewolt (bom)<br />
Dutch Organisation for Electric Transport<br />
Partners<br />
Ambassadeurs<br />
© eg media <strong>2012</strong> - niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder<br />
toestemming van de uitgever. redactie en uitgever zijn zich volledig bewust<br />
van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. niettemin<br />
kunnen zij geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden <strong>voor</strong> eventueel in deze<br />
uitgave <strong>voor</strong>komende onjuistheden.
Elektrisch Vervoer<br />
APPM realiseert elektrisch rijden <strong>voor</strong> talloze<br />
overheden en bedrijven in Nederland, sinds de opkomst<br />
van Elektrisch Vervoer. Als marktleider in Nederland<br />
hebben we de kennis op dit gebied,<br />
veel ervaring en een groot netwerk.<br />
Wat kunnen wij <strong>voor</strong> u betekenen?<br />
- Identificeren van kansen op het gebied van Elektrisch<br />
Vervoer <strong>voor</strong> uw organisatie;<br />
- Vertalen van kansen naar concrete actie- en uitvoeringsprogramma’s,<br />
quick wins en project<strong>voor</strong>stellen;<br />
- Projectmanagement en aanbesteding <strong>voor</strong> de uitrol van<br />
elektrisch vervoer en (snel)laadinfrastructuur in het bijzonder;<br />
- Organiseren van samenwerking, met o.a. overheden,<br />
netbeheerders, energieleveranciers en andere marktpartijen;<br />
- Communicatie en flankerende maatregelen;<br />
- Ontwikkelen van mobiliteitsconcepten die bijdragen aan<br />
het gebruik van Elektrisch Vervoer, zoals elektrisch OV,<br />
taxi’s en scooters;<br />
- Advies, strategie en beleid.<br />
Nederland mooier maken<br />
APPM bestaat uit zo’n<br />
60 professionals. Onze<br />
bedrijfscultuur is gebaseerd<br />
op vrijheid, verantwoordelijkheid<br />
en vertrouwen.<br />
Wilt u kennis met ons maken?<br />
Neem dan contact op met<br />
Mark van Kerkhof, via<br />
079 - 3600044 of<br />
kerkhof@appm.nl.<br />
100%<br />
elektrisch op weg naar een<br />
Mooier Nederland<br />
breda hoofddorp zoetermeer appm.nl
ICU facilitates easy and reliable electric driving<br />
jaar<br />
Elektrisch rijden is schoon<br />
Voor het probleemloos opladen van elektrische auto’s en andere voertuigen<br />
levert ALFEN een complete reeks laadoplossingen onder de naam ICU,<br />
wat staat <strong>voor</strong> Integrated Charging Unit. ALFEN heeft inmiddels in tientallen<br />
steden ICU-laadpunten geplaatst.<br />
Bezoek ons<br />
op CEVITTS:<br />
RAI Amsterdam<br />
27 t/m 30 Maart<br />
stand C401<br />
ALFEN biedt met ICU verschillende laadoplossingen, van stand alone<br />
uitvoering tot en met compleet geïntegreerde oplossingen inclusief<br />
management- en betaalsysteem. ICU Tube ICU Twin ICU Basic<br />
ALFEN bv | Postbus 1042, 1300 BA Almere | Tel: 036 - 549 34 00<br />
E-mail: info@icu-charging-stations.com | www.icu-charging-stations.com
Change language