De Katholieke ouraalist

WETTELIJKE TUCHTRECHTSPRAAK
De journalist draagt een persoonlijke en een
publieke verantwoordelijkheid
Door Leo Hanekroot
M tot een enigszins juiste waar­
O dering te kunnen komen van
het wetsontwerp op de journalistieke
verantwoordelijkheid dient men er
zich rekenschap van te geven, dat
dte journalist verantwoordelijkheid
draagt, nader gepreciseerd: een verantwoordelijkheid
van tweeërlei aard,
een persoonlijke en een publieke. De
eerste is de zaak van zijn eigen geweten;
de tweede raakt rechtstreeks
het algemeen belang. Voor het algemeen
belang is journalistiek van
enorme betekenis. Het wordt door
goede, dat is door moreel verantwoorde
journalistiek in hoge mate
gediend; het wordt door slechte, door
moreel niet-verantwoorde journalistiek
zeer ernstig geschaad.
In dit feit vindt men één rechtvaardigingsgrond
voor een journalistiek
tuchtrecht. Het is niet alleen
een wapen, waarmee het algemeen
belang zich verweert tegen slechte
journalistiek, het is in gelijke mate
een middel, waardoor de journalistiek
zichzelf op een hoger niveau
verheft. Het tast onmiddellijk excessen
. aan, het is een vingerwijzing
naar rotte plekken, het brengt fouten
aan het licht, het werkt waarschuwend
en op de duur in toenemende
mate preventief.
Maar er is een tweede reden: het
beschermt ook de reputatie en ,het
prestige van de journalistiek en het
kan voor iedere journalist individueel
in maatschappelijk opzicht een schild 1
zijn. Wij kennen tot dusver slechts
één geval, dat men in zekere zin met
de werking van een tuchtrechtelijk
college zou kunnen vergelijken, het
befaamde geval-Kiek, -waarin de
meest krasse beschuldiging door de
hoogste autoriteit hier te lande tegen
een journalist werd geuit op een
zo overtuigende wijze, dat de betrokkene
alle schijn tegen zich had en
zijn hele maatschappelijke existentie
ernstig gevaar liep. In die kwestie
heeft de Federatie, zoals men zich
herinneren zal, een ereraad ingesteld.
Het kan een toeval zijn, maar het
geeft toch te denken, dat in dit eerste
en enige geval, waarin men met
rechterlijke objectiviteit een zaak
ging uitzoeken', de uitkomst was, dat
tfe aangeklaagde journalist geheel
werd vrijgesproken, zijn maatschappelijk
bestaan gered' was en de pers
in het algemeen van een blaam werd
gezuiverd. Deze mogelijkheid is in de
eerste plaats van< betekenis voor de
journalistiek, maar het algemeen belang
is er op zijn beurt ook mee gebaat.
6
UCHTRECHT voor de journalis
T tiek is de erkenning door de
wetgever, dat journalistiek het
algemeen belang dient en daarin
dan ook haar hele maatschappelijke
en morele rechtvaardiging
vindt. Dit moge ons, die altijd
aan een prinsheerlijke vrijheid gewend
zijn geweest en die dan nog
als een recht beschouwden, dat wij
baseerden op een bepaalde interpretatie
van art. 7 van de Grondwet,
wat ongewoon voorkomen, sommigen
mogen er misschien aanvankelijk een
aantasting van de grondwettelijke
vrijheid van drukpers iml zien, bij nadere
overweging zal men moeten^
erkennen, dat voor dergelijke bezwaren
geen reden bestaat. Wanneer de
pers er zich op beroept, dat zij het
algemeen belang dient, dan sluit dit
in, dat zij dte normen, die door het
'algemeen belang worden gesteld erkent
als bindende normen. Maar g&steld,
dat er zouden zijn, die ontkennen,
dat he,t algemeen belang de norm
voor de werkzaamheid van de pers
aangeeft, betekent dit dan, dat in.
beginsel alles, wat niet strikt op het
terrein vaïi de strafrechter valt, aan
de pers geoorloofd zou zijn? Onder
alle omstandigheden is het de natuur
van de pers te handelen op dat uitermate
beilangrijke tsrrein van openbaar
belang, dat de voorlichting en
de informatie betreft. Zij doet dit
volkomen vrij, als een organisme dat
gedreven wordt door zedelijke wezens,
door mensen met verstand en
rede begaafd en dus met verantwoordelijkheid
en verantwoordingsplicht
belast. Die vrijheid: blijft onaangetast,
zoals ook de vrijheid van iedere
burger niet wordt aangetast door het
strafrecht. Vrijheid! echter is geen
ongebondenheid. Men mag zeggen en
schrijven wat men wil, doch men mag
niet ëehrijven op een manier, die de
normen van goede ein eerlijke voorlichting
en informatie overschrijdt.
Men imag als journalist leven en handelen
zoals men wil, doch men mag
niet door misgedrag — let wel in de
uitoefening van het beroep, want
daar gaat het hier om — het vertrouwen,
dat voor de werking van
de journalistiek een noodzakelijke
voorwaarde is, ondermijnen.
Dit zijn de grondgedachten van de
wet op de journalistieke verantwoordelijkheid.
Het zijn normen, die reeds
lang voor het maatschappelijke handelen
erkend worden en die hier nu
eindelijk ook worden toegepast op
een gebied, dat zo wezenlijk en on­
verbrekelijk met de samenleving is
verbonden als de journalistiek.
Noodzakelijk en urgent
UCHTRECHTSPRAAK is ge­
T rechtvaardigd. Is zij ook nodig?
Men kan daar om te beginnen
op antwoorden, dat de
vraag naar haar gerechtvaardigdheid
niet actueel geworden) zou zijn,
indien men niet in brede kring haar
noodzakelijkheid had ingezien. Zij zou
in ieder geval omstreeks! deze tijd
aam de orde gesteld zijn, indien de
Rijksbemiddelaars het verplichte lidmaatschap
van de erkende journalistenorganisaties
volgens de C. A. O.
hadden goedgekeurd. De verenigingstuchtrechtspraak,
die wij thans reeds
bezitten, zou zich in dat geval over
alle aangeslotenen, hebben uitgestrekt.
Maar bovendien: ook indien
de coimmissie-Pompe haar grote rapport
op een korte termijn had kunnen
voltooien, zou de tuchtrechtspraak
bij wet geregeld zijn geworden.
Het zal echter nog vele jaren
duren alvorens de commissie-Pompe
haar complete voorstellen tot perswetgeving
geformuleerd kan hebben.
Over één onderwerp echter bleek in
de gehele zeer geschakeerd samengestelde
commissie eenstemmigheid
van inzicht te bestaaini: de tuchtrechtspraak,
zij het dat zich op een
onderdeel een kleine minderheid aftekende.
Tuchtrechtspraak is inderdaad niet
alleen noodzakelijk, zij is ook urgent.
De rol van êe pers i!n het moderne
maatschappelijke verkeer is zeer ingrijpend
en het bewustzijn van een
welbegrepen vrijheid, die zichzelf
zedelijke normen oplegt, heeft zich
aanzienlijk verscherpt. Welnu, er komen
in da pers bandeloosheden voor
van allerlei aard en vorm, en ik zou
niet eens heel zeker durven beweren,
dat zij uitzonderlijk genoeg zijn oW
het algemene aanzien van de pers
niet wezenlijk te kunnen schaden.
Zonder ook maar in het minst behoefte
te gevoelen aan een uitbarsting
in een jammerklacht over de
perszedten, behoeft men zich zelf toch
ook niet te paaien met de dooddoener,
dat de pers, die wij allen maken
zo goed en zich van haar verantwoordelijkheid
zo diep bewust is. Van dit
laatste kan men inderdaad talloze
voorbeelden aantreffen, dagelijks 1 ,
maar van het eerste ook en meer
dan menigeen misschien' denkt.
Zie ik daarom in de toekomst de
delinquenten in rijen voor de deur
van de tuchtrechter staan? Geenszins.
Tuchtrecht werkt ook preventief,
en dit is de voornaamste bedoeling,
die ieder zinnig mens met tuchtrecht
beoogt. En zoals gezegd, het
zal ook een aantal journalisten, die
*