STRUKTURE

Naam: __________________________

'n Struktuur bestaan uit dele wat saamgevoeg is om 'n taak te verrig. 'n Stuktuur behou sy vorm en

val nie uitmekaar nie.

Strukture kan in die natuur voorkom, maar kan ook mensgemaak wees. Daar is drie soorte strukture:

1. 'n Raamstruktuur se steun is aan die binnekant,

byvoorbeeld 'n fiets, of 'n mens se ruggraat.

2. 'n Dopstruktuur beskerm en ondersteun van buite, byvoorbeeld 'n eierdop of 'n koeldrankblikkie.

3. 'n Soliede (of vaste) struktuur bestaan heeltemal uit materie. Hulle is gewoonlik swaar en verskuif

nie maklik nie, byvoorbeeld 'n muur.

Hoë strukture moet stabiel wees. lets wat stabiel is, val nie maklik om nie.

Daar is kragte wat 'n struktuur kan stoot of trek. Geboue moet hierdie kragte

kan weerstaan, sodat dit nie omval of ineenstort nie.

Wind is een krag wat teen 'n toring kan stoot. Hoë strukture word ontwerp

om nie om te val wanneer die wind waai nie.

As daar gapings in die gebou is waardeur die wind kan waai, kan dit die

gebou meer stabiel maak. Die Eiffeltoring swaai effens wanneer die wind

waai.

Liniale wat kan buig, breek nie so maklik as dié

wat glad nie kan buig nie. Argitekte ontwerp hoë

geboue wat effens kan buig of meegee.

Swaartekrag of gravitasie 'trek' voorwerpe na die middelpunt van die aarde.

Sonder swaartekrag sou alles rondsweef. In videos wat in die ruimte geneem

word, kan ons sien hoe moeilik dit is om plat te lê sonder swaartekrag (of om

tande te borsel!)

Boumateriaal is baie swaar en die gewig hiervan stoot 'n gebou

ondertoe. Daarom moet die argitek fyn beplan sodat die fondament (die

gedeelte onder die grond) sterk genoeg is om hierdie swaar gewig te

dra.

Elektrisiteitstorings word gebou met metaalstawe. Hoe hoër die toring is,

hoe swaarder raak dit. Die staalstawe by die basis word van 'n baie sterk

materiaal gemaak sodat die swaar gewig dit nie kan buig nie.

Hoë strukture moet ook rigied wees. lets wat rigied is, is

stewig en verander nie maklik van vorm nie. As 'n vorm gedruk

kan word om 'n ander vorm aan te neem, is dit nie stewig nie.

'n Gebou se basis is

die laagste deel, wat

dit ondersteun.

Staal is 'n mengsel

van yster en koolstof

wat hard, sterk en

smeebaar is.

'n Vierkant is nie stewig nie, want dit kan redelik maklik

in 'n nuwe vorm gedruk word, soos 'n ruit.

Driehoeke is baie stewiger en sal nie so maklik van vorm verander nie.

Driehoeke word dus dikwels in strukture gebruik om dit te verstewig: ons noem

dit triangulasie of driehoeksverstewiging.

Strukture kan beskadig of vernietig word in natuurlike rampe, soos aardbewings of

tsunami's. Mense kan strukture ook doelbewus vernietig, byvoorbeeld tydens oorloë en terroristeaanvalle.

'n Argitek moet hierdie dinge in gedagte hou wanneer die gebou ontwerp word.

Vandag is daar 'n sterk klem op die omgewing en geboue word ontwerp sodat die omgewing so min as

moontlik skade ly tydens die bouwerk en ook latere gebruik.

Afrikaanse werkvelle en aanlyn-speletjies by www.thinkonline.co.za/afrikaans.htm, of e-pos thinkonline13@gmail.com 1

---

HOË STRUKTURE IN DIE WÊRELD

Stede spog graag

met hul hoogste

geboue en dit lok

baie toeriste.

Burj Khalifa in Dubai (in

die Verenigde Arabiese

Emirate) is 828 m hoog

en tans die hoogste

gebou ter wêreld.

Konstruksie het in 2004

begin. Die toring het

1,5 biljoen dollar gekos

om te bou en is in

Januarie 2010 amptelik

geopen. Dit het 160

verdiepings en spog

met die wêreld se

hoogste en vinnigste

hysbakke (64 km/h). 'n

Mens kan die 2 909

trappe uitklim tot

heelbo. Dit het ook die

hoogste swembad en

moskee ter wêreld.

Dit bied ook baie

vloerspasie vir

ondernemings.

Die 110verdieping

tweelingtorings

van die World

Trade Centre in

New York is in

1973 voltooi,

maar is vernietig

in 'n terroristeaanval

op 11

September 2001.

Die Burj Al

Arab-hotel in

Dubai lyk soos

'n seiljag.

Vandag is Dubai

een van die

rykste en mees

moderne stede,

en het van die

wêreld se

hoogste hotelle.

Die

pragtige

Petronastorings

is

in Kuala

Lumpur,

Maleisië.

Die Groot

Zimbabwe-

kliptoring naby

Masvingo is

heeltemal

solied. Dis

meer as 600

jaar gelede

gebou as deel

van die

Koninkryk van

Zimbabwe.

Die pragtige Taj

Mahal in Agra, Indië,

is in 1653 voltooi. Die

hartseer keiser Shah

Jahan het dit laat bou

na die dood van sy

geliefde vrou tydens

die geboorte van hul

14de kind.

Die Space Needle is 'n

bekende baken in

Seattle, VSA . Die toring

is in 1961 gebou en is

184 m hoog en het 'n

roterende restaurant.

Die Sydney-operahuis

en die Sydneyhawebrug

trek baie

toeriste na Sydney,

Australië. 'n

Kompetisie vir die

beste ontwerp is

gehou, en Utzon, 'n

Deense argitek, het

gewen.

Die Groot Piramide in Giza,

Egipte is meer as 4500 jaar

gelede gebou as 'n graf vir

Farao Khufu. Die Gizapiramides

is gebou oor 'n

tydperk van 80 jaar deur

ongeveer 25 000 werkers.

Die Vryheidstandbeeld (Statue of

Liberty) is op 'n klein eilandjie in

die hawe van New York (VSA).

Dis gebou deur Gustave Eiffel in

Frankryk in 1886 en is na Amerika

gestuur as simbool van vriendskap

en vryheid.

Die Leunende Toring

van Pisa in Italië is in

1173 gebou as

kloktoring oor 'n

tydperk van 180 jaar.

Die toring is nie

stabiel nie en een

kant het begin insak,

omdat dit op sagte,

vogtige grond

gebou is.

Die Eiffeltoring is in 1889

uit yster gebou vir 'n groot

uitstalling in Parys,

Frankryk. Dit het net 2

jaar geneem om te bou en

die plan was dat dit na 20

jaar afgebreek sou word,

maar dit staan steeds. Tot

1930 was dit die hoogste

gebou in die wêreld.

2

---

BEGRIPSTOETS:

1. Hoe hoog is die Space Needle?

Naam: __________________________

Lees die leesstuk goed deur en beantwoord die volgende vrae in vol sinne:

Dink mooi oor elke sin: a) Dit moet die vraag beantwoord.

b) Daar moenie spel-, taal- of punktuasiefoute wees nie.

c) Sinne moenie te lank wees nie.

__________________________________________________________________________________________

2. Hoe is die World Trade Centre vernietig in 2001?

__________________________________________________________________________________________

3. Hoe lank het dit geneem om die Giza-piramides te bou?

__________________________________________________________________________________________

4. Hoeveel trappe het die Burj Khalifa?

__________________________________________________________________________________________

5. In watter jaar is die Burj Khalifa amptelik geopen?

__________________________________________________________________________________________

6. In watter jaar is die Leunende Toring van Pisa gebou?

__________________________________________________________________________________________

7. In watter land is die kliptoring naby Masvingo?

__________________________________________________________________________________________

8. In watter land is die Taj Mahal?

__________________________________________________________________________________________

9. In watter stad is die Eiffeltoring?

__________________________________________________________________________________________

10. In watter stad is die Petronas-torings?

__________________________________________________________________________________________

11. In watter stad se hawe staan die Vryheidstandbeeld?

__________________________________________________________________________________________

12. Lok hoë geboue baie toeriste?

__________________________________________________________________________________________

13. Oor wie se dood was keiser Shah Jahan baie hartseer?

__________________________________________________________________________________________

14. Van watter materiaal is die Eiffeltoring gebou?

__________________________________________________________________________________________

15. Waarom is die Leunende Toring van Pisa nie stabiel nie?

__________________________________________________________________________________________

16. Watter argitek het die Sydney-operahuis ontwerp?

__________________________________________________________________________________________

17. Watter gebou het die wêreld se hoogste swembad?

__________________________________________________________________________________________

18. Watter gebou in Dubai is in die vorm van 'n seiljag gebou?

__________________________________________________________________________________________

19. Die Eiffeltoring is deur Gustave Eiffel ontwerp. Watter ander gebou is ook deur hom ontwerp?

__________________________________________________________________________________________

20. Watter van hierdie geboue het 'n roterende restaurant?

__________________________________________________________________________________________

Afrikaanse werkvelle en aanlyn-speletjies by www.thinkonline.co.za/afrikaans.htm, of e-pos thinkonline13@gmail.com 3

20

---

HOEKOM HET DIE WORLD TRADE CENTRE INEENGESAK?

Op 11 September 2001 het 19 terroriste wat in groepe van vier

of vyf gewerk het, vier kommersiële Boeings geskaak en hulle

laat vlieg na sekere geboue wat hul wou vernietig. Twee van

hierdie vliegtuie, vol brandstof en passasiers, het met volle

spoed teen die tweelingtorings van die World Trade Centre in

New York vasgevlieg.

Die torings is ontwerp om die impak van 'n vliegtuig wat

daarteen bots, te weerstaan, en hulle het eers vir 'n ruk bly

staan. Die Boeing 767's was egter baie groter as die vliegtuie

van die 1960's, toe die geboue beplan is, en het baie meer

brandstof bevat.

Die intense hitte van die brandende vliegtuig-brandstof het die

binneste staalpilare gesmelt. Teen 9:59 vm. het die suidelike

toring ingeval. Die staalpilare het omgeval, die boonste

verdiepings het op die laer deel van die gebou geval, en die

swaar gewig het veroorsaak dat die onderste vloere soos 'n

pannekoek ineensak. 29 minute later het die noordelike toring

ook ineengesak.

Byna 500 reddingswerkers, insluitend meer as 300 brandweermanne, is platgedruk in die as en rommel.

Insluitend die mense wat in die World Trade Centre gewerk het, en die vliegtuie se bemanning en

passasiers, is 2800 mense dood.

Bron: Microsoft ® Encarta ® Reference Library 2005

PRAATWERK: SPERDATUM: ________________________

Kies 'n gebou en versamel inligting daaroor. Geen duplisering asseblief, net een leerder mag daardie gebou kies.

Versamel inligting en kom vertel die klas, bv.

1. Waar is die gebou geleë - stad en land?

2. Wanneer is dit voltooi? Hoe lank het dit geneem om te bou?

3. Hoe hoog is dit?

4. Watter materiaal is gebruik om dit te bou?

5. Wie was die argitek wat dit ontwerp het?

6. Is die omgewing in ag geneem met die ontwerp/bou van hierdie gebou? Hoe?

7. Was dit ooit die hoogste gebou ter wêreld? En indien wel, wanneer het dit hierdie titel verloor (indien wel)?

Hoeveelste is dit nou in die wêreld?

8. Soek prettige of interessante feite oor die gebou, byvoorbeeld:

8.1. Is dit in enige flieks of TV-reekse gebruik?

8.2. Het enigiemand daar afgespring met 'n valskerm?

8.3. Het enigiemand dit probeer klim?

8.4. Hoeveel hysbakke of trappe is daar?

9. Soek 'n duidelike prent op die internet en teken dit oor. Gebruik 'n skaal van 1:1 000 - 1 cm vir elke meter

wat die gebou hoog is (bv. die Taipei 101 is 509 m hoog: teken dit 50.9 cm)

Die klas skep nou 'n plakkaat of silhoeët deur al die geboue op 'n groot plakkaat te plak.

4

---

STRUKTURE EN DIE OMGEWING

Wanneer 'n wolkekrabber gebou word, word groot

hoeveelhede materiaal vervoer na 'n bouterrein, waar

duisende werkers met toerusting die struktuur

aanmekaarsit. Die omgewing ly groot skade,

byvoorbeeld:

1. Fauna en flora op en om die boupersoneel word

vernietig of versteur.

2. Vragmotors en bakkies wat boumateriaal vervoer, se

uitlaatgasse veroorsaak besoedeling.

Naam: __________________________

3. Die rou materiaal (yster, steen, ens.) wat gebruik word, word uit steengroewe of myne gehaal,

wat die landskap kan beskadig.

4. Fabrieke verwerk die rou materiaal, bv. ystererts word

verwerk tot staal. Baie energie word gebruik en die

atmosfeer word besoedel.

Soms bevoordeel strukture die omgewing. Brûe en

tonnels kan die pad baie korter maak vir motors en

vragmotors en só op die lang duur duisende liters petrol

bespaar. Besoedeling word ook verminder.

Bahrain se World Trade Centre het drie windturbines in die

middel wat 15% van die gebou se energie verskaf.

Hierdie elektrisiteit sou andersins opgewek moes word

deur olie of steenkool, wat die atmosfeer sou besoedel.

Afrikaanse werkvelle en aanlyn-speletjies by www.thinkonline.co.za/afrikaans.htm, of e-pos thinkonline13@gmail.com 5

---

TAAK:

Gebruik die inligting op die vorige blad.

Teken 'n diagram om te wys hoe die bou van strukture die omgewing kan beskadig.

6

---

Naam: __________________________

'Volhoubaar' beteken ons neem die omgewing in

VOLHOUBARE ARGITEKTUUR

ag voordat ons optree, sodat generasies ná ons

ook hul behoeftes kan bevredig.

Ons is “verbruikers” wat die hele tyd keuses maak.

Hierdie keuses beïnvloed ons lewens, maar ook die lewenskwaliteit van geslagte ná ons. Ons

moet "ligter" op die aarde beweeg, want ons omgewing gaan agteruit en baie spesies sukkel

om te oorleef.

Hoe ons ons huise bou, beïnvloed ons

toekoms. Hoeveel energie is nodig om

boumateriaal aan te ry en die gebou

aanmekaar te sit? As die huis klaar is,

hoeveel energie is nodig om die inwoners

gemaklik te hou?

Hier is 'n paar riglyne vir 'groener

huise' (volhoubare argitektuur):

1. Klein is pragtig. Groot

huise verg baie energie om

te verhit en te verkoel:

energie wat meestal van

fossielbrandstowwe kom en

besoedeling veroorsaak. 'n Huis behoort net groot genoeg te wees vir die inwoners. Spasie

moet goed beplan en gebruik word, en besittings moenie te veel wees nie - herwin en

hergebruik.

2. Verhit met die son. 'n Goed ontwerpte, noordfront huis gee net genoeg sonlig aan

vertrekke. Die huis is dus warm in die winter en koel in die somer. Goeie insulasie, wat die

hitte binne hou, is ook belangrik.

3. Wees energie-besparend. Gebruik die son om energie op te wek en kyk na

dagligtegnieke, wat krag bespaar. Gebruik energiebesparende toestelle:

voorlaai-wasmasjiene gebruik minder krag, water en seep. Energiebesparende

gloeilampies gebruik maar 'n derde soveel energie as standaard-gloeilampies. As

jy naby aan jou werkplek woon, kan jy baie energie bespaar.

4. Bespaar water. Gebruik lae waterkapasiteit-toilette en vloei-beperkende stortkoppe. "Grys"

water van bad, klere was, ens. kan gebruik word om plante nat te gooi. Reënwater kan

opgevang word en gebruik word. Plant inheemse, droogtebestande plante in jou tuin.

5. Gebruik plaaslike materiale. Die vervoer daarvan gebruik minder brandstof.

6. Spaar die woude. Hout is 'n natuurlike bron, maar ons gebruik te veel daarvan

en ruïneer ons ekostelsels hierdeur. Gebruik dit slegs vir verfraaiing.

7. Herwin materiale. As dit reeds bestaan, gebruik dit; jy veroorsaak nie dat meer

daarvan geskep moet word nie.

8. Bou om te hou. Mense het vandag die weggooi-houding dat 'n ou huis met 'n nuwe huis

vervang moet word. Ongelukkig is dit baiekeer waar, wanneer huise swak gebou is of nie

goed in stand gehou word nie. 'n Goedgeboude huis kan vir eeue bly staan.

9. Kweek jou eie kos. Kruie en slaai kan reg deur die jaar gekweek word.

Afrikaanse werkvelle en aanlyn-speletjies by www.thinkonline.co.za/afrikaans.htm, of e-pos thinkonline13@gmail.com 7

---

ANTWOORD NEER)

Hoogte

in m

DIE HOOGSTE GEBOUE IN DIE WÊRELD: (SKRYF NET DIE

Aantal

verdiepings

Rang Gebou Stad Land Jaar voltooi

1. Burj Khalifa Dubai Verenigde Arabiese Emirate 2010 828 160

2. Taipei 101 Taipei Taiwan 2003 509 101

3. Shanghai World

Financial Centre

Shanghai China

2008 492 101

4. Petronas Tower I & II Kuala Lumpur Maleisië 1998 452 88

5. Nanjing Greenland

Financial Centre

Nanjing China

2009 450 89

6. Willis Tower

(voorheen Sears Tower)

Chicago VSA

1974 442 108

7. Jin Mao Building Shanghai China 1998 421 88

8. Two International

Finance Centre

Hong Kong China

2003 415 88

9. CITIC Plaza Guangzhou China 1997 391 80

10. Shun Hing Square Shenzhen China 1996 384 69

11. Empire State Building New York VSA 1931 381 102

12. Central Plaza Hong Kong China 1992 374 78

13. Bank of China Hong Kong China 1990 367 70

14. Bank of America New York VSA 2008 366 54

15. Almas Tower Dubai Verenigde Arabiese Emirate 2008 360 74

16. Emirates Toring 1 Dubai Verenigde Arabiese Emirate 2000 355 54

17. Tuntex Sky Tower Kaohsiung Taiwan 1997 348 85

18. Aon Centre Chicago VSA 1973 346 83

19. The Centre Hong Kong China 1998 346 73

20. John Hancock Centre Chicago VSA 1969 344 100

21. Rose Tower Dubai Verenigde Arabiese Emirate 2007 333 72

22. Shimao International

Plaza

Shanghai China

2006 333 60

23. Minsheng Bank Building Wuhan China 2007 331 68

24. Ryugyong Hotel Pyongyang Noord-Korea 1992 330 105

25. China World Trade

Centre Tower 3

Beijing China

2008 330 74

26. Q1 Gold Coast Australië 2005 323 78

27. Burj Al Arab Dubai Verenigde Arabiese Emirate 1999 321 60

28. Chrysler Building New York VSA 1930 319 77

Nina Tower I Hong Kong China 2007 319 80

NY Times Building New York VSA 2007 319 52

Afrikaanse werkvelle en -aanlynspeletjies by www.thinkonline.co.za/afrikaans.htm, of e-pos thinkonline13@gmail.com

Gebruik die tabel om die volgende vrae te

beantwoord:

1. Watter gebou is tans die hoogste ter

wêreld?

2. Watter gebou is tans die tweede

hoogste ter wêreld?

3. Watter gebou in Dubai is in 2007

voltooi?

4. Watter gebou het tans die tweede

meeste verdiepings?

5. Watter land het die meeste van hierdie

geboue, en hoeveel? (2)

6. Watter land het die tweede meeste van

hierdie geboue, en hoeveel? (2)

7. Watter gebou is eerste voltooi?

8. Watter gebou is tweede voltooi?

9. Watter gebou is laaste voltooi?

10. Hoeveel geboue is in hierdie eeu

voltooi?

11. Hoe hoog is die hoogste gebou in die

wêreld?

12. Watter gebou is die hoogste in die

VSA?

13. Watter gebou is die hoogste in China?

14. Hoeveel van hierdie geboue is in die

Verenigde Arabiese Emirate?

15. Gee die naam van die gebou in Gold

Coast City, Australië.

16. In watter land is Nanjing?

17. In watter land is Pyongyang?

18. Hoeveel geboue is hoër as 400 meter?

H

---

Burj Khalifa

Taipei 101

Shanghai

World

Financial

Centre

Petronas

Tower I & II

Nanjing

Greenland

Financial

Centre

Willis Tower

(voorheen

Sears Tower)

Jin Mao

Building

Two

International

Finance

Centre

CITIC Plaza

Shun Hing

Square

Empire State

Building

Central Plaza

Bank of China

Bank of

America

Almas Tower

Emirates

Toring 1

Tuntex Sky

Tower

Aon Centre

The Centre

John Hancock

Centre

Rose Tower

Shimao

International

Plaza

Minsheng

Bank Building

Ryugyong

Hotel

China World

Trade Centre

Tower 3

Q1

Burj Al Arab

Chrysler

Building

Nina Tower I

NY Times

Building

---

VIR DIE OPVOEDER:

MEMO:

1. Watter gebou is tans die hoogste ter wêreld? Burj Khalifa

2. Watter gebou is tans die tweede hoogste ter wêreld? Taipei 101

3. Watter gebou in Dubai is in 2007 voltooi? Rose Tower

4. Watter gebou het tans die tweede meeste verdiepings? Willis Tower

5. Watter land het die meeste van hierdie geboue, en hoeveel? (2) China, 13

6. Watter land het die tweede meeste van hierdie geboue, en hoeveel? (2) VSA, 5

7. Watter gebou is eerste voltooi? Chrysler Building

8. Watter gebou is tweede voltooi? Empire State

9. Watter gebou is laaste voltooi? Burj Khalifa

10. Hoeveel geboue is in hierdie eeu voltooi? 15

11. Hoe hoog is die hoogste gebou in die wêreld? 828 m

12. Watter gebou is die hoogste in die VSA? Sears Tower

13. Watter gebou is die hoogste in China? Shanghai World Financial Centre

14. Hoeveel van hierdie geboue is in die Verenigde Arabiese Emirate? 5

15. Gee die naam van die gebou in Gold Coast City, Australië. Q1

16. In watter land is Nanjung? China

17. In watter land is Pyongyang? Noord-Korea

18. Hoeveel geboue is hoër as 400 meter? 8

Vir papiermodelle van geboue wat leerders kan maak, gaan na

http://www.papertoys.com

http://cp.c-ij.com/en/contents/2025/list_15_1.html

http://www.skyscrapermodels.us/models/model_main.html

Afrikaanse werkvelle en -aanlynspeletjies by www.thinkonline.co.za/afrikaans.htm, of e-pos thinkonline13@gmail.com

10