DeJournalist

1ste Jaargang No. 10 [12
April—Juni 1947
Int. Instituut
Soc Geschiedenis !A(> Amsterdam
DeJournalist
( FED. VAN NED, JOURNALISTEN
N. Z. KOLK No. 28
AMSTERDAM-C.
Redactie: 1. 1. F. van den Bergh
Mr. E. Elias - Y. Foppema
MAANDBLAD, ORGAAN VAN DEN NEDERLANDSCHEN JOURNALISTENKRING
Pers-Noodwet
De perswetgeving dreigt een van de
slepende kwalen in ons land te worden,
waarmede wij moeizaam en met
grote tussenpozen van het ene naar
het volgende stadium sukkelen. Thans
zijn wij tÖe aan de Wet noodvoorziening
Perswezen, die de tweede verlenging
is van het Tijdelijk Persbesluit
1945, onvermijdelijk geworden, omdat
de regering de moeilijkheden, die komen
kijken bij het ontwerpen van de
definitieve perswet, onderschat heeft.
Voor het ontwerpen van deze perswet
is thans, zoals men zich herinneren
zal, door de ministers van O., K. en W.
en van Justitie een interdepartementale
commissie ingesteld, de commissie-Pompe,
welke commissie weliswaar
is geïnstalleerd, doch kwalijk als zijnde
aan het werk beschouwd kan worden.
Het zal nog wel geruime tijd duren
-voor het definitieve perswets-ontwerp
ter tafel ligt.
Intussen moeten wij het dan weer
doen met deze noodvoorziening, die
op enkele belangrijke punten nog wel
iets meer blijkt in te houden dan een
continuering van het Tijdelijk Per&besluit
1945. Zij stelt in de eerste plaats
ten langen laatste aan de orde een
daad van eenvoudige rechtvaardigheid:
de instelling van een Raad van Beroep,
een hoger-'beroepsinstantie op de
uitspraken van de perszuiveringscommissie
uitsluitend samengesteld uit
juristen en daarom de beste waarborgen
voor onpartijdigheid biedend,
gelijk de practijk op andere gebieden
van de zuivering ruimschoots bewezen
heeft.
In de kring van het Federatiebestuur
wordt deze Baad van Beroep slechts
met instemming begroet, zij het dat
de voldoening over zijn stichting enigszins
getemperd wordt door de overweging,
dat zij te lang op zich heeft
laten wachten. De perszuivering is op
een oor na gevild op het moment, waarop
de stichting van de Raad van Beroep
nog slechts bij de Tweede Kamer
aanhangig is gemaakt. Men zal dus
eerst na voltooiïing der zuivering met

een dergelijke smalle, formele basis.
Het zal wel niet de bedoeling zijn, dat
de commissie de straat, die zij nu zojuist
gekuist heeft, helemaal gaat
openbreken, doch als dit niet de bedoeling
is, waar zal dan het criterium
liggen? Zullen de bladen, die thans
met een gezuiverde staf onder hun
oude of een daarop veel gelijkende
naam alweer geruime tijd werken, verder
ongemoeid gelaten worden en zal
de commissie alleen van haar bevoegdheid
gebruik maken met betrekking
tot de weinige bladen, die nog niet zijn
teruggekeerd? Dat ware echter grove
onbillijkheid, want het zou niets minder
dan meten met twee maten zijn,
waartegen men zich in het Voorlopig
Verslag dan ook algemeen verzet. Doch
waar zal de Oommissie het criterium
dan leggen? Ec is daaromtrent geen
enkele aanwijzing, noch in de wet, noch
in de toelichting te vinden, en het
heeft er dan ook veel schijn van, dat
deze bepaling slechts een wapen zal
worden, dat het de overheid mogelijk
maakt in te grijpen in een concurrentiestrijd,
die zich volkomen aan haar
zeggingsmacht onttrekt. Om principiële
zowel als om practische redenen
blijkt deze nieuwe bepaling in het
wetsontwerp niet houdbaar.
Indien de overheid met dit naamsverbod
de bedoeling heeft er voor te
zorgen, dat zij haar eenmaal gegeven
belofte aan de voormalige illegale
pers — om haar levenskansen te waarborgen
— gestand doet, dan heeft zij
hierin een aanzienlijk slechter middel
gekozen dan in de bevoegdheid, welke
zij aan de inmiddels opgekalefaterde
Persraad wil geven en het wetsontwerp
vastlegt met 'betrekking tot het
gebruik van de technische outillage.
Daaromtrent kan de Persraad nu verplichtingen
opleggen aan de eigenaars
van de zet- en drukapparatuur en daarin
kunnen de voormalige illegale bladen
maar ook alle andere organen, die
niet over eigen technische apparatuur
beschikken alleszins gerechtvaardigde
waarborg vinden, dat hun niet door
vijandig gezinde concurrenten de adem
zal worden afgesneden. Het is vrijwel
de enige taak, die de sinds zijn ontstaan
nogal zwaar gehavende Persraad
heeft overgehouden. Laat ons hopen,
dat hij onder leiding van zijn nieuwe
deskundige voorzitter, de heer Reinalda,
op dit beperkte maar geenszins onbelangrijke
gebied nog goed werk zal
verrichten. L- H.
JOURNALISTIEK EN RECLAME
Het blijkt tot de onuitroeibare gewoonten
van velen in het bedrijfsleven
te behoren, de pers te zien als
het verlengstuk van hun belangen,
een opvatting, waarvan het absurde
hun niet dadelijk duidelijk zal zijn,
omdat zij van het respectabele van
hun zienswijze overtuigd zijn. Sla de
gedenkschriften van onderscheiden
voorgangers in ons vak na en ge zult
telkens weer stuiten op de opdracht
van het een of ander bericht met een
commerciële achtergrond, van het
vriendelijk stukje over een pas geopende
bloemenzaak — bloemen-saZon
heette zoiets natuurlijk, want een
voorgeslacht had behoefte aan mooimaken
(vandaar melksalon, ijssalon,
e.d.), zoals in onze tijd het grote moet
trekken, waardoor we Zuivelpaleizen
hebben zien verrijzen — tot de beschrijving
van fabrieken met geen
andere bedoeling dan er de eigenaar
een plezier mee te doen op de eerste
plaats en iets wetenswaardigs te vertellen
in de tweede.
Vooral bladen, die, gelijk dat in
sommige delen des lands het geval is,
zich hebben ontwikkeld tot een boekhandel
met een advertentieblaadje,
zijn jaren lang aan deze commerciële
geest onderhevig geweest. Het
zou dwaasheid zijn, dit thans te willen
ontkennen. En het heeft in niet
geringe mate de publieke waardering
voor de courant bepaald bovendien. In
het Zuiden heeft jaren en jaren de
gewoonte bestaan, dat de redacties van
plaatselijke dagbladen op het einde
van de Vasten een rondgang langs de
extra-mooi opgemaakte slagersétalages
maakten, teneinde daarvan, naar gelang
deze vleeshouwers adverteerders
waren, dithyramben te dichten op de
schilderachtigheid der ontlede Paasossen,
de verrukkingen van de omgezette
speenvarkens en de kunstigheid
van de worstguirlandes, waarmee de
„vleselijke lusten" van de carnivoren
moesten gestreeld, zo niet geprikkeld
worden.
Het was .de reinste prostitutie —
men vergeve mij de combinatie van
deze twee begrippen — van de journalistiek,
al was de administratie er
uitermate tevreden mee. Het haalde
het vak omlaag in de ogen van de beoefenaren
allereerst en vervolgens in
die van de lezers met onderscheidingsvermogen.
Het was een schande.
De zwakke broeders, die zich daaraan
ook na deze oorlog niet, hebben
kunnen ontworstelen, vonden toen gelukkig
steun in enige persbepalingen,
die deze en dergelijke vermenging van
zakelijke met voorlichtende belangen
verboden en het laat zich aanzien, dat
straks in een definitieve perswet — de
pessimistische uitingen dienaangaande
in de Eerste Kamer ten spijt — afwijkingen
van deze regel strafbaar gesteld
zullen worden. In afwachting
daarvan hebben nog steeds plaatselijke
redacties last van verzoeken van zakenmensen,
die met deze nieuwe ontwikkeling
niet op de hoogte zijn of ze,
als zij ze kennen, toch wel graag in
hun richting zouden willen afbuigen.
En inderdaad kunnen er gevallen zijn,
die het m.i. toelaatbaar zouden maken,
dat bijvoorbeeld in een speciale rubriek
de aandacht gevraagd wordt
voor het jubileum van een zaak — ik
denk hier aan een boekhandel, een
kunsthandel —, welker bestaan in de
plaatselijke gemeenschap een cultuurfactor
is geworden. Maar er dient
onderscheid te blijven en dat wordt
maar moeilijk zo gezien.
Nog onlangs is het voorgekomen, dat
een groot filiaalbedrijf met een eigen
verwerkingsindustrie zestig jaren bestond
en de pers uitnodigde tot een
bezoek met lunch en verdere toebehoren.
Het (rijkelijk laat afkomend *)
advies van de Ned. Dagbladpers luidde
afwijzend. Niettemin probeerde
enige dagen later de directe van de
onderneming, thans niet met een
schrijven aan de redactie doch met
een brief aan de administratie, alsnog '
een redacteur binnen hare gastvrije
poorten te krijgen, waarbij het hem
zou vrijstaan van zijn bevindingen al
dan niet een verslag te schrijven. Het
was een afleidende onderkruip-poging,
die weinig succes zal hebben gehad.
Toch dient ze gesignaleerd en dient
de journalistenbent het been strak te
houden, ook nu het wel eens zou kunnen
gebeuren, dat bij de daling van
de conjunctuur (om het eens met een
omweg te zeggen) sommige directies
niet ongevoelig zouden kunnen blijken
voor de mogelijkheid,

PSYCHOLOGIE VAN HET PLAATSELIJK BLAD
Het aantal plaatsen in ons land
waar kleine dagbladen verschijnen, is
niet zo onbeduidend als het ogenschijnlijk
lijkt. Alles bijeengerekend
kan men ongeveer aannemen, dat 80%
onzer lezende landgenoten dagelijks
toch van minstens drie a vier rubrieken
der plaatselijke pers kennis nemen.
De kleine krant bleef ook na
de oorlog algemeen in ere, zelfs al
grijpt de „bovenlaag" van het lezend
publiek aan de kiosken het eerst naar
zijn „grote" krant. Ieder hunner demonstreert
daar enigszins zijn culturele
of politieke standing mee.
De mening, dat het grote dagblad,
gezien de brede verspreiding ervan,
als meest-toonaangevend beschouwd
dient te worden, is volgens bovenstaande
beschouwing niet overeenkomstig
de feiten. Overziet men de
„spreiding" der plaatselijke bladen,
die meestal ook als „streekblad" verspreid
worden, en houdt men daarbij
rekening met de veel grotere intensiteit,
waarmee zij gelezen worden, dan
kan in 't algemeen moeilijk anders
geoordeeld worden, dan door de grote
adverteerders gedaan wordt. Deze zullen,
naast hun landelijke reclame,
steeds een minstens even beduidend
bedrag besteden aan advertenties in
de plaatselijke pers. Het is deze juist,
die hun aanbiedingen in de familiekring,
in de rustige huiskamers
brengt. De „boulevard"- en AKObladen
brengen het maar zelden zover.
Het is dit individueel „indringingsvermogen"
van het plaatselijke blad,
dat het zo interessant maakt voor
een psychologische beschouwing. Met
name in ons land, waar het in geringere
mate dan in den vreemde, blootstaat
aan niet- of neven-journalistieke
invloeden. Het is minder dan bijv. in
Amerika en Engeland of evengoed in
België en Frankrijk, als speculatieof
reclame-objec^ in handen van politieke
of financiële groepen. Ten onzent
is het nog steeds, uitzonderingen
daargelaten, in de sfeer der zuivere
berichtgeving, der eigenlijke nieuws-
,verspreiding gebleven. Toch is de
plaatselijke pers, in het voetspoor der
grote dagbladen, over 't algemeen iets
meer op het terrein der speciale reportages
terechtgekomen, dan haar
eigenlijk past. Juist deze speciale reportages,
met hun vaak bedekt-subjectieve
strekking, kunnen de plaatselijke
pers zo licht doen afglijden
naar die gevaarlijke hellingen van
een zekere ondergeschiktheid aan bijkomstige
belangen, die haar licht uit,
de zuiver-journalistieke koers trekken.
Voor een plaatselijk blad geldt immers
sterker dan voor enig ander poriodiek
de eis: volstrekt zichzelf te
blijven.
Allerminst dient de kleine krant
zich te gedragen als een verlengstuk
van de grote dagbladen. Haar ver­
Hartslag-meter van het streekleven
dienste bestaat er niet in, nogmaals
het nieuws van de vorige dag onder
de aandacht van haar lezers te brengen;
evenmin zoiets als een vertraag-,
de film te projecteren, van hetgeen
zich de afgelopen 24 uur in een bepaalde
plaats aan kleine feiten en
mutaties voordeed. De tijd, in welke
het gezin van oud tot jong het wereldbeeld
in de verkleinende spiegel van
zijn krantje zag, is volstrekt voorbij.
Echter kan men nog aan verscheidene
der plaatselijke bladen bemerken, dat
zij in een overgangs-toestand verkeren,
waarin nog sporen van het verleden
zichtbaar zijn! Zij beginnen de
oude gemoedelijke sfeer van het
„stadskrantje" wel te ontgroeien,
maar in de nieuwe, psychologisch zo
veranderde situatie van de nieuwe
tijd hebben zij hun basis nog niet gevonden.
Daarom lijkt het niet van belang
ontbloot, enkele richtlijnen te
schetsen, waarlangs de plaatselijke pers
ten onzent tot kloeke opbouw komen
kan van haar principiële organisatie,
binnen haar eigen milieu. Zeker kan
zij daarbij ook lering trekken uit de
publicatie-methoden, die het buitenland
momenteel in de practijk brengt
op het terrein der plaatselijke dagbladen.
Wij volgen daarbij niet het
voorbeeld van een geachten collega, die
niet zo heel lang geleden aanbood, de
redactie van een periodiek op zich te
nemen. Hij wenste dit geheel te redigeren
„in Amerikaanse stijl", blijkbaar
ter aanbeveling van zijn kwaliteiten.
Dit is, zoals het niet moet!
Men voelt de fout, die deze reporter
maakte: het eigene van het plaatselijke
blad werd verloochend' terwille
van een bepaalde mode. Een krant, en
wel het allerminst een plaatselijk blad,
is geen hoed, die men het ene seizoen
zus stoffeert en het andere seizoen zo.
Het dient te zijn: een zelfstandige
onderneming op het gebied der publiciteit,
met een onafhankelijk, eigen
karakter, zowel cultureel, als in haar
commerciële existentie.
Bij de ontplooing van dit eigen wezen
in de nieuwe tijd, komt het ten zeerste
aan op vastheid van leiding, in het
plaatselijke blad. Funest als plaatselijk
verschijnsel werkt het zogenaamde
„kop-blad", dat men gezien zijn ontwikkeling,
in vele gevallen eerder een
„voetvaag-blad" zou kunnen noemen.
Terwille van de actualiteit en (van een
ten deze misplaatste!) economie, mist
het kopblad ten enenmale die typische
sfeer en instelling, die voor een plaatselijk
blad juist karakteristiek zijn.
In concurrentie met een goedgeleid
plaatselijk blad (goedgeleid: redactioneel
zowel als commercieel) zal geen
enkel kopblad werkelijk aan „de kop"
kunnen komen. Het kan alleen kunstmatig
in stand blijven door te parasiteren
op het „rompblad", welks onzalig
uitvloeisel het is. Evenzo is het niet
twijfelachtig hoe de strijd zal aflopen
tussen een goedgeleid plaatselijk blad,
dat zich op algemeen-stedelijk stand 1 -
punt stelt en de „sectarische bladten",
welke gewoonlijk mede om een plaats
worstelen in onze Nederlandse volksgemeenschap.
De practijk bewijst dat
enkele, nationaal-optredende, politieke
of kerkelijke organisaties wel landelijke
publiciteits-organen kunnen onderhouden.
Maar plaatselijk is dergelijke
organen gewoonlijk een kort bestaan
beschoren en tegenwoordig ziet men
ze bijna overal nog slechts als kopbladen
te voorschijn komen.
Het plaatselijke blad heeft ten deze
[reeds in de karakteristiek van zijn
opzet een voorsprong. Deze kan het
steeds vergroten door „karakteristiek"
te blijven, door de plaatselijke belangen
zo nauwgezet te dienen op journalistiek
terrein, dat ook dogmatisch
of politiek gespecialiseerde lezers de
objectiviteit van het blad, als een volstrekte
overbrugging van het verschil
in denkwijze, aanvaarden én' waarderen!
De „karakteristiek", alsmede de
objectiviteit van het plaatselijke blad
wordt vomamelijk tot stand gebracht
en in stand gehouden door een persoon:
door een all-round hoofdredacteur.
Nu erkennen wij dadelijk dat
het in een betrekkelijk klein land als
het onze onmogelijk is, om aan elk
plaatselijk blad een all-round hoofdredacteur
te verbinden. Daarvoor beschikken
we over te weinig van dergelijke
lieden! De bladen die zulk een
best lot niet trekken, moeten zich helaas
met minder vergenoegen, óf hun net
zó breed uitzetten, dat er toch eenmaal
zulk een zeldzame vogel invliegt.
De gelukkige directies, die over een
all-round hoofdredacteur de beschikking
kunnen krijgen, doen het best
hem zoveel mogelijk vrijheid van handelen
te geven. Niet in die zin, dat hij
zonder „mandaat" of richtlijnen zou
moeten werken, maar zó: dat hij inzake
de karakteristiek van de redactie,
in het blad volle bewegingsvrijheid
heeft en behoudt. Men legge hem geen
commerciële normen in de weg, als:
het ontzien van de ene categorie lezers,
of: het „opluisteren" van de andere.
In minimum van tijd is het blad dan
de prooi van een lezers-coterie, hetgeen
zich vrij snel demonstreert in een
dalend abonnementental. Zo ergens
nog zulk een „vooroorlogse" politiek
gevoerd wordt door een plaatselijk
blad, kan het er zeker van zijn, dat
het vonnis daarover in die politiek zelf
vervat ligt. Afsluiting van bepaalde
levensterreinen binnen kleine plaatsen
heeft tengevolge, dat de algemene belangstelling
voor een zo te werk gaand
blad koudweg wordt omgebracht.
A. J. D. VAN OOSTEN
(Slot volgt.)
3

Belgische bladen in Nederland
In „De Journalist" no. 8/9 (Pebruari-
Maart '47) is het probleem aangesneden
van de Belgische bladen, die thans
in Nederland verkocht worden.
De redactie van ons vakblad heeft
zich in deze aangelegenheid op het
naar mijn bescheiden mening zeer
prijzenswaardige standpunt gesteld,
dat het niet wenselijk is maatregelen
tegen de invoer van Belgische bladen
te nemen, waarbij zij waarschijnlijk
ook overwogen heeft, dat wij, als
Nederlanders, op het gebied van gehalte
en kwaliteit van persorganen de
concurrentie met onze Belgische vrienden
rustig kunnen aangaan.
In deze tijd van overmatige reglementering
op elk gebied, inzonderheid
op economisch terrein, doet zulk een
standpunt prettig aan.
Het is daarom te bejammeren, dat in
de kringen der uitgevers van periodieken
en tijdschriften een minder breed
standpunt t.a.v. de Belgische bladen
wordt ingenomen.
In het. Mededelingenblad voor het
Nederlands Tijdschriftehwezen van
April—Mei 1947 (No. 9/10) kan men
lezen, dat een speciale Commissie, die
de problemen op het terrein van verkoop
van Nederlandse tijdschriften
onderzoekt, bezwaren oppert tegen de
invoer van buitenlandse bladen in het
algemeen en tegen Belgische persorganen
in het bijzonder.
Gezegd wordt o.a., dat het papier in
België niet gedistribueerd is, dat verschillende
Nederlandse uitgevers er toe
overgaan hun objecten in België onder
te brengen, dat vele Belgische periodieken
niet als zodanig te herkennen zijn
en dat dit alles ongewenst is. De commissie
zou de invoer beperkt willen
zien tot zuiver litteraire en wetenschappelijke
uitgaven.
Zij heeft dan ook in deze geest stappen
ondernomen bij het Ministerie van
Economische Zaken. Het Directoraat-
Generaal van dit departement heeft
daarop geantwoord, dat de betreffende
aangelegenheid in overweging genomen
zal worden bij de onderhandelingen
met België over een nieuw handelsverdrag,
terwijl de Centrale Dienst
voor In- en Uitvoer heeft medegedeeld,
gaarne te zullen vernemen hoe de
Nederlandse belanghebbenden zich
voorstellen een juiste verhouding te
scheppen.
De hier aan de orde gestelde aangelegenheid
is echter een zaak, die,
behalve voor de betrokken Nederlandse
uitgevers, ook voor anderen van belang
is Op de eerste plaats is het onjuist,
dat in België geen papierdistributie
zou bestaan. Er bestaat wel degelijk
een distributie-systeem en daarbij
moet in aanmerking worden genomen,
dat de papiersituatie bij onze zuiderburen
allerminst zo rooskleurig is als
4
de Nederlandse Uitgevers van Periodieken
enz. beweren.
Zonder twijfel is de toestand aanzienlijk
gunstiger dan in Nederland,
maar het is beslist onjuist de zaken
voor te stellen of men in. België maar
raak bestellen kan. Verschillende grote
drukkerijen, papierleveranciers en uitgevers
beginnen krap in het papier te
zitten en zijn helemaal niet optimistisch
over de naaste toekomst.
Verder lijkt het ons dwaasheid van
de Belgen te eisen, dat hun uitgaven
een zodanig kenmerk moeten dragen,
dat men daaraan terstond de Belgische
oorsprong herkent. De Belgen zouden
dan met het volste recht van Nederland
kunnen eisen, dat de Nederlandse
uitgaven eveneens zulk een kenmerk
zullen dragen.
Dit laatste doen zij overigens in werkelijkheid
toch, door hun verzorgdheid
en keurige uitvoering.
De Nederlandse boeken, die men in
zeer talrijke mate in België aantreft,
zomede couranten en periodieken,
trekken, zoals ook vroeger, de aandacht
van het publiek door hun
aantrekkelijke uitvoering en uitstekende
typografische verzorging.
Een andere kant van de zaak is deze.
Er bestaat een handelsverdrag tussen
Nederland en België benevens een culturele
overeenkomst, waarbinnen een
vrije uitwisseling van boeken, couranten
en periodieken voor beide partijen
gewaarborgd is.
België voert voornamelijk periodieken
en couranten in Nederland in,
terwijl Nederland belangrijk afzetgebied
voor boeken in België heeft.
Men behoeft er niet aan te twijfelen,
dat de Belgen een beperking van hun
uitvoerfaciliteiten naar Nederland zullen
beantwoorden met een contingentering
van de hoeveelheid boeken,
die Nederland over onze zuidergrens
stuurt.
Volgens Belgische belanghebbenden
voert Nederland een groter waarde
aan boeken en periodieken in België
in, dat België naar Nederland zendt*
Het zou interessant zijn hieromtrent
eens de juiste cijfers te vernemen.
Wat nu betreft de vraag of het juist
is, het Nederlandse publiek, dat door
da slechte papiersituatie in Nederland
al zo bitter weinig waar voor zijn geld
krijgt op het gebied van periodieken,
vooral wat betreft ontspanningslectuur,
te beletten uitgaven uit België te kopen,
menen wij, dat dit onjuist is.
Het moge juist zijn, dat verschillende
Nederlandse uitgevers door een
samenwerking met Belgische uitgevers
kans hebben gezien hun uitgaven naar
België over te hevelen, hier dient de
vraag te worden gesteld, of dit een
nadeel is.
Wij betwijfelen dit. Immers, de zuiver
Belgische uitgaven zijn niet zó
geschikt voor Nederland, dat men daar
beducht voor behoeft te zijn. Zij zijn
ir. het Vlaams geredigeerd en dit bevredigt
het Nederlandse publiek niet.
De Frans-geredigeerde uitgaven vinden
slechts geringe afzet.
In totaal gezien zouden wij durven
beweren, dat de werkelijk 100 pet. Belgische
uitgaven in Nederland slechts
een bescheiden markt vinden.
Indien nu uitgaven uit België
komen,, die een werkelijk Nederlands
cachet dragen en dus vermoedelijk het
resultaat zijn van een Belgisch-Nederlandse
samenwerking, dan is dit een
voordeel voor het Nederlandse publiek.
Immers, op deze wijze wordt een tegemoetkoming
gegeven aan onze geringe
mogelijkheden.
Bovendien — en dit is de kant, waarmede
wij als journalisten te maken
hebben — groeit het begrip bij de
Belgische uitgevers, dat zij voor het
in Nederlandse trant redigeren van
hun uitgaven Nederlandse deskundigen
nodig hebben. Enige collega's hebben
dan ook dientengevolge reeds
connecties met Belgische uitgevers
kunnen aankopen en het is lang niet
onwaarschijnlijk, dat op die wijze een
interessante relatie ontstaat.
Tenslotte willen wij wijzen op het
vrij grote aantal werknemers, dat een
boterham verdient als agent of colporteur.
Velen hunner zouden ernstig gedupeerd
worden als zij een of meer
hunner objecten, voor zover het Belgische
uitgaven betreft, moesten
missen.
De Nederlandse tijdschriften-uitgevers
dienen dan ook te bedenken, dat
de papierschaarste mede een gevolg is
van het teveel aan periodieken in
Nederland zelf. Ondanks de papierschaarste
komen er voortdurend nieuwe
organen bij, terwijl er talrijke periodieken
zijn waarvan het bestaansrecht
in twijfel getrokken moet
worden.
Het lijkt ons dan ook niet onwaarschijnlijk,
dat de Nederlandse tijdschriften-uitgevers
bij het beoordelen
van de „Belgische*kwestie" te veel hebben
gelet op hun eigen rechtstreekse
belangen en daarbij bovendien nog
verzuimd hebben acht te slaan op de
euvelen, die wij binnen onze eigen
grenzen moeten opruimen.
Gezien de culturele samenwerking
met België, die, naar wij hopen en
verwachten, in de niet ver verwijderde
toekomst zal leiden tot een nog inniger
contact dan voorheen, is het van belang,
dat het Nederlandse persorgaan,
het Nederlandse boek, kortom het
ganse Nederlandse geestesleven in gedrukte
vorm vrije en onbeperkte toegang
tot België krijgt en behoudt.
De belangstelling voor dat alles
neemt in België toe en het lijkt ons
niet verstandig onzerzijds beperkingen
te gaan opwerpen, die ons uiteindelijk
zelf zullen gaan benadelen.
De magere jaren, die Nederland
moet doorstaan, zullen eens voorbij
gaan. Of de vette jaren, die België
thans beleeft, langdurig zullen zijn,
kunnen wij onze zuiderburen slechts
toewensen en voor hen hopen.
De culturele samenwerking der lage
landen zal echter op den duur voor

Nederland inzonderheid van grote betekenis
worden, omdat er iets van ons
verwacht wordt en wie dit begrijpt, zal
alles wat naar beperking riekt en de
toenadering remt, uit de weg gaan.
M. G. HARINGMAN.
Hilversum, 26 April 1947.
Ter aanvulling van het bovenstaande
nemen we hieronder gaarne op wat
de Zondagochtend, uitgave van het
Handelsblad van Antwerpen, naar
aanleiding van deze kwestie schreef:
In het degelijke orgaan van de Nederlandse
journalistenkring, wordt
onder de kop „Belgische bladen komen
in Nederland" door een collega S. in
zachte en minder zachte bewoordingen
geprotesteerd tegen de zogenaamde
bestaande concurrentie, aangedaan
door de Belgische bladen, die ook in
Nederland worden verkocht.
De redactie van „De Journalist"
treft hiervoor geen blaam, want zij
verklaart in een voetnota:
„Wij zouden niet alleen voorlopig
geen maatregelen willen nemen, doch
— bij voorbaat — nooit. Een verschil
in beginsel tussen collega S. en ons.
Redactie."
Het past echter — omdat het onze
overtuiging is dat slechts een vruchtbare
samenwerking tussen Zuid en
Noord dient te worden nagestreefd —
dat wij de Collega S. even antwoorden.
Verschillende Nederlandse bladen
komen sinds „onheuglijke tijden" in
België, en niemand heeft zich daarover
ooit verwonderd, laat staan zich
daartegen verzet. Integendeel, hebben
de meeste Belgische intellectuelen zich
regelmatig op de Nederlandse bladen
geabonneerd, zoals zij zich abonneer­
Zuid«Amerikaanse collega's
bezoeken ons land
Een gezelschap Zuidamerikaanse
journalisten heeft, op uitnodiging der
K.L.M., van 22 April tot 7 Mei een bezoek
gebracht aan ons land. Het waren
de heren F. Souza Brasil („Journal do
Brasil"), Raimundo Austrogesilo de
Athayde („Diarios Associados"), Joao
Antonio Mesple („O Globo"), O. de
Carvalho Lengruber (radio-journalist),
Israel Dias Novais („Cbncio Paulistano"),
Virgniand Goncalves („Dario de
Sao Paulo") en Romeo Pasqualini
(hoofd-filmoperateur „National News
Service"), allen uit Brazilië en José
Gonzalez („El Dia") uit Uruguay.
De Zuidamerikaanse collega's kwamen
Dinsdagsmorgens in de vroegte
per K.L.M.-machine, via Lissabon, op
Schiphol aan, vergezeld van de heer
G. S. de Clercq, directeur van het Ned.
Informatiebureau te Rio de Janeiro en
de heren D. J. Lambooy, hoofdredacteur
van het Alg. Ned. Persbureau, en
Vogels, perschef van de K.L.M., die van
een reis naar Zuid-Amerika terugkeerden.
Ter ontvangst waren aanwezig officials
van de K.L.M, en van het Neder-
den op Franse en Engelse kranten, om
zodoende, de wind uit de vier windstreken
te voelen waaien.
Hoe kan men — en vooral nu de toenadering
tussen het Belgische en het
Nederlandse volk, méér dan een droom,
werkelijkheid moet worden, in het belang
van beide landen — hoe durft
men dan zelfs de overweging maken,
dat het verspreiden van de Belgische
voorlichting, die het Nederlandse volk
NIET kent, en de „indringers" dienen
te worden in het oog gehouden?
De Zuidnederlandse kijk op de dingen
dient toch ten minste zo belangrijk
geacht te worden als de Nederlandse
kijk?
Om naar elkaar toe te groeien — en
dat is toch de bedoeling — moeten wij
elkaar toch eerst grondig leren kennen?
En is de pers dan niet in de
eerste plaats de aangewezen middelaar?
Zeggen wij maar eerlijk, het is hard
te betreuren, dat slechts in 1947 de
eerste Belgische bladen in Nederland
worden verspreid. Zij doen toch niet
meer concurrentie dan de Nederlandse
bladen onderling.
En wanneer zij bijv. de kans hebben
om een Zondagsblad uit te geven, kan
men hen de voordelen van een weekblad-concurrentie
niet gunnen?
Zoals wij elders in dit blad schrijven:
samenwerking is niet mogelijk
zonder wederzijds vertrouwen. Begin
dan met het vertrouwen aan te kweken,
collega's.
En, ware het „niet te hopen,, dat de
Zuidnederlandse* bladen alle nog degelijker
zouden worden, dan de Noordnederlandse?
Gaat het ten slotte niet om het algemene
belang van de Lage Landen?
lands-Zuidamerikaanse Instituut en de
vertegenwoordiger van het bestuur der
Federatie van Ned. Journalisten, coll.
J. J. F. v. d. Bergh.
Er was voor dit bezoek een uitgebreid
programma samengesteld met bezoeken
aan verschillende grote gemeenten en
onderscheidene belangrijke industrieën,
bij de afwerking waarvan de collega's
uit Zuid-Amerika zich ten volle konden
oriënteren omtrent de toestand in ons
land en de mogelijkheden, welke de
Nederlandse handel en industrie bieden
voor uitbreiding der Nederlands-
Zuidamerikaanse handelsbetrekkingen.
In het kader van dit program waren
— zoals gebruikelijk — ook verschillende
officiële diners opgenomen. Zo was
er op de dag van aankomst een diner
van de K.L.M. in het Amstelhotel te
Amsterdam, aan welke maaltijd coll.
Mr. M. Rooy de Federatie van Ned.
Journalisten heeft vertegenwoordigd,
terwijl aan het afscheidsdiner, veertien
dagen later in „Lido" te Amsterdam,
de vice-voorzitter van het Federatiebestuur,
de heer L. Hanekroot, die taak
vervulde.
Tijdens hun verblijf in Amsterdam,
waar hun programma druk bezet was,
vroegen de gasten coll. Petzhold, of het
niet mogelijk was, dat zij eens rustig
met een paar Amsterdamse collega's
konden praten. Deze heeft onmiddellijk
daartoe het initiatief genomen en
Zaterdagavond, na het concert van het
Concertgebouworkest hebben de collega's
v. d. Bergh, Jan H. de Groot, Petzhold
en Rizouw op „De Koepel" de
Zuidamerikaanse collega's heel huiselijk
en genoegelijk ontvangen en hun
alle mogelijke inlichtingen, die zij
wensten over de organisatie en positie
der journalisten hier te lande, over
aantal en richting der dag- en weekbladen,
over de politieke verhoudingen,
samenstelling der Regering en der Staten
Generaal — kortom over allerlei
uiteenlopende onderwerpen verschaft.
De volgende Zaterdag heeft het bestuur
der Federatie van Ned. Journalisten
— dat, gehoord hebbende van dit
bezoek, zelf daartoe het initiatief had
genomen — de Zuidamerikaanse collega's
een ontvangst bereid in een der
zalen van het Kurhaus te Scheveningen,
waar zij door mr. Rooy in een
kort speechje hartelijk zijn verwelkomd.
Ongeveer vijftig personen hadden
aan de uitnodiging van het bestuur tot
bijwoning van deze ontvangst gevolg
gegeven. Daarbij was in de eerste
plaats de gezant van Brazilië, S. Rangel
de Cactro, voorts een aantal officials
van de K.L.M., o.m. Hans Martin,
de chef van de afd. perszaken van de
Regerings Voorlichtingsdienst, de perschefs
van de ministeries van Economische
Zaken en van Landbouw, visserij
en voedselvoorziening, verscheiden
hoofdredacteuren, bestuurderen van de
Buitenlandse persvereniging en een
aantal Haagse collega's. Dè bijeenkomst
was zeer geslaagd, hetgeen voor
een niet gering deel te danken was aan
de voortreffelijke voorbereiding daarvan
door coll. J. E. van der Wielen,
secretaris van de Haagse Journalistenvereniging.
Er heerste een genoegelijke
stemming en alleen de omstandigheid,
dat de Zuid-Amerikanen tegen half
acht genood waren aan een Indische
rijsttafel, noopte er toe de samenkomst,
waarin velen met de buitenlandse gassen
van gedachten hebben gewisseld, te
eindigen.
Mr. M. Rooy, voorzitter van de Federatie,
zond tijdens de bijeenkomst
het volgende telegram aan de heer
Herbert Moses, president van de Braziliaanse
journalistenorganisatie: „De
Federatie van Nederlandse Journalisten
in een samenkomst met de Braziliaanse
collega's verenigd, zendt zijn
hartelijke groeten aan de Braziliaanse
zusterorganisatie en spreekt de wens
uit, dat het contact tussen kameraden
der onderscheiden delen der wereld zal
bijdragen tot een blijvende vriendschap
tussen de twee landen."
Hierop werd het volgende antwoord
ontvangen: „De Braziliaanse organisatie
zendt broederlijke groeten aan de
Nederlandse collega's en juicht de gedachte
toe een innige kameraadschap
te bevorderen tussen alle journalisten
teneinde de vooruitzichten op duurzame
vrede te doen toenemen."
5

Mijnheer de redacteur....
Wie butter op zijn hoofd heeft......
Moet niet in. de étalage
gaan staan!
Enkele maanden na de bevrijding
verscheen bij de uitgeverij „West-
Friesland" te Hoorn de roman „En de
krant kwam uit " Auteur: Henri
van Putten. Pseudoniem voor de min
of meer bekende heer Hans P. van den
Aardweg. Onderwerp: 's mans held-
. haftige rol in de rijen van het „bovengronds
verzet" als redacteur van het
„Dagblad voor Noordholland", een rol,
die de waarlijk toch niet zo vreselijk
strenge perszuiveringscommissie aanleiding
heeft gegeven de heer Van
den Aardweg een certificaat te weigeren.
Hetzelfde lot deelde de heer
F. Butter, die het boek uitgaf en in de
oorlog directeur van het „Dagblad voor
Noordholland" was, niettegenstaande
de ijver van zijn onderdanige dienaar
om zijn chef en broodheer af te schilderen
als de nobelste, dapperste, onbaatzuchtigste
krantendirecteur, die
ons land ooit heeft gekend.
Kortom: het is een misselijk boek.
De dagbladen waren indertijd nog te
klein om aan dit letterkundig wangedrocht
aandacht te besteden en „De
Journalist" was nog niet weer verrezen
om de collega's attent te maken op
deze brutale poging van Van den
Aardweg om zijn straatje schoon te
vegen. Er zou voor mij dan ook geen
aanleiding zijn na bijna twee jaar de
aandacht op dit boek te vestigen, wanneer
ik het niet toevallig weer was
tegengekomen. En wel in de étalage
van een Amsterdamse boekwinkel,
waarin ter gelegenheid van de nationale
feestdag een kleine collectie verzetsliteratuur
was tentoongesteld. Temidden
daarvan lag Van den
Aardwegs boek!
Schrijver en uitgever zullen zich er
alleen maar over kunnen verheugen.
De apologie van Henri van Putten,door
de commissie Vonkenberg nonchalant
terzijde geschoven, prijkt nu
naast de werken, waarin de daden van
hen worden beschreven, die in het
„Dagblad voor Noordholland" op gezag
van de Duitse heren „terroristen"
en „avonturiers" werden genoemd. De
boekhandelaar kunnen we er geen verwijt
van maken, dat hij geen betere
selectie toepast. De man maakt zo'n
étalage ook uit een zakelijk oogpunt en
dit is tenminste nog een lichtpuntje in
deze trieste historie: dat deze „verzetsroman"
van de Noordhollandse (bovengrondse)
knokploegleider Henri van
Putten nog niet is uitverkocht.
Amsterdam, 5 Mei '47.
EVERT WERKMAN.
Frankfurter maskerade.
Met belangstelling las ik in ons
orgaan het artikel „Die Frankfurter
Zeitung nach 1933", ontleend aan de
N. Zür. Ztg. Mag ik er evenwel uw
aandacht op vestigen, dat dit artikel,
6
geschreven door de oud-medewerker
van dat genoemd Duits blad, Wilhelm
Rey, kort daarna fel in de N.Z.Z. is
bestreden, waarbij de innerlijke voosheid
van Rey's betoog m.i. ten volle
werd aangetoond. *)
Rey doet niet anders dan „voor
eigen parochie praten". De gedragslijn,
welke de Frankfurter in de jaren
'33—'43 heeft gevolgd, is precies dezelfde
als die, door menig „Nederlands"
blad tijdens de bezetting toegepast
en had voornamelijk ten doel,
het leven der krant zo lang mogelijk
te rekken. Om dat te bereiken, werden
talloze concessies aan de machthebbers
van het Derde Rijk gedaan,
concessies, waartegenover de stoutigheden,
die enkele redacteurs of medewerkers
zich nu en dan eens in de
kolommen der F.Z. veroorloofden,
eigenlijk toch weinig betekenden. Per
slot van rekening „collaboreerde" de
F.Z. immers op ruime schaal en de
nazi-bonzen wisten heel goed wat ze
deden met hun betrekkelijke zachtmoedigheid;
toen de kruik h.i. lang
genoeg te water was gegaan, lieten ze
het broze voorwerp breken! Rey geeft
zelf toe, dat de heren van de eervolle
reputatie der Frankfurter in 't buitenland
zoveel mogelijk profijt trokken
en hier slaat hij de spijker precies
op de kop, maar . . . veroordeelt
tevens de krampachtige redactionele
pogingen, om het blad „coüte que
coüte" te laten voortbestaan, in de
hoop, eenmaal het nationaal-socialistische
masker te kunnen afwerpen.
Ik voor mij kan zo'n maskerade niet
waarderen en zij heeft, naar 't mij wil
voorkomen, zowel binnens- als buitenslands
slechts averechtse resultaten opgeleverd.
Göbbels es. hadden ongetwijfeld
„ihre Freude d'ran". Zo goed als
aan het gemodder van menig ten
onzent verschijnend persorgaan, dat
gedwee de „verplichte copy" der
Presse-Abteilung slikte en dan dit
fraais weer door een kunstig gewrongen
beschouwinkje of een behoedzaam-ondeugend
zinnetje trachtte te
compenseren.
„Huilen met de wolven" wordt wel
eens als het toppunt van slimheid
aanbevolen, maar gewoonlijk trekken
de wolven er het meeste profijt van
en weten ze, zodra zij hun kans
schoon zien, de pseudo-wolf heus wel
te vinden. De Frankf. Ztg. heeft dit
aan den lijve ervaren, zonder met haar
„masker-politiek" ook slechts enige
dienst aan het Duitse vaderland te
hebben toewezen. In ere sneuvelen
zou het blad, dat een reputatie had
te verliezen, vrij wat beter hebben gesierd.
En wat voor de Fr. Ztg. geldt,
is, met enige variatie, evenzeer voor
niet-Duitse bladen van toepassing.
Leeuwarden.
F. TH. HOLSBOER.
*) Zie blz. 18 van dit nummer.-Red.
Arm, maar krachtig?
Naar aanleiding van het artikel „De
N.J.K. als vakorganisatie" zou ik het
volgende willen zeggen:
De N.J.K. kan m.i. dan pas als vakorganisatie
optreden, indien:
a. Alle werkende journalisten in
Nederland lid zijn;
b. een voldoende kas is gevormd.
Dit kan alleen bereikt worden als
de contributie zodanig is gesteld, dat
deze geen, toij velen thans te zwaar,
geldelijk offer vormt tot toetreding
van iedere journalist.
Het is m.i. beter een sterke ledenbond
te hebben met dragelijke contributie
dan een verbond met een beperkt
aantal leden, die hoofdelijk wel
meer bijdragen, doch waarvan als
representatieve bond naar buiten veel
minder kracht tfitgaan kan.
Voordat aan deze voorwaarden zal
zijn voldaan, kan m.i. de N.J.K. niet
als krachtige vakorganisatie met succes
naar buiten optreden.
Met dank voor de plaatsing,
C. HYMANS.
Amsterdam.
(Het is maar de vraag wat men „een
dragelijke contributie" noemt. Zal de
Kring de belangen van zijn leden op
afdoende wijze kunnen behartigen,
dan is daarvoor nu eenmaal geld
nodig. Het ideaal van collega Hymans:
„arm maar krachtig", is een utopie.
Dit geldt voor elke vakvereniging en
heeft daarvoor te allen tijde gegolden.
De arbeiders hebben dit sinds lang
beseft en hebhen van hun vaak armzalig
loon bedragen op zij gelegd voor
de opbouw en versterking van hun
vakbonden, waarbij vergeleken de
contributie-eisen van de Kring uitermate
schappelijk zijn. Zou het werkelijk
waar zijn dat het saamhorigheidsbesef
en de bereidheid om voor het
gemeenschappelijk belang een bescheiden
offer te brengen onder boorddragers
zoveel minder is? Ondanks het
betoog van collega Hymans weigeren
wij het te geloven! — Red.)
Het legioen der zevenduizend
Ik heb dan eindelijk mijn voorlopig
certificaat!
Met — naar ik meende gerechtvaardigde
— voldoening heb ik het mijn
collega's bij Scheltema getoond. Je
mag er toch immers wel een beetje
trots op zijn, wanneer je zo maar, zij
het dan na lang wachten, zuiver bent
bevonden, al is het dan ook voorlopig.
Maar ze keken een 'beetje misprijzend
naar het papiertje en een tikje achterdochtig
vroegen ze: „Heb je dat nou
pas gekregen? Ik heb het mijne al
meer dan een jaar." En er waren er,
die verachtelijk naar het hoge stamboeknummer
wezen: 7224! „Ik dacht,
dat jij zo verschrikkelijk zuiver was",
zeiden ze om daarna nadenkend hun
broodje-kaas aan te snijden.
Dat heeft mij tot nadenken gestemd.
Ik zit inderdaad een beetje met dat
hoge nummer in mijn maag, want
iedereen denkt nu, dat ik wel een heel
zwaar geval moet zijn geweest. Weliswaar
heb ik mij gehaast om te ver-

•
klaren, dat ik het certificaat „zomaar"
heb gekregen en dat ik zelfs nooit ben
opgeroepen om gehoord te worden,
maar dat hoge nummer staat er nu
eenmaal. En bij Scheltema achter de
koffie en bij Suisse achter de borrel
denken ze er het hunne van . . .
In alle ernst echter: er zit aan dat
hoge nummer nog een probleem vast.
Wanneer mij nummer 7224 wordt uitgereikt,
betekent dat — het is heel
gemakkelijk uit te rekenen — dat er
nog 7223 andere certificaten zijn uitgereikt.
Dat er, met andere woorden,
meer dan zevenduizend personen op
het ogenblik werkzaam zijn in
de journalistiek of in niet-joumalistieke,
leidende functies bij de dag- en
weekbladpers. Wie zijn toch wel die
zevenduizend? Vóór de oorlog telden
de N.J.K. en de R.K.J.V. tezamen,
naar ik meen, niet meer dan een 1600
journalisten. Dat legioen is zeer gehavend
uit de oorlog te voorschijn gekomen.
Weliswaar zijn er tallozen bijgekomen
— waaronder de tientallen
zuivere minderjarigen, waarover niet
al te zuivere, doch wel zeer meerderjarige
collega's direct na de bevrijding
soms zo smalend wisten te praten —
doch wie de klaagzangen der onderscheidene
dagbladdirecteuren aanhoort,
dat het zo moeilijk is geschikte
redacteuren te vinden, krijgt
toch niet de indruk, dat er nu zo ontstellend
veel journalisten méér zijn.
Daar komen natuurlijk bij degenen,
die in leidende functies werkzaam
zijn, doch geen redactiewerk
verrichten. Maar die kunnen met hun
allen die zevenduizend toch ook niet
volmaken?
Wie zijn die zevenduizend dan toch
wel? Ik kan de vraag niet beantwoorden.
Eén collega heeft overigens getracht
een tipje van de certificatensluier op
te lichten. „Bij ons op. de redactie",
zei hij, „werkt iemand, die wel drie
certificaten heeft. Allemaal andere
nummers. Allemaal aangetekend verstuurd.
Dié is pas zuiver!" Dat laatste
was natuurlijk een steek onder water,
omdat ik daar zo onnozel met slechts
één papiertje zat. Maar ik heb hier
en da-ar eens geïnformeerd en die driedubbele
zuivering moet beslist op een
administratieve vergissing berusten.
Regel is het niet.
Dus: wie zijn die zevenduizend?
E. WERKMAN,
(Stamboekno. 7224)
Taaiperikelen.
Dat journalisten zich beijveren om
bij onze taal de wacht te betrekken,
is ongetwijfeld een loffelijk streven,
't Is alleen maar jammer, dat Nederlands
zo moeilijk is, ook zelfs in de
nieuwe spelling — ja, misschien is het
volgens de jongste uitvinding op dit
gebied nog moeilijker geworden —; terwijl
zich bovendien nog de moeilijkheid
voordoet, dat niet ieder, die zich
tot zuiveren geroepen acht, daarvoor
de nodige bekwaamheid bezit.
In een verslag over de onthulling
van een gedenkplaat, kwam de volgende
critische opmerking voor: „Het
is jammer, dat een storende fout in de
SCHRIFTELIJKE CURSUS
Het onderstaande is een opstel,
als „vrij werk" gemaakt
door een leerling van een der
vele schriftelijke cursussen in
ons vak die ons vaderland arm
is. Het is zonder enige verandering
afgedrukt; de woorden
tussen haakjes zijn verbeteringen
van de leraar, die het werk
met het cijfer 7i beloonde en
het cursief gedrukte onderschrift
er aan toevoegde. Van
onze kant hebben wij hier niets
aan toe te voegen dan de verzuchting:
Hoe lang nog? Het
onlangs ingestelde toezicht op
de schriftelijke cursussen betreft,
naar wij menen, voorlopig
alleen het handelsonderwijs!
Ons vertrek
Het is 5 Februari. Wij hangen over
de reling van het troepenschip, starend
op de kade, die nu verlaten is.
Beneden verlaten de M.P.'s het schip.
De loopplanken worden binnengehaald
en de deuren in de scheepswand,
waardoor wij vanmorgen binnenmarcheerden,
worden gesloten.
Enkele mensen van de maatschappij
lopen nog haastig op de kade heen en
weer. Verder alles stil.
Ergens slaat een klok, twaalf slagen
klinken door de nachtelijke stilte. Een
der mannen op de kade blaast luide
op een fluit. Dit is het teken! De trossen
worden losgegooid. Nog even en
we raken los van de kade. Eerst tergend
langzaam, een halve meter, een
meter, maar steeds verder. Het begin
van de reis!
Langzaam verdwijnt , de kade uit
het gezicht. Daar staat het hek, waarachter
vandaag nog vele familieleden
tekst is geslopen, — wellicht wordt
deze snel veranderd. Het „Ter herdenking
van de burgers, die op 7 Mei 1945
op de Dam gevallen zijn", dient te
worden gecorrigeerd in „Ter herdenking
aan "
Ja, de Nederlandse taal is niet makkelijk.
En er zijn nu eenmaal, ook in
ons mooie beroep, mensen, die graag
een beetje dik doen en niet vrij zijn
van eigenwijsheid.
Maar toch vraagt men zich af, of
op de redactie, waar zo'n verslag wordt
doorgegeven, niet iemand zit, die verstandiger
is en meer herinnering heeft
aan zijn schooluren Ned. taal.
v. d. B.
ons toewuifden. In gedachten zie ik
ze nog staan. Zwaaiend met zakdoeken,
anderen hadden oranje linten en
sommigen bliezen op een hoorn of
hadden grote houten borden bij zich.
Alles om ons een laatste afscheid toe
te wuiven. Ze lieten zich niet afschrikken
door het ongure weer en de bitter
koudei wind, die hen door hun
kleding gesneden moet hebben. De
kade zinkt weg in het duister. Ik voel
iets in me opkomen. Bedwingen jongen,
wees flink. Ik zoek m'n hangmat
op en probeer een plaatsje te vinden
aan de zolderwand. We hangen allen
tegen elkaar, zij aan zij, ruimen vol.
's Nachts droom ik van een huilend
meisje en een bedroefde moeder.
We hangen weer over de reling. Het
is nu half vijf in de vroege morgen.
IJmuiden! Weer roepen de mensen op
de kade, ondanks de felle koude. Sommigen
hebben dekens om het lichaam
geslagen. Alle goeds wordt ons toegewenst.
Als het schip gaat varen hollen
zij nog mede, zolang ze maar kunnen.
Daar roept nog een moeder, zo luid
als zij maar kan: „Dag Jan, houdt je
goed hoor!" Haar jongen staat hier
tussen ons aan de reling. Zij roept die
woorden aan hem, maar het is mij
alsof ze voor ons allen bedoeld zijn.
Alsof al onze eigen moeders daar ook
staan, op het laatste stukje Holland
en ons toeroepen: „Dag, houdt je goed
hoor!" Ik zou namens ons allen willen
terugroepen: „We zullen ons goed
houden, we zullen laten zien wat we
' waard zijn, wat er in ons zit."
De mensen zwaaien nóg met de armen,
maar het schip vaart medogenloos
verder. De mensen worden al kleiner
en kleiner... stipjes zijn het nu,
we zien ze al niet meer. De kust zakt
al dieper en dieper weg, tot ze zich
geheel oplost in de ochtendnevel die
over de rustige zee hangt. Ik groet u,
dierbaar Nederland!^
Rondom ons is nu niets als (dan)
water, als (steeds) maar water. Het
schip klieft door de rustige zee met
zijn vier en twintig honderd soldaten
aan boord. Twee duizend hiervan waren
drie maanden geleden nog burgers.
Wij hebben het burgerleven
echter tijdelijk vaarwel moeten zeggen.
Hei valt niet mee, maar het
moet.
Maar wij kunnen de toekomst met
open ogen tegemoet zien, omdat we
weten, dat velen in Holland, verlangend
naar onze terugkomst uitzien.
Wij zullen onze plicht doen (taak
verrichten), ook als het wel eens
moeilijk zal vallen. Het is onze plicht
tegenover volk en land van Nederland
en Indië.
TAAIE.
Heel goed. Zendt u het maar naar
de redactie van... Het lijkt me wel
iets voor dat blad.
Tracht bij de persdienst te komen
of bij de redactie van een soldatenkrant.
Maak verhalen van alle echte
avonturen. En veel succes!
7

DE COMMISSIE PERSWET GEÏNSTALLEERD
Maar .... zij begint pas in September te werken.
De Ministers van O., K. en W. en van Justitie hebben
— zoals bekend is — een commissie ingesteld teneinde
van advies te dienen omtrent de wenselijkheid om met
inachtneming van de grondwettelijk gewaarborgde vrijheid
van drukpers nadere wettelijke regelen te stellen
met betrekking- tot het perswezen, waarbij, onverminderd
de bevoegdheid van de commissie om andere onderwerpen
in haar advies te betrekken, in het bijzonder ware
na te gaan:
1. of en in hoeverre het aanbeveliirg verdient bij de wet
regelen te stellen met betrekking tot het uitgeven van
dag- en nieuwsbladen en andere periodieken en het
exploiteren van persbureaux, zulks in aansluiting aan
hetgeen dienaangaande door de Persraad werd voorbereid;
2. of en in hoeverre er aanleiding bestaat de bestaande
strafrechtelijke bescherming tegen misdragingen, door
middel van de drukpers begaan, uit te breiden;
3. of het wenselijk moet worden geacht de strafrechtelijke
bescherming, bedoeld onder twee (2) aan te
vullen met een tuchtrechtelijke, in dier voege, dat aan
een in te stellen of te erkennen organisatie van
journalisten de bevoegdheid wordt toegekend tot het
in eigen kring opleggen van tuchtmaatregelen.
De Ministers hebben deze commissie bevoegd verklaard
aan haar advies de voorstellen toe te voegen, welke zij
ter bereiking van de door haar aanbevolen maatregelen
nodig of wenselijk acht en verder bepaald, dat het door
haar uit te brengen advies zal worden vastgesteld bij
meerderheid van stemmen, met dien verstande, dat ieder
lid het recht heeft zijn afwijkend gevoelen afzonderlijk
kenbaar te maken.
In deze commissie zijn benoemd:
tot lid en voorzitter: Prof. Mr. W. P. J. Pompe, hoogleraar
te Utrecht;
tot leden: W« H. van Baarle, voorzitter van de Ned.
Organisatie van Tijdschriftuitgevers (Notu); A. M. Banda,
voorzitter van de Ver. Ned. Nieuwsbladpers; Dr. C.
Beekenkamp, administrateur Ministerie O., K. en W.;
G. H. J. B. Bodewes, voorzitter van de Kath. Ned. Dagbladpers;
A. J. Boskamp, bestuur der Ned. Dagbladpers
1945; Dr. E. Diemer, lid van de Persraad; Mej. Mr; G.
Galema, hoofdcorrfmies Ministerie O., K. en W.; L. Hanekroot,
voorzitter Kath. Ned. Journalistenkring; Mr. R.
A. V. Baron van Haersolte, tijdelijk ambtenaar Ministerie
van Justitie; H. Hermans, secretaris minister-president;
Mr. B. H. Kazemier, raadsadviseur bij: het Ministerrie
van Justitie; C. A. Keuning, dagbladdirecteur; H.
Korte Jr., en J. Meyer leden Persraad; Mr. M. Rooy,
voorzitter Ned. Journalistenkring; Mr. W. Verkade, publicist
en tot secretaris: Mr. J. L. Kranenburg, secretaris
Persraad.
De installatie dezer Interdepartementale Commissie geschiedde
op Woensdagmiddag 2 April j.1. door de Minisvan
Onderwijs, vergezeld van zijn ambtgenoot van Justitie.
De rede van Dr. Gielen werd beantwoord door Prof.
Pompe als voorzitter der commissie. Het bleek niettemin,
dat de commissie, wegens drukke bezigheid van Prof.
Pompe, eerst in September a.s. haar taak zal kunnen
beginnen.
Aan de rede van de Minister van O, K. en W. is het
volgende ontleend:
8
„Ongeveer tegelijk met het verzoek varf de Persraad
om een Commissie ad hoc te benoemen voor een
nieuwe Perswet — uit overweging dat de samenstelling
van die Raad eigenlijk onvoldoende is om dit
deel van de hem opgedragen taak naar behoren te
vervullen, met name, omdat het wetenschappelijke en
ambtelijke element onvoldoende zijn vertegenwoordigd
— 'kwam mijn ambtgenoot van Justitie in de Raad
van Ministers met het denkbeeld, te laten onderzoeken
of en in hoeverre er aanleiding bestond, de strafrechtelijke
bescherming tegen misdragingen, door middel
van de drukpers begaan, uit te breiden. Ik meen
te mogen zeggen, dat uit deze coïncidentie Uw Commissie
geboren is.
„Over haar taakomschrijving kan ik kort zijn:
„Ik moge mij bepalen tot het onderstrepen van een
enkele passage uit die taakomschrijving, namelijk de
woorden: „onverminderd de bevoegdheid van de Commissie
om andere onderwerpen in haar advies te betrekken".
Ik zou mij bijvoorbeeld zeer goed kunnen indenken,
dat gij er behoefte aan zoudt hebben, na te gaan of,
en in hóeverre aan het uitoefenen van het beroep van
journalist wettelijke vereisten ikunnen en moeten gesteld.
En vanzelfsprekend bijna is het, dat voor een goede
behandeling van deze gehele materie van te voren moet
vaststaan wie als journalist kan worden aangemerkt.
„Hoe voortreffelijk de toekomstige Perswet ook moge
worden, zij zal ons volk geen goede pers geven, indien die
pers niet gemaakt wordt door mensen, „die liefde hebben
voor ideeën, niet omdat het hun eigen ideeën zijn, maar
omdat zij het ware. het goede, het schone inhouden".
De journalist moet evenals de directie „aan die ideeën
en beginselen dienstbaar wezen en zijn eigen gemak,
ijdelheid, voordeel, bij deze ideeën achterstellen".
„Ik heb wel eens gelezen, dat wij nog voor een goed
deel leven onder de heerschappij van het Romeinse recht.
Ook wat de rechtspositie van de journalist betreft is,
naar mijn mening, de tijd gekomen, dat men zich daaraan
ontworstelt.
„Het zou onbillijk zijn, een parallel te trekken tussen
een Romeinse slavenhouder en de dagbladdirecteur, die
inktkoelies in zijn dienst heeft; maar ligt de tijd, dat
directeuren meenden een soort jus abutendi op de journalisten
te hebben, zo heel ver achter ons?
„Ik ga niet zo ver, te beweren, dat het met de „mores"
wel in orde zal komen, indien de rechtspositie maar
behoorlijk geregeld is. Verdiepen, van verantwoordelijkheidsbesef
—' ik zinspeelde er reeds op — zal het primaire
doel moeten zijn en blijven van de organisaties der bedrijfsgenoten.
Doch het zal uw taak zijn te zoeken naar
een juridisch^ vorm, waar binnen die verantwoordelijkheid'
kan worden gestimuleerd. Of, om een uitdrukking te gebruiken
van de grootmeester der Nederlandse journalisten,
Dr. Abraham Kuyper: een hekwerk te timmeren,
waarlangs de leiboom kan worden gebonden, opdat zij
meer vrucht drage.
„De persvrijheid — kostelijk goed en onschatbaar voorrecht
in een democratisch bestel! — verdraagt zich ogenschijnlijk
niet met wettelijke beperkingen. Worde het
U vergund, ten dezen schijn en wezen te onderkennen en
te ontdekken, in hoeverre juist de gebondenheid waarborg
is voor de ware vrijheid."
De Collectieve Arbeids-Overeenkomst
De Commissie, gevormd door de besturen
van de N.D.P. 1945, de N.J.K. en de K.N.J.K.
tot het ontwerpen van een Collectieve Arbeids-Overeenkomst,
heeft de onderhandelingen
over een ontwerp-C.A.O. beëindigd. Het
ontwerp is thans aan de besturen der drie
organisaties voorgelegd, die het nog in de
loop van Juni in behandeling zullen nemen.
•

HET BEROEPSGEHEIM VAN E)E JOURNALIST
In de nummers 4 en 5 van de lopende
jaargang van De Katholieke Journalist
heeft collega W. Goldschmitz te Maastricht
belangwekkende beschouwingen
gewijd aan het vraagstuk van het beroepsgeheim
van de journalist. Na in
het eerste artikel een historisch overzicht
van de stand van dit vraagstuk
te hébben gegeven, geeft de schrijver
in het tweede een uiteenzetting van
zijn eigen standpunt.
Voor 'de lezers van De Journalist, die
waarschijnlijk grotendeels deze beschouwingen
niet onder ogen hebben
gehad, laten wij het tweede artikel van
collega Goldschmitz hier in zijn geheel
volgen; het luidt:
„Met het overzicht van meningen en
feiten in het vorig artikel, kunnen we
niet volstaan. Het is nodig, dat we tot
een welomschreven conclusie komen,
zodat we weten, waaraan we ons als
katholieke journalisten hebben te houden.
Ik heb de moeilijkheden vastgelegd
in een aantal vragen, welke ik zal
trachten te beantwoorden.
Deze vragen luiden als volgt:
A. Mag een journalist ter publicatie
in zijn dagblad gebruik maken van
mededelingen, welke hem ter ore zijn
gekomen uit besprekingen in bijeenkomsten,
waarvoor de bevoegde autoriteit
aan degenen, die daarbij aanwezig
waren, op volkomen regelmatige wijze
en uitdrukkelijk geheimhouding heeft
opgelegd:
1. indien deze mededelingen de journalist
door een der in de vergadering
aanwezigen zijn verstrekt, terwijl de
zegsman er zich volledig bewust van
was:
a. dat hij willens en wetens de hem
wettig opgelegde geheimhouding schond
en
b. dat de betrokken journalist —
zelfs met goedvinden van de zegsman
— gebruik zou maken van deze mededeling
voor berichten in zijn blad?
2. indien deze mededelingen de journalist
zijn geworden, doordat een der
in de vergadering aanwezigen onbewust
of door onvoorzichtigheid dingen
heeft gezegd, welke voor de journalist
voldoende aanwijzing vormden omtrent
de inhoud van hetgeen ter vergadering
is gezegd of behandeld, wanneer
hij meent, dat publiciteit nodig
is om wille van de grote belangen, die
op het spel staan?
3. indien deze mededelingen de journalist
zijn verstrekt ter publicatie, omdat
de betrokken zegsman de overtuiging
heeft, dat geheimhouding ten
onrechte is opgelegd, b.v. omdat hij
meent, dat door die geheimhouding
het algemeen belang wordt geschaad?
B. Wanneer een dergelijke publicatie,
terecht of ten onrechte, eenmaal is geschied,
is dan de journalist verplicht,
de naam van zijn zegsman te verzwijgen:
1. wanneer hij uitdrukkelijk beloofd
heeft, als een toevertrouwd eru beloofd
geheim, de herkomst zijner berichten
niet aan te geven?
2. wanneer hij zulks niet heeft beloofd,
maar de zegsman stilzwijgend
aanneemt, dat de journalist hem niet
zal noemen, ook al zouden daaruit
voor de journalist grote nadelen voortvloeien?
Ik geloof, dat in deze vragen de verschillende
mogelijkheden en moeilijkheden
alle tot uitdrukking komen.
Ziehier het antwoord op deze voor
ons, journalisten belangrijke vragen:
Ad A. 1.
Een lid van de gemeenteraad of van
een ander college, waarin zaken onder
geheimhouding worden medegedeeld,
mag daarvan nooit mededeling doen
aan derden. Een dergelijke schending
van vertrouwen is — objective — een
op ernstige wijze misdoen tegen de
rechtvaardigheid. Een journalist, die
dergelijke geheime mededelingen ontvangt,
heeft die kennis dus op onrechtmatige
wijze verkregen. Hij mag
daar dus geen, ruchtbaarheid aan geven.
Doet hij dat toch, dan misdoet hij
eveneens op ernstige wijze tegen de
rechtvaardigheid.
Ad A. 2.
Ook een dergelijke wetenschap is onrechtmatig
verkregen. Subjective heeft
dat raadslid niet ernstig misdreven,
maar wat de publicatie betreft, geldt
daarvan hetzelfde als onder A. 1.
Hierbij dienen twee opmerkingen r,e
worden gemaakt:
1. Het is mogelijk, dat een journalist
door enkele losse opmerkingen van
zo'n persoon, die tot geheimhouding
verplicht is, op het spoor wordt gebracht
van zaken, die in het geheim
zijn behandeld. Door verdere nasporingen,
door dingen met elkaar te combineren
enz. zou hij met vrij grote zekerheid
kunnen achterhalen, wat er met
gesloten deuren besproken is. Zijn kennis
is dan eveneens onrechtmatig verkregen.
De geheimhouding als zodanig
is niet opgeheven en dus mogen de op
deze wijze verkregen gegevens evenmin
gepubliceerd worden.
2. Het is denkbaar, dat een of meer
tot geheimhouding verplichte personen,
bewust of onbewust, hun mond
voorbij praten, zodat een min of meer
grote kring van personen van de geheime
besprekingen op de hoogte is. In
dat geval is er geen sprake meer van
geheim en is er p e r s e geen bezwaar
meer tegen publicatie.
In, het laatste geval is het evenwel
onjuist bij de publicatie in de krant de
schijn te wekken, alsof de aldus verworven
kennis verkregen is door de
loslippigheid van een der tot geheimhouding
verplichte personen. Vooreerst
is dat onwaar en bovendien werpt men
de blaam van schending van vertrouwen
op degenen, die tot geheimhouding
verplicht waren. /
Ad A. 3.
Wanneer volkomen objectief en alle
omstandigheden in aanmerking genomen,
vast staat, dat het bewaren van
het geheim in strijd zou zijn met het
algemeen belang, dan is men niet tot
geheimhouding gebonden.
Immers:
wanneer geheimhouding wordt opgelegd,
dan moet zulks geschieden met
het oog op het algemeen belang.
Welnu, de opgelegde geheimhouding
is in strijd met het algemeen belang.
Ergo.
Maar het bewijs, dat de opgelegde
geheimhouding inderdaad in strijd is
met het algemeen belang, zal moeilijk
te leveren zijn.
Wanneer is het geheimhouden van
besprekingen in een Raad, Provinciale
Staten, van Eerste of Tweede Kamer
of welk college dan ook in strijd met
het algemeen belang? Hoe wil men dit
bewijzen? Het gaat daarbij niet om
de subjectieve mening van meneer X.
of meneer Y. Er zijn bewijzen nodig.
Bovendien: in een geval als dat van
de meer genoemde collega Hanssen
kan men toch niet aannemen, dat
slechts één van de raadsleden het algemeen
belang juist ziet en dat de 44
anderen daarvoor blind zijn.
Overigens, laten we eens aannemen,
dat een raadslid volledig overtuigd is,
aan de hand van steekhoudende argumenten,
dat geheimhouding van de gevoerde
besprekingen schade zou berokkenen
aan het algemeen belang, dan
nog behoeft hij niet zijn toevlucht te
nemen tot publicatie in een dagblad.
Daar zijn andere wegen. Hij kan
trachten over de betrokken aangelegenheid
een discussie uit te lokken in
een openbare vergadering. Hij kan een
interpellatie aanvragen. Hij kan zich
beroepen op de Commissaris der Koningin,
op de Kroon.
Dit bewijst wel, dat er heel wat moet
gebeuren en dat buitengewoon zwaarwichtige
argumenten aangevoerd moeten
worden, wil een tot geheimhouding
verplicht persoon zich van die geheimhouding
terecht ontslagen achten.
Alleen op deze argumenten gebaseerd
en nadat alle andere wegen niet tot
resultaat hebben geleid, zou een journalist
zich mogen lenen tot publicatie
van dergelijke geheimen. Maar daar
volgt dan ook uit, dat het bijna niet
te bewijzen is voor een journaKst, dat
hij geroepen zou zijn om tot die publicatie
over te gaan. Aanvaardend de
theoretische mogelijkheid van een dergelijke
noodzaak, zal het geval zich
practisch zeer zelden voordoen.
Ten overvloede nog dit.
Openbaarheid is een groot goed. Zij
voorkomt heel veel kwaad. Maar wat
baat het, als b.v. alle bovengenoemde
instanties in het geval gekend zijn,
zonder dat zij ingrijpen, dat de massa
het te weten komt via de pers? Zou
men werkelijk menen, dat b.g. autoriteiten
van mening zouden veranderen,
als het publiek ook van de zaak op de
hoogte was?
Ik betwijfel het ten sterkste. Zo corrupt
is overigens onze samenleving nog
niet, dat autoriteiten van hoog tot
laag de dwang van de publieke opinie
nodig hebben om het algemeen belang
naar behoren te behartigen.
Nu de plicht tot zwijgen.
Vooraf zij opgemerkt, dat in de suppositie
B.l. wordt verondersteld een
9

toevertrouwd geheim (secretum commissum)
en in de suppositie B.2. een
natuurlijk geheim (secretum naturale).
Ad B. 1.
De journalist moet zwijgen. Hij mag
de naam van zijn zegsman niet noemen.
Al is er dan ook geen sprake van
ambtsgeheim of beroepsgeheim in de
strenge zin des woords, zoals straks
zal worden aangetoond, het is een toevertrouwd
geheim. Maar bij een toevertrouwd
geheim is men uit rechtvaardigheid
verplicht tot stilzwijgen.
Ook al zijn daaraan nadelen verbonden.
Daarvan geldt, wat we reeds eerder
van geheim en schending van' vertrouwen
zeiden.
Zouden echter voor de journalist
zeer grote nadelen uit zijn zwijgen
voortvloeien, b.v. dat hij en zijn gezin
brodeloos zouden worden en ten prooi
aan de grootste ellende, dan is hij niet
tot geheimhouding verplicht, omdat de
belofte, expressis verbis of stilzwijgend,
tot geheimhouding, dergelijke grote
nadelen niet impliceert.
Het geval staat evenwel anders, wanneer
tevoren uitdrukkelijk is overeengekomen,
dat ook ergerlijke grote nadelen
hem niet van zijn belofte tot
geheimhouding zullen ontslaan, m.a.w.,
dat hij zal zwijgen, wat er ook van
moge komen.
Ad B. 2.
Als de zegsman alleen maar stilzwijgend
aanneemt, dat de journalist hem
niet zal noemen, staat deze niet onder
toevertrouwd geheim, doch onder natuurlijk
geheim. Ook dan mag hij zijn
zegsman niet noemen. Doet hij het
toch, dan misdoet hij tegen de naastenliefde.
In dat geval is geringer nadeel
voldoende om van de verplichting tot
geheimhouding te ontslaan. Wel moet
rekening gehouden worden met het
nadeel, dat door openbaarmaking de
zegsman dreigt.
De zaak heeft nog een andere kant.
Voor de samenleving is het van het
allergrootste belang, dat vertrouwelijke
zaken ook vertrouwelijk blijven; dat
datgene, waarvoor geheimhouding is
opgelegd, ook geheim blijft.
Waar moet het naar toe, als men
bij vertrouwelijke besprekingen in overheidscolleges
niet zeker is, dat alle
aanwezigen zwijgen? Dat ieder lid, afgaande
op zijn subjectieve mening, dat
iets niet geheim mag blijven aan het
praten en publiceren slaat?
Is openbaarheid, zoals ik reeds opmerkte,
een groot goed, van niet minder
waarde voor onze samenleving is
de zekerheid, dat vertrouwelijk en geheim
blijft, wat als vertrouwelijk en
als geheim is medegedeeld.
En als men dat overweegt, dan komt
een journalist, aan wie dergelijke geheime
besprekingen zijn medegedeeld,
voor de strijd tussen de volgende twee
belangen te staan:
enerzijds het bekend maken bij de
bevoegde autoriteiten van die personen,
die geen geheim kunnen bewaren;
anderzijds zijn plicht om te verzwijgen
de naam van zijn zegsman.
Ik zou niet gaarne zonder meer willen
beslissen, welke van deze twee belangen
het zwaarste weegt.
De bijzondere omstandigheden van
het afzonderlijke geval dienen in aanmerking
te worden genomen. Wel leren
de moralisten, dat de getuige, ook wettelijk
ondervraagd door de rechter,
niet gebonden is datgene te openbaren,
wat hij onder strikt vertrouwd
geheim weet. Dit als algemene norm;
hieruit blijkt wel, dat de presumptie
meer is voor het zwijgen.
Deze beschouwing geldt voor het geval,
dat de publicatie ten onrechte is
geschied en vervalt, als de publicatie
terecht zou geschied zijn.
Beroepsgeheim ?
Ten slotte de vraag: Bestaat er voor
de journalist een ambts- of beroepsgeheim?
Deze vraag moet beslist ontkennend
beantwoord worden.
Een ambts- of beroepsgeheim bestaat
alleen voor die personen, die krachtens
Deelnemers aan de op 15 April j.l. door het Leger des Heils in Nederland
aangeboden perslunch in verband met de a.s. viering van zijn 60-jarig jubileum.
10
hun ambt of beroep noodzakelijk kennis
moeten nemen van vertrouwelijke
zaken, die natuurlijkerwijze geheim
moeten blijven.
Een medicus, een advocaat, een notaris,
een burgemeester komen beroepsof
ambtshalve noodzakelijk in aanraking
met vertrouwelijke zaken. De
mensen zijn nu eenmaal gedwongen
in bepaalde omstandigheden de hulp
van een dezer personen in te roepen.
De ene partij moet de vertrouwelijke
mededelingen doen en de andere moet
ze uit hoofde van zijn beroep of ambt
aanvaarden. Zij zijn krachtens hun
ambt of beroep tot geheimhouding verplicht
en ook ons burgerlijk recht
(B.W. art. 1946) en ons Wetboek voor
Strafrecht (art. 272) erkennen dit
ambts- of beroepsgeheim. Anders zou
voor de samenleving vervallen het vertrouwen
in een noodzakelijke consultatie.
Maar voor een journalist bestaat
toch niet de verplichting krachtens
zijn beroep om te luisteren naar
mededelingen uit vertrouwelijke en geheime
vergaderingen en besprekingen.
Net zo min bestaat voor iemand de
verplichting mededelingen uit geheime
vergaderingen te doen aan een journalist.
Daaruit volgt, dat van een beroepsgeheim
voor de journalist in de
eigenlijke zin des woords geen sprake
kan zijn. Zijn plicht om over vertrouwelijke
zaken zijn mond te houden,
vloeit dan ook niet voort uit een beroepsgeheim,
maar uit de verplichting,
die ieder mens ten deze heeft.
Ziedaar een overzicht van deze aangelegenheid
en van het standpunt in
zake vertrouwelijke en geheime besprekingen,
zoals wij als katholieke
journalisten dat moeten innemen.
Daaruit blijkt wel, welk een tere zaak
het vertrouwen is. Met het aan ons
geschonken vertrouwen kunnen we
niet voorzichtig genoeg omgaan.
Willen we onze reputatie als betrouwbare
journalisten handhaven, dan
moet het publiek er zeker van kunnen
zijn,, dat men vertrouwelijke zaken,
waarvoor aan de betrokkene geen geheimhouding
is opgelegd, met een gerust
hart aan ons kan mededelen.
Daarmede houden we niet alleen onze
eigen reputatie, maar ook de eer van
ons vak hoog."
Een andere opvatting
Collega Goldschmitz komt dus tot
de slotsom, dat het eigenlijke beroepsgeheim
van de journalist niet bestaat.
Wel is z.i. de vakgenoot onderworpen
aan de algemene, voor ieder bestaande,
zedelijke verplichting om „over vertrouwelijke
zaken zijn mond te houden".
Wanneer ik het mij tot een taak
reken, deze zienswijze t.a.v. het beberoepsgeheim
te bestrijden, dan wil
ik vooropstellen, dat de beschouwingen
van mijn geachte collega verraden,
hoezeer hij op respect afdwingende
wijze met het probleem heeft
geworsteld. Mijn bestrijding heeft dan
ook niet ten doel om ook maar iets
af te doen aan, de hoge zedelijke opvattingen,
welke de schrijver aan zijn
zienswijze ten grondslag heeft gelegd.
Integendeel, het ideële belang van de

journalistiek kan slechts gediend worden,
indien zij gezien wordt als
staande onder de gelding van de algemene
zedewet. Mijn betoog strekt er
daarom alleen toe, aan te tonen, dat
mijn opponent de kwestie niet juist
heeft gesteld en in zijn behandeling
daarvan niet de gezichtspunten heeft
betrokken, welke m.i. beslissend zijn
en tot een tegengestelde conclusie
moeten voeren.
Na gewezen te hebben op het beroepsgeheim
van de medicus, de advocaat
e.a., die „beroeps- of ambtshalve
noodzakelijk in aanraking met vertrouwelijke
zaken komen, vraagt coll.
Goldschmitz: „Maar voor een journalist
bestaat toch niet de verplichting
krachtens zijn beroep om te luisteren
naar mededelingen uit vertrouwelijke
en geheime vergaderingen en besprekingen?"
Met deze min of meer rhetorische
vraag kan de zaak, waarop
het hier aan komt echter niet worden
afgedaan. Ik aarzel niet, de gestelde
vraag in juist tegengestelde zin te beantwoorden.
Ten einde zijn publieke
taak tot het geven van in- en voorlichting
naar behoren te kunnen vervullen,
behoeft de journalist wel degelijk
vertrouwelijke informatie. Bij het
publiek bestaat dikwijls de ernstige
misvatting, dat de-journalist alles wat
hem ter ore komt, zo maar in de
krant zet. Onder vakgenoten behoeft
het echter geen nader betoog, niet
alleen dat zulks geenszins het geval is,
maar ook dat de juiste kennis van de
achtergronden van een zaak, onjuiste
of ontijdige publicaties kan voorkomen
dan wel publicatie in de juiste
vorm kan bewerken. Meermalen weigeren
de naast-betrokkenen, uit een
verkeerd begrip van de functie van
de pers of van het nut van goede
voorlichting, zelf de nodige background
information te verschaffen, en
moet de journalist zich deze kennis
wel uit andere bronnen vergaren, wil
hij de publieke voorlichting niet overlaten
aan het gerucht en de legendevorming.
Hier openbaart zich reeds de
eigen verantwoordelijkheid van de
journalist, die zijn plicht t.o.v. het
algemeen belang heeft.
Ook wenden zich soms personen tot
de journalist, die zich bezwaard gevoelen
door de wetenschap van verborgen
gehouden feiten, en die evenzeer
gedreven worden door de behoefte
om hun hart uit te storten als
zij, die de bijstand van de advocaat
of de medicus inroepen. In bepaalde
gevallen kan het algemene belang dan
alleen gediend worden door publicatie
van de feiten, zonder dat echter de
bron zich kan laten kennen. Van dergelijke
situaties zijn historische voorbeelden
aan te wijzen. Vandaar ook
het adagium, door „The Times" reeds
tientallen jaren geleden aangevoerd:
,„The Press lives with disclosures",
Aan deze kant van de zaak heeft ook
de commissie uit de Ned. Journalistenkring.—
door collega Goldschmitz in
zijn eerste artikel vermeld — * aandacht
geschonken in de volgende bewoordingen
:
„Het dagblad wezen is in onze heden*
daagse rechtsstaat een wel is waar niet
nauwkeurig omgrensd, doch niettemin
algemeen erkend publiek orgaan, welks
onbelemmerde werkzaamheid onderdeel
vormt voor de openbare controle
op de publieke; zaak. Menigmaal valt
aan de courant een taak te beurt, het
licht te doen vallen op uitwassen en
misstanden, hetzij daarbij overheden
dan wel particulieren in het geding
zijn. Voor de vervulling van die taak
zal zij vaak op vertrouwelijke inlichtingen
moeten steunen, welker verkrijging
in hoge mate belemmerd zou
worden, indien men niet op de discretie
van de journalist zou kunnen rekenen.
Bovendien is de courant meer dan
eens voor burgers van goeden wille
een onontbeerlijk hulpmiddel gebleken
om te voorkomen, dat handelingen
zouden worden begaan, c.q. correctie
van handelingen te bewerkstelligen,
welker lakenswaardig of ongewenst
karakter tot dusver aan de aandacht
was ontsnapt.
"„Ongetwijfeld laat deze vrijheid
ruimte open voor willekeur en misbruik.
Zij is echter onverbrekelijk verbonden
met het wezen der persvrijheid.
Zij laat zich noch omgrenzen,
noch omschrijven, doch zij vindt haar
natuurlijke beperking in de weer*
standskracht van het gezonde dagbladwezen,
die een snelle zelfcorrectie
van mogelijke buitensporigheden waarborgt.
„In dit geval moet met zorg onderscheiden
worden tussen het publiceren
van geheimen louter om der wille van
de reclame van voor goed-ingelicht
door te gaan en het publiceren van
feiten in het algemeen belang. Het
eerste is ongeoorloofd, het tweede kan
heilzaam zijn.
„De Commissie acht het nodig op
dit punt bijzondere nadruk te leggen.
Wanneer de pers, voor de goede vervulling
van haar taak in het algemeen
belang, een verschoningsrecht erkend
wil zien, moet zij ervoor waken, dat
dit recht alleen wordt ingeroepen op
deugdelijke gronden van noodzakelijkheid
in het algemeen belang.
„Uit het vorenstaande volgt, dat een
overheid, die de critische functie van
het dagbladwezen, zoals deze in de
democratische rechtsstaat is gegroeid,
aan banden zou willen leggen, een
krachtig wapen zou kunnen vinden in
een doorbreking van het beroepsgeheim
van de journalist, zoals dit tot
dusver, naar internationale ere-code,
werd gehandhaafd, zonder nochtans
bescherming in de wet te vinden.
Immers, men zou zich wel tweemaal
bedenken, alvorens een journalist in
vertrouwen te nemen, indien men aan
diens vermogen om in dit opzicht naar
zijn beroepscode te handelen, ernstig
zou moeten gaan twijfelen."
De Commissie fundeert dus het beroepsgeheim
van de journalist in het
algemeen belang, dat gediend wordt
met een ongeschokt vertrouwen in
zijn zwijgzaamheid onder alle omstandigheden.
Daarin onderscheidt zich nu
de zwijgverplichting van de journalist
van de algemene plicht om vertrouwelijkheid
te bewaren. Met de door
collega Goldschmitz beoogde gelijkstelling
van de journalistieke beroepsplicht
aan de algemeen-menselijke ver­
plichting op dit stuk, komt de journalist
ook niet uit, want voor de gewone
burger wordt de verplichting tot zwijgen
in het algemeen opgeheven door
zijn wettelijke plicht tot spreken, wanneer
hij als getuige voor de rechter
wordt gedaagd, terwijl de journalist
ook dan, naar algemene opvatting,
moet zwijgen. Een journalist, die zijn
bron tegen diens wil openbaart, verspeelt
de algemene achting, terwijl de
publieke opinie altijd geneigd is zich
te keren tegen de gewone getuige, die
niet medewerkt om de waarheid aan
het licht te brengen.
Het is van deze algemene gezichtshoek
uit, dat ook de vragen beantwoord
moeten worden, welke collega
Goldschmitz, naar mijn mening ten
onrechte, bij zijn behandeling van het
vraagstuk voorop heeft gesteld. Hij
heeft daardoor de indruk gewekt, dat
hij de kwestie in haar geheel had gevangen,
terwijl hij in werkelijkheid
daarmede slechts de casuistiek t.a.v.
de publicatie uit geheime vergaderingen
heeft beoefend. De zaak moet veel
ruimer gesteld worden. Er geschieden
in de ambtelijke sfeer, belangrijk
onderdeel van ons politiek leven, allerlei
dingen, welke onder de ambtelijke
geheimhoudingsplicht vallen, maar die
door chefs, hetzij uit prestige-overwegingen,
hetzij om andere redenen, verborgen
worden gehouden, en die eenvoudig
niet aan het licht treden, indien
zij niet langs vertrouwelijke weg
ter kennis van de pers worden gebracht.
In dergelijke gevallen moet de
journalist naar eigen geweten beoordelen,
of het algemeen belang publicatie
vordert, en mag hij bij voorbaat
niet aannemen, dat de ambtelijke
visie daarop de enig juiste is. Trouwens,
ook het oordeel van een vergadering
is ten deze niet beslissend
voor de journalist, al zal hij zich wel
tweemaal bedenken, aleer hij tot openbaarmaking
van het in een geheime
bijeenkomst verhandelde overgaat. Het
is een merkwaardig ding, maar zodra
de openbaarheid wegvalt, vermindert
dikwijls ook het verantwoordelijkheidsbesef
der aanwezigen. Thorbecke
heeft hier reeds op gewezen, toen hij
in de jaren '40 met kracht openbaarheid
van vergaderingen van publieke
colleges eiste. Ook op dit punt stel ik
dus, dat de journalist zelf moet beoordelen,
of het algemeen publicatie
van vertrouwelijke inlichtingen vergt.
Doet hij dit, dan moet hij zijn bron
ook onvoorwaardelijk dekken.
Daarmede is voor mij tevens de
vraag beantwoord, of een journalist
aangifte zou moeten doen van het
strafbare feit, begaan door degene, die
zijn geheimhoudingsplicht heeft geschonden.
Evenmin als de dokter of
de geestelijke, die met dergelijke of
andere feiten in aanraking komt, naar
de opvatting van zijn beroep of ambt
de vertrouwelijkheid mag schenden,
mag de journalist zulks doen.
En daarmede kom ik tot de onderscheiding,
welke collega Goldschmitz
in zijn artikel niet voldoende in het
oog heeft gehouden, n.1. tussen het
vertrouwen, dat de journalist niet mag
schenden, wanneer hij met medeweten
van zijn bron tot publicatie is over-
11

I N M E M
D. A. Klomp
Meer dan een kwart eeuw heeft hij
dagelijks tegenover mij gezeten en
hebben wij, onder het werk door, gesproken
over alles wat hem in het
leven interesseerde en dat was heel
wat, want Klomp — of Dirk zoals wij
hem allen noemden — was een man,
die alles wat er gebeurde met de
grootste belangstelling volgde, die er
een bijzonder heldere kijk op had en
die nooit zou nalaten zijn visie daarop
in een altijd belangwekkende improvisatie
te verkondigen.
Hij was niet alleen een man van
woorden, maar ook van daden.
Dat wisten .zo talloos velen, die een
promotor nodig hadden, een pleiter
voor hun belangen, een man, die, als
hij zich van zijn goed recht bewust
was, voor niets en niemand uit de
weg ging, een geboren spreker en onnavolgbaar
debater, een man, die in
het verenigingsleven een grote plaats
heeft bekleed en aan wie het te danken
is, dat het dorp zijner inwoning
— Bergen met Bergen aan Zee —
een bekend en druk vacantieoord is
geworden.
Op deze plaats wil ik hem, voornamelijk
als vriend en journalist herdenken,
als redacteur van de „Alkmaarse
Courant", waaraan hij bijna
veertig jaren gewerkt heeft, als redacteur
van de „Badbode", welk blad hij
tot een der besten van zijn soort in
den lande heeft gemaakt.
Hij was een harde werker en nooit
was hem iets te veel. Hij heeft duizenden
verslagen gemaakt over onderwerpen
en op vrijwel elk gebied
van het maatschappelijk leven. Hij
kende iedereen en ieder kende hem.
Hij kwam nooit „thuis" zonder een
„nieuwtje" en niemand beter dan hij,
met zijn talloze relaties, was in staat
een „tip" uit te buiten en er alles uit
te halen wat er in zat.
Hij was daarbij een uitstekend collega.
Trouw en vriendschap stonden
gegaan, èn de vertrouwelijkheid, welke
de journalist moet bewaren, wanneer
hem onder het zegel van geheimhouding
bepaalde dingen zijn medegedeeld.
In het laatste geval mag de
journalist, die met het oog op het
algemeen belang, zoals hij dat na
nauwgezette overweging ziet, m.i.
slechts tot publicatie overgaan, na opnieuw
met zijn bron ruggespraak te
hebben gehouden. En evenzeer komt
het mij geboden voor, dat, wanneer
een journalist van bepaalde zijde een
vertrouwelijke mededeling „niet voor
publicatie" heeft ontvangen, doch van
12
O R I A M
in zijn vaandel geschreven. 'Hij zag
in ieder mens slechts het goede en
ook als hij daarin zo vaak teleurgesteld
werd, vond hij altijd weer
motieven om anderer houding te verklaren
en te vergeven.
Hij nam nimmer een blad voor de
mond en dat heeft hem zo nu en dan
wel eens vijanden bezorgd, maar men
kon niet lang boos op hem blijven,
omdat men de zuiverheid van zijn
bedoelingen erkende en veel, veel groter
was het aantal zijner vrienden.
Dirk was een populaire figuur) en
velen, ook onder de collega's zullen
nu met weemoed terugdenken aan de
gezellige bijeenkomsten, buiten op zijn
„terrasje", waar hij zijn vrienden onvergetelijke
avonden bezorgde en Dirk
en zijn lieve, altijd zorgvolle vrouw
steeds weer de gulle gastheer en gastvrouw
geweest zijn.
Ook wie in nood of angst zat, wist
zijn landhuisje aan de Nesdijk te vinden
en ging en getroost vandaan,
met nieuwe levensmoed en meer vertrouwen
in de toekomst en vaak ook
met de middelen om dreigende nood
met succes te kunnen bestrijden. Hij
kende als jongen uit een arbeidersgezin
te goed zo veler noden en behoeften,
hij wist hoe zwaar de strijd
zijn.
Hij interesseerde zich op kunstgebied
voornamelijk voor schilderijen
en breed was de kring van Bergense
kunstenaars, die hem als een der hunnen
beschouwden. Hij bezat een fraaie
collectie doeken en hij schreef in de
oorlogsjaren een belangwekkend boek
over de „Bergense school", dat clandestien
werd gedrukt en uitgegeven.
Collega Van den Bergh heeft bij
de teraardebestelling namens het
Kringbestuur reeds getuigd, dat —
hoe groot de laatste jaren het meningsverschil
ook mocht zijn — het
eigenaardige dit was, dat Klomp, of
Dirk, zoals ook de collega's in de
Kring hem bij voorkeur noemden —
in de bijna veertig jaren van zijn
lidmaatschap altijd aller vriend bleef.
andere kant hetzelfde niet onder de
voorwaarde van geheimhouding verneemt,
*>en zich dus tot openbaarmaking
in het algemeen gerechtigd
kan achten, zijn eerste bron daarvan
verwittigt. Inderdaad, ik ben het met
coll. Goldschmitz eens, dat in de
journalist gesteld vertrouwen een tere
plant is, welke met zorg moet worden
omgeven. Dat zulks zou insluiten, dat
de journalist geen beroepsgeheim zou
hebben, en niet naar wettelijke erkenning
daarvan zou moeten streven, ontken
ik met alle kracht.
M. ROOY.
Dat tekent volkomen de zuiverheid
van zijn bedoelingen.
Toen wij op 23 September van het
vorige jaar weer in ons eigen gebouw
aan de slag gingen, kwam hij op de
fiets van Bergen, maar onderweg
openbaarde zich de kwaal, die hem
waarschijnlijk reeds lang in haar
macht had, zodat hij per auto huiswaarts
moest keren.
Nadien heeft hij practisch geen
werkzaam aandeel in ons werk en onze
strijd meer gehad, al volgde hij elk
detail met de grootste belangstelling
en leefde hij ten volle mee met alles
wat ons beroerde.
Op 19 Februari, na een ziekte van
bijna vijf maanden, heeft de kwaal,
waarvan noch hij of zijn vrouw, noch
wij gelukkig hebben geweten, dat ze
ongeneeslijk was, dit sterke en steeds
om het leven kampende lichaam overwonnen.
Hij is van ons heengegaan en op
zijn begrafenisdag — Zaterdag 22 Februari
— is in het onder een dikke
sneeuwlaag bedolven dorp in de kop
van Noord-Holland wel gebleken hoe
zijn werk in brede kring gewaardeerd
is en hoe men er behoefte heeft gevoeld
deze grote en eenvoudige man
de hulde te brengen, welke hem zo
ruimschoots toekomt.
\ Bergen rouwde en overal — ook van
net gemeentehuis —> waren de vlaggen
halfstok gehesen. Wij — zijn Alkmaarse
collega's — hebben hem wel
eens plagend de ongekroonde koning
van Bergen genoemd, maar hij was
het inderdaad, want zijn woord had
daar gezag, meer dan dat van ieder
ander.
Het was te voorzien, dat de redevoeringen
niet tot hun recht zouden
komen, wanneer slechts op het koude
kerkhof in de warrelende sneeuwvlokken
gelegenheid tot spreken zou worden
gegeven. Daarom had het kerkbestuur
— en dat tekent ook hoe men
daar'over hem dacht —• bij uitzondering
de Ruïnekerk voor de uitvaart
besphikbaail gesteld. Daar lag htet
stoffelijk overschot van deze vrijdenker
opgebaard tussen een schat van
kransen en bloemstukken, daar was

geen plaatsje — zelfs geen staanplaatsje
— onbezet en daar hebben
zeer velen van hun gevoelens doen
blijken.
Daar spraken de burgemeester van
Bergen, Dr. Muygens, bestuursleden
van tal van organisaties —• ook van
de Vrije Socialisten — en daarnaast
vele vrienden en collega's, de heer C.
Krak, die in Klomp's journalistieke
jaren directeur van de „Alkmaarsche
Courant" was, Van den Berg namens
de „Nederlandsche Journalistenkring",
Frans Otten als collega en vriend,
Hansen namens de jongeren, die in
hun opleiding aan de „Alkmaarsche
Courant" zoveel aan de overledene
hadden be danken, ondeifêetekende
namens vrienden en collega's aan de
courant, waaraan wij zo vele jaren
samenwerkten en last not least David
Kouwenaar, die hem in een gevoelvolle
rede dank bracht voor een meer dan
dertigjarige trouwe vriendschap.
Een aantal leden van Bergens Mannenkoor
— welks omfloerst vaandel
met enige andere in de kerk was opgesteld
—• zong daarna „Ecce quomodo
moritur" van Handel en honderden
volgden even later de lijkstoet naar
het witte kerkhof, waar bij de groeve
metershoge wimpels van de gemeente
en van de V.V.V. waren opgesteld en
waar de kist tussen een schat van
bloemen en dennegroen in de aarde
werd neergelaten.
De heer P. Klomp uit Den Haag,
die reeds in het kerkgebouw in gevoelvolle
woorden de grote verdienste van
zijn broer geschetst had en alle aanwezigen
en de sprekers in het bijzonder
dank had gebracht, sprak hier
nogmaals een kort dankwoord, waarmede
de plechtigheid werd besloten.
Een man van groot formaat, een
onvermoeid strijder voor wat hij recht
en rechtvaardig achtte, een goed
vriend en voortreffelijk collega is van
ons heengegaan.
Als er één is, die na een leven in
dienst der gemeenschap rust en vrede
verdiend heeft, dan is hij het.
TJEERD ADEMA.
Bon
De ouderen onder ons en vooral degenen,
die vóór de oorlog op de perstribune
van de Tweede Kamer zich
dag aan dag hebben gelaafd aan de
onuitputtelijke opgewektheid van wijlen
onze collega Bon, zal het bijgaande
kiekje interesseren. Het stelt Bon
voor in zijn laatste dagen. De vriendelijkheid,
die hem altijd kenmerkte,
heeft hij blijkbaar tot zijn laatste dagen
behouden. Ook zijn opgewektheid
heeft hem nooit verlaten. Alleen
heeft hij lichamelijk zeer geleden en
daarvan spreken zijn trekken een duidelijke
taal.
Het is Bon; zoals een zijner zoons,
die de zeer gewaardeerde kanselier is
van de Nederlandse legatie in Rio de
Janeiro en die vroeger in de perskamer
van de Tweede Kamer dikwijls
zijn huiswerk kwam maken, mij vertelde,
na zijn komst in Zuid-Amerika
lichamelijk eigenlijk nooit goed gegaan.
Voordien genoot hij een uitmuntende
gezondheid. Na zijn komst heeft
zich een hartaandoening ontwikkeld,
die hem langzaam maar zeker ten
grave heeft gesleept. Op het laatst
mocht hij zelfs niet meer liggen. Het
heeft hem grote voldoening gegeven,
dat hij nog enkele maanden dicht bij
zijn kinderen heeft mogen leven, die,
zoals de ouderen onder ons weten, in
de Nederlandse kolonie te Carambehy
verbleven.
Alle vier de zoons zijn in de oorlog
geweest. Gelukkig zijn zij ongedeerd
uit de krijg gekomen. Alleen heeft de
jongste, de krullebol, — er was een
sterke band tussen Bon en zijn jon­
gens — die wij zo dikwijls op de perstribune
zagen, bij Caen gevochten en
daar shell-shock gekregen, waarvan
hij nog altijd niet geheel genezen is.
Mevrouw Bon woont nog steeds in
Amerika in de buurt van haar kinderen
en maakt het goed. Drie der zoons
wonen nog in Carambehy, een der
zoons is kanselier van de Nederlandse
legatie.
Lb.
A. Bovendeert
Te Roermond is in de oudernom van
67 jaar overleden de heer Antoon P.
Bovendeert.
Met hem verliest de Nederlandse
journalistiek een vooral in het Zuiden
van ons land voor de oorlog bekende
en zeer actieve figuur.
Ant. Bovendeert was een veertig
jaar geleden werkzaam als redacteurverslaggever
van de Limburger Koerier
en hij genoot in de kring van zijn
collega's, maar ook bij de lezers van
dit blad, een zekere befaamdheid om
zijn scherpe opmerkingsgaven, zijn
kennis van personen, feiten en toestanden
en zijn vlotte omgang met de
Limburgse bevolking.
Later werd hij directeur-redacteur
van de Zuid-Limburger te Kerkrade
en daarna vestigde hij aldaar een correspondentie-bureau,
waarmee vrijwel
alle gewestelijke bladen, doch ook
vele bladen elders in den lande, in
nieuws-contact stonden.
Kort na de bevrijding werd dhr. Bovendeert
getroffen door een slopende
ziekte en hij vond in de laatste jaren
verpleging te Roermond. Daar is hij
half Maart overleden.
De lijkdienst, gevolgd door de ter
aardebestelling vond Dinsdag plaats te
Kapel in 't Zand, Roermond.
Hij ruste in vrede.
(Gazet van Limburg.)
W. C. Waalwijk
In Batavia overleed begin Maart
coll. W. G. Waalwijk, legercontactofficier
bij de Legervoorlichtingsdienst met
de rang van eerste luitenant, tevoren
redacteur van het Indische soldatenblad
„Wapenbroeders".
Collega Waalwijk werd in 1919 in
Amsterdam geboren; enkele jaren later
werd hij ingezetene van Dordrecht en
daar is hij ook, jong al, in de journalistiek
gekomen. De „Dordtenaar"
schreef bij zijn overlijden:
„Hij was achtereenvolgens verbonden
aan de Dordrechtse Courant, het Dagblad
van Rotterdam en het Dordr.
Nieuwsblad. In de bezettingsjaren
werkte hij mede aan het illegale
„Trouw", om zich na de bevrijding te
verbinden aan „De Vrije Pers".
„De Dordtenaar" in haar gedaante
van nog geen jaar geleden was mede
een product van de toegewijde arbeid
van Willem Waalwijk, zoals zijn vakgenoten
hem kenden. Toen ons blad
nog „De Vrije Pers" heette, heeft hij
er geruime tijd de redactionele leiding
van gehad. Hij was echter niet iemand,
die graag op een stoel bleef zitten.
Zijn journalistenhart trok naar reportage,
liefst zover mogelijk van huis.
De naam Indië bekoorde hem in 't bijzonder,
hij haakte ernaar daarheen te
gaan en zijn pen in dienst te stellen
van de Nederlandse taaik in het grote,
verre land.
Hij kreeg zijn kans en greep haar.
In November van het vorig jaar kreeg
hij een aanstelling bij de Legervoorlichtingsdienst
te Batavia in een functie
aan het blad „Wapenbroeders".
Met hart en ziel heeft hij zich op
dit voor hem geheel nieuwe werk geworpen.
Nadat de eerste tijd van inwerken,
wennen en aanpassen voorbij*"
was, had hij een taak gevonden, die
hem boeide en bekoorde en waaraan
'hij zich met zijn gehele hart kon ge-
•wen. Wij en anderen kregen opgewekte
berichten van hem, want hij bleef in
nauw contact met het vaderland, dat
hij ook via de radio toesprak.
Zijn leven en zijn werk zijn abrupt
afgesneden, Willem Waalwijk is op
jeugdige leeftijd en ver van het vaderhuis
en het vaderland gestorven.
Deernis is in ons hart, deernis om
dit tragisch verscheiden van een goede
vriend, een prettige, bescheiden
collega, een goed mens met een hart
voor zijn medemensen. Deernis ook met
zijn ouders en familie, die hem moesten
afstaan zo kort nadat hij een
lievelingswens, een journalistieke functie
in Indië, vervuld zag.
Het is een afscheid voor immer geweest.
Zijn beeld blijft in ons hart.
Willem Waalwijk zal door zijn Dordtse
collega's nimmer worden vergeten."
13

J V
VAK ALLE KANTEN EN KRANTEN
^ _ r
Bij gebrek aan perschefs!
Couranten krijgen^ hun officiële
nieuws door leden van het parlement
om te kopen of door hen op borrels
te tracteren, waardoor zij gaan praten,
aldus een artikel in de Worlds
Press News, dat van de hand is van
het parlementslid Allighan (lab.).
Aangezien het enige indiscreties bevat,
zal de kwestie door de commissie van
privileges van het Lagerhuis onderzocht
worden. (N.R.C.)
Journalistiek in Rusland.
Vrijdag hebben een aantal Britse en
Amerikaanse journalisten een bezoek
mogen brengen aan het dagblad der
communistische partij in Rusland, de
Prawda („Waarheid"). Toen men de
rondleidende redacteur vroeg, wat er
gebeurde, als iemand iets schreef, wat
de regering niet aanstond, antwoordde
deze: „Niets. Alleen, dat gebeurt niet
vaak."
De Prawda krijgt maandelijks 15.000
ingezonden stukken.
Daarvan bevatten er gemiddeld 50
critiek. Een Amerikaan vroeg, of de
lezers ook wel eens critiek oefenden op
de aanvallen, van de krant op de
Westelijke mogendheden. Hierop luidde
het antwoord: „Jazeker, de schrijvers
vinden, dat de aanvallen lang
niet genoeg zijn". >
De Prawda heeft een oplage van
2.500.000 exemplaren. Volgens de redactie
bedruipt het blad niet alleen zichzelf,
maar levert het ook een batig
saldo op voor de communistische
partij.
Een- editie (bevat 4 (pagina's. De
Prawda geeft geen nieuws over ramrien
en misdaden. Dat is niet belang-
Tijk. Ongeveer de helft van de ruimte
wordt besteed aan berichtgeving uit
het buitenland.
De persen zijn van Brits, Amerikaans
of Duits fabrikaat. De kranfcwordt
niet alleen in Moskou, maar
ook in acht andere Russische steden
gedrukt.
Bij de redactie werken 430 personen,
in de drukkerij 2000. Een verslaggever
verdient 190 tot 250 gulden
per maand en krijgt bovendien premies
voor elk geplaatst artikel.
Iedereen krijgt een maand vacantie
die gewoonlijk op kosten van de krant
wordt doorgebracht in de Kaukasus
of aan de Zwarte Zee. Ongeveer een
kwart van de redacteuren is lid van
de communistische partij. De meesten
hunner bezetten de hoge functies.
Men vroeg hoe het kwam, dat wanneer
er bijvoorbeeld een interview met
Stalin werd gepubliceerd, alle kranten
letterlijk dezelfde tekst en dezelfde
koppen brachten. Dat kwam doordat
14
alle bladen dezelfde tekst en dezelfde
koppen van het officiële nieuwsbureau
Tass kregen.
De bezoekers werden voorgesteld aan
de criticus David Zaslawsky. Van hem
wordt gezegd, dat hij de giftigste pen
in heel de Sowj et-Unie voert. Hij is
zo vinnig, dat als iemand in Moskou
wordt ingemakat, men zegt, dat hij
„gezaslawskyseerd" wordt. Zaslawsky
bleek evenwel een vriendelijk mens
te zijn met een enigszins gezette en
gedrongen figuur. Hij lachte en schertste
voortdurend en zag er naar uit
alsof hij liever in een fuifje dan in
de wereldpolitiek zou duiken.
De hoofdredacteur Popelow verklaarde,
dat hij geen enkele richtlijn
van de communistische partij kreeg.
„Waarom ook?" zo zeide hij, „ik ben
lid van het centraal comité der communistische
partij en lid van de
Opperste Sowjet". 't Centraal comité
benoemt de redacteuren.
De vraag van een der correspondenten,
of de Prawda last van de
censuur had, verwekte bulderend gelach
bij de hele Russische redactie en
Popelow zei, dat 'de grootste zorg van
de Prawda op het ogenblik was net
zoveel papier te krijgen als de Amerikaanse
Zondagsbladen en 5 millioen
abonné's. (Trouw)
Zijn wij werkelijk onmisbaar?
Aan het eind van dit tweede krantenloze
tijdperk (d.w.z. na de Franse
krantenstaking) vraagt men zich hier
af, of het speciaal de journalisten
zijn, die het leven zonder kranten als
een ramp van de eerste grootte hebben
afgeschilderd. Het is onbetwistbaar,
zegt men, dat een leven mèt kranten
voor hen een belang van de eerste
grootte is. Even onbetwistbaar verraadt
Francois Mauriac, de bekende katholieke
romancier, enige hunner geheimste
gedachten in het derde en laatste
nummer van een „ondergronds" blaadje,
samengesteld en heimelijk gedrukt
door de redacteuren van de „Figaro",
dat in deze laatste stakingsdagen op
gebrekkige wijze werd verspreid. In
deze curieuze krant zegt Mauriac:
„Kranten leveren ideeën aan de mensen,
maar er is niets, dat de gewone
sterveling zo goed missen kan als juist
ideeën. Laten wij hopen, dat het publiek
intussen niet heeft ontdekt, dat
het menselijke geslacht sinds het begin
van de wereld tot aan het jaar
1631 van de "Christelijke tijdrekening
het heel best zonder krant heeft kunnen
stellen en dat met of zonder dagbladen
het gemiddelde van de verdronkenen,
de cocu's en de gehangenen
niet verandert."
Maar ook is het waar, dat vreemde
geruchten de laatste tijd de ronde
zijn gaan doen en dat een groeiend
gevoel van onbehagen bij de burgerij
te constateren was, omdat zij in het
duister tastte, juist terwijl in Moskou
wordt geconfereerd, president Truman
zijn historische rede hield en de
rumoerige discussies over het Indo-
Chinese conflict in het eigen parlement
plaats hebben. Dit gevoel van
onbehagen heeft nog eens de aandacht
gevestigd op de eenvoudige waarheid,
dat een democratie niet kan functionneren
zonder een goed voorgelicht
volk. (Het Parool)
Zeg het eenvoudig.
Gunning, who does business as
Readable News Reports, has helped
30 U.S. dailies stop talking over their
readers' heads. He urges them to try
for the spoken-language level, where
radio has operated for years. Among
his clients: the Louisville Courier-
Journal, the Washington Star, United
Press. His prize customer: the Wall
Street Journal, which he says puts
out "the most readable front page in
the country" by shunning the technical
jargon of the Street.
His yardsticks were developed by
educators who wanted to improve on
Mc-Guffey. Gunning simply measures
the number of words per sentence (a
good average for newspaper stories: 16-
20), the number of abstract words per
100 words, etc. He has no concern with
felicity of phrase, or the worth of
what a man is trying to say. Last
week, after surveying editorials in half
a dozen big U.S. papers, Gunning told
what he found: "Most editorial writers
seem to confuse dignity with
pomposity. Their marathon sentences,
foggy words and abstractions put their
pieces completely out of reach of all
but the upper 5 to 10 % of their
readers."
Gunning's advice: Write as you
talk. Most best-sellers, and even the
King James version of the Bible, are
written so sixth- of seventh-graders
can read them. Why should a Washington
correspondent write '^bilateral
concordance" when he means "twoway
pact"? Why should a police
reporter say an accident victim suffered
"contusions and abrasions" when
he really means "cuts and bruises?"
(Time)
Hun vakopleiding.
De Indonesische journalisten-bond
zal aan het eind van deze maand een
spoedcursus in de journalistiek ope-.
nen, welke ongeveer twee weken in
beslag neemt.
Het leerplan omvat o.m. interviewlessen,
geschiedenis van de pers in
binnen)- en buitenland, nieuwsversprei-
. ding, persvrijheid en persdelicten.
't Doet ons een beetje denken aan
de burgemeesterscursussen van de
N.S.B. (N. Haagse Crt.)
Onze vakopleiding.
Wij kregen eens een brief van een
jongeman, die zich „gediplomeerd
journalist" noemde. Het geval was in
méér dan één opzicht wat zonderling:
voor het beroep van journalist bestaan
geen wettelijke normen en daarom is

de omschrijving „gediplomeerd journalist"
even dwaas als b.v. „gediplomeerd
aannemer"; maar bovendien was de
brief zo erbarmelijk gesteld en bevatte
hij een dusdanig aantal vergrijpen
tegen de Nederlandse taal, dat wij ons
in verbazing afvroegen, wie. in hemelsnaam
deze knaap het brevet had
uitgereikt, waarop hij zich zo trots
beriep. Daar het geval ons interesseerde
vroegen we hem, of wij zijn
diploma eens mochten zien. Twee
dagen later kregen wij het document
aangetekend toegezonden. De man
had niets te veel geschreven. Het was
een getuigschrift, uitgereikt door een
instituut voor schriftelijk onderwijs,
gevestigd in een Gelderse stad, waar
duidelijk op stond vermeld dat de bezitter
de lessen in de journalistiek
met vrucht had gevolgd. Het ding was
fraai gedrukt in verschillende kleuren
en voorzien van enige sierlijke handtekeningen,
geen wonder dat de bezitter
er erg mee in zijn schik was.
De opleiding bleek één hele winter te
hebben geduurd en ƒ50 te hebben
gekost. (Heerenveense Koerier)
Voorlichtings-desiderata.
De Overheidsvoorlichting heeft in
die eerste tijd na de bevrijding inderdaad
zeer nuttig werk verricht, hetgeen
toch wel, meer dan men wilde
weten, tot uiting is gekomen.
Maar deze Overheidsvoorlichting had
naar onze smaak een aflopende taak,
althans in details, omdat inmiddels
de Nederlandse oers zich herstelde en
gereed maakte ook om haar dienende
taak tussen overheid en publiek te
hei-vatten.
Dat is nu zover; en wij menen, dat
het zo goed is. Wanneer nu desondanks
aan bijna alle ministeries het
insluipsel van de perschef wordt gehandhaafd,
wanneer de Regeringsvoorlichtingsdienst
blijft doorgaan,
andere werkzaamheden te verrichten,
dan waartoe hij aanvankelijk was
geroepen, dan is het toch wel tijd, dat
de regering nu eindelijk op het punt
van Overheidsvoorlichting gaat reorganiseren
en coördineren. Maar hopelijk
dan niet volgens de methode
van de vorige minister-president, door
namelijk zijn eigen schepping te verdrinken,
maar door 't bestaande apparaat
in betere, dat wil zeggen: productievere
en tevens minder kostbare vorm
te gieten.
De uitvoering van de voorlichting
moet zo straf mogelijk worden geconcentreerd
en gesteld onder de bescherming
van de minister-president en
zijn ministerie van Algemene Zaken,
waaronder dan de RVD zou kunnen
vallen. Deze Regeringsvoorlichtingsdienst
zal onder zijn vleugels moeten
nemen het instituut van perschefs der
verschillende ministeries, dat blijkbaar
onuitvoerbaar is.
Maar die RVD distanciëre zich in
elk geval van de Pers, waarmee hij
nooit eerder op al te goede voet heeft
gestaan.
Wat de Pers nodig heeft aan voorlichting
vanwege de Rijksoverheid, kan
zij zelf bekijken, al geven wij toe, dat
zekere toeschietelijkheid van de kant
der Regering niet onwelkom zou zijn.
Wij denken bijvoorbeeld aan Brussel,
aan Londen en andere centra in 't
buitenland, waar overheidsvoorlichters
de weg kennen naar het Nieuws-centrum,
dat de Pers zelf wist te scheppen.
(De Stem, Breda)
„Oud" en „nieuw".
De directie van „De Noordhollandse
Courant" en het stichtingsbestuur van
de „Vrije Hoornse Courant" hebben
besloten in het vervolg samen te werken.
Een onaangenaam, tijdperk in de
Westfriese krantengeschiêdenis behoort
hiermede tot het verleden.
(Trouw)
Inkt in onze aderen.
Een van onze Amerikaanse collega's
Richard J. Lewis, die het comité uit
Albany vergezelde, was zo vriendelijk
voor ons blad zijn indrukken over de
Nederlandse verslaggevers weer te
geven.
Travelling in The Netherlands with
the Albany Committee for Nijmegen,
primarily as a news reporter, and
secondarily as a ."social" member ofi
that committee, I have been struck
by a variety of pleasant experiences.
In Amerika the "gentlemen of the
fourth Estate" are, at times, inclined
to show a brashness that would shock
the most hardened newspaperman of
your country.
The quiet self-control of the Dutch
newspapermen was exhibited in startling
measure at a pressconference
upon the arrival in Nijmegen of the
Albany committee. To me, as an
American reporter, little was said of
note in more than 90 minutes of discussion.
Nonetheless, the same politeness
of the more than 15 members of
the European press was not disturbed.
Since that first meeting with the
"Foreign" members of my profession,
I have come to know them more
intimately. We have "knocked about"
together and had fine times. Now,
upon the evening of my departure
from Nijmegen, I can unqualifiedly
state that, like reporters in America,
the men who report the news here,
have veins flowing with printer's ink,
a quality that makes a reporter a
man, and worth his salt.
(Groot-Arnhem)
De V.N. en de persvrijheid.
Het is een merkwaardige samenloop
van omstandigheden, dat de sub-commissie
voor persvrijheid van -de Ver.
Naties is ingesteld op hetzelfde ogenblik,
dat een rapport verscheen omtrent
de persvrijheid in de Verenigde
Staten, samengesteld door een commissie
van dertien geleerden, die
gedurende drie jaren een studie van
de Amerikaanse perstoestanden hebben
gemaakt om na te gaan of hier al of
niet de persvrijheid in gevaar is. Met
zeker voorbehoud omkleed is hun
conclusie bevestigend, voornamelijk
wegens de omstandigheid dat een
aanmerkelijk deel van de pers in handen
is van een kleine groep personen,
die op de redactionele leiding een te
grote invloed kunnen uitoefenen.
Zoals reeds gemeld, werd tot Nederlands
lid van de subcommissie, die uit
twaalf leden bestaat, dr. G. J. van
Heuven Goedhart verkozen. Behalve
de grote vijf, hebben hierin verder
vertegenwoordigers van Panama, Uruguay,
Tsjechoslowakije, Canada, Noorwegen
en de Philippijnen zitting. Vertegenwoordiger
van de Sowj et-Unie is
J. M. Lomaken, plaatsvervangend chef
van de persafdeling van het Russische
departement van buitenlandse zaken.
De Ver. Staten zullen worden vertegenwoordigd
door prof. Zacheriah
Chafee, die voor het in de aanhef
vermelde rapport omtrent de persvrijheid
in Amerika een groot deel
der verantwoordelijkheid draagt, daar
hij als vice-voorzitter van de betrokken
commissie fungeerde. Met deze
keus hebben de Ver. Staten dus laten
blijken er toe te willen medewerken
het probleem in al zijn omvang te
stellen.
a De sub-commissie, voor welker eerste
vergadering de datum en plaats
van samenkomst op het ogenblik, dat
wij dit schrijven nog niet bepaald
zijn, doch die wel spoedig aan het
werk zal gaan, zal nu moeten beginnen
met na te gaan „welke rechten,
verplichtingen en practijken het begrip
vrijheid van voorlichting zal dienen
te omvatten". Een grote taak, die
neerkomt op het uitwerken van een
internationale gedragscode voor de
pers. Het betekent het overbruggen
van ideologische tegenstellingen zowel
als het ontwerpen van een dam tegen
ongewenste influencering van de pers
door machtige belangengroepen. Het
welslagen van deze onderneming zou
een belangrijke stap zijn in de richting
van geestelijke ontwapening.
(N.R.C.)
Zo'n enkel krantje per dag.
De Amerikanen en Canadezen hebben
in het afgelopen jaar tezamen
voor een bedrag van bijna 890 millioen
dollar uitgegeven voor dagbladen. Dit
is te New York bekend gemaakt door
de Amerikaanse vereniging van dagbladuitgevers.
Van dit bedrag namen de Canadezen
bijna 44 millioen dollar voor hun
rekening. (Alg. Dbl.)
De oudste Nederlandse kranten.
Enige jaren voor de oorlog ontdekte
dr. S. Hallberg, directeur van de Universiteitsbibliotheek
in Gothenburg,
een verzameling oude Nederlandse
kranten in de Koninklijke Bibliotheek
van Stockholm. Dr. Hallberg constateerde,
dat de kranten uit het jaar
1618, welke zich onder de exemplaren
bevonden, de oudste Nederlandse
kranten zijn, welke tot nog toe zijn
gevonden. In samenwerking met de
adjunct-directeur van de Gothenburgse
universiteitsbibliotheek, de heer Polke
Dahl, heeft dr. Hallberg een fascimileuitgave
samengesteld van Nederlandse
kranten van 1618-^1625, welke zich
deels in de Koninklijke Bibliotheek
in Stockholm, deels in de Kon. Bibliotheek
in Den Haag bevinden. De
samensteller heeft de gehele oplage
van deze fascimile-uitgave, bestaande
uit driehonderd exemplaren, aan de
Koninklijke Bibliotheek in Den Haag
geschonken. De Zweedse bibliothecaris
is Woensdag op uitnodiging van de
15

Nederlandse regering, tezamen met de
heer Polke Dahl, met het K.L.M.toestel
uit Malmö naar Nederland gekomen,
waar zij vandaag in Den Haag
de boeken officieel aan de Koninklijke
Bibliotheek hebben overgedragen.
(Haags Dbl.)
Persvrijheid of ondernemersvrijheid.
Niet lang geleden maakten wij een
paar opmerkingen over het zevende
artikel van onze Grondwet, volgens
hetwelk niemand voorafgaand verlof
nodig heeft om zijn gedachten en
gevoelens door middel van de drukpers
te openbaren („behoudens ieders verantwoordelijkheid
volgens de wet").
Wij keerden ons toen tegen een gangbare,
maar niet te verdedigen interpretatie
van dat artikel. Volgens de
interpretatie zou artikel 7 een ordening
van het perswezen in de weg
staan, want het zou „iedereen" het
recht toekennen om een dagbladonderneming
te stichten. Dat is een averechtse
uitleg.
Onze Grondwet heetft slechts tot
uitdrukking willen brengen, dat de
Regering niet het recht heeft, de
burger te dwingen, verlof te vragen
voor het doen drukken van zijn
mening.
De foutieve interpretatie speelt ons
telkens parten. Zo is tegen de door
minister Burger in het Persbesluit-1944
opgenomen bepaling volgens welke zou
worden geoordeeld over de behoefte
aan een nieuw dagblad, protest aangetekend
op grond van artikel 7 dei-
Grondwet. Geheel ten onrechte. Dat
artikel heeft met ordening- volstrekt
niets te maken. Men kan er zich op
beroepen indien de staat, „censuur"
instelt, maar niet indien de staat aan
de hand van welke criteria dan ook,
het aantal dagbladen beperkt of, via
een bedrijfsorgaan bijvoorbeeld, laat
beperken.
Het is interessant, dat soortgelijke
vragen opgeworpen zijn in het onlangs
— na drie jaar studie — in Chicago
gepubliceerde particuliere rapport ener
Commissie voor de Persvrijheid („A
free and responsible press," Chicago
1947). Dat rapport, door een werkgroep,
hoofdzakelijk uit de universitaire
kring van Chicago, opgesteld, is
voorzichtig in zijn conclusies, waar die
het lot der persvrijheid raken. De
Commissie ziet gevaren in de ontwikkeling
der laatste decennia, die leidde
tot ophoping van persmacht in steeds
minder handen. Zij zocht binnen 't
kader van de liberaal-kapitalistische
Amerikaanse samenleving naar de
mogelijkheden om tegen dat gevaar
dammen op te werpen en komt daarbij
met een reeks aanbevelingen. Maar
op één punt is de Commissie heel
beslist: zij weigert een interpretatie
te aanvaarden gelijk die door velen
hier te lande op artikel 7 van de
Grondwet wordt toegepast.
Ook de Amerikaanse Grondwet kent
een persvrijheidsartikel. Ook dat artikel
geeft de burger een waarborg.
Maar, zegt de Commissie, „het bedoelt
vrije meningsuiting veilig te stellen",
niet een gepriviligeerde industrie te
scheppen". De erkenning van het
recht op vrije meningsuiting „verhindert
niet de aanvaarding van bijzon-
16
dere regelingen, die bepaalde vormen
van meningsuiting beheersen", staat
niet in de weg aan „deelneming door
de regering aan het perswezen".
Nergens concludeert de Commissie,
dat „persvrijheid" een vrijheid voor
ondernemers zou zijn, dat zij het recht
van de „courantier" zou waarborgen
om naar hartelust dagbladbedrijven te
stichten. Wie zulk een „recht" in artikel
7 van onze Grondwet leest, kan
met de lezing van „A free and responsible
press" zijn voordeel doen. Hij
zal eruit leren, dat hij het in conservatief
liberalisme nog van de Amerikanen
wint. (Het Parool)
Critiek.
The paper situation in the Netherlands
is none too good. Delivery from
Sweden will be much smaller than
was expected. It is chilly consolation
that the newspapers are somewhat
larger than last year. But it is remarkable
how one becomes accustomed to
anything. Now we find a six-page
edition "thick". Before the war a
twelve-page issue was "thin".
Nevertheless, this necessary limitation
has its good points (Heaven
deliver me from the anger of my
colleagues). In accordance with an
old proverb, perhaps this limitation
will provoke skill — the ability to absorb
what is written on four pages,
as well as to condense well enough to
put all one's material into that amount
of space. England could teach us a
thing or two in this respect. Its
papers certainly made the most of
their allotted space. The Daily Express
certainly managed to plunge
its 3J million readers into plenty of
mystery and crime sensations.
The Dutch press has not been able
to imitate this by any means, I note
with fraternal regret. Looking at
our press as a whole, it has definitely
retrogressed. The reason: the human
element; too many inexpert and incompetent
writers are now called
"journalists". Remarkable is the
fact that even available journalists
•are not always "used". The brilliant
J. H. Boas — well-known to Knickerbocker
readers — is the London correspondent
of the Maasbode. But we
seldom find his articles in that paper.
Having mentioned its name we
should like to add that in our opinion
the Maasbode has retrogressed sadly.
In the category of Catholic newspapers,
is has long been overshadowed
by the Tijd (under the editorship of
the brisk P. J. Kerstens). The Volkskrant
is also on a higher level. Its
editor-in-chief, Liicker, learned the
trade in the employ of the Telegraaf.
The Nieuwe Courant (formerly the
Vaderland) has also become a fine
publication, under the editorship of
Gerard Polak Daniels, of the "old
guard." There are also excellent provincial
papers. Now that all the
papers are published in the same form
and size the quality of their editorship
shows up much more clearly.
Many of the big papers undoubtedly
have given way to the smaller ones.
But we will mention no names. That
would be painful for some of the
larger ones. And we believe in reverence,
even in journalism.
(Knickerbocker Weekly)
De gewestelijke pers.
Men is geneigd de grote stad te
aanvaarden als de haard van opinievorming:
hier wordt de openbare
mening gemaakt, die „de provincie"
moet leren accepteren. Men wil een
gewestelijke pers aanvaarden, in zoverre
die zich bezig houdt met het
streeknieuws, dat voor de stad van
geen belang is. Een verdere taak heeft
zij niet. En deze taak kan naar be^
horen worden vervuld door het „kopblad",
dat een gewestelijke naam
draagt, maar in zijn redactioneel gedeelte
in Holland wordt klaargemaakt.
De provinciale redacteur, die het blad
aannemelijk moet maken voor het
gewest, vindt daarin niet steeds een
dankbare taak. Hij tracht naar zijn
beste weten de culturele behoeften
van zijn lezers te vervullen, maar stuit
bij zijn pogingen altijd op de grotestadsvisie,
die aan het blad zijn karakter
geeft.
De reactie tegen dit streven bestond
reeds voor de oorlog, maar heeft na
de bevrijding meer bewuste vormen
aangenomen. Ook en vooral in de
pers. In Brabant, in Noord-Holland,
in Twente, in Groningen en niet het
minst in Friesland is het besef ontwaakt,
dat het gewest zijn eigen culturele
gestalte behoort te hebben, en
dat zelfstandigheid der delen van een
volk voorwaarde is voor een gezonde
ontwikkeling van het geheel. Het is
de personalistische en federatieve
gedachte, die opkomt tegen het streven
naar collectiviteit. De oorlog heeft
dat verzet slechts kunnen versterken.
De provincie is niet meer het onmondig
volksdeel, dat eet van de brokken
die van de tafel der heren vallen;
niet meer een bepaald aantal plattelanders,
dat het wel met een streekblaadje
af kan, omdat immers de
enkele intellectuelen, die hier noodgedwongen
moeten verblijven, maar
met de bevolking als zodanig niets
gemeen hebben zich wel op de „grote"
pers oriënteren.
De provincie is ontwaakt. Haar
intellectuelen, de laatsten der Mohikanen
niet meegerekend, voelen hun
saamhorigheid met heel het volk, en
wensen met allen samen te werken
aan de opbouw van een gewestelijk
cultureel leven. Daarvoor is het gewestelijke
dagblad levensvoorwaarde. Niet
slechts in Friesland. En de reactie, die
overal in de lande ontwaakt tegen
het geestelijk overwicht van de grote
stad, is geen plattelandsschuwheid of
boerse onwelwillendheid: het is de bewuste
herkenning en verdediging van
eigen levensvorm. Door het eigen opinieblad
kijkt 't ontwaakte gewest uit
eigen ogen. We hebben de indruk dat
de regering in het aanhangige ontwerp
Noodperswet voor de positie van
de gewestelijke pers en haar grote
culturele betekenis voor het volksleven
een open oog heeft, ook al wordt het
onderwerp niet met zoveel woorden
genoemd. Op de duur is ordening op
dit gebied noodzakelijk. Maar aan dé
definitieve regeling zijn we nog niet
toe. (Heerenveense Koerier)

een oordeel over
zuivering
Kringsecretaris Van den Bergh heeft
tijdens zijn verblijf te Londen hier
gevestigde collega's, behalve op belangwekkende
mededelingen betreffende
de herrijzenis der Nederlandse journalisten-organisaties,
onthaald op nummers
van „De Journalist". Uit Nos. 3
en 6/7, welke mijn gewaardeerd aandeel
in de distributie waren, blijkt dat
de journalistieke wereld in ons land
zich verre van gelukkig voelt over de
ontwikkeling der pers onder wat ik
zou willen noemen het zuiveringsrégime.
Er komen in de beide nummers geen
bezwaren — redactioneel of ontleend
aan verschillende kranten — voor,
waarmede ik niet ten volle instem.
Mijn voornaamste bezwaar tegen de
„zuivering" koester ik, gelijk een eerbaar
journalist betaamt, niet als journalist,
maar als burger. Een zuiveringsprocedure,
waarbij in strijd met elke
aannemelijke rechtsorde, een ieder als
„onzuiver" geldt zolang het tegendeel
niet bewezen is, moet gebrandmerkt
worden als een monsterachtigheid, die
slechts heeft kunnen rijpen in het
brein van mensen zonder enig staatsburgerlijk
besef. Niets heeft mij pijnlijker
getroffen dan dat de grote massa
der Nederlandse journalisten zich aan
deze procedure onderworpen heeft. De
pers in haar geheel had er, als bewaakster
en verdedigster van de meest
elementaire grondrechten van de burger,
onmiddellijk in onweerstaanbaar
verzet tegen moeten komen. Zij had
haar onuitvoerbaar moeten en kunnen
maken. Want hiermede zijn beginselen
gemoeid, niet van professioneel persbelang,
maar van fundamenteel burgerrecht,
waarvoor andere volken revoluties
gewaagd en gewonnen hebben.
Ik weet natuurlijk dat het gedrag
van een zeer groot aantal journalisten
en een zeer groot aantal kranten tijdens
de bezetting allerjammerlijkst
geweest is. Ook erken, ik, dat gedurende
het onvermijdelijke overgangstijdperk
na de verjaging der Duitsers voorlopige
disciplinaire maatregelen gewenst
waren tegen die van professioneel
wangedrag verdachte journalisten
tegen wie niet — of nog niet — een
gerechtelijke actie kon worden ingesteld.
Maar disciplinaire of gerechtelijke
actie zonder duidelijke en gedetailleerde
aanklacht tegen elk individu,
waartegen zij gericht is, is volkomen
ontoelaatbaar; zij is een zwaarder
zonde tegen de Heilige Geest van het
Nederlandse burgerschap dan de meeste
journalisten, die onder vijandelijke
bezetting zijn blijven werken, begaan
hebben.
Diegenen, die zich tot lid der Zuiveringscommissie
hebben laten benoemen,
hebben alleen reeds door aldus
de termen van het Persbesluit 1945
als instructie te aanvaarden, bewezen
volkomen onbevoegd te zijn. Heel de
pers had hun onmiddellijk de oorlog
op leven en dood moeten verklaren.
Er is een ander bezwaar tegen deze
monsterlijke, aan de mentaliteit der
MiddeivEuropese binnenlanden verwante,
methode van rechtsbedeling.
Het is niet van principiële, doch van
incidentele aard, en toch van professioneel
standpunt bezien ternauwernood
minder belangrijk. Door het te
Londen, tegen elk gezaghebbend journalistiek
oordeel gezag in, zo plomp in
elkaar gefrommelde Persbesluit, is op
„de" Nederlandse journalist een
brandmerk gedrukt, waarvan erkend
moet worden dat het helaas in al te
veel gevallen een verdiend onderscheidingsteken
is. Maar afgezien van die
betrekkelijk weinigen, die onder alle
omstandigheden „verraders" geweest
zouden zijn, drukt het overgrote deel
van de schuld en verantwoordelijkheid
voor hetgeen „de" Nederlandse journalist
misdaan mocht hebben, niet op
hem, doch op de Regeringen en Overheden,
waarvan die te Londen geestelijk
en wettelijk de continuatie was.
Deze journalistieke catastrophe —
want dat was het — werd onvermijdelijk
gemaakt door het beleid van Nederlandse
Regeringen, dat de grondoorzaak
geweest is van geestelijke en
andere corruptie in de Nederlandse
pers:
1. De op alle mogelijke wijzen aan de
pers opgedrongen „morele neutraliteit",
zelfs reeds jaren vóór de oorlog.
Onder 1 "* dit smadelijke régime,
dat ingegeven werd door doodsangst
voor Duitsland, werd de meest
egoïstische kleurloosheid tot een
nationale deugd, en zedelijke lafheid
tot een journalistieke deugd
verheven. Journalisten, die onder
druk van het régime geleerd hadden
van hun hart een moordkuil te maken;
de waarheid te verzwijgen of
te verbloemen indien deze aanstoot
kon geven aan Duitse instanties;
met vals vertoon van de toch reeds
zo diep-immorele morele neutraliteit
beschouwingen te schrijven die
veeleer „actes van braafheid" ten
behoeve van Berlijn dan eerlijke
commentaren ten behoeve van de
Nederlandse lezers waren; de uitvluchten
te vinden waarmee zij
hun eigen professioneel geweten
gedwee het zwijgen oplegden —
jonge journaliste
die journalisten was dat alles
reeds lang tot een tweede natuur
geworden toen plotseling de Duitsers
heer en meester geworden waren
in hun land.
2. De nalatigheid der Regering de
pers voor te lichten betreffende de
in geval van Duitse invasie aan te
nemen houding. In overeenstemming
met Nederlandse Regeringstradities
pleegde zij overleg ten
aanzien van wat er met goud,
fondsen, gloeilampen en petroleum
gebeuren zou, en ten einde de
„boel" in veiligheid te brengen,
werden uitgebreide maatregelen
getroffen en faciliteiten verleend.
De Regering had lang van te
voren overleg moeten plegen met
de leiders der pers; zij had dezen
er op moeten wijzen, dat waar de
vijand zich nestelde, de persen en
andere machines onklaar gemaakt
moesten worden; zij had alle verantwoordelijke
journalisten de faciliteiten
moeten toezeggen zich buiten
gebied, dat met vijandelijke
bezetting bedreigd werd, te begeven
3. De perverse inzichten van Regeringsinstantie
te Londen, die ondanks
sterke aandrag van beroepsjournalisten,
weigerden een poging
aan te wenden het verzuim enigermate
te herstellen door van daaruit
de leiders der pers in Nederland
te waarschuwen voor het gevaar,
dat voortzetting der werkzaamheden
onder vijandelijke bezetting
opleverde voor de nationale
zaak, maar integendeel met ongelooflijke
niaiserie zichzelf poogden
wijs te maken, dat de pers „toch
nog wel iets goeds zou kunnen
doen."
4. Openbare uitlatingen en oproepen
van Jhr. De Geer, die de indruk
wekten dat het de voornaamste
plicht van de Nederlander in bezet
gebied was, de vijand geen aanstoot
te geven.
Er zijn nog veel meer punten, maar
ik geloof dat deze vier de voornaamste
zijn. En verreweg het voornaamste
punt is dat betreffende de opgedrongen
en afgedwongen morele neutraliteit.
Zij is het die geleid heeft tot de
corruptie van veel, maar bovenal tot
corruptie en ontmanning van een pers,
die vervolgens door de Regering hulpeloos
en reddeloos in handen van de
vijand werd gelaten.
Londen. J. H. BOAS.
medewerkster aan verschillende bladen, enkele jaren werkzaam
geweest aan groot dagblad, ervaring in vrouwen- en
kinderrubrieken, reportage, verslaggeverij, opmaak en andere
redactioneel werk,
ZOEKT PRETTIGE WERKKRING,
waarin haar algemene ontwikkeling en vlotte stijl, beter dan
tot dusver tot haar recht kunnen komen. Uitstekende referenties.
Brieven onder No. 10/47, De Journalist.
17

DE LAATSTE JAREN DER FRANKFURTER ZEITUNG
In het vorige nummer van
De Journalist werd uit de
Neue Zürcher Zeitung een
artikel overgedrukt oper „Die
Frankfurter Zeitung nach
1933", geschreven door de
oud-redacteur van de Frankfurter
Ztg. Wilhelm Rey. In
de N.Z.Z. heeft Reto Coratsch
daarop van antwoord gediend
en uiteengezet, dat de
rol van de Frankf. Ztg: in
werkelijkheid heel wat minder
eervol is geweest. Terwille
van het geestelijk evenwicht
van onze lezers drukken
wij hierbij de hoofdinhoud
ook van dit artikel af.
In der letzten Sonntagausgabe der
„Neuen Zürcher Zeitung" hat Wilhelm
Rey geschildert, wie manche Redakteure
der „Frankfurter Zeitung" widerstrebend
ihre Domestizierung durch
das siegreiche Naziregime, über sich
ergeben Hessen, wie sle Masken über
ihre Gesichter stulpten, das Zwielicht
suchten und vom Tage traumten, da
das Blatt sich dereinst einen Ruck
geben und wieder zu seiner liberalen
Tradition zurückkehren würde. Herr
Rey war, so viel uns bekannt ist, derjenige
Mitarbeiter der „Frankfurter
Zeitung", der sich am meisten exponiert
hat und nur mit knapper Not
den Verfolgungen durch die braunen
Gewalthaber entronnen ist. Das ist
für uns Grund genug, seinen guten
Glauben zu respektieren. Aber wenn
er zum Schlusse kommt, die „Frankfurter
Zeitung" sei „nach einer zehnjahrigen
Auseinandersetzung mit dem
Regime kampfend untergegangen", so
erblicken wir darin schon eine starke
Uebertreibung, ja, mehr als das, eine
Verzeichnung und den Ansatz zu einer
Legendenbildung. Noch gibt es genug
Leser der „Frankfurter Zeitung", die
sich erinnern, wie es eigentlich gewesen.
Wir wissen genau, das die Schriftleiter
der „Frankfurter Zeitung" keine
überzeugte Nazi waren, dass viele, dass
die Besten von ihnen unter der
Gleichschaltung litten. Aber nicht darauf
kommt es an, was ein Redaktor,
der die Faust im Sack macht, für sich
denkt oder mit Anspielungen uinschreibt,
die vielleicht ausser ihm und
seinen Mit-Auguren in den Redaktionsraumen
niemand versteht; nicht ein
paar sinnvoll eingesetzte „Gansefüsschen"
mehr odler weniger bestimmen
das Gesicht eines Blattes, und auch
nicht eine unter dem Strich erscheinende
Würdigung eines Werkes der
sogenannten „entarteten Kunst" oder
ein paar Schnippchen, die man den
herrschenden Machten mit der Um-
18
gehung des Arierparagraphen scnlagt.
Entscheidend ist die Gesamtwirkung,
die eine Zeitung im Inland und im
Ausland aüsübt. Der Kurs der „Frankfurter
Zeitung" vom Jahre 1933 an
aber wurde jedenfalls nicht von Herrn
Rey und seinem Freundeskreis bestimmt,
und diejenigen, die im poiitischen
Teil des grossen Blattes den
Ton angaben, haben gründlich dafür
gesorgt, das das Haus an der Eschenheimergasse
nicht als eine Zitadelle
mannhafter Resistance im Gedachte
nis fortlebt. ,
„La trahison des clercs".
In was bestand der eigentliche Unterschied
zwlschen der „Frankfurter
Zeitung" und den Naziparteiblattern?
Vor allem darin, dass die Frankfurterin
das, was die Pressemeute Goebbels'
rauh hinausklaffte, in gepflegtem
Stil, mit der Dialektik geschutter Journalisten
ausdrückte. Es war ein Unterschied
wie zwischen der routinierten
Diplomatie eines Neurath und Weizsacker
und dem blutigen Dilettantismus
des parteioffiziellen Aussenpolitikers
Alfred Rosenberg, die schliesslich
doch alle zu den gleichen ErgebnLssen
hinf ührten. Das Raffinement, mit
dem die „Frankfurter Zeitung" Hitlers
Politik verteidigte und unterstützte,
hat aber viel grössere Effekte erzielt
als der polternde Chor der Parteipresse.
Das galt für Deutschland selber,
wo gerade die gebildeten Schichten,
die| zur Lesergemeinde der
„Frankfurter Zeitung" gehórten, in
ihrer djefaitistiechen Tatenlosigkeit
einen Gewissènstrost fanden, vor allem
aber für das Ausland, wo das von
altersher angesehene Blatt ungeheuer
schlaferung der Misstrauischen ausgerichtet
hat. Wenn ein auf dem
Fundament einer ehrwürdigen liberalen
und demokratischen Tradition
stehendes Blatt wie die „Frankfurter
Zeitung" der Umwalzung in Deutschland
so viele gute und positive Seiten
abgewinnt, so sagte man sich im Ausland
mindestens bis Ende 1938, und
wenn sie immer wieder versichert, dass
Hitlers aussenpolitische Ziele begrenzt
sind und zu einem neuen europaischen
Gleichgewicht führen wird, das „peace
in our time" sichert — dann mussen
die ewigen Warner und Schwarzseher
doch Unrecht haben, dann ist doch
etwas daran, dass die Nazi kreditwürdig
sind...
Die Leute, die in den politischen
Spatten der „Frankfurter Zeitung" das
grosse Wort führten, aber haben das
„Vertrauen", das die Nazibehörden in
sie setzten, mit Zins und Zinseszins
belohnt. Das Blatt jubelte im Marz
1938 über den Einmarsch in Oesterreich;
es unterstützte mit allen Kraften
die Erpressungsmanöver gegen die
Tschechoslowakei, machte den Raub
der Sudetengebiete als „letzte terrioriale
Forderung" schmackhaft, stellte
mit einer Fülle von Argumenten den
Ueberfall auf Prag im Marz 1939 als
Akt legitimer Notwehr dar, blies dann
aus vollen Lungen in das Feuer der
Agitation gegen Polen und bewahrte
sich bei Kriegsausbruch als Stimmungserreger,
um in den folgenden
Jahren jeden Ueberfall und jede Gewalttat
mit spaltenlangen spitzfundigen
Begründungen zu verteidigen und
sich, den letzten Rest von Schamgefühl
abstreifen, zum Hüter des „europaischen
Geistes" aufzuwerfen.
Rudolf Kirchers Charakterrolle.
Ein einziges Mal nach der Machtergreifung
durch Hitler hat die „Frankfurter
Zeitung" ein offenes, tapferes
Wort gewagt. Das war am 7. Februar
1933, als der Leiter des Berliner Bureaus.
Rudolf Kircher, in einem Leitartikel
verkündete, der neuen Regierung
gegenüber könne es nur eines
geben: scharfste Abwehr. Unter Anspielung
auf Stalins Vierjahresplan,
den der nachahmerische Hitler gerade
damals in seine Parole „Gebt mir vier
Jahre Zeit!" umgemünzt hatte, schrieb
Rudolf Kircher die kraftvollen Satze:
„Der Kampf wird lange genug
dauern. Vier Jahre, meint Herr Hitler
—, vier Jahre", davon hat schon
einmal einer gesprochen, der sich
geirrt hat. Er wird hart auf hart
gehen; aber wir werden nicht einen
einzigen Grundsatz aufgeben, und
wir werden alle Hande voll zu tun
haben, um auch nur einen Teil der
Ungerechtigkeiten zu verzeichnen,
die von der sehr machtigen Regierungsgruppe
aller Wahrscheinlichkeit
nach begangen werden. Vier Jahre
— nun, das wird uns Zeit geben,
diese Regierung und ihre Taten auf
das genaueste zu studieren vmd sie
öffentlich aufzuzeigen. Kein Tag soil
uns dabei verloren gehen."
Kirchers Artikel, der auf die Elite
der Leserschaft der „Frankfurter Zeitung"
eine elektrisierende Wirkung
ausübte, endete mit dem imponierenden
Gelubde:
„Nicht locker lassen! Diese Regierung
wird auch nicht locker lassen
— wenigstens nicht, so lange das
Kabinett zusammenhalt. Wir mussen
auf der Hut sein, vor allem poütisch,
denn wer heute erlahmt oder sich
einschüchtern liisst, verdirbt seinen
Charakter."
Wenige Wochen spater, am 9. April
1933, kroch Ruöolf Kircher in einem
Leitartikel, in welchem das mit Wenn
und Aber operierende Gemurmel zu
einem kaum ernst genommenen Nebengerausch
herabsank, wahrend die Anbiederung
an den Nationalsozialismus
herausstach, vor den neuen Herren zu
Kreuze. Er versicherte nun, in Deutschland
könne die straffere Organisation
des öffentlichen Lebens „viel Gutes

In het kort
In de Persraad zijn een paar nieuwe
gezichten verschenen, en wel van de
heren H. J. van Balen (dir. A.N.W.B.),
R. Peereboom (Haarlems Dbl.) en H.
de Ruig (fin. dir. Trouw). M. A. Reinalda
is voorzitter geworden.
•
Coll. mr. G. J. van Heuven Goedhart
is een van de twaalf leden van
de subcommissie voor de vrijheid van
voorlichting en pers van de Verenigde
Naties, die o.m. het program
moet uitwerken voor de internationale
conferentie voor persvrijheid die het
volgende jaar zal bijeenkomen.
Ingesteld is een rijkscommissie van
advies inzake de papierverdeling voor
boeken en tijdschriften. Voorzitter is
de heer M. A. Reinalda.
•
Coll. Lunshof is als hoofdredacteur
van Elseviers Wbl. afgetreden, maar
hij blijft meewerken, in tegenstelling
tot Anton van Duinkerken, die voor
Vrij Nederland is gaan werken.
stiften". lm neuen Regime „werden
wir manches finden, was wir uns so
oder ahnlich als die Tendenz der Gestaltung
Deutschlands gewünscht haben...
Der nationale Gesamtstaat... ist
ohne Zweifel durch diese Revolution
machtiger und ganz gewiss rascher gefördert
worden, als es je seit Weimar
móglich schien. Wie immer diese Regelung
im einzelnen aussehen mag — ein
Unmass überflüssiger Politik wird beseitigt
werden, ein Unmass von Leerlauf,
von Reibung, von Wichtigtuerei
und parteipolitischer Eigensucht."
Am Jolgenden Reichsparteitag, wo
neben Hitler vor allem Julius Streicher
im Rampenlicht stand, beteuerte die
„Frankfurter Zeitung" in einem Leitartikel,
die ganze Nation nehme teil,
„wenn ihr jetzt durch die Proklamation
von Nürnberg wie mit Leuchtfeuern
der Weg in die Zukunft erhellt
wird". Kircher, der sich als Festberichterstatter
seine Sporen als neuer
Chefredaktor abverdiente, schlug wahre
Purzelbaume der Begeisterung und erklarte:
„Die gewaltige geistige und
physische Macht des Nationalsozialismus
ist zu einem überzeugenden Ausdruck
gekommen."
Was Tausende von Leitartikeln und
redaktionellen Kommentaren gesündigt
haben, das wird auch durch die Freiheiten,
die sich die Feuilleton- oder die
Beilagen-Redaktion gelegentlich herausnahmen,
wenn sie etwa in kulturhistorischer
Travestie auf die
Schwachen des Dritten Reiches anspielten,
nicht weggelóscht. Auch das
«
Het dagblad De Nieuwe Nederlander,
dat de laatste tijd door de Arbeiderspers
werd uitgegeven, heeft de
strijd om het bestaan moeten staken.
In de vorige Journalist heeft gestaan,
dat er in de Verenigde Staten
negen bladen in het Nederlands zouden
verschijnen. Om een collega, die
naar de namen en adressen hiervan
vroeg, te gerieven, zijn we op informatie
uitgegaan, wat we liever eerder
hadden moeten doen, want nu hebben
we vernomen dat er de laatste tijd
(over hoe lang die tijd zich uitstrekt,
weten we niet) een paar aigevallen
schijnen te zijn, zodat er maar zes
meer kunnen worden vermeld. Hiervan
worden alleen de eerste drie geheel
of in hoofdzaak in 't Nederlands
gedrukt; de volgende twee half om
half; de laatste bevat o.a. Nederlandse
bijdragen.
Onze toekomst (Chicago, 111.), weekblad.
De volksvriend (Orange City, Io#a),
weekblad.
De wachter (Grand Rapids, Mich.),
weekblad.
Missionary Monthly Reformed Review
(Grand Rapids, Mich.), weekblad.
Knickerbocker Monthly (New York,
N.Y.), maandblad.
The Herald of Christian Science
(Boston, Mass.), driemaandelijks.
„Berliner Tageblatt" und die „Deutsche
Allgemeine Zeitung'', deren Redaktionen
vom Gefiihl ihrer „Anstandigkeit"
ebenso tief durchdrungen waren
wie die Schriftgelehrten in Frankfurt,
haben sich solche verschmitzten
Maskengange erlaubt (Betrachtungen
über das feine Athen und das grobe
Sparta waren eine Zeitlang Mode) und
taten sich auf ihre Courage etwas zugute,
obwohl ihnen deswegen kein
Haar gekrümmt wurde.
Der „Frankfurter Zeitung" ist eine
Spekulation zum Verhangnis geworden:
durch Klügeleien und Konzessionen,
dem Teufel die Krallen
streichelnd, wollte sie sich über Wasser
halten, um dann eines schonen Tages,
wenn der Spuk verflogen sein würde
(dass sie immer an einen vorübergehenden
Spuk glaubte, stellt der Einsicht
ihrer Lenker ein schlechtes
Zeugnis aus) frisch-fröhlich die Flagge
eines neuen Regimes hochzuziehen.
Non propter vitam vivendi perdere
causas, diese klassisehe Warming hat
sie missachtet, und damit hat sich an
ihr ein Stuck vom Schicksal des deutschen
Bürgertums überhaupt vollzogen.
Der Ullstein-Verlag in Berlin, mag er
auch sonst manchen Fehler begangen
haben, war doch besser beraten, als er
schon im Marz 1934 die „Vossische Zeitung"
freiwillig eingehen liess. Damals
hat ein sehr altes, sehr bedeutendes
Blatt etwas zustande gebracht, was im
Hexensabbat des Dritten Reichs nur
wenigen gelungen ist: in Würde zu
sterben.
RETO CARATSCH.
Een Grootmeester
der journalistiek
Een van de groten uit ons vak, mr.
G G. van der Hoeven, is op 2 Mei
75 jaar geworden. Aan de vooravond
van die dag schreef de N.R.C.:
,„Toen in 1936 mr. Van der Hoeven,
na meer dan 25 jaar de hoofdredactie
van de N.R.C, te hebben gevoerd, zijn
vooraanstaande plaats in de journalistiek
verliet om zijn otium cum dignitate
te gaan genieten, werd een tijdperk
van bijzondere aard in de geschiedenis
van de krant afgesloten.
Het was aangevangen in die jaren,
welke, hoewel reeds behorende tot de
nieuwe eeuw, historisch nog gerekend
worden tot de vorige, — die jaren,
welke als „fin de siècle" worden gekenschetst,
en die de kiemen van de
komende beproevingen in zich droegen.
Spoedig immers brak de eerste
wereldoorlog uit, die zoveel ellende
over de mensheid uitstortte, maar welke
buiten onze grenzen bleef. Het was
de voor ons land zo moeilijke periode
van de neutraliteit, welke aan de leiding
van een groot dagblad de hoge
eisen stelde, welke in de persoon van
de heer Van der Hoeven ten volle hun
vervulling vonden. Toen de wereld na
deze grote botsing der volkeren opleefde
in de hoop op een betere toekomst
was het echter de hoofdredacteur
van de N.R.C., die met de scherpe,
critische blik, welke hem bij voortduring
heeft gekenmerkt, onderkende,
dat de oorlog, zij het alleen met andere
middelen, werd voortgezet. De
loop van de geschiedenis der volgende
twintig jaren met hun teleurstellingen
op internationaal terrein en de ontwrichtende
werking van de economische
wereldcrisis hebben de feilloosheid
van dit inzicht bewezen.
Aan deze sterke critische zin paarde
de heer Van der Hoeven dat diepe
gevoel van onafhankelijkheid, dat in
binnten- en buitenland maar al te
zeldzaam wordt aangetroffen, doch
dat, met een hoog ontwikkelde vakbekwaamheid,
de enige hechte grondslag
moet worden geacht voor een
journalistiek, welke haar publieke taak
naar behoren vervult. Onafhankelijkheid
.tegenover vriend en tegenstander,
vooral tegenover de geestverwante
partij, die slechts zoverre op de steun
van de hoofdredacteur van de N.R.C,
mocht rekenen als hij haar beleid in
overeenstemming met het algemene
belang achtte.
Op deze verheven wijze heeft mr.
Van der Hoeven het liberalisme uitgedragen
en verdedigd, waarvan hij zelf
zulk een voornaam vertegenwoordiger
was. Deze geestesrichting was voor
hem echter meer dan staatkunde, zij
was een levenspractijk, welke hij
vooral beoefende tegenover degenen,
die het voorrecht hadden tot zijn
naaste medewerkers te behoren. Hij
had dat ook in grote leiders zo zeldzame
vermogen, hun een vrijheid te
gunnen, waarin zij zich ten volle konden
ontplooien."
19

ALLERLEI OFFICIEELS
UIT DE KRINOBESTÜURS-
VERGADERING.
Het bestuur van de N.J.K. kwam 29
Maart 1.1. te Amsterdam in vergadering
bijeen. Aanwezig waren alle
bestuursleden, behalve mevr. v. Meurs
(die in het buitenland vertoefde),
de redacteuren

lid kunnen worden van de nationale
journalisten-organisatie.
't Is ongetwijfeld goed, dat deze( zaak
nu straks in Praag onder de ogen zal
worden gezien, wat wellicht er toe zal
kunnen leiden, dat een bevredigende
oplossing wordt verkregen, b.v. dat het
onderling, internationaal contact, dat
de radio-journalisten voor de behartiging
en bespreking van hun specifieke
belangen wensen, binnen het kader der
I.O.J. tot stand komt — welke oplossing
op de vergadering der Executive
van verschillende zijden werd bepleit.
Van de verschillende punten, die ter
Executive-vergadering nog verder behandeld
zijn, zij nog vermeld, dat, nadat
het I.O.J.-Bureau van het dagblad
„Rozospastis" te Athene een telegrafisch
verzoek had gekregen om te
inteveniëren inzake de arrestatie en
wegvoering zonder verhoor van de
journalist Linardatos van de staf van
„Rozospastis", het Bureau een telegram
heeft gezonden naar de Griekse
minister van Binnenlandse Zaken, kolonel
Zervas, waarin met een verwijzing
naar de actie, welke de I.O.J. voert
voor de persvrijheid, nadere volledige
inlichtingen zijn gevraagd over de
arrestatie en deportatie van de bedoelde
journalist. Op dit telegram was
nog geen antwoord ontvangen.
v. d. B.
MEDEDELINGEN VAN HET
BUREAU DER FEDERATIE.
Ledenlijst N.D.P. 1945. Van het
secretariaat van ,,De Nederlandse Dagbladpers
1945" is een bijgewerkte
ledenlijst dezer vereniging ontvangen,
welke voor de leden der Kringen op
het Secretariaat der Federatie ter
inzage ligt.
Adres gevraagd. Wie kan het secretariaat
van de N.J.K. helpen aan het
huidige adres van coll. J. van Wijk,
die tot voor kort verbonden was aan
„De Langedijker Courant"? Verondersteld
wordt, dat hij thans in Den Haag
werkzaam is.
Waarschuwing. Alvorens in te gaan
op een uitnodiging van de heer Bruno
Mylen uit Stockholm tot het leveren
van foto's en/of artikelen voor Zweedse
en andere bladen stelle men zich in
verbinding met het Secretariaat der
Federatie, N..Z Kolk 28, Amsterdam-C,
tel. 46910.
Hoe heet onze Federatie? Aangezien
hieromtrent bij sommige leden misverstand
blijkt te bestaan, wordt de aandacht
er op gevestigd, dat de juiste
benaming van het federatief verband,
waarin N.J.K. en K.N.J.K. samenwerken,
luid*: Federatie van Nederlandse
Journalisten (niet: Federatie van
Nederlandse Journalistenkringen).
Persconferentiecommissie. Verzoeken
om advies aan de Persconferentiecommissie
van N.D.P. en Federatie betreffende
de wenselijkheid van het al of
niet aannemen van uitnodigingen tot
het bijwonen van persconferenties, ex
cursies enz., richte men uitsluitend tot
het Secretariaat der Federatie van
Ned. Journalisten, iT.Z. Kolk 28,
Amsterdam-C.
HAAGSE JOURNALISTENVERENIGING
l De Haagse Journalisten Vereniging,
afdeling van de N.J.K., is in de avond
van de 17de Maart j.1. in „Boschlust"
in haar jaarlijkse algemene vergadering
bijeengeweest. Het was toen
juist een jaar geleden dat zij herrees,
nadat een voorlopig comité, „De
Haagse Pers" geheten, in het eerste
jaar na de bevrijding de vele en velerlei
persbelangen met grote ijver had
behartigd. Terecht is aan dit comité
in het jaarverslag hulde voor zijn
arbeid gebracht.
Er is nu een nieuw huishoudelijk
reglement goedgekeurd en een bestuur
gekozen. Hoe verblijdend groot de opkomst
der leden ook was — een derde
van de ruim 120 — in deze, met een
zo zakelijke agenda uitgedoste vergadering,
toch zouden er niet genoeg geweest
zijn, indien het bestuur bij zijn,
overigens te waarderen, pogingen om
naar de geest van het nieuwe reglement
te handelen, had volhard. De
vergadering, steunend op de welwillend
(en gratis) verleende juridische adviezen
van daarin doorknede leden,
wuifde de gemoedsbezwaren van
praeses Lambooy en medebestuursleden
met een vriendelijk, evenwel niet
a! te overhaast schijnend gebaar weg
en baande zich daarmede een ruim
uitzicht op het kreupelhout der bestuursverkiezing.
Dat geen kreupelhout
bleek te wezen, maar een mals
grasveldje, dat onder leiding van een
paar ervaren zeiszwaaiers onder de
leden met enkele streken werd geschoren.
Waarmede we slechts wilden uitdrukken
dat de stemming vlot verliep,
nadat de collega's D. J. Lambooy
(A.N.P.), als voorzitter; J. E. van
der Wielen (Alg. Handelsblad), als
secretaris en L. R. Stallinga (Het
Vrije Volk), als penningmeester, bij
acclamatie waren herkozen. Herkozen
werden eveneens de collega's: mevr. E.
G. .Wakkie (Nieuwe Crt.), J. S. Hoek
(Trouw) en R. Quast (Haagse Crt.);
in de vacature mr. Davidson (De
Waarheid) werd gekozen collega J. G.
Raatgever (Haagsch Dagblad). Het
aftredende bestuur, dat zich vóór de
inwerkingtreding van een nieuw reglement
een voorlopige taak had toegedacht,
had geen candidaten gesteld.
Op zijn voorstel werd posthuum
tot lid van verdienste benoemd mej.
Emmy Belinfante,« die gedurende een
lange reeks van jaren voor de oorlog
niet alleen een sieraad van de
Nederlandse journalistiek, maar ook
een voortreffelijke secretaresse van de
H.J.V. is geweest. In de week voorafgaande
aan de jaarvergadering had de
voorzitter in de bestuursvergadering
de verdiensten van haar, die in Auswitz
werd vermoord, in de herinnering
teruggeroepen en voorgesteld haar
posthuum te eren. Enkele dagen later
bleek nog eens ten overvloede hoe
nauwgezet wijlen onze secretaresse
was geweest en hoe zeer haar gedachten
bij haar H.J.V. hebben verwijld,
toen het door haar verstopte archief
van een tot nu toe onbekend onderduikadres
te voorschijn kwam.
De jaarverslagen van de secretaris
en de penningmeester erlangden zonder
enig bezwaar goedkeuring. Zij verdienden,
zowel wegens hun vorm als
hun inhoud, in extenso te worden afgedrukt.
Volstaan moge worden met
de vermelding van het beroep dat collega
Van der Wielen in zijn pakkend
verslag in het bijzonder op de jongere
collega's deed, om grotere belangstelling
zowel voor de H.J.V. als voor het
vak te tonen. Met alle waardering en
dankbaarheid voor het veelal gevaarlijke
werk door de mannen en vrou-
Ter gelegenheid van de voetbalwedstrijd Nederland—België bood de
Nederlandse Sportpers in Hotel Victoria te Amsterdam de Belgische
sportcollega's een lunch aan. Aan de hoofdtafel coll. A. J. Koejemans,
penningmeester van de N.J.K. (Foto Alg. Holl. Fotopersbur.)
2 1

wen van de illegale pers in de bezettingstijd
verricht, achtte hij het niettemin
nuttig te wijzen op het gevaar,
dat in de opvatting schuilt als zou de
journalistiek, tijdens de bezetting bedreven
in wezen dezelfde geaardheid
bezitten als de vooroorlogse journalistiek
en de na-oorlogse.
Hij gaf uiting aan zijn bezorgdheid,
dad er — alle opgelegde beperkingen
Ia aanmerking genomen — in de geaardheid
onzer pers iets veranderd is
en niet ten goede, waarvoor deels verwijten
moeten worden gericht aan de
regering (te weinig papier; te weinig
deviezen voor de aanstelling van buitenlandse
correspondenten; de wijze
waarop de regering haar voorlichting
meent te moeten organiseren), deels
het peil van de huidige journalistiek
schuld moet worden aangewreven. In
verband nu met dit laatste werd een
beroep gedaan op de jongere collega's
om zich meer dan tot nu toe in de
détails van het vak te willen verdiepen;
een tekort aan technische
kennis in te halen; zich meer algemene
ontwikkeling eigen te maken
dan waartoe de oorlogsjaren met al
Journalisten, die lid zijn van de Partij
van de Arbeid, kwamen Zaterdag
te Amsterdam in een vergadering' bijeen,
die gewijd was aan het onderwerp:
„Overheid en pers". Aanwezig waren
journalisten, verbonden aan verscheidene
dag- en weekbladen, en een aantal
gasten, waaronder weth. Bern. C.
Franke van Amsterdam, mr. M. Rooy,
voorzitter, J. J. F. v. d. Bergh, secretaris
van de N.J.K., mr. A. C. van
Rantwijk, secretaris der Federatie van
Ned. Journalisten, en mr. C. A. Steketee,
adj.-secr. van de „Ned. Dagbladpers
1945". De vergadering stond onder
voorzitterschap van de heer K. Voskuil.
Inleiders waren de heren M. A. Reinalda,
voorzitter van de Persraad, en
de journalist mr. dr. J. Barents.
Twee resoluties werden aangenomen,
die zullen worden aangeboden aan het
congres der Partij van de Arbeid. In
de eerste wordt uitgesproken, dat de
22
hun belemmeringen en hiaten veroorzakende
onderbrekingen van het onderwijs
hen de gelegenheid gaven, en
zich daarom te zetten aan studie, teneinde
kennis te nemen van de veelheid
van problemen, niet alleen van
deze tijd, maar ook van vroeger.
Bovendien moeten zij een algemene
belangstelling voor het maatschappelijke
leven aan de dag leggen.
Opmerkingen, welke onze secretaris
waren ingegeven door zijn liefde voor
ons beroep, dat zo spoedig mogelijk
weer het aanzien moet herkrijgen dat
het voor de oorlog heeft bezeten.
R. QUAST.
(De redactie van De" Journalist
plaatst dit verslag in extenso, ter aanmoediging
van collega's-afdelingssecretarissen,
die deze gelegenheid om de
gebeurtenissen in hun afdeling Kringkundig
te maken wel eens over het
hoofd schijnen te zien. Men beschouwe
dit echter niet als een precedent
wat betreft de publiceerbaarheid
van verslagen in deze ongetwijfeld
aangename maar uitvoerige trant.)
Democratisch* socialistische
journalisten
ERVAREN JOURNALIST
ruime algemene ontwikkeling
universitair geschoold, buitenlandse
relaties, veelzijdige belangstelling,
moderne oriëntatie,
uitgebreid archief,
ZOEKT CONTACTEN
met redacties van dag- en weekbladen
voor de plaatsing van
artikelen, beschouwingen, overzichten
en schetsen.
Onderwerpen o.a.: Indië, Amerika,
Politiek, Economie, Radio,
Muziek, Atoom-energie.
Brieven onder no. 9/47 Bureau
„De Journalist", N.Z. Kolk 28,
Amsterdam.
democratisch-socialistische j ournalisten
zich rekenschap geven van de gevaren,
waarmede enerzijds de toenemende
kapitalistische invloed, anderzijds
totalitaire overheidsbemoeiing in verscheidene
landen de vrijheid der pers
bedreigen. Zij' zijn van oordeel, dat een
onafhankelijke integere pers een levensvoorwaarde
is voor het behoud en de
ontplooiing der democratie eri van het
op democratische grondslag zich ontwikkelende
socialisme. Voor de handhaving
van de journalistieke onafhankelijkheid
en de naleving van zedelijke
normen tegenover kapitalistische overheersing
en overheidsbemoeiing moet
de pers de middelen ontberen, zolang
een ordening van het nerswezen op
wettelijke grondslag ontbreekt. De
practische betekenis van de persvrijheid
wordt in hoge mate bepaald door
de wijze waarop de ideële en materiële
positie van de journalisten is geregeld.
De aanwezige journalisten spraken
als hun overtuiging uit, dat het democratisch
socialisme, waarvan de Partij
van de Arbeid de draagster is, geroepen
is de totstandkoming van een
wettelijke regeling na te streven en
verzochten het partijbestuur zich over
zodanige regeling in het bijzonder en
over vraagstukken van perspolitiek in
het algemeen te doen voorlichten door
een commissie, waarin ook vertegenwoordiger%
der democratisch-socialistische
journalisten zijn opgenomen.
In de tweede resolutie wordt uitgesproken,
dat de mogelijkheden van
vernieuwing der pers, die voortvloeiden
uit de verzetsstrijd tegen de bezetter,
van grote waarde zijn en dat
het partijbestuur de nakoming van
door de regering aan de voormalige
illegale pers gedane toezeggingen met
energie dient te helpen realiseren.
f en telegram uit Java
De N.J.K. en de K.N.J.K. ontvingen
het volgende telegram uit Java:
„Ondergetekenden deel uitmakende
van een Nederlands reisgezelschap
dat begin April een rondtocht door
het binnenland van Java heeft gemaakt
brengen op verzoek van de
Journalistenvereniging Malang onderstaande
boodschap over aan de Nederlandse
Journalisten. Brengt onze groeten
over aan onze collega's in uw land
en laat ons als twee vrije volken
samenwerken rondborstig als twee
ridders, die beiden een zuiver en rein
hart hebben. Met een doel voor ogen
de zwakke te helpen en elkaar te versterken.
Malang, 10 April 1947, Journalistenvereniging
kring Malang. Deze
boodschap werd het Nederlandse reisgezelschap
aangeboden na een tournee
door het binnenland:. Het door ons
bereisde gebied maakte een rustige en
ordelijke indruk. Gedurende de tournee
kregen de waarnemers de indruk
dat de nationale en sociale gedachten
belichaamd in de Republiek steunen,
op en gestuurd worden door groeperingen
waarvan de kracht en omvang
groter is dan veelal in Nederland
verondersteld wordt. Het Nederlandse
reisgezelschap constateert voorts dat
de voorlichting in 1 de Nederlandse pers
dienaangaande, alsmede omtrent het
consolidatie-stadium waarin' de Republiek
zich bevindt in het algemeen
nog onvoldoende is, zoals ook de van
Indonesische zijde omtrent Nederland
gegeven voorlichting onvoldoende moet
worden geacht. Indruk werd gewekt
dat men bereid is tot hernieuwde
samenwerking met Nederland mits
deze samenwerking uitgaat van het
beginsel der gelijkwaardigheid en
gelijkgerechtigheid der beide volken.
Prof. dr R. F. BEERLING
Mr A. M. H. BONGAERTS
C. DE KONING
C. MEULEMAN
Mr M. M. VAN POLL."
Aan Prof. Beerling c.s. werd door
de Federatie een telegrafisch antwoord
gezonden waarin tevens verzocht
werd een boodschap met groeten
aan de Journalistenvereniging Malang
te willen overbrengen.
De Journalist.
Knarsetandend moet de redactie
erkennen, dat technische en organisatorische
(of desorganisatorische) omstandigheden
haar te machtig zijn
geweest, zodat dit nummer weer met
de nodige (of onnodige) vertraging
verschijnt.
Boze brieven hierover zullen gaarne
in ontvangst genomen (maar niet beantwoord)
worden door de redacteuren:
J. J. F. van den Bergh, Trouw, N.Z.
Voorburgwal 225, Amsterdam; Mr. E.
Elias, Elsevier, Spuistraat 118b, Amsterdam;
Y. Foppema, De Groene
Amsterdammer, Frederiksplein 24, Antsterdam,
en door de
Administratie: Ned. Persmuseum, N.Z.
Kolk 28, Amsterdam.

Bij de Nederlandse
collega's in Londen
Van een bezoek aan Londen in verband
met besprekingen met de Internationale
Federatie van Journalisten,
heeft de secretaris van de Nederlandse
Journalisten Kring, J. J. P. van den
Bergh, gebruik gemaakt aan de collega's
hier uiteen te zetten wat in
Nederland sinds de oorlog op het
gebied van organisatie van Journalisten
is tot stand gebracht en in
welke richting zich de ontwikkeling
van de Kring beweegt.
Deze uiteenzetting was zeer nodig.
Het bleek dat van de Londense correspondenten
slechts één lid was van de
Kring — schrijver dezes — en dat er
gebrek aan begrip bestond inzake de
doelstellingen van de Kring. Belangstelling
voor het onderwerp was er
genoeg: Vrijwel alle Nederlandse
journalisten in Londen waren aanwezig
op de bijeenkomst, die door de
pers-attaché, ex-collega D. de Man,
was gearrangeerd. Er zijn hier een
kleine twintig Nederlandse journalisten
werkzaam, van wie slechts enkelen
op het appèl onttoraken.
Bij de discussie, volgende op de
duidelijke inleiding van collega Van
den Bergh, bleek dat buitenlandse
correspondenten meer oog —• en daardoor
ook meer belangstelling — hebben
voor hun bijzondere positie dan
voor een algemene regeling die zich
niet in uitzonderingen verdiept. Collega
Van den Bergh deed de oplossing
MUTATIES IN HET GOOI
Het bestuur van de afdeling Gooi
van de N.J.K. is thans als volgt samengesteld
:
L. J. van Looi, voorzitter; M. G.
Haringman, secretaris; P. Endt, 2e
secretaris; K. Dokkum, penningmeester
en G. Sluyzer, bestuurslid.
De vertegenwoordiging van de afd.
het Gooi in de Krinigraad luidt thans
als volgt:
L. J. van Looi en M. G. Haringman,
leden; mej. T. Schimmel en P. Endt,
plaatsvervangende leden.
Collega S. Stokvis (tot dusverre
voorzitter) vertrok naar Den Haag,
H. Amberg, tot dusverre penningmeester,
ging naar Amerika, terwijl het
Kringsraadslid J. C. van Broekhuizen
naar Amsterdam vertrok.
De afd. Gooi zal een nauwe samenwerking
met de Katholieke Journalisten
Kring aangaan. Hiertoe werd een
permanente contactcommissie gevormd,
bestaande uit de collega's
Van Looi en Endt (N.J.K.) en Groothof
en Gieskes (K.N.J.K.).
Het secretariaat der afd. Gooi van
df N.J.K. blijft gevestigd Snellliuslaan
23, Hilversum, telefoon 9550 (Kennr. K
2950).
aan de hand, dat de Londense Correspondenten
een sectie zouden kunnen
vormen voor hun bijzondere toelangen
met inachtneming van de algemene
belangen als voorgestaan door de
N.J.K. Besloten werd dat de Londense
collega's over een week opnieuw bijeen
zouden komen om zich daarover te
beraden.
langdurig werd ook van gedachten
gewisseld over de voordelen van het
Kring-lidmaatschap bij de Internationale
Pederatie te Londen, in vergelijking
met het lidmaatschap van de
zeer actieve Foreign Press Association
te Londen. Ettelijke correspondenten
waren de mening toegedaan, dat de
Foreign Press Association goed voor
de belangen der buitenlandse correspondenten
opkwam, terwijl de mate
van activiteit van de Internationale
Federatie nog zou moeten worden
afgewacht. Welk nut zou daarom hun
Kring-lidmaatsohap hebben, zo vroegen
zij. Andere correspondenten daarentegen
voelden meer voor de principiële
zijde van Kring-lidmaatschap
en spraken de hoop uit, dat een vergroting
van het ledental ook zou
leiden tot de verhoging van de activiteit
in allerlei richting, in het
bijzonder in de druk op de Internationale
Federatie om de belangen van
buitenlandse correspondenten te' bevorderen.
Londen. C. J. VAN SLUYS.
(Met buitengewoon genoegen denk ik
terug aan deze middag te midden der
Nederlandse collega's in Londen.
Dankbaar gedenk ik daarbij de hartelijke
gastvrijheid, waarmede collega
De Man — ja „collega", want hij is
als buitengewoon lid tot de N.J.K.
toegetreden — ons op de ambassade
heeft ontvangen en een zo goede sfeer
heeft geschapen voor de daar gevoerde
besprekingen. Besprekingen, die
ongetwijfeld verhelderend hebben gewerkt,
ook voor het Kring-bestuur, dat
gaarne ook de belangen van deze collega's
in de verstrooiing, waar mogelijk,
zal behartigen en daartoe nodig
heeft een juist inzicht in hun
speciale positie, wensen en verlangens.
Dat — zoals mij later is gebleken —
deze bijeenkomst heeft geleid tot een
nauwere aaneensluiting der Nederlandse
collega's in Londen, verheugt
mij zeer. En dat het aantal der Londense
leden in de Kring sindsdien is
toegenomen zie ik als gevolg van deze
ontmoeting, die alhoewel mijnerzijds
niet als „zendingsreis" bedoeld, toch
misschien door hetgeen ik daar over
de opbouw en het werk der journalistieke
organisatie in Nederland heb
verteld — waar het hart vol van is,
loopt de mond zo licht van over! —
onbedoeld dit karakter heeft gekregen.
Dat het Kringbestuur in zijn jongste
vergadering heeft toesloten om voor
de in het buitenland werkzame leden,
in verband met hun bijzondere positie
en hun, door valuta-verhoudingen
en andere factoren boven het normale
peil liggende salarissen, een speciale
contributieregeling te ontwerpen, mag
mede als een gevolg van dit persoonlijk
contact worden gezien, v. d. B.)
Katholieke Wereldpost
en de bezetter
Belangrijke documenten, die de
Sicherheitsdienst over de Katholieke
Kerk in Nederland had verzameld, zijn
kort voor de bevrijding, in September
1944, naar Duitsland overgebracht.
Maar dank zij de opsporingsijver van
het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie,
zijn reeds enkele dossiers
achterhaald en naar ons land teruggebracht.
Zij staan nu ter beschikking
van de Nederlandse autoriteiten. Drs. L.
de Jong, chef van het Rijksinstituut,
was zo vriendelijk, deze stukken ons
ter inzage te geven en toestemming te
verlenen, daaruit een en ander te
publiceren.
In ons orgaan kunnen wij volstaan
met de vermelding, hoe het „De katholieke
Wereldpost", het bekende persbureau
van wijlen collega Hein Houben,
is vergaan ... Dit persbureau werd gezien
als een der staatsvijandige ondernemingen,
van wat toen heette het
„politiek katholicisme" in Nederland.
Daarover had de S.D. een dossier aangelegd
van meer dan 30 getypte bladzijden,
waarin natuurlijk op de eerste
plaats werden gesignaleerd de leidende
figuren, als dr. Hein Houben en rector
van Lierop, die beiden dan ook spoedig
gevankelijk werden weggevoerd, om
niet meer levend terug te keren. '
Ook over de medewerkers van dit
Persbureau had men „bezwarend"
materiaal verzameld. Het was alles
streng vertrouwelijk gesteld. J. P. J.
Asselbergs zou staan in dienst van de
Secret Service, wijlen prof. dr. J. Hoogveld
heette in een protocol van het
verhoor „ten zwaarste belast", eveneens
F. Ballhorn uit Breda en K. Urban
uit Den Haag was „vermoedelijk
een Engelse verbindingsman". Wijlen
collega rector van Lierop stond genoteerd
als verbindingsman voor Duitse
berichtgeving, Hein Houben als de
intiemste vriend van pater Muckermann,
„slaafs verbonden aan het
Vaticaan en onderdanigst dienaar van
bisschop Hopmans te Breda". „Hij
reisde alle bereikbare bisschopszetels
af" ... (De Katholieke Journalist)
JOURNALIST, thans chef-redacteur
provinciaal dagblad, zoekt
andere werkkring aan groot dagblad
of voorlichtingsdienst; vertrouwd
met: alle rutoriek-werk,
grote reportage, opmaak, documentatie
enz. Vlotte verschijning,
31 jaar, goede talenkennis, uitstekende
referenties. Br. onder
no. 14147.
JOURNALIST, 26 jaar, sinds
twee jaar belast met redactionele
leiding groot provinciaal dagblad,
zag zich gaarne geplaatst in journalistieke
werkkring in. Indië.
Harde werker, goed organisator.
Enige naam in jonge Nederlandse
letterkunde. Referenties en knipselboeken
liggen op Tj te wachten.
Brieven onder no. 15147.
23

SPENCER B. HOGAN, U. S.-WAR CORRESPONDENT
(Fragment uit „G. I. Joê
kwam voorbij", door i ~>nze
Limburgse collega M. W.
Duynziiigs, die G I. Joe van
zéér nabij heeft gekend . —
Uitgave Ons Vrije Nederland.)
Ik ontmoette Hogan in Brussel.
Hij zat, moe en verveeld, op een
barkruk in „Sans Gêne". Zijn ellebogen
rustten op de bar. Zijn lange,
slanke vingers woelden door zijn haren
en hij staarde in het glas, dat voor
hem stond', alsof daar iets heel lelijks
te zien was.
Toen hij mij zag, zwaaide hij met
een telegram. Het kwam, zoals dat
heet, „hot off the Ticker".
„Je had gelijk", zei hij somber.
„Waarmee?", vroeg ik.
„Dat verhaal over de autoriteit van
Britse journalisten", zei hij.
. Ik las het telegram.
Het had de volgende inhoud:
Flash — Flash
28/4/45 — Flash-Reuter
By Paul Scott
San Francisco, April 28 (Reuter) —
A message from Himmler Guaranteeing
German unconditional surrender
to Britain and the United States
has been conveyed to the British and
United States Governments, according
to information sent to Stettinius, Molotov
and Eden in San Francisco, it
mas authoritativily states in official
circles here last night.
(More)
Flash
Er stonden dikke, rode potloodstrepen
onder de woorden Reuter, San
Francisco en Authoritativily.
„Dit bericht", zei Hogan, „is een
wereldprimeur."
„En Reuter ...", begon ik.
,„Ja", zei Hogan, „Reuter! ... een
Engels persbureau. En het ergste is:
het bericht komt uit Frisco! Was er
dan géén Amerikaanse journalist in
staat...?"
Hij zuchtte zwaar.
„Het is", zei ik, „een kwestie van
autoriteit."
„Ja", zei Hogan en hij glimlachte
vaag: „maar let op. Er zijn dingen
die een autoriteit zich niet kan permitteren,
maar 'n beroemdheid wél."
„Welke dingen?", vroeg ik.
„Binnen enkele dagen", zei Hogan
geheimzinnig, „valt Berlijn en tekenen
de Duitsers de capitulatie."
„En?", vroeg ik.
„De vraag is: welke journalist is
het eerst in Berlijn", zei Hogan.
„De Russen", raadde ik.
„Neen", zei Hogan met overtuiging,
„de Amerikanen!"
„Maar de Russen...", begon ik opnieuw.
„De Russen kunnen Hitler verslaan"
zei Hogan, „maai; de Amerikaanse
reporter verslaan zij niet!"
Verdere discussie was uitgesloten.
34
En ditmaal kreeg Hogan gelijk.
Het Amerikaanse persbureau Associated
Press had de super-wereldprimeur
van de Duitse capitulatie. Ed.
Kennedy, die het bericht verzond, zag
daarbij een nadrukkelijke order van
generaal Eisenhower om het bericht
nog enige uren vast te houden, minzaam
over het hoofd. Het bezorgde
hem 'n hoop moeilijkheden.
Maar hij werd beroemd, voor zo
ver hij het al niet was.
En Berlijn?
De Russen versloegen Hitler, maar
de Amerikaanse reporter versloegen
zij niet.
Er lag een stalen ring van rode
tanks rond de puinhopen van de
Duitse hoofdstad.
Er waren uiterst strenge orders, ook
van het geallieerde hoofdkwartier:
niemand zonder, toestemming der
Russen naar Berlijn.
Maar Seymour Freidin van de New
York Herald Tribune, John Groth, de
tekenaar van American Legion Monthly,
Margaret Irwin van de St. Louis
Post-Dispatch en Andrew Tully van
de Boston Traveler, zagen Berlijn.
Vóór alle anderen. Ook zónder de medewerking
van de Russen. Ook zonder de
toestemming van het geallieerde hoofdkwartier.
Enkele weken later schorste Shaeff
hen als oorlogscorrespondent. Men
stuurde hen terug naar de States.
Doch wat zou het?
De New York Herald Tribune, de
American Legion Monthly, de St.
Louis Post-Dïspatch en de Boston
Traveler hadden de story.
John Groth verklaarde later:
„Ik vind het unfair, dat men ons
straft. Ik ben van mening, dat het
Amerikaanse volk, dat vier millioen
van zijn beste zonen naar Europa
zond, waarvan er velen nooit meer
zullen terugkeren, recht heeft op ooggetuige-verslagen
van de val van de
hoofdstad van de vijand."
Dat deed, om zo te zeggen, de deur
dicht.
En Groth, Freidin, Margaret Irwin
en Tully werden beroemd, voor zo ver
zij het al niet waren ...
Voor hij naar de States terugkeerde,
ontmoette ik Spencer B. Hogan
voor het laatst.
Dat was in Den Haag, vele maanden
na V.E.-Day, bij de triomphtocht van
generaal Eisenhower door deze stad.
Ik sprak hem, tijdens een korte
pauze temidden van de plechtigheden,
in „Des Indes".
Hij geeuwde nadrukkelijk, zoals die
eerste keer, lang, lang geleden.
„Een oorlogscorrespondent zonder
oorlog", zei hij, grinnekend: „Generaal
Eisenhower in Den Haag, generaal
Eisenhower in Brussel, generaal
Eisenhower in Parijs, generaal Eisenhower
in Londen. En overal: juichende
mensen, bloemen, toespraken, champagne."
Ik dacht aan de lezers van
de „Post", die — oorlog of niet —
steeds weer nieuws willen hebben,
en liefst: sensationeel nieuws.
„Een oorlogscorrespondent zonder
oorlog is als een granaat zonder kanon",
zei Hogan.
„Hoezo", vroeg ik.
„Je wilt ontploffen, maar je kunt
het niet!", zei hij.
En hij vroeg mij of ik de „Tien
Wenken Voor Den Oorlogscorrespondent"
kende.
Ik kende ze niet.
„Here they are!", zei Hogan, en hij
somde ze op:
1. Een veroverde stad is beter dan
een veroverd dorp.
2. Een vijandelijk offensief is beter
dan een eigen opmars zonder veroverde
steden.
3. Een jonge, blonde, liefst gewapende
vijandelijke spionne is
beter dan een vijandelijk offensief.
4. Een Private uit je eigen stad is
belangrijker dan een generaal uit
'n andere stad.
5. Een generaal uit je eigen stad is
belangrijker dan een Private uit
je eigen stad.
6. Iedere dode Private is belangrijker
dan iedere dode generaal. (Het
bericht, dat de generaal gesneuveld
is, seint Associated Press immers
toch aan alle bladen.)
7. Een goede primeur is belangrijker
dan generaal Eisenhower.
8. Wees held met de helden! Een
front-reportage zonder gierende
granaten en vlakbij inslaande
vijandelijke bommen, is geen frontreportage.
9. Het front is overal, dus óók in
Parijs. Ga daarom herhaaldelijk
naar Parijs.
10. Een interview met Hitler en Eva
Braun — vóór of na hun dood —
overtreft alles.
LANDBOUWREDACTEUR.
Journalist, 32 jaar, ongehuwd,
thans werkzaam als redacteur
van diverse rubrieken (o.m.
buitenland, landbouw en veeteelt)
aan provinciaal dagblad,
zoekt plaats als landbouwredacteur
aan groter landelijk blad.
Is (als boerenzoon) geheel op
de hoogte met nationaal (en
internationaal) agrarisch gebeuren.
Brieven onder no. 13/47.
JOURNALIST
40 jaar, zowel voor als na de
oorlog werkzaam geweest als
hoofdredacteur van onafhankelijke
bladen, thans door fusie
buiten functie, zoekt zelfstandige
werkkring of opdracht.
Kan zich eventueel ook belasten
met zakelijke leiding van
dagblad. Brieven no. 11/47.
ERVAREN JOURNALIST
zoekt werkkring of medewerking
aan groot dagblad als
redacteur-wetenschappen. Brieven
no. 12/47.
KV. OE ARBEIDERSPERS - AMSTERDAM