Bijlage 3: Hydrogeologie in Vlaanderen (PDF - 20 MB

Bijlage 3: hydrogeologie in Vlaanderen
De geologische opbouw, de begrenzing en de oppervlakte van de verschillende grondwaterlichamen
zal per grondwatersysteem worden besproken aan de hand van de HCOVkartering.
Voor elk grondwaterlichaam is een overzichtelijke tabel opgesteld met de voorkomende
hydrogeologische hoofd-, sub- en basiseenheden en met een lithologische beschrijving
van de HCOV-eenheden.
Sommige grondwaterlichamen zijn grensoverschrijdend. Met grensoverschrijdend wordt
bedoeld dat de aquifers binnen een bepaald grondwaterlichaam in het Vlaams Gewest aan
de andere kant van de grens terug te vinden zijn. Dit betekent echter niet noodzakelijk
dat het Waals Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Nederland of Frankrijk een
analoog grondwaterlichaam hebben afgebakend.
25 Grondwaterlichamen zijn grensoverschrijdend met een andere lidstaat (80%). Bovendien
bestaan er ook grondwaterlichamen die grensoverschrijdend zijn met de districtgrens
tussen Maas en Schelde. Dit is het geval voor enkele grondwaterlichamen van het
Brulandkrijtsysteem en het Centraal Kempisch Systeem. Voor deze grondwatersystemen
worden eerst de grondwaterlichamen in het stroomgebiedsdistrict van de Schelde
besproken, en vervolgens die in het stroomgebiedsdistrict van de Maas.
103 103

104
Sokkelsysteem (SS)
Het Sokkelsysteem (SS) bestaat uit de diepe watervoerende
lagen van Oost- en West-Vlaanderen, het westelijk deel
van Vlaams-Brabant en het zuidwestelijk tipje van de
provincie Antwerpen. Het betreft hier alle belangrijke
aquifers die zich onder het Ieperiaan Aquitardsysteem
(HCOV 0900) bevinden en die voor grondwaterwinning
in aanmerking kunnen komen. Het gaat dan vooral
om het zandige Landeniaan, het Krijt, dat plaatselijk
ontbreekt en de Cambro-Silurische Sokkel zelf. Alle lagen
hebben een gespannen karakter, op uitzondering van het
voedingsgebied van de Sokkel na, waar de klei plaatselijk
geërodeerd is en de laag freatisch is (vallei van de Zenne).
In het Sokkelsysteem kunnen 7 grondwaterlichamen worden
onderscheiden, waarvan 2 in het Paleoceen Aquifersysteem
(HCOV 1000) en 7 in de Sokkel (HCOV 1300) zelf, m.i.v. het
Krijt Aquifersysteem (HCOV 1100). Deze laatste twee
hydrogeologische hoofdeenheden worden samen als één
watervoerende laag beschouwd, omdat de Krijtgesteenten
1000: PALEOCEEN AQUIFERSYSTEEM
1010: Landeniaan Aquifersysteem
1013 Zand van Grandglise
SS_1000_GWL_1
direct aansluiten bij de Sokkelgesteenten, wegens het
niet overal voorkomen van het Krijt, omdat er slechts
een beperkt aantal winningen in het Krijt Aquifersysteem
gesitueerd zijn en tenslotte wegens het geringe aantal
gegevens over het Krijt als aparte watervoerende laag.
Het SS_1000_GWL_1 (Figuur B3.1) bestaat uit de winbare
lagen van een subeenheid van het Paleoceen Aquifersysteem
en komt voor in het zuidwesten van West-Vlaanderen. De
afzettingen van het Paleoceen Aquifersysteem bestaan
hier voornamelijk uit verschillende opeenvolgende
watervoerende lagen behorend tot de Landen Groep,
meerbepaald het Landeniaan Aquifersysteem – HCOV
1010. Het betreft hier een sterk heterogeen samengesteld
watervoerend pakket met verschillende minder
doorlatende, kleiige lagen (Formatie van Hannut: Leden van
Waterschei, Grandglise en Cherq). Het aquifersysteem heeft
ten gevolge hiervan slechts een beperkte doorlatendheid
en ook de dikte van de laag is gering.
De grondwaterwinningen uit het Landeniaan zijn
Formatie van Hannut bestaande uit een opeenvolging van zand met kleiige lenzen (Lid
van Waterschei) of fijne, glauconiethoudende, groene zanden (Lid van Grandglise) met
daaronder tufsteen of zandige klei (Lid van Cherq).
Bron De Breuck, W. et al. (1990). Desutter, F. et al. (1984); Ecorem (2000); Loy, W. & Baeten, Y. (1987). Maréchal, R. & De Breuck, W. (1979).
1000: PALEOCEEN AQUIFERSYSTEEM
1010: Landeniaan Aquifersysteem
Bron
1013 Zand van Grandglise
1014 Kleiige deel van Lincent
1015 Versteend deel van Lincent
SS_1000_GWL_2
Groep van Landen (Formatie van Tienen en Hannut): mariene en
continentale afzettingen van fossielhoudend, groengrijs, kleiig zand of
grijze, kalkhoudende, zandige klei met daarboven een dondergrijze,
fossielrijke klei tot mergel, waarin schelpenkalksteenbanken en dunne
zandlenzen voorkomen en aan de top een pakket van grijs, fossielhoudend
kwartszand met zeldzame zandsteenconcreties.
De Breuck, W. et al. (1990). Desutter, F. et al. (1984); Ecorem (2000); Loy, W. & Baeten, Y. (1987); Maréchal, R. & De Breuck, W.
(1979).

Figuur B3.1: Grondwaterlichamen in het Paleoceen Aquifersysteem (HCOV 1000)
Bron: VMM, afdeling Water
Figuur B3.2: Grondwaterlichamen in het Krijt Aquifersysteem en de Sokkel (HCOV 1300)
Bron: VMM, afdeling Water
105

106
voornamelijk geconcentreerd in het zuidwestelijk deel
van West-Vlaanderen, en alhoewel de meeste winningen
kleinschalig zijn, zijn ze wel talrijk. Door de bemaling in
deze gespannen laag, en in het oostelijk deel mogelijk
in combinatie met een nog grotere afpomping in de
onderliggende Sokkelgesteenten, doet er zich een
duidelijke daling van de grondwaterpeilen voor: er heeft
zich hier een zogenaamde “depressietrechter” ontwikkeld.
Het grondwaterlichaam SS_1000_GWL_1 werd aldus
afgebakend op basis van een “pragmatische “grens en
omvat de zone met lage peilen (gebaseerd op zowel
berekende stijghoogtes uit het grondwatermodel van de
diepe watervoerende lagen als uit waarnemingen in de
peilputten).
Bovenaan wordt het grondwaterlichaam SS_1000_GWL_1
begrensd door het dikke kleipakket van het Ieperiaan
Aquitardsysteem (HCOV 0900). De top van het
onderliggende Krijt Aquifersysteem (HCOV 1100), of het
dak van de Sokkel waar het Krijt niet voorkomt, wordt
als ondergrens beschouwd. De laterale begrenzing wordt
bepaald door de zone met lage peilen en de gewestgrens.
Het grondwaterlichaam SS_1000_GWL_2 (figuur B3.1)
situeert zich eveneens in het gespannen watervoerend
pakket van het Paleoceen Aquifersysteem, met abstractie
van de zone waar door overbemaling lage peilen worden
vastgesteld (zijnde SS_1000_GWL_1).
De afzettingen van het Paleoceen Aquifersysteem,
ten westen van de grens gevormd door de Beneden-
Schelde, de Rupel en de Zenne, bestaan uit verschillende
opeenvolgende watervoerende lagen behorend tot de
Landen Groep (de Formatie van Tienen en de Formatie
van Hannut, voornamelijk de Leden van Grandglise en
Lincent).
De verticale begrenzing van het grondwaterlichaam
SS_1000_GWL_2 is analoog aan het hierboven beschreven
lichaam SS_1000_GWL_1. De laterale grenzen worden in
het oosten vastgelegd ter hoogte van de loop van de
Beneden-Schelde, de Rupel en de Zenne. Voorts wordt
de grens bepaald door het voorkomen van gewestgrenzen
(Vlaams Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) en de
zone met lage peilen, die het grondwaterlichaam SS_1000_
GWL_1 aanduidt.
Het grondwaterlichaam SS_1300_GWL_1 (figuur B3.2)
situeert zich voornamelijk in de Kolenkalk (HCOV 1320)
langs de zuidelijke grens van West-Vlaanderen, aansluitend
bij de Kolenkalk in het Waalse Gewest. Ten zuiden van
de lijn Ieper-Wevelgem-Avelgem worden de Cambro-
Siluurgesteenten van het Massief van Brabant nog
discordant bedekt door de tektonisch weinig verstoorde
en zacht naar het zuiden hellende kalksteenlagen van het
Devoon (HCOV 1330) en het Onder-Carboon (de Kolenkalk,
HCOV 1320) die behoren tot de noordflank van het westelijk
deel van het Bekken van Namen. De laag is watervoerend
ten gevolge van haar gespleten karakter.
De laterale grenzen van het grondwaterlichaam SS_1300_
GWL_1 worden bepaald door de gewestgrens en in het
noordoosten door de voorkominggrens van het Kolenkalk.
Verticaal zit het lichaam begrepen tussen het Cambro-
Siluur van het Massief van Brabant en het bovenliggende
Krijt (HCOV 1100).
Het grondwaterlichaam SS_1300_GWL_2 (figuur B3.2)
bestaat zowel uit afzettingen van de Sokkel (HCOV 1300)
als van het Krijt Aquifersysteem (HCOV 1100).
De Sokkel omvat de vaste paleozoïsche gesteenten,
voornamelijk het Cambro-Siluur van het Massief van
Brabant (HCOV 1340). Het Krijt Aquifersysteem omvat in
deze regio formaties uit het Maastrichtiaan, Campaniaan en
de Turoonmergels op het Massief van Brabant.
Het grondwaterlichaam bevindt zich in het zuidoostelijk
deel van het Sokkelsysteem en omsluit het voedingsgebied
van de Sokkel. In de vallei van de Zenne wordt deze laag
niet meer bedekt door de Ieperse klei en wordt aldus
freatisch.
De zuidelijke grens wordt vastgelegd op de gewestgrens;
de oostelijke grens van het grondwaterlichaam SS_1300_
GWL_2 wordt, in tegenstelling tot het hoger gelegen
lichaam SS_1000_GWL_2, niet begrensd door de loop van
de Zenne ten zuiden van het Brussels Gewest, maar wordt
om pragmatische redenen onder de Zenne door naar het
oosten toe verschoven, waar de oostgrens gevormd wordt
door de voorkominggrens van het Krijt, dat ten zuiden van
Brussel scherp afgelijnd wordt door breukwerking.
In de diepte wordt het grondwaterlichaam SS_1300_GWL_2
begrensd door het niet-gespleten, ondoorlaatbare deel van
de Sokkel. De bovengrens van het lichaam wordt ten westen
van de Zenne bepaald door de basis van het Landeniaan
Aquifersysteem indien aanwezig, door de Ieperse Klei of
het Quartair dek in de Vallei van de Zenne, waar de Sokkel
freatisch is. Ten oosten van de Zenne bepaalt de basis van
de Landeniaanafzettingen van het grondwaterlichaam
BLKS_1000_GWL_2s de bovengrens.
De laterale begrenzing wordt hier vastgelegd door
breuklijnen in het Krijt ten zuiden van Brussel; als zuidelijke
en noordoostelijke grenzen worden de gewestgrenzen
genomen. De noordelijke grens tenslotte, loopt over
de heuvelrug die de waterscheiding van de Molenbeek-
Terkleppenbeek (Brakel) en Molenbeek-Kalsterbeek-

1300 Sokkel
SS_1300_GWL_1
1320: Kolenkalk Grijze kalkstenen (Onder-Carboon).
1330: Devoon Kalksteen, zandsteen, leisteen, schalie en dolomiet.
Bron De Breuck, W. et al. (1990); Ecorem (2000); Loy, W & Goossens, E. (1993).
1100 Krijt Aquifersysteem
1110 Krijt Aquifer
1140 Turoonmergels op Massief van Brabant
1300 Sokkel
1340 Cambro-Siluur Massief van Brabant
Bron
SS_1300_GWL_2
Geelwit, zandig krijt (Maastrichtiaan) en daaronder het nauwelijks
doorlatend, glauconiethoudend, wit krijt met vuursteenbanken
(silexen; Campaniaan).
Glauconiethoudend krijt met verkiezelingen en grofkorrelige
kalkstenen en mergels van het Turoon.
Vooral groene, pyriethoudende schiefers en leistenen +
kwartsieten, fillieten en (kwartso)fylladen.
De Breuck, W. et al. (1990); Desutter, F. et al. (1984); Ecorem (2000); Loy, W. & Goossens, E. (1993); Maréchal, R. & De
Breuck, W. (1979).
1100 Krijt Aquifersysteem
1110 Krijt Aquifer
1140 Turoonmergels op Massief van Brabant
1300 Sokkel
1340 Cambro-Siluur Massief van Brabant
Bron
SS_1300_GWL_3
Glauconiethoudend, wit krijt met vuursteenbanken (silexen),
nauwelijks tot niet doorlatend en watervoerend (Campaniaan).
Glauconiethoudend, krijt met verkiezelingen en grofkorrelige
kalkstenen en mergels van het Turoon.
Vooral groene, pyriethoudende schiefers en leistenen +
kwartsieten, fillieten en (kwartso)fylladen.
De Breuck, W. et al. (1990); Desutter, F. et al. (1984); Ecorem (2000); Loy, W & Goossens, E. (1993); Maréchal, R. & De
Breuck, W. (1979).
1100 Krijt Aquifersysteem
1110 Krijt Aquifer
1140 Turoonmergels op Massief van Brabant
1150 Wealdiaan
1300 Sokkel
1340 Cambro-Siluur Massief van Brabant
Bron
SS_1300_GWL_4
Geelwit, zandig krijt (Maastrichtiaan) en daaronder
glauconiethoudend, wit krijt met vuursteenbanken (silexen;
Campaniaan) dat in het noorden doorlatend is en in het zuiden,
slecht tot niet doorlatend.
Glauconiethoudend, krijt met verkiezelingen en grofkorrelige
kalkstenen en mergels van het Turoon.
Klei, zandsteen en keien (conglomeraat), nog net op de
zuidergrens van de provincie West-Vlaanderen.
Vooral groene, pyriethoudende schiefers en leistenen +
kwartsieten, fillieten en (kwartso)fylladen.
De Breuck, W. et al. (1990); Desutter, F. et al. (1984); Ecorem (2000); Loy, W & Goossens, E. (1993); Maréchal, R. & De
Breuck, W. (1979).
1100 Krijt Aquifersysteem
1110 Krijt Aquifer
1300 Sokkel
1340 Cambro-Siluur Massief van Brabant
Bron
SS_1300_GWL_5
Glauconiethoudend, wit krijt met vuursteenbanken (silexen),
nauwelijks doorlatend.
Vooral groene pyriethoudende schiefers en leistenen +
kwartsieten, fillieten en (kwartso)fylladen.
De Breuck, W. et al. (1990); Desutter, F. et al. (1984); Ecorem (2000); Loy, W & Goossens, E. (1993); Maréchal, R. & De
Breuck, W. (1979).
107

108
Binchebeek (Geraardsbergen) vormt, kruist vervolgens
de vallei van de Dender en loopt dan verder over de
heuvelruggen ten noorden van de Mark/Scheibeek/
Waterblokbeek (Geraardsbergen, Galmaarden/Herne
en Gooik) en tenslotte de Zuunbeek/Beringenbeek/
Bruggeplas-beek (Gooik, Pepingen en Sint-Pieters-Leeuw).
Het grondwaterlichaam SS_1300_GWL_3 (figuur B3.2)
situeert zich rondom de as Roeselare-Waregem, waar ten
gevolge van grootschalige onttrekkingen, sterke dalingen
in de stijghoogten van sokkelwater waar te nemen zijn:
er is hier een grote depressietrechter in de stijghoogten
ontstaan. Het gaat hier dus opnieuw over een afbakening
van een grondwaterlichaam op basis van een “pragmatische”
grens (zie ook SS_1000_GWL_1).
De winbare lagen van dit grondwaterlichaam zijn eveneens
opgebouwd uit Cambro-Silurische gesteenten van het
Massief van Brabant (HCOV 1340) en Krijtafzettingen (HCOV
1100), meerbepaald de formaties uit het Campaniaan, die
nauwelijks tot niet doorlatend zijn en de Turoonmergels
op het Massief van Brabant. Het watervoerend karakter van
het grondwaterlichaam wordt bepaald door het spleten-
en barstenpatroon van de lagen.
Voor de laterale begrenzing van het grondwaterlichaam
SS_1300_GWL_3 werd gebruik gemaakt van de berekende
stijghoogtelijn van –110m TAW uit het grondwatermodel
van de diepe watervoerende lagen
Onderaan wordt het grondwaterlichaam begrensd door
het niet-gespleten, ondoorlaatbare deel van de Sokkel.
De bovengrens wordt bepaald door de basis van het
bovenliggende Paleoceen Aquifersysteem.
Het grondwaterlichaam SS_1300_GWL_4 (figuur B3.2) is het
grootste grondwaterlichaam (oppervlak van ongeveer 6.012
km²) waarin bijna alle diepe watervoerende lagen uit het
Krijt Aquifersysteem (HCOV 1100) en de Sokkel (HCOV 1300)
van Oost- en West-Vlaanderen, het oostelijke deel van
Vlaams-Brabant en het zuidwestelijke tipje van de provincie
Antwerpen, in opgenomen zijn.
Het betreft hier specifiek de formaties uit het
Maastrichtiaan, Campaniaan (in het noorden doorlatend
en in het zuiden nauwelijks tot niet doorlatend) en het
glauconiethoudend, mergelachtig krijt uit het Turoon in
Oppervlakte van de afzonderlijke grondwaterlichamen en
de oppervlakte van het Sokkelsysteem. De som van de
oppervlakten van de grondwaterlichamen is groter dan de totale
oppervlakte van het grondwatersysteem.
Bron: VMM, afdeling Water
het Krijt Aquifersysteem en de gespleten Paleozoïsche
gesteenten van het Cambro-Siluur Massief van Brabant
(HCOV 1340) in de Sokkel.
Het grondwaterlichaam wordt onderaan begrensd door
het niet-gespleten deel van de Sokkel, de bovengrens
bestaat uit de basis van de bovenliggende lagen van het
Paleoceen Aquifersysteem. Het grondwaterlichaam heeft
dus een gespannen karakter en wordt gekarakteriseerd
door een stijghoogte die nog niet onder het dak van het
Krijt Aquifersysteem (indien er geen Krijt aanwezig is of het
Krijt is minder dan 20m dik, wordt als referentieniveau 20m
boven het dak van de Sokkel, genomen) is gezakt.
De laterale begrenzing is gebaseerd op loop van de
Beneden-Schelde, de Rupel en de Zenne, de gewestgrenzen
en het voorkomen van de lichamen SS_1300_GWL_2, SS_
1300_GWL_3 en SS_1300_GWL_5.
Het grondwaterlichaam SS_1300_GWL_5 (figuur B3.2)
situeert zich in de regio Aalst-Dendermonde, waar er zich
door de overbemaling van de diepe watervoerende lagen
door enkele grote bedrijven, ook een depressietrechter
heeft ontwikkeld. De omtrek van het grondwaterlichaam
werd hier vastgelegd op basis van de stijghoogtecontour
van –25m TAW, berekend door het grondwatermodel van
de diepe watervoerende lagen.
De watervoerende lagen waaruit dit lichaam is opgebouwd,
zijn dezelfde als deze van het grondwaterlichaam SS_1300_
GWL_4 (aangezien dit lichaam er een deel van is): formaties
uit het Maastrichtiaan, Campaniaan (in het noorden
doorlatend en in het zuiden nauwelijks tot niet doorlatend)
en de Turoonmergels op het Massief van Brabant (het Krijt
Aquifersysteem – HCOV 1100) en het gespleten deel van de
Cambro-Silurische gesteenten van het Massief van Brabant
(HCOV 1340) in de Sokkel.
GWL-code GWOpp. (km²)
Sokkelsysteem 7102,46
SS_1000_GWL_1 1.597,45
SS_1000_GWL_2 5.411,12
SS_1300_GWL_1 66,27
SS_1300_GWL_2 340,80
SS_1300_GWL_3 537,22
SS_1300_GWL_4 6.011,98
SS_1300_GWL_5 146,01

Het Centraal Vlaams Systeem (CVS)
Het Centraal Vlaams Systeem (CVS) is gelegen boven op
het Sokkelsysteem, in Oost- en West-Vlaanderen, in het
westelijk deel van Vlaams-Brabant en het zuidwestelijk
tipje van de provincie Antwerpen. Het gaat hier om
de belangrijke aquifers die zich boven het Ieperiaan
Aquitardsysteem (HCOV 0900) bevinden.
In het Centraal Vlaams Systeem kunnen acht
grondwaterlichamen onderscheiden worden, waarvan
twee in de Quartaire Aquifersystemen (HCOV 0100) die
beide een freatisch karakter hebben; één in het Oligoceen
Aquifersysteem (HCOV 0400) dat slechts plaatselijk
freatisch is; twee in het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan
Aquifersysteem (HCOV 0600), waarvan één freatisch en
één gespannen is, en tenslotte drie in de Ieperiaan Aquifer
(HCOV 0800), waarvan één freatisch, één gespannen en
het derde grondwaterlichaam, in de heuvelstreken, een
plaatselijk gespannen karakter heeft.
Het grondwaterlichaam CVS_0100_GWL_1 (figuur
B3.3) bestaat uit de Quartaire Aquifersystemen (HCOV
0100), en komt versnipperd voor over Oost- en West-
Vlaanderen en het uiterste westen van Vlaams-Brabant.
Deze hoofdeenheid vormt de verzameling van alle
hydrogeologische watervoerende systemen van quartaire
oorsprong. Het betreft hier dus niet één welbepaalde
hydrogeologische eenheid, maar een groepering van
GWL-code Opp. (km²)
Centraal Vlaams Systeem 6477
CVS_0100_ GWL_1 1798,2
CVS_0160_ GWL_1 1865,5
CVS_0400_ GWL_1 626,7
CVS_0600_ GWL_1 752,7
CVS_0600_ GWL_2 1563,4
CVS_0800_ GWL_1 425,3
CVS_0800_ GWL_2 2771,1
CVS_0800_ GWL_3 1340,0
Oppervlakte van de afzonderlijke grondwaterlichamen en de
oppervlakte van het Centraal Vlaams Systeem. De som van de
oppervlakten van de grondwaterlichamen is groter dan de totale
oppervlakte van het grondwatersysteem.
Bron: VMM, afdeling Water
geïsoleerde, onafhankelijke, sterk versnipperde en
heterogene aquifers van beperkte omvang, gevormd door
de quartaire toplagen, waarbij de geografische spreiding
een belangrijke rol speelt. Het grondwaterlichaam CVS_
0100_GWL_1 is opgebouwd uit de volgende subeenheden:
ophogingen (HCOV 0110), polderafsettingen (HCOV 0130)
(enkel nabij de grens met het Kust- en Poldersysteem),
alluviale deklagen (HCOV 0140) die slecht doorlatende
venige, lemige en kleiige alluviale afzettingen omvat; de
deklagen (HCOV 0150) die alle niet alluviale quartaire
deklagen omvat, meestal van eolische oorsprong, en
tenslotte de Pleistocene Afzettingen (HCOV 0160).
Van de subeenheid Pleistocene afzettingen wordt
enkel de basiseenheid Pleistoceen van de riviervalleien
(HCOV 0163) opgenomen in dit grondwaterlichaam. De
basiseenheid Pleistoceen van de Vlaamse Vallei (HCOV
0162) wordt omwille van de specifieke hydrogeologische
eigenschappen (grote doorlatendheid) als een apart
grondwaterlichaam beschouwd (zie CVS_0160_GWL_1).
Het grondwaterlichaam CVS_0100_GWL_1 wordt
onderaan begrensd door het Bartoon Aquitardsysteem
(HCOV 0500), de Paniseliaan Aquitard (HCOV 0700) of het
Ieperiaan Aquitardsysteem (HCOV 0900).
Op plaatsen waar de Quartaire Aquifersystemen aan de
basis niet afgescheiden wordt van het onderliggende
grondwaterlichaam door een aquitard maar er een
freatisch geheel mee vormt, wordt het opgenomen bij
het onderliggende grondwaterlichaam. Dit is het geval
voor de freatische grondwaterlichamen CVS_0600_
GWL_1 en CVS_0800_GWL_1 (zie verder). Het gedeelte
van de Quartaire Aquifersystemen in de heuvelstreken
wordt omwille van het hydrogeologisch isolement mee
opgenomen in het apart grondwaterlichaam CVS_0800_
GWL_3 (zie verder). De noordelijke en westelijke grens
van het grondwaterlichaam CVS_0100_GWL_1 valt samen
met de verziltingsgrens, de zuidelijke en oostelijke grens
valt samen met de systeemgrens van het Centraal Vlaams
Systeem of met de voorkomingsgrenzen.
Omwille van de specifieke hydrogeologische kenmerken
(o.a. grote doorlatendheid) wordt de basiseenheid
Pleistoceen van de Vlaamse Vallei (HCOV 0162) als
apart grondwaterlichaam CVS_0160_GWL_1 (figuur
B3.3) gekarakteriseerd, als onderdeel van de Quartaire
Aquifersystemen.
Het grondwaterlichaam wordt onderaan begrensd door
de basis van de Pleistocene afzettingen van de Vlaamse
Vallei zelf. De bovengrens is het maaiveld. De oostelijke,
westelijke en zuidelijke grens worden afgebakend
volgens de respectievelijke grenzen van voorkomen van
109

110
het Pleistoceen van de Vlaamse Vallei en/of door de
systeemgrens. De noordelijke grens valt samen met de
zuidelijke grens van het Kust- en Poldersysteem (meer
bepaald met de verziltingsgrens) of met de grens van het
Centraal Kempisch Systeem.
Het grondwaterlichaam CVS_0400_GWL_1 (figuur B3.4)
bestaat uit verschillende subeenheden van het Oligoceen
Aquifersysteem (HCOV 0400), en komt voor in het
noordoostelijk gedeelte van Oost-Vlaanderen. Het betreft
hier een opeenvolging van al dan niet met elkaar in contact
staande watervoerende lagen, gescheiden door niet
continue kleilagen met beperkte doorlatendheid. Volgende
subeenheden komen voor binnen het CVS_0400_GWL_1:
Ruisbroek-Berg Aquifer (HCOV 0430), Tongeren Aquitard
(HCOV 0440) en het Onder-Oligoceen Aquifersysteem
(HCOV 0450). Van de Ruisbroek-Berg Aquifer komt enkel
de basiseenheid Zand van Ruisbroek (HCOV 0435) voor,
van de Tongeren Aquitard enkel de basiseenheid Klei van
0100 Quartaire Aquifersystemen
CVS_0100_GWL_1
0110 Ophogingen Alle door de mens aangebrachte ophogingen
0130 Polderafzettingen Kleiige en venige polderafzettingen
0140 Alluviale deklagen Slecht doorlatende venige, lemige en kleiige alluviale afzettingen
0150 Deklagen Homogene afzettingen van respectievelijk zand, zandig leem, leem en klei.
0160 Pleistocene afzettingen
0163 Pleistoceen van de riviervalleien Heterogene Quartaire afzettingen (grind, zand, leem, klei en veen)
Bron Mostaert, F. (2001)
0100 Quartaire Aquifersystemen
CVS_0160_GWL_1
0110 Ophogingen Alle door de mens aangebrachte ophogingen
0120 Duinen
Landduinen: geelbeige goed gestorteerde fijn zandige
afzettingen
0140 Alluviale deklagen Slecht doorlatende venige, lemige en kleiige alluviale afzettingen
0150 Deklagen
0160 Pleistocene afzettingen
0162 Pleistoceen van de Vlaamse Vallei
Bron Mostaert, F. (2001)
Watervliet (HCOV 0442) en van het Onder-Oligoceen
Aquifersysteem enkel de basiseenheid Kleiig zand van
Bassevelde (HCOV 0453). Enkel aan de smalle zuidrand
bezit het grondwaterlichaam een freatisch karakter Op de
overige plaatsen komt het gespannen voor.
Onderaan wordt het CVS_0400_GWL_1 begrensd door de
top van het Bartoon Aquitardsysteem (HCOV 0500). De
bovengrens is de basis van de Boom Aquitard (HCOV 0300)
voor het gespannen gedeelte van het grondwaterlichaam.
De basis van de Pleistocene afzettingen vormt de
bovengrens voor het smalle freatische gedeelte. De
oostelijke grens valt samen met de oostelijke grens van
voorkomen van het Centraal Vlaams Systeem, terwijl de
noordwestelijke grens komt overeen met de gewestgrens
of de verziltingsgrens. De zuidelijke grens valt samen met
de zuidelijke grens van voorkomen van het Oligoceen
Aquifersysteem.
Homogene afzettingen van respectievelijk zand, zandig leem,
leem en klei.
Heterogene Quartaire afzettingen (grind, zand, leem, klei en
veen)

0400 Oligoceen Aquifersysteem
0430 Ruisbroek-Berg Aquifer
CVS_0400_GWL_1
0435 Zand van Ruisbroek Licht groengrijs zand, fossielrijk, soms met grote oesterschelpen
0440 Tongeren Aquitard
0442 Klei van Watervliet
0450 Onder-Oligoceen Aquifersysteem
0453 Kleiig zand van Bassevelde
Bron Jacobs P., De Ceuckelaire M., De Breuck W. & De Moor G. (1996)
0100 Quartaire Aquifersystemen
Donkergroene zandige klei, glauconiet- en glimmerhoudend, niet
kalkhoudend
Donkergrijs middelmatig fijn siltig zand tot zand, glauconiet- en
glimmerhoudend
CVS_0600_GWL_1
0140 Alluviale deklagen Slecht doorlatende venige, lemige en kleiige alluviale afzettingen
0150 Deklagen
0160 Pleistocene afzettingen
0163 Pleistoceen van de riviervalleien
0600 Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem
Homogene afzettingen van respectievelijk zand, zandig leem,
leem en klei
Heterogene quartaire afzettingen (grind, zand, leem, klei en
veen)
0610 Wemmel-Lede Aquifer Formaties van Maldegem en Lede
0611 Zand van Wemmel
0612 Kleiige deel van Lede
Grijs glaucoiniethoudend fijn zand, kleiig naar boven toe;
basisgordel met Nummelites Wemmelensis.
Grijs, matig fijn tot fijn zand, kalkhoudend met Nummelites
variolarius, soms met drie kalkzandsteenbanken en een
basisgrind.
0630 Afzettingen van het Boven-Paniseliaan Zenne Groep, meerbepaald de Formatie van Aalter
0631 Zanden van Aalter en/of Oedelem
0632 Zandige klei van Beernem
0640 Zandige afzettingen van het Onder- Paniseliaan Formatie van Gent
Zand van Vlierzele en/of Aalterbrugge
Bron Jacobs P., De Ceuckelaire M., De Breuck W., & De Moor G. (1996); Mostaert, F. (2001)
Bleekgrijs, matig fijn tot fijn zand bovenaan sterk fossielhoudend,
onderaan fossielarm; soms met drie gescheiden niveaus
kalkzandsteen; kalkhoudend, soms zeer fossielrijk.
Grijsgroen, glauconiethoudend en glimmerhoudend,
weinig kalkhoudend kleiig zand, met kleilaagjes en
veldsteenfragmenten.
Grijsgroen glauconiethoudend fijn zand, duidelijk horizontaal
of kruisgewijs gelaagd, met kleilenzen; bovenaan humeuze
tussenlagen; plaatselijk dunne zandsteenbankjes; naar onder toe
overgaand in homogeen kleiig zeer fijn zand.
111

112
Figuur B3.3: Grondwaterlichamen in de Quartaire Aquifersystemen van het Centraal Vlaams Systeem (HCOV 0100)
Bron: VMM, afdeling Water
Figuur B3.4: Grondwaterlichaam in het Oligoceen Aquifersysteem van het Centraal Vlaams Systeem (HCOV 0400)
Bron: VMM, afdeling Water

Figuur B3.5: Grondwaterlichamen in het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem in het Centraal Vlaams Systeem (HCOV 0600)
Bron: VMM, afdeling Water
Figuur B3.6: Grondwaterlichamen in de Ieperiaan Aquifersysteem in het Centraal Vlaams Systeem (HCOV 0800)
Bron: VMM, afdeling Water
113

114
CVS_0600_GWL_2
0600 Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem
0610 Wemmel-Lede Aquifer Formaties van Maldegem en Lede
0611 Zand van Wemmel
0612 Kleiige deel van Lede
Grijs glauconiethoudend fijn zand, kleiig naar boven toe;
basisgordel met Nummelites Wemmelensis.
Grijs, matig fijn tot fijn zand, kalkhoudend met Nummelites
variolarius, soms met drie kalkzandsteenbanken en een
basisgrind.
0630 Afzettingen van het Boven-Paniseliaan Zenne Groep, meerbepaald de Formatie van Aalter
0631 Zanden van Aalter en/of Oedelem
0632 Zandige klei van Beernem
0640 Zandige afzettingen van het Onder- Paniseliaan
Zand van Vlierzele en/of Aalterbrugge
Bron Jacobs P., De Ceuckelaire M., De Breuck, W. & De Moor G. (1996)
0100 Quartaire Aquifersystemen
Bleekgrijs, matig fijn tot fijn zand, bovenaan sterk fossielhoudend,
onderaan fossielarm; soms met drie gescheiden niveaus
kalkzandsteen; kalkhoudend, soms zeer fossielrijk.
Grijsgroen, glauconiethoudend en glimmerhoudend,
weinig kalkhoudend kleiig zand, met kleilaagjes en
veldsteenfragmenten.
Grijsgroen glauconiethoudend fijn zand, duidelijk horizontaal
of kruisgewijs gelaagd, met kleilenzen; bovenaan humeuze
tussenlagen; plaatselijk dunne zandsteenbankjes; naar onder toe
overgaand in homogeen kleiig zeer fijn zand.
CVS_0800_GWL_1
0110 Ophogingen Alle door de mens aangebrachte ophogingen
0140 Alluviale deklagen Slecht doorlatende venige, lemige en kleiige alluviale afzettingen
0150 Deklagen
0160 Pleistocene afzettingen
0163 Pleistoceen van de riviervalleien
0800 Ieperiaan Aquifersysteem
Zand van Egem en /of Mont-Panisel
Homogene afzettingen van respectievelijk zand, zandig leem,
leem en klei
Bron Jacobs P., De Ceuckelaire M., De Breuck, W. & De Moor G. (1996); Mostaert, F. (2001)
Heterogene quartaire afzettingen (grind, zand, leem, klei en
veen)
Glimmer- en glauconiethoudend zeer fijn zand, duidelijk
horizontaal of kruisgewijs gelaagd; afwisselend met dunne
kleilagen.

0800 Ieperiaan Aquifersysteem
Zand van Egem en /of Mont-Panisel
CVS_0800_GWL_2
Bron Jacobs P., De Ceuckelaire M., De Breuck, W. & De Moor G. (1996)
0100 Quartaire Aquifersystemen
Glimmer- en glauconiethoudend zeer fijn zand, duidelijk
horizontaal of kruisgewijs gelaagd; afwisselend met dunne
kleilagen.
CVS_0800_GWL_3
0110 Ophogingen Alle door de mens aangebrachte ophogingen
0140 Alluviale deklagen Slecht doorlatende venige, lemige en kleiige alluviale afzettingen
0150 Deklagen
0200 Kempens Aquifersysteem
0250 Mioceen Aquifersysteem
Homogene afzettingen van respectievelijk zand, zandig leem,
leem en klei
0252 Zand van Diest Roestbruin kleihoudend zand met ijzerzandsteen
0253 Zand van Bolderberg
0600 Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem
Bleekgele, micahoudende, fijne zanden met een basisgrind
bestaande uit kleine silexen
0610 Wemmel-Lede Aquifer Formaties van Maldegem en Lede
0611 Zand van Wemmel
0612 Zand van Lede
0640 Zandige afzettingen van het Onder-Paniseliaan Formatie van Gent
0800 Ieperiaan Aquifersysteem
Zand van Vlierzele en/of Aalterbrugge
Zand van Egem en /of Mont-Panisel
0900 Ieperiaan Aquitardsysteem
0923 Zanden van Mons-en-Pévèle
Bron Jacobs P., De Ceuckelaire M., De Breuck, W. & De Moor G. (1996); Mostaert, F. (2001).
Grijs glauconiethoudend fijn zand, kleiig naar boven toe;
basisgordel met Nummellites Wemmelensis
Grijs, matig fijn tot fijn zand, kalkhoudend met Nummelites
variolarius, soms met drie kalkzandsteenbanken en een
basisgrind.
Grijsgroen glauconiethoudend fijn zand, duidelijk horizontaal
of kruisgewijs gelaagd, met kleilenzen; bovenaan humeuze
tussenlagen; plaatselijk dunne zandsteenbankjes; naar onder toe
overgaand in homogeen kleiig zeer fijn zand.
Glimmer- en glauconiethoudend zeer fijn zand, duidelijk
horizontaal of kruisgewijs gelaagd; afwisselend met dunne
kleilagen.
Heterogene afzettingen uit silteus tot zandig materiaal met lokaal
enkele kleiïge zones
115

116
Het grondwaterlichaam CVS_0600_GWL_1 (figuur B3.5)
bestaat uit freatisch deel van het Ledo-Paniseliaan-
Brusseliaan Aquifersysteem (HCOV 0600). Het 0600-
Aquifersysteem is een belangrijk watervoerend systeem
in Vlaanderen, gevormd door diverse zandlagen. Er komen
3 subeenheden voor binnen het CVS_0600_GWL_1: de
Wemmel-Lede Aquifer (HCOV 0610), de Afzettingen
van het Boven-Paniseliaan (HCOV 0630) en de Zandige
afzettingen van het Onder-Paniseliaan (HCOV 0640).
Binnen de Wemmel-Lede Aquifer komen de basiseenheden
Zand van Wemmel (HCOV 0611) en Zand van Lede (HCOV
0612) voor. Binnen de Afzettingen van het Boven-
Paniseliaan komen de basiseenheden Zanden van Aalter
en/of Oedelem (HCOV 0631) en Zandige klei van Beernem
(HCOV 0632) voor. De subeenheid Zandige Afzettingen
van het Onder-Paniseliaan wordt gevormd door het
Zand van Vlierzele en/of Aalterbrugge. De quartaire
afzettingen zijn er niet gescheiden van het Ledo-Panisiliaan
aquifersysteem door de Bartoon Aquitard en vormen er
bijgevolg één freatisch geheel mee. Ze behoren eveneens
tot het grondwaterlichaam CVS_0160_GWL_1. Het gaat
om dezelfde sub- en basiseenheden van de Quartaire
Aquifersystemen als deze van het grondwaterlichaam
CVS_0100_GWL_1.
Het grondwaterlichaam wordt onderaan begrensd door de
top van de Paniseliaan Aquitard (HCOV 0700) en bovenaan
door de basis van de afzettingen van het Pleistoceen van
de Vlaamse vallei (HCOV 0160) of waar HCOV 0162 niet
voorkomt door het maaiveld. De westelijke grens valt
samen met de verziltingsgrens, de oostelijke grens met
de oostelijke grens van het Centraal Vlaams Systeem. De
noordelijke grens komt overeen met de zuidelijke grens
van het gespannen grondwaterlichaam CVS_0600_GWL_2
(zie hieronder). De zuidelijke grens valt samen met de
grens van voorkomen van het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan
Aquifersysteem.
In de zuidelijke heuvelstreken komt het Ledo-Paniseliaan-
Brusseliaan Aquifersysteem (HCOV 0600) lokaal op de
heuveltoppen voor. Het gaat hier om in omvang kleine
oppervlakken die afdoende gedraineerd worden door de
rivieren en bijgevolg hydrogeologisch niet in relatie staan
tot het grondwaterlichaam CVS_0600_GWL_1. Omwille
van het regionaal hydrogeologisch isolement en om een
te grote versnippering van het grondwaterlichaam tegen
te gaan wordt dit geheel meegenomen in het afzonderlijke
semifreatische grondwaterlichaam CVS_0800_GWL_3.
Het grondwaterlichaam CVS_0600_GWL_2 (figuur B3.5)
bestaat uit dezelfde afzettingen als voorgaand lichaam,
maar het betreft hier het gespannen deel van het
watervoerend pakket van het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan
Aquifersysteem (HCOV 0600). Het 0600-Aquifersysteem
is een belangrijk watervoerend systeem in Vlaanderen,
gevormd door diverse zandlagen.
Het grondwaterlichaam wordt onderaan begrensd door de
top van de Paniseliaan Aquitard (HCOV 0700) en bovenaan
door de basis van het Bartoon Aquitardsysteem (HCOV
0500). De westelijke, oostelijke en noordelijke grenzen vallen
samen met de respectieve grenzen van het Centraal Vlaams
Systeem. De zuidelijke grens valt samen met de noordelijke
grens van voorkomen van het freatisch grondwaterlichaam
CVS_0600_GWL_1.
Het grondwaterlichaam CVS_0800_GWL_1 (figuur B3.6)
bestaat uit het freatische gedeelte van de Ieperiaan Aquifer
(HCOV 0800). Deze hydrogeologische hoofdeenheid is
eerder beperkt in omvang en bevat de zanden behorende
tot de Formatie van Tielt (Zanden van Egem en/of Mont
Panisel). De Quartaire afzettingen die niet gescheiden zijn
van de Ieperiaan Aquifer (HCOV 0800) door de Paniseliaan
Aquitard (HCOV 0700) en er bijgevolg een freatisch geheel
mee vormen, behoren eveneens tot het grondwaterlichaam
CVS_0800_GWL_1. Het gaat om dezelfde sub- en
basiseenheden van de Quartair Aquifersystemen als deze
van het grondwaterlichaam CVS_0100_GWL_1.
Onderaan wordt het grondwaterlichaam begrensd door
de top van het Ieperiaan Aquitardsysteem (HCOV 0900).
De bovengrens wordt gevormd door de basis van de
afzettingen van het Pleistoceen van de Vlaamse Vallei
(HCOV 0162) of waar HCOV 0162 niet voorkomt, door het
maaiveld. De noordelijke grens valt samen met de zuidelijke
grens van het gespannen CVS_0800_GWL_2. De zuidelijke
grens van het grondwaterlichaam komt overeen met de
zuidelijke grens van het aaneensluitend voorkomen van de
Ieperiaan Aquifer (HCOV 0800).
Het grondwaterlichaam CVS_0800_GWL_2 (figuur B3.6)
bestaat uit het gespannen gedeelte van de Ieperiaan
Aquifer (HCOV 0800) en komt voor ten noorden van
het freatisch grondwaterlichaam CVS_0800_GWL_1. De
Ieperiaan Aquifer is eerder beperkt in omvang en bevat de
zanden behorende tot de Formatie van Tielt.
De ondergrens van dit grondwaterlichaam wordt gevormd
door de top van het Ieperiaan Aquitardsysteem (HCOV
0900), terwijl de bovengrens gevormd wordt door de basis
van de Paniseliaan Aquitard (HCOV 0700). De oostelijke
grens valt samen met de noordelijke en westelijke CVSgrens.
De zuidelijke grens valt samen met de noordelijke
grens van het freatisch CVS_0800_GWL_1.
Het grondwaterlichaam CVS_0800_GWL_3 (figuur B3.6)
bestaat uit het semi-freatisch deel van de Ieperiaan

Aquifer (HCOV 0800) en het zand van Mons-en-Pévèle
(HCOV 0923). Het komt voor in de heuvelstreken gelet
op het hydrogeologische isolement van dit gebied. Dit
grondwaterlichaam kan in de heuvelstreken, naast zowel
afzettingen van de Ieperiaan Aquifer en het zand van
Mons-en-Pévèle (HCOV 0923), ook afzettingen omvatten
van het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem
(HCOV 0600) en de Quartaire Aquifersystemen (HCOV
0100). Heel lokaal komen kleine gedeelten van het
Kempens Aquifersysteem (HCOV 0200) voor. Het gaat
hier om het Zand van Diest (HCOV 0252) of het zand
van Bolderberg (HCOV 0253), behorend tot het Mioceen
Aquifersysteem. Bovenvermelde afzettingen werden allen
in dit grondwaterlichaam ondergebracht omwille van het
hydrogeologisch isolement en om versnippering in de regio
te vermijden.
De ondergrens wordt gevormd door de basis van het
zand van Mons-en-Pévèle (HCOV 0923) of door de
top van het Ieperiaan Aquitardsysteem (HCOV 0900)
waar het zand van Mons-en-Pévèle niet voorkomt. De
bovengrens van het lichaam valt samen met het maaiveld.
De oostelijke, westelijke, noordelijke en zuidelijke grenzen
van dit grondwaterlichaam komen overeen met de
voorkomingsgrenzen van de Ieperiaan Aquifer (HCOV
0800), en het zaond van Mons-en-Pévèle (HCOV 0923) in
de heuvelstreken.
Het Kust- en Poldersysteem
Het Kust- en Poldersysteem (KPS) is gelegen boven op het
Sokkelsysteem en het Centraal Vlaams Systeem in West-
Vlaanderen, alsook in twee zones in het noordwestelijk
deel van Oost-Vlaanderen en de provincie Antwerpen, en
is opgedeeld in vijf grondwaterlichamen, die voornamelijk
tot de Quartaire Aquifersystemen (HCOV 0100) behoren.
Geografisch kunnen in het Kust- en Poldersysteem 3 regio’s
onderscheiden worden:
Kustvlakte: De kuststrook met als zuidoostelijke grens
de verziltingsgrens (ongeveer de 5 m TAW-lijn), als
noordwestelijke grens de Noordzee, als noordelijke grens
Nederland en als zuidelijke grens Frankrijk. Naar de diepte
toe wordt deze regio begrensd door slecht doorlatende
lagen van Tertiaire ouderdom (Ieperiaan klei, Paniseliaan
klei en Bartoon klei). De Quartaire Aquifersystemen (HCOV
0100) vormen plaatselijk met de doorlatende afzettingen
van het Tertiair de freatisch watervoerende laag (HCOV
0600 en 0800).
Polders in het noorden van Oost-Vlaanderen: bestaande
uit de Generale Vrije Polders en het noordelijk deel
van de Isabellapolder, de Zwarte Sluispolder, de
Slependammepolders, de Polder Moerbeke en een klein
noordelijk gedeelte van de Polder Moervaart en Zuidlede.
Dit gebied heeft als noordelijke, oostelijke en westelijke
grens Nederland; de zuidelijke grens komt overeen met de
verziltingsgrens (ongeveer de lijn St-Laureins – Bassevelde
– Assenede - Zelzate – Overslag - Koewacht). Naar de
diepte toe wordt dit systeem begrensd door de Bartoon
klei, de Klei van Bassevelde en de Klei van Watervliet.
De Quartaire Aquifersystemen vormt plaatselijk met
de goed doorlatende afzettingen van het Oligoceen
Aquifersysteem (HCOV 0400) de freatisch watervoerende
laag.
Scheldepolders: bevinden zich in het noordwestelijk
gedeelte van de provincie Antwerpen bestaande uit de
Antwerpse haven, de Polder van het Land van Waas, Polder
Ettenhoven, Polder van Stabroek, Polder van Muisbroek en
Polder Oud en Nieuw Noordland. In het noorden en westen
wordt dit gebied begrensd door Nederland; de oostelijke
en zuidelijke grens komt overeen met de verziltingsgrens.
Naar de diepte toe wordt dit systeem begrensd door de
Boomse Klei. De Quartaire Aquifersystemen (HCOV 0100)
vormen samen met het Kempens Aquifersysteem (HCOV
0200) de freatisch watervoerende laag.
Het Kust- en Poldersysteem (KPS) is voornamelijk
opgebouwd uit Holocene (HCOV 0120 en 0130) en
Pleistocene afzettingen (HCOV 0160). Lokaal vormen
zandige Tertiaire afzettingen de basis van het systeem
(HCOV 0200, 0400 en 0800). De Holocene afzettingen
worden gekenmerkt door goed doorlatende kreek- en
duinafzettingen (resp. HCOV 0134 en 0120) en slecht
doorlatende polderafzettingen (HCOV 0131, 0132, 0133 en
0135). De Pleistocene afzettingen zijn voornamelijk goed
doorlatend.
De onderverdeling van het grondwatersysteem in
verschillende grondwaterlichamen gebeurde op
basis van de zoet-zoutwaterverdeling binnenin het
grondwatersysteem; het KPS wordt namelijk gekenmerkt
door de aanwezigheid van zoet en zout water. Op basis
van de verziltingskaart (De Breuck et al, 1963-1973 en
1989) werden alle zoetwaterlenzen met een minimale
dikte van 15m weerhouden en per geografische eenheid
(Kustvlakte, Oost-Vlaamse Polders, Scheldepolders)
onder één grondwaterlichaam ondergebracht. Vermits
de grootste zoetwaterlenzen onder duingebieden
gesitueerd zijn worden deze grondwaterlichamen met
de HCOV 0120 aangeduid. Rekening houdende met de
geografische eenheden konden er in eerste instantie
drie “zoete” grondwaterlichamen afgebakend worden.
Deze grondwaterlichamen zijn een verzameling van
geïsoleerde en sterk versnipperde zoetwaterlenzen. In
117

118
0100 Quartaire Aquifersystemen
KPS_0120_GWL_1
0120 Duinen Zand
0130 Polderafzettingen
0134 Zandige kreekruggen Zand
0160 Pleistocene afzettingen
0161 Pleistoceen van de Kustvlakte Voornamelijk zandige afzettingen
Bron Databank Ondergrond Vlaanderen (http://dov.vlaanderen.be)
0100 Quartaire Aquifersystemen
0130 Polderafzettingen
KPS_0120_GWL_2
0134 Zandige kreekruggen zand
0160 Pleistocene afzettingen
0162 Pleistoceen van de Vlaamse Vallei Voornamelijk zandige afzettingen
Bron Databank Ondergrond Vlaanderen (http://dov.vlaanderen.be)
0100 Quartaire Aquifersystemen
0130 Polderafzettingen
0131
Kleiige polderafzettingen van de
Kustvlakte
KPS_0160_GWL_1
Klei, veen en zand
0135 Veen-kleiige poelgronden Klei, veen en zand
0160 Pleistocene afzettingen
0161 Pleistoceen van de Kustvlakte Voornamelijk zandige afzettingen
0600 Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem
0610 Wemmel-Lede Aquifer
0611 Zand van Wemmel
0630 Afzettingen van het Boven-Paniseliaan
0631 Zanden van Aalter en/of Oedelem
Grijs tot groen fijn zand, kleihoudend, glauconiethoudend,
basisgordel met Nummulites wemmelensis.
Donkergrijs tot bleekgrijs zeer fijn zand, kleiige eenheden,
kalkzandsteenbanken, kalkhoudend, schelpen (soms zeer veel)
o.a. Cardita, Turritella,Venericardia planicosta.
0640 Afzettingen van het Onder-Paniseliaan Groen tot grijsgroen fijn zand, soms kleihoudend, plaatselijk
Zand van Vlierzele
dunne zandsteenbankjes,
glimmerhoudend.
glauconiethoudend,
0800 Ieperiaan Aquifersysteem
0800 Zand van Egem
Bron Databank Ondergrond Vlaanderen (http://dov.vlaanderen.be)
Grijsgroen zeer fijn zand, kleilagen, zandsteenbanken,
Glauconiet- en glimmerhoudend.

Figuur B3.7: Grondwaterlichamen in de duin- en kreekgebieden (HCOV 0120)
Bron: VMM, afdeling Water
Figuur B3.8: Verzilte grondwaterlichamen in de Pleistocene afzettingen (HCOV 0160)
Bron: VMM, afdeling Water
119

120
0100 Quartaire Aquifersystemen
0130 Polderafzettingen
0132
Kleiige polderafzettingen van het
Meetjesland
de Scheldepolders zijn de zoetwaterlenzen te beperkt
in omvang om enige rol van betekenis te kunnen spelen.
Het 0120-grondwaterlichaam van de Scheldepolders werd
daarom niet weerhouden zodat er uiteindelijk slechts twee
0120-grondwaterlichamen werden afgebakend. Het overig
deel van het KPS is verzilt en werd per geografische eenheid
onder één grondwaterlichaam ondergebracht. Het grootste
verzilt grondwaterlichaam bevindt zich in het Kustgebied
en bestaat voornamelijk uit Pleistocene afzettingen. Aan
de verzilte grondwaterlichamen werd daarom de HCOVcode
0160 toegekend. Samengevat kunnen in het KPS twee
zoete grondwaterlichamen (HCOV 0120) en drie verzilte
grondwaterlichamen (HCOV 0160) onderscheiden worden.
De zoete grondwaterlichamen rusten boven op de verzilte
grondwaterlichamen.
Het grondwaterlichaam KPS_0120_GWL_1 omvat de duin-
en kreekgebieden uit het kustgebied, en bestaat uit freatisch,
zandige afzettingen van de Quartaire Aquifersystemen
(HCOV 0100). Het grondwaterlichaam kan opgedeeld
worden in een aantal kleinere grondwaterlichamen:
1. Duingebied Knokke-Heist-Zeebrugge/kreekgebied Westkapelle-
Dudzele,
2. Kreekgebied Damme-Koolkerke,
KPS_0160_GWL_2
Klei, veen en zand
0160 Pleistocene afzettingen Voornamelijk zandig
0400 Oligoceen Aquifersysteem
0430 Ruisbroek-Berg Aquifer
0435 Zand van Ruisbroek
Bron Databank Ondergrond Vlaanderen (http://dov.vlaanderen.be)
0100 Quartaire Aquifersystemen
0130 Polderafzettingen
0131
0200 Kempens Aquifersysteem
Kleiige polderafzettingen van Waasland-
Antwerpen
licht groengrijs tot grijsbruin zand, sterk fossielhoudend (soms
grote oesterschelpen)
KPS_0160_GWL_3
Klei, veen en zand
0230 Pleistoceen en Plioceen Aquifer Voornamelijk zandig
0250 Mioceen Aquifersysteem Voornamelijk zandig
Bron Databank Ondergrond Vlaanderen (http://dov.vlaanderen.be)
.
3. Duingebied Zeebrugge-Blankenberge/kreekgebied Meetkerke,
Zuienkerke, Zwankendamme,
4. Duingebied Wenduine-Oostende/kreekgebied Vlissegem-
Houtave,
5. Kreekgebied Stene-Leffinge,
6. Duingebied Oostende-Nieuwpoort,
7. Duingebied Nieuwpoort-De Panne,
8. Avekapellekreek,
9. Binnenduinen (Cabour)
De ondergrens van dit grondwaterlichaam wordt
gekenmerkt door de grens tussen zoet en zout grondwater
(~ 1500 mg/l), terwijl de bovengrens overeenkomt met de
topografie. De ruimtelijke grens valt samen met de 15m
diepte zoet-zoutwatergrens.
Het grondwaterlichaam KPS_0120_GWL_2 (figuur B3.7)
omvat de kreekgebieden uit de Oost-Vlaamse Polders, en
bestaat uit freatisch, zandige afzettingen van de Quartaire
Aquifersystemen (HCOV 0100).
De ondergrens van dit grondwaterlichaam wordt
gekenmerkt door de grens tussen zoet en zout grondwater
(~ 1500 mg/l), terwijl de bovengrens overeenkomt met de
topografie. De ruimtelijke grens valt samen met de 15m

diepte zoet-zoutwatergrens.
Het grondwaterlichaam KPS_0160_GWL_1 (figuur B3.8)
omvat het verzilt gedeelte van de Quartaire Aquifersystemen
(HCOV 0100) en de hierop aansluitende zandige Tertiaire
afzettingen in het kustgebied, voornamelijk poldergebied.
Deze afzettingen bestaan uit zand, klei en veen, met een
Eocene-Pleistocene-Holocene ouderdom.
De ondergrens wordt gevormd door de Tertiaire kleien,
zoals het Ieperiaan Aquitardsysteem (HCOV 0900), de
kleiige lagen van het Ledo-Paniseliaan (HCOV 0700 en
HCOV 0600) en het Bartoon Aquitardsysteem (HCOV
0500). De bovengrens is de topografie of de basis van de
zoetwaterlens op plaatsen waar dit grondwaterlichaam
wordt bedekt door KPS_0120_GWL_1.
Het grondwaterlichaam KPS_0160_GWL_2 (figuur B3.8)
omvat het verzilt gedeelte van de Holocene, Pleistocene
en Oligocene afzettingen van de Oost-Vlaamse Polders.
Deze afzettingen bestaan uit zand, klei en veen, met een
Oligocene-Pleistocene-Holocene ouderdom.
De ondergrens wordt gevormd door de Tertiaire kleien,
zoals het Kleiig zand van Bassevelde (HCOV 0453),
de Klei van Watervliet (HCOV 0442) en het Bartoon
Aquitardsysteem (HCOV 0500). De bovengrens is de
topografie of de basis van de zoetwaterlens op plaatsen
waar dit grondwaterlichaam wordt bedekt door KPS_0120_
GWL_2.
Het grondwaterlichaam KPS_0160_GWL_3 (figuur B3.8)
omvat het verzilt gedeelte van de Holocene, Pleistocene,
Pliocene en Miocene afzettingen van de Scheldepolders.
Deze afzettingen bestaan uit zand, klei en veen, met een
Mio-Plio-Pleisto-Holocene ouderdom.
De ondergrens wordt gevormd door de Boom Aquitard
(HCOV 0300), terwijl de bovengrens de topografie is.
Het Brulandkrijtsysteem
Het Brulandkrijtsysteem (BLKS) is het meest complexe
grondwatersysteem en bestaat uit de watervoerende lagen
van de provincie Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg.
Reden van die complexiteit is de grensoverschrijding van
het grondwatersysteem, enerzijds met Wallonië (dus
binnen het SGD Schelde), anderzijds tussen het SGD
Schelde en het SGD Maas. Er werd gemakshalve geopteerd
om de grondwaterlichamen die grensoverschrijdend zijn op
te splitsen op de grens (SGD- of gewestgrens)
In het Brulandkrijtsysteem kunnen, binnen het SGD
Schelde, tien grondwaterlichamen worden onderscheiden:
één in de Quartaire Aquifersystemen (HCOV 0100), twee
in het Oligoceen Aquifersysteem (HCOV 0400), drie in
het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem (HCOV
0600), twee in het Paleoceen Aquifersysteem (HCOV 1000)
GWL-code Opp. (km²)
Kust- en Poldersysteem 1109,91
KPS_0120_ GWL_1 197,12
KPS_0120_ GWL_2 47,99
KPS_0160_ GWL_1 821,58
KPS_0160_ GWL_2 90,92
KPS_0160_ GWL_3 197,41
Oppervlakte van de afzonderlijke grondwaterlichamen en de
oppervlakte van het Kust- en Poldersysteem. De som van de
oppervlakten van de grondwaterlichamen is groter dan de totale
oppervlakte van het grondwatersysteem. De oppervlakte van
het systeem wordt bepaald door de som van de oppervlakten
van de drie (HCOV 0160) grondwaterlichamen
Bron: VMM, afdeling Water
en twee in het Krijt Aquifersysteem (HCOV 1100).
Het lokaal gespannen grondwaterlichaam BLKS_0160_
GWL_1s (Figuur B3.10) is ruimtelijk verspreid over het
Brulandkrijtsysteem. Het situeert zich in de riviervalleien
en bestaat uit Pleistocene zandige fluviatiele afzettingen
(HCOV 0163) van de Quartaire Aquifersystemen. De
Quartaire afzettingen buiten deze riviervalleien (HCOV
0150: deklagen – zand, leem, klei) worden toegewezen
aan het eerste freatisch grondwaterlichaam dat eronder
aanwezig is. In onderstaande besprekingen van de
grondwaterlichamen uit het Brulandkrijtsysteem wordt
dit Quartair dek niet meer specifiek besproken. De
grondwaterstroming gebeurt in een poreus milieu. De
sedimenten variëren tussen zeer grof zand en rolstenen
tot fijn zand en silt dat lokaal klei kan bevatten.
De laterale grenzen zijn bepaald aan de hand van de grenzen
van voorkomen van de afzettingen van het Pleistoceen van
de riviervalleien (HCOV 0163). De noordelijke grens van het
grondwaterlichaam wordt bepaald door het voorkomen
van de grens van het Centraal Kempisch Systeem (en
dus het voorkomen van de Boom Aquitard (HCOV 0300).
Afzettingen die dus noordelijker aanwezig zijn maken
geen deel uit van het grondwaterlichaam (behalve het
gedeelte van de Vlaamse Vallei dat plaatselijk belangrijk
121

122
is). De aquifer waaruit het grondwaterlichaam bestaat, kan
grensoverschrijdend zijn met het Waals Gewest en het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Het grondwaterlichaam BLKS_0400_GWL_1s (figuur
B3.10) bevat het freatisch gedeelte van het Oligoceen
Aquifersysteem (HCOV 0400), dat slechts een geringe
dikte en uitgestrektheid heeft. Het komt voor in de
heuvelgebieden van Vlaams-Brabant en Zuid-Limburg.
Het grondwaterlichaam is zeer heterogeen, zowel lateraal
als verticaal, en bestaat uit een afwisseling van plaatselijk
gespannen zandige en kleiige sedimentaire afzettingen. De
grondwaterstroming gebeurt in een poreus milieu.
De onder- en bovengrenzen zijn de onder- en
bovenliggende aquitards en/of aquifers of het dagzomen
van de laag. De ondergrens kan gevormd worden door
HCOV 0500, HCOV 0600, HCOV 1000 of HCOV 1100.
De bovengrens wordt gevormd door de topografie of
BLKS_0160_GWL_1s. In het oosten en het zuiden wordt
het grondwaterlichaam begrensd door de grens met het
Maas SGD en in het zuidwesten door de grens met het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest en in het noordwesten
door de grens met het Centraal Vlaams Systeem. In het
noorden wordt de grens gevormd door de overgang naar
het gespannen BLKS_0400_GWL_2, i.e. het voorkomen van
de HCOV 0300 (Boom Aquitard).
Het grondwaterlichaam BLKS_0400_GWL_2s (figuur
B3.10) omvat het gespannen gedeelte van het Oligoceen
Aquifersysteem (0400) dat zich onder de Boom Aquitard
(HCOV 0300) bevindt. Zoals ook voor het freatisch lichaam
geldt, is de lithologie hier zeer heterogeen in verticale als
laterale richting met opeenvolging van zanden, kleien en
kleiige zanden. De grondwaterstroming gebeurt in een
poreus milieu.
De onder- en bovengrens zijn de onder- en bovenliggende
aquitards en/of aquifers. De bovengrens is de Boom
Aquitard (HCOV 0300), de ondergrens kan gevormd worden
door BLKS_0600_GWL_2 of door BLKS_1000_GWL_2s. In
het oosten, het westen en het noorden bestaat de grens
uit de grondwatersysteemgrens (het niet meer economisch
rendabel zijn van het ontginnen van de laag, verziltingsgrens
of dieptegrens). Het grondwaterlichaam wordt in het
zuiden afgebakend door de grens van voorkomen van het
freatisch BLKS_0400_GWL_1.
Het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem (HCOV
0600) vormt de basis voor deze grondwaterlichamen. De
belangrijkste aquifer binnen deze lichamen is ongetwijfeld
het Zand van Brussel (HCOV 0620). Het Ieperiaan Aquifer
(HCOV 0800) in het noordwesten en westen en het Zand
van Mons-en-Pévèle in het zuidwesten komen vrij beperkt
voor in het BLKS en staan in direct contact met het Zand
van Brussel, zonder tussenliggende aquitards (behalve zeer
beperkt voorkomen van het Paniseliaan Aquitard - HCOV
0700). Waar deze onderliggende aquifers voorkomen
maken ze deel uit van de grondwaterlichamen. Op figuur
B3.11 wordt de grens tussen het enkel voorkomen van de
HCOV 0600 en het samen voorkomen van de HCOV 0600
en het HCOV 0800 ook weergegeven door een dunne lijn.
De grondwaterstroming gebeurt altijd in een poreus milieu,
zandsteenbanken kunnen gespleten of gebroken zijn. Deze
spleetporositeit kan lokaal grote doorlatendheden als
gevolg hebben.
Het freatische deel van het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan
Aquifersysteem (HCOV 0600) wordt opgedeeld in twee
grondwaterlichamen: één “gewoon” freatisch BLKS_0600_
GWL_1, één “freatisch Diestiaangeul” BLKS_0600_GWL_3.
Het grondwaterlichaam BLKS_0600_GWL_1 komt voor in
Vlaams-Brabant ten oosten van Brussel. Het BLKS_0600_
GWL_3 komt voor in het noordoosten van Vlaams-Brabant,
in een zone rond Tielt-Winge, Aarschot en Scherpenheuvel-
Zichem.
De oostelijke en westelijke grenzen van het
grondwaterlichaam BLKS_0600_GWL_1 worden
bepaald door de voorkomingsgrenzen van het Ledo-
Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem, behalve rond
het Brussels Hoofdstedelijk Gewest waar het aquifer
grensoverschrijdend is. In het westen komt het aquifer
voor tot aan de systeemgrens, in het oosten tot aan de
gemeenten Glabbeek, Tienen en Hoegaardenen. Naar
het zuiden komt het aquifer ook voor in Wallonië, het
grondwaterlichaam wordt op de gewestgrens afgebakend.
De noordelijke grens wordt bepaald door het voorkomen
van het gespannen grondwaterlichaam BLKS_0600_GWL_2
(en dus het voorkomen van bovenliggende aquitards, HCOV
0500, HCOV 0300) of het grondwaterlichaam BLKS_0600_
GWL_3. De onder- en bovengrens worden bepaald door
respectievelijk onderaan de basis van het Ledo-Paniseliaan-
Brusseliaan Aquifersysteem, en indien deze voorkomen,
tot en met de ondergrens van de Ieperiaan Aquifer (HCOV
0800) of het Zand van Mons-en-Pévèle (HCOV 0923) en
bovenaan de topografie.
Het grondwaterlichaam BLKS_0600_GWL_2 (Figuur B3.11)
vormt het gespannen gedeelte van het Ledo-Paniseliaan-
Brusseliaan Aquifersysteem, en komt voor in het zuiden
van de provincie Antwerpen en het uiterste noorden
van Vlaams-Brabant. Dit grondwaterlichaam omvat het
westelijk deel van het Brulandkrijtsysteem. De ondergrens
wordt gevormd door de basis van het Ledo-Paniseliaan-
Brusseliaan Aquifersysteem en, indien deze voorkomt, tot
en met de ondergrens van de Ieperiaan Aquifer (HCOV

Figuur B3.9: Grondwaterlichamen in de Quartiare Aquifersystemen (HCOV 0160)
Bron: VMM, afdeling Water
Figuur B3.10: Grondwaterlichamen in het Oligoceen Aquifersysteem (HCOV 0400)
Bron: VMM, afdeling Water
123

124
Figuur B3.11: Grondwaterlichamen in het Ledo-Paniseliaan- Brusseliaan Aquifersysteem (HCOV 0600)
Bron: VMM, afdeling Water
Figuur B3.12: Grondwaterlichamen in het Paleoceen Aquifersysteem (HCOV 1000)
Bron: VMM, afdeling Water

Figuur B3.13: Grondwaterlichamen in het Krijt Aquifersysteem (HCOV 1100)
Bron: VMM, afdeling Water
0800). Bovenaan wordt het BLKS_0600_GWL_2 bedekt
door één of meer van volgende Aquitards: Bartoon
Aquitardsystemen (HCOV 0500), Tongeren Aquitard
(HCOV 0440) of de Boom Aquitard (HCOV 0300). Het
grondwaterlichaam is in het oosten en westen begrensd
door het niet meer voorkomen van het Zand van Brussel
(0620). In het westen komt dit overeen met de grens van
het BLKS, in het oosten tot de lijn Beringen-Glabbeek.
In het noorden wordt de grens ook gevormd door de
systeemgrens, maar het aquifer duikt er wel verder de
diepte in. In het zuiden vormen de BLKS_0600_GWL_1 en
BLKS_0600_GWL_3 de grens (~het niet meer voorkomen
van bovenliggende Aquitards).
Het freatisch grondwaterlichaam BLKS_0600_GWL_3
(Figuur B3.11), ook wel het Brusseliaan onder de
Diestiaangeul genoemd, komt voor in het noordoosten van
Vlaams-Brabant. Het grondwaterlichaam staat in contact
met het bovenliggende CKS_0250_GWL_1 al dan niet met
het grondwaterlichaam BLKS_0400_GWL_1s ertussen.
Het BLKS_0600_GWL_3 maakt deel uit van één groot
watervoerend zandig pakket, onderaan begrensd door
de Ieperiaan Aquitard (HCOV 0900). De laterale grenzen,
in het westen, noorden en oosten, worden bepaald door
de aanwezigheid van de Boom Aquitard en/of Bartoon
Aquitardsysteem, het wordt daar omgeven door BLKS_
0600_GWL_2. In het zuiden staat het in contact met het
freatische BLKS_0600_GWL_1.
Het freatische grondwaterlichaam BLKS_1000_GWL_1s
(figuur B3.12) behoort tot het Paleoceen Aquifersysteem
(HCOV 1000), en situeert zich in het zuidoostelijk gedeelte
van het Brulandkrijtsysteem, in het zuidoosten van Vlaams-
Brabant en het zuidwesten van Limburg. In het Paleoceen
Aquifersysteem zijn vooral het Zand van Grandglise (HCOV
1013) en het versteende deel van de afzettingen van Lincent
(HCOV 1015) belangrijk. De grondwaterstroming gebeurt in
een milieu met een dubbele porositeit. In het zuidelijk
en het noordoostelijk deel van het grondwaterlichaam
komen er sterk ingesneden heuvels voor. Hoewel deze
heuvels sterk gedraineerd worden door de nabijgelegen
rivieren en dus als afzonderlijke stroomcellen kunnen
werken, worden deze alsnog meegenomen in dit freatisch
grondwaterlichaam.
De ondergrens wordt gevormd door de basis van
het Paleoceen Aquifersysteem, rustend op het Krijt
Aquifersysteem. Bovenaan wordt het grondwaterlichaam
gekenmerkt door het dagzomen van het Paleoceen
125

126
0100 Quartaire Aquifersystemen
0160 Pleistocene afzettingen
BLKS_0160_GWL_1S
0163 Pleistoceen van de riviervalleien Zandige fluviatiele afzettingen
0300 Boom Aquitard
Bron Databank Ondergrond Vlaanderen (http://dov.vlaanderen.be)
0100 Quartaire Aquifersystemen
BLKS_0400_GWL_1S
0150 Deklagen Zand, leem en klei
0200 Kempens Aquifersysteem
0250 Mioceen Aquifersysteem
0252 Zand van Diest Roestbruin kleihoudend zand met ijzerzandsteen
0400 Oligoceen Aquifersystemen
0410 Zand van Kerniel
0420 Klei van Kleine-Spouwen Fossielrijke zandige klei
0430 Ruisbroek-Berg Aquifer
0440 Tongeren Aquitard
0431 Zand van Berg
0433 Kleiig zand van Alden Biezen
Middelmatig zand, met plaatselijk kleilaagjes, met af en toe
kwarts- en silexgrind. De basis is kleirijk. Glauconiet en glimmer
zijn afwezig of enkel uitzonderlijk aanwezig.
Grove naar fijne (licht kleiige) zanden, glauconiet- en
glimmerrijk, onderaan sterk kleiig met platte silexstenen aan de
basis. Bovenaan regelmatig mariene schelpen en gevlot hout.
Matig tot grof zand met brakwaterschelpen en laagjes mergel
en klei. (ZO) en afwisselend harde klei en glimmerhoudend fijn
zand met veel fossielen (NO).
0434 Zand van Boutersem Kalkzanden met veel brakwaterschelpen en mergellenzen
0441 Klei van Henis
0450 Onder-Oligoceen Aquifersysteem
Bron
0451 Zand van Neerrepen Fijn zand, glimmerrijk
0452 Zand-klei van Grimmertingen
Klei met plaatselijk ligniethoudende horizonten en
brakwaterschelpen
Sterk kleihoudend zeer fijn zand tot zwak kleihoudend fijn
zand, glauconiet- en glimmerhoudend
Databank Ondergrond Vlaanderen (http://dov.vlaanderen.be) ; Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001),
Matthijs, J. (1999), Claes, S. & Gullentops, F. (2001); Laga, P., Louwye, S. & geets, S. (2001)
Aquifersysteem, door het voorkomen van het Paleoceen
onder een dunne laag, niet-kleiige Oligoceen sedimenten
(BLKS_0400_GWL_1s) of Pleistocene rivierafzettingen
(BLKS_0160_GWL_1s) en plaatselijk in het westen onder
Eoceen sedimenten (BLKS_0600_GWL_1). In het oosten,
westen en zuiden wordt het afgebakend door de grens van
voorkomen van het Brulandkrijtsysteem, alsook door de
gewestgrens. In het noorden gaat het grondwaterlichaam
over in het gespannen BLKS_1000_GWL_2s.
Het gespannen grondwaterlichaam BLKS_1000_GWL_
2s (figuur B3.12) van het Paleoceen Aquifersysteem
vertegenwoordigt het merendeel van het
Brulandkrijtsysteem, en komt voor in het westen van
Limburg, het oosten van Vlaams-Brabant, en het zuiden van
de provincie Antwerpen. In het Paleoceen Aquifersysteem
zijn vooral het Zand van Grandglise (1013) en de mergels van
Gelinden belangrijk. Gezien het gespannen karakter van
het grondwaterlichaam wordt het water naar het noorden
toe steeds meer verzilt en uiteindelijk ondrinkbaar. De
grondwaterstroming gebeurt in poreus en gespleten milieu

0400 Oligoceen Aquifersysteem
0410 Zand van Kerniel
BLKS_0400_GWL_2S
0420 Klei van Kleine-Spouwen Fossielrijke zandige klei
0430 Ruisbroek-Berg Aquifer
0431 Zand van Berg
0440 Tongeren Aquitard
0433 Kleiig zand van Alden Biezen
Middelmatig zand met plaatselijk kleilaagjes, met af en toe
kwarts- en silexgrind. De basis is kleirijk. Glauconiet en glimmer
zijn afwezig of enkel uitzonderlijk aanwezig.
Grove naar fijne (licht kleiige) zanden, glauconiet- en
glimmerrijk, onderaan sterk kkleiigmet platte silexstenen aan de
basis. Bovenaan regelmatig mariene schelpen en gevlot hout.
Matig tot grof zand met brakwaterschelpen en laagjes mergel
en klei. (ZO) en afwisselend harde klei en glimmerhoudend fijn
zand met veel fossielen (NO).
0434 Zand van Boutersem Kalkzanden met veel brakwaterschelpen en mergellenzen.
0435 Zand van Ruisbroek Grijsgroene zanden, fossielrijk met zandsteenconcreties.
0441 Klei van Henis
Klei met plaatselijk ligniethoudende horizonten en
brakwaterschelpen.
0442 Klei van Watervliet Glauconiethoudende zandige klei.
0450 Onder-Oligoceen Aquifersysteem
Bron
0451 Zand van Neerrepen Fijn zand, glimmerrijk.
0452 Zand-klei van Grimmertingen
0453 Kleiig zand van Bassevelde
Sterk kleihoudend zeer fijn zand tot zwak kleihoudend fijn
zand, glauconiet- en glimmerhoudend.
Middelmatig fijn siltig zand, met dikke lenzen klei, glauconiet
en glimmerhoudend.
Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001); Matthijs, J. (1999); Claes, S. & Gullentops, F. (2001); Laga, P., Louwye, S. &
Geets, S. (2001).
0100 Quartaire Aquifersystemen
BLKS_0600_GWL_1
0150 Deklagen Zand, leem en klei
0600 Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem
0610 Wemmel – Lede Aquifer
0620 Zand van Brussel
0611 Zand van Wemmel
0612 Zand van Lede
0800 Ieperiaan Aquifersysteem
0800 Zanden van Egem
0900 Ieperiaan Aquitardsysteem
0923 Zanden van Mons-en-Pévèle
Glauconiethoudend fijn zand met kleigehalte dat naar boven
toe toeneemt
Gelig zand, sterk kalkhoudend, zwak glauconiet-houdend. Aan
het oppervlak kan het ontkalkt zijn. Bevat meerdere (doorgaans
3) kalkzandsteenbanken tot 20 cm dikte, meestal in associatie
met een fossielrijke grindlaag.
Heterogeen pakket van grove naar fijne zanden, soms
glauconiethoudend. Mergel- en kleilaagjes zowel als massieve
kalkzandsteenbanken kunnen voorkomen.
Glaukoniethoudend zeer fijn zandig silt, naar boven toe fijn
zandig
Heterogene afzettingen uit silteus tot zandig materiaal met
lokaal enkele kleiïge zones
Bron Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001); Laga, P., Louwye, S. & Geets, S. (2001)
127

128
BLKS_0600_GWL_3
0600 Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem
0610 Wemmel-Lede Aquifer
0611 Zand van Wemmel
0612 Zand van Lede
0620 Zand van Brussel
BLKS_0600_GWL_2
0600 Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan Aquifersysteem
0610 Wemmel-Lede Aquifer
0620 Zand van Brussel
0611 Zand van Wemmel
0612 Zand van Lede
0800 Ieperiaan Aquifersysteem
0800 Zanden van Egem
Glaukoniethoudend fijn zand met kleigehalte dat naar boven
toe toeneemt
Gelig zand, sterk kalkhoudend, zwak glauconiet-houdend. Aan
het oppervlak kan het ontkalkt zijn. Bevat meerdere (doorgaans
3) kalkzandsteenbanken tot 20 cm dikte, meestal in associatie
met een fossielrijke grindlaag.
Heterogeen pakket van grove naar fijne zanden, soms
glauconiethoudend. Mergel- en kleilaagjes zowel als massieve
kalkzandsteenbanken kunnen voorkomen.
Glauconiethoudend fijn zand met kleigehalte dat naar boven
toe toeneemt.
Gelig zand, sterk kalkhoudend, zwak glauconiethoudend. Aan
het oppervlak kan het ontkalkt zijn. Bevat meerdere (doorgaans
3) kalkzandsteenbanken tot 20 cm dikte, meestal in associatie
met een fossielrijke grindlaag.
Heterogeen pakket van grove naar fijne zanden, soms
glauconiethoudend. Mergel- en kleilaagjes zowel als massieve
kalkzandsteenbanken kunnen voorkomen.
Bron Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001); Laga, P., Louwye, S. & Geets, S. (2001)
Glauconiethoudend zeer fijn zandig silt, naar boven toe fijn
zandig.
Bron Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001); Laga, P., Louwye, S. & Geets, S. (2001)
in een gespannen aquifer.
De onder- en bovengrens van dit grondwaterlichaam
worden bepaald door respectievelijk de basis en top van het
Paleoceen Aquifersysteem. Het grondwaterlichaam wordt
bedekt door kleiige sedimenten van één of meer van de
volgende aquitards: het Ieperiaan Aquitardsysteem (HCOV
0900), de Paniseliaan Aquitard (HCOV 0500), Tongeren
Aquitard (HCOV 0440) en de Boom Aquitard (HCOV 0300).
Het grondwaterlichaam wordt in het oosten en het zuiden
afgebakend door de grens van het Brulandkrijtsysteem, maar
de aquifer kan grensoverschrijdend zijn met respectievelijk
Nederland en Wallonië. Naar het zuidoosten toe wordt de
grens gevormd door het voorkomen van het freatische
BLKS_1000_GWL_1s. In het westen en het noorden vormt
de grens van het Brulandkrijtsysteem de grens (=het niet
meer economisch rendabel zijn van de ontginningen, de
verziltingsgrens en de dieptegrens).
Het freatisch grondwaterlichaam BLKS_1100_GWL_1s
(Figuur B3.14) situeert zich in het zuidoosten van het
Brulandkrijtsysteem waar het dagzoomt, en/of bedekt
wordt door een dunne laag niet-kleiige Oligoceen
sedimenten. Gesteenten die behoren tot het Krijt
Aquifersysteem bestaan hoofdzakelijk uit krijt, kalkareniet
en mergel. In het oosten komt ook het Zand van Aken
voor, dat van lokaal belang kan zijn. De grondwaterstroming
gebeurt in een milieu met dubbele porositeit (gemengd
gespleten/poreus).
De ondergrens is de Sokkel (HCOV 1300), de bovengrens
wordt bepaald door de basis van een bovenliggende laag
(hier het Oligoceen Aquifersysteem – HCOV 0400 of het

Pleistoceen van de Riviervalleien – HCOV 0163). Naar het
oosten en het zuiden toe wordt het grondwaterlichaam
afgebakend door de grens van het Brulandkrijtsysteem,
en is grensoverschrijdend met Wallonië. De westelijke en
noordelijke grenzen worden bepaald door het voorkomen
van kleiige lagen boven op deze Krijtsedimenten (kleiige
basis van het Paleoceen, kleiig deel van het Oligoceen en
het Ieperiaan Aquitardsysteem) en dus het voorkomen van
het gespannen grondwaterlichaam BLKS_1100_GWL_2s dat
hieronder wordt beschreven.
Het gespannen grondwaterlichaam BLKS_1100_GWL_2s
(Figuur B3.14) bevindt zich daar waar boven het Krijt
Aquifersysteem kleiige sedimenten voorkomen, zoals
Paleoceen sedimenten (kleiige basis), het Ieperiaan
Aquitardsysteem (HCOV 0900), kleiige deel van de
0100 Quartaire Aquifersystemen
BLKS_1000_GWL_1S
0150 Deklagen Zand, leem en klei
1000 Paleoceen Aquifersysteem
1010 Landeniaan Aquifersysteem
1012
Zandige afzettingen van Loksbergen en/of
Dormaal
1013 Zand van Grandglise
1014 Kleiig deel van Lincent Zandhoudende klei
1015 Versteend deel van Lincent Kiezelrijk kalksteen
1020 Landeniaan en Heersiaan Aquitard
1021 Siltige afzetting van Halen
1022 Klei van Waterschei
1023
Slecht doorlatend deel van Mergels van
Gelinden
1030 Heersiaan en Opglabbeek Aquifersysteem
Bron
1031
Doorlatend deel van de Mergels van
Gelinden
1032 Zand van Orp
Oligoceen sedimenten, het Bartoon Aquitardsysteem
(HCOV 0500) en/of de Boom Aquitard (HCOV 0300). Deze
zone bevat het overgrote deel van het Brulandkrijtsysteem.
Lokaal komt het Krijt in de Dijle vallei (St.-Agatha-Rode)
nabij het oppervlak, het wordt er meestal nog bedekt
met slecht doorlatende alluviale afzettingen waardoor
het een gespannen karakter kan behouden. Deze regio
wordt eveneens bij dit grondwaterlichaam ingedeeld.
Lithologisch komen hoofdzakelijk kalkareniet, krijt en
mergel voor. Naar het oosten toe komt ook het Zand van
Aken voor. De grondwaterstroming gebeurt in een milieu
met dubbele porositeit (gemengd gespleten/poreus).
De ondergrens is de Sokkel (HCOV 1300), terwijl de
bovengrens de basis van de bovenliggende laag (het
Beide afzettingen komen voor, een pakket bestaande uit zware
zwarte “vette” ligniethoudende klei, witte zanden en bleke
mergel. Het Lid van Loksbergen is minder zandig dan het Lid
van Dormaal
Fijn tot middelmatig zand, licht glauconiethoudend, soms
kleiig.
Fijn zand tot silt en siltige klei met zachte zandsteen of siltsteen.
Het silt bevat glimmers, het is licht glauconiethoudend en er
kunnen fossielfragmenten voorkomen.
Begint onderaan met een kalkrijke compacte klei met
aanwezigheid van lagen rijk aan sponsnaalden. Soms bevat de
klei schelples, visschubben en pyriet. Meestal komt kleisteen
voor.
Compacte mergels.
Deels versteende mergels en glauconiethoudend zand.
Fijn zand tot sterk glauconiethoudend kleiig zand. Aan de basis
kunnen fossielen voorkomen, gerolde kwartsen, siltbrokjes en
houtfragmenten.
Claes, S. & Gullentops, F. (2001), Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001); Laga, P., Louwye, S. & Geets, S. (2001);
Matthijs, J. (1999)
129

130
1000 Paleoceen Aquifersysteem
1010 Landeniaan Aquifersysteem
1012
BLKS_1000_GWL_2S
Zandige afzettingen van Loksbergen en/of
Dormaal
1013 Zand van Grandglise
1020 Landeniaan en Heersiaan Aquitard
1021 Siltige afzetting van Halen
1022 Klei van Waterschei
1023
Slecht doorlatend deel van Mergels van
Gelinden
1030 Heersiaan en Opglabbeek Aquifersysteem
Bron
1031
Doorlatend deel van de Mergels van
Gelinden
1032 Zand van Orp
Zware zwarte “vette” ligniethoudende klei, met zandige
boorgangen en pyriet, vissenschubben en plantenresten.
Onder de klei zandige mergel afgewisseld met klei en soms
zand.
Fijn tot middelmatig zand, licht glauconiethoudend, soms
kleiig.
Fijn zand tot silt en siltige klei met zachte zandsteen of siltsteen.
Het silt bevat glimmers, het is licht glauconiethoudend en er
kunnen fossielfragmenten voorkomen.
Begint onderaan met een kalkrijke compacte klei met
aanwezigheid van lagen rijk aan sponsnaalden. Soms bevat de
klei schelples, visschubben en pyriet. Meestal komt kleisteen
voor.
Compacte mergels.
Deels versteende mergels en glauconiethoudend zand
Fijn zand tot sterk glauconiethoudend kleiig zand. Aan de basis
kunnen fossielen voorkomen, gerolde kwartsen, siltbrokjes en
houtfragmenten.
Claes, S. & Gullentops, F. (2001), Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001); Laga, P., Louwye, S. & Geets, S. (2001);
Matthijs, J. (1999); Claes, S., Frederickx, E., Gullentops, F. & Felder, W. (2001)
Paleoceen Aquifersysteem, de Paniseliaan Aquitard,
Ledo-Brusseliaan Aquifer, het Oligoceen Aquifersysteem)
is. Naar het oosten en het zuiden toe wordt het
grondwaterlichaam afgebakend door de grens van
voorkomen van het Brulandkrijtsysteem, maar de aquifer
kan grensoverschrijdend zijn met Wallonië. Naar het
zuidoosten toe wordt het grondwaterlichaam afgebakend
door het voorkomen van het freatische gedeelte van
het Krijt Aquifersysteem (zie BLKS_1100_GWL_1s). Het
grondwaterlichaam is in het westen en het noorden
begrensd door de grens van voorkomen van het
Brulandkrijtsysteem (~het niet meer economisch rendabel
zijn van de ontginningen van de laag, de verziltingsgrens of
dieptegrens).
GWL-code Opp. (km²)
Brulandkrijtsysteem 3825,45
BLKS_160_GWL_1s 452,07
BLKS_400_GWL_1s 890,69
BLKS_400_GWL_2s 2034,24
BLKS_600_GWL_1 649,65
BLKS_600_GWL_2 1441,47
BLKS_600_GWL_3 239,28
BLKS_1000_GWL_1s 617,95
BLKS_1000_GWL_2s 3203,82
BLKS_1100_GWL_1s 115,11
BLKS_1100_GWL_2s 3616,48
Oppervlakte van de afzonderlijke grondwaterlichamen en de oppervlakte van het Brulandkrijtysteem. De som van de oppervlakten van de
grondwaterlichamen is groter dan de totale oppervlakte van het grondwatersysteem. De oppervlakte van het systeem wordt bepaald door
de som van de oppervlakten van de drie (HCOV 0160) grondwaterlichamen. In de tabel zijn enkel die grondwaterlichamen van het BLKS
vermeld die zich in het stroomgebieddistrict van de Schelde bevinden.
Bron: VMM, afdeling Water

0100 Quartaire Aquifersystemen
1100 Krijt Aquifersysteem
1110 Krijt Aquifer
1111 Kalksteen van Houthem
BLKS_1100_GWL_2S
Kalkareniet (soms grofkorrelig), met aan de basis soms een
hardground met aanrijking van glauconiet
1112 Tufkrijt van Maastricht Grof kalkareniet, aan de basis soms silexbanken
1113 Krijt van Gulpen
1120 Afzettingen van Vaals
1130 Zand van Aken
1300 Sokkel
Smectiet vann Herve
1310 Boven-Carboon “Steenkoolterreinen en -lagen”
1320 Kolenkalk Kalksteen en dolomieten
Bovenaan grijs hard bros compact krijt met verschillende
silexbanken. Naar onder toe soms een grijze mergel met klei.
Onderaan komt een zuiver wit krijt voor.
Glaukoniethoudend kleiig zand met donkergroene kleinesten
en gerolde kwartskorrels aan de basis.
Fijn zandpakket (glauconiet afwezig) en heterogeen klei, zand,
schelpen en ligniet
Donkere zachte schalies, zandstenen en kalkstenen Weinig
steenkool in onderste Namuriaan, in bovenste Westfaliaan
steenkool
1330 Devoon Dolomieten, schalies en kalkstenen
1340 Cambro-Siluur Massief van Brabant Schiefers, leistenen, kwartsieten, fillieten en (kwartso)fylladen
Bron
BLKS_1100_GWL_1S
0150 Deklagen Zand, leem, klei
1100 Krijt Aquifersysteem
1110 Krijt Aquifer
1111 Kalksteen van Houthem
Kalkareniet (soms grofkorrelig), met aan de basis soms een
hardground met aanrijking van glauconiet
1112 Tufkrijt van Maastricht Grof kalkareniet, aan de basis soms silexbanken
1113 Krijt van Gulpen
1120 Afzettingen van Vaals
1130 Zand van Aken
1300 Sokkel
Smectiet vann Herve
1340 Cambro-Siluur Massief van Brabant
Bron
Bovenaan grijs hard bros compact krijt met verschillende
silexbanken. Naar onder toe soms een grijze mergel met klei.
Onderaan komt een zuiver wit krijt voor.
Glaukoniethoudend kleiig zand met donkergroene kleinesten
en gerolde kwartskorrels aan de basis
Fijn zandpakket (glauconiet afwezig) en heterogeen klei, zand,
schelpen en ligniet
Vooral groene pyriethoudende schiefers en leistenen +
kwartsieten, fillieten en (kwartso)fylladen
Claes, S. & Gullentops, F. (2001), Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001); Laga, P., Louwye, S. & Geets, S. (2001);
Matthijs, J. (1999); Claes, S., Frederickx, E., Gullentops, F. & Felder, W. (2001)
Claes, S. & Gullentops, F. (2001), Gullentops, F., Vandenberghe, N & Claes S. (2001); Laga, P., Louwye, S. & Geets, S. (2001);
Matthijs, J. (1999); Claes, S., Frederickx, E., Gullentops, F. & Felder, W. (2001),Delmer, A., Dusar, M. & Delcambre, B. (2001),
Verniers, J. et al. (2001)
131

132
In het Brulandkrijtsysteem kunnen binnen het SGD van
de Maas vijf grondwaterlichamen worden onderscheiden.
Als eerste laag in het Brulandkrijtsysteem in het oostelijk
Maasbekken komt een lemige deklaag van gemiddeld 5 – 10
m dik voor: het grondwaterlichaam BLKS_0160_GWL_1m:
Pleistocene rivierafzetingen Aquifersysteem. Deze deklaag
is meestal echter onverzadigd.
Het Pleistocene rivierafzettingen Aquifersysteem BLKS_
0160_gwl_1m bestaat in het oostelijk Maasbekken uit de
Quartaire Maas- en Rijnafzettingen (grind/zand/leem).
Deze afzettingen komen voor binnen de grenzen van de
Pleistocene valleien. Er dient opgemerkt te worden dat
de afzettingen lateraal in contact staan met de Quartaire
afzettingen van het Maassysteem (MS_0100_gwl_1).
Aangezien de grondwaterstroming in de contactzone
hoofdzakelijk gericht is naar de Maas, wordt aangenomen
dat beide lichamen van elkaar gescheiden zijn.
Het Oligoceen Aquifersysteem BLKS_0400_GWL_1m
(freatisch) en BLKS_0400_GWL_2m (gespannen) wordt
onderverdeeld in twee grondwaterlichamen op basis van
het gespannen of freatisch karakter van de lagen. Het
Oligoceen Aquifersysteem komt in het Brulandkrijtsysteem
in het oostelijk Maasbekken overal voor, behalve in het
uiterste zuiden en in Voeren. Het gespannen lichaam
bevindt zich onder de Boom Aquitard.
Het Zand van Kerniel (HCOV 0410), de Klei van Kleine
Spouwen (HCOV 0420) en de Ruisbroek-Berg Aquifer
(HVOV 0430) komen bijna uitzonderlijk voor in het
gespannen grondwaterlichaam. In het uiterst noordelijk
deel van het freatisch grondwaterlichaam zijn deze lagen
dunner of enkel sporadisch (HCOV 0410) aanwezig. De
Klei van Henis is een heterogene laag die enkel aanwezig
is in de overgangszone tussen de gespannen en freatische
grondwaterlichamen en is plaatselijk aanwezig in het
noordelijk deel van het gespannen grondwaterlichaam.
Het Krijt Aquifersysteem BLKS_1100_GWL_1m (freatisch)
en BLKS_1100_GWL_2m (gespannen) wordt onderverdeeld
in twee grondwaterlichamen op basis van het gespannen
of freatisch karakter van de lagen. Het gespannen
grondwaterlichaam bevindt zich onder de Boom Aquitard
en/of de Tongeren Aquitard (Klei van Henis, HCOV 0441) Het
Krijt Aquifersysteem komt in het Brulandkrijtsysteem in het
oostelijk Maasbekken overal voor maar is naar het noorden
begrensd tot waar er nog grondwatervergunningen in
voorkomen (hoe noordelijker hoe dieper deze afzettingen
voorkomen). Merk op dat deze twee grondwaterlichamen
lokaal nog kunnen bedekt zijn door de afzettingen van het
Paleoceen Aquifersysteem (HCOV 1000) die bestaan uit
de Landeniaan en Heersiaan Aquitard en het Heersiaan en
Opglabbeek Aquifersysteem
De Krijt Aquifer komt overal voor met uitzondering van
een aantal zones in Voeren. De Kalksteen van Houthem
en het Tufkrijt van Maastricht zijn lithologisch moeilijk
van elkaar te onderscheiden en vormen nagenoeg één
geheel. Het Krijt van Gulpen wordt in het freatisch en het
uiterst zuidelijk deel van het gespannen grondwaterlichaam
onderverdeeld in twee aparte eenheden die goed van
elkaar te onderscheiden zijn, in de rest van het gespannen
grondwaterlichaam bestaat het uit één heterogene
éénheid. De Afzettingen van Vaals komen overal voor
met uitzondering van het uiterst noordwesten en het
centrale deel van Voeren. De Zanden van Aken komen
voor in het oostelijk deel van Voeren, in het gespannen
grondwaterlichaam is deze lensvormig en niet overal
ontwikkeld.
GWL Opp (km²)
Brulandkrijtsysteem 247,240
BLKS_0160_GWL_1m 51,50
BLKS_0400_GWL_1m 103,87
BLKS_0400_GWL_2m 165,99
BLKS_1100_GWL_1m 168,36
BLKS_1100_GWL_2m 194,66
Oppervlakte van de afzonderlijke grondwaterlichamen en
de oppervlakte van het Brulandkrijtsysteem. De som van de
oppervlakten van de grondwaterlichamen is groter dan de totale
oppervlakte van het grondwatersysteem.
Bron: VMM, afdeling Water

0100 : QUARTAIRE AQUIFERSYSTEMEN
0150 Deklagen
BLKS_0160_GWL_1m
0153 Lemige deklagen Leem
0170 Maas- en Rijnafzettingen Zand- en grindafzettingen met klei- en leemlagen
Bron Haskoning Belgium bvba (2003-2); Claes, S., Frederickx, E., Gullentops, F. & Felder, W. (2001)
0100 : QUARTAIRE AQUITERSYSTEMEN
(freatisch)
0400 : OLIGOCEEN AQUIFERSYSTEEM
BLKS_0400_GWL_1m en _2m (freatisch en gespannen)
Grind, zand, zandige leem
0410 Zand van Kerniel Fijn naar grof zanden en grind, met plaatselijk kleilaagjes
0420 Klei van Kleine-Spouwen Fossielrijke zandige klei
0430 Ruisbroek-Berg Aquifer
0431 Zand van Berg
0440 Tongeren Aquitard
0432 Zand van Kerkom
Grove naar fijne (licht kleiige) zanden, glauconiet- en glimmerrijk met soms
platte silexstenen aan de basis. Bovenaan veel mariene schelpen
middelmatig tot grof soms grindhoudend kwartszand, met soms licht
eroderende basis
0433 Kleiig zand van Alden Biezen Matig tot grof zand met brakwaterschelpen en laagjes mergel en klei.
0441 Klei van Henis Klei met plaatselijk ligniethoudende horizonten en brakwaterschelpen
0450 Onder-Oligoceen Aquifersysteem
Bron
0451 Zand van Neerrepen Fijn zand, glimmerrijk
0452 Zand-klei van Grimmertingen
Sterk kleihoudend zeer fijn zand tot zwak kleihoudend fijn zand,
glauconiet- en glimmerhoudend
Haskoning Belgium bvba (2003-2); Claes, S., Frederickx, E., Gullentops, F. & Felder, W. (2001); Laga, P., Louwye S. & Geets,
S. (2001)
133

134
BLKS_1100_GWL_1m en _2m (freatisch en gespannen)
0100: QUARTAIRE AQUIFERSYSTEMEN (freatisch)
0150 Deklagen
0153 Lemige deklagen Leem
1000 : PALEOCEEN AQUIFERSYSTEEM
1020 Landeniaan en Heersiaan Aquitard
1021 Siltige afzettingen van Halen Silt tot siltige klei met zachte zandsteen of siltsteen
1022 Klei van Waterschei
1023
Slecht doorlatend deel van de Mergels van
Gelinden
1030 Heersiaan en Opglabbeek Aquifersysteem
1031
Doorlatend deel van de Mergels van
Gelinden
1032 Zand van Orp
1033 Zand van Eisden Zand
Begint onderaan met een kalkrijke compacte klei met
aanwezigheid van lagen rijk aan sponsnaalden. Zeer harde
compacte klei, kalkhoudend met gepyritiseerde plantenresten.
Compacte mergels
Deels versteende mergels en glauconiethoudend zand.
1034 Klei van Opglabbeek Plastische ligniethoudende klei.
1035 Zand van Maasmechelen Kalkareniet-zand
1100 : KRIJT AQUIFERSYSTEEM
1110 Krijt Aquifer
1111 Kalksteen van Houthem
Fijne zand tot sterk glaukoniethoudend kleiig zand. Aan de basis
kunnen fossielen voorkomen, gerolde kwartsen, siltbrokjes en
houtfragmenten.
Kalkareniet (soms grofkorelig), met aan de basis soms een hardground met
aanrijking van glaukoniet
1112 Tufkrijt van Maastricht Grof kalkareniet, aan de basis soms silexbanken
1113 Krijt van Gulpen
1120 Afzettingen van Vaals
In het zuiden : bovenaan, Hard bros compact krijt met veel silexbanken
(Eenheid van Haccourt), onderaan, zuiver fijn wit krijt met weinig silexen
(Eenheid van Hallembaye)
In het noorden : bovenaan, heterogeen globaal sterk zandig en
glauconiethoudend krijt, onderaan kleiig-mergelig pakket naar siltig krijt
Glauconiethoudend kleiig kalkrijk zand met kleinesten (Smectiet van
Herve), aan de basis gerolde kwartskorrels. Aanwezigheid van kalkknollen en
onregelmatige kalkzandsteenbanken
1130 Zand van Aken Fijn zandpakket (glauconiet afwezig) en heterogeen klei, zand en ligniet
1300 Sokkel
1310
Boven-Carboon “Steenkoolterreinen
en -lagen)
1320 Kolenkalk Kalkstenen en dolomieten
1330 Devoon Dolomieten, schalies en kalkstenen
Donkere zachte schalies, zandstenen en kalkstenen Weinig steenkool in
onderste Namuriaan, in bovenste Westfaliaan steenkool
1340 Cambro-Siluur Massief van Brabant Schiefers, leistenen, kwartsieten, fillieten en (kwartso)fylladen
Bron
Haskoning Belgium bvba (2003-2); Claes, S., Frederickx, E., Gullentops, F. & Felder, W. (2001); Robaszynski, P., Dhondt A.V., &
Jagt, J.M.W. (2001); Delmer A., Dusar, M. & Delcambre, B. (2001); Verniers, J. et al. (2001),;Laga, P., Louwye, S. & Geets, S. (2001)

Figuur B3.14 Grondwaterlichamen in het Kempens Aquifersysteem (HCOV 0200)
Bron: VMM, afdeling Water
CKS_0200_GWL_1
0100 Quartiare Aquifersystemen Grind, zand en zandige leem
0200 Kempens Aquifersysteem
0230 Pleistoceen en Plioceen Aquifer
0231 Zanden van Brasschaat en/of Merksplas Middelmatige zanden,grijs en homogeen
0232 Zand van Mol Witgrijs grof zand met lignietbanken
0233 Zandige top van Lillo Glauconiethoudend groen grijze tot grijsbruine zanden
0234
0240 Pliocene kleiige laag
0241
0242
0250 Mioceen Aquifersysteem
0251
Zand van Poederlee en/of zandige top van
Kasterlee
Kleiig deel van Lillo en/of van de overgang
Lillo-Kattendijk
Kleiige overgang tussen de zanden van
Kasterlee en Diest
Zand van Kattendijk en/of onderste
zandlaag van Lillo
Middelmatige fijne zanden, licht glauconiet en klei houdend
Licht zandige en glauconiethoudende kleien
Licht zandige en glauconiethoudende kleien
Glauconiethoudende groen grijze zanden
0252 Zand van Diest Glauconietrhoudende half grove zanden met beetje klei
0254 Zanden van Berchem en/of Voort Glauconiet- en klei rijke zanden met schelpen
Bron Schiltz M., Vandeberghe N. & Gullentops F. (1993)
135

136
Het Centraal Kempisch Systeem (CKS)
Het Centraal Kempisch Systeem bestaat uit de
watervoerende lagen van het Kempens Aquifersysteem
(HCOV 0200), in de provincie Antwerpen, het
noordoosten van Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant;
en het noordwestelijk deel van Limburg. Twee van de
vier grondwaterlichamen die werden afgebakend in het
Centraal Kempisch Systeem behoren tot het SGD van de
Schelde, de andere 2 tot het SGD van de Maas.
Grondwaterlichamen in het stroomgebiedsdistrict van de
Schelde
Het grondwaterlichaam CKS_0200_GWL_1 (figuur B3.15)
bestaat uit een opeenvolging Mioceen tot Quartair
zand, afgewisseld met al dan niet belangrijke lokale
kleilagen, die behoren tot het Kempens Aquifersysteem
(HCOV 0200) en de Quartaire Aquifersystemen (HCOV
0100). De Quartaire Aquifersystemen zijn vrij homogeen
en bestaan voornamelijk uit zand en zandige leem. De
Pliocene kleiige laag bestaat hoofdzakelijk uit licht zandig
en glauconiethoudende klei en scheidt de Pleistocene en
Pliocene Aquifer van het Mioceen Aquifersysteem; deze
twee laatste subeenheden (HCOV 0230 en 0250) bestaan
GWL-code Opp. (km²)
Centraal Kempisch Systeem 3658,2
CKS_200_GWL_1 3419,00
CKS_250_GWL_1 239,20
Oppervlakte van de afzonderlijke grondwaterlichamen en de
oppervlakte van het Centraal Kempisch Systeem. De som van de
oppervlakten van de grondwaterlichamen is groter dan de totale
oppervlakte van het grondwatersysteem. De oppervlakte van
het systeem wordt bepaald door de som van de oppervlakten
van de drie (HCOV 0160) grondwaterlichamen. In de tabel zijn
enkel die grondwaterlichamen van het BLKS vermeld die zich in
het stroomgebieddistrict van de Schelde bevinden.
Bron: VMM, afdeling Water
CKS_0250_GWL_1
0100 Quartiare Aquifersystemen Grind, zand en zandige leem
0200 Kempens Aquifersysteem
0250 Mioceen Aquifersysteem
0252 Zand van Diest Glauconiethoudende half grove zanden met een beetje klei
Bron: Schiltz M., Vandeberghe N. & Gullentops F. (1993)
grotendeels uit groengrijze, glauconiethoudende zanden
met wisselende klei- en fossielinhoud.
Het betreft hier de zone ten noordoosten van het
dagzomen van de Formatie van Boom (Boom Aquitard,
HCOV 0300). Het grondwaterlichaam bezit een freatisch
karakter. De grondwaterstroming in dit grondwaterlichaam
is gevarieerd: enerzijds richting Schelde (in het westelijk
en oostelijk deel) en zuidwaarts richting Nete (in het
centrale deel). Het zuidelijk deel van de Noordelijke zanden
van de Kempen (CKS_0220_GWL_1) wordt ook hier bij
CKS_0200_GWL_1 genomen, om zo de begrenzing van
beide grondwaterlichamen te laten overeenkomen met de
waterscheidingslijn tussen het Maas- en het Scheldebekken,
waardoor er ook een meer eenduidige grondwaterstroming
binnen het grondwaterlichaam wordt bekomen.
Grondwaterlichaam CKS_0200_gwl_1 wordt onderaan
begrensd door de Boom Aquitard (HCVO 0300), en
bovenaan door de topografie, en in het noordelijk deel,
ter hoogte van CKS_0220_GWL_1, door de basis van
het Complex van de Kempen (HCOV 0220). Zowel de
oostelijke als noordoostelijke grens wordt gevormd
door een combinatie van de grens met Nederland en de
waterscheidingslijn tussen het Maas- en het Scheldebekken
(zijnde ook de systeemgrens met het Maassysteem).
De westelijke grens wordt gevormd door enerzijds de
Nederlandse grens, de grens van de Boom Aquitard (HCOV
0300) en anderzijds door het voorkomen van verzilt
grondwater. De zuidelijke grens wordt bepaald door het
dagzomen van de Boom Aquitard.
Een deel van het Centraal Kempisch Systeem, ter hoogte
van de Scheldepolders, is verzilt. De diepte waarop de
verzilting is doorgedrongen, is echter nog niet gekend.
Dat gebied, waarvan een apart grondwaterlichaam is
gemaakt, is toegekend aan het Kust- en Poldersysteem
(KPS), gezien de kenmerken danig verschillend zijn van de
grondwaterlichamen die behoren tot Centraal Kempisch
Systeem. Het verzilt grondwaterlichaam wordt in detail
beschreven in KPS_0160_GWL_3 (zie boven).
Het freatisch grondwaterlichaam CKS_0250_gwl_1 (Figuur
3.15) bestaat uit een tijdens het Mioceen uitgeschuurde geul

(“Diestiaangeul”), die later werd opgevuld met het Zand
van Diest (HCOV 0252). De Miocene sedimenten van de
Formatie van Diest bestaan uit zand en zandsteenbanken.
De grondwaterstroming in deze zanden is volgens de
topografie, maar wordt sterk beïnvloed door de Demer.
Het Mioceen Aquifersysteem bestaat grotendeels uit
groengrijze, glauconiethoudende zanden met wisselende
klei- en fossielinhoud. Deze Diestiaangeul wordt bedekt
door een vrij homogeen zand en zandige leem, afzettingen
uit de Quartaire Aquifersystemen.
Grondwaterlichamen in het stroomgebiedsdistrict van
de Maas
Grondwaterlichaam CKS_0220_gwl_1 bestaat uit de
Quartaire Aquifersystemen met (alluviale) deklagen en
in het noordoosten afzettingen van het hoofdterras, en
het Kempens Aquifersysteem met het klei-zand complex
van de Kempen (HCOV 0220). De ondergrens van het
grondwaterlichaam wordt gevormd door de basis van het
complex van de Kempen (HCOV 0220) dit is voornamelijk
de Klei van Rijkevorsel (HCOV 0223). De westelijke grens
wordt deels gevormd door de verzilte gebieden en deels
door bestaande gegevens van het complex van de Kempen
GWL Opp (km²)
Centraal Kempisch Systeem 552
CKS_0220_GWL_1 552
CKS_0200_GWL_2 552
Oppervlakte van de
afzonderlijke grondwa-
terlichamen en de
oppervlakte van het
Centraal Kempisch Sys-
teem. De som van de
oppervlakten van de
grondwaterlichamen
is groter dan de totale
oppervlakte van het
grondwatersysteem.
Bron: VMM, afdeling
Figuur B3.15: Grondwaterlichaam MS_0200_GWL_1 (Kempens Aquifersysteem) en MS_0 200_GWL_2 (Kempens Aquifersysteem in de
centrale slenk) i nhet Maassysteem in het stroomgebiedsdistrict van de Maas
Bron: VMM, afdeling Water
in Nederland. De zuidelijke grens wordt gevormd door de
grens van het Zand van Beerse (HCOV 0220). Het Zand
van Beerse (HCOV 0222) komt onregelmatig voor, dus het
Complex van de Kempen bestaat praktisch alleen maar uit
klei (HCOV 0221 en HCOV 0223).
Grondwaterlichaam CKS_0200_gwl_2 wordt bovenaan
begrensd door de basis van het Complex van de Kempen
(HCOV 0220) en onderaan door de Boom Aquitard (HCVO
0300). De noordelijke, westelijke en oostelijke grens wordt
gevormd door de Nederlandse grens of door de bestaande
gegevens van de basis van het Mioceen aquifersysteem
(HCOV 0250). De zuidelijke grens wordt gevormd door
de waterscheidingslijn tussen het Maasbekken en het
Scheldebekken. De grondwaterstroming is in noordelijke
richting, naar de Beneden-Maas.
Water
137

138
0200 : KEMPENS AQUIFERSYSTEEM
0230 Pleistoceen en Plioceen Aquifer
0100 : QUARTAIRE AQUIFERSYSTEMEN
CKS_0220_GWL_1
0140 Alluviale deklagen Heterogene afzettingen van klei, zand en veen
0150 Deklagen Homogene afzettingen van lemig zand of zandige leem
0171 Afzettingen Hoofdterras Zand- en grindhoudende afzettingen met dikke leemlenzen
0200 : KEMPENS AQUIFERSYSTEEM
0220 Klei-zand complex van de Kempen
Bron
CKS_0200_GWL_2
0231 Zanden van Brasschaat en/of Merksplas Middelmatige zanden,grijs en homogeen
0232 Zand van Mol Witgrijs grof zand met lignietbanken
0233 Zandige top van Lillo Glauconietrijke groen grijze zanden
0234 Zand van Poederlee en/of zandige top van Kasterlee
0240 Pliocene kleiige laag
0221 Klei van Turnhout Klei met een weinig silt
0222 Zand van Beerse Bruingrijs zandpakket met humeuze tot venige lagen
0223 Klei van Rijkevorsel Grijze tot blauwgrijze klei soms silteus
Middelmatige fijne zanden, licht glauconiet
en klei houdend
0241 Kleiig deel van Lillo en/of van de overgang Lillo-Kattendijk Licht zandige en glauconietrijke kleien
0242 Kleiige overgang tussen de zanden van Kasterlee en Diest Licht zandige en glauconietrijke kleien
0250 Mioceen Aquifersysteem
0251 Zand van Kattendijk en/of onderste zandlaag van Lillo Glauconietrijke groen grijze zanden
0252 Zand van Diest
Glauconietrijke half grove zanden met
beetje klei
0254 Zanden van Berchem en/of Voort Glauconietrijke zanden met schelpen
Bron Haskoning Belgium, bvba (2003-1);, Verniers, J. & De Batist, M. (2000); Wouters L. & Vandenberghe, N. (1994); Bogemans,
F. & Mostaert F.
Haskoning Belgium, bvba (2003-1);, Verniers, J. & De Batist, M. (2000); Wouters L. & Vandenberghe, N. (1994); Bogemans,
F. & Mostaert F.

Het Maassysteem
Het Maassysteem komt voor in het oostelijk Maasbekken
in de provincie Limburg en bestaat uit de Quartaire
Aquifersystemen (HCOV 0100) en het Kempens
Aquifersysteem (HCOV 0200) die aan de onderkant
worden afgesloten door de slecht doorlatende Boom
Aquitard (HCOV 0300). De westelijke begrenzing van het
Maassysteem met het “gelijkaardige” Centraal Kempisch
Systeem wordt gevormd door de waterscheidingskam op
het Kempisch Plateau tussen het Maas- en Scheldebekken.
De noordelijke en oostelijke grenzen van het Maassysteem
zijn gewestgrenzen. De zuidelijke grens wordt gevormd
door de dagzomingslijn van de Boom Aquitard.
Het Maassysteem bestaat uit drie grondwaterlichamen
waarvan één bestaat uit de Quartaire Aquifersystemen
en overal in het Maassysteem het eerste ondiepe
grondwaterlichaam vormt. De twee diepere
grondwaterlichamen bestaan uit het Kempens
Aquifersysteem en zijn gescheiden van elkaar door de
begrenzing van de Roerdalslenk in het noordoosten van
het Maassysteem.
Als eerste watervoerende laag komt overal in het
Maassysteem de Quartaire Aquifersystemen MS_0100_
gwl_1 voor. Dit grondwaterlichaam bestaat uit de Quartaire
Maas- en Rijnafzettingen (grind/zand/leem). Op de meeste
plaatsen vormt dit grondwaterlichaam een hydrogeologisch
geheel met het onderliggende Kempens Aquifersysteem. In
het zuidelijk deel van het Maassysteem echter, rusten de
Maasgrinden onmiddellijk op de slecht doorlatende Boom
Aquitard zodat zij er een afzonderlijke waterlaag vormen.
Dit grondwaterlichaam wordt nog bedekt door een deklaag
van gemiddeld enkele meters dik (afhankelijk van locatie
zandig, zandlemig of lemig).
De afzettingen van het Kempens Aquifersysteem MS_
0200_gwl_1 kunnen globaal als één watervoerend pakket
aanzien worden. Er kunnen echter minder doorlatende
horizonten (lignietlagen in het Zand van Mol, kleiige
overgang tussen de zanden van Kasterlee en Diest)
voorkomen die plaatselijk aan het grondwaterlichaam
een semi-freatisch karakter bezorgen. Naar beneden toe
bestaat het grondwaterlichaam eveneens uit minder goed
doorlatende lagen (Zanden van Voort en de Zanden van
Eigenbilzen). Het grondwaterlichaam wordt onderaan
afgesloten door de Boom Aquitard.
Het Kempens Aquifersysteem in de centrale slenk
MS_0200_gwl_2 bestaat uit de “Afzettingen ten
noorden van de Feldbiss-breukzone”, een afwisseling van
zand- en kleilagen, waaronder op grote diepte (> 200 m
–MV) de Pleistoceen en Plioceen Aquifer en het Mioceen
Aquifersysteem voorkomen, die nog afgesloten worden
door de Boom Aquitard. Aangezien de waterproductie
zich beperkt tot maximaal 300 m – MV (databank
grondwatervergunningen) wordt deze diepte als
ondergrens voor dit grondwaterlichaam aangenomen.
De “Afzettingen ten noorden van de Feldbiss-breukzone”
komen overeen met de Nederlandse “Kiezeloölietformatie”.
Deze formatie is kenmerkend voor de Roerdalslenk
en bestaat uit sedimenten die door rivieren werden
aangevoerd vanuit het zuiden. Door de grote activiteit
van de Roerdalslenk werd tot 200 m sediment afgezet. De
verschillende lithologische eenheden van de “Afzettingen
ten noorden van de Feldbiss-breukzone” die ten dele
boven elkaar en ten dele naast elkaar voorkomen hebben
een sterk wisselende dikte en varieren van zeer fijn
materiaal (vette klei) tot zeer grof materiaal (grind). Ook
komt er bruinkool voor.
GWL Opp (km²)
Maassysteem 875,99
MS_0100_GWL_1 875,99
MS_0200_GWL_1 558,59
MS_0200_GWL_2 280,08
Oppervlakte van de afzonderlijke grondwaterlichamen en de
oppervlakte van het Maassysteem. De som van de oppervlakten
van de grondwaterlichamen is groter dan de totale oppervlakte
van het grondwatersysteem.
Bron: VMM, afdeling Water
139

140
Figuur B3.16: Grondwaterlichaam
MS_0100_GWL_1 (Quartiar Aquifer-
systeem) in het Maassysteem in het
stroomgebiedsdistrict van de Maas
Bron: VMM, afdeling Water
Figuur B3.17: Grondwaterlichaam CKS_0220_GWL_
1 (complex van de Kempen) en grondwaterlichaam
CKS_0200_GWL_2 (Noordelijke Zanden van de
Kempen) in het Centraal Kempisch Systeem in
het stroomgebiedsdistrict van de Maas
Bron: VMM, afdeling Water

0100 : QUARTAIRE AQUIFERSYSTEMEN
MS_0100_GWL_1
0140 Alluviale deklagen Leem, klei, zandige leem
0150 Deklagen
0151 Zandige deklagen Zand
0152 Zand-lemige deklagen Zand-leem
0153 Lemige deklagen leem
0170 Maas- en Rijnafzettingen
Bron
0171 Afzettingen Hoofdterras Zand- en grindhoudende afzettingen met dikke leemlenzen
0172 Afzettingen Tussenterrassen Grind en fijn zand met plaatselijk kleilaagjes
0173 Afzettingen Maasvlakte Grof grind met plaatselijk leemlaagjes
Haskoning Belgium bvba (2003-2); Van Autenboer, T., De Coster, D., & De Smedt, P. (1986); Sels, O., Claes, & Gullentops,
F. (2001);
0200 : KEMPENS AQUIFERSYSTEEM
0230 Pleistoceen en Plioceen Aquifer
MS_0200_GWL_1
0232 Zand van Mol Grove tot fijne zanden soms met lignietlagen en kleilenzen
0234 Zandige top van Kasterlee Glauconiethoudende fijne kleiige zanden
0240 Pliocene kleiige laag
0242
0250 Mioceen Aquifersysteem
Bron
Kleiige overgang tussen de zanden van
Kasterlee en Diest
0252 Zand van Diest
0253 Zand van Bolderberg
Glauconiethoudende fijne kleiige zanden
Groen grove glauconietzanden met limonietbanken en
fosfaatconcreties. Onderaan fijne mika- en kalkhoudende zanden
(van Dessel)
*Zand van Houthalen : :medium fijne glauconietzanden met
ligniet
*Zand van Bolderberg : wit geel fijn zand met limoniet
*Zand van Maasmechelen : fijn en grof zand met ligniet
0254 Zanden van Voort Glauconietzanden en sterk kleiige glauconietzanden
0256 Zand van Eigenbilzen Fijn tot zeer fijn siltige zanden
Haskoning Belgium bvba (2003-2); Van Autenboer, T., De Coster, D., & De Smedt, P. (1986); Sels, O., Claes, & Gullentops,
F. (2001);
141

142
0200 : KEMPENS AQUIFERSYSTEEM
0210 Afzettingen ten noorden van de Feldbiss-breukzone
0211
Zandige eenheid boven de
Brunssum I-klei
0212 Brunssum I-klei
0213 Zand van Pey
0214 Brunssum II-klei
0215 Zand van Waubach
0230 Pleistoceen en Plioceen Aquifer
MS_0200_GWL_2
Fijne en grove witgrijze zanden
Afwisseling van donkere ligniteuze klei met lignietlagen. De lignietlagen
kunnen een dikte bereiken van 3-4 m en bevatten opvallend veel
houtfragmenten.
Matig tot grof grijs zand soms met een typische klei-intercalatie van 2-3 m
dikte middenin. Het zand is soms wat ligniethoudend en bereikt doorgaans
een dikte tussen 5 en 20 m en komt vrijwel overal in de Roerdalslenk voor
Vrij homogeen kleipakket waarin dunne fijnzandige laagjes en donkere
lignieteuze klei en lignietlagen voorkomen. De dikte varieert van enkele
meters tot enkele tientallen meters
Grof grijswit zand en grind met plaatselijk lignieteuze zones en dunne klei- of
lignietlagen. De dikte bedraagt tussen de 50 en 100 m.
0232 Zand van Mol Grove tot fijne zanden soms met lignietlagen en kleilenzen
0234 Zandige top van Kasterlee Glauconiethoudende fijne kleiige zanden
0250 Mioceen Aquifersysteem
Bron
0252 Zand van Diest
0253 Zand van Bolderberg
Groen grove glauconietzanden met limonietbanken en fosfaatconcreties.
Onderaan fijne mika- en kalkhoudende zanden (van Dessel)
*Zand van Houthalen : :medium fijne glauconietzanden met ligniet
*Zand van Bolderberg : wit geel fijn zand met limoniet
*Zand van Maasmechelen : fijn en grof zand met ligniet
0254 Zanden van Voort Glauconietzanden en sterk kleiige glauconietzanden
0256 Zand van Eigenbilzen Fijn tot zeer fijn siltige zanden
Haskoning Belgium bvba (2003-2); Van Autenboer, T., De Coster, D., & De Smedt, P. (1986); Sels, O., Claes, & Gullentops,
F. (2001);

143

144