Kaptein Seeley Japie Greyling se ondervraer - Afrikanergeskiedenis

KAPTEIN SEELY
ryk. Dit het later ook by hom
gewone held weer te ontmoet.)
KAPTEIN J. E. B. SEELY
P. VAN ZYL,
Laerskool
Japie Greyling.
(In sy boek ,,Fear and be slain"
wat in 1931 verskyn het, gee kaptein
Jack Seely op bladsye 89-96 'n volledige
beskrywing van die voorval met
die kinderheld, Japie Greyling. Na afloop
van die Tweede Vryheidsoodog
het hy navraag in Suid-Afrika laat doen
om die heldhaftige seun wat bereid was
om ses geweerlope, 'n kwaai kaptein
(kaptein Seely) en nog veertien ander
soldate te weerstaan eerder as om sy
vader en vaderland te venaai, op te
spoor. Daarna moes hy die saak met
vraelyste laat oplos, omdat verskeie persone
daarop aanspraak gemaak het dat
hulle di6 dapper seun was. Kort voor die
onthulling van die Japie Greylingmonument
op 23 November 1966 het die
skrywer van hierdie artikel ook te doen
gekry met 'n nasaat van nog 'n aanspraakmaker
op die heldedaad. Voldoen.
de bewyse is egter in die verlede ingewin
om die werklike held uit te wvs. Deur
die toedoen van Seely is die akker van
kinderhelde met nog 'n kinderheld ver-
'n lewensideaal geword om die buiten-
As kind was Jack seely 'n uiters lewendige knaap en het baie
dikwels waaghalsige streke 'aange.',ang. Geen w"onder dut hy 'n leier
onder sy maats v/as en ook hulle bewondering vir sy vindingrykheid
afgedwing het. Hy_wou-baie gr,,,,g 'n soldaat word en het 'n?eeglike
opleiding aan'nmilit6re kollege dJurloop. Tydens die Tweede vryh"eidsoorlog.het_hy
die rang van kaptein beklee en het tydens die Eerste
\T6reldoorlor Q9t4-191S) een van die hoogste militGre poste in
Brittanje beklee.
L"" hy-ry jongman op die skip die ,,Kaikoura', gewerk het, het
die Tafelbaai aangedoen. Die gesig
-skip
van Tafetbuoli ,n omgewing
het hom so mer bewondering vervul dat-hy in ekstase uitgeroepiet dal
dit die mo_oiste_plek op aarde is. Min het hy geweet dat liy iarZ latet as
Britse soldaat daat aan wal sou gaan om t"*.r di" tw"e Bolrerepublieke
te veg.

Tydens 'n besoek aan Nieu-Seeland het hy sir George Grey ontmoet,
wat goewerneur aan die Kaap was. (Grey-Kollege in Bloemfontein,
waar Japie Greyling na die Tweede Vryheidsoorlog skoolgeg an
het, is na hom vernoem.)
Gedurende die Tweede Vryheidsoorlog het hy as kaptein onder
lord Kitchener diens gedoen en was bekend as 'n voorbeeldige mens'
gewilde leier en dapper soldaat. Hy het 'n baie groot bewondering vir
die Boerevegters gehad en het hulle as dapper, beskaafde en eerlike
mense beskou. (Lees maar sy boeke ,,Fear and be slain" en ,,Advenfure".)
In Maart 190L het die voorval op die plaas Smaldeel met Japie
Greyling afgespeel. Hy het op 'n vurige Arabiese ponie met die naam
,,Maharajah" gery, toe hy en twintig ander ruiters op die plaashuis
afgestorm het. Al wou hy klein Japie maar net skrikmaak om lewensbelangrike
inligting van hom te kry, het hy homself daarna altyd ver'
wyt dat hy die seun so met die vuurpeloton die skrik op die lyf. geiaag
het. Kort na hierdie voorval het hy na Engeland teruggekeer en op 31
Mei 1901 by Plymouth aan wal gestap. Hy was tot lid vir ,,Isle of
'Wight"
vir die Laerhuis verkies. Kort na sy terugkeer het hy verskeie
Britse koerante oor die kole gehaal oor die ,,wolhaarstories" en valse
berigte wat daat oor die sogenaamde ,,wrede Boere" verskyn het. Na
die oodog het hy bevriend getaak met generaal Louis Botha en het
daar interessante briefwisseling tussen hulle ontstaan. Seely het eenkeer
'n afgesant na Suid-Afrika gestuur om Japie Greyling te oorreed
om op sy koste 'n besoek aan Brittanie af te 16. Jaoie het egter geweier,
omdat hy'n kwaai asma-lyer was en niks van publisiteit gehou het nie.
In L93l verskyn Seely se boek ,,Fear and be slain". Hy het 'n
eksemplaar aan Japie Greyling gestuur met 'n inskripsie in sy eie
handskrif voor in die boek waarin hy die voorval van 1901 in her'
innering roep. Di6 boek behoort vandag aan Japie Greyling (inr) van
Bethlehem (O.V.S.). Die volgende gedeelte kom in die boek voor:
,,Then I saw one of the most beautiful things that I have ever
seen in my life. The boy was *ansfigured by patriotism and devotion.
He lifted his head, looked me straight in the face, put his hands behind
his back and said in a loud clear voice: 'Ich sall ne sag' (dit is: ek sal
nie s6).
As long as I live I shall never forget that wonderful moment when
love of father, home and country triumphed over imminent and
apparently certain death."
In 1937 het Seely (toe burggraaf Mottistone) na Suid-Afrika ge'
kom, maar moes weens siekte weer terugkeer sonder dat hy Japie
Greyling kon opsoek. Dit was vir hom 'n diepe teleurstelling.