BKW Over Parthenocissus gesproken... 42/2004 - De Boomkwekerij

De Boomkwekerij 42 (15 oktober 2004)
20
Gewas
Heesters/coniferen
Over
Parthenocissus
Een klein sortiment waarvan de naamgeving al tijden voer is voor discussie.
De plant in kwestie is Parthenocissus. Hoe ziet de Nederlandse
productie van de wilde wingerd er uit en wat vraagt de handel?
Het is een kwarteeuw geleden dat keurmeesters
van de Koninklijke Vereniging
voor Boskoopse Culturen (KVBC) het
Parthenocissus-sortiment tegen het licht
hielden. Het keuringsrapport, dat in 1981
verscheen, telde slechts vijf gewassen met
sterren: alle vijf cultivars van P. tricuspidata.
’Green Spring’ en ’Veitch Boskoop’
kregen drie sterren, ’Veitchii Robusta’ en
gesproken...
Parthenocissus quinquefolia
’Engelmannii’
’Lowii’ twee en ’Minutifolia’ één.
Stuk voor stuk zijn deze cultivars nog
altijd in de handel. Alleen zorgt de naamgeving
voor verwarring. Dit probleem werd
al in 1992 aangekaart in De Boomkwekerij;
de verwarring betrof het onderscheid
tussen Parthenocissus uit winterstek en geente
cultivars, wat in de praktijk onbegrip
en teleurstelling opleverde.
Kweker Bart van der Starre vindt dat deze cultivar zijn ranken heel mooi
over een muur hangt.
Foto’s: Ferry Noordam
Kwekers
Volgens Siegfried
Zuhr, houder van de
Nederlandse PlantencollectieParthenocissus,
wordt de cultivar
’Veitchii’ geënt op
P. quinquefolia of op
P. q. ’Engelmannii’.
Zuhr omschrijft ’Veitchii’
als een cultivar
met zeer grote (20 tot
zelfs 30 cm) glanzende
bladeren, met een felrode
herfstkleur. Deze
cultivar vormt geen
wortels aan de over de
grond groeiende ranken.
Bij ’Veitch Boskoop’ daarentegen is winterstek
de vermeerderingsmethode. Deze
cultivar heeft matig grote bladeren (10
tot 14 cm), die in de herfst bruinrood tot
scharlakenrood verkleuren. Zuhr noemt
het een wanprestatie van kwekers wanneer
afnemers de geënte ’Veitchii’ bestellen en
vervolgens een gestekte ’Veitch Boskoop’
krijgen geleverd.
Hoewel Zuhr boomkweker in ruste is,
maakt hij nog ieder jaar voor kwekerij C.
Esveld uit Boskoop een aantal veredelingen.
Een andere kweker uit de Boskoopse
regio die veredelt, is Tom van Dijk uit
Hazerswoude. Jaarlijks zet hij zo’n 6.000
Parthenocissus af aan de traditionele Boskoopse
handel. In totaal omvat zijn sortiment
een kleine tien soorten en cultivars,
zoals: P. tricuspidata ’Lowii’, ’Minutifolia’,
’Purpurea’, ’Green Spring’ en P. henryana.
Verder is hij ook bezig met de wat nieuwere
cultivars, zoals P. t. ’Fenway Park’ en P.
’Star Shower’. Als enige niet-geënte Parthenocissus
kweekt Van Dijk nog ’Veitch
Boskoop’.
„Ik kweek wat ik zelf mooi vind’’, aldus
Van Dijk. Bijzonder mooi is in zijn ogen
de weinig gekweekte ’Minutifolia’. De
handel zou wat hem betreft daar best
meer aandacht voor mogen hebben. „Het
is een schitterende waterval van hangende
blaadjes.’’
Wijd en zijd
Van een heel andere orde is de productie
van Bart van der Starre uit Boskoop. Jaarlijks
zet dit bedrijf ruw geschat een kwart
miljoen Parthenocissus in de markt, verdeeld
over onder meer de 75cm- en 1,20mstok
(vier stokken in P16) en de 40cm-stok
in P9. De belangrijkste soorten en cultivars
zijn: P. quinquefolia, P. q. ’Engelmannii’ en
P. tricuspidata ’Veitchii’. Volgens Van der
Starre is deze ’Veitchii’ de cultivar die in
Boskoop wijd en zijd onder die naam op de
P. quinquefolia
Deze winterharde soort is een topper
in de verkoop bij onder meer kwekerij
De Tip uit Erica.
markt wordt gebracht. Los van wat Van der
Starre doet, herhaalt Zuhr zijn opmerking dat
wat in het ‘Boskoopse’ vrij algemeen ’Veitchii’
heet, in de meeste gevallen de gestekte ’Veitch
Boskoop’ betreft.
Van der Starre zegt over de ’Veitchii’ die hij
in productie heeft, dat deze het beste zelfhechtend
is; beter dan ’Engelmannii’ en bovendien
met een mooiere herfstkleur. ’Engelmannii’ is
echter gemakkelijk te kweken en vormt een
fraaie, stevige plant. Bovendien laat juist deze
cultivar, aldus Van der Starre, de ranken heel
mooi over een niet te hoge muur hangen.
Verder kweekt de Boskoper relatief kleine
aantallen van ’Green Spring’ en de bonte
P. henryana. ’Green Spring’ moet worden
geënt en henryana is niet geheel winterhard.
De laatste vindt Van der Starre daarom vooral
geschikt voor de afzet naar zuidelijke landen
en voor de kuipplantenmarkt.
Top 10
Bij klimplantenkwekerij Hoogeveen uit Hazerswoude
behoort Parthenocissus tot de
belangrijke gewassen. „Hij maakt deel uit
van de top 10 binnen ons bedrijf’’, zegt Siem
Hoogeveen, zonder overigens aantallen te
noemen. Zijn sortimentslijst vermeldt ’Veitch
Boskoop’, ’Veitchii Robusta’, P. quinquefolia
en P. q. ’Engelmannii’. Hoogeveen heeft twee
maten: twee 45cm-stokken in P11 en drie
60cm-stokken in P14. De eerste noemt hij een
actiemaat. Daarin worden uitsluitend ’Veitch
Boskoop’ en ’Engelmannii’ geleverd. In P14 is
het gehele sortiment leverbaar.
’Veitch Boskoop’ is goed voor meer dan
de helft van de afzet in deze productgroep.
Hoogeveen roemt het rode uitlopen van deze
cultivar en de fraaie verkleuring in het najaar.
’Veitchii Robusta’ kweekt hij veel minder.
Door het enten is deze duurder dan de uit
winterstek vermeerderde cultivars. ’Veitchii
Robusta’ onderscheidt zich door het grote
leerachtige blad. De plant leent zich volgens
Hoogeveen voor tuincentra die zich van el-
P. ’Veitchii’
Inkoper Jan Boelens beweert dat
kwekers het niet zo nauw nemen
met de soortechtheid van ’Veitchii’.
kaar willen onderscheiden.
Hoogeveen noemt Parthenocissus een
sterke plant met weinig ziekten, die bovendien
overal groeit. Hij betreurt het alleen
dat de fraaie herfstkleur voorbijgaat aan de
kopers op het tuincentrum in het voorjaar
en de vroege zomer. Hoogeveen ziet graag
de wilde wingerd met andere typische
herfstkleurproducten gezamenlijk gepromoot
onder één thema.
De kweker benadert het probleem ook
van de andere kant. Hij neemt één cultivar
in productie die op een andere kwekerij als
sport is gevonden. Deze sport, genaamd
’Veitchii Atrop’, is de hele zomer door rood
van kleur; volgens Hoogeveen ideaal voor
de afzet in het late voorjaar en de voorzomer.
Een P. t. ’Purpurea’ maakt reeds al uit
van de Nederlandse Plantencollectie. Collectiehouder
Zuhr vraagt zich af of het
verstandig is om een nieuwe cultivar een
naam te geven die dicht bij een bestaande
ligt. Wijkt de plant echt af, dan zou ook de
naam moeten afwijken. De wijze waarop
Hoogeveen deze aanvulling op zijn sortiment
naar voren brengt, wijst wel op een
geheel nieuwe cultivar. Pas in 2006 levert
hij de eerste planten uit.
Klimplantenkwekerij De Tip uit Erica
exporteert veel klimplanten naar Scandinavië.
Voor die markt is de winterhardheid
van groot belang. Volgens Bert Nijkoops
van De Tip geldt dat zeker voor de drie
wilde wingerds in zijn sortiment: ’Veitchii’,
P. quinquefolia en P. q. ’Engelmannii’. „Die
zijn niet alleen winterhard, maar ze lopen
ook goed.’’
Nijkoops kweekt „heel wat’’ klimplanten,
maar juist de wilde wingerd komt
van elders. Jaarlijks koopt de Drent tussen
12.000 en 15.000 Parthenocissus in. Die
vermarkt hij samen met een zeer breed
sortiment andere klimplanten. Hij spreekt
in dit verband niet van een concept, maar
eerder van een ‘plantlijn’.
Afnemers
Net als andere klimplanten wordt ook
Parthenocissus via de bloemenveilingen
verhandeld. Voor de helft is dat onder de
productcode ‘overig’. Daaronder kan dus
elke willekeurige cultivar vallen. De enige
cultivars die er de afgelopen paar jaar qua
aanvoer nog enigszins uitsprongen, waren
’Engelmannii’, ’Veitch Boskoop’ en ’Veitchii’.
Teruglopende aanvoer?
Op papier varieert de aanvoer van 53.000
stuks in 2001 tot 92.500 in 2002 en 41.000
in 2003. Dit jaar blijft de teller staan op
circa 20.000. Dat lijkt op een teruglopende
aanvoer. Daar wil Jos Duin, productmanager
bij de VBA in Aalsmeer, echter niet aan.
Hij wijst op alle gemengde en gemixte partijen
met klimplanten die via de VBA hun
weg naar de klant vinden. Daarin komt
steevast Parthenocissus voor.
Mirjan den Drijver, beursmanager bij FloraHolland
in Naaldwijk, tipt de groeiende
afzet van klimplantconcepten aan. Ook
daarin draait Parthenocissus goed mee.
Grote afzetlanden voor deze concepten en
daarmee indirect voor de wilde wingerd,
zijn Duitsland en Groot-Brittannië. Frankrijk
volgt volgens Den Drijver op afstand.
Een professionele afnemer van Parthenocissus
is Mostert de Winter uit Hardinxveld-Giessendam.
Dit bedrijf is actief op het
gebied van daktuinen en houdt zich in het
verlengde daarvan bezig met het aankleden
van gevels. Bedrijfsleider Hans van Cooten
ziet persoonlijk graag een Parthenocissus
die niet hecht, maar wel slingert. „Het is
wellicht een schaap met vijf poten. Veel van
onze opdrachtgevers willen geen hechtende
planten aan hun gevels.’’ In de praktijk kan
dit volgens Van Cooten worden opgelost
door op een gevel een raamwerk aan te
brengen, waarin een klimplant zich naar
boven slingert. Doet een wilde wingerd dat,
dan is dat Van Cooten zeer lief. Hij noemt
het een prachtige plant met bovendien
keuze in groot en klein blad.
Naast zijn dagelijkse werk is Van Cooten
vice-voorzitter van de vereniging van
Dak- en Gevelgroenspecialisten, een sectie
binnen de Vereniging van Hoveniers en
Groenvoorzieners. Als hij zijn oor te luisteren
legt bij collega’s, dan bevestigen deze de
afkeer die veel opdrachtgevers hebben van
zelfhechtende klimmers zoals de wilde wingerd.
‘Het blijft een moeilijk verhaal’, is een
regelmatig terugkerende verzuchting. „In
dit vak vindt vrijwel iedereen Parthenocissus
een klimplant die een bredere toepassing
verdient’’, aldus Van Cooten, „vooral
wanneer er ook wintergroene wilde win-
gerds zijn.’’ De wintergroene soort
De Boomkwekerij 42 (15 oktober 2004)
21

De Boomkwekerij 42 (15 oktober 2004)
22
Heesters/coniferen
Afnemers
P. tricuspidata ’Green Spring’
Deze cultivar behaalde in 1981 drie sterren tijdens de sortimentskeuring.
Parthenocissus sempervirens is echter onvoldoende
winterhard, wat juist wel vereist
is voor de professionele gevelbegroening.
Bij Mostert de Winter vindt de wilde
wingerd toch regelmatig toepassing. Het
bedrijf bekleedt met deze klimmer tal van
geluidsschermen. Daar is een goed hechtende
Parthenocissus juist ideaal voor,
P. henryana
Deze soort behoort tot de productie van
Tom van Dijk uit Hazerswoude.
meent Van Cooten. Hij ziet in die situaties
graag de grootbladige typen toegepast.
Daarvan is hij meer geporteerd dan van
de kleinbladige. Een bijzonder aspect van
deze toepassing vormt echter de gevoeligheid
voor strooizout. Daarop moet de
soortkeuze worden afgestemd, benadrukt
Van Cooten.
Verrijking
Net als Van Cooten vraag ook Peter
Bouw uit Barneveld zich af of er
wintergroene Parthenocissus bestaat.
Die zou in zijn ogen een verrijking
van het sortiment zijn. Hij runt een
architectenbureau en een hoveniersbedrijf,
onder de vlag van Peter Bouw
Groenconcepten. Af en toe sturen zijn
opdrachtgevers bewust aan op het opnemen
van de wilde wingerd in een beplantingsplan.
Bouw zelf geeft daarbij
de voorkeur aan P. tricuspidata. „Het
is een soort die goed hecht.’’ Welke
Partenocissus hij werkelijk toepast,
hangt volgens hem voor een belangrijk
deel af van het aanbod. Voor zijn
opdrachtgevers maakt de uiteindelijke
keuze niet zoveel uit, weet hij. Voor
de ‘gemiddelde’ klant is een wilde
wingerd gewoon een wilde wingerd en
niet meer dan dat.
Voor Jan Boelens, inkoper voor
de Intratuin-vestigingen van Drenth
Inkoop in voornamelijk Noord-Nederland,
is de ene wingerd de andere
Verwarrende
naamgeving
Parthenocissus sempervirens is, zoals de
naam suggereert, wintergroen. Voor wie
uit is op een bladhoudende wilde wingerd,
is deze klimmer volgens collectiehouder
Siegfried Zuhr echter niet het
‘ei van Columbus’. De plant is namelijk
onvoldoende winterhard. Volgens Zuhr
zou P. sempervirens sterk lijken op de
bladverliezende P. quinquefolia of P.
inserta. Hij voegt er gelijk aan toe dat P.
sempervirens volgens sortimentsdeskundigen
nu Cissus striata zou moeten heten.
In het productcodeboekje van de gezamenlijke
veilingen geldt de naam van
deze Cissus als synoniem voor P. inserta.
Verwarrend genoeg brengt Smit Kwekerijen
uit Sappemeer sinds enkele jaren
een Parthenocissus striata als kamerplant
op de markt, onder het label van de Eden
Collection. Alle planten uit deze collectie
hebben bijzondere namen meegekregen,
zoals Watermeloenplant, Schildpadplant
en Eendepootje. Voor de kamerplant
Parthenocissus bedacht Smit de naam
Suikerdruifje. Het publiek ziet deze plant
duidelijk zitten, want de productie groeide
in enkele jaren naar een niveau van
meer dan 200.000 planten in P10,5, P12
en P19. Die gaan voornamelijk naar het
buitenland. Echter, ook bij veel Nederlandse
tuincentra staat het Suikerdruifje
zoetjes aan op de verkooptafels.
juist niet. Hij twijfelt regelmatig aan de
soortechtheid van ’Veitchii’. „Spreek ik
de kweker daarop aan, dan zegt hij dat
hij die altijd als ’Veitchii’ verkoopt. Daar
erger ik mij aan.’’ De ’Veitchii’ die Boelens
uit Italië haalt, heet volgens hem terecht
zo. Daarvandaan komen de zware maten
van 1,20 en 1,50 m. „Dan zie je gelijk ook
het mooie grote blad van deze cultivar.’’
In de bestellingen van Drenth Inkoop
komt ’Green Spring’ de laatste twee jaar
steeds vaker voor. Verder koopt Boelens
ook P. quinquefolia en P. q. ’Engelmannii’
in, alhoewel het hier om relatief
kleine aantallen gaat. Boelens kan voor
de ontwikkelingen moeilijk een verklaring
aandragen. De verkooptafels zeggen
genoeg. „De klant pakt quinquefolia en
’Engelmannii’ veel minder vaak. Dat kunnen
we gewoon zien.’’
Guus Wijchman
Wijchman is freelance journalist
voor De Boomkwekerij, boomkwekerij@hortipoint.nl.