TVN 166 : HOUTEN BINNENSCHRIJNWERK - Doorsolutions

Deze Technische Voorlichting werd opgesteld door de werkgroep Binnenschrijnwerk
ontstaan uit het Technisch Komitee Schrijnwerk-Rolluiken, waarvan de
voorzitter de Heer R. DUPONT is.
Voorzitter:
SAMENSTELLING VAN DE WERKGROEP
de H. A. DARDENNE, aannemer van schrijnwerken, Wevelgem
Leden:
de HH. S. DE DOBBELAERE, aannemer van schrijnwerken, Knesselare
A. DE KEZEL, aannemer van schrijnwerken, Mariakerke bij Gent
A. DE POTTER, aannemer van schrijnwerken, Kruishoutem
J. DUBOIS, laboratoriumhoofd, W.T.C.B.
G. LACROIX, aannemer van schrijnwerken, Fleurus
J. LEYSSENS, aannemer van schrijnwerken, Brussel
G. LIPPENS, aannemer van schrijnwerken, Deurne
R. ROSSEEUW, aannemer van schrijnwerken, Kortrijk
R. SCHWANEN, aannemer van schrijnwerken, Thimister
V. VAN HOORDE, aannemer van schrijnwerken, Ninove
J. VAN HOYE, aannemer van schrijnwerken, Vaux-sous-Chèvremont
Sekretaris-verslaggever :
de H. P. VEROUGSTRAETE, adjunkt van het afdelingshoofd Technisch
Advies, W.T.C.B.
We danken de leden van het Technisch Komitee Wand- en vloerbekledingen
(W.T.C.B.) en van de werkgroep Parket (Febelhout) alsook de HH. Baert (De
Coene Products) en Vandermaat (Theuma) voor hun gewaardeerde medewerking.
December 1986
WETENSCHAPPELIJK EN TECHNISCH CENTRUM VOOR HET BOUWBEDRIJF
Verantwoordelijke uitgever: A. Legros
Lombardstraat 41, 1000 Brussel
Drukkerij Puvrez n.v.
Fonsnylaan 59, 1060 Brussel
Instelling erkend bij toepassing van de besluitwet van 30 januari 1947
Maatschappelijke zetel: Lombardstraat 41, 1000 Brussel
Proefstation: avenue Pierre Holoffe 21, 1342 Limelette
Het, zelfs gedeeltelijk, overnemen of vertalen van de
tekst van onderhavige Technische Voorlichting is
slechts toegelaten na schriftelijk akkoord van de
verantwoordelijke uitgever.

VOORWOORD
Dikwijls wordt van de veronderstelling uitgegaan dat het houten binnenschrijnwerk van
een gebouw in droge omstandigheden geplaatst wordt. Het lijkt dan ook misschien
onnodig de invloed van vocht op dit bouwelement te onderzoeken.
Nochtans toont de dagelijkse praktijk van de aannemer van schrijnwerken voldoende aan
dat er wel degelijk een rechtstreeks verband bestaat tussen beide. Het behoud van de
kwaliteit van het houten binnenschrijnwerk is inderdaad in vele gevallen afhankelijk van
het al of niet aanwezig zijn van vocht en van de maatregelen die ter bescherming van het
binnenschrijnwerk genomen worden.
Allen die tot de totstandkoming van deze Technische Voorlichting bijgedragen hebben,
hebben het derhalve nuttig geacht hun ervaringen op dat gebied kenbaar te maken aan
alle belanghebbenden.
A. DARDENNE,
Voorzitter van de werkgroep « Binnenschrijnwerk »
3

De bedoeling van onderhavige Technische Voorlichting
bestaat erin de invloed van vocht op de
kwaliteit van houten deuren, parketten, bekledingen,
... die binnen worden geplaatst, te verklaren.
Daartoe zal eerst en vooral nagegaan worden van
waar dit vocht afkomstig kan zijn. Vervolgens wordt
bepaald welke maatregelen moeten genomen worden
om de nadelige invloed van vocht op het
binnenschrijnwerk tegen te gaan. Tenslotte worden
in een aantal bijlagen enkele bijzondere onderwerpen
in detail behandeld.
Aangezien hout altijd één van de basismaterialen
geweest is waaruit binnenschrijnwerkelementen
vervaardigd werden, zal in deze tekst voornamelijk
aan de eigenschappen van dit materiaal aandacht
geschonken worden. In vroegere jaren was het hout
zelfs het enige materiaal dat kon gebruikt worden
om deuren, parketten, muur- en plafondbekledingen,
enz. uit te voeren (afb. 1). Vandaag hebben
naast het hout ook andere materialen, zoals kunst-
4
Afb. 1 - Binneninrichting in hout (oude stijl).
1. INLEIDING
stoffen en metalen, hun weg gevonden naar de
markt van het binnenschrijnwerk. Men kiest deze
materialen zeer dikwijls uitgaande van het standpunt
dat ze minder vochtgevoelig zijn.
Omwille van zijn warm en estetisch karakter, zijn
gemakkelijke verwerking, zijn goede technische
kwaliteiten wordt echter nog in vele gevallen de
voorkeur gegeven aan het houten binnenschrijnwerk
(afb. 2). Bovendien zou het vochtgevoelig-zijn
van hout geen reden mogen zijn om het gebruik
ervan te beperken. Bij goede verwerking en goede
behandeling van dit materiaal zijn immers geen
vochtinvloeden te verwachten die voor het behoud
van het binnenschrijnwerk nadelig zouden zijn.
Door bepaalde ontwerp- en uitvoeringsregels in
acht te nemen en door na de plaatsing van het
schrijnwerk een aangepast binnenklimaat te behouden
in de woning, zullen de houten bouwelementen
steeds tot voldoening van alle bouwpartners kunnen
toegepast worden.
Afb. 2 - Houten plafond (moderne stijl).

Het is duidelijk dat in het kader van deze Technische
Voorlichting niet alle praktijksituaties die op
de werf voorkomen, kunnen behandeld worden. Er
wordt echter wel gestreefd naar het vastleggen van
een aantal basisprincipes die, indien ze nageleefd
worden, tot een goede uitvoering van het binnenschrijnwerk
moeten leiden.
Sommige in de tekst opgegeven procedures, uit te
voeren metingen, e.d. kunnen overdreven lijken en
de indruk geven dat ze met de dagelijkse uitvoeringspraktijk
niet overeenstemmen. Hierbij mag
nochtans niet uit het oog verloren worden dat een
ervaren architekt of aannemer vele van deze
maatregelen vrijwel als een automatisme in zijn
werkorganisatie opgenomen heeft. Zo zou het bij
voorbeeld voor iedere parketplaatser voor de hand
moeten liggen dat de vochtigheidsgraad van de
dekvloer dient te worden gemeten vooraleer tot de
plaatsing van het parket te kunnen overgaan.
Nochtans blijken soms problemen te ontstaan ten
gevolge van het niet-naleven van dergelijke elementaire
voorzorgen, zowel in het stadium van het
ontwerp, als bij de uitvoering, de plaatsing of het
gebruik van het binnenschrijnwerk. Het zal dan ook
voor alle bij het bouwgebeuren betrokken partners
nuttig zijn deze basisprincipes in herinnering te
brengen.
5

Het is dan ook duidelijk dat de plaatsing van het
binnenschrijnwerk moet voorafgegaan worden door
een aantal zorgvuldig uitgevoerde vaststellingen en
metingen. De schrijnwerker kan op de werf visuele
vaststellingen uitvoeren, aan de hand waarvan hij
zich een beeld kan vormen van de situatie :
- de kleur van betonelementen, van dekvloeren,
van metselwerk, ... kan soms een aanduiding
geven van het al of niet vochtig-zijn van de
ruwbouw
- de aanwezigheid van kondensatie op beglazingen,
op koudebruggen, ... kan wijzen op een
hoge vochtigheid van de binnenlucht (afb. 4)
- een aftekening van vochtvlekken kan op infiltratieproblemen
wijzen (afb. 5).
Deze vaststellingen vormen een eerste aanwijzing
omtrent de plaatsingsomstandigheden. Ze zijn echter
meestal onvoldoende precies om te kunnen
besluiten welke eventuele technische maatregelen
moeten genomen worden vooraleer tot de plaatsing
van het binnenschrijnwerk over te gaan.
8
Afb. 4 - Kondensatie op dubbele beglazing.
Afb. 5 - Vochtvlekken ten gevolge van lekkende leidingen.
Precieze informatie zal enkel bekomen worden door
het uitvoeren van metingen. Zo zal het meestal
nuttig zijn een meting uit te voeren van:
- het vochtgehalte van de binnenschrijnwerkelementen
(afb. 6)
- het vochtgehalte van de omgevende ruwbouwkonstruktie
(afb. 7)
- de relatieve luchtvochtigheidsgraad en de temperatuur
van de binnenlucht (afb. 8).
Afb. 6 - Meting van het vochtgehalte van binnenschrijnwerk.
r:
Afb. 7 - Meting van het vochtgehalte van de ruwbouw.
Afb. 8 - Meting van het binnenklimaat met de psychrometer.

Gezien blijkbaar niet iedereen vertrouwd is met
dergelijke metingen, moet de interpretatie van de
bekomen resultaten met de nodige voorzichtigheid
gebeuren. De meting van het vochtgehalte van hout
wordt verklaard in Bijlage 2 (p. 38).
Het is pas wanneer deze metingen aantonen dat de
plaatsingsvoorwaarden aanvaardbaar zijn, dat de
werken kunnen aangevat worden.
In de loop van deze Technische Voorlichting zal
opgegeven worden wanneer de plaatsingsvoorwaarden
als gunstig mogen beschouwd worden.
Wanneer deze voorwaarden niet gunstig zijn, moet
de plaatsing uitgesteld worden totdat uit later
uitgevoerde bijkomende metingen blijkt dat het
schrijnwerk niet nadelig zal beïnvloed worden door
het vochtgehalte van de omgevende struktuur of
door het binnenklimaat.
Bij ongunstige plaatsingsomstandigheden moet het
de aannemer ten stelligste aangeraden worden de
beslissing tot het uitstellen van de plaatsing schriftelijk
mede te delen aan de architekt of de opdrachtgever.
Hierbij moeten eveneens de redenen die tot
deze beslissing geleid hebben, vermeld worden.
9

3. VOCHTGEHALTE
VAN DE VERSCHILLENDE BOUWELEMENTEN
3.1 VOCHTGEHALTE VAN HET VOOR HET BIN­
NENSCHRIJNWERK GEBRUIKTE HOUT
3.11 Tijdens de plaatsing
Tijdens de plaatsing van het binnenschrijnwerk
moet het vochtgehalte van het gebruikte hout in
overeenstemming zijn met de temperatuur en de
relatieve vochtigheid van de omgevende binnenlucht.
Het hout moet dus gedroogd zijn tot het
evenwichtsvochtgehalte. Dit is het vochtgehalte dat
Afb. 9 - Drogen van het hout met de natuurlijke droogmetode.
het hout als gevolg van zijn hygroskopische eigenschap
uiteindelijk zal bereiken onder konstante
klimatologische omstandigheden C).
Het drogen van het hout kan gebeuren met behulp
van de natuurlijke droogmetode, waarbij het gedurende
een welbepaalde tijd in het buitenklimaat
(beschut tegen rechtstreekse zonnestraling en
regen) blootgesteld wordt (zie afb. 9). Deze droogtechniek
laat echter niet toe het hout te drogen tot
een vochtgehalte van 8 % tot 12 0/0, wat voor
binnenschrijnwerk meestal een vereiste is. De
natuurlijke droogmetode wordt dan ook best aangevuld
met een kunstmatig droogprocédé (zie
afb. 10). De behandeling en de verwerking van
gedroogd hout worden in Bijlage 3 (p. 40) beschreven.
Afb. 10 - Drogen van het hout met de kunstmatige droogmetode.
(1) In Bijlage 1 (p. 36) worden bijkomende inlichtingen gegeven betreffende het evenwichtsvochtgehalte van het hout.
11

Wanneer op het ogenblik dat de plaatsing moet
aangevat worden het houtvochtgehalte niet in
evenwicht is met het binnenklimaat, en indien ten
gevolge hiervan problemen kunnen optreden, moet
de plaatsing uitgesteld worden tot het hout zijn
evenwichtsvochtgehalte bereikt heeft. Indien echter
het binnenklimaat niet kan beschouwd worden als
een « normaal» klimaat, moeten eerst en vooral de
temperatuur en de relatieve vochtigheid van de
binnenlucht aangepast worden.
3 .. 12 Na de plaatsing
Soms wordt vastgesteld dat het houten binnenschrijnwerk,
hoewel het zorgvuldig tot zijn evenwichtsvochtgehalte
werd gedroogd, enkele weken
of maanden na de plaatsing toch in belangrijke
mate begint te werken (krimpen of zwellen). Dikwijls
moet de oorzaak hiervan gezocht worden in een
belangrijke wijziging van de relatieve vochtigheid
van de binnenlucht. Het komt tegenwoordig dikwijls
voor dat ten gevolge van onvoldoende verwarming
en verluchting van de woning de relatieve luchtvochtigheid
gedurende te lange tijd, te hoog blijft.
Afbeelding 13 (p. 13) geeft hiervan een voorbeeld.
Hier worden de resultaten voorgesteld van de
metingen die gedurende enkele dagen in de slaapkamer
van een eengezinswoning verricht werden.
Men stelt vast dat de gemiddelde luchttemperatuur
in deze kamer gedurende de meetperiode ongeveer
17 oe bedroeg, terwijl de gemiddelde relatieve
luchtvochtigheid ongeveer 85 % bereikte. In dergelijke
klimaatomstandigheden zal het hout na verloop
van tijd tot een evenwichtsvochtgehalte van
ongeveer 19 % komen (zie grafiek van afbeelding
3, p. 7).
Wanneer men er nu rekening mee houdt dat bij
voorbeeld het hout van een parketvloer meestal
kunstmatig gedroogd wordt tot een vochtgehalte
van ongeveer 10 0/0, dan ligt het voor de hand dat
ten gevolge van het strenge binnenklimaat (te hoge
relatieve vochtigheid van de binnenlucht), deze
parketvloer na enige tijd ernstige vervormingen kan
vertonen (zwellen van de parketstroken, loskomen
van de ondergrond, ...).
Wanneer bovendien in woningen met een dergelijk
vochtig binnenklimaat, koudebruggen bestaan in
de konstruktie (bij voorbeeld ter plaatse van betonnen
lintelen), dan zal op deze plaatsen een belangrijke
kondensatie, en op den duur zelfs schimmelvorming
(zie afb. 1) kunnen optreden. Het houten
schrijnwerk dat met dergelijke koudebruggen in
aanraking komt (bij voorbeeld gordijnkasten), zal dit
kondensatievocht opnemen, zodat na een zekere
tijd het hout aangetast kan worden.
In deze Technische Voorlichting zal niet in detail
ingegaan worden op de mogelijkheden tot regeling
van het binnenklimaat, noch op de konstruktieve
maatregelen die kunnen genomen worden om
e) Zie literatuurlijst nr. 8.
12
Afb. 11 - Schimmelvorming op koudebrug.
kondensatie op koudebruggen te vermijden. Hiervoor
wordt verwezen naar de Technische Voorlichting
153 « Vochthuishouding in gebouwen» (2).
Het andere uiterste, namelijk een te droog binnenklimaat,
komt echter ook dikwijls voor, en dit vooral
in gebouwen die voorzien zijn van centrale verwarming.
Afbeelding 12 geeft het voorbeeld van een
houten binnendeur die vóór de plaatsing gedroogd
was tot een vochtgehalte van 11 0/0. Tijdens de
plaatsing, die uitgevoerd werd in de zomerperiode,
heerste in de woning waarin men deze deur
plaatste een normaal binnenklimaat. Na de eerste
winterperiode, die gekenmerkt werd door zeer lage
buitentemperaturen, werd echter vastgesteld dat de
massieve vulpanelen van het deurblad een belangrijke
krimp hadden ondergaan. Ook de hoekverbindingen
vertoonden openstaande naden.
Afb. 12 - Krimp van massieve vulpanelen in een binnendeur.

2 3 4
Afb. 14 - Waterdichte folie aangebracht in de ruwbouwkonstruktie
ter bescherming van een parket tegen vochtigheid.
1. vloer op volle grond 4. dekvloer
2. randvoeg 5. parket
3. waterdichte folie
Een kontrole van het binnenklimaat toonde aan dat
men de woning in die mate had verwarmd, dat
volgende waarden bekomen vverden :
- temperatuur van de binnenlucht : 22 oe
- relatieve vochtigheid van de binnenlucht : 35 0/0.
In zo een warm en droog binnenklimaat zal het hout
een evenwichtsvochtgehalte van 7 % aannemen
(zie grafiek van afb. 3, p. 7). Het is .dus duidelijk dat
na de plaatsing, het hout van de deur van 11 0/0
naar 7 % droogde, wat onvermijdelijk tot krimp
aanleiding heeft gegeven. Het bleek in dit geval dat
na het opnieuw instellen van een normaal binnenklimaat,
het houtvochtgehalte terug steeg naar 10 à
11 0/0, en dat de openstaande naden en verbindingen
verdwenen.
3.13 Besluit
Laten we tot besluit eraan toevoegen dat indien na
de plaatsing het binnenklimaat te vochtig of te
droog wordt, de schrijnwerker niet aansprakelijk
mag gesteld worden voor de problemen die hieruit
zullen voortvloeien. Wanneer na kontrole blijkt dat
het binnenklimaat niet kan beschouwd worden als
een « normaal» klimaat moeten dus eerst maatregelen
genomen worden (bij voorbeeld meer verwarmen,
meer ventileren, ...) om dit te verhelpen.
3.2 VOCHTGEHALTE VAN DE OMGEVENDE
RUWBOUWKONSTRUKTIE
Wat het vochtgehalte van de ruwbouwkonstruktie
betreft, kan men een onderscheid maken tussen de
14
1
Afb. 15 - Vervorming van parketstroken ten gevolge van
vochtinvloeden .
invloed van het bouwvocht aanwezig in de ruwbouw
en de invloed van het vocht dat naderhand in de
konstruktie is gedrongen.
In elk geval mag de vochtigheid van de ruwbouwkonstruktie
waartegen het binnenschrijnwerk
aangebracht wordt, geen oorzaak zijn van belangrijke
wijzigingen van het houtvochtgehalte. Indien
nodig moeten bij het ontwerp van de ruwbouw
aangepaste schikkingen voorzien worden 'om het
opnemen van vocht door het binnenschrijnwerk te
beletten. Dit kan gebeuren door het aanbrengen
van waterdichte folies (afb. 14).
3.21 Bouwvocht
Ruwbouwelementen vereisen dikwijls voor hun
konstruktie het gebruik van een min of meer
belangrijke hoeveelheid water. Zo moet bij voorbeeld
voor het bouwen van een normale eengezinswoning
gerekend worden op 3.000 à 4.000 I water.
Het grootste deel van dit vocht moet geleidelijk uit
de woning kunnen verdwijnen door droging van de
ruwbouw tot zijn evenwichtsvochtgehalte.
Wanneer het binnenschrijnwerk moet geplaatst
worden op ruwbouwelementen die nog een belangrijke
hoeveelheld bouwvocht bevatten, zal men
soms genoodzaakt zijn de plaatsing uit te stellen tot
de ruwbouw voldoende droog is. Een dikwijls
voorkomend voorbeeld hiervan is de plaatsing van
een parketvloer op een onvoldoende droge dekvloer.
Het is pas wanneer deze laatste voldoende
droog is (maximum 3 % vochtgehalte voor een
cementgebonden dekvloer, maximum 1 % vochtgehalte
voor een dekvloer op basis van anhydriet),
dat men tot de plaatsing van het parket mag
overgaan.
Wanneer na de plaatsing van een parket problemen
optreden die moeten toegeschreven worden aan
een te vochtige dekvloer zal de schrijnwerker
dikwijls medeverantwoordelijk gesteld worden voor
de schade (afb. 15). Door de plaatsing uit te voeren

4.1 GEBRUIKTE HOUTSOORTEN
Voor binnendeuren kunnen vrijwel alle houtsoorten
gebruikt worden. De keuze is meestal afhankelijk
van estetische overwegingen en van het al of niet
beschikbaar-zijn van bepaalde houtsoorten. Nochtans
kan ook de reaktie van het hout op vochtinvloeden
(grote of minder grote stabiliteit) een keuzebepalende
faktor zijn.
In tabel 2 (p. 18) C) wordt een aantal houtsoorten
opgegeven die kunnen gebruikt worden voor het
uitvoeren van binneninrichtingen, en dus ook voor
binnendeuren.
4.2 KLASSERING VAN DE DEURVLEUGELS
De deurvleugels kunnen geklasseerd worden volgens
de aard van de gebruikte materialen (hout,
metaal, glas, ...), volgens de beweging van de deur
(draaideur, zwaaideur, schuifdeur, ...) of volgens
haar plaats in het gebouw.
De plaats van de deur kan belangrijk zijn wat de
eventuele vochtinvloeden betreft. Voor binnenschrijnwerk
wordt in de STS 53 (2) een onderscheid
gemaakt tussen :
- binnendeuren; dit zijn deuren die geplaatst
worden in een muur die de lokalen met een
ekwivalent binnenklimaat binnenin een gebouw
en behorende tot éen woning, scheidt
- bordesdeuren; dit zijn deuren die geplaatst
worden in een muur die binnenin een gebouw,
de lokalen met een verschillend binnenklimaat
scheidt.
De bouwheer of zijn architekt bepaalt als funktie
van de plaats van de deur, de kategorie waarin ze
moet worden ondergebracht en bijgevolg de voor-
4. BINNENDEUREN
schriften waaraan ze moet voldoen inzake kromtrekking,
schokvastheid, enz.
Een dergelijke klassering is belangrijk wanneer de
deuren met hout of aanverwante produkten opgebouwd
zijn, omdat deze materialen hygroskopisch
zijn (vochtopneming en vochtafgifte, met als gevolg
zwelling en krimp). Het is echter meestal onmogelijk
om deze klassering te gebruiken zonder te
beschikken over de resultaten van laboratoriumproeven,
uitgevoerd door de fabrikant van de
deuren. Bij dergelijke proeven wordt de weerstand
van de deuren tegen opeenvolgende schommelingen
van het klimaat en tegen hygrotermische
gradiënten bepaald en worden de hieruit volgende
scheluwte en kromming van het deurblad opgemeten
(afb. 17) (3).
Afb. 17 - Meting van de lokale vlakheid van deurbladen e).
(1) Deze tabel is overgenomen uit Aflevering 21 «Binnenschrijnwerk » van het Algemeen bestek voor de uitvoering van
privé-bouwwerken (zie literatuurlijst nr. 6).
(2) Zie literatuurlijst nr. 4.
(3) Uittreksel uit de catalogus « Portes » van de Documentation Française du Bätiment (Paris, december 1978). Met de toelating van de
uitgever, waarvoor onze beste dank.
17

00 Tabel 2 - Houtsoorten voor binnenhuisinrichtingen
Kleur
Meest gebruikte
handelsnaam
Wetenschappelijke
naam
Volume-
massa
(kg/m
Klasse
3 )
L R Br D
LOOFHOUT
Beschrijving
AFRORMOSIA Pericopsis elata 700(2) X X goudbruin nerf: fijn
AFZELIA LINGUE Afzelia africana 750(2) X roodbruin nerf: middelmatig - tekeningen: zeldzaam
DOUSSIE
{Afzelia bipindensis
{ Afzelia pachyloba
APA Afzelia africana
BALAU (RED) Shorea sp. div. 750(3) X bruinrood nerf: fijn
BASRALOCUS Dicorynia guyanensis 750(2) X rood tot roodachtigbruin nerf: middelmatig tot grof
draad : soms warrig
BETE (Mansonia) Mansonia altissima 600(1) X bruin, soms geaderd nerf: fijn
BEUKEN Fagus sylvatica 700(2) X lichtbruin nerf: fijn - tekeningen: fijne spiegeltekening
op kwartier
Uitzicht Opmerkingen
BOSSE Guarea eedrata 600(1) X rozig nerf : fijn - draad : soms warrig cedergeur
DIAMBI Guarea laurentii 700(3) X X roosachtig bruin nerf: fijn tot middelmatig - tekeningen: breedgestreept
op kwartier - draad : tegendraad
DIBETOU Lovoa trichilioïdes 550(2) X geelbruin tot grijsbruin nerf: fijn tot middelmatig
- gouden schijn tekeningen: breedgestreept op kwartier
draad: tegendraad
EIKEN (EUROPEES) Ouercus sp. div. 700(2) X lichtbruin tot goudgeel nerf: grof tot middelmatig
tekeningen: spiegeltekeningen op kwartier
(tamelijk grote spiegels), vlamtekening op dosse
EIKEN Ouercus sp. div. 750(1) X lichtbruin tot goudgeel nerf: grof tot middelmatig
(AMERIKAANS WIT)
tekeningen: spiegeltekening op kwartier
(zeer grote spiegels)
EIKEN
(AMERIKAANS ROOD)
Ouercus sp. div. 700(3) X X lichtbruin nerf: grof - tekeningen: spiegeltekening op
kwartier (grote spiegels)
EIKEN (JAPANS) Ouercus sp. div. 650(1) X zeer licht bruin tot
goudgeel
nerf : middelmatig - tekeningen : spiegeltekening
op kwartier (zeer grote spiegels)
ESSEN (EUROPEES) Fraxinus excelsior 700(2) X licht oker nerf: grof - tekeningen : gevlamd op dosse
ESSEN (AMERIKAANS) Fraxinus americana 650(1) X licht oker tot lichtbruin nerf: grof - tekeningen: gevlamd op dosse
FRAMIRE Terminalia ivorensis 550(1) X geel tot licht geelbruin nerf: middelmatig - tekeningen : zeldzaam
draad : tamelijk recht, plaatselilke
onreg.elmatigheden
IEPEN Ulmus procera 650(3) X rosbruin nerf: matig grof - tekeningen : gevlamd op dosse,
fijne spiegeltekening op kwartier
draad : soms warrig
IROKO Chlorophora excelsa 650(2) X bruin tot donkerbruin nerf: middelmatig - tekeningen: breedgestreept
op kwartier - draad : tegendraad, dikwijls
onregelmatig

c.o
Tabel 2 - Houtsoorten voor binnenhuisinrichtingen (vervolg)
KASTANJE (TAMME) Castanea sativa 550(1) X bruingeel nerf: grof - tekeningen : gevlamd op dosse
KAUVULA Endospermum macrophyllum 450(3) X crème wit nerf: fijn
(+ verduurzaming)
KERSEN (EUROPEES) Prunus avium 550(3) X roodbruin nerf: fijn
KERSEN Prunus serotina 650(3) X lichtbruin met donkere nerf: fijn - draad : soms lichte tegendraad
(AMERIKAANS)
zones
LAUAN (WHITE) Parashorea sp. div. 500(1) X bleek rose tot licht rood nerf: middelmatig - tekeningen : breedgestreept
Pentacme sp. div. op kwartier - draad : tegendraad
LAUAN (LIGHT RED) Shorea sp. div. 550(3) X bleek rose tot lichtrood nerf : middelmatig - tekeningen : breedgestreept
op kwartier - draad : tegendraad
LAUAN (RED) Shorea sp. div. 600(3) X X bruinrood nerf: middelmatig - tekeningen : breedgestreept
op kwartier - draad : lichte tegendraad
LIMBALI Gilbertiodendron dewevrei 750(3) X . roodbruin tot nerf: middelmatig - draad : lichte tegendraad
donkerbruin
MAHONIE Khaya sp. div. 600(1) X X lichtbruin tot bruinrood nerf: middelmatig - tekeningen : breedgestreept
(AFRIKAANS)
op kwartier - draad : lichte tegendraad
MAPLE (HARD) Acer saccharum 700(3) X crème wit tot oker nerf: fijn - draad : soms golvend
tekeningen : soms gemoireerd op kwartier,
groeiringen aangegevendoor fijne strepenop dosse
MERANTI (WHITE) Shorea sp. div. 650(1) X X licht geelbruin nerf: middelmatig - tekeningen : breedgestreept Shorea's met gelijkaardige
op kwartier - draad : tegendraad kenmerken worden soms op de
markt gebracht onder de naam
« White Seraya »
MERANTI (YELLOW) Shorea sp. div. 650(3) X geelbruin nerf : middelmatig tot fijn Shorea's met gelijkaardige
tekeningen : breedgestreept op kwartier kenmerken worden soms op de
draad : tegendraad markt aangebracht onder de naam
« Yellow Seraya »
MERANTI Shorea sp. div. 500(1) X bleek rose tot lichtrood nerf: middelmatig - tekeningen: breedgestreept Shorea's met gelijkaardige
(LIGHT RED) op kwartier - draad : tegendraad kenmerken worden soms op de
markt gebracht onder de naam
« Light Red Seraya »
MERANTI (DARK RED) Shorea sp. div. 650(2) X roodbruin nerf : middelmatig Shorea 's met gelijkaardige
kenmerken worden soms op de
markt gebracht onder de naam
« Dark Red Seraya »
MERBAU Intsia palembanica 800(2) X roodbruin nerf: middelmatig
NOTEN (EUROPEES) Juglans regia 650(1) X grijsbruin geaderd nerf: middelmatig tot grof - tekeningen : golvend
donkerbruin draad : soms warrig
Bronnen: Kleur:
(1) BRE-PRL L licht
Building Research Establishment R = rood
Princes Risborough Laboratory (U.K.) Br = bruin
(2) TNO - Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (NL) D = donker
(3) Diverse bronnen.

N
Tabel 2 - Houtsoorten voor binnenhuisinrichtingen (vervolg)
OREGON Pseudotsuga menziesii 550(2) X licht tot lichtbruin nerf:..middelmatig - tekeningen : sterk gevlamd
op dosse, fijngestreept op kwartier
« PARANA PINE » Araucaria angustifolia 550(2) X licht tot grijsbruin, soms nerf: fijn
purperrood geaderd
« PIN DES LANDES» Pinus pinaster 600(3) X X min of meer donker nerf: grof - tekeningen : gevlamd op dosse
roodachtig gestreept
roodachtig bruin
« PIN DES LANDES Pinus pinaster 850(3) X X idem als « Pin des nerf: grof - tekeningen : gevlamd op dosse «qemrnaqe» : insnijding van een
(gemmé) » Landes », maar levende boom, zodanig dat harsgekleurder
gommen afgetapt kunnen worden
« PITCH-PINE » . Pinus sp. div. 650(3) X licht nerf: middelmatig - tekeningen: gevlamd op
dosse
P.N.G. Pinus sylvestris 500(2) X licht nerf: middelmatig - tekeningen : gevlamd op
(NOORDS GRENEN) dosse
« REDWOOD» Sequoia sempervirens 400(2) X roodbruin nerf :-grof - tekeningen: sterk gevlamd op dosse zwakke oppervlaktehardheid
kanten breken
VUREN Picea abies 450(2) X geelachtig wit nerf: fijn - tekeningen : gevlamd op dosse
Bronnen: Kleur:
(1) BRE-PRL L licht
Building Research Establishment R = rood
Princes Risborough Laboratory (U.K.) Br = bruin
I (2) TNO - Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (NL) D = donker
I (3) Diverse bronnen.

Naargelang men te maken heeft met binnendeuren
of met bordesdeuren worden aan deze vervormingen
beperkingen gesteld die in de STS 53 bepaald
zijn (4). Hieruit blijkt dat een totaal perfekte vlakheid
van het deurblad en de deUromlijsting nooit kan
geëist worden. Bij de toleranties die voortvloeien uit
de fabrikatie van de deuren, moeten dus nog de
toegelaten maatafwijkingen gevoegd worden die
veroorzaakt worden door de deuren aan verschillende
klimaten bloot te stellen.
4.3 VOCHTINVLOEDEN VÓÓR, TIJDENS EN NA
DE PLAATSING
Zoals uit hoofdstukken 2 en 3 blijkt, kan het
niet-naleven van een aantal basisprincipes of het
verwaarlozen van vochtinvloeden tot vermindering
van de kwaliteit van de geplaatste deuren leiden.
Over het algemeen kunnen volgende gevallen
voorkomen:
- plaatsing van deuren met een houtvochtgehalte
dat niet in overeenstemming is met het binnenklimaat
- plaatsing van deuren die korrekt gedroogd
werden tot het evenwichtsvochtgehalte, maar
die in een te vochtige ruwbouwkonstruktie bevestigd
worden (voornamelijk belangrijk voor de
deuromlijstingen)
- belangrijke wijziging van de relatieve vochtigheid
van het binnenklimaat na de plaatsing
(4) Zie literatuurlijst nr. 4.
22
- toevallige invloed van water, onder meer opzuigen
van reinigingswater via de onderkant van de
deuromlijstingen (afb. 18), nat worden van deuren
ten gevolge van lekkende leidingen, ...
Afb. 18 - Opzuigen van reinigingswater aan de onderkant van
een deuromlijsting.

5.1 GEBRUIKTE HOUTSOORTEN
Tabel 3 C) geeft de voor parketten meest gebruikte
houtsoorten. Deze houtsoorten worden gekozen
omwille van hun specifieke eigenschappen die ze
bijzonder geschikt maken voor parketvloeren
(vormvastheid, slijtvastheid, ...).
Deze tabel is niet beperkend. Sommige houtsoorten
kunnen op bepaalde ogenblikken niet beschikbaar
zijn, terwijl andere die niet in de tabel
opgenomen zijn wel kunnen geleverd zijn.
Alle in deze lijst vermelde houtsoorten kunnen
gebruikt worden als kophout. Op deze manier
gebruikt, biedt het hout een grotere weerstand
tegen slijtage.
Wat betreft de vochtigheid van het hout en van de
dekvloer, dienen de STS 44 en 45 (2) geraadpleegd
te worden.
De slijtvoorwaarden, waaraan een houtsoort onderworpen
mag worden, zijn funktie van het «verkeer»:
commercieel zwaar, commercieel licht,
woning (slaapkamer), sportzaal, industrieel.
De houtsoorten bestemd voor vloerbekleding en
van verwarmde lokalen moeten gedroogd worden
tot een vochtgehalte van 8 à 10 0/0.
5.2 PLAATSINGSTECHNIEKEN
Parketten kunnen geklasseerd worden naargelang
van de uitgevoerde motieven (strokenpatroon, blokmotief,
visgraatmotief, ...) of van de opbouw van het
5. PARKETVLOEREN
parket (massieve stroken, voorgeschuurd mozaïek,
legklare lamelvloer...).
Wat de eventuele temperatuur- en vochtinvloeden
betreft, kunnen de keuze van de plaatsingstechniek
en de draagkonstruktie waarop het parket wordt
gelegd, belangrijk zijn. Zo kan men een onderscheid
maken tussen de hierna beschreven plaatsingswijzen.
5.21 Rechtstreekse plaatsing op de balklaag of
op kepers (afb. 19)
In dit geval bestaat er in principe geen rechtstreeks
kontakt tussen de ruwbouwkonstruktie en de parketvloer.
Bovendien kan de luchtlaag tussen de
draagvloer en het parket eventueel bijkomend
verlucht worden, wat de afvoer van vocht kan
bevorderen.
Afb. 19 - Parket geplaatst op kepers.
1. parket, dikte 23 mm
2. keper, 38 x 68 mm
3. dichtingsfolie
4. draagstruktuur
(1) Deze tabel werd opgesteld door de Wetenschappelijke Raad van het Nationaal Houtvoorlichtingsbureau (N.H.V.S.) en werd
gepubliceerd in Houtnieuws nr. 66 (maart 1984).
(2) Zie literatuurlijst nrs. 2 en 3.
23

N
01
Tabel 3 - Voor parketten meest gebruikte houtsoorten (vervolg)
EIKEN
(EUROPEES)
Quercus sp. div. 700 (2) pa 11 X lichtbruin tot goudgeel
nerf: grof tot middelmatig
tekeningen: spiegeltekeningen op
kwartier (tamelijk grote spiegels),
vlamtekeningen op dosse
EIKEN
(AMERIKAANS WIT)
Quercus sp. div. 750 (1) pa I X lichtbruin tot goudgeel
nerf: grof tot middelmatig
tekeningen: spiegeltekening op
kwartier (zeer grote spiegels)
EIKEN (AME-
RIKAANS ROOD)
Quercus sp. div. 700 (3) pa 11 X X lichtbruin nerf: grof
tekeningen: spiegeltekening op
kwartier (grote spiegels)
ESDOORN Acer sp. div. 600 (1) de - X crème-wit nerf: fijn
(EUROPEES)
ESDOORN
(AMERIKAANS)
ESSEN
(EUROPEES)
ESSEN..
(AMERIKAANS)
IROKO
Acer sp. div.
Fraxinus excelsior
Fraxinus americana
Chlorophora excelsa
650 C)
700 (2)
650 (1)
650 (2)
pa
pa
pa
pa
SP
11
11
11
11
X
X
X
X
crème-wit tot licht
oker
licht oker
licht oker tot lichtbruin
bruin tot donkerbruin
nerf: fijn
tekeningen: soms golvend op kwartier
nerf: grof
tekeningen: gevlamd op dosse
nerf : grof
tekeningen: gevlamd op dosse
nerf: middelmatig
tekeningen: breedgestreept op
kwartier
draad: tegendraad, dikwijls onregel-
KASTANJE
(TAMME)
KERSEN
(AMERIKAANS)
KERUINGIYANG
MAHONIE
(AFRIKAANS)
Castanea sativa
Prunus serotina
Dipterocarpus sp. div.
Khaya sp. div.
550 C)
650 (3)
750 (3)
500 (3)
pa
de
pa
de
111
-
11
-
X
X
X
X
X
bruingeel
lichtbruin met donkere
zones
roodbruin
lichtbruin tot bruinroodmatig
nerf: grof
tekeningen: gevlamd op dosse
nerf: fijn
draad: soms tegendraad
nerf: grof
draàd : tegendraad
nerf : middelmatig
tekeningen: breedgestreept op
kwartier
draad: lichte tegendraad
MAHONIE
(AMERIKAANS)
MAPLE
(HARD)
Swietenia macrophylla
Acer saccharum
500 (2)
700 (3)
de
pa
-
11 X
X X bruinrood tot lichtbruin
crème-wit tot oker
nerf : middelmatig tot fijn
draad: soms tegendraad
nerf: fijn, soms golvend
tekeningen: soms gemoireerd op
kwartier, groeiringen aangegeven
door fijn&strepen op dosse
MERBAU Intsia palembanica 650 (2) pa I X roodbruin nerf: middelmatig
Bronnen: (*) pa = parket (* *) I = commercieel zwaar (* * *) L = licht
C) BRE-PRL de = dekoratieve motieven voor 11 = commercieel licht R = rood
Building Research Establishment parketten 111 = woning (verblijf) Br = bruin
Princes Risborough Laboratory (U.K.) pi = plankenvloer IV = woning (slaapkamer) D = donker
(2) TNO - Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (NL). kh = kopshout SP = sportzaal
IN = industrieel
(3) Diverse bronnen.

N
Cf) Tabel 3 - Voor parketten meest gebruikte houtsoorten (vervolg)
Meest gebruikte Wetenschappelijke
handelsnaam naam
Volumemassa
(kq/rn")
Type
(*)
Ver-
keer
(* *)
Klasse
Kleur (* * *)
Besch rijving
Uitzicht Opmerkingen
L R Br D
MUTENYE Gûibourtia arnoldiana 850 (1) pa I X bruin tot donkerbruin,
soms rood
geaderd
nerf : fijn tot middelmatig
draad: soms warrig
NOTEN
(AMERIKAANS)
OPEPE (Bilinga)
Juglans nigra
Nauclea diderrichii
650 (1)
750 (2)
de
pa
-
I X
X X donkerbruin tot lichtbruin
goudgeel tot oker
nerf : middelmatig tot fijn
tekeningen: geaderd
nerf: middelmatig tot grof
tekeningen: breedgestreept op
kwartier
draad: soms tegendraad, soms warrig
PANGA PANGA Millettia stuhlmannii 850 (2) pa I X donkerbruin geaderd nerf: middelmatig
tekening: gevlamd op dosse, fijngestreept
op kwartier
draad: soms tegendraad
Kanten breken
SAPELLI Etandrophragma cylindricum 600 (1) pa
de
11 X X donker roodbruin nerf: middelmatig
tekeningen: breedgestreept op
kwartier
draad: tegendraad
SIPO Etandrophragma utile 650 (2) pa
de
11 X X roodbruin nerf: middelmatig
tekeningen: breedgestreept op
kwartier
SUCUPIRA Bowdichia nitida 750 e) pa I X geelachtig bruin tot
donkerbruin
draad: tegendraad
nerf: middelmatig tot grof
tekeningen: gevlamd op dosse, fijngestreept
op kwartier
draad: onregelmatig
TEAK Tectona grandis 500 (2) pa 11 .X bruin tot donkerbruin nerf: middelmatig
tekeningen: gevlamd op dosse
WENGE Millettia laurentii 900 (2) pa I X donker nerf: middelmatig tot grof
tekeningen: gevlamd op dosse, fijngestreept
op kwartier
draad: soms tegendraad
Kanten breken,
Bronnen: (*) pa = parket (* *) I = commercieel zwaar (* * *) L = licht
C) BRE-PRL de = dekoratieve motieven voor iI = commercieel licht R = rood
Building Research Establishment parketten 111 = woning (verblijf) Br = bruin
Princes Risborough Laboratory (U.K.) pi = plankenvloer IV = woning (slaapkamer) D = donker
(2) TNO - Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (NL) kh = kopshout SP = sportzaal
IN e) = industrieel
Diverse bronnen.

Hoewel de bepaling van het vochtgehalte met
behulp van de carbidefles niet de meest gebruikelijke
is, is het toch de enige techniek die toelaat op
de werf juiste resultaten te bekomen, op voorwaarde
dat de meting korrekt en in representatieve
zones van de dekvloer uitgevoerd wordt. Het
volstaat niet zich tot één meting aan het oppervlak
van de dekvloer te beperken. Om een duidelijk
beeld te krijgen van de vochtigheidsgraad van de
ondervloer moet men :
- de metingen uitvoeren zo diep mogelijk in de
dekvloer, omdat het kan gebeuren dat de bovenste
zone ervan droger is dan het onderliggende
gedeelte. Beperkt men zich tot een meting in de
bovenste zone dan zou men verkeerd kunnen
besluiten dat de dekvloer voldoende droog is
over zijn volledige dikte en dat het parket dus
geplaatst mag worden. Het vocht dat zich in de
onderliggende zone bevindt zal echter na verloop
van tijd naar boven toe stijgen endaar :
- ofwel opgenomen worden door het hout van
het parket, met als gevolg het zwellen en
eventueel lostrekken van het hout
- ofwel opgenomen worden door de gebruikte
lijm (risico van verzeping en loskomen)
- ofwel tegengehouden worden door een waterdampdichte
lijmlaag (risico van blaasvorming
en opstuiken)
- verschillende metingen uitvoeren, vooral in het
geval van grote oppervlakken, om de homogeniteit
van het vochtgehalte van de dekvloer te
bekomen; meestal doet men minstens drie
metingen op representatieve plaatsen van het
lokaal
- minstens één meting naast een buitengevel
verrichten, om na te gaan of de dichtingsmem-
Slechte plaatsing van de waterdichte membranen in de spouwmuur
1. horizontaal scherm
2. cementering en eventueel bitumineuze bepleistering
28
Afb. 22 - Opneming van vocht in de dekvloer.
branen aan de voet der buitenmuren korrekt
geplaatst zijn; is dit niet het geval dan kan er in
de zone van de dekvloer die in kontakt komt met
de buitenmuur, een vochtdoordringing plaatsvinden
(ten gevolge van opstijgend grondvocht,
van slecht afgevoerd spouwwater, ...), wat
opnieuw problemen kan meebrengen in de
-
parketvloer (zie afbeelding 22)
minstens één meting in een hoek van het lokaal
verrichten, daar de droging van de dekvloer op
die plaatsen trager kan verlopen; dit is te wijten
aan het feit dat de luchtcirculatie en de natuurlijke
ventilatie in de hoeken van een lokaal
minder gunstig zijn.
Om een goede droging van de dekvloer toe te laten,
moet de gehele oppervlakte van de dekvloer tijdens
het volledige droogproces vrij blijven. Dikwijls worden
op de dekvloer, zodra deze verhard is, materialen
opgestapeld, waardoor hij in deze zones minder
vlug kan drogen dan het vrij gebleven deel ervan.
Indien na het aanbrengen van de dekvloer nog
werken moeten uitgevoerd worden (bij voorbeeld
metselen van sierschouwen) moet ervoor gezorgd
worden dat het hierbij gebruikte water geen herbevochtiging
van de dekvloer veroorzaakt. In dat
geval zal de vereiste droogtijd langer worden.
5.4 VOCHTINVLOEDEN VÓÓR, TIJDENS EN NA
DE PLAATSING
In het algemeen kunnen volgende gevallen voorkomen:
- plaatsing van parketten met een houtvochtgehalte
dat niet in overeenstemming is met het
binnenklimaat
Goede plaatsing van de waterdichte membranen in de spouwmuur
1. open vertikale voegen

- plaatsing van korrekt gedroogde parketten op
een te vochtige ruwbouwkonstruktie.
Een parketvloer moet bij levering en plaatsing een
vochtgehalte van 10 % ± 2 % hebben. Is dit niet
het geval, dan zal het parket, na plaatsing in een
normaal binnenklimaat, krimpen of zwellen tot het
hout zijn evenwichtsvochtgehalte heeft bereikt.
Wanneer men schade vaststelt bij korrekt gedroogde
parketvloeren, is dit zeer dikwijls toe te
schrijven aan de nadelige invloed van vocht uit de
ondergrond: te vochtige dekvloer, geen voldoende
Slechte plaatsing
1. waterinsijpeling
2. oppervlaktekondensatie
afsluiting van het opstijgend grondvocht, geen
voldoende konstruktieve voorzieningen voor het
tegenhouden van eventuele regeninfiltraties (bij
voorbeeld ter plaatse van balkon- en terrasdeuren)
(zie afb. 23).
Een belangrijke wijziging van het binnenklimaat
enige tijd na de plaatsing kan ook een nadelige
invloed hebben op het gedrag van de parketvloer,
evenals het toevallig kontakt met water, bij voorbeeld
in geval van lekkende leidingen (waterleidingen,
vloerverwarmingssysteem, ...) of bij reiniging
met te veel water.
Goede plaatsing
1. metaalprofiel
2. elastische massa
3. driehoeksprofiel (hout, kunststofschuim)
4. termische isolatie
5. deklaag (pleister of platen)
Afb. 23 - Plaats van het waterdichte membraan ter plaatse van een balkondeur.
29

6.1 ZWEMBADEN
6. HOUTEN MUUR- EN PLAFONDBEKLEDINGEN
Het binnenklimaat van zwembaden wordt gedurende
lange periodes gekenmerkt door vrij hoge
luchttemperaturen en door een zeer hoge relatieve
luchtvochtigheid. Er kunnen echter ook op bepaalde
ogenblikken meer «normale» klimaattoestanden
ontstaan, bij voorbeeld bij de lediging en het
onderhoud van het zwembad.
Het hout dat in zwembaden gebruikt wordt kan dus
aan een grote verscheidenheid van klimaten blootgesteld
worden (afb. 24). Het zal dan ook nodig zijn
het werken van het hout (zwellen en krimpen), dat
hiervan het gevolg kan zijn, op te vangen door
aangepaste konstruktieve schikkingen. Bij gebruik
van hout in zwembaden is het vereist een aangepaste
studie uit te voeren waarbij rekening wordt
gehouden met de in het zwembad te verwachten
klimaatomstandigheden. Deze studie valt ten laste
van de ontwerper.
In elk geval zal het op zijn minst nodig zijn de
raadgevingen die hierna volgen voor het gebruik
van hout in vochtige lokalen strikt na te leven.
Afb. 24 - Houten muur- en plafondbekleding in een zwembad.
30
IN VOCHTIGE LOKALEN
6.2 VOCHTIGE LOKALEN
Ook gewone woningen en gebouwen kunnen lokalen
bevatten waarin een hoge relatieve luchtvochtigheid
heerst of waarin belangrijke vochtschommelingen
voorkomen (keukens, badkamers, wasplaatsen,
slaapkamers ...) (afb. 25). Voor de plaatsing
van hout in deze vochtige lokalen wordt
aanbevolen:
- stabiele houtsoorten met recht draadverloop te
kiezen
- de relatieve vochtigheid van de vertrekken bij
hun ingebruikneming progressief te verhogen
(vooral belangrijk voor zwembaden), opdat het
vochtgehalte van het hout gelijkmatig zou evolueren
Afb. 25 - Houten muur- en plafondbekleding in een badkamer.

- indien nodig, het hout voorzien van een aangepaste
beschermingsbehandeling C).
Over het algemeen moet aangeraden worden de
houten elementen verscheidene dagen vóór de
uitvoering op te slaan in het lokaal waarin ze
moeten worden geplaatst, ten einde het hout in een
toestand te brengen waarin het zijn evenwichtsvochtgehalte
kan bereiken. Dit is in de praktijk
echter niet altijd mogelijk (beschikbaarheid van de
lokalen, kans op diefstal of beschadiging van de
opgeslagen materialen, ...).
6.3 WIJZIGING VAN DE VOCHTIGHEIDSOM·
STANDIGHEDEN VAN DE LOKALEN
Wanneer de relatieve vochtigheid van de binnenlucht
in een vertrek progressief wordt gewijzigd, zal
dit slechts een gelijkmatige dimensionele schommeling
van de houten elementen veroorzaken,
zonder schadelijke vervorming ervan. Deze dimensionele
schommelingen moeten echter wel opgevangen
worden door aangepaste konstruktieve
maatregelen. Enkele voorbeelden van dergelijke
maatregelen zijn:
- het gebruik van aangepaste houtsoorten, met
een goede stabiliteit
Afb. 26 - Plafondbekleding met open voegen tussen de schroten.
- het plaatsen met open voegen tussen de onderscheiden
elementen (afb. 26)
- het vergroten van de afmetingen van tand- en
groefverbindingen (afb. 27)
- het gebruik van een bevestigingssysteem dat de
beweging van de bekleding toelaat (afb. 28,
p.32).
De evolutie van de relatieve vochtigheid van een
lokaal kan moeilijk gekontroleerd worden door de
schrijnwerker. Dergelijke kontrole valt dan ook
buiten zijn bevoegdheid. Het is niettemin raadzaam
de aandacht van de architekt of de bouwheer te
vestigen op de noodzaak van deze kontrole.
Afb. 27 - Tand- en groefverbindingen.
1. normale uitvoering
2. verzwaring van de tand- en groefverbinding
(1) In verband met de houtbescherming van binnenschrijnwerk, zie Aflevering 20 « Buitenschrijnwerk » van het Algemeen bestek voor
de uitvoering van privé-bouwwerken (literatuurlijst nr. 5).
31

5
Afb. 28 - Soepel bevestigingssysteem voor houten muurbekledingen.
1. bevestiging tegen de ruwbouw
2. spie
3. bevestigingshaak voor de bekleding
4. houten bekleding
5. veer
6.4 WIJZIGING VAN HET VOCHTGEHALTE VAN
HET HOUT
Het is belangrijk dat een ongelijkmatige schommeling
van het vochtgehalte van het hout in éénzelfde
element wordt vermeden. Voor vochtige lokalen
wordt daarom aangeraden aan weerszijden van de
houten bekleding hetzelfde klimaat (temperatuur en
relatieve vochtigheid) te verzekeren, ten einde een
verschil in de dimensionele schommelingen aan
beide zijden van de houten elementen te vermijden.
Zijn deze dimensionele schommelingen aan de
voor- en achterzijde niet gelijk, dan kan dit aanleiding
geven tot spanningen in het element, die
vervormingen kunnen doen ontstaan.
De hierna besproken konstruktieve schikkingen
kunnen leiden tot een evenwichtige vochtverdeling
in de bekledingen.
6.41 luchtcirculatie tussen de bekleding en de
ondergrond
De luchtspouw tussen de houten bekleding en de
ondergrond moet in verbinding worden gesteld met
de lucht van het lokaal. Voor kleine vertrekken
(keukens, badkamers) kan deze verbinding tot
stand worden gebracht door aan de omtrek van de
bekleding een voldoende grote doorlopende verluchtingsopening
te voorzien. Bij voorkeur wordt
gebruik gemaakt van een dubbellattenrooster, ten
einde een luchtcirculatie te verzekeren over de
gehele oppervlakte van de muur- of plafondbekleding
(afb. 29).
Deze luchtcirculatie kan ook bekomen worden door
een oordeelkundige keuze van het dragende latwerk.
De in afbeelding 30 (p. 33) voorgestelde
32
4---. 3
Afb. 29 - Plafondbekleding met dubbellattenrooster.
1. draagstruktuur
2-3. dubbellattenrooster
4. afwerking
mogelijkheden zijn toepasbaar voor muur- en plafondbekledingen.
Welke oplossing men ook mag kiezen, is het steeds
nodig de juiste plaatsing van de eventuele termische
isolatie en de goede luchtdichtheid van het
dampscherm dat aan de warme zijde van het
isolatiemateriaal geplaatst wordt, te verzekeren.
6.42 Afmetingen van de ventilatieopeningen
Voor grotere lokalen (bij voorbeeld zwembaden)
moeten de afmetingen van de ventilatieopeningen
in verhouding zijn met de oppervlakte van het
plafond en met de klimaatvoorwaarden in het lokaal
om een gelijkmatige verdeling van de lucht boven
en/of achter de bekleding te verzekeren. Daarom
kan het verkieslijk zijn de houten elementen niet
aaneensluitend te plaatsen, maar er een voldoende
brede open voeg tussen te laten. Afbeelding 31
(p. 33) geeft een voorbeeld van een profiel waarbij
de voeg wordt geaksentueerd en dat bovendien een
gemakkelijke bevestiging door spijkeren of haken
toelaat.
Uit een estetisch oogpunt kan de plaatsing met
open voegen een bevredigend resultaat opleveren,
en dit des te meer dat de lokalen waarin dergelijke
plafondafwerkingen aangebracht worden, hoger
zijn. Niettemin wordt aangeraden om, na een
eventuele beschermingsbehandeling, de bevestigingslatten
te schilderen met een matte, zwarte
verf, om ze op de plaats van de open voegen
minder zichtbaar te maken.
6.43 Afwerking tussen de muurbekleding en de
vloer
In het geval van muurbekledingen moet de onderkant
van de bekleding zich op minstens 5 cm van
het vloerpeil bevinden. De bekleding wordt aan de

latwerk met uitsparingen
o
Q
VI
speciale bevestigingselementen
-.t.- .
. '.
31a
Horizontale regels voor vertikale bekleding
onderbroken latwerk
Vertikale regels voor horizontale bekleding
enkelvoudig vertikaal latwerk
o
N
VI
dubbel latwerk
dubbel latwerk
Afb. 30 - Ventilatiemogelijkheden voor muur- en plafondbekledingen naargelang van het dragend latwerk.
, .....
1
' ..
t • "
. '
•
.....
. '" ' .
. ..
. .
.: .. :.,
. ' .',' .' .....
31b
Afb. 31 - Houten bekleding met open voegen.
1. detail
33

Bijlage 1
Het venwichtsvochtgehalte van h t h ut (*)
Het evenwichtsvochtgehalte van het hout is het vochtgehalte dat het hout als gevolg van zijn hygroskopische
eigenschap uiteindelijk bereikt onder konstante klimatologische omstandigheden. De relatieve vochtigheid van de lucht
is hierbij de bepalende faktor. Daarnaast is het evenwichtsvochtgehalte afhankelijk van:
- de houtsoort
- de vochtafgifte en de vochtopneming
- de temperatuur van de lucht.
1. Houtsoort
Hoewel voor eenzelfde houtsoort het evenwichtsvochtgehalte bij een bepaalde relatieve vochtigheid (cp) een zekere
spreiding vertoont, kunnen de gemiddelde evenwichtsvochtgehalten voor de vele houtsoorten sterk van elkaar
verschillen. Zo kan het vochtgehalte bij vochtafgifte variëren tussen circa 23 % en 17 % bij cp = 90 % en tussen circa
14 % en 10 % bij cp = 60 0/0.
2. Vochtafgifte en vochtopneming
Bij een gelijke relatieve vochtigheid ligt het evenwichtsvochtgehalte bij vochtafgifte of uitdrogen (desorptie) hoger dan bij
vochtopneming (adsorptie). Dit verschil in gedrag onder overigens gelijke omstandigheden heet hysteresis en is in het
algemeen het grootst in het gebied van cp = 50 % tot 90 0/0.
Afhankelijk van de houtsoort kan het grootste verschil tussen vochtafgifte en vochtopneming van ongeveer 1 % tot meer
dan 4 % bedragen.
3. Temperatuur
Bij verhoging van de temperatuur neemt het evenwichtsvochtgehalte tussen 0 °C en ongeveer 25°C weinig af, maar bij
verdere stijging van de temperatuur wordt de afneming steeds belangrijker. Tussen 0 °C en 20°C is het verschil
ongeveer een half procent. Bij geringere temperatuurverschillen is deze invloed praktisch van geen belang.
Aangezien voor het bereiken van het evenwichtsvochtgehalte tijd nodig is, zullen bij schommelingen in de relatieve
vochtigheid, zoals die plaatsvinden in de buitenlucht en ook in gebouwen, de werkelijke evenwichtsvochtgehalten
meestal niet worden bereikt of ten hoogste dicht benaderd zijn indien de schommelingen gering zijn en de tijdsduur voor
een vrij konstante relatieve vochtigheid lang is, zoals bij voorbeeld in centraal verwarmde gebouwen. De
schommelingen in het vochtgehalte zullen derhalve in de praktijk over het algemeen iets kleiner zijn dan deze die men
uit schommelingen van de relatieve vochtigheid en de bijbehorende evenwichtsvochtgehalten zou afleiden.
De grootte van de werkelijke schommelingen in het vochtgehalte wordt verder beïnvloed door de houtsoort en de
snelheid waarmee het vocht afgeeft en opneemt, door de houtdikte en de eigenschappen van een eventueel toegepaste
afwerklaag (verf, lak).
(*) De informatie opgenomen in deze bijlage is afkomstig van het boek « Houtsoorten. Informatie voor de praktijk» door P.S. Laming,
J.F. Rijsdijk en J.C. Verwijs (uitgegeven door het Houtinstituut TNO, Delft, 1978).
36

Bijlage 2
1. INLEIDING
Meting van het vochtgehalte van het hout
De meest betrouwbare metode om het vochtgehalte van hout vast te stellen bestaat erin het gewichtsverlies in een
droogstoof te bepalen. Het gebruik van de elektrische houtvochtmeter is echter voor de praktijk meer geschikt. Het
werkingsprincipe van dit toestel berust op het verschil in elektrische weerstand tussen droog en nat hout. Dit verschil
wordt gemeten door twee elektroden in het hout te plaatsen.
2. TYPEN VAN ELEKTRISCHE VOCHTMETERS C)
Er bestaan twee grote typen van elektrische vochtmeters, namelijk deze met analoge aflezing en deze met digitale
aflezing.
De meters met analoge aflezing zijn voorzien van een schaalverdeling en een wijzer. Ze maken het mogelijk
vochtgehalten te meten vanaf ca. 5 % tot ca. 30 % à 60 % naargelang van het gebruikte toestel.
De meters met digitale aflezing zijn apparaten waarbij tijdens het meten cijfers oplichten.
3. TYPEN VAN ELEKTRODEN
Een vochtmeter kan uitgerust zijn met oppervlakte-elektroden of met massa-elektroden. Bij deze laatste onderscheidt
men de naald- en ramelektroden en de meselektroden. De meeste vochtmeters zijn voorzien van een naaldelektrodenhouder
die verschillende vormen kan aannemen. De naalden zijn meestal kort, waardoor slechts ondiepe metingen
kunnen uitgevoerd worden.
Ramelektroden zijn bestemd voor het meten van vocht in de kern van dik hout. Zij bestaan uit een gewicht dat langs een
steel tussen twee aanslagen heen en weer wordt bewogen, waardoor de elektroden in het hout worden geslagen. Met
naald- en ramelektroden kan in principe in elke richting in het hout worden gemeten.
De meselektroden zijn voorzien van rechte of ellipsvormige messen. Met deze meselektroden kan alleen dwars op de
vezelrichting gemeten worden.
4. KORREKTIE VAN DE MEETRESULTATEN
4.1 Korrektie naar de houtsoort
Deze korrektie is noodzakelijk doordat de relatie tussen vochtgehalte en elektrische weerstand verschillend is voor alle
houtsoorten. Ze kan op drie manieren uitgevoerd worden:
- via uitwisselbare schalen, een nauwkeurige en zeer eenvoudige metode waarbij voor elke houtsoort een aparte
houtschaal wordt gebruikt
(1) Voor meer informatie over het meten van houtvocht raadplege men het Houtdocumentatieblad nr. 51.012 « Houtvocht meten en
houtvochtmeters » uitgegeven door het Centrum Hout (Nederland, februari 1984).
38

- via een regelknop; deze knop die voorzien is op vele Duitse vochtmeters heeft vijf standen, één voor het ijken en vier
voor vier houtgroepen; deze metode is echter minder nauwkeurig dan de vorige
met behulp van tabellen; deze tabellen worden gebruikt wanneer voor een houtsoort geen verwisselbare schaal
beschikbaar is of wanneer deze niet goed past in één van de vier houtgroepen.
4.2 Temperatuurkorrektie
Bij een gelijk vochtgehalte is de elektrische weerstand van het hout verschillend naargelang van zijn temperatuur. De
temperatuurkorrektie kan gebeuren
- met behulp van een tabel die door de fabrikant van de vochtmeter wordt verstrekt in de vorm van een grafiek die de
invloed van de temperatuur op de aanwijzingen van de vochtmeter weergeeft
- via een regelknop waardoor de temperatuurkorrektie automatisch wordt uitgevoerd.
5. INVLOED VAN CHEMICALIEN
Hout dat met een verduurzamingsprocédé behandeld werd heeft een hoger geleidingsvermogen, wat de betrouwbaarheid
van de gebruikte vochtmeter nadelig kan beïnvloeden. De beste metode om het vocht in verduurzaamd hout te
bepalen is dan ook het wegen en drogen van een proefstuk in een droogstoof (zie de norm NBN 225 «Hout.
Beproevingsmethodes voor de kwaliteitsbepaling » Brussel, Belgisch Instituut voor Normalisatie, 1956).
39

Bijlage 3
1. INLEIDING
Leidraad voor de behandeling en de verwerking
van gedroogd hout
Het drogen van hout wordt tegenwoordig overwegend uitgevoerd in daartoe gespecialiseerde bedrijven die het hout,
meestal met een kunstmatig procédé gedroogd, leveren aan de houtverwerker.
Alhoewel het drogen van hout dus niet in hoofdzaak het probleem is van de schrijnwerker, komt hij er in zijn beroep toch
voortdurend mee in aanraking.
Het is namelijk voor de schrijnwerker zeer belangrijk over hout te kunnen beschikken dat tot een voldoende laag
vochtgehalte gedroogd is, terwijl het toch vrij moet zijn van gebreken die kunnen voortkomen uit een verkeerd
uitgevoerd droogprocédé (scheuren, kromtrekken van de planken, enz.).
2. DOEL VAN HET DROGEN
Door het drogen van het hout wil men het evenwichtsvochtgehalte dat het hout na plaatsing zal bereiken, zo dicht
mogelijk benaderen.
Het evenwichtsvochtgehalte is het vochtgehalte dat het hout zal aannemen als funktie van het omgevingsklimaat waarin
het zal geplaatst worden (luchttemperatuur binnen en buiten, relatieve luchtvochtigheid binnen en buiten).
Wanneer het hout zich reeds op dit evenwichtsvochtgehalte bevindt op het ogenblik dat het geplaatst wordt (bij
voorbeeld verwerkt in een venster, een binnendeur, ...) zal er ook geen gevaar meer bestaan voor overdreven krimpen,
zwellen of vervormen van het hout. Dit natuurlijk op voorwaarde dat na de plaatsing geen belangrijke en langdurige
wijzigingen in de klimaatkondities voorkomen.
3. KONTROLE VAN HET GEDROOGDE HOUT
Het is voor de houtverwerker belangrijk te kunnen nagaan of het hout dat hij aankoopt goed en voldoende gedroogd is.
Om deze kontrole uit te voeren heeft hij in hoofdzaak de volgende middelen ter beschikking:
- schriftelijke bevestiging van de levering
- meting van het houtvochtgehalte aan de oppervlakte en in het hout
- visueel nazicht van het gedroogde hout.
3.1 Schriftelijke bevestiging van de levering
De eerste vereiste bij het aankopen van gedroogd hout is dat de aankoopfaktuur vermelding maakt van het gemiddelde
vochtgehalte tot hetwelke het hout gedroogd is, met eventuele vermelding van het maximaal vochtgehalte.
Dit betekent dus dat de leverancier die het hout droogt een schriftelijke waarborg moet overmaken aan diegene die het
hout aankoopt.
40

3.2 Meting van het houtvochtgehalte
Dit is de meest efficiënte kontrole die door de schrijnwerker zelf kan worden uitgevoerd. Het vochtgehalte van het hout
kan op twee manieren gemeten worden:
met een droogstoof
- met elektrische vochtmeters.
3.3 Visueel nazicht van het gedroogde hout
Aan de hand van kontroles «op het zicht » kan men eveneens een idee krijgen van de goede uitvoering van het
droogproces. Dit visueel nazicht moet echter met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden en moet uitgevoerd
worden door personen die voldoende ervaring ter zake bezitten.
Gebreken in hout, die na het droogproces kunnen zichtbaar worden en die het gevolg kunnen zijn van een verkeerd
uitgevoerd droogproces, worden als volgt ingedeeld:
- scheuren en barsten
- collaps
- aantastingen en verkleuringen
- vervormingen
- ongelijkmatige vochtverdeling.
3.31 Scheuren en barsten
Deze kunnen op diverse plaatsen voorkomen: aan de houtoppervlakte, aan de kopskanten van de plank of inwendig in
het hout. Ze worden meestal veroorzaakt door een te vlug uitgevoerd droogproces.
Ook een onvoldoende stabilisatieperiode van het houtvochtgehalte, na het eigenlijke droogproces, kan aanleiding
geven tot scheuren. Sommige houtsoorten (o.a. eik) zijn veel meer onderhevig aan scheurvorming dan andere; hiermee
.moet rekening worden gehouden tijdens het kunstmatig droogproces.
Bij het natuurlijk drogen van hout zijn vooraloppervlaktescheuren (windbarsten) en kopscheuren te verwachten.
3.32 Collaps
Het optreden van collaps kan opgemerkt worden door een gegolfd houtoppervlak : de boorden van de plank zijn meestal
dikker dan het midden ervan.
Collaps kan aanleiding geven tot inwendige scheuren. Het hout dat onderhevig is aan collaps en als gevolg daarvan
reeds inwendige barsten of scheuren vertoont, is vrijwel waardeloos en kan in de meeste toepassingen niet meer
gebruikt worden. Zijn nog geen scheuren of barsten aanwezig, dan kan collaps soms hersteld worden door het hout te
stomen.
3.33 Aantastingen en verkleuringen
Deze kunnen het gevolg zijn van een verkeerde stapeling van het hout in de droogoven, al of niet gepaard gaande met
een te langzame droging in het begin van het droogproces, waardoor het hout gedurende te lange tijd op een hoog
vochtgehalte bleef.
Een regelmatig terugkerende oorzaak van verkleuringen is het gebruik van eikehout dat looizuur bevat. Dit looizuur kan
zwarte vlekken veroorzaken; daarom mogen voor het stapelen van hout nooit stapellatten in eik worden gebruikt.
3.34 Vervormingen
Vervormingen kunnen diverse oorzaken hebben: een verkeerde keuze van de afmetingen van de stapellatten. een
slechte stapeling van het hout in de oven ... De verschillende stapellatten moeten in dezelfde vertikale vlakken liggen; de
afstand tussen de latten bedraagt 50 à 60 cm.
Ook de eigenschappen van het hout zelf kunnen echter tot vervormingen aanleiding geven: warrig draadverloop (b.v.
rond de kwasten), ongelijke krimpwerking in radiale en tangentiale richting.
3.35 Ongelijkmatige vochtverdeling
Indien het hout, na het eigenlijke drogen, in de oven een stabilisatieperiode heeft ondergaan, moet het vochtgehalte in
alle delen van planken rond dezelfde waarde schommelen (op 1 à 2 % nauwkeurig). Dit gelijkmatig verdeelde
vochtgehalte is belangrijk om te beletten dat het hout na het drogen nog zou werken (krimpen, zwellen, kromtrekken, ...).
41

Dit kan natuurlijk enkel maar op voorwaarde dat het hout gedroogd is tot zijn evenwichtsvochtgehalte.
De vochtverdeling kan nagezien worden door op .en in een plank diverse vochtmetingen uit te voeren, op alle zijden
ervan. Vochtmetingen op minder dan 0,30 m van de kopskanten zijn nochtans te vermijden.
3.36 Opmerking
Hoewel voornoemde fouten een aanduiding kunnen geven dat het droogproces minder goed uitgevoerd is, moeten ze
toch altijd voorzichtig geïnterpreteerd worden. Er zijn inderdaad houtsoorten die zeer moeilijk te drogen zijn (v.b. alle
soorten eikehout), terwijl ook de kwaliteit van het hout zelf, onafhankelijk van het uitgevoerde droogproces tot
rnoeilijkheden (scheuren, kromtrekken, ...) kan leiden.
In geval van twijfel is het altijd aangewezen bij specialisten te rade te gaan.
4. TRANSPORT, OPSLAG EN VERWERKING VAN HET GEDROOGDE HOUT
Nadat het hout uit de droogoven komt, wordt het na een min of meer lange wachttijd naar het atelier van de
schrijnwerker vervoerd.
Ten einde het gedroogde hout effektief droog te houden, is het nodig tijdens het transport, de opslag en de verwerking
ervan bepaalde voorzorgen in acht te nemen.
4.1 Transport van het gedroogde hout
Zowel tijdens het transport van de droogoven naar het atelier als tijdens het transport van het atelier naar de bouwwerf
moeten de normale transportvoorzieningen in acht worden genomen.
De lading gedroogd hout moet afgedekt vervoerd worden om niet beïnvloed te worden door klimaatakties (wind, regen,
zon, ...). Bovendien moet het transport zo vlug mogelijk beëindigd worden.
4.2 Opslag en verwerking in het atelier
De klimaatkondities in het atelier (temperatuur en luchtvochtigheid) mogen niet van die aard zijn dat zij het vochtgehalte
van het droog aangevoerde hout in sterke mate zullen wijzigen. Vooral wanneer het hout gedurende langere tijd in het
atelier opgeslagen blijft, moet deze voorwaarde in acht worden genomen. Het is dan ook aan te bevelen het hout tijdelijk
op te slaan in een lokaal dat zoveel mogelijk de kondities van luchttemperatuur en luchtvochtigheid bezit die
overeenkomen met de bekomen houtvochtigheid.
Het gedroogd hout mag in sommige gevallen, wanneer zulk gekonditioneerd lokaal niet beschikbaar is, hout op hout
gestapeld worden, dus zonder gebruik te maken van stapellatten. De planken of balken vormen dan een gesloten
volume waarvan het vochtgehalte minder snel zal veranderen. Voor hout dat weinig gedroogd is (b.v. niet lager dan
20 0/0), kan deze stapelwijze nochtans oorzaak zijn van schimmelaantasting en rot. Men mag deze stapelmetode dus
enkel gebruiken voor zeer duurzame houtsoorten of voor hout dat voorzien is van een chemisch beschermingsprodukt.
4.3 Opslag en verwerking op de werf
De afgewerkte of halfafgewerkte schrijnwerkprodukten moeten op de werf eveneens met zorg gestapeld worden. Zij
worden geplaatst op een vlakke ondergrond beschermd tegen weersinvloeden. Tussen het onderste element en de
vloer dient een vrije ruimte te blijven van minstens 20 cm.
42

1. De Backer, D.
Vochtigheid van dekvloeren. Brussel, W.T.C.B., Kursus-Konferentie
nr. 43 « Bouwpatologie. Vloerbedekking », 1986.
2. Nationaal Instituut voor de Huisvesting (1)
STS 44 Dekvloeren en bedrijfsvloeren. Brussel, N.I.H., Eengemaakte
Technische Specificaties, 1975.
3. Nationaal Instituut voor de Huisvesting (1)
STS 45 Binnenvloerafwerking (2 boekdelen). Brussel, N.I.H.,
Eengemaakte Technische Specificaties, 1979.
4. Nationaal Instituut voor de Huisvesting (1)
STS 53 Deuren. Brussel, N.I.H., Eengemaakte Technische I
Specificaties, 1984.
5. Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf, KoninkliJke
Federatie der Archltektenvereruqlnqen van België en Wetenschappelijk
en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
Literatuurlijst
Algemeen bestek voor de uitvoering van privé-bouwwerken,
2 de deel, technische voorschriften, aflevering 20 Buitenschrijnwerk.
Brussel, N.C.B. - F.A.B. - W.T.C.B., 1979.
6. Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf, Koninklijke
Federatie der Architektenverenigingen van België en Wetenschappelijk
en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
Algemeen bestek voor de uitvoering van privé-bouwwerken,
2 de deel, technische voorschriften, aflevering 21 Binnenschrijnwerk.
Brussel, N.C.B. - F.A.B. - W.T.C.B., 1980.
7. Quewet, Ch.
(1) Nu Dienst voor Technische Goedkeuring en Typevoorschriften, Regie der Gebouwen.
Stijgvocht in muren. Brussel, W.T.C.B.-tijdschrift, nr. 3, Vraag
en Antwoord, 1979.
8. Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf.
Vochthuishouding in gebouwen. Schadeoorzaken. Koude
bruggen. Binnenklimaat. Gegevens voor ontwerp en uitvoering
van gebouwen. Woonvoorwaarden van gebouwen. Brussel,
W.T.C.B., Technische Voorlichting, nr. 153, mei-juni
1984.
Trefwoorden: TECHNISCHE LEIDRAAD - PLAATSINGSPROCEDE - SCHRIJNWERK - HOUT - PARKET - BINNENDEUR ­
HYGROMETRISCHE GRAAD - OMGEVINGSVOCHTIGHEID - OMGEVINGSTEMPERATUUR - WERKING VOCHTIG­
HEID - ESTRIKVLOER - ZWEMBAD - NATUURLIJKE VENTILATIE - DROGING
44