Dialyse & Nefrologie Magazine - Landelijke Vereniging Dialyse en ...
01.06.2013 • Views
Share Embed Flag

Dialyse & Nefrologie Magazine - Landelijke Vereniging Dialyse en ...

Dialyse & Nefrologie Magazine - Landelijke Vereniging Dialyse en ...

Dialyse & Nefrologie Magazine - Landelijke Vereniging Dialyse en ...

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
lvdt.nl

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

<strong>Dialyse</strong> &<br />

<strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Kwartaaluitgave van de V&VN, <strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong>, voorhe<strong>en</strong> LVDT | www.lvdt.nl<br />

Verstoring<strong>en</strong> van de<br />

calcium-fosfaathuishouding<br />

bij dialysepatiënt<strong>en</strong> in Nederland<br />

In dit nummer o.a.<br />

• <strong>Dialyse</strong> Westfries Gasthuis Hoorn fietst<br />

• Diabetesgerelateerde problematiek bij<br />

patiënt<strong>en</strong> die dialyser<strong>en</strong><br />

• Hoe motiveer ik mijn patiënt?<br />

• Standaardisatie van de nierfunctie<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

retouradres:<br />

V&VN <strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong>, Postbus 8212, 3503 RE Utrecht

<strong>Dialyse</strong> op twee locaties<br />

… waar water stroomt!<br />

De dialyseafdeling van het Laur<strong>en</strong>tius Ziek<strong>en</strong>huis is e<strong>en</strong> ultramoderne afdeling waar dagelijks ti<strong>en</strong>tall<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> gedialyseerd<br />

word<strong>en</strong>. Sinds 2007 zijn onze activiteit<strong>en</strong> uitgebreid met vakantiedialyses in het Vakantiedialysec<strong>en</strong>trum<br />

Weerterberg<strong>en</strong>, gesitueerd op het Vakantiepark Weerterberg<strong>en</strong>. In dit c<strong>en</strong>trum wordt bij toerbeurt gewerkt door onze dialyseverpleegkundig<strong>en</strong>.<br />

Vakantiedialysec<strong>en</strong>trum Weerterberg<strong>en</strong> <strong>Dialyse</strong>afdeling Roermond<br />

Op dit mom<strong>en</strong>t zijn wij op zoek naar drie:<br />

<strong>Dialyse</strong>verpleegkundig<strong>en</strong> m/v<br />

Wij bied<strong>en</strong> e<strong>en</strong> arbeidsovere<strong>en</strong>komst aan voor onbepaalde tijd. Ook als je parttime wilt werk<strong>en</strong>, kom<strong>en</strong> we graag met je in<br />

contact.<br />

Wat wordt er van je verwacht?<br />

Naast het uitvoer<strong>en</strong> van de voorhand<strong>en</strong> zijnde therapieën is e<strong>en</strong> belangrijke taak het voorlicht<strong>en</strong>, begeleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> instruer<strong>en</strong><br />

van therapie-afhankelijke patiënt<strong>en</strong>. Ook coördinatie van de zorg bij de dialysepatiënt behoort tot de tak<strong>en</strong>. Verder stel je<br />

werkvoorschrift<strong>en</strong> <strong>en</strong> verpleegplann<strong>en</strong> op <strong>en</strong> verricht je bijbehor<strong>en</strong>de administratieve werkzaamhed<strong>en</strong>.<br />

Wat heb jij te bied<strong>en</strong>?<br />

• Je b<strong>en</strong>t in het bezit van e<strong>en</strong> verpleegkundig diploma A of HBO-V aangevuld met de opleiding <strong>Dialyse</strong>verpleegkundige;<br />

• Klantgerichtheid <strong>en</strong> klantvri<strong>en</strong>delijkheid staan voor jou c<strong>en</strong>traal;<br />

• Je b<strong>en</strong>t in staat zowel zelfstandig als in teamverband te werk<strong>en</strong>;<br />

• E<strong>en</strong> actieve rol in het ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> van het afdelingsbeleid;<br />

• Je b<strong>en</strong>t stressbest<strong>en</strong>dig, integer <strong>en</strong> assertief <strong>en</strong> je kunt omgaan met verandering<strong>en</strong>;<br />

• Je hebt het vak bijgehoud<strong>en</strong> conform het herregistratiereglem<strong>en</strong>t V&VN <strong>Dialyse</strong> <strong>en</strong> <strong>Nefrologie</strong>, voorhe<strong>en</strong> LVDT.<br />

Wat hebb<strong>en</strong> wij te bied<strong>en</strong>?<br />

• E<strong>en</strong> afdeling waar de patiënt <strong>en</strong> de kwaliteit van zorg c<strong>en</strong>traal staan;<br />

• E<strong>en</strong> <strong>en</strong>thousiast <strong>en</strong> gemotiveerd multidisciplinair team;<br />

• E<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>d leer- <strong>en</strong> werkklimaat met veel ruimte voor ontplooiing;<br />

• E<strong>en</strong> na- <strong>en</strong> bijscholingsbeleid waardoor je k<strong>en</strong>nis actueel blijft;<br />

• Arbeidsvoorwaard<strong>en</strong> conform CAO-Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>, functiegroep 50.<br />

Informatie <strong>en</strong> sollicitatie:<br />

Informatie kan word<strong>en</strong> ingewonn<strong>en</strong> bij Rob Harms<strong>en</strong> afdelingsmanager a.i of Shima Rashidi, teamcoördinator,<br />

telefoon 0475-382146. Je schriftelijke sollicitatie kun je, binn<strong>en</strong> 14 dag<strong>en</strong>, richt<strong>en</strong> aan de stafdi<strong>en</strong>st PO&O t.a.v.<br />

Laura Hellebrekers, sectoradviseur PO&O, Postbus 920 - 6040 AX Roermond.<br />

E<strong>en</strong> assessm<strong>en</strong>t kan onderdeel uitmak<strong>en</strong> van de sollicitatieprocedure.

Vaste rubriek<strong>en</strong>:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

ë <br />

<br />

<br />

• Relaties, colofon <strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tietariev<strong>en</strong> 4<br />

• Van het bestuur 6<br />

• EDTNA-column Susan Rogers 20<br />

• Column: Hawkeye 29<br />

• Hans Mak Instituut 42<br />

• <strong>Dialyse</strong> all over the world:<br />

Vascular Access Coördinator: the spider in the web! 46<br />

En verder:<br />

• Jaarrek<strong>en</strong>ing 2007 10<br />

• Diabetesgerelateerde problematiek bij<br />

patiënt<strong>en</strong> die dialyser<strong>en</strong> 26<br />

• HB- <strong>en</strong> ferritinemonitoring op de dialyseafdeling<br />

van het Zaans Medisch C<strong>en</strong>trum 30<br />

• <strong>Landelijke</strong> secretaressedag 32<br />

• Standaardisatie van de nierfunctie 36<br />

• Gespot 40<br />

• Retro 51<br />

<<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

• Verstoring<strong>en</strong> van de calciumfosfaathuishouding<br />

bij dialyse-<br />

patiënt<strong>en</strong> in Nederland 12<br />

• Bikkel 18<br />

• <strong>Dialyse</strong> Westfries Gasthuis Hoorn<br />

fietst 22<br />

• Hoe motiveer ik mijn patiënt? 34<br />

• E<strong>en</strong> dag zonder water 44<br />

Inhoudsopgave<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 3

Colofon<br />

4<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

<strong>Dialyse</strong> &<br />

<strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

26e jaargang, september 2008 - nummer 3<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong> is e<strong>en</strong> kwartaaluitgave van<br />

de V&VN <strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong><br />

Redactieled<strong>en</strong><br />

Paul Gundlach, eindredacteur<br />

Charles André, hoofdredacteur<br />

Alice Bogaarts<br />

Marlies van d<strong>en</strong> Munckhof, corrector<br />

Redactieadres<br />

e-mail: magazine@lvdt.nl<br />

De redactie behoudt zich het recht voor zonder opgaaf van<br />

red<strong>en</strong><strong>en</strong> tekst in te kort<strong>en</strong> of in het geheel niet te plaats<strong>en</strong><br />

Correspond<strong>en</strong>tieadres<br />

V&VN <strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong>:<br />

Postbus 8212<br />

3503 RE Utrecht<br />

Led<strong>en</strong>administratie<br />

led<strong>en</strong>service@v<strong>en</strong>vn.nl<br />

Vrag<strong>en</strong> over lidmaatschap<br />

U kunt telefonisch contact opnem<strong>en</strong> via: 030 - 291 8900<br />

of via de email: led<strong>en</strong>service@v<strong>en</strong>vn.nl<br />

Overige adress<strong>en</strong> zie www.lvdt.nl<br />

Uw lidmaatschapsnummer staat op de<br />

voorkant van het <strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong>.<br />

Lay-out, design <strong>en</strong> druk<br />

Pitman<br />

Amunds<strong>en</strong>weg 13<br />

4462 GP Goes<br />

tel.: 0113-235660<br />

fax: 0113-235670<br />

e-mail: info@pitman.nl<br />

Klacht<strong>en</strong> over de bezorging<br />

e-mail: lvdt@lvdt.nl<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

Advert<strong>en</strong>tie-<br />

mogelijkhed<strong>en</strong> & -tariev<strong>en</strong><br />

Voor adverter<strong>en</strong> in het <strong>Dialyse</strong> &<br />

<strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong> geld<strong>en</strong> de<br />

volg<strong>en</strong>de regels:<br />

Voor het reserver<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie kunt u contact<br />

opnem<strong>en</strong> met de hoofdredacteur Charles André.<br />

U kunt hem bereik<strong>en</strong> via e-mail:<br />

C.Andre@lzr.nl .<br />

Bell<strong>en</strong> kan ook op: 0475-382144<br />

(<strong>Dialyse</strong>afdeling Laur<strong>en</strong>tius Ziek<strong>en</strong>huis te Roermond).<br />

Bij reservering per e-mail graag vermeld<strong>en</strong> welk formaat<br />

u w<strong>en</strong>st. De hoofdredacteur zal dan zo spoedig mogelijk<br />

contact met u opnem<strong>en</strong> om de mogelijkhed<strong>en</strong> met u<br />

verder door te nem<strong>en</strong>.<br />

Verder bij de aanvraag graag vermeld<strong>en</strong> met wie contact<br />

moet word<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> om wat voor soort advert<strong>en</strong>tie<br />

het gaat (personeel of product). Ook graag vermeld<strong>en</strong><br />

aan wie de factuur <strong>en</strong> het bewijsexemplaar moet<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> verzond<strong>en</strong>.<br />

U ontvangt de factuur <strong>en</strong> het bewijsexemplaar zo spoedig<br />

mogelijk na het verschijn<strong>en</strong> van het <strong>Magazine</strong>.<br />

Tariev<strong>en</strong>:<br />

Formaat alle<strong>en</strong> kleur<br />

1/1 (A4) e 1250,-<br />

1/2 (A5) e 1000,-<br />

Advertorial e 1500,-<br />

Flyers e 1750,-<br />

Exclusief 19% btw.<br />

Formaat A4<br />

bladspiegel 210 x 297 mm;<br />

zetspiegel 178 x 260 mm.<br />

Formaat A5<br />

bladspiegel 210 x 148 mm;<br />

zetspiegel 178 x 130 mm.<br />

Advert<strong>en</strong>ties di<strong>en</strong><strong>en</strong> binn<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> als PDF<br />

(Liefst: Certified PDF Tijdschrift<strong>en</strong> Nederland),<br />

Adobe InDesign, Adobe Illustrator<br />

of Quark X-press formaat.<br />

Andere wijz<strong>en</strong> van aanlever<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> e<strong>en</strong> meerprijs<br />

met zich mee.<br />

Flyers <strong>en</strong> toevoeging<strong>en</strong> op aanvraag.<br />

Bij flyers <strong>en</strong> andere toevoeging<strong>en</strong> moet u rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> meerprijs.

Het werk van de V&VN<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> wordt<br />

mede mogelijk gemaakt<br />

door onze goud<strong>en</strong> relaties:<br />

Roche Nederland B.V.<br />

Amg<strong>en</strong><br />

Zilver<strong>en</strong> relaties:<br />

Baxter B.V.<br />

Shire<br />

Fres<strong>en</strong>ius Medical Care Nederland B.V.<br />

Gambro<br />

High Care<br />

sanofi pasteur MSD N.V.<br />

Braun<br />

Cablon<br />

Dirinco<br />

Medeco<br />

Scholt<strong>en</strong> & Associates<br />

Standaard relaties:<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

G<strong>en</strong>zyme Nederland<br />

MR Medical<br />

Nipro N.V.<br />

Nutricia<br />

TMI detachering B.V.<br />

Abbott<br />

Relaties<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 5

Van het bestuur<br />

6<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Beste led<strong>en</strong>,<br />

Na e<strong>en</strong> drukke tijd, zijn we er definitief in geslaagd de herregistratieregistersite bij de V&VN on-<br />

der te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Dit houdt in dat de led<strong>en</strong> die vanaf 2004 geregistreerd staan <strong>en</strong> aan de gestelde<br />

eis<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> per 1 januari 2009 geherregistreerd zull<strong>en</strong> gaan word<strong>en</strong>, als eerste beroepsgroep<br />

van Nederland. Voor de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die hier niet aan voldo<strong>en</strong> zal e<strong>en</strong> commissie gaan bekijk<strong>en</strong> wat<br />

mogelijke oplossing<strong>en</strong> zijn. Te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> valt bijvoorbeeld aan extra scholing.<br />

Onze voorzitter Joke<br />

Buytelaar heeft zich<br />

de afgelop<strong>en</strong> jar<strong>en</strong><br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

erg ingezet voor dit register. Het spijt<br />

mij dan ook te moet<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> dat het<br />

niet goed met Joke gaat. Joke heeft e<strong>en</strong><br />

terminale ziekte waarvoor ze nog alle<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> palliatieve behandeling ondergaat.<br />

Door deze ziekte heeft ze haar functie als<br />

voorzitter per direct neer moet<strong>en</strong> legg<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> zijn deze tak<strong>en</strong> tijdelijk ondergebracht<br />

bij de p<strong>en</strong>ningmeester. Het bestuur zal<br />

zich de kom<strong>en</strong>de tijd berad<strong>en</strong> over deze<br />

ontstane situatie.<br />

Joke ondervindt in deze moeilijke tijd<br />

veel steun van haar familie <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>,<br />

die het er zelf ook erg moeilijk mee<br />

hebb<strong>en</strong>. Zoals jullie Joke k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> blijft ze<br />

positief in het lev<strong>en</strong> staan <strong>en</strong> g<strong>en</strong>iet ze<br />

van de mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die ze nog heeft. Ik<br />

kan me voorstell<strong>en</strong> dat led<strong>en</strong> haar graag<br />

e<strong>en</strong> kaartje will<strong>en</strong> stur<strong>en</strong> om haar e<strong>en</strong><br />

hart onder de riem te stek<strong>en</strong>, iets wat ze<br />

zeer zeker erg op prijs zal stell<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan<br />

gebruik<strong>en</strong>.<br />

Kaartjes kunn<strong>en</strong> verstuurd word<strong>en</strong> naar<br />

onderstaand adres:<br />

Joke Buytelaar<br />

p/a Postbus 191<br />

2240 AD Wass<strong>en</strong>aar<br />

Met vri<strong>en</strong>delijke groet,<br />

Eric Smits,<br />

p<strong>en</strong>ningmeester<br />

V&VN <strong>Dialyse</strong> <strong>en</strong> <strong>Nefrologie</strong>

Van het bestuur<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Er zijn grote vordering<strong>en</strong> geboekt met de opleiding Vaattoegangsverpleegkundige. Iedere<strong>en</strong><br />

die de ontwikkeling<strong>en</strong> goed gevolgd heeft weet dat het Albeda College te Rotterdam in sam<strong>en</strong>-<br />

werking met de VWA de opleiding heeft voorbereid. Binn<strong>en</strong> no time was de website overbelast<br />

<strong>en</strong> de opleiding volgeboekt. Vel<strong>en</strong> zijn teleurgesteld <strong>en</strong> er zijn veel verzoek<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> om e<strong>en</strong><br />

parallelgroep te start<strong>en</strong>. Hier is echter om organisatorische <strong>en</strong> kwalitatieve red<strong>en</strong><strong>en</strong> bewust niet<br />

voor gekoz<strong>en</strong>. De opleiding zal na e<strong>en</strong> positieve evaluatie zeker herhaald word<strong>en</strong>.<br />

Expertclass<br />

Ondanks alle input van diverse partij<strong>en</strong>,<br />

steunbetuiging<strong>en</strong> <strong>en</strong> extra oproep<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />

spijt hebb<strong>en</strong> we de Expertclass niet van<br />

start kunn<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> gaan. Het bijgestelde<br />

doel van minimaal 15 deelnemers, zoals<br />

medegedeeld tijd<strong>en</strong>s de ALV op de NND<br />

dag<strong>en</strong>, is helaas net niet bereikt. Mogelijk<br />

sluit het aanbod toch onvoldo<strong>en</strong>de<br />

aan bij de behoefte van dialyseverpleegkundig<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> afdelingsmanagers.<br />

Masterclassafronding<br />

Het verheugt ons zeer dat op 4 juni 2008<br />

de diploma-uitreiking heeft plaatsgevond<strong>en</strong><br />

van de Masterclass. Er is door veel<br />

leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> hard gewerkt om e<strong>en</strong><br />

goed strategisch beleidsplan voor de eig<strong>en</strong><br />

afdeling te schrijv<strong>en</strong>. IMMO&cli<strong>en</strong>ts<br />

<strong>en</strong> AMGEN® verzorgd<strong>en</strong> wederom de<br />

begeleiding. Beide firma’s <strong>en</strong> het bestuur<br />

kijk<strong>en</strong> nu terug op e<strong>en</strong> succesvol project.<br />

Andermaal is wel geblek<strong>en</strong> dat het<br />

volg<strong>en</strong> van deze Masterclass e<strong>en</strong><br />

zware inspanning is, naast werk <strong>en</strong><br />

privé. Ook drie van onze bestuursled<strong>en</strong>,<br />

Joke Buytelaar, Suzan Dingemanse <strong>en</strong><br />

Landa Arkema hebb<strong>en</strong> de Masterclass in<br />

combinatie met werk <strong>en</strong> bestuurstak<strong>en</strong><br />

volbracht.<br />

De geslaagd<strong>en</strong> zijn: Manon Aalderink,<br />

Landa Arkema, Astrid Bakker, Anja<br />

Bijpost, Joke Buytelaar, Marco Corbijn,<br />

Suzan Dingemanse, Margreet Ensing,<br />

Onno Glasberg<strong>en</strong>, Erna Huchshorn, Ingeborg<br />

Janss<strong>en</strong>, Magda Konings, Suus van<br />

Neerv<strong>en</strong>, Diane Thomson, Petra van der<br />

Vlist <strong>en</strong> Shima Nijhuis.<br />

Oproep<br />

Welke verpleegkundige, werkzaam op<br />

e<strong>en</strong> kinderdialyseafdeling, wil zitting<br />

nem<strong>en</strong> in de Pl<strong>en</strong>aire Visitatie Commissie?<br />

Het gaat met name om het mede<br />

ontwikkel<strong>en</strong> van stelling<strong>en</strong>, het beoordel<strong>en</strong><br />

van de verslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel het<br />

visiter<strong>en</strong> zelf. Informatie is te verkrijg<strong>en</strong><br />

via Lies Janss<strong>en</strong>: l.janss<strong>en</strong>@slingeland.nl<br />

Hoofd<strong>en</strong>dag 2008<br />

Op 20 november wordt wederom de traditionele<br />

hoofd<strong>en</strong>dag georganiseerd bij<br />

G<strong>en</strong>zyme in Naard<strong>en</strong>. Het thema is deze<br />

keer: Veiligheidsmanagem<strong>en</strong>t.<br />

E-mailadres<br />

herregistratiesite gewijzigd<br />

Alle e-mailadress<strong>en</strong> van de herregistratie<br />

zijn kom<strong>en</strong> te vervall<strong>en</strong>. Alle digitale<br />

correspond<strong>en</strong>tie, waaronder de accreditatieaanvrag<strong>en</strong>,<br />

kan aangeleverd word<strong>en</strong><br />

bij lvdt@lvdt.nl. De aanvraagformulier<strong>en</strong><br />

zijn al <strong>en</strong>ige tijd geled<strong>en</strong> aangepast <strong>en</strong><br />

staan op de website. <br />

Van het bestuur<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 7

Van het bestuur<br />

8<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Ev<strong>en</strong> voorstell<strong>en</strong>:<br />

Landa Arkema<br />

Landa Arkema trad onlangs<br />

aan als nieuw bestuurslid. Zij<br />

stelt zich hierbij aan de led<strong>en</strong><br />

voor.<br />

Ik b<strong>en</strong> Landa Arkema <strong>en</strong> b<strong>en</strong><br />

sinds december 2006 werkzaam<br />

als unithoofd dialyse<br />

in het Martini Ziek<strong>en</strong>huis in Groning<strong>en</strong><br />

waar ik alweer 18 jaar werk. Ik b<strong>en</strong> daar<br />

begonn<strong>en</strong> als ziek<strong>en</strong>verzorgster <strong>en</strong> heb<br />

binn<strong>en</strong> deze organisatie verschill<strong>en</strong>de<br />

opleiding<strong>en</strong> gedaan. Na de opleiding tot<br />

A-verpleegkundige b<strong>en</strong> ik gaan werk<strong>en</strong><br />

op het brandwond<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trum van<br />

het Martini Ziek<strong>en</strong>huis. Daar heb ik de<br />

Int<strong>en</strong>sive Care- <strong>en</strong> de brandwond<strong>en</strong>ver-<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

pleegkundigeopleiding gedaan. Na 12<br />

jaar op het brandwond<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trum heb<br />

ik gekoz<strong>en</strong> voor het managem<strong>en</strong>t <strong>en</strong><br />

b<strong>en</strong> ik de midd<strong>en</strong>managem<strong>en</strong>topleiding<br />

gaan volg<strong>en</strong>. In plaats van mopper<strong>en</strong> op<br />

ding<strong>en</strong> die niet goed ging<strong>en</strong> wilde ik zak<strong>en</strong><br />

verander<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar ook aan kunn<strong>en</strong><br />

bijdrag<strong>en</strong>.<br />

Ik b<strong>en</strong> unithoofd geweest van de long-<br />

<strong>en</strong> chirurgische afdeling <strong>en</strong> van de<br />

afdeling gynaecologie/orthopedie met<br />

de poli gynaecologie. Daarna werd ik<br />

unithoofd op de dialyse. Tot nu toe vind<br />

ik het erg leuk: veel externe contact<strong>en</strong>,<br />

werk<strong>en</strong> met professionals <strong>en</strong> natuurlijk<br />

de chronische patiënt<strong>en</strong>categorie.<br />

Kortom, e<strong>en</strong> heel andere tak van sport<br />

dan het werk op e<strong>en</strong> verpleegafdeling.<br />

Ik treed toe tot het bestuur van V&VN<br />

<strong>Dialyse</strong> <strong>en</strong> <strong>Nefrologie</strong> omdat ik me<br />

verder wil ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> verdiep<strong>en</strong> in<br />

de wereld van de dialyse. Ik b<strong>en</strong> het type<br />

dat ge<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> neemt met alle<strong>en</strong><br />

afwacht<strong>en</strong>, wil zelf graag iets do<strong>en</strong> in <strong>en</strong><br />

met verandering<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontwikkeling<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> functie binn<strong>en</strong> het bestuur past hier<br />

goed bij.<br />

Ik heb het afgelop<strong>en</strong> jaar de Masterclass<br />

gevolgd <strong>en</strong> b<strong>en</strong> hiervoor geslaagd. Deze<br />

Masterclass werkte stimuler<strong>en</strong>d om in<br />

het bestuur aan de slag te gaan.<br />

Ik heb ook nog leuke hobby’s zoals pott<strong>en</strong>bakk<strong>en</strong><br />

(vooral het draai<strong>en</strong>), lez<strong>en</strong>,<br />

studer<strong>en</strong>, muziek luister<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar concert<strong>en</strong><br />

gaan, ev<strong>en</strong>als kleding mak<strong>en</strong>.<br />

Groet,<br />

Landa Arkema

Het Ultieme Systeem voor<br />

Optimale Zekerheid<br />

Peritoneaal<br />

<strong>Dialyse</strong><br />

Het eerste CAPD double bag systeem met unieke PIN <strong>en</strong><br />

revolutionaire DISC technologie. PVC-vrij!<br />

Fres<strong>en</strong>ius Medical Care Nederland BV · Vimmerik 22 · 5253 CB Nieuwkuijk · Telefoon: +31 (0) 88-1223344<br />

Fax: +31 (0) 88-1223333 · E-mail: info@fmc.nl · Internet: www.fmc-ag.com

Jaarrek<strong>en</strong>ing 2007<br />

10<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Balans per 31/12/2007<br />

Vaste Activa: Eig<strong>en</strong> Vermog<strong>en</strong>:<br />

Vaste Activa <strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> 11.091 Eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> 134.656<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

Afschrijving Activa 5.956<br />

Resultaat lop<strong>en</strong>d jaar met foutieve betaling 93.681 66%<br />

Voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>:<br />

Vlott<strong>en</strong>de Activa: Kortlop<strong>en</strong>de schuld<strong>en</strong>:<br />

Nog te ontvang<strong>en</strong> r<strong>en</strong>te R<strong>en</strong>temeerrek<strong>en</strong>ing 2.458 Aan crediteur<strong>en</strong> 2006<br />

234.293<br />

11.091 3% Voorzi<strong>en</strong>ing debiteur<strong>en</strong> 0 0%<br />

Op handelsdebiteur<strong>en</strong> 26.240 Voorgeschot<strong>en</strong> door V&VN 91.074<br />

Nog te ontvang<strong>en</strong> contributiegeld<strong>en</strong> 1.772 Nog te betal<strong>en</strong> nota’s 29.098<br />

Nog te ontvang<strong>en</strong> bedrag<strong>en</strong> Vooruit ontvang<strong>en</strong> bedrag<strong>en</strong> 95<br />

30.470 9% 120.267 34%<br />

Liquide Middel<strong>en</strong>: Liquide Middel<strong>en</strong>: 0 0%<br />

Postbankrek<strong>en</strong>ing 173.122<br />

Postbankrek<strong>en</strong>ing 47.963<br />

Postbank R<strong>en</strong>temeerrek<strong>en</strong>ing 91.914<br />

312.999 88%<br />

Overzicht van de inkomst<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgav<strong>en</strong> over het boekjaar<br />

354.561 354.561<br />

Realisatie t/m december Begroting 2007<br />

Inkomst<strong>en</strong> Uitgav<strong>en</strong> Inkomst<strong>en</strong> Uitgav<strong>en</strong><br />

€ € € €<br />

Opbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong> 198.452,43 0,00 184.200,00 0,00<br />

Kantoorkost<strong>en</strong> 0,00 29.307,18 0,00 66.890,00<br />

Bestuurskost<strong>en</strong> 0,00 57.412,04 0,00 81.500,00<br />

Accreditatiecommissie 0,00 1.677,76 0,00 1.250,00<br />

Algeme<strong>en</strong> 0,00 0,00 0,00 0,00<br />

Diabetes 0,00 125,44 0,00 910,00<br />

Functieprofiel/opleiding 0,00 0,00 0,00 0,00<br />

Werkgroep Internet 0,00 0,00 0,00 1.600,00<br />

Kwaliteitscommissie 0,00 102,60 0,00 250,00<br />

Led<strong>en</strong>administratie 0,00 0,00 0,00 0,00<br />

V&VN <strong>Dialyse</strong> <strong>en</strong> <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong> 0,00 5.585,23 0,00 6.000,00<br />

Werkgroep PD 0,00 694,43 0,00 1.500,00<br />

Werkgroep PR 0,00 0,00 0,00 0,00<br />

Regiovoorzitters 0,00 0,00 0,00 350,00<br />

Secretariaat 0,00 0,00 0,00 0,00<br />

Werkgroep VWA 0,00 225,00 0,00 1.250,00<br />

Workshopcommissie 0,00 38,32 0,00 450,00<br />

Communicatie <strong>en</strong> publiciteit 0,00 0,00 0,00 10.000,00<br />

Overige kost<strong>en</strong> 9.900,00 19.503,00 0,00 0,00<br />

Resultaat 0,00 93.681,43 0,00 12.250,00<br />

Totaal 208.352,43 208.352,43 184.200,00 184.200,00

Eurodial<br />

Om ook voor e<strong>en</strong> dialysepatiënt vakantie mede<br />

mogelijk te mak<strong>en</strong> heeft Roche Eurodial, Guide to<br />

Dialysis C<strong>en</strong>tra in het lev<strong>en</strong> geroep<strong>en</strong>. Eurodial geeft<br />

e<strong>en</strong> overzicht van vrijwel alle dialysec<strong>en</strong>tra van de hele<br />

wereld, compleet met overzichtelijke landkaartjes in de<br />

vorm van e<strong>en</strong> boek <strong>en</strong> e<strong>en</strong> cd-rom.<br />

De toerist kan zelfs in de meest exotische plekjes op aarde,<br />

vind<strong>en</strong> waar hij of zij zich kan lat<strong>en</strong> dialyser<strong>en</strong>.<br />

Op de website www.eurodial.org word<strong>en</strong> de gegev<strong>en</strong>s<br />

van dag tot dag actueel gehoud<strong>en</strong>.<br />

Roche Nederland B.V. Postbus 44, 3440 AA Woerd<strong>en</strong> Tel. 0348-438234. www.roche.nl<br />

info@roche4u.nl<br />

Zorg op maat<br />

Zorg op Maat is e<strong>en</strong> service bestemd voor bepaalde<br />

nierpatiënt<strong>en</strong> die thuis word<strong>en</strong> behandeld. De uitvoering is<br />

in hand<strong>en</strong> van ApotheekZorg, e<strong>en</strong> landelijk werk<strong>en</strong>de apotheek<br />

die specifi eke zorg biedt aan patiënt<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> verpleegkundige van<br />

ApotheekZorg komt thuis bij de patiënt die voor het eerst gaat<br />

injecter<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> starterspakket, helpt bij het prikk<strong>en</strong> <strong>en</strong> beantwoordt<br />

ev<strong>en</strong>tuele vrag<strong>en</strong>.<br />

Dieetinzicht.nl<br />

Juist door alle voedingsvoorschrift<strong>en</strong> is<br />

lekker <strong>en</strong> gevarieerd et<strong>en</strong> voor nierpatiënt<strong>en</strong><br />

extra belangrijk. Naast het advies van e<strong>en</strong> diëtist,<br />

is er nu e<strong>en</strong> hulpmiddel in de vorm van de gratis<br />

toegankelijke website: www.dieetinzicht.nl. Met<br />

Dieetinzicht.nl kunn<strong>en</strong> nierpatiënt<strong>en</strong> zelf e<strong>en</strong> verantwoord<br />

dagm<strong>en</strong>u sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong>. Stap voor stap wijst de website<br />

de weg naar de beste voeding. Dieetinzicht.nl is tot stand<br />

gekom<strong>en</strong> in sam<strong>en</strong>werking met arts<strong>en</strong> <strong>en</strong> diëtist<strong>en</strong> <strong>en</strong> wordt<br />

ondersteund door Roche.

12<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Verstoring<strong>en</strong> van de<br />

calcium-fosfaathuishouding bij<br />

dialysepatiënt<strong>en</strong> in Nederland<br />

Tekst: Marlies Noordzij, klinisch epidemioloog, Afdeling Klinische Informatiekunde, Academisch Medisch C<strong>en</strong>trum / Universiteit van<br />

Amsterdam <strong>en</strong> Els Boeschot<strong>en</strong>, nefroloog / directeur, Hans Mak Instituut.<br />

Marlies Noordzij<br />

Verstoring<strong>en</strong> van de<br />

calcium-fosfaathuishouding<br />

Gezonde nier<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> voor de omzetting<br />

van inactief vitamine D in actief<br />

vitamine D (calcitriol) door middel van<br />

1,25 dihydroxy-cholecalciferol, dat door<br />

de nier<strong>en</strong> wordt geproduceerd. Wanneer<br />

de nierfunctie is verminderd neemt de<br />

productie van 1,25 dihydroxy-cholecalciferol<br />

af. Deze verminderde vitamine D<br />

productie leidt direct tot hypocalciëmie<br />

doordat er minder calcium geabsorbeerd<br />

wordt vanuit de voeding in de darm.<br />

Daarnaast neemt de r<strong>en</strong>ale klaring<br />

van fosfaat af wanneer de nierfunctie<br />

afneemt. Hierdoor stijg<strong>en</strong> de fosfaatconc<strong>en</strong>traties.<br />

Deze fosfaatret<strong>en</strong>tie<br />

leidt ook tot hypocalciëmie doordat<br />

calcium gebond<strong>en</strong> wordt aan fosfaat. Dit<br />

complex van calcium <strong>en</strong> fosfaat wordt<br />

het calcium-fosfaat (Ca x P) product<br />

g<strong>en</strong>oemd. Hypocalciëmie leidt op haar<br />

beurt tot e<strong>en</strong> toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> productie van<br />

het bijschildklierhormoon (parathyreoïd<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

Verstoring<strong>en</strong> in de calcium-fosfaathuishouding zijn bij patiënt<strong>en</strong><br />

met terminaal nierfal<strong>en</strong> e<strong>en</strong> groot probleem. Zij zijn de oorzaak<br />

van r<strong>en</strong>ale botziekt<strong>en</strong>, zoals r<strong>en</strong>ale osteodystrofie, <strong>en</strong> spel<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> rol bij de sterk verhoogde kans op sterfte aan hart- <strong>en</strong><br />

vaatziekt<strong>en</strong> in deze patiënt<strong>en</strong>groep. Goed onderbouwde richtlijn<strong>en</strong><br />

zijn voor het verbeter<strong>en</strong> van de behandeling van groot<br />

belang. Daarom werd <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> geled<strong>en</strong> in de Ver<strong>en</strong>igde<br />

Stat<strong>en</strong> e<strong>en</strong> richtlijn opgesteld om de calcium-fosfaathuishouding<br />

onder controle te houd<strong>en</strong>. Ons doel was om deze Amerikaanse<br />

richtlijn te evaluer<strong>en</strong> in dialysepatiënt<strong>en</strong> in Nederland<br />

<strong>en</strong> om deze richtlijn mogelijk te verfijn<strong>en</strong>. Onze database, opgebouwd<br />

uit gegev<strong>en</strong>s uit NECOSAD, bleek hiervoor e<strong>en</strong> ideale<br />

bron te zijn. Zo kwam het CaPhos project tot stand.<br />

hormoon, PTH) door de bijschildklier<strong>en</strong>.<br />

Dit wordt secundaire hyperparathyreoidie<br />

g<strong>en</strong>oemd. Al deze verstoring<strong>en</strong> van<br />

de calcium-fosfaathuishouding kom<strong>en</strong><br />

veel voor bij patiënt<strong>en</strong> met chronische<br />

nierinsufficiëntie (CNI). 1<br />

Medicatie<br />

Figuur 1. De calcium-fosfaathuishouding bij gezonde person<strong>en</strong><br />

Afkorting<strong>en</strong>: Ca: calcium; PTH: parathyreoïd hormoon; PO4: fosfaat<br />

Om hyperfosfatemie te behandel<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong> word<strong>en</strong> meestal e<strong>en</strong><br />

eiwitbeperkt dieet <strong>en</strong> fosfaatbind<strong>en</strong>de<br />

medicatie voorgeschrev<strong>en</strong>. In de eerste<br />

vorm van fosfaatbinders die werd<strong>en</strong>

gebruikt was aluminium de werkzame<br />

compon<strong>en</strong>t. Aluminium is e<strong>en</strong> zeer<br />

goede fosfaatbinder, maar e<strong>en</strong> groot<br />

nadeel is dat er stapeling van aluminium<br />

plaats kan vind<strong>en</strong>, wat kan leid<strong>en</strong> tot<br />

botafwijking<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>cefalopathie. Ook<br />

fosfaatbinders op basis van calcium zijn<br />

erg effectief, maar deze zorg<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />

aanzi<strong>en</strong>lijke verhoging van de calciuminname,<br />

wat kan leid<strong>en</strong> tot hypercalciemie.<br />

Tot slot bestaat er e<strong>en</strong> nieuwere<br />

categorie fosfaatbinders die vrij zijn van<br />

zowel aluminium als calcium. Tot deze<br />

groep behor<strong>en</strong> sevelamer hydrochloride<br />

<strong>en</strong> lanthaan carbonaat. Daarnaast wordt<br />

vaak vitamine D voorgeschrev<strong>en</strong> om<br />

secundaire hyperparathyreoïdie teg<strong>en</strong> te<br />

gaan. E<strong>en</strong> nadelig effect van vitamine D<br />

is dat het e<strong>en</strong> verhoging van calcium- <strong>en</strong><br />

fosfaatconc<strong>en</strong>traties veroorzaakt.<br />

Richtlijn<strong>en</strong><br />

Hart- <strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> de meest<br />

voorkom<strong>en</strong>de doodsoorzaak onder patiënt<strong>en</strong><br />

met terminaal nierfal<strong>en</strong>. Ongeveer<br />

50% van de patiënt<strong>en</strong> overlijdt aan<br />

hart- <strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong> <strong>en</strong> de preval<strong>en</strong>tie<br />

van deze ziekt<strong>en</strong> is veel hoger dan in de<br />

algem<strong>en</strong>e bevolking. 2 Traditionele risicofactor<strong>en</strong><br />

voor hart- <strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong>, zoals<br />

e<strong>en</strong> hoge leeftijd, hypert<strong>en</strong>sie <strong>en</strong> rok<strong>en</strong><br />

kunn<strong>en</strong> deze hoge preval<strong>en</strong>tie slechts<br />

gedeeltelijk verklar<strong>en</strong>. Behalve nieuwe<br />

risicofactor<strong>en</strong> waaronder (chronische)<br />

ontsteking, zoud<strong>en</strong> ook verstoring<strong>en</strong> van<br />

de calcium-fosfaathuishouding invloed<br />

kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dit f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong>.<br />

Vanaf 1998 versch<strong>en</strong><strong>en</strong> er <strong>en</strong>kele<br />

publicaties die aantoond<strong>en</strong> dat hyperfosfatemie<br />

<strong>en</strong> hypercalciëmie mogelijk<br />

e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong> bij de hoge sterfte onder<br />

patiënt<strong>en</strong> met terminale nierinsufficiëntie.<br />

3 Daarom publiceerde de Amerikaanse<br />

Kidney Diseases Outcomes Quality<br />

Initiative (K/DOQI ) in 2003 e<strong>en</strong> richtlijn<br />

voor de bot- <strong>en</strong> mineraalstofwisseling bij<br />

CNI. 4 In deze richtlijn adviser<strong>en</strong> zij e<strong>en</strong><br />

strikte regulatie van calcium, fosfaat, Ca<br />

x P product <strong>en</strong> intact PTH (iPTH) conc<strong>en</strong>traties<br />

in het bloed. Tabel 1 geeft e<strong>en</strong><br />

overzicht van de aanbeveling<strong>en</strong> uit de K/<br />

DOQI richtlijn in mg/dl, de e<strong>en</strong>heid die in<br />

de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> wordt gebruikt, <strong>en</strong><br />

na omrek<strong>en</strong>ing naar mmol/l, de e<strong>en</strong>heid<br />

die in Nederland gebruikelijk is.<br />

Het CaPhos project<br />

De richtlijn van K/DOQI was gebaseerd<br />

op <strong>en</strong>kele grote onderzoek<strong>en</strong> bij hemodialyse<br />

(HD) patiënt<strong>en</strong> in de Ver<strong>en</strong>igde<br />

Stat<strong>en</strong>. De k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van de dialysepatiënt<strong>en</strong><br />

die aan deze onderzoek<strong>en</strong><br />

deelnam<strong>en</strong> blek<strong>en</strong> echter aanzi<strong>en</strong>lijk te<br />

verschill<strong>en</strong> van die van dialysepatiënt<strong>en</strong><br />

in Nederland. In Nederland werd bijvoorbeeld<br />

e<strong>en</strong> veel groter deel van de patiënt<strong>en</strong><br />

behandeld met peritoneale dialyse<br />

(PD). Het was daarom niet zeker of de<br />

Amerikaanse richtlijn ook geschikt zou<br />

zijn voor toepassing bij dialysepatiënt<strong>en</strong><br />

in Nederland. Daarnaast werd alle<strong>en</strong><br />

beschrev<strong>en</strong> welke invloed verstoring<strong>en</strong><br />

in de calcium-fosfaathuishouding hadd<strong>en</strong><br />

op (cardiovasculaire) mortaliteit <strong>en</strong><br />

morbiditeit, terwijl de invloed op andere<br />

uitkomst<strong>en</strong>, zoals ziek<strong>en</strong>huisopname of<br />

kwaliteit van lev<strong>en</strong>, onbek<strong>en</strong>d bleef. Deze<br />

vrag<strong>en</strong>, <strong>en</strong> het feit dat deze verstoring<strong>en</strong><br />

pot<strong>en</strong>tieel te behandel<strong>en</strong> zijn, war<strong>en</strong> het<br />

uitgangspunt voor het CaPhos project.<br />

Het doel van dit onderzoek was het<br />

evaluer<strong>en</strong> van de effect<strong>en</strong> van verstoring<strong>en</strong><br />

in de calcium-fosfaathuishouding<br />

op belangrijke klinische uitkomst<strong>en</strong> bij<br />

dialysepatiënt<strong>en</strong> in Nederland.<br />

NECOSAD<br />

Ondanks de toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong><br />

verbeterde techniek<strong>en</strong> is de lev<strong>en</strong>sverwachting<br />

van dialysepatiënt<strong>en</strong> nog altijd<br />

gering. De sterfte onder dialysepatiënt<strong>en</strong><br />

was 17% in 2005, terwijl deze 18% was<br />

in 1990. 5 Deze hoge sterftecijfers war<strong>en</strong><br />

in 1997 de red<strong>en</strong> om te start<strong>en</strong> met de<br />

Nederlandse Coöperatieve Studie naar<br />

de Adequaatheid van <strong>Dialyse</strong>behandeling<br />

(NECOSAD), e<strong>en</strong> groot prospectief<br />

cohortonderzoek onder patiënt<strong>en</strong> met<br />

terminale nierinsufficiëntie in Nederland.<br />

De doelstelling<strong>en</strong> van NECOSAD<br />

war<strong>en</strong> om de kwaliteit <strong>en</strong> adequaatheid<br />

van dialysebehandeling in Nederland te<br />

monitor<strong>en</strong>, om “evid<strong>en</strong>ce” te lever<strong>en</strong> voor<br />

het ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> test<strong>en</strong> van richtlijn<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> om de effect<strong>en</strong> van cardiovasculaire<br />

risicofactor<strong>en</strong> te bestuder<strong>en</strong>. In NE-<br />

E<strong>en</strong>heid K/DOQI E<strong>en</strong>heid in Nederland<br />

Calcium 8.4 - 9.5 mg/dl 2.10 - 2.37 mmol/l<br />

Fosfaat 3.5 - 5.5 mg/dl 1.13 - 1.78 mmol/l<br />

Ca x P product < 55 mg 2 /dl 2 < 4.4 mmol 2 /l 2<br />

iPTH 150 - 300 pg/ml 15.8 - 31.6 pmol/l<br />

Tabel 1. Aanbeveling<strong>en</strong> in de K/DOQI richtlijn voor de bot- <strong>en</strong> mineraalstofwisseling<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

COSAD werd<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> gevolgd vanaf<br />

de start van dialysebehandeling tot<br />

niertransplantatie of overlijd<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong><br />

groot deel (80%) van alle dialysec<strong>en</strong>tra in<br />

Nederland werd<strong>en</strong> alle nieuwe patiënt<strong>en</strong><br />

met terminaal nierfal<strong>en</strong> gevraagd om<br />

deel te nem<strong>en</strong> aan het onderzoek. Tuss<strong>en</strong><br />

1997 <strong>en</strong> 2007 werd<strong>en</strong> ruim 2000 patiënt<strong>en</strong><br />

geïncludeerd <strong>en</strong> van al deze patiënt<strong>en</strong><br />

werd<strong>en</strong> demografische, medische<br />

<strong>en</strong> biochemische gegev<strong>en</strong>s verzameld,<br />

ev<strong>en</strong>als gegev<strong>en</strong>s over de kwaliteit van<br />

lev<strong>en</strong>. Dataverzameling vond plaats op<br />

het mom<strong>en</strong>t van start<strong>en</strong> van dialyse, 3<br />

<strong>en</strong> 6 maand<strong>en</strong> na de start van dialyse <strong>en</strong><br />

daarna elke 6 maand<strong>en</strong>. Op 31 december<br />

2007 is NECOSAD afgeslot<strong>en</strong>, na 10<br />

jaar follow-up. Patiëntgegev<strong>en</strong>s uit het<br />

NECOSAD cohort vormd<strong>en</strong> de basis voor<br />

de studies die wij uitvoerd<strong>en</strong>. K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong><br />

van de deelnem<strong>en</strong>de patiënt<strong>en</strong> zijn<br />

sam<strong>en</strong>gevat in tabel 2.<br />

Voldo<strong>en</strong> aan de richtlijn<br />

We zijn begonn<strong>en</strong> met uit te zoek<strong>en</strong> in<br />

hoeverre de behandeling van dialysepatiënt<strong>en</strong><br />

in Nederland voldoet aan de<br />

aanbeveling<strong>en</strong> in de Amerikaanse K/<br />

DOQI richtlijn. Drie maand<strong>en</strong> na de start<br />

van de dialysebehandeling bleek de<br />

meerderheid van de patiënt<strong>en</strong> te hoge<br />

calcium- <strong>en</strong> fosfaatconc<strong>en</strong>traties in het<br />

plasma te hebb<strong>en</strong>. De richtlijn voor het<br />

Ca x P product werd overschred<strong>en</strong> bij<br />

bijna de helft van de patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> ongeveer<br />

55% van de patiënt<strong>en</strong> had lagere<br />

plasma iPTH-conc<strong>en</strong>traties dan aanbevol<strong>en</strong>.<br />

In figuur 2 zijn de perc<strong>en</strong>tages<br />

HD- <strong>en</strong> PD-patiënt<strong>en</strong> die aan de richtlijn<br />

volded<strong>en</strong> weergegev<strong>en</strong>. Slechts bij 5%<br />

van de patiënt<strong>en</strong> was voldaan aan alle<br />

vier de richtlijn<strong>en</strong> tegelijkertijd. Dit lage<br />

perc<strong>en</strong>tage observeerd<strong>en</strong> we niet alle<strong>en</strong><br />

kort na de start van de therapie, maar<br />

ook gedur<strong>en</strong>de de daaropvolg<strong>en</strong>de vijf<br />

jaar van dialysebehandeling. 6<br />

Sterfte<br />

In totaal overled<strong>en</strong> 444 van de 1043 HDpatiënt<strong>en</strong><br />

(43%) <strong>en</strong> 146 van de 586 PDpatiënt<strong>en</strong><br />

(25%) tijd<strong>en</strong>s deze studie. In<br />

figuur 3 staan de overlevingscurv<strong>en</strong> voor<br />

HD- <strong>en</strong> PD-patiënt<strong>en</strong> uit de NECOSAD<br />

studie gepres<strong>en</strong>teerd. De maximale<br />

follow-up tijd in deze figuur was 7,5 jaar<br />

(1997 tot 2005). Verder is in de figuur te<br />

zi<strong>en</strong> dat na 2 jaar dialysebehandeling<br />

nog 74% van de HD-patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> nog<br />

86% van de PD-patiënt<strong>en</strong> in lev<strong>en</strong> was.<br />

Vervolg<strong>en</strong>s bepaald<strong>en</strong> we de associaties<br />

tuss<strong>en</strong> verstoring<strong>en</strong> in de calcium-fos-<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 13

14<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

faathuishouding <strong>en</strong> sterfte. We vond<strong>en</strong><br />

dat fosfaatconc<strong>en</strong>traties hoger dan de K/<br />

DOQI aanbeveling, geassocieerd war<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> anderhalf keer hoger sterfterisico,<br />

vergelek<strong>en</strong> met patiënt<strong>en</strong> die aan de<br />

richtlijn volded<strong>en</strong>. Dit verhoogde sterfterisico<br />

was aanwezig bij zowel HD- als<br />

PD-patiënt<strong>en</strong>. Het risico om te overlijd<strong>en</strong><br />

was tev<strong>en</strong>s 50% hoger onder HD- <strong>en</strong> PDpatiënt<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> Ca x P product hoger<br />

dan 4,4 mmol 2 /l 2 in vergelijking met<br />

patiënt<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> Ca x P product onder<br />

deze gr<strong>en</strong>s. 6<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

HD<br />

(n=1043)<br />

Hart- <strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong><br />

PD<br />

(n=586)<br />

Leeftijd (jaar)* 63 52<br />

Geslacht (% man)* 58 66<br />

Primaire nierziekte (%)*<br />

Diabetes Mellitus<br />

Glomerulonefritis<br />

R<strong>en</strong>aal vasculair lijd<strong>en</strong><br />

Comorbiditeit (%)*<br />

Laag<br />

Gemiddeld<br />

Hoog<br />

Restnierfunctie (rGFR, ml/min)* 3.46 4.28<br />

Albumine (g/l) 36.0 36.3<br />

Voedingstoestand (% ondervoed)* 33.3 18.1<br />

BMI (kg/m2) 24.7 24.7<br />

Gecorrigeerd calcium (mmol/l)* 2.41 2.50<br />

Fosfaat (mmol/l)* 1.87 1.73<br />

Ca x P product (mmol2/l2)* 4.45 4.30<br />

iPTH (pmol/l) 23.2 21.9<br />

Fosfaat binders (% ja) 90 91<br />

* Statistisch significant verschil tuss<strong>en</strong> HD- <strong>en</strong> PD-patiënt<strong>en</strong><br />

Tabel 2. Patiëntk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> 3 maand<strong>en</strong> na de start van dialyse (n=1629)<br />

Figuur 2. Perc<strong>en</strong>tages HD- <strong>en</strong> PD-patiënt<strong>en</strong> met plasmaconc<strong>en</strong>traties onder, binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> bov<strong>en</strong> de<br />

conc<strong>en</strong>traties aanbevol<strong>en</strong> in de K/DOQI richtlijn<br />

16<br />

11<br />

21<br />

39<br />

50<br />

11<br />

16<br />

20<br />

12<br />

59<br />

34<br />

7<br />

Als volg<strong>en</strong>de stap onderzocht<strong>en</strong> we de<br />

verband<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de calcium-fosfaathuishouding<br />

<strong>en</strong> het risico van cardiovasculaire<br />

sterfte <strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huisopnames.<br />

Ongeveer 40% van alle ziek<strong>en</strong>huisopnames<br />

bleek gerelateerd te zijn aan hart-<br />

<strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong>. Bij HD-patiënt<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />

calciumconc<strong>en</strong>tratie bov<strong>en</strong> 2,4 mmol/l<br />

was de kans op e<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huisopname<br />

gerelateerd aan hart- <strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong><br />

40% hoger dan bij HD-patiënt<strong>en</strong> met<br />

e<strong>en</strong> calciumconc<strong>en</strong>tratie binn<strong>en</strong> de<br />

richtlijn. 7<br />

Figuur 3. Overlevingscurv<strong>en</strong> voor HD- <strong>en</strong> PDpatiënt<strong>en</strong><br />

Net als in andere, internationale onderzoek<strong>en</strong><br />

overleed in deze groep dialysepatiënt<strong>en</strong><br />

uit Nederland ongeveer de helft<br />

aan hart- <strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong>; in de HD-groep<br />

overleed 46% aan deze aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> in de PD-groep was dit 52%. In tabel<br />

4 staan de doodsoorzak<strong>en</strong> onder HD- <strong>en</strong><br />

PD-patiënt<strong>en</strong> weergegev<strong>en</strong>.<br />

We vond<strong>en</strong> dat HD-patiënt<strong>en</strong> met<br />

plasmafosfaat- <strong>en</strong> Ca x P productconc<strong>en</strong>traties<br />

hoger dan de K/DOQI gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>,<br />

e<strong>en</strong> ongeveer anderhalf keer hogere kans<br />

hadd<strong>en</strong> om te overlijd<strong>en</strong> aan hart- <strong>en</strong><br />

vaatziekt<strong>en</strong>, dan patiënt<strong>en</strong> die volded<strong>en</strong><br />

aan de aanbeveling<strong>en</strong>. Onder PD-patiënt<strong>en</strong><br />

was bij patiënt<strong>en</strong> met te hoge<br />

fosfaat- <strong>en</strong> Ca x P productconc<strong>en</strong>traties<br />

het cardiovasculaire sterfterisico zelfs<br />

meer dan twee keer hoger. 7<br />

Spier- <strong>en</strong> huidklacht<strong>en</strong><br />

Niet alle<strong>en</strong> sterfte <strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huisopnames<br />

maar ook de lichamelijke klacht<strong>en</strong><br />

die e<strong>en</strong> patiënt ervaart, vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

belangrijke uitkomstmaat van de dialysebehandeling.<br />

Daarom onderzocht<strong>en</strong><br />

we de effect<strong>en</strong> van verstoorde calcium-,<br />

fosfaat-, Ca x P product- <strong>en</strong> iPTH-conc<strong>en</strong>traties<br />

op het risico van spier- <strong>en</strong><br />

huidklacht<strong>en</strong>. In figuur 4 is te zi<strong>en</strong> dat<br />

deze klacht<strong>en</strong> zeer veel voorkom<strong>en</strong>: drie<br />

maand<strong>en</strong> na de aanvang van dialyse gaf<br />

t<strong>en</strong>minste 65% van de patiënt<strong>en</strong> aan<br />

<strong>en</strong>ige mate van spierpijn, kramp, jeuk <strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> droge huid te hebb<strong>en</strong>.<br />

Onze resultat<strong>en</strong> toond<strong>en</strong> aan dat verstoring<strong>en</strong><br />

in de calcium-fosfaathuishouding<br />

niet alle<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gaan met e<strong>en</strong> hogere<br />

mortaliteit <strong>en</strong> morbiditeit, maar ook met<br />

meer spier- <strong>en</strong> huidklacht<strong>en</strong>. Zo vond<strong>en</strong><br />

we dat het risico van jeuk toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />

was bij patiënt<strong>en</strong> met sterk verhoogde<br />

calcium-, fosfaat- <strong>en</strong> Ca x P productconc<strong>en</strong>traties.<br />

Patiënt<strong>en</strong> met hypercalciëmie<br />

hadd<strong>en</strong> daarnaast statistisch significant<br />

vaker e<strong>en</strong> droge huid. Verder was

Doodsoorzaak HD<br />

(n=444)<br />

hyperfosfatemie geassocieerd met meer<br />

spierpijn, terwijl iPTH-conc<strong>en</strong>traties lager<br />

dan de aanbevol<strong>en</strong> waard<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>ging<strong>en</strong><br />

met minder kramp<strong>en</strong>. 8<br />

Daling van de<br />

restnierfunctie<br />

Eén van de primaire doelstelling<strong>en</strong> voor<br />

nefrolog<strong>en</strong> is het behoud<strong>en</strong> van de rester<strong>en</strong>de<br />

nierfunctie van patiënt<strong>en</strong> met CNI.<br />

Ook na de start van de dialysebehandeling<br />

blijft het behoud<strong>en</strong> van de rest-<br />

PD<br />

(n=146)<br />

Hart- <strong>en</strong> vaatziekt<strong>en</strong> 45% 52%<br />

Hartischaemie of -infarct 10% 8%<br />

Hyperkaliëmie 1% 1%<br />

Hartfal<strong>en</strong> 7% 8%<br />

Hartstilstand 9% 12%<br />

Overvulling 1% -<br />

Cerebrovasculair accid<strong>en</strong>t (CVA) 5% 6%<br />

Bloeding uit gescheurd aneurysma 1% -<br />

Mes<strong>en</strong>teriaal infarct 2% 1%<br />

Doodsoorzaak niet zeker / niet bepaald 9% 16%<br />

Andere oorzak<strong>en</strong><br />

Infectie a 13% 13%<br />

Maligniteit b 8% 10%<br />

Patiënt weigert verdere behandeling 13% 9%<br />

Therapie gestopt om andere red<strong>en</strong><strong>en</strong> 10% 5%<br />

Overig 11% 11%<br />

Total 100% 100%<br />

a Infecties: sepsis, longontsteking, peritonitis, pancreatitis <strong>en</strong> overige infecties<br />

b Maligniteit<strong>en</strong>: inclusief maligniteit<strong>en</strong> mogelijk veroorzaakt door immunosuppressiva<br />

Tabel 3. Doodsoorzak<strong>en</strong> onder HD- <strong>en</strong> PD-patiënt<strong>en</strong><br />

Figuur 4. Perc<strong>en</strong>tages HD- <strong>en</strong> PD-patiënt<strong>en</strong> met verschill<strong>en</strong>de klacht<strong>en</strong>, 3 maand<strong>en</strong> na de start<br />

van dialyse<br />

nierfunctie van groot belang, omdat dit<br />

bijdraagt aan de gezondheidstoestand<br />

<strong>en</strong> het welzijn van de dialysepatiënt. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />

is verlies van nierfunctie bij deze<br />

patiënt<strong>en</strong> geassocieerd met e<strong>en</strong> hogere<br />

sterfte. We bestudeerd<strong>en</strong> daarom de associaties<br />

van verstoring<strong>en</strong> in de calciumfosfaathuishouding<br />

met verlies van<br />

restnierfunctie bij HD- <strong>en</strong> PD-patiënt<strong>en</strong><br />

die drie maand<strong>en</strong> na de start van dialyse<br />

nog rester<strong>en</strong>de nierfunctie hadd<strong>en</strong>.<br />

We vond<strong>en</strong> dat zowel HD- als PD-<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

patiënt<strong>en</strong> met de hoogste fosfaat- <strong>en</strong><br />

Ca x P product conc<strong>en</strong>traties de laagste<br />

glomerulaire filtratiesnelheid (GFR) hadd<strong>en</strong>.<br />

Tijd<strong>en</strong>s het onderzoek verloor 15%<br />

van de HD- <strong>en</strong> 12% van de PD-patiënt<strong>en</strong><br />

hun nierfunctie. We vond<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> significante<br />

associaties tuss<strong>en</strong> de calciumfosfaathuishouding<br />

<strong>en</strong> het risico om de<br />

nierfunctie volledig te verliez<strong>en</strong> onder<br />

dialysepatiënt<strong>en</strong>.<br />

Deze bevinding is opmerkelijk, omdat in<br />

e<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>t onderzoek onder predialysepatiënt<strong>en</strong><br />

uit de PREPARE (Pre-dialysis<br />

Pati<strong>en</strong>t Records) studie wel werd gevond<strong>en</strong><br />

dat e<strong>en</strong> te hoog fosfaat geassocieerd<br />

is met e<strong>en</strong> snellere daling van de<br />

restnierfunctie. 9 Uit dit onderzoek bleek<br />

dat verstoring<strong>en</strong> van de calcium-fosfaathuishouding<br />

al in het stadium voor de<br />

start van dialyse geassocieerd zijn met<br />

e<strong>en</strong> hogere sterfte <strong>en</strong> e<strong>en</strong> snellere daling<br />

van rester<strong>en</strong>de nierfunctie. Het is dan<br />

ook van belang om de calcium-fosfaathuishouding<br />

al voor de start van dialyse<br />

goed te controler<strong>en</strong>.<br />

Aortacalcificaties<br />

Er wordt verondersteld dat de associatie<br />

van verstoring<strong>en</strong> in de calciumfosfaathuishouding<br />

met (cardiovasculaire)<br />

sterfte verklaard kan word<strong>en</strong> door<br />

de vorming van vasculaire calcificaties.<br />

Deze kalkachtige afzetting<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />

zich voordo<strong>en</strong> in het hart, de bloedvat<strong>en</strong>,<br />

in <strong>en</strong> rond gewricht<strong>en</strong> <strong>en</strong> organ<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />

kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot ernstige hartafwijking<strong>en</strong>,<br />

doordat ze de doorbloeding<br />

blokker<strong>en</strong>. Voorgaande onderzoek<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong> aangetoond dat simpele beeldvorm<strong>en</strong>de<br />

techniek<strong>en</strong> nuttig kunn<strong>en</strong> zijn<br />

bij het opspor<strong>en</strong> van deze calcificaties bij<br />

dialysepatiënt<strong>en</strong>. Daarom bestudeerd<strong>en</strong><br />

wij de associaties tuss<strong>en</strong> de calcium-fosfaathuishouding<br />

<strong>en</strong> de to<strong>en</strong>ame van vasculaire<br />

calcificaties op basis van jaarlijkse<br />

thoraxfoto’s. Van e<strong>en</strong> subgroep van 384<br />

dialysepatiënt<strong>en</strong> uit het NECOSAD cohort<br />

werd<strong>en</strong> thoraxfoto’s beoordeeld op<br />

de aanwezigheid van calcificaties in de<br />

aortaboog. Calcificatie van de aortaboog<br />

bleek veel voor te kom<strong>en</strong> onder deze patiënt<strong>en</strong>:<br />

rond de start van dialyse hadd<strong>en</strong><br />

96 patiënt<strong>en</strong> (25%) ernstige calcificaties<br />

<strong>en</strong> 205 patiënt<strong>en</strong> (53%) hadd<strong>en</strong> matige<br />

calcificaties. Van 237 van de 288 patiënt<strong>en</strong><br />

met ge<strong>en</strong> of matige calcificaties, war<strong>en</strong><br />

meerdere foto’s beschikbaar. Bij 30%<br />

van deze patiënt<strong>en</strong> was e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame<br />

van de calcificaties zichtbaar tijd<strong>en</strong>s de<br />

dialysebehandeling. Hypercalciëmie <strong>en</strong><br />

hyperparathyroïdie war<strong>en</strong> significant<br />

geassocieerd met to<strong>en</strong>ame van de calci-<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 15

16<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

ficaties. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> was e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame van<br />

de calcificaties geassocieerd met meer<br />

algem<strong>en</strong>e <strong>en</strong> cardiovasculaire sterfte.<br />

Juiste richtlijn?<br />

Tot slot vroeg<strong>en</strong> we ons af of de exacte<br />

aanbeveling<strong>en</strong> in de huidige K/DOQI<br />

richtlijn wel juist zijn gekoz<strong>en</strong>. Daarom<br />

hebb<strong>en</strong> we de afkappunt<strong>en</strong> uit deze<br />

richtlijn onder de loep g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. We<br />

vond<strong>en</strong> dat het sterfterisico al begon<br />

toe te nem<strong>en</strong> vanaf e<strong>en</strong> relatief lage<br />

fosfaatspiegel van 1,5 mmol/l. Dat is dus<br />

lager dan de 1,78 mmol/l die de richtlijn<br />

adviseert. We concludeerd<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong><br />

laagnormale calciumspiegel in combinatie<br />

met e<strong>en</strong> laagnormale fosfaatspiegel<br />

geassocieerd was met de laagste sterfte<br />

<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> lagere fosfaatspiegel aanbeveling<br />

verdi<strong>en</strong>t. 10<br />

Aanbeveling<strong>en</strong> voor de klinische praktijk<br />

Op basis van de resultat<strong>en</strong> van het hierbov<strong>en</strong><br />

beschrev<strong>en</strong> onderzoek, kunn<strong>en</strong> we<br />

<strong>en</strong>kele aanbeveling<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. Deze aanbeveling<strong>en</strong><br />

kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> toegepast in<br />

de dagelijkse klinische praktijk om e<strong>en</strong><br />

optimalere behandeling te bereik<strong>en</strong>.<br />

• T<strong>en</strong> eerste is het belangrijk om de<br />

calcium-fosfaathuishouding al tijd<strong>en</strong>s<br />

het predialysestadium te volg<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

onder controle te houd<strong>en</strong>.<br />

• Daarnaast adviser<strong>en</strong> we om de geld<strong>en</strong>de<br />

richtlijn<strong>en</strong> voor calcium, Ca x P<br />

product <strong>en</strong> iPTH toe te pass<strong>en</strong>, zowel<br />

bij HD- als bij PD-patiënt<strong>en</strong>.<br />

• De huidige bov<strong>en</strong>gr<strong>en</strong>s voor fosfaat<br />

van 5,5 mg/dl (1,78 mmol/l) lijkt echter<br />

nog wat aan de hoge kant te zijn om<br />

e<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>matig sterfterisico te vermijd<strong>en</strong>.<br />

Het is daarom aan te bevel<strong>en</strong> om<br />

te strev<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> lagere fosfaatconc<strong>en</strong>tratie,<br />

bij voorkeur 1,5 mmol/l.<br />

• Om dergelijke lage fosfaatconc<strong>en</strong>tratie<br />

te bereik<strong>en</strong>, is e<strong>en</strong> optimaal behandelingsregime,<br />

gecombineerd met goede<br />

voorlichting <strong>en</strong> maatregel<strong>en</strong> om de<br />

therapietrouw van de patiënt te verbeter<strong>en</strong>,<br />

noodzakelijk.<br />

Sam<strong>en</strong>vatting<br />

Het onderzoek beschrev<strong>en</strong> in dit artikel<br />

laat zi<strong>en</strong> dat verstoring<strong>en</strong> van de<br />

calcium-fosfaathuishouding veel voorkom<strong>en</strong><br />

bij dialysepatiënt<strong>en</strong> in Nederland<br />

<strong>en</strong> dat bij slechts e<strong>en</strong> klein deel van h<strong>en</strong><br />

voldaan is aan de aanbeveling<strong>en</strong> uit de<br />

Amerikaanse K/DOQI richtlijn. Wij hebb<strong>en</strong><br />

aangetoond dat deze stoorniss<strong>en</strong><br />

vaker leid<strong>en</strong> tot negatieve uitkomst<strong>en</strong> op<br />

de korte termijn (ziek<strong>en</strong>huisopnames <strong>en</strong><br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

spier- <strong>en</strong> huidklacht<strong>en</strong>), <strong>en</strong> op de lange<br />

termijn (sterfte). Onze resultat<strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong><br />

dan ook e<strong>en</strong> strikte controle <strong>en</strong><br />

regulatie van de calcium-fosfaathuishouding<br />

bij dialysepatiënt<strong>en</strong>.<br />

Dit onderzoek is uitgevoerd in sam<strong>en</strong>werking<br />

met:<br />

• Dr. J.C. Korevaar, AMC, Afdeling Klinische<br />

Epidemiologie, Biostatistiek <strong>en</strong><br />

Bioinformatica<br />

• Dr. F.W. Dekker, LUMC, Afdeling Klinische<br />

Epidemiologie<br />

• Prof. dr. R.T. Krediet, AMC, Afdeling<br />

<strong>Nefrologie</strong><br />

• Dr. W.J. Bos, St. Antonius Ziek<strong>en</strong>huis,<br />

Afdeling Interne G<strong>en</strong>eeskunde<br />

Wij zijn veel dank verschuldigd aan alle<br />

patiënt<strong>en</strong> die aan NECOSAD hebb<strong>en</strong><br />

meegewerkt, ev<strong>en</strong>als alle led<strong>en</strong> van<br />

de NECOSAD studiegroep <strong>en</strong> de verpleegkundig<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> nefrolog<strong>en</strong> uit de<br />

deelnem<strong>en</strong>de c<strong>en</strong>tra. Tev<strong>en</strong>s bedank<strong>en</strong><br />

wij de onderzoeksverpleegkundig<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> datamanagers van het Hans Mak<br />

Instituut voor de dataverzameling <strong>en</strong> het<br />

datamanagem<strong>en</strong>t.<br />

Correspond<strong>en</strong>tieadres:<br />

Dr. ir. M. Noordzij<br />

AMC, Afdeling Klinische Informatiekunde,<br />

Postbus 22660<br />

1100 DD Amsterdam<br />

Tel: 020 - 5667873<br />

E-mail: m.noordzij@amc.uva.nl<br />

Literatuur<br />

1. Woittiez A.J.J., Luik P.T. Regulatie <strong>en</strong><br />

stoorniss<strong>en</strong> van calcium-, fosfaat- <strong>en</strong><br />

magnesiumhuishouding. In: Jong<br />

de P.E., Koomans H.A., We<strong>en</strong>ing J.J.,<br />

eds. Klinische <strong>Nefrologie</strong>. Elsevier<br />

gezondheidszorg, Maarss<strong>en</strong>: 2005;<br />

165-176<br />

2. Foley R.N., Parfrey P.S., Sarnak<br />

M.J. Clinical epidemiology of<br />

cardiovascular disease in chronic<br />

r<strong>en</strong>al disease. Am J Kidney Dis 1998;<br />

32: S112-S119<br />

3. Block G.A., Hulbert-Shearon T.E., Levin<br />

N.W., Port F.K. Association of serum<br />

phosphorus and calcium x phosphate<br />

product with mortality risk in chronic<br />

hemodialysis pati<strong>en</strong>ts: a national<br />

study. Am J Kidney Dis 1998; 31: 607-<br />

617<br />

4. National Kidney Foundation. K/DOQI<br />

Clinical Practice Guidelines for Bone<br />

Metabolism and Disease in Chronic<br />

Kidney Disease. Am J kidney Dis 2004;<br />

42: S1-S202<br />

5. RENINE. Registratie<br />

Nierfunctievervanging Nederland.<br />

Statistisch verslag 2006-2007;<br />

6. Noordzij M., Korevaar J.C., Boeschot<strong>en</strong><br />

E.W., Dekker F.W., Bos W.J., Krediet<br />

R.T. The K/DOQI guideline for bone<br />

metabolism and disease in CKD:<br />

association with mortality in dialysis<br />

pati<strong>en</strong>ts. Am J Kidney Dis 2005; 46:<br />

925-932<br />

7. Noordzij M., Korevaar J.C., Bos<br />

W.J. et al. Mineral metabolism<br />

and cardiovascular morbidity<br />

and mortality risk: peritoneal<br />

dialysis pati<strong>en</strong>ts compared with<br />

haemodialysis pati<strong>en</strong>ts. Nephrol Dial<br />

Transplant 2006; 21: 2513-2520<br />

8. Noordzij M., Boeschot<strong>en</strong> E.W., Bos W.J.<br />

et al. Disturbed mineral metabolism<br />

is associated with muscle and skin<br />

complaints in a prospective cohort<br />

of dialysis pati<strong>en</strong>ts. Nephrol Dial<br />

Transplant 2007; 22: 2944-2949<br />

9. Voormol<strong>en</strong> N., Noordzij M.,<br />

Groot<strong>en</strong>dorst D.C. et al. High plasma<br />

phosphate as a risk factor for decline<br />

in r<strong>en</strong>al function and mortality in<br />

pre-dialysis pati<strong>en</strong>ts. Nephrol Dial<br />

Transplant 2007;<br />

10. Noordzij M., Korevaar J.C., Dekker<br />

F.W. et al. Mineral metabolism<br />

and mortality in dialysis pati<strong>en</strong>ts:<br />

a reassessm<strong>en</strong>t of the K/DOQI<br />

guideline. Blood Purif 2008; 26: 231-<br />

237

Sam<strong>en</strong> op voorsprong<br />

Amg<strong>en</strong> is het grootste onafhankelijke biotechnologisch<br />

farmaceutisch bedrijf ter wereld. Wij zijn ervan overtuigd dat<br />

antwoord<strong>en</strong> op de belangrijkste vraagstukk<strong>en</strong> in<br />

g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>ontwikkeling te vind<strong>en</strong> zijn in DNA: de blauwdruk<br />

van het lev<strong>en</strong>.<br />

Wij gebruik<strong>en</strong> onze grondige k<strong>en</strong>nis van DNA, voor innovatie van<br />

ess<strong>en</strong>tiële g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>. We br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met specialist<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

andere zorgverl<strong>en</strong>ers problem<strong>en</strong> in kaart <strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> naar<br />

oplossing<strong>en</strong>. Dit alles om ernstige ziektes te bestrijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> betere kwaliteit van lev<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> als het kan te g<strong>en</strong>ez<strong>en</strong>.<br />

Wilt u meer weer wet<strong>en</strong> over Amg<strong>en</strong>, onze baanbrek<strong>en</strong>de<br />

wet<strong>en</strong>schap <strong>en</strong> over onze ess<strong>en</strong>tiële g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>?<br />

Bezoek www.amg<strong>en</strong>.nl.<br />

Ess<strong>en</strong>tiële g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> door baanbrek<strong>en</strong>de wet<strong>en</strong>schap<br />

200849

18<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Bikkel<br />

In september 2008 ging de film Bikkel van Leo de Boer in de Nederlandse filmtheaters in pre-<br />

mière. In dit ontroer<strong>en</strong>de portret over Bart de Graaff, kom<strong>en</strong> Bart zelf <strong>en</strong> de drie belangrijkste<br />

vrouw<strong>en</strong> in zijn lev<strong>en</strong> aan het woord. We d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat deze film zeer interessant kan zijn voor u<br />

als lezer. Daarom br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> we deze filmrelease onder uw aandacht.<br />

Programmamaker Bart<br />

de Graaff haalde in zijn<br />

korte lev<strong>en</strong>, Bart overleed<br />

in 2002 op 35-jarige leeftijd, bij veel<br />

tv-kijkers het bloed onder de nagels<br />

vandaan, maar wist tegelijkertijd iets<br />

groots voor elkaar te krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> werd e<strong>en</strong><br />

tv-held voor vel<strong>en</strong>. In Bikkel richt Bart<br />

zich rechtstreeks tot de kijker. In e<strong>en</strong><br />

speciale audiotrack, sam<strong>en</strong>gesteld uit<br />

alle interviews die hij ooit gaf, vertelt<br />

de no-nons<strong>en</strong>se-Bart over zijn lev<strong>en</strong>.<br />

Hoe zijn fysieke toestand, e<strong>en</strong> chronische<br />

nierziekte, hem telk<strong>en</strong>s weer<br />

in het ziek<strong>en</strong>huis deed beland<strong>en</strong>.<br />

Maar ook hoe hij die teg<strong>en</strong>slag<strong>en</strong><br />

wist te overwinn<strong>en</strong> met zijn<br />

komische tal<strong>en</strong>t <strong>en</strong> doorzettingsvermog<strong>en</strong>.<br />

Daarnaast kom<strong>en</strong><br />

de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> aan het woord die<br />

met <strong>en</strong> voor Bart leefd<strong>en</strong>: zijn<br />

moeder, zijn zus maar ook z’n<br />

grote liefde Valerie. Zij hadd<strong>en</strong><br />

vaak méér zorg<strong>en</strong> <strong>en</strong> problem<strong>en</strong><br />

met Bart dan Bart zelf<br />

<strong>en</strong> worstel<strong>en</strong> nog steeds met<br />

zijn gemis.<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

Voor meer informatie over de film of voor fotomateriaal t<strong>en</strong><br />

behoeve van e<strong>en</strong> nieuwsbericht over de film, kunt u contact<br />

opnem<strong>en</strong> via info@cinemadelicatess<strong>en</strong>.nl, mailto:info@<br />

cinemadelicatess<strong>en</strong>.nl<br />

Ook kunt u terecht op de website van Bikkel:<br />

http://www.bnn.nl/page/bikkel

Klinion Xtrata<br />

extra vri<strong>en</strong>delijk voor de huid<br />

Voor de zeer gevoelige huid introduceert Medeco, de Klinion Xtrata lijn.<br />

De Xtrata product<strong>en</strong> zijn extra vri<strong>en</strong>delijk voor de huid door de speciaal ontwikkelde lipo-gel kleeflaag.<br />

Deze product<strong>en</strong> zijn te verkrijg<strong>en</strong> als hechtpleisters <strong>en</strong> wond/fixatie folie. Wilt u ook k<strong>en</strong>nismak<strong>en</strong> met<br />

de Xtrata product<strong>en</strong>? Neem dan contact op met onze Customer Service (0186) 63 44 00.<br />

Klinion ® is e<strong>en</strong> merk van Medeco B.V., Postbus 1555, 3260 BB Oud-Beijerland,<br />

Telefoon (0186) 63 44 00, Fax (0186) 61 68 93, info@medeco.nl, www.medeco.

EDTNA column<br />

20<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Vanaf 1 september 2008 b<strong>en</strong> ik de nieuwe<br />

‘keymember’ voor Nederland. Ik zal mijzelf aan<br />

u voorstell<strong>en</strong>: Mijn naam is Susan Rogers <strong>en</strong> ik<br />

werk 7V jaar op e<strong>en</strong> dialysec<strong>en</strong>trum in Amsterdam voor Dianet.<br />

Ik was altijd zeer geïnteresseerd in de EDTNA-/ERCA-organisatie,<br />

met name door het internationale karakter van de organisatie.<br />

Dit heeft er uiteindelijk toe geleid meer actief te will<strong>en</strong> zijn. Ik<br />

b<strong>en</strong> Engelse, gebor<strong>en</strong> <strong>en</strong> getog<strong>en</strong> in Lond<strong>en</strong>, dus op het Engelstalige<br />

congres zelf voel ik mij helemaal thuis, ik versta alles! Ik<br />

begrijp wel dat het niet voor iedere<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> gemakkelijk is om op<br />

e<strong>en</strong> dergelijk congres alles te volg<strong>en</strong>, maar het is echt de moeite<br />

waard om te gaan.<br />

EDTNA-congres in Praag 2008<br />

Over e<strong>en</strong> paar wek<strong>en</strong> is het zover. Het congres is in Praag, Tsjechië.<br />

Dit jaar gaan 6 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> vanuit Nederland e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie<br />

gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> 2 deelnemers do<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> posterpres<strong>en</strong>tatie. In de<br />

volg<strong>en</strong>de column zal ik naar verwachting hierover iets schrijv<strong>en</strong>.<br />

Verder staan er veel onderwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> diverse pres<strong>en</strong>taties op het<br />

programma . Nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong> op de markt zull<strong>en</strong> vast<br />

wel geïntroduceerd <strong>en</strong> gezi<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Ik ga zeker e<strong>en</strong><br />

verslag schrijv<strong>en</strong> over de nieuwste gadgets. Wie weet krijg<strong>en</strong> wij<br />

die ook op onze eig<strong>en</strong> dialysec<strong>en</strong>trum!<br />

Ik b<strong>en</strong> helemaal nieuw in deze functie <strong>en</strong> ik wil graag de vorige<br />

keymember voor Nederland, Els Westerhof hartelijk bedank<strong>en</strong>. Zij<br />

heeft veel goede ideeën aan mij overgedrag<strong>en</strong> voor de toekomstige<br />

planning. Ik ga mijn best do<strong>en</strong> om er iets van te mak<strong>en</strong>.<br />

Bedankt Els, voor je inzet in de laatste 2V jar<strong>en</strong>!<br />

BLOED ZUIVER<br />

HOUDEN<br />

EN JE CARRIÈRE NIET DICHT LATEN SLIBBEN<br />

TMI ZOEKT DIALYSEVERPLEEGKUNDIGEN<br />

Vrijheid met de zekerheid van e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>d salaris<br />

Meer ervaring door afwissel<strong>en</strong>d werk<br />

Vanaf e<strong>en</strong> 28-urige werkweek staat er e<strong>en</strong> auto voor je klaar<br />

Tev<strong>en</strong>s bemiddelt TMI al jar<strong>en</strong> voor ZZP’ers. Interesse?<br />

KOM EENS PRATEN BIJ TMI. DE DETACHEERDERS IN DE ZORG.<br />

www.verpleegkundig<strong>en</strong>.nl<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

Tot de volg<strong>en</strong>de EDTNA-column!<br />

Susan<br />

s.r.rogers@amc.uva.nl<br />

EDTNA-website<br />

www.edtnaerca.org voor algem<strong>en</strong>e informatie<br />

www.edtna-erca-prague2008.com voor specifieke informatie<br />

over het congres

The Global Leader in Therapeutic Plasma Exchange<br />

Partner with a leader and experi<strong>en</strong>ce the Spectra Optia Apheresis System<br />

Advancing therapeutic apheresis and cell therapy to the next level of care<br />

www.gambrobct.com<br />

Spectra Optia, our next g<strong>en</strong>eration therapeutic apheresis and cell therapy<br />

platform, features an intuitive graphical user interface, easy-to-use tubing sets<br />

and improved system mobility. Operator/system interaction time is minimized,<br />

<strong>en</strong>abling you to sp<strong>en</strong>d more time doing what you love – caring for pati<strong>en</strong>ts

22<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

<strong>Dialyse</strong> Westfries Gast<br />

Tekst: Marle<strong>en</strong> Tijm, Francisca van Putt<strong>en</strong>, dialyseafdeling Westfries Gasthuis Hoorn<br />

Met de start van de Tour de France begin juli 2008 zijn ook de dialysepatiënt<strong>en</strong> van het Westfries<br />

Gasthuis Hoorn deze route gaan “dialysefiets<strong>en</strong>”. De dialysefiets leeft binn<strong>en</strong> dialyse Nederland.<br />

Het is algeme<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d dat lichamelijke activiteit e<strong>en</strong> positieve invloed heeft op fitheid <strong>en</strong> ge-<br />

zondheid. Dit geldt ook voor dialysepatiënt<strong>en</strong>. De effect<strong>en</strong> van lichamelijke activiteit zijn onder<br />

andere e<strong>en</strong> verbetering van het uithoudingsvermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> de be<strong>en</strong>kracht, e<strong>en</strong> vermindering van<br />

kramp <strong>en</strong> spieratrofie, afname van anemie <strong>en</strong> regulering van de bloeddruk <strong>en</strong> het cholesterolge-<br />

halte.<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3

huis Hoorn fietst<br />

< Feestelijke start door directeur P. Edgar <strong>en</strong><br />

nefrologe C. Verhoev<strong>en</strong><br />

In het kader van meer beweg<strong>en</strong><br />

voor dialysepatiënt<strong>en</strong><br />

zijn we in Hoorn eind januari<br />

begonn<strong>en</strong> met het project ‘Fiets<strong>en</strong> doe<br />

je sam<strong>en</strong>’.<br />

Uit de jaarlijkse patiënt<strong>en</strong><strong>en</strong>quête kwam<br />

naar vor<strong>en</strong> dat er behoefte was aan meer<br />

beweg<strong>en</strong> <strong>en</strong> stimulans daartoe. E<strong>en</strong> jaar<br />

eerder werd al e<strong>en</strong>s van e<strong>en</strong> gift van e<strong>en</strong><br />

patiënt e<strong>en</strong> dialysefiets aangeschaft<br />

maar in de praktijk bleek dat te<br />

vrijblijv<strong>en</strong>d <strong>en</strong> werd er weinig gebruik<br />

van gemaakt. Kortom, de fiets bleef in de<br />

hoek staan.<br />

Er is to<strong>en</strong> vanuit de dialyse contact<br />

gezocht met de afdeling fysiotherapie<br />

met de vraag of er e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking<br />

tot stand kon kom<strong>en</strong> in de vorm<br />

van e<strong>en</strong> project rondom beweg<strong>en</strong>.<br />

Zij blek<strong>en</strong> veel ervaring te hebb<strong>en</strong><br />

met het begeleid<strong>en</strong> van chronische<br />

patiënt<strong>en</strong>groep<strong>en</strong>, waarvoor ook<br />

aangepaste bewegingsprogramma’s zijn<br />

ontwikkeld.<br />

Er werd e<strong>en</strong> projectgroep geformeerd<br />

bestaande uit dialyseverpleegkundig<strong>en</strong><br />

(één daarvan met aandachtsgebied<br />

fysieke belasting), fysiotherapeut<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

e<strong>en</strong> nefroloog. De groep is onder andere<br />

ter oriëntatie gaan kijk<strong>en</strong> in Leeuward<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> Groning<strong>en</strong> waar het dialysefiets<strong>en</strong> al<br />

langer bestaat.<br />

Het resultaat was dat er uiteindelijk e<strong>en</strong><br />

gestructureerd plan lag waarmee op 31<br />

januari feestelijk is gestart.<br />

Werkwijze<br />

Fietskaart<br />

Tour de<br />

France<br />

• De mogelijkheid tot fiets<strong>en</strong> wordt aan<br />

alle patiënt<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong>.<br />

• Indi<strong>en</strong> de patiënt interesse heeft,<br />

komt de fysiotherapie voor e<strong>en</strong><br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 23

24<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

uitgebreide intake. Er wordt gekek<strong>en</strong><br />

naar de huidige conditie <strong>en</strong> ook wat de<br />

activiteit<strong>en</strong> in het dagelijkse lev<strong>en</strong> zijn.<br />

• De fysiotherapeut maakt sam<strong>en</strong> met<br />

de patiënt e<strong>en</strong> fietsplan dat bestaat<br />

uit instelling<strong>en</strong> voor de duur van het<br />

fiets<strong>en</strong> <strong>en</strong> de weerstand waarteg<strong>en</strong><br />

gefietst wordt. De fysiotherapeut is de<br />

eerste keer bij het fiets<strong>en</strong> aanwezig.<br />

De patiënt fietst 2 x per week; het<br />

fietsschema wordt vastgelegd als<br />

opdracht in Diamant.<br />

• De dialyseverpleegkundige is<br />

verantwoordelijk voor de uitvoering.<br />

Zij/hij evalueert na afloop van het<br />

fiets<strong>en</strong> de vermoeidheid aan de<br />

hand van e<strong>en</strong> BORG-scorelijst, e<strong>en</strong><br />

veelgebruikte lijst bij fysiotherapie.<br />

• Wekelijks komt de fysiotherapeut<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

langs om te kijk<strong>en</strong> of het programma<br />

al dan niet moet word<strong>en</strong> aangepast.<br />

In navolging op de Elfsted<strong>en</strong>tocht die<br />

Leeuward<strong>en</strong> hanteert, is het Rondje<br />

West-Friesland gemaakt. Elke keer<br />

fiets<strong>en</strong> leverde e<strong>en</strong> stempel op de kaart<br />

op. Bij e<strong>en</strong> volle kaart kon m<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong><br />

tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dvd over West-Friesland of<br />

e<strong>en</strong> West-Friese lekkernij.<br />

To<strong>en</strong> dit rondje was uitgefietst stond de<br />

Tour de France bijna voor de deur <strong>en</strong> wat<br />

is er dan leuker om mee te fiets<strong>en</strong> met<br />

de beeld<strong>en</strong> op de tv?!<br />

Er is e<strong>en</strong>zelfde kaart ontwikkeld met<br />

daarop alle etappes die werd<strong>en</strong> verred<strong>en</strong>.<br />

Elke keer als er gefietst werd, kwam<strong>en</strong> de<br />

Touretappes ook weer ev<strong>en</strong> ter sprake <strong>en</strong><br />

het verschil was dat in “onze” Tour wél<br />

Epo mocht (moest…) word<strong>en</strong> gebruikt.<br />

Bij het hal<strong>en</strong> van Parijs stond er ook weer<br />

e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tje klaar, uiteraard in Franse<br />

sfeer.<br />

De uitdaging is om elke keer iets anders/<br />

nieuws te bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> rondom het fiets<strong>en</strong><br />

zodat patiënt<strong>en</strong> én verpleegkundig<strong>en</strong><br />

gemotiveerd blijv<strong>en</strong>.<br />

Via e<strong>en</strong> uitgebreide vrag<strong>en</strong>lijst,<br />

bloeddrukcontrole <strong>en</strong> knijpkrachtmeting<br />

wordt mom<strong>en</strong>teel bekek<strong>en</strong> wat de<br />

effect<strong>en</strong> zijn van het fiets<strong>en</strong> op het<br />

dagelijkse lev<strong>en</strong>.<br />

Info?<br />

Dhr. Westerhuis “gele trui drager” <strong>en</strong> ambassadeur van de dialysefiets, op tafel flesje rode wijn <strong>en</strong> de routekaart<br />

m.h.c.tijm@westfriesgasthuis.nl<br />

0229-257599

24<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

uitgebreide intake. Er wordt gekek<strong>en</strong><br />

naar de huidige conditie <strong>en</strong> ook wat de<br />

activiteit<strong>en</strong> in het dagelijkse lev<strong>en</strong> zijn.<br />

• De fysiotherapeut maakt sam<strong>en</strong> met<br />

de patiënt e<strong>en</strong> fietsplan dat bestaat<br />

uit instelling<strong>en</strong> voor de duur van het<br />

fiets<strong>en</strong> <strong>en</strong> de weerstand waarteg<strong>en</strong><br />

gefietst wordt. De fysiotherapeut is de<br />

eerste keer bij het fiets<strong>en</strong> aanwezig.<br />

De patiënt fietst 2 x per week; het<br />

fietsschema wordt vastgelegd als<br />

opdracht in Diamant.<br />

• De dialyseverpleegkundige is<br />

verantwoordelijk voor de uitvoering.<br />

Zij/hij evalueert na afloop van het<br />

fiets<strong>en</strong> de vermoeidheid aan de<br />

hand van e<strong>en</strong> BORG-scorelijst, e<strong>en</strong><br />

veelgebruikte lijst bij fysiotherapie.<br />

• Wekelijks komt de fysiotherapeut<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

langs om te kijk<strong>en</strong> of het programma<br />

al dan niet moet word<strong>en</strong> aangepast.<br />

In navolging op de Elfsted<strong>en</strong>tocht die<br />

Leeuward<strong>en</strong> hanteert, is het Rondje<br />

West-Friesland gemaakt. Elke keer<br />

fiets<strong>en</strong> leverde e<strong>en</strong> stempel op de kaart<br />

op. Bij e<strong>en</strong> volle kaart kon m<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong><br />

tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dvd over West-Friesland of<br />

e<strong>en</strong> West-Friese lekkernij.<br />

To<strong>en</strong> dit rondje was uitgefietst stond de<br />

Tour de France bijna voor de deur <strong>en</strong> wat<br />

is er dan leuker om mee te fiets<strong>en</strong> met<br />

de beeld<strong>en</strong> op de tv?!<br />

Er is e<strong>en</strong>zelfde kaart ontwikkeld met<br />

daarop alle etappes die werd<strong>en</strong> verred<strong>en</strong>.<br />

Elke keer als er gefietst werd, kwam<strong>en</strong> de<br />

Touretappes ook weer ev<strong>en</strong> ter sprake <strong>en</strong><br />

het verschil was dat in “onze” Tour wél<br />

Epo mocht (moest…) word<strong>en</strong> gebruikt.<br />

Bij het hal<strong>en</strong> van Parijs stond er ook weer<br />

e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tje klaar, uiteraard in Franse<br />

sfeer.<br />

De uitdaging is om elke keer iets anders/<br />

nieuws te bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> rondom het fiets<strong>en</strong><br />

zodat patiënt<strong>en</strong> én verpleegkundig<strong>en</strong><br />

gemotiveerd blijv<strong>en</strong>.<br />

Via e<strong>en</strong> uitgebreide vrag<strong>en</strong>lijst,<br />

bloeddrukcontrole <strong>en</strong> knijpkrachtmeting<br />

wordt mom<strong>en</strong>teel bekek<strong>en</strong> wat de<br />

effect<strong>en</strong> zijn van het fiets<strong>en</strong> op het<br />

dagelijkse lev<strong>en</strong>.<br />

Info?<br />

Dhr. Westerhuis “gele trui drager” <strong>en</strong> ambassadeur van de dialysefiets, op tafel flesje rode wijn <strong>en</strong> de routekaart<br />

m.h.c.tijm@westfriesgasthuis.nl<br />

0229-257599

26<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Diabetesgerelateerde<br />

problematiek bij patiënt<strong>en</strong><br />

die dialyser<strong>en</strong><br />

E<strong>en</strong> workshop voor diabetes- <strong>en</strong> dialyseverpleegkundig<strong>en</strong><br />

Tekst: P.B. Leurs, internist-nefroloog <strong>en</strong> I. Dempsey, diabetesverpleegkundige, Oosterscheldeziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> Goes<br />

Correspond<strong>en</strong>tieadres: dr. P.B. Leurs, Afd. Interne G<strong>en</strong>eeskunde, Oosterscheldeziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>, Postbus 106, 4460 BB Goes.<br />

E-mail: p.leurs@zzlnd.nl<br />

De preval<strong>en</strong>tie van diabetespatiënt<strong>en</strong> met nierfal<strong>en</strong> is wereldwijd aan het stijg<strong>en</strong>. In Amerika<br />

hebb<strong>en</strong> meer dan 40% van de dialysepatiënt<strong>en</strong> diabetes. Ook in Europa is er e<strong>en</strong> stijging vastge-<br />

steld. In Nederland had in 2000 15% van de dialysepatiënt<strong>en</strong> diabetes <strong>en</strong> dit is nu naar schatting<br />

ongeveer 20%. De laatste jar<strong>en</strong> is de behandeling van type 1 dia betes behoorlijk geïnt<strong>en</strong>siveerd<br />

<strong>en</strong> verbeterd. Teg<strong>en</strong>woordig heeft slechts 10% van de diabetes patiënt<strong>en</strong> op de dialyse type 1<br />

diabetes. De to<strong>en</strong>ame wordt dan ook voornamelijk gezi<strong>en</strong> onder m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met type 2 diabetes.<br />

Cumulatieve overleving van diabetespatiënt<strong>en</strong> met dialysebehandeling is slechter dan bij pa-<br />

tiënt<strong>en</strong> zonder diabetes. 1 Cardiovasculaire aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zijn hier de oorzaak van.<br />

Belang goede diabetesregulatie<br />

Hierdoor zou m<strong>en</strong> zich kunn<strong>en</strong> afvrag<strong>en</strong>: wat is het belang<br />

van e<strong>en</strong> goede diabetesinstelling bij deze patiënt<strong>en</strong>groep? Uit<br />

onderzoek blijkt dat e<strong>en</strong> HbA 1c - als maat voor de diabetesregulatie<br />

- van <br />

1c = 7,5%)<br />

Aantal jar<strong>en</strong> voor start dialyse<br />

G groep: goed gereguleerde groep<br />

(HbA 1c

hierdoor ziet m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> stijging van de insulinebehoefte (figuur<br />

4). 6 Glucose is e<strong>en</strong> noodzakelijk onderdeel van de spoelvloeistof<br />

door het vochtaantrekk<strong>en</strong>d (ultrafiltrer<strong>en</strong>d) vermog<strong>en</strong> van<br />

glucose. Met verschill<strong>en</strong>de hoeveelhed<strong>en</strong> glucose toegevoegd<br />

aan de vloeistof <strong>en</strong> de duur van de spoeling<strong>en</strong> kan m<strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong><br />

hoeveel vocht er onttrokk<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s het<br />

spoel<strong>en</strong>. In sommige gevall<strong>en</strong> kan ervoor gekoz<strong>en</strong> word<strong>en</strong> Icodextrine<br />

toe te voeg<strong>en</strong> aan de spoelvloeistof. Icodextrine is e<strong>en</strong><br />

osmotisch ag<strong>en</strong>s dat in plaats van glucose is toegevoegd aan<br />

de spoelvloeistof <strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> vergelijkbaar effect als glucose<br />

maar heeft ge<strong>en</strong> invloed op de bloedglucose.<br />

Cumulatieve overleving<br />

1,0<br />

0,8<br />

0,6<br />

0,4<br />

0,2<br />

0<br />

Interfer<strong>en</strong>tie met bloedglucosemeting<strong>en</strong><br />

Bij gebruik van Icodextrine moet er wel op gelet word<strong>en</strong> dat<br />

de patiënt bij zelfcontrole e<strong>en</strong> geschikte bloedglucosemeter<br />

gebruikt. 7 Metaboliet<strong>en</strong> van Icodextrine, zoals maltose, kom<strong>en</strong><br />

voor e<strong>en</strong> deel in het bloed van de patiënt <strong>en</strong> dit kan door<br />

sommige meters als glucose word<strong>en</strong> mee gemet<strong>en</strong> waardoor<br />

er e<strong>en</strong> overschatting van de bloedglucose zal plaats vind<strong>en</strong>.<br />

Onterecht kan er dan teveel insuline gespot<strong>en</strong> word<strong>en</strong> met<br />

e<strong>en</strong> hypoglycemie tot gevolg, of hypoglycemieën word<strong>en</strong> niet<br />

herk<strong>en</strong>d. In de bijsluiters van de diverse bloedglucoseteststrips<br />

is meestal de b<strong>en</strong>odigde informatie te vind<strong>en</strong>.<br />

Educatie<br />

P = 0,041 (Logrank test)<br />

Goed gereguleerde groep<br />

(HbA 1c

28<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

± ∆HbA 1c<br />

%<br />

3,0<br />

2,0<br />

1,0<br />

Groep I<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

p < 0,001<br />

Groep II<br />

Figuur 3b<br />

Invloed van snelle Hb-verandering onder erythropoëtinebehandeling<br />

op HbA 1c bij dialysepatiënt<strong>en</strong>. 4<br />

Vergelijking van de verandering<strong>en</strong> in HbA 1c spiegels in patiënt<strong>en</strong><br />

waarbij hematocrietfluctuaties met erythropoëtinebehandeling hoger<br />

(groep I) <strong>en</strong> lager (groep II) war<strong>en</strong> dan 10%.<br />

Insuline (E/kg/dag)<br />

1,0<br />

0,8<br />

0,6<br />

0,4<br />

0,2<br />

0,0<br />

6 maand<strong>en</strong><br />

voor start PD<br />

katheter<br />

implantatie<br />

p = 0,265<br />

6 maand<strong>en</strong><br />

na start PD<br />

A ge<strong>en</strong> wisseling 2L 2.5%<br />

Insuline (E/kg/dag)<br />

1,0<br />

0,8<br />

0,6<br />

0,4<br />

0,2<br />

0,0<br />

6 maand<strong>en</strong><br />

voor start PD<br />

Literatuur<br />

1. Locatelli F, Pozzoni P, Del Vecchio L. R<strong>en</strong>al replacem<strong>en</strong>t therapy<br />

in pati<strong>en</strong>ts with diabetes and <strong>en</strong>d-stage r<strong>en</strong>al disease. J<br />

Am Soc Nephrol 2004; 15: S24-9<br />

2. Morioka T, Emoto M, Tabata T, et al. Glycemic control is a<br />

predictor of survival for diabetic pati<strong>en</strong>ts on hemodialysis.<br />

Diabetes Care 2001; 24: 909-13<br />

3. Oomichi T, Emoto M, Tabata T, et al, Impact of glycemic<br />

control on survival of diabetic pati<strong>en</strong>ts on chronic regular<br />

hemodialysis. Diabetes Care 2006; 29: 1496-1500<br />

4. Nakao T, Matsumoto H, Okada T, et al. Influ<strong>en</strong>ce of erythropoetin<br />

treatm<strong>en</strong>t on hemoglobin A 1c levels in pati<strong>en</strong>ts with<br />

chronic r<strong>en</strong>al failure on hemodialysis. Int Med 1998; 37: 826-<br />

30<br />

5. Burmeister JE, Scapini A, da Rosa Miltersteiner D, da Costa<br />

MG, Campos BM. Glucose-added dialysis fluid prev<strong>en</strong>ts<br />

symptomatic hypoglycaemiain regular haemodialysis.<br />

Nephrol Dial Transplant 2007; 22: 1184-9<br />

6. Szeto CC, Chow KM, Leung CB, et al. Increased subcutaneous<br />

insulin requirem<strong>en</strong>ts in diabetic pati<strong>en</strong>ts rec<strong>en</strong>tly<br />

comm<strong>en</strong>ced on peritoneal dialysis. Nephrol Dial Transplant<br />

2007; 22: 1697-1702<br />

7. Apperloo JJ, Breurk<strong>en</strong> M, Dam<strong>en</strong> MMJ, et al. Interfer<strong>en</strong>tie<br />

door Icodextrine bij POC-glucosemeting<strong>en</strong>. Medisch Journaal<br />

2004; 33: 118-23<br />

8. Nederlandse Diabetes Federatie; Advies Diabeteseducatie,<br />

oktober 2005<br />

9. European Association for the Study of Diabetes; Diabetes<br />

Educatie, verzamelde DESG Teaching letters, 2003 Servier<br />

Nederland BV<br />

10. McMurray SD, Johnson G, Davis S, McDougall K. Diabetes<br />

education and care managem<strong>en</strong>t significantly improve pati<strong>en</strong>t<br />

outcomes in the dialysis unit. Am J Kidney Dis 2002;<br />

40: 566-75<br />

11. Nederlandse Diabetes Federatie, Richtlijn Diabetische Voet,<br />

2006 <br />

katheter<br />

implantatie<br />

p = 0,009<br />

6 maand<strong>en</strong><br />

na start PD<br />

B 1 wisseling 2L 2.5% /dag<br />

Insuline (E/kg/dag)<br />

1,0<br />

0,8<br />

0,6<br />

0,4<br />

0,2<br />

0,0<br />

6 maand<strong>en</strong><br />

voor start PD<br />

katheter<br />

implantatie<br />

p = 0,006<br />

6 maand<strong>en</strong><br />

na start PD<br />

C 2 wisseling<strong>en</strong> 2L 2.5% /dag<br />

Figuur 4<br />

Insulinebehoefte na start peritoneale dialyse. 5<br />

De relatie tuss<strong>en</strong> verandering in insulinebehoefte <strong>en</strong> aantal wisseling<strong>en</strong> per dag met 2L 2,5%. Alle patiënt<strong>en</strong> wisseld<strong>en</strong> standaard 3 maal per dag 2L.<br />

Dit artikel kon geplaatst word<strong>en</strong> dankzij de medewerking van de redactie van het Nederlands Tijdschrift voor Diabetologie.<br />

Het artikel versche<strong>en</strong> eerder in nummer 1, 6 e jaargang.

Hawkeye<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Motivatie<br />

Wat motiveerde mij<br />

om deze column,<br />

to<strong>en</strong> de Naked<br />

Nurse haar taak als columnist aan de<br />

wilg<strong>en</strong> hing, over te nem<strong>en</strong>?<br />

Na e<strong>en</strong> “sollicitatiebrief” gestuurd te hebb<strong>en</strong><br />

naar de eindredacteur<strong>en</strong>, bleek dat ik<br />

de column mocht overnem<strong>en</strong>.<br />

Dus aan de slag ……!<br />

Wat gebeurde er tot mijn verbazing, e<strong>en</strong><br />

lege pagina staart mij aan <strong>en</strong> de cursor<br />

knippert vrag<strong>en</strong>d. Langzaam kom<strong>en</strong> er<br />

woord<strong>en</strong> te voorschijn, er ontstaat<br />

iets.<br />

Nu zijn er 2 eindredacteur<strong>en</strong><br />

die met mij meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> voor deze column<br />

was er gevraagd om<br />

iets te schrijv<strong>en</strong> over<br />

“motivational interviewing”?!<br />

Motiveer e<strong>en</strong> column<br />

over motivatie ……<br />

Opzet na opzet verwees<br />

ik naar de prull<strong>en</strong>bak,<br />

zo gemakkelijk als ik mij<br />

het eerst voorstelde is e<strong>en</strong><br />

column niet.<br />

Ik googelde motivatie <strong>en</strong> vond in<br />

Wikipedia de onderstaande<br />

verklaring:<br />

Motivatie is e<strong>en</strong><br />

term uit de psychologie,<br />

criminologie <strong>en</strong> pedagogiek<br />

om uit te drukk<strong>en</strong> dat iemand<br />

iets (e<strong>en</strong> zeker doel) tracht te bereik<strong>en</strong>.<br />

Het concept ontstond pas na de uitvinding<br />

van de mechanische klok. E<strong>en</strong><br />

synoniem is drijfveer, wat gezi<strong>en</strong> deze<br />

achtergrond niet verwonderlijk is.<br />

Het moeilijkste aspect van de studie van<br />

de motivatie is dat m<strong>en</strong> zich van sommige<br />

motivaties niet bewust is.<br />

Over het algeme<strong>en</strong> legt m<strong>en</strong> het verband<br />

tuss<strong>en</strong> motivatie <strong>en</strong> behoefte.<br />

Motivatie voor gedrag is dan al dan niet<br />

rechtstreeks het tracht<strong>en</strong> te voldo<strong>en</strong> aan<br />

e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>selijke behoefte. Abraham Maslow<br />

is e<strong>en</strong> auteur die e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> behoefte-<br />

theorie heeft uitgewerkt.<br />

• In de klassieke psychologie zijn<br />

geldingsdrang, machtsdrang, hang<br />

naar erk<strong>en</strong>ning <strong>en</strong> bevestiging, <strong>en</strong>kele<br />

voorbeeld<strong>en</strong> van motivaties van het<br />

m<strong>en</strong>selijk gedrag. E<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander is bijvoorbeeld<br />

uitgewerkt door de Amerikaanse<br />

psycholoog David McClelland.<br />

• In de criminologie is de studie van de<br />

motivatie voor crimineel gedrag e<strong>en</strong><br />

belangrijk onderwerp.<br />

• Zo zoekt m<strong>en</strong> in onderwijs naar de<br />

factor<strong>en</strong> die de studiemotivatie bevorder<strong>en</strong>.<br />

• Ook in de sport speelt de motivatie<br />

(om te prester<strong>en</strong>, om te blijv<strong>en</strong> train<strong>en</strong>)<br />

e<strong>en</strong> grote rol.<br />

Heb ik mij aangemeld als columnist uit<br />

geldingsdrang, machtsdrang of hang<br />

naar erk<strong>en</strong>ning?<br />

Machtsdrang <strong>en</strong> hang naar erk<strong>en</strong>ning,<br />

nee, dan zou ik mijn naam er wel<br />

onderzett<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet onder pseudoniem<br />

schrijv<strong>en</strong>.<br />

Meer geldingsdrang, prober<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />

ludieke wijze ons werk <strong>en</strong> werkveld op de<br />

korrel te nem<strong>en</strong>. Echter, ik word steeds<br />

door de actualiteit ingehaald, daar het<br />

<strong>Magazine</strong> maar 4 keer per jaar<br />

verschijnt! <br />

Hawkeye column<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 29

30<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

H B- <strong>en</strong> ferritinemonitoring<br />

op de dialyseafdeling van<br />

het Zaans Medisch C<strong>en</strong>trum<br />

Tekst: AnneMarie Ooms, dialyseverpleegkundige, Zaans Medisch C<strong>en</strong>trum te Zaandam<br />

Doel<strong>en</strong><br />

De doelstelling van dit project was om<br />

meer inzicht <strong>en</strong> stabiliteit te bewerkstellig<strong>en</strong><br />

in de HB- <strong>en</strong> de ijzerstatus van<br />

onze patiënt<strong>en</strong>. Secundair doel was het<br />

verhog<strong>en</strong> van de k<strong>en</strong>nis van de dialyseverpleegkundig<strong>en</strong><br />

met betrekking tot<br />

de HB- <strong>en</strong> ijzerstatus. Uiteraard was er<br />

ook de verwachting dat de kwaliteit van<br />

lev<strong>en</strong> van de patiënt<strong>en</strong> zou verbeter<strong>en</strong><br />

naarmate hun labwaard<strong>en</strong> stabiliseerd<strong>en</strong>.<br />

Voorbereiding<br />

We zijn begonn<strong>en</strong> met het opstell<strong>en</strong><br />

van e<strong>en</strong> stapp<strong>en</strong>plan voor het implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong><br />

van het project. Eind 2006<br />

startt<strong>en</strong> we met het project, met de<br />

hoofdverpleegkundige als projectleider<br />

<strong>en</strong> coaching door de nefrolog<strong>en</strong>.<br />

Er werd<strong>en</strong> klinische less<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>,<br />

specifiek over anemie <strong>en</strong> ijzerstatus in<br />

het bloed van de patiënt <strong>en</strong> hun onderlinge<br />

sam<strong>en</strong>hang. In sam<strong>en</strong>spraak met<br />

de nefrolog<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> er protocoll<strong>en</strong><br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

Tijd<strong>en</strong>s de jongste <strong>Nefrologie</strong>dag<strong>en</strong> gaf AnneMarie<br />

Ooms e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie over HB- <strong>en</strong> ferritinemonitoring bij<br />

dialysepatiënt<strong>en</strong>. De dialyseverpleegkundig<strong>en</strong> van het Zaans<br />

Medisch C<strong>en</strong>trum wild<strong>en</strong> zich inhoudelijk meer gaan verdiep<strong>en</strong><br />

in de labafnames <strong>en</strong> bloedwaard<strong>en</strong> van de dialysepatiënt<strong>en</strong>.<br />

Na ruim e<strong>en</strong> half jaar overleg <strong>en</strong> voorbereiding, er moest e<strong>en</strong><br />

cultuuromslag plaatsvind<strong>en</strong> bij alle teamled<strong>en</strong>, werd gestart<br />

met het project Zanex (Zaanse anemie-experts). AnneMarie<br />

b<strong>en</strong>adrukte dat dit project, naast de winst voor de patiënt<strong>en</strong>,<br />

de arbeidstevred<strong>en</strong>heid van de dialyseverpleegkundig<strong>en</strong><br />

aanzi<strong>en</strong>lijk heeft verhoogd.<br />

ontwikkeld. Alle patiënt<strong>en</strong> zijn per brief<br />

geïnformeerd.<br />

Methode<br />

Op 1 mei 2007 zijn de dialyseverpleegkundig<strong>en</strong><br />

gestart met de controle van<br />

de HB- <strong>en</strong> de ferritinegehaltes. De<br />

eerste maand gebeurde dit binn<strong>en</strong> het<br />

multidisciplinaire overleg sam<strong>en</strong> met de<br />

nefrolog<strong>en</strong>.Vanaf 1 juni 2007 ging<strong>en</strong> alle<br />

dialyseverpleegkundig<strong>en</strong> dit zelfstandig<br />

voor hun eig<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> controler<strong>en</strong><br />

aan de hand van de protocoll<strong>en</strong>. De<br />

verpleegkundig<strong>en</strong> do<strong>en</strong> zelf voorstell<strong>en</strong><br />

voor het bijstell<strong>en</strong> van de medicatiedosering<strong>en</strong><br />

aan de nefrolog<strong>en</strong>. Op 1 december<br />

2007 war<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> half jaar bezig <strong>en</strong> begin<br />

2008 hebb<strong>en</strong> we het eerste halfjaar<br />

geëvalueerd.<br />

Voorwaarde voor het succes van dit<br />

project is dat de nefrolog<strong>en</strong> in het Zaans<br />

Medisch C<strong>en</strong>trum gemakkelijk te b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong><br />

zijn <strong>en</strong> bereid zijn om te coach<strong>en</strong>.<br />

Ook duidelijke protocoll<strong>en</strong> <strong>en</strong> goede<br />

voorbereiding <strong>en</strong> begeleiding zijn onontbeerlijk.<br />

In sam<strong>en</strong>spraak met de nefrolog<strong>en</strong><br />

ontwikkeld<strong>en</strong> we de protocoll<strong>en</strong>,<br />

waarin we t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de labwaard<strong>en</strong><br />

de richtlijn<strong>en</strong> van de Nederlandse<br />

federatie <strong>Nefrologie</strong> (NfN) hanter<strong>en</strong>.<br />

• Controle van de Hb- <strong>en</strong> de<br />

ferritinegehaltes<br />

– Hb: 6,8 - 7,9 mmol/l (PD tot<br />

8,0 mmol/l)<br />

– Ferritine: 100 - 500 ug/l<br />

Uitgangswaard<strong>en</strong> <strong>en</strong> doseringsschema’s<br />

werd<strong>en</strong> in de protocoll<strong>en</strong> vastgelegd <strong>en</strong><br />

er werd gebruikgemaakt van parameters<br />

die in Diamant zichtbaar zijn <strong>en</strong> die in<br />

grafiek<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bekek<strong>en</strong>.<br />

Resultat<strong>en</strong> HD<br />

De grafiek<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan dat er e<strong>en</strong><br />

duidelijke vooruitgang is geboekt in de<br />

behandeling van onze hemodialysepatiënt<strong>en</strong><br />

met Aranesp® <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ofer®. Meer<br />

patiënt<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> nu binn<strong>en</strong> de targets

Resultat<strong>en</strong> HD Resultat<strong>en</strong> PD<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

voor zowel voor Hb als ferritine.<br />

• Deze grafiek<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> het perc<strong>en</strong>tage<br />

HD-patiënt<strong>en</strong> aan per kwartaal.<br />

• Het gro<strong>en</strong>e gedeelte geeft de gew<strong>en</strong>ste<br />

marge aan. Rood is te laag <strong>en</strong><br />

paars te hoog.<br />

• De grafiek<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> duidelijke<br />

vooruitgang aan in behandeling van<br />

de HD-patiënt<strong>en</strong> met zowel V<strong>en</strong>ofer®<br />

als Aranesp®<br />

• Meer patiënt<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de<br />

targets voor Hb <strong>en</strong> ferritine.<br />

• Start<strong>en</strong> we begin 2007 met 34% van<br />

de HD-populatie binn<strong>en</strong> de marge<br />

van 6,8 <strong>en</strong> 7,9 voor het Hb-gehalte,<br />

eind 2007 is dat maar liefst 62,2% <strong>en</strong><br />

zit nog maar 10,8% te laag.<br />

• Voor de ferritinewaard<strong>en</strong> zijn de verschill<strong>en</strong><br />

iets minder groot.<br />

• Er zitt<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> meer onder<br />

de gew<strong>en</strong>ste waarde, maar wel 50%<br />

te hoog dus daar valt nog wel wat<br />

verbetering in te behal<strong>en</strong>.<br />

Resultat<strong>en</strong> PD<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

• Deze grafiek<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> wederom<br />

het perc<strong>en</strong>tage patiënt<strong>en</strong> aan per<br />

kwartaal bekek<strong>en</strong>, maar nu van de<br />

peritoneale dialysepopulatie.<br />

• De grafiek<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> duidelijke<br />

vooruitgang aan in de behandeling<br />

van PD-patiënt<strong>en</strong> met Aranesp®.<br />

• Meer patiënt<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de targets<br />

voor het Hb. Er was e<strong>en</strong> duidelijk<br />

<br />

<br />

<br />

stijg<strong>en</strong>de lijn van PD-patiënt<strong>en</strong> die<br />

binn<strong>en</strong> de marges vall<strong>en</strong> voor het Hb:<br />

van 54% naar 68%.<br />

• Onze PD-patiënt<strong>en</strong> word<strong>en</strong> niet<br />

behandeld met V<strong>en</strong>ofer® maar met<br />

ferrofumeraat. Ferritine is e<strong>en</strong> minder<br />

mooie maat dan het Hb doordat<br />

ferritine sterk beïnvloed wordt door<br />

infecties <strong>en</strong> acute ziektes.<br />

• In het laatste kwartaal is te zi<strong>en</strong> dat<br />

de patiënt<strong>en</strong> die binn<strong>en</strong> de marge<br />

vall<strong>en</strong> voor zowel het Hb als het ferritinegehalte<br />

gemiddeld lager uitvall<strong>en</strong>.<br />

Dit komt door veel verloop binn<strong>en</strong><br />

deze patiënt<strong>en</strong>groep.<br />

Aandachtspunt<strong>en</strong><br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Hb (in mmol/l) Hb (in mmol/l)<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Ferritine (in ug/ml) Ferritine (in ug/ml)<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Begin 2008 hebb<strong>en</strong> we het project tot<br />

nu toe geëvalueerd. Hieruit bleek dat we<br />

soms te snel de dosering verhog<strong>en</strong> als<br />

het Hb gezakt is. E<strong>en</strong> belangrijk aandachtspunt<br />

is om minimaal 2 Hb-waard<strong>en</strong><br />

te nem<strong>en</strong> die met 2 wek<strong>en</strong> ertuss<strong>en</strong><br />

bepaald zijn <strong>en</strong> deze te vergelijk<strong>en</strong> met<br />

het Hb van de maand ervoor.<br />

Hierbij moet ook bekek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> wanneer<br />

de Aranesp-dosering® voor het<br />

laatst is aangepast daar het Hb pas na 4<br />

tot 6 wek<strong>en</strong> stabiliseert. Ook bij schommel<strong>en</strong>de<br />

Hb-gehaltes hebb<strong>en</strong> we als<br />

richtlijn maximaal 1 maal per maand de<br />

dosering aan te pass<strong>en</strong>.<br />

En er zijn uiteraard ook altijd uitzonderingsgevall<strong>en</strong>,<br />

de patiënt<strong>en</strong> die e<strong>en</strong><br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

<br />

<br />

<br />

<br />

infectie doormak<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> bloeding<br />

hebb<strong>en</strong> gehad of e<strong>en</strong> operatie hebb<strong>en</strong><br />

ondergaan.<br />

Conclusies<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

In eerste instantie bracht het uiteraard<br />

meer werk <strong>en</strong> conc<strong>en</strong>tratie met zich mee<br />

om naast alle andere verpleegkundige<br />

tak<strong>en</strong> je te verdiep<strong>en</strong> in de waard<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

de doseringsschema’s van V<strong>en</strong>ofer® <strong>en</strong><br />

Aranesp®, maar naarmate meer patiënt<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong> de targets vall<strong>en</strong> zijn er<br />

steeds minder interv<strong>en</strong>ties nodig.<br />

De medewerkers gev<strong>en</strong> bij de jaargesprekk<strong>en</strong><br />

aan dat hun werktevred<strong>en</strong>heid<br />

verhoogd is doordat zij meer inzicht hebb<strong>en</strong><br />

in de totale zorg van hun patiënt.<br />

Het geeft het hele team voldo<strong>en</strong>ing dat<br />

er niet alle<strong>en</strong> meer patiënt<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de<br />

gestelde richtlijn vall<strong>en</strong> qua labwaard<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> dat hun kwaliteit van lev<strong>en</strong> wordt<br />

verbeterd, maar dat het ook de arbeidstevred<strong>en</strong>heid<br />

van de dialyseverpleegkundig<strong>en</strong><br />

verhoogt.<br />

De patiënt<strong>en</strong>tevred<strong>en</strong>heid is op dit<br />

mom<strong>en</strong>t binn<strong>en</strong> het project nog niet<br />

gepeild. We hebb<strong>en</strong> begin dit jaar in<br />

eerste instantie het project in praktische<br />

zin geëvalueerd. <br />

Bronn<strong>en</strong>:<br />

NfN-richtlijn<strong>en</strong><br />

Doseringsschema’s Aranesp® <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ofer®; firma<br />

Amg<strong>en</strong><br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 31

32<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

GESLAAGD!<br />

WORDT VERVOLGD<br />

Tekst: M. Caron, secretaresse dialyseafdeling, Amphia Ziek<strong>en</strong>huis Breda<br />

Dit artikel gaat over ‘onze’ geslaagde 1ste landelijke secretaressedag <strong>Dialyse</strong>. Over de speciale<br />

band die uw secretaresse heeft met de afdeling dialyse. Het gaat ook over uw verantwoordelijk-<br />

heid naar haar. Uw secretaresse voegt iets wez<strong>en</strong>lijks toe aan de werkzaamhed<strong>en</strong>. Het is aan u<br />

om dit te zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> er op in te spel<strong>en</strong>. Zij is e<strong>en</strong> collega, die behoefte heeft aan e<strong>en</strong> goede werkrela-<br />

tie, waardering <strong>en</strong> uitdaging binn<strong>en</strong> uw afdeling.<br />

De 1ste landelijke secretaressedag<br />

<strong>Dialyse</strong><br />

werd e<strong>en</strong> grandioze<br />

dag. We hoopt<strong>en</strong> op <strong>en</strong> streefd<strong>en</strong> naar<br />

kans<strong>en</strong> op onderlinge sam<strong>en</strong>werking.<br />

Het is ons opgevall<strong>en</strong> hoeveel we van<br />

ons vak houd<strong>en</strong>. We raakt<strong>en</strong> er niet over<br />

uitgepraat. We hebb<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s deze dag<br />

e<strong>en</strong> weg naar elkaar gevond<strong>en</strong> <strong>en</strong> al echt<br />

e<strong>en</strong> begin gemaakt voor sam<strong>en</strong>werking.<br />

De grootste verrassing was de herk<strong>en</strong>baarheid.<br />

Er is veel inzet van de<br />

secretaresse <strong>en</strong> er wordt door haar veel<br />

kwaliteit geleverd. Zij blijkt ontzett<strong>en</strong>d<br />

betrokk<strong>en</strong> <strong>en</strong> ziet continue mogelijkhed<strong>en</strong><br />

om de zorg rondom de patiënt <strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong> de afdeling te verbeter<strong>en</strong>. Zij gaat<br />

daarbij ontwikkeling<strong>en</strong> niet uit de weg.<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

Natuurlijk zijn we nog niet waar we<br />

zijn will<strong>en</strong>: ‘kom<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidige<br />

secretariële werkwijze pass<strong>en</strong>d bij de<br />

bestaande landelijke, medische, technische<br />

<strong>en</strong> verpleegkundige richtlijn<strong>en</strong>’. Dit<br />

zal ook niet van de e<strong>en</strong> op de andere dag<br />

lukk<strong>en</strong>. Toch zijn er al veel ideeën naar<br />

vor<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>. Ideeën waar zowel wij<br />

als secretaress<strong>en</strong>, als de afdeling dialyse<br />

baat bij hebb<strong>en</strong>.<br />

Wij bedank<strong>en</strong> onze leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> die<br />

het mogelijk maakt<strong>en</strong> dat we deze dag<br />

kond<strong>en</strong> bijwon<strong>en</strong>. Deze dag had voor<br />

ieder van ons zo’n herk<strong>en</strong>ning. Het gaf<br />

ons echt e<strong>en</strong> stukje waardering.<br />

Wij bedank<strong>en</strong> de dialysegerelateerde<br />

bedrijv<strong>en</strong> voor hun bijdrage aan ‘onze’<br />

dag. Door hun medewerking hebb<strong>en</strong><br />

wij e<strong>en</strong> interessant programma kunn<strong>en</strong><br />

sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong>. Wij bedank<strong>en</strong> onze voorzitter,<br />

Max Gaasbeek voor zijn positieve<br />

sturing <strong>en</strong> aanwezigheid. Hij stond ons<br />

met raad <strong>en</strong> daad bij. Sandra Middel,<br />

Monique Bremmer <strong>en</strong> Mathijs Schaap<br />

voor hun <strong>en</strong>thousiasme, inzicht <strong>en</strong> hart<br />

voor hun werkzaamhed<strong>en</strong>. Zij hebb<strong>en</strong><br />

ons daardoor echt iets meegegev<strong>en</strong>. Wij<br />

bedank<strong>en</strong> vooral onze collega’s, de secretaress<strong>en</strong><br />

<strong>Dialyse</strong>. Ieder van jullie heeft<br />

haar ste<strong>en</strong>tje bijgedrag<strong>en</strong>. We kunn<strong>en</strong><br />

onze kracht<strong>en</strong> gaan bundel<strong>en</strong>.

Scholt<strong>en</strong> Medical Recruitm<strong>en</strong>t is e<strong>en</strong> internationaal werk<strong>en</strong>de organisatie die vanaf<br />

1988 gespecialiseerd is in het werv<strong>en</strong> <strong>en</strong> selecter<strong>en</strong> van (para)medisch personeel<br />

voor zorginstelling<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> Europa.<br />

Lansinkesweg 4<br />

Postbus 960<br />

NL-7550 AZ H<strong>en</strong>gelo (O)<br />

t: +31 (0)74 255 92 00<br />

f: +31 (0)74 255 92 11<br />

Postfach 505<br />

CH-8027 Zürich<br />

t: +41 (0)44 462 11 88<br />

e: info@scholt<strong>en</strong>-medical.nl<br />

Per direct hebb<strong>en</strong> wij de volg<strong>en</strong>de functies beschikbaar<br />

Caribisch gebied:<br />

Per direct zoek<strong>en</strong> wij gediplomeerde dialyse-verpleegkundig<strong>en</strong><br />

(of verpleegkundig<strong>en</strong> met dialyse-ervaring) die graag in het<br />

Caribisch gebied will<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>. Het gaat om ban<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />

algeme<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis op e<strong>en</strong> Nederlandstalig eiland; inzett<strong>en</strong><br />

mogelijk vanaf e<strong>en</strong> periode van ongeveer 4 maand<strong>en</strong> tot 1 jaar<br />

of langer.<br />

De dialyse-afdeling is rec<strong>en</strong>telijk vernieuwd. Inschaling volg<strong>en</strong>s<br />

geld<strong>en</strong>de CAO aldaar (inschaling n.a.v aantal jar<strong>en</strong> relevante<br />

werkervaring), goede arbeidsvoorwaard<strong>en</strong> <strong>en</strong> voor de eerste<br />

periode wordt accommodatie geregeld. B<strong>en</strong> jij gemotiveerd om<br />

in e<strong>en</strong> ander werelddeel ervaring op te do<strong>en</strong> <strong>en</strong> beschik jij over<br />

e<strong>en</strong> groot aanpassingsvermog<strong>en</strong>?<br />

B<strong>en</strong> jij b<strong>en</strong>ieuwd hoe het ander<strong>en</strong> is vergaan in het buit<strong>en</strong>land?<br />

Kijk dan op onze website voor ervaringsverhal<strong>en</strong><br />

van verpleegkundig<strong>en</strong> die al in het buit<strong>en</strong>land werk<strong>en</strong>.<br />

Zwitserland:<br />

Voor ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> in Zwitserland zoek<strong>en</strong> wij ook gediplomeerde<br />

dialyse-verpleegkundig<strong>en</strong>. Het gaat hier om vaste ban<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />

periode van minimaal 1 jaar. Gebod<strong>en</strong> wordt e<strong>en</strong> hoog salaris,<br />

goede arbeidsvoorwaard<strong>en</strong> <strong>en</strong> huisvestingsmogelijkhed<strong>en</strong> zijn aanwezig.<br />

K<strong>en</strong>nis van de Duitse taal wordt vereist. In Zwitserland<br />

bezoek je altijd de zorginstelling voor e<strong>en</strong> interview <strong>en</strong> werk je 1 of<br />

2 dag<strong>en</strong> mee op de afdeling.<br />

Bezoek ook onze website voor meer ban<strong>en</strong> <strong>en</strong> om ervaring<strong>en</strong> te lez<strong>en</strong><br />

van andere verpleegkundig<strong>en</strong> die al in het buit<strong>en</strong>land werk<strong>en</strong>!<br />

www.scholt<strong>en</strong>-medical.com<br />

“Het was e<strong>en</strong> leerrijke <strong>en</strong> verruim<strong>en</strong>de ervaring<br />

(daar had ik nooit aan getwijfeld) tuss<strong>en</strong> <strong>en</strong> sam<strong>en</strong><br />

met vri<strong>en</strong>delijke <strong>en</strong> gastvrije collega’s.<br />

Hoewel de activiteit<strong>en</strong> in de zorgsector heel universeel<br />

zijn word<strong>en</strong> ze toch mede bepaald door de socio-<br />

culturele omgeving ter plaatse.<br />

Je wordt als het ware uitg<strong>en</strong>odigd om je vertrouwde<br />

routine-activiteit<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> in vraag te stell<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

aandacht op te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> voor de typische gevoelighed<strong>en</strong><br />

van je nieuwe patiënt<strong>en</strong>.<br />

Het is e<strong>en</strong> verrijk<strong>en</strong>de professionele maar ook persoon-<br />

lijke ervaring geword<strong>en</strong>. Het heeft mijn drang naar<br />

nieuwe ervaring<strong>en</strong> nog sterker geprikkeld.”

34<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Hoe motiveer ik<br />

mijn patiënt?<br />

Eerste cursus motivational interviewing voor<br />

dialyseverpleegkundig<strong>en</strong> groot succes!<br />

Tekst: Hans Brandts, Msc, diëtist ziek<strong>en</strong>huis Rijnstate, Arnhem <strong>en</strong> Corine Vernooij, diëtist Mesos Medisch C<strong>en</strong>trum, Utrecht, MI trainer<br />

Mijnheer Jans<strong>en</strong> stapt de dialyseafdeling binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> gaat op de weegschaal staan. Zijn dialyse-<br />

verpleegkundige kijkt over de schouder mee. “Nou, nou, mijnheer Jans<strong>en</strong>, zeker weer flink ge-<br />

dronk<strong>en</strong> de afgelop<strong>en</strong> dag<strong>en</strong>….. <strong>en</strong> nu moet<strong>en</strong> wij dat vocht er maar weer uit zi<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong>…..<br />

U weet toch dat dat slecht is voor uw hart?”<br />

Mijnheer Jans<strong>en</strong> schuifelt bedremmeld naar zijn dialyseplek.<br />

“Ach, die man is gewoon niet gemotiveerd”, zucht de verpleegkundige naar haar collega.<br />

E<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>bare situatie?<br />

E<strong>en</strong> karikatuur? Zou u als<br />

dialyseverpleegkundige<br />

anders omgaan met dit soort situaties?<br />

Hoe motiveert u uw patiënt?<br />

Motivatie stond c<strong>en</strong>traal op de eerste<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

3-daagse cursus Motivational Interviewing<br />

(MI) voor dialyseverpleegkundig<strong>en</strong>.<br />

Gaandeweg de cursus werd duidelijk dat<br />

het simpel is, maar zeker niet makkelijk…..<br />

Wat is Motivational<br />

Interviewing?<br />

MI is e<strong>en</strong> directieve persoonsgerichte gespreksstijl,<br />

bedoeld om verandering van<br />

gedrag te bevorder<strong>en</strong> door het verhelder<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> oploss<strong>en</strong> van ambival<strong>en</strong>tie t<strong>en</strong>

De groep dialyseverpleegkundig<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de cursus ’motivational interviewing’<br />

opzichte van verandering.<br />

Belangrijk binn<strong>en</strong> MI is sam<strong>en</strong>werking.<br />

De hulpverl<strong>en</strong>er vermijdt e<strong>en</strong> autoritaire<br />

competitieve houding <strong>en</strong> werkt als e<strong>en</strong><br />

soort partner mee met de patiënt in de<br />

zoektocht naar oplossing<strong>en</strong>. De grondhouding<br />

is empatisch. De hulpverl<strong>en</strong>er<br />

is oprecht geïnteresseerd in naar wat de<br />

patiënt beweegt. Daarbij is de patiënt<br />

zelf deskundige <strong>en</strong> verantwoordelijke<br />

voor beslissing<strong>en</strong> die hij neemt. De hulpverl<strong>en</strong>er<br />

accepteert die keuzes onvoorwaardelijk.<br />

Ambival<strong>en</strong>tie<br />

Iedere<strong>en</strong> heeft er wel e<strong>en</strong>s mee te mak<strong>en</strong>;<br />

je wilt wel <strong>en</strong> je wilt niet. Je zou wel<br />

will<strong>en</strong> sport<strong>en</strong>, maar je hebt het zo druk.<br />

Je zou wel will<strong>en</strong> afvall<strong>en</strong>, maar het et<strong>en</strong><br />

smaakt je zo lekker. Je zou wel…….. (vul<br />

zelf in).<br />

Het gevolg is dat er niets gebeurt. Jouw<br />

gedrag verandert niet. Je gaat niet sport<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> je eetgewoontes blijv<strong>en</strong> hetzelfde.<br />

MI maakt gebruik van dit principe. MI<br />

diept het uit door sam<strong>en</strong> de voor- <strong>en</strong><br />

nadel<strong>en</strong> van het huidige gedrag <strong>en</strong> het<br />

nieuwe gedrag te besprek<strong>en</strong>. Hierbij<br />

wordt geprobeerd de balans te verander<strong>en</strong><br />

tuss<strong>en</strong> hoe je b<strong>en</strong>t <strong>en</strong> hoe je wilt zijn.<br />

Techniek<strong>en</strong><br />

MI maakt gebruik van communicatietechniek<strong>en</strong>.<br />

Deze techniek<strong>en</strong> lijk<strong>en</strong> voor<br />

de hand ligg<strong>en</strong>d, namelijk:<br />

• op<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong><br />

• sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong><br />

• reflectief luister<strong>en</strong><br />

• waarder<strong>en</strong> (bevestig<strong>en</strong> <strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong>).<br />

Vaak d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> we dat we deze techniek<strong>en</strong><br />

beheers<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de cursus werd er<br />

volop geoef<strong>en</strong>d <strong>en</strong> het bleek dat het niet<br />

zo e<strong>en</strong>voudig is als het lijkt. De cursus<br />

gaf inzicht in eig<strong>en</strong> handel<strong>en</strong> <strong>en</strong> reikte<br />

handvatt<strong>en</strong> aan om de nieuwe stijl toe<br />

te pass<strong>en</strong>.<br />

De eerste cursusgroep was <strong>en</strong>thousiast<br />

<strong>en</strong> heeft tijd<strong>en</strong>s de cursusdag<strong>en</strong> hard gewerkt<br />

om de nieuwe stijl onder de knie<br />

te krijg<strong>en</strong>. De cursus was georganiseerd<br />

door VDO/HAN <strong>en</strong> werd mede mogelijk<br />

gemaakt door SHIRE.<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Voor meer informatie over nieuwe<br />

cursuss<strong>en</strong> kunt u contact opnem<strong>en</strong> met<br />

VDO/HAN, telefoon (024) 353 05 74. <br />

Ik heb me opgegev<strong>en</strong> voor de eerste cursus MI omdat ik, net als vel<strong>en</strong> met mij,<br />

vaak teg<strong>en</strong> situaties oploop, waarbij e<strong>en</strong> patiënt zich niet houdt aan de verschill<strong>en</strong>de<br />

adviez<strong>en</strong> c.q. voorschrift<strong>en</strong> van de behandeling.<br />

Hoewel ik het probleem wel bij de patiënt kan lat<strong>en</strong> <strong>en</strong> het zie als zijn eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid,<br />

irriteert het me soms toch dat er met ál onze adviez<strong>en</strong> soms<br />

(bijna) niets gedaan wordt.<br />

Mijn verwachting van de cursus was, handvatt<strong>en</strong> aangereikt te krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> om<br />

meer invloed op het gedrag van de patiënt te kunn<strong>en</strong> uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />

Wat me in deze 3 dag<strong>en</strong> <strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de oef<strong>en</strong>mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> erg duidelijk werd, is dat<br />

wij vaak de patiënt overlad<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> heleboel goed bedoelde, maar ongevraagde,<br />

adviez<strong>en</strong>.<br />

We staan er vaak helemaal niet bij stil, dat iemand misschi<strong>en</strong> totaal nog niet toe<br />

is om zijn lev<strong>en</strong> drastisch te verander<strong>en</strong>, ook al vind<strong>en</strong> wij dat het móét!<br />

Gedragsverandering blijkt, net als emotionele aanvaarding, via verschill<strong>en</strong>de<br />

fases te verlop<strong>en</strong>. Het is niet zomaar e<strong>en</strong> kwestie van e<strong>en</strong> knop omzett<strong>en</strong>.<br />

Tijd<strong>en</strong>s de cursus leer je inzicht te krijg<strong>en</strong> in welke fase van het veranderproces de<br />

patiënt zich bevindt <strong>en</strong> of hij überhaupt al wel op<strong>en</strong>staat voor verandering.<br />

Door heel directief <strong>en</strong> empatisch het gesprek in te gaan, waarbij géén ongevraagde<br />

adviez<strong>en</strong> of oordel<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, krijg<strong>en</strong> beide person<strong>en</strong> meer inzicht in<br />

de situatie.<br />

Vanuit de patiënt kom<strong>en</strong> de voor- <strong>en</strong> nadel<strong>en</strong> van het al dan niet verander<strong>en</strong> aan<br />

de orde ev<strong>en</strong>als het nut <strong>en</strong> de w<strong>en</strong>s hiervan.<br />

Het geeft de behandelaar veel duidelijkheid waarom het soms niet gaat, zoals<br />

het eig<strong>en</strong>lijk zou moet<strong>en</strong>. Dit stukje inzicht in de red<strong>en</strong>, kan help<strong>en</strong> om de situatie<br />

beter te handel<strong>en</strong>.<br />

Het is de bedoeling dat de patiënt tijd<strong>en</strong>s dit proces, d.m.v. vervolggesprekk<strong>en</strong>,<br />

begeleid blijft word<strong>en</strong>, zodat hij voldo<strong>en</strong>de gemotiveerd raakt om de ongew<strong>en</strong>ste<br />

situaties te kunn<strong>en</strong> aanpakk<strong>en</strong>.<br />

Tijd<strong>en</strong>s de oef<strong>en</strong>gesprekk<strong>en</strong> werd deze manier van gesprekvoering door de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

als zeer persoonlijk <strong>en</strong> veel minder pusherig ervar<strong>en</strong>.<br />

Al met al e<strong>en</strong> zeer geslaagde cursus, e<strong>en</strong> echte eye-op<strong>en</strong>er, die ik iedere<strong>en</strong> kan<br />

aanrad<strong>en</strong>!<br />

Is trouw<strong>en</strong>s privé ook erg goed toepasbaar!!<br />

Trudy Overkamp<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 35

36<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Standaardisatie van nierfun<br />

Tekst: J.F.M. Wetzels, Hoogleraar <strong>Nefrologie</strong>, Universitair Medisch C<strong>en</strong>trum St. Radboud<br />

Correspond<strong>en</strong>tieadres: Prof. Dr. J.F.M. Wetzels, Afd. Nierziekt<strong>en</strong> 464, UMC St. Radboud, Postbus 9101, 6500 HB Nijmeg<strong>en</strong><br />

E-mail: j.wetzels@nier.umcn.nl<br />

In de praktijk bedoel<strong>en</strong> we met nierfunctie de glomerulaire filtratiesnelheid (GFR). De conc<strong>en</strong>-<br />

tratie van kreatinine in het plasma is ge<strong>en</strong> betrouwbare maat voor de GFR. Daarom wordt vaak<br />

gebruik gemaakt van alternatieve parameters voor schatting van de GFR zoals de kreatinine-<br />

klaring berek<strong>en</strong>d uit 24-uurs urine of de bek<strong>en</strong>de formule van Cockcroft <strong>en</strong> Gault. Rec<strong>en</strong>t is e<strong>en</strong><br />

nieuwe formule ontwikkeld voor de schatting van de GFR. Deze ‘MDRD’-formule is e<strong>en</strong> be-<br />

langrijke aanwinst. Vele laboratoria rapporter<strong>en</strong> nu al routinematig de met de MDRD-formule<br />

geschatte GFR. Hoewel het gebruik van de MDRD-formule voordel<strong>en</strong> heeft is het van belang<br />

dat m<strong>en</strong> zich bewust is van de beperking<strong>en</strong>. Voor alle g<strong>en</strong>oemde method<strong>en</strong> voor schatting van<br />

de GFR geldt dat het voor e<strong>en</strong> betrouwbare, tuss<strong>en</strong> laboratoria vergelijkbare rapportage nood-<br />

zakelijk is dat de kreatinine assay is geharmoniseerd.<br />

Inleiding<br />

In de praktijk verstaan we onder nierfunctie de glomerulaire<br />

filtratiesnelheid (glomerular filtration rate = GFR). De<br />

GFR is de hoeveelheid plasmawater die per tijdse<strong>en</strong>heid in<br />

de glomerulus wordt gefiltreerd. De GFR kan nauwkeurig<br />

word<strong>en</strong> bepaald door berek<strong>en</strong>ing van de r<strong>en</strong>ale klaring van<br />

e<strong>en</strong> exog<strong>en</strong>e (intrav<strong>en</strong>eus toegedi<strong>en</strong>de) stof die ongehinderd<br />

wordt gefiltreerd <strong>en</strong> niet in het nierbuiz<strong>en</strong>systeem wordt<br />

gereabsorbeerd of gesecreteerd. Dergelijke meting<strong>en</strong> zijn niet<br />

toepasbaar in de doorsnee patiënt<strong>en</strong>zorg vanwege het invasieve,<br />

tijdrov<strong>en</strong>de <strong>en</strong> dure karakter. In de dagelijkse praktijk<br />

wordt het in het plasma voorkom<strong>en</strong>de kreatinine gebruikt als<br />

marker voor de GFR. Kreatinine wordt niet aan eiwit gebond<strong>en</strong>,<br />

wordt volledig gefiltreerd <strong>en</strong> niet gereabsorbeerd. Helaas<br />

wordt kreatinine wel gedeeltelijk door de proximale niertubulus<br />

actief uitgescheid<strong>en</strong>.<br />

De plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie wordt vaak gebruikt als<br />

maat voor de GFR. E<strong>en</strong> stijging van de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie<br />

duidt op e<strong>en</strong> afname van de GFR. Acute verandering<strong>en</strong><br />

in de GFR kunn<strong>en</strong> daarom goed word<strong>en</strong> beoordeeld aan<br />

de hand van verandering<strong>en</strong> in de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie.<br />

De absolute waarde van de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie<br />

is echter ge<strong>en</strong> goede maat voor de werkelijke GFR. Dit kan<br />

e<strong>en</strong>voudig word<strong>en</strong> verklaard: de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie<br />

wordt niet alle<strong>en</strong> bepaald door de GFR, maar is mede<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

afhankelijk van de dagelijkse productie van kreatinine (gerelateerd<br />

aan spiermassa) <strong>en</strong> de mate van tubulaire secretie.<br />

Daarom gebruik<strong>en</strong> we alternatiev<strong>en</strong> (tabel 1).<br />

De GFR kan geschat word<strong>en</strong> door het berek<strong>en</strong><strong>en</strong> van de<br />

klaring van kreatinine. De klaring van kreatinine wordt<br />

berek<strong>en</strong>d met de formule: (U kreat * V) / P kreat , waarbij U kreat staat<br />

voor de urinekreatinineconc<strong>en</strong>tratie, V voor het volume per<br />

tijdse<strong>en</strong>heid van de urine <strong>en</strong> Pkreat voor de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie.<br />

De uitkomst wordt uitgedrukt in ml/min.<br />

De kreatinineklaring is e<strong>en</strong> redelijke maat voor de GFR. De meting<br />

vraagt echter tijd <strong>en</strong> de uitkomst is sterk afhankelijk van<br />

de betrouwbaarheid van de urineverzameling. Dit is vaak e<strong>en</strong><br />

lastige opgave <strong>en</strong> de variabiliteit, zeker als slechts éénmalig<br />

urine wordt verzameld, is dan ook hoog. 1 Daarnaast leidt de<br />

tubulaire secretie tot overschatting van de GFR. De overschatting<br />

bedraagt normaal ongeveer 20%, maar neemt toe tot<br />

wel 100% bij afname van GFR. 2<br />

Vanwege de hiervoor g<strong>en</strong>oemde nadel<strong>en</strong> wordt meer <strong>en</strong><br />

meer gebruik gemaakt van formules om de nierfunctie te<br />

schatt<strong>en</strong>. Er zijn vele formules ontwikkeld die de GFR schatt<strong>en</strong><br />

op basis van de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie, waarbij<br />

gecorrigeerd wordt voor de geschatte spiermassa. De formule<br />

van Cockcroft & Gault (CG) is jar<strong>en</strong>lang het meest gebruikt. 3<br />

Deze formule is oorspronkelijk ontwikkeld als schatting voor<br />

de kreatinineklaring. Daardoor zal ook de CG-formule leid<strong>en</strong>

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

ctiemeting is noodzakelijk<br />

tot e<strong>en</strong> overschatting van de GFR bij gestoorde nierfunctie.<br />

De CG-formule gaat uit van e<strong>en</strong> normale lichaamsbouw <strong>en</strong><br />

overschat de GFR bij overgewicht. 4<br />

Op basis van data van de Modification of Diet in R<strong>en</strong>al Disease<br />

(MDRD-) studie is e<strong>en</strong> nieuwe formule ontwikkeld voor de<br />

schatting van de werkelijke GFR. 3 (Tabel 1) Er is veel discussie<br />

over de waarde van de verschill<strong>en</strong>de methodes voor schatting<br />

van de GFR. Toepassing van de MDRD-formule is e<strong>en</strong>voudig<br />

<strong>en</strong> leidt in ieder geval tot e<strong>en</strong> betere <strong>en</strong> vroegere herk<strong>en</strong>ning<br />

van e<strong>en</strong> gestoorde GFR. Alhoewel de MDRD-formule dus het<br />

meest geschikt lijkt voor de dagelijkse praktijk moet de meerwaarde<br />

niet word<strong>en</strong> overschat. Alle method<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> hun<br />

voor- <strong>en</strong> nadel<strong>en</strong> (Tabel 2). Het lijkt verstandig om de plus- <strong>en</strong><br />

Tabel 1 - Formules voor schatting van de glomerulaire filtratiesnelheid<br />

Methode Berek<strong>en</strong>ing<br />

Kreatinine- klaring ECC = ((Ukreat *1000) *(V *1000))/(Pkreat*1440) ; e<strong>en</strong>heid ml/min<br />

Cockcroft &<br />

Gault formule<br />

minpunt<strong>en</strong> van alle methodes te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de methodes<br />

toe te pass<strong>en</strong> op geleide van de specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong><br />

van e<strong>en</strong> patiënt. Zo zal de MDRD-formule geschikt zijn bij e<strong>en</strong><br />

patiënt met normale lichaamsbouw, terwijl bij e<strong>en</strong> patiënt<br />

die rolstoelbehoeftig is de voorkeur gegev<strong>en</strong> wordt aan e<strong>en</strong><br />

24-uurs kreatinineklaring.<br />

Er wordt rec<strong>en</strong>t vaak gewez<strong>en</strong> op de mogelijke onbetrouwbaarheid<br />

van de MDRD-formule. In veel gevall<strong>en</strong> lijkt dit te berust<strong>en</strong><br />

op de verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de gebruikte method<strong>en</strong> voor<br />

de bepaling van de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie. 5,6 Inmiddels<br />

is wel duidelijk dat accurate rapportage van de MDRD-GFR<br />

e<strong>en</strong> goede harmonisatie van de kreatinine assays vereist. 7<br />

Ukreat = urinekreatinineconc<strong>en</strong>tratie in mmol/l, V = urinevolume in liters/24 uur;<br />

Pkreat = plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie in µmol/l<br />

ECC = ((140-leeftijd) * gewicht)/ (0,81 * Pkreat); e<strong>en</strong>heid = ml/min<br />

Leeftijd in jar<strong>en</strong>, gewicht in kilogram, Pkreat = plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie in µmol/l;<br />

formule geldt voor mann<strong>en</strong>, voor vrouw<strong>en</strong> verm<strong>en</strong>igvuldig met 0,85<br />

MDRD-formule GFR = 186 x (serumkreatinine ) /88.4) -1.154 x (leeftijd ) -0.203<br />

Leeftijd in jar<strong>en</strong>, plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie in µmol/l; formule geldt voor blanke mann<strong>en</strong>;<br />

voor vrouw<strong>en</strong> * 0,742 , voor afro-amerikan<strong>en</strong> * 1,212<br />

ECC = kreatinine klaring; GFR = glomerulaire filtratiesnelheid<br />

Tabel 2 - K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van method<strong>en</strong> voor de schatting van de GFR<br />

Kreatinineklaring Cockcroft&Gault formule MDRD-formule<br />

ECC ECC GFR<br />

ml/min ml/min ml/min/1,73m 2<br />

Overschatting bij lage GFR Overschatting bij lage GFR Onderschatting bij hoge GFR<br />

Grote variatie door verzamelfout<strong>en</strong><br />

Overschatting bij obesitas<br />

ECC = kreatinine klaring; GFR = glomerulaire filtratiesnelheid<br />

Onderschatting bij vrouw<strong>en</strong><br />

Niet geschikt voor kinder<strong>en</strong> Niet geschikt voor kinder<strong>en</strong><br />

Niet geschikt bij veranderde lichaamsbouw Niet geschikt bij veranderde lichaamsbouw<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 37

38<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Het belang van calibratie van kreatinine<br />

assays<br />

De MDRD-formule is ontwikkeld op basis van plasmakreatinineconc<strong>en</strong>traties<br />

zoals bepaald in het onderzoekslaboratorium<br />

te Cleveland. Er bestaan verschill<strong>en</strong>de bepalingsmethod<strong>en</strong><br />

(<strong>en</strong> per methode verschill<strong>en</strong>de fabrikant<strong>en</strong>) die onderling verschill<strong>en</strong>de<br />

waardes gev<strong>en</strong>. Daarom vereist het gebruik van de<br />

MDRD-formule calibratie van de locale bepaling van de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie<br />

teg<strong>en</strong> de bepaling zoals uitgevoerd<br />

door het laboratorium in Cleveland.<br />

Voor Nederland kunn<strong>en</strong> we op basis van gegev<strong>en</strong>s van de<br />

Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoria (SKML)<br />

<strong>en</strong>ige conclusies trekk<strong>en</strong> met betrekking tot de kreatininebepaling.<br />

8 Figuur 1 geeft e<strong>en</strong> overzicht van de gebruikte bepaling<strong>en</strong><br />

in e<strong>en</strong> aantal van de deelnem<strong>en</strong>de klinisch chemische<br />

laboratoria <strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong> t<strong>en</strong> opzichte van e<strong>en</strong> standaardserum<br />

(geijkt met de HPLC-techniek). De verschill<strong>en</strong> zijn niet<br />

onaanzi<strong>en</strong>lijk. Dit leidt tot verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> laboratoria,<br />

maar ook tot verschill<strong>en</strong> bij verandering van de bepalingsmethode<br />

binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> laboratorium. Onze eig<strong>en</strong> ervaring laat zi<strong>en</strong><br />

dat het overgaan van e<strong>en</strong> alkalische pikraat naar de <strong>en</strong>zymatische<br />

methode gevolg<strong>en</strong> heeft voor de berek<strong>en</strong>ing van de GFR.<br />

Calibratie van de <strong>en</strong>zymatische methode op de Jaffé-methode<br />

leverde de volg<strong>en</strong>de vergelijking: y (<strong>en</strong>zymatisch kreatinine)<br />

= 1,266 * (Jaffé-kreatinine) – 29. De gevolg<strong>en</strong> voor de berek<strong>en</strong>ing<br />

van de GFR met de MDRD-formule staan weergegev<strong>en</strong><br />

in Tabel 3. Met name bij lage plasmakreatinineconc<strong>en</strong>traties<br />

is het effect van e<strong>en</strong> constante bias tuss<strong>en</strong> de bepaling<strong>en</strong><br />

vrij groot. Daarom wordt meestal geadviseerd om bij gebruik<br />

van de MDRD-formule ge<strong>en</strong> hoge absolute waardes van GFR<br />

af te gev<strong>en</strong>, maar de rapportage te beperk<strong>en</strong> tot > 60 ml/<br />

min/1,73m 2 of > 90 ml/min/1,73m 2 .<br />

Op basis van dergelijke gegev<strong>en</strong>s hebb<strong>en</strong> vele auteurs gewez<strong>en</strong><br />

op het belang van e<strong>en</strong> goede calibratie van kreatinine.<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

Voor de individuele patiënt is dit natuurlijk relevant, alhoewel<br />

het belang van e<strong>en</strong> afwijking van 10% in de geschatte GFR<br />

ook niet moet word<strong>en</strong> overdrev<strong>en</strong>. Immers, voor het individu<br />

maakt het niet veel uit of de geschatte GFR 50 of 55 ml/min<br />

is. Daarnaast wet<strong>en</strong> <strong>en</strong> accepter<strong>en</strong> we dat de schatting<strong>en</strong> tot<br />

30% van de werkelijke waarde kunn<strong>en</strong> afwijk<strong>en</strong>. Niet alle<strong>en</strong><br />

het absolute GFR-getal is relevant, in voorkom<strong>en</strong>de gevall<strong>en</strong><br />

zal nader onderzoek moet<strong>en</strong> uitwijz<strong>en</strong> of er aanwijzing<strong>en</strong> zijn<br />

voor relevante nierschade, o.a. door bepaling van metabole<br />

parameters <strong>en</strong> albuminurie.<br />

Belangrijker is het effect vanuit epidemiologisch oogpunt<br />

met name wat betreft het voorkom<strong>en</strong> van nierfal<strong>en</strong> in populatiestudies.<br />

9,10 Zo werd in e<strong>en</strong> Amerikaanse studie berek<strong>en</strong>d<br />

dat 12,5% van de deelnem<strong>en</strong>de person<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de 20 <strong>en</strong><br />

85 jaar zonder diabetes stadium 3 nierfal<strong>en</strong> had (GFR 30-60<br />

ml/min/1,73m 2 ). Bij nader onderzoek bleek dat de gebruikte<br />

kreatininebepaling e<strong>en</strong> hogere waarde gaf dan het MDRDlaboratorium.<br />

Het verschil bedroeg 20 µmol/l. Bij e<strong>en</strong> hernieuwde<br />

analyse, na correctie van het serumkreatinine voor<br />

dit calibratieverschil, bleek het perc<strong>en</strong>tage person<strong>en</strong> met<br />

stadium 3 nier fal<strong>en</strong> 3,2% te zijn!<br />

Tabel 3 - Effect van verandering in de kreatinine assay op de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie <strong>en</strong> de berek<strong>en</strong>de GFR<br />

plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie (µmol/l) MDRD-formule (ml/min/1,73m 2 )<br />

Jaffé 80 95<br />

Enzymatisch 72 107<br />

Jaffé 325 18,7<br />

Enzymatisch 382 15,5<br />

<strong>en</strong>zymatisch<br />

alkalisch pikraat kinetisch<br />

met comp<strong>en</strong>satie<br />

alkalisch pikraat kinetisch<br />

Figuur 1.<br />

Systematische afwijking (bias) tuss<strong>en</strong> de resultat<strong>en</strong> van in Nederland<br />

gebruikte kreatininebepaling<strong>en</strong> <strong>en</strong> de standaard (HPLC-methode).<br />

Weergegev<strong>en</strong> zijn data voor e<strong>en</strong> standaard plasmakreatinine van 96<br />

µmol/l (bepaald met de HPLC-methode). Voor de grafiek zijn de gegev<strong>en</strong>s<br />

gebruikt van laboratoria die gebruik mak<strong>en</strong> van de <strong>en</strong>zymatische<br />

methode, de kinetische alkalisch pikraatmethode <strong>en</strong> de kinetische<br />

alkalisch pikraatmethode met comp<strong>en</strong>satie. Aangepast naar data van<br />

de Stichting Kwaliteitsbewaking Klinische Laboratoria (SKML; met<br />

dank aan J. Willems, UMC St. Radboud). 8<br />

Calibratieformule: kreat<strong>en</strong>zym = 1,266 kreatJaffé -29;<br />

Uitgangspunt zijn kreatinineconc<strong>en</strong>traties van 80 resp. 325 µmol/l bepaald met de Jaffé-methode. Voor de berek<strong>en</strong>ing van de GFR is uitgegaan van<br />

e<strong>en</strong> 50-jarige man.<br />

40<br />

35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

80 84 88 92 96 100 104 108 112 116 120

Sinds de introductie van de MDRD-formule zijn vele publicaties<br />

versch<strong>en</strong><strong>en</strong> over de betrouwbaarheid van de formule<br />

in verschill<strong>en</strong>de populaties. Vele studies wijz<strong>en</strong> erop dat de<br />

geschatte GFR afwijkt van de gemet<strong>en</strong> GFR. Sommige auteurs<br />

concluder<strong>en</strong> hieruit dat de MDRD-formule niet geschikt is.<br />

Dit is t<strong>en</strong> onrechte. Immers, de meeste studies hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />

gebruik gemaakt hebb<strong>en</strong> van calibratie van de kreatininebepaling.<br />

Daarnaast houd<strong>en</strong> de studies vaak ge<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing met<br />

het feit dat de gebruikte refer<strong>en</strong>tiemethodes voor meting van<br />

de GFR ook e<strong>en</strong> grote CV hebb<strong>en</strong> van ongeveer 10%.<br />

E<strong>en</strong> volledig onderbelicht aspect in de vele literatuurbeschouwing<strong>en</strong><br />

is het ontbrek<strong>en</strong> van <strong>en</strong>ig gegev<strong>en</strong> over de rol van de<br />

kreatininebepaling bij het schatt<strong>en</strong> van de GFR met behulp<br />

van de CG-formule. Ook de uitkomst<strong>en</strong> van de CG-formule<br />

verander<strong>en</strong> naar gelang de gebruikte methode. In feite zou<br />

voor het correct gebruik van de CG-formule ook calibratie<br />

moet<strong>en</strong> plaatsvind<strong>en</strong>, maar dit is onmogelijk. De bepalingsmethodiek<br />

uit de oorspronkelijke studie van Cockcroft &<br />

Gault is niet meer beschikbaar.<br />

Dergelijke overweging<strong>en</strong> geld<strong>en</strong> ook voor het gebruik van<br />

de kreatinineklaring. Theoretisch kunn<strong>en</strong> hierbij nog grotere<br />

verschill<strong>en</strong> verwacht word<strong>en</strong> omdat rek<strong>en</strong>ing moet word<strong>en</strong><br />

gehoud<strong>en</strong> met zowel bias in de bepaling van de plasmakreatinineconc<strong>en</strong>tratie<br />

als in de bepaling van de urinekreatinineconc<strong>en</strong>tratie.<br />

Tot nu toe is ook hierover in de literatuur niet<br />

veel informatie te vind<strong>en</strong>. Invoering van de <strong>en</strong>zymatische<br />

kreatininebepaling in ons ziek<strong>en</strong>huis liet echter grote effect<strong>en</strong><br />

zi<strong>en</strong>.<br />

Het is om meerdere red<strong>en</strong><strong>en</strong> goed dat er gestreefd wordt<br />

naar e<strong>en</strong> harmonisatie van de kreatininebepaling. In Europees<br />

verband zijn hiervoor initiatiev<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. 8<br />

Naar verwachting zull<strong>en</strong> in de nabije toekomst laboratoria geharmoniseerde<br />

kreatinineconc<strong>en</strong>traties <strong>en</strong> daarop gebaseerde<br />

GFR-waardes rapporter<strong>en</strong>.<br />

Conclusie<br />

Er zijn verschill<strong>en</strong>de methodes voor de berek<strong>en</strong>ing van de GFR.<br />

Elke methode heeft zijn plus- <strong>en</strong> minpunt<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> belangrijke<br />

voorwaarde voor e<strong>en</strong> goede, accurate berek<strong>en</strong>ing is calibratie<br />

van het plasmakreatinine. Naar verwachting zal harmonisatie<br />

van de kreatininebepaling in Nederland in 2008 kunn<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> geëffectueerd.<br />

Dit artikel kon geplaatst word<strong>en</strong> dankzij de medewerking van<br />

de redactie van het Nederlands Tijdschrift voor Diabetologie.<br />

Het artikel versche<strong>en</strong> eerder in nummer 1, 6 e jaargang.<br />

Literatuur<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

1. Coresh J., Eknoyan G., Levey A.S. Estimating the preval<strong>en</strong>ce<br />

of low glomerular filtration rate requires att<strong>en</strong>tion to the<br />

kreatinine assay calibration. J Am Soc Nephrol 2002; 13:<br />

2810-2811<br />

2. Wetzels J.F., Huysmans F.T., Ko<strong>en</strong>e R.A. Kreatinine as a<br />

marker of glomerular filtration rate. Neth J Med 1988;<br />

33:144-153.<br />

3. Verhave J.C., Wetzels J.F.M., Bakker S.J.L., Gansevoort R.T.<br />

Schatting van de nierfunctie met behulp van formules.<br />

Ned. Tijschr. G<strong>en</strong>eeskd. 2007; 151: 1002-1004<br />

4. Froissart M., Rossert J., Jacquot C., Paillard M, Houillier P.<br />

Predictive performance of the Modification of Diet in R<strong>en</strong>al<br />

Disease and Cockcroft-Gault equations for estimating<br />

r<strong>en</strong>al function. J Am Soc Nephrol 2005; 16:763-773.<br />

5. Coresh J., Astor B.C., McQuillan G., Kusek J., Gre<strong>en</strong>e T., Van<br />

L<strong>en</strong>te F. et al. Calibration and random variation of the serum<br />

kreatinine assay as critical elem<strong>en</strong>ts of using equations to<br />

estimate glomerular filtration rate. Am J Kidney Dis 2002;<br />

39:920-929.<br />

6. Hallan S., Asberg A, Lindberg M., Johnsem H. Validation of<br />

the Modification of Diet in R<strong>en</strong>al Disease formula for estimating<br />

GFR with special emphasis on calibration of the<br />

serum kreatinine assay. Am J Kidney Dis 2004; 44: 84-93<br />

7. Myers G.L., Miller W.G., Coresh J. et al. Recomm<strong>en</strong>dations<br />

for improving serum kreatinine measurem<strong>en</strong>t: a report<br />

from the laboratory working group of the Mational Kidney<br />

Disease Education Program. Clin Chem 2006;52:5-18<br />

8. Willems, J.L., Vervoort G., Wetzels J.F.M. Met<strong>en</strong> van de<br />

glomerulaire filtratiesnelheid in de praktijk: voorwaard<strong>en</strong><br />

voor rapportage d.m.v. de MDRD-formule. Ned. Tijdschr.<br />

Klin Chem. Labg<strong>en</strong>eesk. 2006; 31: 306-311<br />

9. Clase C.M., Garg A.X., Kiberd B.A. Estimating the preval<strong>en</strong>ce<br />

of low glomerular filtration rate requires att<strong>en</strong>tion<br />

to the kreatinine assay calibration. J Am Soc Nephrol 2002;<br />

13: 2811-2816<br />

10. Coresh J., Astor B.C., Gre<strong>en</strong>e T., Eknoyan G., Levey A.S. Preval<strong>en</strong>ce<br />

of chronic kidney disease and decreased kidney<br />

function in the adult US population: Third National Health<br />

and Nutrition Examination Survey. Am J Kidney Dis 2003;<br />

41:1-12. <br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 39

Gespot<br />

40<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3

E<strong>en</strong> lesje detacher<strong>en</strong> - de feit<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> rij..<br />

Steeds meer dialyseverpleegkundig<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />

belangstelling om op detacheringsbasis te gaan<br />

werk<strong>en</strong>. Dat is niet verwonderlijk want detacher<strong>en</strong><br />

biedt verrass<strong>en</strong>d veel voordel<strong>en</strong>. Nu zijn er echter<br />

meerdere detacheringsbureaus <strong>en</strong> hoe moet je die<br />

met elkaar vergelijk<strong>en</strong> als het om kwaliteit gaat?<br />

HighCare Detachering<strong>en</strong> bestaat sinds januari 2000<br />

<strong>en</strong> heeft zich de afgelop<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> ontwikkeld als de<br />

marktleider voor de specialistische zorg. Wij zett<strong>en</strong><br />

de toon als het om detacher<strong>en</strong> gaat <strong>en</strong> daarom will<strong>en</strong><br />

we graag op maximaal mogelijke wijze transparant<br />

zijn met onze bedrijfsvoering.<br />

Heb je belangstelling om te gaan detacher<strong>en</strong>? Neem<br />

deze gratis les dan ev<strong>en</strong> goed ter harte. Realiseer je<br />

echter wel dat dit uitsluit<strong>en</strong>d de voorwaard<strong>en</strong> zijn<br />

die HighCare je te bied<strong>en</strong> heeft. Voorwaard<strong>en</strong> waar<br />

andere bureaus e<strong>en</strong> puntje aan kunn<strong>en</strong> zuig<strong>en</strong>.<br />

"Het HighCare-gevoel is wat mij betreft goed bevall<strong>en</strong>:<br />

e<strong>en</strong> professionele begeleiding, goede arbeidsvoorwaard<strong>en</strong>,<br />

maar ook e<strong>en</strong> gezellige <strong>en</strong> hechte familie. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is<br />

HighCare lid van de ABU!”<br />

De ABU <strong>en</strong> SFT controler<strong>en</strong> de zakelijke <strong>en</strong><br />

financiële betrouwbaarheid van HighCare!<br />

Zo, dat was ev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> lesje HighCare Detacher<strong>en</strong>.<br />

En lijkt het je wat? Kom e<strong>en</strong>s vrijblijv<strong>en</strong>d prat<strong>en</strong>.<br />

We br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> je graag het “HighCare-gevoel” bij.<br />

Je b<strong>en</strong>t bij ons van harte welkom!<br />

Bel: 010 225 1113<br />

of kijk op: www.hcdbv.nl<br />

Vraag: Hoeveel verdi<strong>en</strong> ik bij High Care? ?<br />

Antwoord: HighCare betaalt 15% bov<strong>en</strong> CAO. Tel bij je<br />

huidige salaris 15% op <strong>en</strong> je weet wat je bij High Care zult<br />

gaan verdi<strong>en</strong><strong>en</strong>. Trouw<strong>en</strong>s, we betal<strong>en</strong> in schaal 55!<br />

Vraag: Onder welke CAO val ik?<br />

?<br />

Antwoord: HighCare volgt voor 100% de CAO ziek<strong>en</strong>huiswez<strong>en</strong>.<br />

Alles wat je nu aan recht<strong>en</strong> <strong>en</strong> plicht<strong>en</strong> hebt hou<br />

je exact.<br />

Stel dat HighCare ge<strong>en</strong> werk voor me heeft.<br />

Vraag: ?<br />

Krijg ik dan salaris?<br />

Antwoord: Je komt bij HighCare in loondi<strong>en</strong>st. Werk of<br />

niet, je salaris gaat altijd gegarandeerd door.<br />

Vraag: En als ik ziek thuis zit, krijg ik dan wel salaris? ?<br />

Antwoord: HighCare betaalt 100% door. Ge<strong>en</strong> wachtdag<strong>en</strong>,<br />

kleine lettertjes of andere onverwachte verrassing<strong>en</strong>.<br />

In het ziek<strong>en</strong>huis krijg ik e<strong>en</strong> eindejaars-<br />

Vraag: ?<br />

uitkering van 5%. Nou…?<br />

Antwoord: Bij HighCare ook! Bov<strong>en</strong> op je loon dat dus<br />

al 15% hoger is.<br />

Vraag: Ik heb nu e<strong>en</strong> goed p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>, hoe loopt dat? ?<br />

Antwoord: HighCare heeft e<strong>en</strong> volwaardig <strong>en</strong> vergelijkbaar<br />

p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> als PGGM <strong>en</strong> ABP. Onze p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>deskundige zal<br />

het haarfijn uitlegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> je de berek<strong>en</strong>ing ton<strong>en</strong>.<br />

Als ik e<strong>en</strong> budget heb, kan ik e<strong>en</strong> studie-<br />

Vraag: ?<br />

aanvraag indi<strong>en</strong><strong>en</strong>. Hoe zit dat?<br />

Antwoord: Bij HighCare krijgt iedere<strong>en</strong> e<strong>en</strong> persoonlijk<br />

studiebudget van € 540,- <strong>en</strong> dat ieder jaar opnieuw. Je<br />

bepaalt zelf of <strong>en</strong> wat je aan studie doet.<br />

Vraag: Ik werk nu parttime, kan dat ook bij HighCare? ?<br />

Antwoord: Ja, je b<strong>en</strong>t meer dan welkom.<br />

Ik ga nu met de fiets naar m'n werk. Jullie<br />

Vraag: ?<br />

stur<strong>en</strong> me zeker het hele land door?<br />

Antwoord: Als je dat w<strong>en</strong>st ruil<strong>en</strong> we je fiets in voor e<strong>en</strong><br />

mooie leaseauto, maar we stur<strong>en</strong> niemand van Maastricht<br />

naar Groning<strong>en</strong>. Het zou ook niet raadzaam zijn qua<br />

reisduur <strong>en</strong> kost<strong>en</strong>. Jouw w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong><br />

kom<strong>en</strong> bij ons voorop!

42<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Symposium Zelfmanagem<strong>en</strong>t<br />

op 25 november 2008<br />

Op 25 november organiser<strong>en</strong> het Hans Mak Instituut, Nierpatiënt<strong>en</strong><strong>Ver<strong>en</strong>iging</strong> Nederland <strong>en</strong><br />

NierStichting Nederland e<strong>en</strong> symposium op het terrein van ‘zelfmanagem<strong>en</strong>t’.<br />

Zelfmanagem<strong>en</strong>t van<br />

chronisch ziek<strong>en</strong> is e<strong>en</strong><br />

actueel onderwerp. Dit<br />

heeft <strong>en</strong>erzijds te mak<strong>en</strong> met de toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />

mondigheid van patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

hun behoefte eig<strong>en</strong> keuzes te mak<strong>en</strong> wat<br />

betreft hun behandeling <strong>en</strong> leefwijze,<br />

anderzijds met technologische ontwikkeling<strong>en</strong><br />

(bijvoorbeeld de toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />

mogelijkhed<strong>en</strong> om thuis meting<strong>en</strong> uit te<br />

voer<strong>en</strong>, deze digitaal te communicer<strong>en</strong><br />

naar arts of ziek<strong>en</strong>huis <strong>en</strong> daar feedback<br />

op te krijg<strong>en</strong>).<br />

Er zijn ook nog veel vrag<strong>en</strong> rond zelfmanagem<strong>en</strong>t.<br />

Bijvoorbeeld:<br />

Aankondiging:<br />

Op 14 februari 2008<br />

vond het 1e landelijke<br />

symposium ‘diabetes<br />

& nierziekt<strong>en</strong>’ plaats in de Jaarbeurs.<br />

Prof. Dr. Bruce Wolff<strong>en</strong>buttel <strong>en</strong> Prof.<br />

Dr. Piet ter Wee droeg<strong>en</strong> de inhoudelijke<br />

eindverantwoordelijkheid van dit<br />

programma dat werd bezocht door 230<br />

internist<strong>en</strong>, diabetesverpleegkundig<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> dialyseverpleegkundig<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal<br />

dat nog aanmerkelijk hoger had kunn<strong>en</strong><br />

uitvall<strong>en</strong> als er meer ruimte beschikbaar<br />

zou zijn geweest.<br />

Uit de evaluatie onder de deelnemers<br />

bleek duidelijk dat de bije<strong>en</strong>komst, die<br />

bestond uit zowel e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijk<br />

pl<strong>en</strong>air programma als gescheid<strong>en</strong><br />

workshops voor de medisch specialist<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> de gespecialiseerde verpleegkundig<strong>en</strong>,<br />

zeer positief werd beoordeeld. E<strong>en</strong><br />

overgrote meerderheid van zowel de<br />

internist<strong>en</strong> als verpleegkundig<strong>en</strong> gaf aan<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

• niet alle patiënt<strong>en</strong> zijn bereid of in<br />

staat vergaande regie over hun eig<strong>en</strong><br />

ziekte <strong>en</strong> behandeling te voer<strong>en</strong>;<br />

• technologische ‘snufjes’ moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

hulpmiddel zijn <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> doel;<br />

• het vraagt ook motivatie, vertrouw<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> van zorgverl<strong>en</strong>ers om<br />

hier goed mee om te gaan;<br />

• zelfmanagem<strong>en</strong>t moet niet t<strong>en</strong> koste<br />

gaan van de veiligheid van patiënt<strong>en</strong>.<br />

Op 25 november zal de ‘state of the art’<br />

getoond word<strong>en</strong> op het gebied van zelfmanagem<strong>en</strong>t<br />

door nierpatiënt<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong><br />

gevarieerd programma passer<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> oplossing<strong>en</strong> de revue.<br />

dat de dag zinvol was <strong>en</strong> in aanmerking<br />

kwam voor herhaling. Dit heeft ertoe<br />

geleid dat in de Reehorst te Ede op 22<br />

januari 2009 e<strong>en</strong> 2e landelijk symposium<br />

‘diabetes <strong>en</strong> nierziekt<strong>en</strong>’ zal gaan plaatsvind<strong>en</strong><br />

voor internist<strong>en</strong> (i.o.), nefrolog<strong>en</strong><br />

(i.o.), diabetesverpleegkundig<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

dialyseverpleegkundig<strong>en</strong>.<br />

Om e<strong>en</strong> breed draagvlak te creër<strong>en</strong>, is<br />

ervoor gekoz<strong>en</strong> e<strong>en</strong> symposiumcommissie<br />

aan te stell<strong>en</strong> waarin alle betrokk<strong>en</strong><br />

disciplines <strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> zijn verteg<strong>en</strong>woordigd.<br />

Dit najaar zal het programma<br />

definitief word<strong>en</strong> vastgesteld<br />

<strong>en</strong> kan m<strong>en</strong> zich online aanmeld<strong>en</strong> via<br />

de website van de organisator, de baar<br />

advies & organisatie: www.debaar.net.<br />

We rad<strong>en</strong> u aan om de datum alvast in<br />

uw ag<strong>en</strong>da te noter<strong>en</strong>.<br />

Symposiumcommissie<br />

Teun van Gelder (nefroloog &<br />

farmacoloog, Erasmus MC)<br />

Het symposium is bedoeld voor professionals,<br />

beleidsmakers <strong>en</strong> verteg<strong>en</strong>woordigers<br />

van patiënt<strong>en</strong>organisaties. Het<br />

vindt plaats in het Singer Museum in<br />

Lar<strong>en</strong> <strong>en</strong> duurt van 10 tot 16 uur. Noteert<br />

u deze datum alvast in uw ag<strong>en</strong>da! Nadere<br />

informatie volgt. <br />

2e landelijke symposium<br />

‘diabetes <strong>en</strong> nierziekt<strong>en</strong>’<br />

22 januari 2009, Reehorst Ede<br />

Eelco de Koning (internist-diabetoloog,<br />

LUMC)<br />

Casper Franss<strong>en</strong> (internist-nefroloog,<br />

UMC Groning<strong>en</strong>)<br />

Piet ter Wee (internist-nefroloog, VUMC<br />

Amsterdam)<br />

H<strong>en</strong>k Bilo (diabetoloog, nefroloog, Isala<br />

Zwolle)<br />

Stijn Konings (internist-nefroloog,<br />

Catharina Ziek<strong>en</strong>huis, Eindhov<strong>en</strong>)<br />

Annette van Ek (diabetesverpleegkundige,<br />

afgevaardigde EADV)<br />

Joan Ni<strong>en</strong>huis (dialyseverpleegkundige,<br />

afgevaardigde V&VN <strong>Dialyse</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>Nefrologie</strong>)<br />

Organisatie<br />

De baar advies & organisatie<br />

Muntstraat 21<br />

3961 AJ Wijk bij Duurstede<br />

Telefoon: 0343 – 594544<br />

Fax: 0343 – 594640<br />

E-mail: info@debaar.net

Wijs uw patiënt<strong>en</strong> de weg<br />

Wilt u uw patiënt<strong>en</strong> help<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> koers te blijv<strong>en</strong> var<strong>en</strong>?<br />

Wijs ze dan op www.mijneig<strong>en</strong>koers.nl. Op deze website staan persoonlijke verhal<strong>en</strong> van<br />

nierpatiënt<strong>en</strong> die peritoneale dialyse als behandelmethode hebb<strong>en</strong> gekoz<strong>en</strong>. Zij vertell<strong>en</strong> hoe<br />

ze met deze behandeling zo veel mogelijk hun eig<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> leid<strong>en</strong>. Dus stuur uw<br />

patiënt<strong>en</strong> de goede kant op.<br />

<br />

Informatie over peritoneale dialyse<br />

Uitleg over nierfunctievervang<strong>en</strong>de<br />

therapie.<br />

Tip van de week<br />

Culinaire recepttips <strong>en</strong><br />

verrass<strong>en</strong>de uitgaanstips.<br />

Vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>netwerk<br />

Nierpatiënt<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> online<br />

met elkaar in contact kom<strong>en</strong>.<br />

Nieuws<br />

Vanuit de nierpatiënt<strong>en</strong>ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>.<br />

Weblogs<br />

Patiënt<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> over hun ervaring<strong>en</strong><br />

met peritoneale dialyse in hun dagelijks<br />

lev<strong>en</strong>.<br />

Links<br />

Handige links naar relevante websites.<br />

Dit is e<strong>en</strong> initiatief van Baxter.

44<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

E<strong>en</strong> dag zonde<br />

Tekst: Lianne Bosscher, regieverpleegkundige van het <strong>Dialyse</strong>c<strong>en</strong>trum UMCG Groning<strong>en</strong><br />

<strong>Dialyse</strong> <strong>en</strong> water: iedere<strong>en</strong> weet dat deze twee onlosmakelijk met elkaar zijn verbond<strong>en</strong>. Als er<br />

ge<strong>en</strong> water is heeft dit grote gevolg<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> dialysebehandeling. Dit ondervond het <strong>Dialyse</strong>-<br />

c<strong>en</strong>trum van het UMC Groning<strong>en</strong> to<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> dag in maart Groning<strong>en</strong> getroff<strong>en</strong> werd door e<strong>en</strong><br />

grote waterstoring.<br />

Maandagocht<strong>en</strong>d<br />

Maandag 10 maart. Ik fietste, zoals<br />

gewoonlijk, naar mijn werk als regieverpleegkundige<br />

op de dialyseafdeling van<br />

het UMCG. Vandaag zou ik de bedrijfsvoering<br />

do<strong>en</strong> <strong>en</strong> ik liet in mijn gedacht<strong>en</strong><br />

alvast e<strong>en</strong> aantal ding<strong>en</strong> de revue<br />

passer<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s mij zou het e<strong>en</strong> heel<br />

gewone dag word<strong>en</strong>, niet veel bijzonders<br />

op het programma. Hoewel, de dag<br />

begon anders niet heel gewoon want ik<br />

had mij vanmorg<strong>en</strong> niet kunn<strong>en</strong> douch<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> beetje vreemd stond ik naar<br />

de kraan te kijk<strong>en</strong> to<strong>en</strong> ik de knopp<strong>en</strong><br />

op<strong>en</strong>draaide, maar er kwam slechts e<strong>en</strong><br />

klein miezerig straaltje uit de douchekop.<br />

Hè, vervel<strong>en</strong>d zo’n begin van de dag,<br />

maar natuurlijk niet onoverkomelijk. De<br />

omvang van het probleem dat er ge<strong>en</strong><br />

water was, was op de fiets nog niet echt<br />

tot me doorgedrong<strong>en</strong>.<br />

Vanuit de fiets<strong>en</strong>stalling e<strong>en</strong> trap op<br />

naar de draaideur om naar binn<strong>en</strong> te<br />

gaan. Bov<strong>en</strong>aan de trap werd ik echter<br />

teg<strong>en</strong>gehoud<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> medewerker<br />

van de bedrijfsbeveiliging. Niemand<br />

mocht naar binn<strong>en</strong> behalve arts<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

verpleegkundig<strong>en</strong>. Ik kon mij op vertoon<br />

van mijn pasje id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> als verpleegkundige<br />

<strong>en</strong> mocht als e<strong>en</strong> van de<br />

weinig<strong>en</strong> naar binn<strong>en</strong>. Er werd mij e<strong>en</strong><br />

briefje toegestopt met de mededeling<br />

dat in verband met waterproblem<strong>en</strong><br />

zoveel mogelijk personeel naar huis<br />

werd gestuurd. To<strong>en</strong> ope<strong>en</strong>s begon het<br />

tot mij door te dring<strong>en</strong> dat het probleem<br />

vele mal<strong>en</strong> groter was dan mijn drup-<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

p<strong>en</strong>de douchekop. Op e<strong>en</strong> drafje naar de<br />

dialyseafdeling om daar poolshoogte te<br />

gaan nem<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> collega-UMCG-er die<br />

net als ik naar binn<strong>en</strong> mocht, vroeg zich<br />

hardop af of er die dag wel of ge<strong>en</strong> koffie<br />

zou zijn op de afdeling. Tja, ieder had zo<br />

zijn eig<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong>.<br />

Op de afdeling heerste e<strong>en</strong> vreemde<br />

sfeer. Dat het waterprobleem e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme<br />

omvang had begon tot iedere<strong>en</strong> door<br />

te dring<strong>en</strong>, maar wat precies de oorzaak<br />

was <strong>en</strong> hoe lang alles zou gaan dur<strong>en</strong><br />

was niet bek<strong>en</strong>d. Veel vrag<strong>en</strong>, maar ge<strong>en</strong><br />

antwoord<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal ding<strong>en</strong> gebeurde<br />

daarna bijna tegelijkertijd: er volgde<br />

crisisberaad met het managem<strong>en</strong>t van<br />

de afdeling, patiënt<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> gebeld<br />

met de mededeling eerst thuis te blijv<strong>en</strong>,<br />

e<strong>en</strong> aantal personeelsled<strong>en</strong> kon weer<br />

naar huis <strong>en</strong> de afdeling logistiek kwam<br />

waterfless<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> voor het personeel<br />

(gelukkig….. toch koffie vandaag!!).<br />

Tijd<strong>en</strong>s het crisisberaad werd duidelijk<br />

dat er e<strong>en</strong> breuk in e<strong>en</strong> waterleiding<br />

was <strong>en</strong> dat de problem<strong>en</strong> nog de hele<br />

dag zoud<strong>en</strong> dur<strong>en</strong>. Voor vandaag zou er<br />

e<strong>en</strong> oplossing gezocht moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />

Er werd e<strong>en</strong> overzicht van de patiënt<strong>en</strong><br />

gemaakt, waarbij gekek<strong>en</strong> werd wie die<br />

dag wel e<strong>en</strong> dialyse nodig had, wie e<strong>en</strong>

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

r water…<br />

dag later gedialyseerd kon word<strong>en</strong>, wie<br />

naar e<strong>en</strong> ander c<strong>en</strong>trum toe kon, welke<br />

<strong>en</strong> hoeveel opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> er<br />

war<strong>en</strong> <strong>en</strong> of die met ontslag of overgeplaatst<br />

zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, etc.<br />

Beslot<strong>en</strong> werd, aangezi<strong>en</strong> er voor e<strong>en</strong><br />

aantal ur<strong>en</strong> toch nog water bleek te zijn,<br />

twee acute, in het UMCG opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,<br />

patiënt<strong>en</strong> op de afdeling te dialyser<strong>en</strong>,<br />

de rest zou elders ondergebracht gaan<br />

word<strong>en</strong>. De acute patiënt<strong>en</strong> op de IC’s<br />

zoud<strong>en</strong>, mocht er e<strong>en</strong> dialyse-indicatie<br />

zijn, overgaan op e<strong>en</strong> CVVH-behandeling.<br />

De medisch coördinator had inmiddels<br />

contact gehad met de directeur van<br />

het <strong>Dialyse</strong> C<strong>en</strong>trum Groning<strong>en</strong>, dat op<br />

het UMCG-terrein is gehuisvest <strong>en</strong> dus<br />

ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> waterprobleem had. Ook<br />

zij zoud<strong>en</strong> met de patiënt<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />

gaan schuiv<strong>en</strong>. Om e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander goed<br />

op elkaar af te stemm<strong>en</strong> volgde er al snel<br />

e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk crisisoverleg, waarbij<br />

in kaart werd gebracht om hoeveel<br />

patiënt<strong>en</strong> het in totaal zou gaan <strong>en</strong> wat<br />

andere dialysec<strong>en</strong>tra in de regio voor ons<br />

zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> betek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />

De watervoorzi<strong>en</strong>ing van<br />

het UMCG<br />

Het UMCG heeft voorraadtanks, de zgn.<br />

reinwaterbekk<strong>en</strong>s, onder het ziek<strong>en</strong>huis<br />

die e<strong>en</strong> voorraad hebb<strong>en</strong> van 250.000<br />

liter water. Het water van het waterleidingbedrijf<br />

wordt via deze bekk<strong>en</strong>s<br />

aangevoerd. Per uur wordt er, als het<br />

ziek<strong>en</strong>huis volledig in bedrijf is, ongeveer<br />

60.000 liter water gebruikt. Het komt er<br />

dus op neer dat, als de aanvoer stagneert,<br />

het ziek<strong>en</strong>huis e<strong>en</strong> voorraad heeft<br />

voor 4 ur<strong>en</strong>. Om het waterverbruik op 10<br />

maart zoveel mogelijk te minimaliser<strong>en</strong><br />

werd er beslot<strong>en</strong> om zo weinig mogelijk<br />

personeel naar binn<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong>. E<strong>en</strong>ieder<br />

die toch ongemerkt via e<strong>en</strong> achterdeur<br />

binn<strong>en</strong> was gekom<strong>en</strong>, werd vri<strong>en</strong>delijk<br />

verzocht weer naar huis te gaan. Het verbruik<br />

liep hierdoor terug tot minder dan<br />

15.000 liter per uur. De waterbekk<strong>en</strong>s die<br />

in de loop van de ocht<strong>en</strong>d steeds leger<br />

raakt<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> inmiddels gevuld door<br />

middel van tankwag<strong>en</strong>s. Het water in de<br />

tankwag<strong>en</strong>s was van dezelfde kwaliteit<br />

als het leidingwater. Dit laatste is van<br />

groot belang om te wet<strong>en</strong> aangezi<strong>en</strong><br />

waterkwaliteit van grote invloed is op<br />

e<strong>en</strong> RO-installatie.<br />

In de middag was de aanvoer van schoon<br />

water d.m.v. de tankwag<strong>en</strong>s onder controle<br />

<strong>en</strong> war<strong>en</strong> de bekk<strong>en</strong>s weer vol. Aan<br />

het eind van de dag kwam de mededeling<br />

dat er vanaf de volg<strong>en</strong>de dag weer<br />

water via het leidingnet aangevoerd zou<br />

gaan word<strong>en</strong>.<br />

De rest van de dag<br />

’s Ocht<strong>en</strong>ds op de fiets was ik nog van<br />

m<strong>en</strong>ing dat het e<strong>en</strong> rustige dag zou<br />

gaan word<strong>en</strong>. Inmiddels wist ik wel<br />

beter. De dag was opgegaan aan overlegg<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> bell<strong>en</strong>. Bijna om het half uur<br />

kwam er nieuwe informatie binn<strong>en</strong> over<br />

de watervoorrad<strong>en</strong>, de kwaliteit hiervan<br />

<strong>en</strong> wat de consequ<strong>en</strong>tie van dit alles zou<br />

zijn voor de RO-installatie. Hierover werd<br />

voortdur<strong>en</strong>d int<strong>en</strong>sief contact gevoerd<br />

met de apotheek.<br />

Voor de patiënt<strong>en</strong> was inmiddels alles<br />

goed geregeld, met hulp van e<strong>en</strong> aantal<br />

c<strong>en</strong>tra in de regio, waaronder Emm<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> Leeuward<strong>en</strong>. Daar kond<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal<br />

patiënt<strong>en</strong>, sam<strong>en</strong> met 2 UMCG-verpleegkundig<strong>en</strong>,<br />

terecht voor hun dialysebehandeling.<br />

De rest van onze patiënt<strong>en</strong><br />

was doorgeschov<strong>en</strong> naar de volg<strong>en</strong>de<br />

dag <strong>en</strong> gelukkig … ge<strong>en</strong> acute dialyses op<br />

e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>sive care.<br />

Tot slot<br />

Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> dag zoals hier beschrev<strong>en</strong><br />

besef je hoe kwetsbaar we zijn. E<strong>en</strong><br />

breuk in e<strong>en</strong> waterleiding zorgt ervoor<br />

dat we ons realiser<strong>en</strong> hoe afhankelijk we<br />

zijn van water. Zolang onze problem<strong>en</strong><br />

niet groter word<strong>en</strong> dan e<strong>en</strong> drupp<strong>en</strong>de<br />

douchekop of wel/ge<strong>en</strong> koffie, valt het<br />

toch nog wel mee. Maar e<strong>en</strong> dialyseafdeling<br />

kan niet zonder water, e<strong>en</strong> dialysepatiënt<br />

niet zonder behandeling. Dan<br />

komt e<strong>en</strong> waterprobleem ope<strong>en</strong>s in e<strong>en</strong><br />

heel ander perspectief te staan. E<strong>en</strong> dag<br />

als 10 maart heeft mij dat maar weer al<br />

te duidelijk gemaakt. <br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 45

<strong>Dialyse</strong> all over the world<br />

46<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

DIALySE ALL OVER THE W RLD<br />

Vascular Access Coördinator:<br />

the spider in the web!<br />

Tekst: Lejorb<strong>en</strong> Lutters<br />

Kia ora and Haere Mai to Aotearoa, the land of the long white cloud! E<strong>en</strong> warm welkom in<br />

het Maori, de taal van de Maori’s, de oorspronkelijke bevolking van Nieuw-Zeeland. Na mijn<br />

collega´s Betty Reuter <strong>en</strong> Margreet Gutker nu aan mij de eer om jullie wat te vertell<strong>en</strong> over ons<br />

lev<strong>en</strong> in ons nieuwe thuisland Nieuw-Zeeland <strong>en</strong> mijn werk binn<strong>en</strong> de dialyse in het bijzonder.<br />

Ons lev<strong>en</strong> in Nieuw-Zeeland<br />

Op 2 oktober 2006 b<strong>en</strong> ik sam<strong>en</strong> met<br />

Hans, mijn man, <strong>en</strong> onze twee zoontjes<br />

Bram (to<strong>en</strong> 2 jaar) <strong>en</strong> Stijn (to<strong>en</strong> 7<br />

maand<strong>en</strong>) naar Nieuw-Zeeland geëmigreerd.<br />

We zijn begonn<strong>en</strong> in Auckland<br />

op het Noordereiland, omdat ik daar e<strong>en</strong><br />

fulltime baan kon krijg<strong>en</strong> als verpleegkundige<br />

binn<strong>en</strong> de dialyseafdeling van<br />

Middlemore Hospital (Margreet was hier<br />

destijds Nurse Manager). Nadat we in<br />

maart 2007 in Christchurch op vakantie<br />

war<strong>en</strong> geweest, leek deze stad veel<br />

pot<strong>en</strong>tie te hebb<strong>en</strong> voor ons hele gezin.<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

En gelukkig is dit ook zo geblek<strong>en</strong>. In mei<br />

2007 verhuisd<strong>en</strong> we naar Christchurch.<br />

Omdat er voor mij ge<strong>en</strong> vacatures<br />

war<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de Dialysis Service, ging<br />

ik aan de slag als verpleegkundige op de<br />

operatiekamers (OK) van Christchurch<br />

Hospital. Hans kon vrij snel beginn<strong>en</strong> als<br />

massagetherapeut bij Sportmed, e<strong>en</strong><br />

bek<strong>en</strong>de sport clinic in het c<strong>en</strong>trum van<br />

de stad. Daarnaast richtte hij in augustus<br />

2007 zijn eig<strong>en</strong> bedrijf op, Hands On<br />

Lymphatics & Massage Therapy (www.<br />

handsonmassage.co.nz). In september<br />

2007 kwam<strong>en</strong> er vacatures vrij binn<strong>en</strong><br />

de Dialysis Service van Christchurch<br />

Hospital, waaronder e<strong>en</strong> aantal Nurse<br />

Specialist functies zoals Pre Dialysis Coordinator<br />

<strong>en</strong> Vascular Access Coördinator.<br />

Deze functies sprak<strong>en</strong> mij natuurlijk erg<br />

aan <strong>en</strong> ik heb hierop succesvol gesolliciteerd.<br />

Op 12 november 2007 werd ik<br />

Betties collega <strong>en</strong> kon ik beginn<strong>en</strong> als<br />

Vascular Access (VA) Coördinator (0,3<br />

FTE), gecombineerd met de functie van<br />

dialyseverpleegkundige op de acute unit<br />

van de Service (0,7 FTE). Nu werk ik nog<br />

steeds parttime als VA Coördinator <strong>en</strong><br />

parttime als dialyseverpleegkundige<br />

bij e<strong>en</strong> van onze patiënt<strong>en</strong> aan huis.<br />

Meer hierover verderop in dit artikel. We<br />

g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> als gezin volop van ons nieuwe<br />

thuisland. Nieuw-Zeeland staat bek<strong>en</strong>d<br />

om zijn prachtige natuur <strong>en</strong> geweldige<br />

outdoor life style, wat wij alle<strong>en</strong> maar<br />

kunn<strong>en</strong> beam<strong>en</strong>.<br />

Reorganisatie van de<br />

Dialysis Service van<br />

Christchurch Hospital<br />

In 2006 is de Dialysis Service van Christchurch<br />

Hospital aan e<strong>en</strong> grondige review<br />

onderworp<strong>en</strong>. De red<strong>en</strong> van deze review<br />

was dat er twijfel bestond over het feit<br />

of de service in staat zou zijn om de kom<strong>en</strong>de<br />

10 jaar (2006 – 2016) het gestaag<br />

groei<strong>en</strong>de aanbod van dialysepatiënt<strong>en</strong><br />

te verwerk<strong>en</strong>. Hierbij werd<strong>en</strong> de gehele<br />

organisatie <strong>en</strong> de bestaande process<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong> deze organisatie kritisch bekek<strong>en</strong>.<br />

Deze review heeft tot e<strong>en</strong> aantal conclusies<br />

geleid, waaronder de noodzaak<br />

tot het reorganiser<strong>en</strong> van de personeels-

Sight seeing in Sydney tijd<strong>en</strong>s de RSA Confer<strong>en</strong>ce<br />

in Sydney, Australia, juni 2008<br />

structuur. Voorhe<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> veel verschill<strong>en</strong>de<br />

tak<strong>en</strong> uitgevoerd door de Manager<br />

van de Dialysis Service, Adrian Buttimore,<br />

omdat de Service kleinschalig is begonn<strong>en</strong>.<br />

De Service is echter door de jar<strong>en</strong><br />

he<strong>en</strong> gegroeid <strong>en</strong> de tijd was rijp om e<strong>en</strong><br />

aantal te tak<strong>en</strong> te gaan deleger<strong>en</strong>. Dit<br />

had tot gevolg dat er nieuwe functies in<br />

het lev<strong>en</strong> geroep<strong>en</strong> werd<strong>en</strong>, waaronder 2<br />

teamleiders, e<strong>en</strong> Pre Dialysis Coördinator<br />

<strong>en</strong> e<strong>en</strong> Vascular Access Coördinator. De<br />

nieuwe personeelsstructuur ziet er nu<br />

uit zoals gepres<strong>en</strong>teerd in figuur 1.<br />

De visie van de Dialysis Service is sterk,<br />

eig<strong>en</strong>lijk vrijwel geheel, gericht op<br />

thuisdialyse, ik citeer: “we aim to provide<br />

the best possible care for all patiënts<br />

requiring r<strong>en</strong>al replacem<strong>en</strong>t therapy. We<br />

promote wellbeing, indep<strong>en</strong>d<strong>en</strong>ce and<br />

optimal quality of life for all our patiënts<br />

and we collaborate with other health<br />

professionals to provide compreh<strong>en</strong>sive<br />

health care. We have a total commitm<strong>en</strong>t<br />

towards home dialysis treatm<strong>en</strong>t<br />

for all chronic dialysis patiënts with<br />

ongoing support for family/whanau. ”<br />

Op basis van deze visie word<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong><br />

kortweg twee keuzes van behandeling<br />

aangebod<strong>en</strong>: thuishemodialyse (HD)<br />

of peritoneaal dialyse (PD). De patiënt<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> getraind voor deze behandelingsvorm<strong>en</strong><br />

in het Home Dialysis<br />

Training C<strong>en</strong>tre (HDTC). Natuurlijk voorkomt<br />

dit niet dat er ook patiënt<strong>en</strong> acuut<br />

aangebod<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Daarom heeft de<br />

service naast het HDTC ook e<strong>en</strong> Acute<br />

Dialysis Unit (ADU) met 6 dialysestations.<br />

Deze unit bevindt zich op dezelfde<br />

etage als de nefrologie afdeling, wat<br />

e<strong>en</strong> goede <strong>en</strong> efficiënte sam<strong>en</strong>werking<br />

met deze afdeling bevordert. De meeste<br />

patiënt<strong>en</strong> word<strong>en</strong> eerst behandeld in de<br />

ADU, waarna ze overgaan naar het HDTC<br />

zo gauw ze stabiel g<strong>en</strong>oeg zijn <strong>en</strong> er e<strong>en</strong><br />

trainingsplaats beschikbaar is voor de<br />

door de patiënt gekoz<strong>en</strong> behandelingsvorm.<br />

Met collega’s tijd<strong>en</strong>s de Rock and Roll Party,<br />

RSA Confer<strong>en</strong>ce, Sydney, juni 2008<br />

Ondanks de uitstek<strong>en</strong>de inzet <strong>en</strong> zorg<br />

van het personeel in het HDTC <strong>en</strong><br />

de veelvuldige inzet van mantelzorg<br />

rondom de patiënt, is m<strong>en</strong> niet altijd in<br />

staat om patiënt<strong>en</strong> te train<strong>en</strong>. Oorzak<strong>en</strong><br />

hiervoor zijn onder andere ouderdom,<br />

psychische gebrek<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> gebrek aan<br />

e<strong>en</strong> sociaal vangnet. Sinds kort is de<br />

Dialysis Service begonn<strong>en</strong> om vanuit de<br />

service zelf personeel uit te z<strong>en</strong>d<strong>en</strong> om<br />

dialyses bij de patiënt thuis uit te voer<strong>en</strong>.<br />

Sam<strong>en</strong> met onze manager b<strong>en</strong> ik dit<br />

proces aan het opzett<strong>en</strong>. In juni dit jaar<br />

zijn we gestart met het dialyser<strong>en</strong> van<br />

onze eerste patiënt in haar eig<strong>en</strong> huis.<br />

Omdat dit proces nog in de trial fase<br />

zit, zett<strong>en</strong> we personeel in op basis van<br />

0-ur<strong>en</strong> contract<strong>en</strong>. Zo gauw de tak van<br />

onze service gedeg<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> aanneemt,<br />

zull<strong>en</strong> er hoogstwaarschijnlijk ook vaste<br />

contract<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong> gaan word<strong>en</strong>,<br />

maar zover zijn we nu nog niet. We prober<strong>en</strong><br />

nu eerst meer belangstell<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />

te vind<strong>en</strong> voor dit werk, zodat we nog<br />

e<strong>en</strong> aantal patiënt<strong>en</strong> naar huis kunn<strong>en</strong><br />

verplaats<strong>en</strong>.<br />

Uiteraard kun je je hierbij afvrag<strong>en</strong><br />

of het niet r<strong>en</strong>dabeler is om voor dit<br />

doel e<strong>en</strong> Satelite Unit te op<strong>en</strong><strong>en</strong>. Op<br />

dit mom<strong>en</strong>t is dat gezi<strong>en</strong> het aantal<br />

patiënt<strong>en</strong> nog niet het geval. We kunn<strong>en</strong><br />

echter verwacht<strong>en</strong> dat dit aantal in de<br />

toekomst zal to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>, zeker gezi<strong>en</strong> de<br />

to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de leeftijd van patiënt<strong>en</strong>. Ook<br />

dan is het nog de vraag of er e<strong>en</strong> Satelite<br />

Unit opgezet zal word<strong>en</strong> in Christchurch.<br />

De red<strong>en</strong> hiervoor is weer terug te herleid<strong>en</strong><br />

naar de sterk ingebedde visie van de<br />

<strong>Dialyse</strong> Service: thuisdialyse bov<strong>en</strong> alles!<br />

Vascular Access Coördination<br />

in Christchurch Hospital<br />

De rol van VA Coördinator is e<strong>en</strong> opkom<strong>en</strong>de<br />

functie in zowel Australië als<br />

Nieuw-Zeeland. Het is e<strong>en</strong> compleet<br />

nieuwe rol binn<strong>en</strong> veel dialysec<strong>en</strong>tra <strong>en</strong><br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

In gesprek met e<strong>en</strong> van de patiënt<strong>en</strong>, Gay<br />

Stev<strong>en</strong>son, betreff<strong>en</strong>de haar access. (Toestemming<br />

voor foto <strong>en</strong> publicatie verkreg<strong>en</strong> van de<br />

patiënt)<br />

dus ook binn<strong>en</strong> onze Dialysis Service in<br />

Christchurch. Voor mij persoonlijk is dit<br />

fantastisch <strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>d tegelijk natuurlijk,<br />

want het betek<strong>en</strong>t dat ik er mijn<br />

eig<strong>en</strong> invulling aan kan gev<strong>en</strong>. Maar ook<br />

onzeker <strong>en</strong> moeilijk af <strong>en</strong> toe, want waar<br />

begin ik nou eig<strong>en</strong>lijk als eerste mee?<br />

En hoe kan ik bepaalde zak<strong>en</strong> het beste<br />

aanpakk<strong>en</strong> of organiser<strong>en</strong>? Wie heb ik<br />

daarvoor nodig <strong>en</strong> waar kan ik die bepaalde<br />

persoon vind<strong>en</strong>? Als VA Coördinator<br />

heb ik namelijk niet alle<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong><br />

de Dialysis Service <strong>en</strong> het Departm<strong>en</strong>t<br />

Nephrologie (inclusief maatschappelijk<br />

werk <strong>en</strong> mijn directe predialysecollega’s).<br />

Ik werk ook nauw sam<strong>en</strong> met de radiolog<strong>en</strong>,<br />

het Departem<strong>en</strong>t van Vaatchirurgie,<br />

de OK-afdeling (zowel de algem<strong>en</strong>e<br />

OK als de dagbehandeling) <strong>en</strong> de OKplanning.<br />

En op wie kan ik terugvall<strong>en</strong><br />

voor ondersteuning <strong>en</strong> feedback? Ik heb<br />

niet echt e<strong>en</strong> directe collega in dezelfde<br />

functie waarmee ik kan overlegg<strong>en</strong>/reflecter<strong>en</strong>.<br />

Gelukkig blijkt dit gevoel zeer<br />

herk<strong>en</strong>baar te zijn voor veel van mijn<br />

collega VA Coördinators in Australië <strong>en</strong><br />

Nieuw-Zeeland. Eind juni van dit jaar heb<br />

ik de meest<strong>en</strong> van h<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> ontmoet<strong>en</strong><br />

in Sydney, Australië, gedur<strong>en</strong>de de<br />

jaarlijkse confer<strong>en</strong>tie van de RSA, R<strong>en</strong>al<br />

Society Australasia (www.r<strong>en</strong>alsociety.<br />

org). Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> ontbijtsessie speciaal<br />

voor VA Coördinators kwam e<strong>en</strong> aantal<br />

sprekers aan het woord die hun ervaring<strong>en</strong><br />

beschrev<strong>en</strong> met betrekking tot<br />

het opzett<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> van hun<br />

functie als VA Coördinator. Wat tev<strong>en</strong>s<br />

duidelijk werd tijd<strong>en</strong>s deze meeting, is<br />

dat aan de functie van VA Coördinator op<br />

verschill<strong>en</strong>de wijz<strong>en</strong> invulling gegev<strong>en</strong><br />

wordt. Binn<strong>en</strong> sommige c<strong>en</strong>tra is de VA<br />

Coördinator alle<strong>en</strong> verantwoordelijk voor<br />

alle procedures betreff<strong>en</strong>de toegang<br />

voor HD, terwijl in andere c<strong>en</strong>tra, zoals<br />

het onze, de VA coördinator ook verantwoordelijk<br />

is voor toegang voor PD.<br />

Vandaar dat er voor deze functie ook<br />

<strong>Dialyse</strong> all over the world<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 47

<strong>Dialyse</strong> all over the world<br />

48<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Betty, Lejorb<strong>en</strong> <strong>en</strong> Margreet in de ADU van<br />

Christchurch Hospital<br />

verschill<strong>en</strong>de b<strong>en</strong>aming<strong>en</strong> bestaan, zoals<br />

Dialysis Access Coördinator of R<strong>en</strong>al<br />

Access Coördinator. Tijd<strong>en</strong>s het congres<br />

heb ik veel goede contact<strong>en</strong> <strong>en</strong> ideeën<br />

opgedaan die zowel nu mete<strong>en</strong> als later<br />

goed van pas kom<strong>en</strong>.<br />

In mijn rol als VA Coördinator b<strong>en</strong> ik dus<br />

verantwoordelijk voor zowel HD Access<br />

(shunts, Tesio’s, etc.) als PD Access (T<strong>en</strong>ckhoff<br />

catheters). De functie kan onderverdeeld<br />

word<strong>en</strong> in 5 kerngebied<strong>en</strong>:<br />

• Clinics and access formation / insertion<br />

• Patiënt care<br />

• Education<br />

• Professional Developm<strong>en</strong>t<br />

• Administration.<br />

Om het geheel overzichtelijk te houd<strong>en</strong>,<br />

zal ik per gebied e<strong>en</strong> aparte uitleg gev<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> jullie vertell<strong>en</strong> wat ik tot nu heb<br />

gedaan <strong>en</strong> wat ik in de toekomst nog wil<br />

gaan bereik<strong>en</strong>.<br />

Clinics and access formation / insertion<br />

Dit deel van mijn functie richt zich op<br />

het verwez<strong>en</strong>lijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderhoud<strong>en</strong><br />

van alle vorm<strong>en</strong> van toegang tot de<br />

bloedbaan, zowel voor HD als voor PD <strong>en</strong><br />

beslaat op dit mom<strong>en</strong>t nog het grootste<br />

deel van mijn tijd. Het doel hierbij is om<br />

ervoor te zorg<strong>en</strong> dat patiënt<strong>en</strong> in de<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

<br />

<br />

<br />

Lejorb<strong>en</strong> met predialyse collega, Sandy Neal,<br />

de Predialysis Educator van de Dialysis Service.<br />

predialysefase tijdig word<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong><br />

van e<strong>en</strong> goed functioner<strong>en</strong>de toegang<br />

tot de bloedbaan, zodat het inbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />

van dialysekatheters zoveel mogelijk<br />

kan word<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong>. Figuur 2 laat<br />

e<strong>en</strong> overzicht zi<strong>en</strong> van perc<strong>en</strong>tages van<br />

aanwezige toegang bij patiënt<strong>en</strong> bij aanvang<br />

van de eerste dialyse. Het strev<strong>en</strong><br />

is om te voldo<strong>en</strong> aan de standaardnorm<br />

van 50% zoals vastgesteld is voor Nieuw-<br />

Zeeland door de National R<strong>en</strong>al Advisory<br />

Board, wat de laatste jar<strong>en</strong> in Christchurch<br />

zeker is gelukt. Ik wil bij de grafiek<br />

wel opmerk<strong>en</strong> dat de perc<strong>en</strong>tages<br />

af <strong>en</strong> toe misleid<strong>en</strong>d kunn<strong>en</strong> zijn, omdat<br />

wij met e<strong>en</strong> gering aantal patiënt<strong>en</strong> te<br />

mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />

Patiënt<strong>en</strong> in de predialysefase doorlop<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> standaardproces alvor<strong>en</strong>s ze met<br />

dialyser<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong>. Als onderdeel van<br />

dit proces word<strong>en</strong> zij op e<strong>en</strong> bepaald<br />

mom<strong>en</strong>t naar mij verwez<strong>en</strong> om ingeboekt<br />

te word<strong>en</strong> voor de Vascular Access<br />

(VA) Clinic met de vaatchirurg. Helaas is<br />

er e<strong>en</strong> behoorlijke wachtlijst voor de VA<br />

Clinic. Aan mij de taak om de patiënt<strong>en</strong><br />

op deze wachtlijst te monitor<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze<br />

tijdig voor e<strong>en</strong> afspraak in te boek<strong>en</strong>.<br />

Tijd<strong>en</strong>s deze twee wekelijkse clinic<br />

bekijkt de vaatchirurg welke vorm<strong>en</strong> van<br />

toegang mogelijk zijn voor de betreff<strong>en</strong>de<br />

patiënt, rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong>d met de<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Figuur 1: Personeelsstructuur Dialysis Service Christchurch Hospital na de reorganisatie<br />

<br />

<br />

Wilma Cox is de eerste patiënt die thuis gedialyseerd<br />

wordt door personeel van de Dialysis<br />

Service. (Toestemming voor foto <strong>en</strong> publicatie<br />

verkreg<strong>en</strong> van de patiënt)<br />

voorkeur van de patiënt. Iedere patiënt<br />

die kiest voor PD, wordt in Christchurch<br />

automatisch ook gescre<strong>en</strong>d voor e<strong>en</strong><br />

shunt om ervoor te zorg<strong>en</strong> dat er altijd<br />

e<strong>en</strong> back up toegang is indi<strong>en</strong> nodig. Als<br />

de patiënt gezi<strong>en</strong> is in VA Clinic, komt hij<br />

op de wachtlijst voor e<strong>en</strong> operatie. Ook<br />

deze wachtlijst valt onder mijn beheer.<br />

Op basis van met name urg<strong>en</strong>tie <strong>en</strong><br />

beschikbaarheid van plaats<strong>en</strong> op de OK,<br />

boek ik vervolg<strong>en</strong>s de patiënt in voor<br />

operatie. Dit laatste verklaart mete<strong>en</strong><br />

mijn nauwe band met het managem<strong>en</strong>t<br />

<strong>en</strong> personeel van de OK <strong>en</strong> de OK-planning.<br />

En jullie begrijp<strong>en</strong> natuurlijk dat<br />

het erg belangrijk is om deze contact<strong>en</strong><br />

goed warm te houd<strong>en</strong>! Vandaar dat het<br />

goed van pas komt dat ik al eerder met<br />

h<strong>en</strong> heb sam<strong>en</strong>gewerkt.<br />

Als laatste zorg ik voor de postoperatieve<br />

begeleiding van HD-patiënt<strong>en</strong>. PD-patiënt<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> geheel opgevolgd door<br />

mijn PD-collega’s. Patiënt<strong>en</strong> met shunts<br />

word<strong>en</strong> door mijzelf direct na de OK<br />

gezi<strong>en</strong> op de afdeling of in de dagbehandeling<br />

<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s 6-8 wek<strong>en</strong> postoperatief<br />

(indi<strong>en</strong> nodig eerder) in mijn eig<strong>en</strong><br />

Follow Up (FU) Clinic.<br />

Niet alle<strong>en</strong> predialysepatiënt<strong>en</strong>, maar<br />

ook patiënt<strong>en</strong> met problem<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />

bestaande toegang vall<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> dit<br />

gebied. Als e<strong>en</strong> patiënt problem<strong>en</strong> heeft<br />

met zijn bestaande toegang, wordt hij<br />

naar mij verwez<strong>en</strong>. Ik boek deze patiënt<br />

vervolg<strong>en</strong>s in voor FU Clinic of voor de VA<br />

Clinic als blijkt dat de vaatchirurg er aan<br />

te pas moet kom<strong>en</strong>.<br />

In Christchurch Hospital zijn we zeer<br />

bevoorrecht dat e<strong>en</strong> van onze vaatchirurg<strong>en</strong>,<br />

Professor Justin Roake, erg toegewijd<br />

is met betrekking tot vaattoegang.<br />

Dit zorgt ervoor dat ik ondanks e<strong>en</strong><br />

tekort aan beschikbare OK-plaats<strong>en</strong>, toch<br />

regelmatig e<strong>en</strong> “nood”OK-lijst kan vull<strong>en</strong><br />

met mijn patiënt<strong>en</strong>. In de toekomst<br />

moet dit proces echter verbeterd wor-

Week<strong>en</strong>dje weg in Hanmer Springs, plaatsje<br />

teg<strong>en</strong> de Southern Alps aan, augustus 2008<br />

d<strong>en</strong>, zodat we standaard e<strong>en</strong> aantal beschikbare<br />

OK-plaats<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor vaattoegang<br />

<strong>en</strong> minder afhankelijk zijn van<br />

e<strong>en</strong> vaatchirurg. Het strev<strong>en</strong> is 3 vaste<br />

OK-plaats<strong>en</strong> per week. Om dit te bewerkstellig<strong>en</strong><br />

b<strong>en</strong> ik onder andere e<strong>en</strong> proces<br />

aan het opzett<strong>en</strong> om procedures onder<br />

lokale anesthesie (LA), zoals bijvoorbeeld<br />

shuntrevisies, via de dagbehandeling te<br />

lat<strong>en</strong> verlop<strong>en</strong> in plaats van e<strong>en</strong> opname<br />

op de verpleegafdeling, zoals voorhe<strong>en</strong><br />

het geval was. Voor LA procedures hoeft<br />

niet zo’n groot beroep gedaan te word<strong>en</strong><br />

op de middel<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de OK (zoals<br />

anesthesist<strong>en</strong>), waardoor er voor dit<br />

soort procedures makkelijker OK tijd vrijgemaakt<br />

kan word<strong>en</strong>. Tot nu toe verloopt<br />

het allemaal voorspoedig, met af <strong>en</strong> toe<br />

DIALYSIS SERVICES - Access at First<br />

Dialysis - Cal<strong>en</strong>dar year<br />

nog wat kleine, praktische obstakels.<br />

Zeer binn<strong>en</strong>kort kan ik weer met iedere<strong>en</strong><br />

om de tafel gaan zitt<strong>en</strong> om ervoor te<br />

zorg<strong>en</strong> dat dit proces e<strong>en</strong> vaste plaats op<br />

het OK-programma krijgt.<br />

Pati<strong>en</strong>t care<br />

Als VA Coördinator maak ik onderdeel<br />

uit van e<strong>en</strong> multidisciplinair team dat<br />

zich over de zorg van de predialyse-<br />

<strong>en</strong> dialysepatiënt<strong>en</strong> ontfermt. Iedere<br />

wo<strong>en</strong>sdagmiddag hebb<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> groot<br />

multidisciplinair overleg met het departem<strong>en</strong>t<br />

van nefrologie, waarbij ik vooral<br />

verslag doe van OK-lijst<strong>en</strong>, wachtlijst<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> de procedures die zijn uitgevoerd.<br />

Daarnaast neem ik deel aan de visite<br />

op de verpleegafdeling wanneer dit<br />

nodig. Ik zou in de toekomst ook heel<br />

graag deel will<strong>en</strong> gaan nem<strong>en</strong> aan de<br />

vaatbespreking<strong>en</strong> die wekelijks gevoerd<br />

word<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de vaatchirurg<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />

radiolog<strong>en</strong>, waarbij ook onze patiënt<strong>en</strong><br />

aan bod kom<strong>en</strong>. Dit zou voor mij erg<br />

leerzaam zijn <strong>en</strong> daarnaast bevordert<br />

het mijn contact met deze disciplines <strong>en</strong><br />

misschi<strong>en</strong> zelfs mijn inbr<strong>en</strong>g in bepaalde<br />

gevall<strong>en</strong>.<br />

Education<br />

Figuur 2: Toegang tot de bloedbaan bij aanvang van de eerste dialyse<br />

Dit gebied bestrijkt zowel onderwijs<br />

aan personeel <strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> (ziek<strong>en</strong>huisbreed)<br />

als het volg<strong>en</strong> van nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong><br />

op het gebied van toegang <strong>en</strong><br />

het implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> van deze ontwikkeling<strong>en</strong><br />

indi<strong>en</strong> ze van toepassing zijn<br />

voor onze service. Zo heb ik bijvoorbeeld<br />

les gegev<strong>en</strong> aan de verpleegkundig<strong>en</strong><br />

van de kinderafdeling. Zij hadd<strong>en</strong> de zorg<br />

Aantal<br />

patiënt<strong>en</strong><br />

% Aantal<br />

patiënt<strong>en</strong><br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

voor e<strong>en</strong> 11-jarige hemofiliepatiënt. Deze<br />

patiënt had voor de regulaire toedi<strong>en</strong>ing<br />

van zijn medicatie e<strong>en</strong> shunt aangelegd<br />

gekreg<strong>en</strong>, omdat andere vorm<strong>en</strong> van<br />

toegang niet meer mogelijk war<strong>en</strong>. Ik<br />

heb hierbij de patiënt <strong>en</strong> zijn familie<br />

begeleiding, educatie <strong>en</strong> instructies<br />

gegev<strong>en</strong> met betrekking tot de zorg voor<br />

de shunt <strong>en</strong> het aanprikk<strong>en</strong> ervan. De<br />

verpleegkundig<strong>en</strong> op de afdeling heb<br />

ik op verzoek e<strong>en</strong> klinische les hierover<br />

gegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> 2 van h<strong>en</strong> heb ik getraind<br />

om de shunt zelf aan te prikk<strong>en</strong>, zodat<br />

zij vervolg<strong>en</strong>s de patiënt kond<strong>en</strong> gaan<br />

begeleid<strong>en</strong> in het aanprikk<strong>en</strong> van zijn<br />

eig<strong>en</strong> shunt.<br />

In de nabije toekomst wil ik me gaan<br />

richt<strong>en</strong> op het invoer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> aantal<br />

andere process<strong>en</strong> ter verbetering van<br />

shuntzorg voor onze patiënt<strong>en</strong>. Ik wil<br />

graag de buttonhole techniek gaan invoer<strong>en</strong>,<br />

wat mijns inzi<strong>en</strong>s zeer relevant is<br />

voor e<strong>en</strong> aantal patiënt<strong>en</strong>. Daarnaast wil<br />

ik heel graag e<strong>en</strong> Transonic flowmeter<br />

hebb<strong>en</strong> voor onze Dialysis Service, zodat<br />

we de shunt van onze patiënt<strong>en</strong> beter<br />

kunn<strong>en</strong> observer<strong>en</strong> <strong>en</strong> indi<strong>en</strong> nodig eerder<br />

kunn<strong>en</strong> ingrijp<strong>en</strong> in geval van complicaties.<br />

Om dit te bereik<strong>en</strong>, zal ik eerst<br />

nog de nodige research moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong> om<br />

vervolg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> overtuig<strong>en</strong>de pres<strong>en</strong>tatie<br />

te gev<strong>en</strong> voor het managem<strong>en</strong>t van<br />

nefrologie <strong>en</strong> vaatchirurgie om ook h<strong>en</strong><br />

te <strong>en</strong>thousiasmer<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> nadeel van de<br />

Nieuw-Zeelandse gezondheidszorg is<br />

namelijk dat er behoorlijk gelimiteerde<br />

budgett<strong>en</strong> zijn. Daardoor is het vaak<br />

moeilijk de financiering voor bepaalde<br />

project<strong>en</strong> of nieuw aan te schaff<strong>en</strong><br />

% Aantal<br />

patiënt<strong>en</strong><br />

2007 2007 2006 2006 2005 2005<br />

INCIDENT PATIENTS<br />

Existing access able to be used 19 63 16 59 31 78<br />

Existing access but NOT able to be used 1 3 1 4 1 3<br />

No existing access 10 33 10 37 8 20<br />

Total<br />

RE-ENTERING PATIENTS<br />

30 27 40<br />

Existing access able to be used 1 50 2 50 4 80<br />

Existing access but NOT able to be used 1 50 0 0 0 0<br />

No existing access 0 2 50 1 20<br />

Total<br />

ALL PATIENTS<br />

2 4 5<br />

Existing access able to be used 20 63 18 58 35 78<br />

Existing access but NOT able to be used 1 3 1 3 1 2<br />

No existing access 11 34 12 39 9 20<br />

Total 32 31 45<br />

<strong>Dialyse</strong> all over the world<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 49<br />

%

<strong>Dialyse</strong> all over the world<br />

50<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

apparat<strong>en</strong> gerealiseerd te krijg<strong>en</strong>. Dit<br />

staat mijns inzi<strong>en</strong>s soms goede ontwikkeling<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> vooruitgang in de weg, wat<br />

ik erg jammer <strong>en</strong> af <strong>en</strong> toe frustrer<strong>en</strong>d<br />

vind, zeker omdat ik anders gew<strong>en</strong>d was<br />

in Nederland. Ook daar war<strong>en</strong> budgett<strong>en</strong><br />

zeker niet ongelimiteerd, maar wel<br />

ruimer dan hier met daardoor meer<br />

mogelijkhed<strong>en</strong> voor investering<strong>en</strong>. Maar<br />

goed, dit weerhoudt mij er niet van om<br />

het toch te prober<strong>en</strong>. En als dit niet zou<br />

lukk<strong>en</strong>, kan ik altijd nog, zoals het vaker<br />

gedaan wordt hier, taart<strong>en</strong> gaan bakk<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> verkop<strong>en</strong> om zo het geld bij elkaar te<br />

schrap<strong>en</strong>!<br />

Professional Developm<strong>en</strong>t<br />

E<strong>en</strong> onderdeel binn<strong>en</strong> dit gebied is<br />

deelnem<strong>en</strong> aan onderwijs (bijvoorbeeld<br />

workshops) of confer<strong>en</strong>ties, zoals die<br />

van de RSA in Sydney. Het opzett<strong>en</strong> van<br />

onderwijs voor VA Coördinators staat<br />

hier nog in de kinderscho<strong>en</strong><strong>en</strong>, maar is<br />

gelukkig wel op gang aan het kom<strong>en</strong>.<br />

VA Coördinators in Nieuw-Zeeland zijn<br />

hierbij vrijwel geheel afhankelijk van de<br />

ontwikkeling<strong>en</strong> in Australië, simpelweg<br />

omdat de markt daarvoor in Nieuw-<br />

Zeeland te klein is. Onze aantall<strong>en</strong> zijn<br />

te gering om e<strong>en</strong> draagvlak te creër<strong>en</strong><br />

voor gespecialiseerde opleiding<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijscholing<strong>en</strong>.<br />

Gelukkig zijn ze in Australië<br />

erg actief op dit gebied, met als resultaat<br />

dat er volg<strong>en</strong>d jaar voor het eerst e<strong>en</strong><br />

specifieke, 3-daagse bijscholing voor<br />

VA Coördinators wordt georganiseerd.<br />

Daarnaast is er in Australië e<strong>en</strong> 3-daagse<br />

bijscholing voor ultrasound scre<strong>en</strong>ing,<br />

die erg relevant blijkt te zijn voor VA Coordinators.<br />

Hopelijk mag ik volg<strong>en</strong>d jaar<br />

in ieder geval aan e<strong>en</strong> van de twee bijscholing<strong>en</strong><br />

deelnem<strong>en</strong>, liefst natuurlijk<br />

aan allebei. Wat b<strong>en</strong> ik trouw<strong>en</strong>s jaloers<br />

op jullie Masterclass voor vaattoegangsverpleegkundig<strong>en</strong>!<br />

Naast opleiding is ook het opzett<strong>en</strong> van<br />

e<strong>en</strong> goed netwerk onder VA collega’s erg<br />

belangrijk, zowel op nationaal als internationaal<br />

niveau. Tijd<strong>en</strong>s de confer<strong>en</strong>tie<br />

werd ik erg geïnspireerd door het werk<br />

van de VA Coördinators in Victoria, Australië.<br />

Zij hebb<strong>en</strong> zich als VA Coördinators<br />

in hun staat ver<strong>en</strong>igd in e<strong>en</strong> Vascular<br />

Access Coördinators groep om op die<br />

wijze hun sam<strong>en</strong>werking te bevorder<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> uit te kunn<strong>en</strong> wissel<strong>en</strong>. Dit<br />

leidde mete<strong>en</strong> tot meer geluid<strong>en</strong> onder<br />

de aanwezige VA Coördinator<strong>en</strong> om ook<br />

binn<strong>en</strong> de RSA zelf e<strong>en</strong> werkgroep voor<br />

Vascular Access op te zett<strong>en</strong>. Na terugkomst<br />

van het congres heb ik mijn VA<br />

collega’s in Nieuw-Zeeland b<strong>en</strong>aderd om<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3<br />

te peil<strong>en</strong> of er interesse is voor e<strong>en</strong> dergelijke<br />

groep hier. Tot nu toe heb ik heel<br />

positieve reacties gekreg<strong>en</strong>, dus er is zeker<br />

pot<strong>en</strong>tie. Mijn doel is om iedere<strong>en</strong> bij<br />

elkaar te krijg<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de eerstvolg<strong>en</strong>de<br />

nationale RSA-confer<strong>en</strong>tie die begin november<br />

wordt gehoud<strong>en</strong> in Wellington.<br />

Verder zull<strong>en</strong> we gezi<strong>en</strong> de afstand<strong>en</strong><br />

hier in Nieuw-Zeeland veelal aangewez<strong>en</strong><br />

zijn op teleconfer<strong>en</strong>ties <strong>en</strong> contact<br />

via e-mail. Ik wil daarnaast prober<strong>en</strong> om<br />

e<strong>en</strong> dialysegerelateerd bedrijf bereid te<br />

vind<strong>en</strong> om deze groep te gaan sponsor<strong>en</strong>,<br />

zodat we e<strong>en</strong> aantal mal<strong>en</strong> per jaar<br />

e<strong>en</strong> dag sam<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> om te<br />

overlegg<strong>en</strong> of om e<strong>en</strong> bijscholingsdag te<br />

organiser<strong>en</strong>. Ook hier geldt weer dat de<br />

Nieuw-Zeelandse markt klein <strong>en</strong> dus niet<br />

altijd ev<strong>en</strong> interessant is voor bedrijv<strong>en</strong><br />

om dergelijke initiatiev<strong>en</strong> te sponsor<strong>en</strong>.<br />

Australië biedt hiervoor veel betere mogelijkhed<strong>en</strong>.<br />

Wederom e<strong>en</strong> behoorlijke<br />

uitdaging dus, waarbij het van belang<br />

is om niet bij de pakk<strong>en</strong> neer te gaan<br />

zitt<strong>en</strong>, maar vol te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> goed te<br />

kijk<strong>en</strong> waar de kans<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong><br />

ligg<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> ons land.<br />

Als laatste binn<strong>en</strong> dit gebied probeert<br />

mijn manager, Adrian Buttimore, me nu<br />

uit te dag<strong>en</strong> om ook voor lokale magazines,<br />

zoals die van de RSA, artikel<strong>en</strong> te<br />

gaan schrijv<strong>en</strong>. Hij is erg <strong>en</strong>thousiast<br />

over ons initiatief om te schrijv<strong>en</strong> voor<br />

Nederlandse dialyse- <strong>en</strong> transplantatieverpleegkundig<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> wil dit initiatief<br />

graag doorzett<strong>en</strong> in eig<strong>en</strong> land. Het kan<br />

dus goed zijn dat dit niet het laatste<br />

artikel is van mijn hand, wie weet!<br />

Administration<br />

Helaas kom ik ook als VA Coördinator<br />

onder deze taak niet uit. Alles wat ik<br />

doe, moet natuurlijk gedocum<strong>en</strong>teerd<br />

word<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> onze service gebruik<strong>en</strong><br />

wij het computerprogramma Proton. Het<br />

Access onderdeel binn<strong>en</strong> dit programma<br />

moet dring<strong>en</strong>d geupdate word<strong>en</strong>, zodat<br />

het ook bruikbaar wordt voor de verslaglegging<br />

van de VA <strong>en</strong> FU Clinics. Hier b<strong>en</strong><br />

ik sam<strong>en</strong> met onze programmeur ideeën<br />

over uit aan het wissel<strong>en</strong>, zodat hij mij<br />

hopelijk binn<strong>en</strong>kort e<strong>en</strong> proefopzet kan<br />

pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>. Ook het verwerk<strong>en</strong> van alle<br />

accessactiviteit<strong>en</strong> voor onze patiënt<strong>en</strong><br />

is mijn verantwoording. Alles van<br />

aanleg, revisie tot verwijdering wordt<br />

vastgelegd in Proton. Jaarlijks wordt<br />

er binn<strong>en</strong> Nieuw-Zeeland <strong>en</strong> Australië<br />

e<strong>en</strong> landelijke audit uitgevoerd voor de<br />

verschill<strong>en</strong>de dialysec<strong>en</strong>tra. Hier wordt in<br />

beide land<strong>en</strong> veel waarde aan gehecht,<br />

dus de betrokk<strong>en</strong> dialyse units zorg<strong>en</strong><br />

er dan ook voor dat hun gegev<strong>en</strong>s zo<br />

compleet mogelijk zijn <strong>en</strong> daardoor<br />

relevant. Binn<strong>en</strong> Christchurch is Proton<br />

de belangrijkste bron van informatie <strong>en</strong><br />

daarom is het van groot belang dat alle<br />

betrokk<strong>en</strong> disciplines ervoor zorg<strong>en</strong> dat<br />

de gegev<strong>en</strong>s up-to-date zijn.<br />

Daarnaast heb ik e<strong>en</strong> correspond<strong>en</strong>tiesysteem<br />

opgezet voor patiënt<strong>en</strong> die naar<br />

mij verwez<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Ook zorg ik ervoor<br />

dat de planning voor de VA <strong>en</strong> FU Clinics<br />

<strong>en</strong> de OK bijgewerkt is in e<strong>en</strong> speciaal<br />

daarvoor, door mijzelf ontwikkelde Excel<br />

spreadsheet, zodat het voor iedere<strong>en</strong><br />

direct overzichtelijk waar, wanneer <strong>en</strong><br />

waarvoor onze patiënt<strong>en</strong> verwacht<br />

word<strong>en</strong>. En als laatste natuurlijk het bijhoud<strong>en</strong><br />

van vele verschill<strong>en</strong>de contact<strong>en</strong>,<br />

met name via e-mail.<br />

Al met al ligg<strong>en</strong> er voor mij nog voldo<strong>en</strong>de<br />

kans<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitdaging<strong>en</strong> binn<strong>en</strong><br />

mijn functie als VA Coördinator in<br />

Christchurch. Het <strong>en</strong>ige dat mij af <strong>en</strong> toe<br />

opbreekt is het aantal ur<strong>en</strong> waarin ik<br />

mijn werkzaamhed<strong>en</strong> moet uitvoer<strong>en</strong>. Ik<br />

werk nu 12 uur per week (0,3 FTE) als VA<br />

Coördinator op wo<strong>en</strong>sdag <strong>en</strong> donderdag.<br />

Graag zou ik in de toekomst wat meer<br />

ur<strong>en</strong> toebedeeld krijg<strong>en</strong> voor dit werk,<br />

zodat ik ook op andere dag<strong>en</strong> aanwezig<br />

kan zijn <strong>en</strong> daarmee beter contact<br />

houdt met de Dialysis Service <strong>en</strong> andere<br />

departem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> meer mogelijkhed<strong>en</strong><br />

heb om direct in te spel<strong>en</strong> op alles wat er<br />

gebeurt.<br />

Nawoord<br />

Jullie kunn<strong>en</strong> je misschi<strong>en</strong> wel voorstell<strong>en</strong><br />

dat het <strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong><br />

<strong>Magazine</strong> van juni 2008 voor mij toch<br />

wel bijzondere waarde had. Ik vond het<br />

erg leuk, maar vreemd tegelijk om hierin<br />

foto’s te zi<strong>en</strong> van mijn oud-collega Ri<strong>en</strong><br />

Jord<strong>en</strong>s in Nijmeg<strong>en</strong> (proficiat met de<br />

oeuvreprijs, Ri<strong>en</strong>!) <strong>en</strong> van mijn nieuwe<br />

collega’s in Christchurch. Twee voor mij<br />

zeer vertrouwde wereld<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> heel<br />

dicht bij elkaar. En het bewijst maar<br />

weer e<strong>en</strong>s te meer hoe klein de wereld<br />

eig<strong>en</strong>lijk is!<br />

Ik vond het leuk om jullie wat te mog<strong>en</strong><br />

vertell<strong>en</strong> over ons lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijn werk<br />

hier in Nieuw-Zeeland. Mocht<strong>en</strong> jullie<br />

meer will<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> over Vascular Access<br />

in Australië <strong>en</strong> Nieuw-Zeeland of<br />

mocht<strong>en</strong> jullie misschi<strong>en</strong> zelf met reis- of<br />

emigratieplann<strong>en</strong> rondlop<strong>en</strong>, mail ons<br />

dan gerust op bramstijn@clear.net.nz of<br />

Lejorb<strong>en</strong>.Lutters@cdhb.govt.nz<br />

Als we het kunn<strong>en</strong>, help<strong>en</strong> we graag. Ka<br />

kite ano, tot zi<strong>en</strong>s!

E<strong>en</strong> dialysebehandeling in 1965<br />

<strong>Dialyse</strong> & <strong>Nefrologie</strong> <strong>Magazine</strong><br />

Retro<br />

26e jaargang | september 2008 | nummer 3 51

Relax!<br />

Eindelijk e<strong>en</strong> PD cycler<br />

waarbij u kunt slap<strong>en</strong><br />

Bij Gambro wet<strong>en</strong> we dat e<strong>en</strong> goede nachtrust belangrijk is.<br />

daarom hebb<strong>en</strong> wij e<strong>en</strong> cycler die licht, e<strong>en</strong>voudig in gebruik,<br />

maar bov<strong>en</strong>al, stil is.<br />

Slaap lekker.<br />

Lev<strong>en</strong> met Gambro PD<br />

Gambro-Hospal b.v. Postbus 2169 4800 CD Breda 088-1426200

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!