Untitled - Stichting Papua Erfgoed

droge tijd moest je door de modder baggeren. En dan waren er muskieten. Je
mocht al van geluk spreken als je er alleen met malaria tertiana afkwam en geen
malaria tropica of zwartwaterkoorts opliep.
Eens per maand was er verbinding met de buitenwereld. Dan bracht de KPMboot
de post van Java en die van Makassar en Ambon. De dienstpost kon je
gemakkelijk in tien dagen afdoen, vertelde Scheffer. De resterende twintig dagen
tot de komst van de volgende KPM-boot bracht hij, bij gebrek aan voldoende
werk en lectuur, door met het lezen van de regeringsalmanak, die hij
letterlijk van A tot Z las. Hij was daardoor een levende encyclopedie geworden
van staatsbladen, bijbladen, ordonnanties, regeringsverordeningen, residentskeuren
enzovoort. Hij was blij dat hij na twee jaar - in die tijd de normale periode
voor Europese ambtenaren om op een standplaats in Nieuw-Guinea te dienen -
overgeplaatst was naar de eigenlijke Molukken; eerst naar Banda, het vakantieoord
voor bestuursambtenaren, omdat er niet veel te besturen viel, daarna naar
Saparoea.
Rechtspraak van lichte zaken was een van de eerste taken waarop ik me onder
leiding van de geroutineerde Ambonese bestuursassistent (of de toean bestuur,
zoals hij in de Molukken door de bevolking genoemd werd) had toe te leggen.
Het was tegelijk een goede oefening om te wennen aan het Ambonese Maleis,
een apart soort Maleis, doorspekt met veel Portugese en Nederlandse woorden
en dat zich van het officiële Maleis onderscheidde door zijn speciale intonatie
en specifieke woorden. Het klonk melodieuzer dan het Maleis dat op Java werd
gesproken en bezat veel Portugese woorden, die buiten de Molukken niet gehoord
werden, zoals kadéra (stoel), compadre (getuige), lenso (zakdoek), marinjo
(bode).
De Saparoenezen waren een goedlachs, vrolijk volkje, dat zich weinig zorgen
maakte over de dag van morgen. Voor een feestje waren ze altijd direct te vinden.
Maar ze waren ook opvliegend en snel geëmotioneerd. Bij voetbalwedstrijden
tussen negorijen konden ze buiten zinnen geraken, waarbij men elkaar herhaaldelijk
in de haren vloog. Voetbalwedstrijden tussen negorijen waren, nadat
er enkele complete veldslagen hadden plaatsgevonden, door het bestuur verboden.
Alleen op 31 augustus, koninginnedag, mocht er op de hoofdplaats worden
gevoetbald. Dat gebeurde dan onder het zeer wakend oog van de veldpolitie.
De meeste te berechten zaken betroffen eenvoudige beledigingskwesties, waarop
een maximumstraf van vier maanden en twee weken gevangenisstraf of ƒ 300,boete
stond, maar die in de regel met een boete van ƒ 2,50, subsidiair drie dagen
hechtenis, werden afgedaan. Belediging kon slechts op klachte worden vervolgd,
maar men diende voor alle scheldpartijen een klacht in bij het bestuur,
dat ze dan ook in behandeling moest nemen. Ik heb nooit mensen meegemaakt
die elkaar met een zo volstrekt ongebreidelde fantasie konden uitschelden. Ze
waren er grootmeesters in. De ingewikkeldste obscene situaties werden speciaal
bedacht en de tegenpartij naar het al dan niet schuldige hoofd geslingerd. Het
was vaak moeilijk als rechter je ernst en waardigheid te behouden en niet in
lachen uit te barsten. Eén, en dan nog onschuldig, voorbeeld: 'Als je me dat
ooit nog eens een keer lapt, zal ik je zo verkrachten dat mijn jongeheer als een
35