PIETER PAUWEL RUBENS - Tresoar

172
Aan Emil Kieser komt de verdienste toe in
1933 een poging te hebben ondernomen om
vast te stellen of in de loop van de ontwikkeling
van de kunst van Rubens zijn verhouding
tot de kunst van de Oudheid zich heeft
gewijzigd. Zijn bevindingen kunnen als volgt
worden samengevat:
1 In de eerste jaren van zijn Italiaanse tijd
(1600-1608) is nauwelijks invloed van de
antieke kunst waarneembaar.
2 Eerst tijdens zijn tweede verblijf te Rome
(1605-1608) wordt deze invloed manifest;
tot ca. 1614 is zijn kunst sterk bepaald
door het soliede sculpturale karakter
van de antieke kunst.
3 Dit blijft nog het geval tot 1620, maar de
vormgeving wordt dynamischer en Rubens
integreert de antieke motieven op
een vrijere wijze.
4 Die ontwikkeling voltrekt zich verder in
de jaren 1620-1630, maar zijn stijl wordt
meer picturaal; de plasticiteit van het
antieke voorbeeld wordt bij de overname
verzacht en het wordt meer geïntegreerd
in het picturale geheel dat de compositie
uitmaakt.
5 In de laatste tien jaren van zijn leven is
Rubens formeel veel minder afhankelijk
van antieke voorbeelden, maar, zo voegt
Kieser er aan toe, in die periode is Rubens
Afb. 23 Sarcofaag met de Geschiedenis van Adonis. Mantua, Palazzo Ducale.
meer doordrongen van de geest van de
Oudheid.
Dit schema behoeft enige correctie voor wat
1. betreft: eerste Italiaanse fase.
Sinds er meer gegevens aan het licht zijn
gekomen over deze vroege periode is het
immers duidelijk geworden dat ook in deze
fase invloeden van de antieke sculptuur in
Rubens’ werk zijn te herkennen. Van een
Romeinse sarcofaag met De Geschiedenis
van Adonis (Afb. 23), die nu nog in het
Hertogelijke Paleis te Mantua wordt bewaard,
waar Rubens ze reeds in 1600 voor
het eerst kan gezien hebben toen hij daar
hofschilder werd, zijn motieven terug te vinden
in twee van zijn vroege schilderijen.
Vooreerst in het doek voorstellend De Dood
van Adonis, in een privé-verzameling te Parijs
(Afb. 24), dat Rubens vermoedelijk in 1601
schilderde. Rubens’ zittende, achteroverleunende
Adonis vertoont grote gelijkenis met
de Adonis-figuur afgebeeld links op de sarcofaag.
In het tweede schilderij, De Vergadering
van de Goden op de Olympos (Afb. 25),
voor een aantal jaren teruggevonden op de
burcht te Praag, en te dateren ca. 1602, zijn
twee figuren overgenomen. Wij vinden er
nogmaals de achteroverleunende figuur (die
hier Apollo uitbeeldt) en bovendien de voor-