De antropoloog als paraderende pauw - Andrea Manneke

meest gangbare verklaring voor gewelddadig gedrag een gebrek aan natuurlijke middelen. Chagnon
vond zo’n tekort niet. Wat hij wel vond is dat moordlustige mannen meer vrouwen en kinderen kregen,
dan de minder moordlustigen onder hen. Hij concludeerde dan ook dat ze gewelddadig waren om
indruk te maken op hun vrouwen. Tegenstanders vonden het volstrekt onacceptabel dat hij de
Yanomami-mannen afschilderde als beesten.
Voor- en tegenstanders verschijnen voor de camera van Padilha, om hun standpunt toe te lichten,
maar vooral om de ander neer te sabelen. Wat volgt is een opeenhoping van wederzijdse
beschuldigingen op het gebied van dronkenschap, fraude, verzinnen van data, pedofilie en zelfs
genocide.
Padilha laat het hele veld zijn zegje doen en dat is precies wat de film zo sterk maakt. Door de
antropologen zelf over hun werk, maar vooral hun onderlinge strijd te laten vertellen, slaagt de
regisseur er in om de vinger op de zere plek te leggen. De antropologen laten zien dat ze een totaal
gebrek aan regels en standaarden hebben. Ze hebben niet alleen geen idee hoe ze met elkaar om
moeten gaan, ze weten al helemaal niet hoe ze hun onderzoeksobjecten moeten behandelen.
Padilha wisselt de interviews af met originele etnografische films van de Yanomami en recente
beelden waar de Yanomami zelf vertellen over hun ervaringen met antropologen. Op die manier geeft
hij de kijker handvatten om zelf te oordelen over het ethische gedrag van de antropologen.
Naast ethische vragen roept Secrets of the tribe ook vragen op over het bedrijven van wetenschap.
Deze discussie is, sinds de affaire Stapel, ook weer in Nederland opgelaaid. Data moeten transparant
zijn zodat collega’s ze kunnen verifiëren en repliceren. Willen wetenschappers misschien te graag
stamhoofd zijn waardoor ze het niet zo nauw nemen met de data? Wordt de drang naar succes te
groot? Zoals een antropoloog het aan het einde van de film stelt: ‘het wordt tijd dat we vragen stellen
in plaats van alleen maar als een pauw te paraderen in onze eigen show.’
Secrets of the tribe draait in november op het International Documentary Film Festival Amsterdam
(IDFA). IDFA besteedt dit jaar aandacht aan de Braziliaanse documentaire met het themaprogramma
Cinema do Brasil. José Padilha heeft twee films in de selectie. Naast Secrets of the tribe is ook zijn
veelbekroonde Bus 174 te zien over een buskaping in Rio de Janeiro.
2