RAAK-project Jeugd

P.1
RAAK-project Jeugd
Nieuwsbrief nr 2
Dit is de tweede nieuwsbrief in een serie van vier over het RAAK-project ‘Beschermd en begeleid wonen
voor jeugdigen’. Dit project wordt uitgevoerd door een consortium dat bestaat uit drie instellingen: RIBW
Oost-Veluwe, de Hoenderloo Groep en Saxion. De kern van het project draait om het ontwikkelen van
een nieuwe en innovatieve methodiek voor een RIBW-voorziening voor beschermd en begeleid wonen
voor jeugdigen. Op deze manier wil het project een ontbrekende schakel in de zorgketen invullen. De
nieuwsbrieven geven informatie over het project en een beeld van de direct betrokkenen daarbij. In deze
nieuwsbrief vertellen medewerkers en studenten over hun rol en werkzaamheden binnen dit project.
De volgende nieuwsbrief verschijnt in februari 2009.
'Samen ontdekken wat jongeren kunnen'
Noor Ketelaar is als projectleider vanuit de Hoederloo Groep (DHG)
sterk betrokken bij het RAAK-project. Ze werkte ruim acht jaar als
pedagogisch medewerker op een leefgroep waar jongeren verblij-
ven met ADHD en/of PDDNOS bij de DHG. Vanaf de start van het
RAAK-project is ze teamleider van de leefgroep Tyfoon, waar jon-
geren leren de overstap naar de volwassenenzorg te maken. ‘We
hebben veel tijd besteed aan het leren begrijpen van elkaars taal.’
Januari 2009
Er is veel te doen over de slechte aansluiting van de
jeugdzorg op de volwassenenzorg. Hoe kijk jij daarnaar?
Noor Ketelaar: ‘Dat beeld herken ik wel. Er wordt nog onvoldoende
samengewerkt tussen jeugdzorg, GGz-instellingen en
andere vormen van volwassen hulpverlening. Niet uit onwil,
maar eerder vanuit onbekendheid met en van elkaars mogelijkheden.
Misschien houden wij jongeren daarom wel te lang
binnen. Met als gevolg dat de overgang van de jeugdzorg
naar de GGz heel abrupt verloopt. Want met 18 jaar móeten
ze in principe de jeugdhulpverlening verlaten. Door de verschillen
in zorgaanpak zie je dan dat veel jongeren in die pe-

P.2
riode terugvallen in ongewenst gedrag. Via het RAAK-project
proberen we jongeren nu in een eerdere fase al kennis te
laten maken met de zorgaanpak die de RIBW biedt. Speciaal
daarvoor heeft de DHG de leefgroep Tyfoon opgericht, waar
we jongeren een traject aanbieden om zo de overgang naar
de RIBW te vergemakkelijken.’
Wat is Tyfoon precies?
Noor: ‘Tyfoon is een leefgroep waar we jongeren gedurende
zes maanden leren wat het betekent om zelfstandig in de
maatschappij te functioneren. De zorg die wij bieden is sterk
gericht op structuur en begeleiding. In GGz-instellingen wordt
meer vraaggericht gewerkt. In de Tyfoon leren we jongeren
in een individueel traject hoe ze daar mee om kunnen gaan.
Ik zal een voorbeeld geven: wanneer een jongere binnen de
DHG naar huis reist, ligt er op vrijdag een envelop klaar met
gepast reisgeld. Met ouders is door groepsleiding een planning
gemaakt, wanneer de jongere naar huis toe gaat, de
groepsleiding heeft uitgezocht hoeveel strippen er nodig zijn
en het treinkaartje is reeds besteld. Bij de RIBW wordt reizen
niet bekostigt door het RIBW, maar door jongeren of ouders
zelf. Wanneer jongeren en ouders elkaar willen bezoeken,
zullen zij met elkaar af moeten spreken hoe en wanneer ze
dit doen. Welke reis een jongere daarvoor moet maken, moet
hij zelf uitzoeken. Op deze manier wordt een jongere continue
uitgedaagd en bevraagd, hoe hij zaken denkt te gaan regelen.
Vanuit Tyfoon stromen de jongeren vervolgens door naar
de jeugdvoorziening van de RIBW Oost-Veluwe. Het mooie is
dat we in Tyfoon een werkwijze hebben, die aansluit op de
nieuwe methodiek van de jeugdvoorziening van de RIBW.’
Wat houdt die methodiek precies in?
Noor: ‘Simpel gezegd proberen we met behulp van de nieuwe
methodiek er achter te komen wat jongeren wel en niet
kunnen. Zoals gezegd bieden wij vanuit de DHG jongeren veel
structuur en is onze werkwijze gericht op behandeling. De
werkwijze binnen de RIBW is veel meer gericht op rehabilitatie.
De nieuwe methodiek heeft raakvlakken met beide werkwijzen.
De jongeren worden tijdens hun verblijf in Tyfoon en
de jeugdvoorziening van de RIBW intensief bevraagd: ‘waar
hang je uit?’, ‘wat kun je wel en wat niet?’, ‘hoe is je financiële
situatie, heb je een netwerk waarop je kunt terugvallen?’.
Met behulp van deze vragen, gecombineerd met een
individuele aanpak, kunnen we gezamenlijk achterhalen wat
een jongere wel of niet kan. Dat moet je echt onderzoeken,
want veel jongeren zijn nog niet tot zelfreflectie in staat en
zijn niet goed in staat een hulpvraag te stellen. Dat laatste
is dan ook de hoofddoelstelling binnen Tyfoon. Ook bij de
RIBW moet hiervoor zeker aandacht blijven. Gedurende het
project hebben we veel tijd besteed aan het leren begrijpen
van elkaars taal. Wij spreken veel in termen van ‘(voor)structureren’
en ‘zorg hebben voor’, de RIBW legt de focus meer
op initiatiefname van de cliënten. Dat gegeven leverde in het
begin van dit project ook vaak miscommunicatie op met de
RIBW Oost-Veluwe en Saxion. Inmiddels is gebleken dat dat
vaak te maken had met interpretatiekwesties.’
Hoezo?
Noor: ‘We zijn allen zó gewend aan onze eigen methodiek,
wijze van aanpak en jargon, dat je er snel vanuit gaat dat
alle aanwezigen begrijpen waar de woorden vandaan komen.
We hebben vaak met elkaar aan tafel gezeten en zijn
met elkaar flink gestruikeld over termen als: structuur, zorgen
voor, vraaggerichte aanpak, eigen initiatief en eigen keuzes.
Naast de zoektocht naar de juiste praktijktermen hadden we
Saxion ook nog als samenwerkingspartner, die alles vanuit
de theorie bekeek en probeerde te duiden. Het heeft dan ook
veel tijd en energie gekost om elkaar te leren verstaan. En
eigenlijk is dat het grote winstpunt van het project. We zijn er
met z’n drieën in geslaagd om onze stokpaardjes los te laten
en naar elkaar te luisteren.’
En dat gaat goed?
Noor: ‘Ja. We zijn nu bezig met de tweede lichting jongeren
die we begeleiden binnen leefgroep Tyfoon. Deze groep jongens
zal rond februari/maart 2009 de overstap kunnen maken
naar de jeugdvoorziening binnen de RIBW, waar gewerkt
wordt met de nieuwe methodiek. De eerste ronde heeft ons
veel informatie opgeleverd. We weten elkaar steeds beter
te begrijpen en te vinden. Het prettige aan RAAK is dat we
nóg beter zicht hebben gekregen op de verschillen en dat die
verschillen ook beschreven zijn.’

P3
‘Elk van ons brengt z’n eigen expertise in’
Karin van Oijen is projectmedewerker Jeugd bij de RIBW Oost-Velu-
we in Apeldoorn. Zij houdt binnen de RIBW de grote lijnen van het
RAAK-project in de gaten. Daarnaast is zij projectleider van een deel-
project waarin de effecten van de nieuwe voorzieningen voor Jeugd
op de keten worden onderzocht. ‘Dat wordt een spannende periode
omdat we in feite gaan onderzoeken of de jeugdvoorzieningen die
we ontwikkeld hebben ook effecten hebben.’
Er wordt veel geschreven over de slechte aansluiting
van de jeugdzorg op de volwassenenzorg. Hoe kijk jij
daarnaar?
Karin van Oijen: ‘Wij ervaren die kloof in de zorg dagelijks,
want er zijn eigenlijk geen geschikte voorzieningen voor
jongeren vanaf 18 jaar. En dat is ernstig omdat veel jongeren
vanuit de jeugdzorg niet kunnen terugkeren naar hun
ouderlijk huis. En voor velen van hen is zelfstandig wonen
nog geen optie. De overgang van de jeugdzorg naar de volwassenenzorg
is dus veel te groot. Dat zie je terug in de
verschillen in aanpak tussen ons en de Hoederloo Groep
(DHG). Een voorbeeld? Wij werken vraaggericht, de DHG
biedt jongeren meer structuur. We hebben het hier over
jongeren, die voor een deel echt nog opgevoed en aangestuurd
moeten worden. Wij richten ons daar in ons reguliere
zorgaanbod, in tegenstelling tot de DHG, veel minder op.
Om de overgang tussen beide zorginstellingen te versoepelen
hebben we de jongeren graag al op jonge leeftijd, vanaf
16 jaar, binnen. Op die manier kunnen ze al in een vroeg
stadium ontdekken of onze faciliteiten geschikt zijn voor
hen. Een ander voordeel van die jonge leeftijd is dat we dan
twee jaar de tijd hebben met een jongere te werken. Want
zodra ze 18 jaar zijn is de hulp die wij bieden vrijwillig.’
Wat zijn jouw ervaringen op het gebied van samenwer-
ken met de Jeugdzorg?
Karin: ‘We werken behalve met de DHG ook met andere
jeugdinstellingen samen. Ons doel is om woonvoorzieningen
voor Jeugd na de projectperiode in ons reguliere aanbod
op te nemen. Jongeren kunnen dan ook vanuit andere
jeugdinstellingen instromen. Voor een deel gebeurt dat al.
Zo werken we bijvoorbeeld goed samen met Bureau Jeugdzorg.
Natuurlijk kunnen we niet elke jongere zo maar plaatsen,
maar we proberen onze faciliteiten en begeleiding zo
goed mogelijk op de vraag af te stemmen. Voor ons is het
belangrijk dat de overgang tussen jeugd- en volwassenenzorg,
de zorgkloof waarover ik het eerder had, soepeler
verloopt. Wij zijn – net als onze cliënten – gebaat bij een
geleidelijke overgang waarbij begeleiding en methodiek
langzaam worden omgevormd tot één herkenbare aanpak.
Jongeren begeleiden op weg naar meer zelfstandigheid
speelt daarin een belangrijke rol.’
Wat is jouw rol in het RAAK-project?
Karin: ‘Ik houd me vooral bezig met het onderzoeksdeel
van het project. Er zijn vier deelprojecten waarbij onderzoek
een belangrijke rol speelt, ik ben projectleider van
het deelproject waar we onderzoek doen naar effecten
van de nieuwe voorzieningen voor Jeugd op de keten. Dit
deelproject zit achterin de lijn van het RAAK-project. Ik
heb de afgelopen tijd veel overlegd met Saxion over de
onderzoeksmethodiek en het theoretisch kader. Het daadwerkelijke
onderzoek in de keten vindt met name begin
2009 plaats. Dat wordt een spannende periode omdat we
in feite gaan onderzoeken of de jeugdvoorzieningen die
we ontwikkeld hebben ook effecten hebben. Bieden wij nu
aan waar behoefte aan is en kunnen we hierdoor het gat
tussen jeugdzorg en GGz verkleinen?’

P.4
En de samenwerking met DHG en Saxion verloopt goed?
Karin: ‘Ja, ik kan niet anders zeggen. De opstartperiode ver-
liep wat stroef omdat we echt aan elkaar moesten wennen
en elkaars organisaties moesten leren kennen. En natuurlijk
zijn er nog steeds verschillen tussen de organisaties, maar
die proberen we juist uit te buiten. Elk van ons brengt z’n
eigen expertise en z’n eigen aanpak in. Dat hoeft echter
geen probleem te zijn zolang we maar van elkaar willen
Geduldig volhouden
Linda van der Veen en Laurens Haveman zijn vierdejaarsstudenten So-
ciale en Pedagogische Hulpverlening (SPH) bij Saxion. Voor hun afstu-
deeropdracht maken ze een ontwerpschets voor de website Jeugd, die
– gelinkt aan de website van de RIBW Oost-Veluwe – komend voorjaar
online gaat. In hun ontwerp staat die inhoud van de site centraal. ‘Het
is een hele uitdaging om met verschillende partijen en verschillende
verwachtingen een mooi en functioneel ontwerp te ontwikkelen.’
Als afstudeeropdracht voor hun opleiding kozen Linda en
Laurens ervoor om een ontwerpschets te ontwikkelen
voor de website Jeugd. In jargon: project K6 van het RAAKproject.
Tijdens de onderzoeksfase ondervonden ze aan den
lijve dat de praktijk soms weerbarstiger is dan de theorie.
Laurens: ‘Om een goed ontwerp te kunnen maken, moeten
we weten wat de verschillende doelgroepen verwachten
van een website. Om die behoefte te onderzoeken hebben
we vragenlijsten gemaakt voor de belangrijkste doelgroep,
de jongeren, maar ook voor hun ouders en medewerkers
van de Hoenderloo Groep en de RIBW Oost-Veluwe. Aan
de hand van die antwoorden over internetgebruik, de door
hen gewenste informatie die op een website moet komen
te staan, de verhouding tussen beeld en tekst en best practices
van andere websites, hopen we tot een mooi en functioneel
ontwerp te komen.’
Aan de slag
Voor de uitkomsten van het onderzoek is het nu nog te vroeg
– Linda en Laurens zijn de komende weken nog druk doende
om de gegevens te analyseren – maar eind-januari moeten
alle gegevens verwerkt zijn en kunnen de studenten aan de
slag met hun ontwerp. ‘Daar zijn we dan ook wel aan toe’,
leren en hetzelfde doel voor ogen hebben. Iedereen binnen
dit project is gelukkig heel gemotiveerd. En het is heel
erg nodig dat we samenwerken en dat er aandacht voor
een nieuwe, gezamenlijke methodiek is. Los daarvan; het
is in al z’n complexiteit en met alle verschillende culturen
gewoon een heel leuk project om aan deel te nemen!’
vertelt Linda, ‘want ons geduld is behoorlijk op de proef gesteld
de afgelopen maanden.’ Ze vervolgt: ‘Gedurende het
RAAK-project zijn de jongeren, hun ouders en medewerkers
van DHG en de RIBW veelvuldig geïnterviewd en hebben
ze heel wat vragenlijsten moeten invullen. Dat merkten we
gedurende ons project, dat in de laatste fase van het RAAKproject
wordt uitgevoerd. Het kostte ons moeite om een onderzoeksgroep
samen te stellen, wat af en toe tot vertraging
in het opsturen van de lijsten leidde.’ Laurens: ‘Dat is ook
één van mijn grootste leerervaringen. Dat je geduld moet
leren opbrengen en moet blijven volhouden om mensen te
motiveren aan het onderzoek deel te nemen. Omdat het resultaat
daar uiteindelijk beter van wordt. Boos worden heeft
dan geen zin. Maar we zijn er nu wel achter dat het een
hele uitdaging is om met zoveel verschillende partijen en
verschillende verwachtingen een mooi en functioneel ontwerp
te maken.’
Linda en Laurens hebben niet alleen te maken met de vragende
partijen (DHG en de RIBW Oost-Veluwe), ook moeten
ze terdege rekening houden met de eisen die Saxion
stelt aan een goed bacheloronderzoek. Laurens: ‘Dat was
wel eens lastig. DHG en de RIBW Oost-Veluwe willen gewoon
praktische oplossingen door middel van toegepast
onderzoek, maar wij moeten er ook voor zorgen dat ons
onderzoek theoretisch klopt. Het gaat immers over onze
afstudeeropdracht.’ Linda aanvullend: ‘Het is dan ook
voorgekomen dat we een bepaald idee in ons hoofd hadden,
maar dat we dat op onderdelen moesten loslaten en
moesten aanpassen. Maar ook daar leer je weer van.’
Onderhandelen
Een ander punt waar Linda en Laurens aan moesten wennen
was hun positie in dit samenwerkingsproject. Linda:
‘Natuurlijk hebben we de afgelopen jaren ook veel samen-

P.5
gewerkt, maar dat was vooral met medestudenten. Samenwerken
in en met het veld is iets heel anders. Je moet veel
meer afstemmen en onderhandelen. Bovendien is je positie
als student ook heel anders. Dat maakt het soms best wel
lastig. Zeker als we een tijdje niets van de andere partijen
hoorden. Medestudenten kun je daar nog wel makkelijk op
aanspreken, maar in zo’n omvangrijk samenwerkingsproject
ligt dat toch wat anders. Daarom vond ik het zo leuk dat we
kennis hebben gemaakt met het Tyfoonteam (zie interview
Noor Ketelaar red.). Dan merk je in de praktijk hoe zij met
bepaalde zaken omgaan en hoe zij tegen bepaalde dingen
aankijken. En dat is heel leuk om mee te maken.’
Omdat de onderzoeksgegevens nog niet bekend zijn, heeft
De Hoenderloo Groep biedt 24-uurs jeugdzorg aan
jongeren met complexe gedragsproblemen. Bij ons
verblijven jongeren in de leeftijd van 10 tot 18 jaar,
met problemen die variëren van ADHD/PDDNOS tot
antisociale problematiek. Door jongeren een op hen
afgestemde behandeling te bieden waarin wonen,
leren en vrije tijdactiviteiten gecombineerd worden,
willen wij hen een eerlijke kans geven.
De RIBW Oost-Veluwe biedt en ontwikkelt begeleiding
op maat in wonen, zorg en welzijn voor mensen
psychiatrische en/of psychosociale problemen. Wij
geven tijdelijk, langdurig of blijvend professionele
begeleiding. De RIBW gaat altijd voor het maximaal
haalbare resultaat. Daarbij gaan we ervan uit dat u een
betekenisvolle plaats in de samenleving heeft en recht
heeft op net zo’n prettig leven als iedereen.
Het Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn en Technologie
van Saxion ondersteunt het onderwijs voor bachelor- en
masterstudenten, voert met het werkveld onderzoek uit en
legt de resultaten daarvan vast in publicaties. Het centrum
kent twee kennisdomeinen: Zorg, en Welzijn & Technologie.
Bij deze domeinen horen de bacheloropleidingen Fysiotherapie,
HBO-V, Maatschappelijk Werk, Podotherapie,
SPH en Management in Zorg. Daarnaast zijn er twee
master-opleidingen: Health Care and Social Work en
Advanced Nursing Practice.
vooruitlopen op het ontwerp van de SPH’ers niet zoveel zin.
Maar Linda en Laurens hebben er alle vertrouwen in dat
ze met een goed ontwerp zullen komen. Laurens: ‘Het is
heel mooi dat ons ontwerp straks ook werkelijk uitgevoerd
wordt. Dat je samen aan iets heel concreets werkt, stimuleert
enorm.’ Linda: ‘Zeker weten!’
Bekendmaking
winnaar Andrée van Es
prijs uitgesteld
In de vorige nieuwsbrief heb je gelezen dat het RAAKproject
‘Beschermd en begeleid wonen voor jeugdigen’ is
ingezonden voor de Andrée van Es-prijs. Deze prijs wordt
jaarlijks uitgereikt aan een instelling(en) met het beste
branche-overstijgende initiatief in de jeugdzorg. De prijs,
een geldbedrag van 10.000 euro, zou afgelopen november
worden uitgereikt. GGz Nederland, initiatiefnemer van de
prijs, heeft echter laten weten dat de bekendmaking van
de winnaar en de prijsuitreiking wordt uitgesteld tot het
voorjaar van 2009. Ons geduld wordt dus nog even op de
proef gesteld.
Meer informatie over het project, aanmelden en afmelden voor de nieuwsbrief kan via het secretariaat van het kenniscentrum
Gezondheid, Welzijn en Technologie. Telefoon: 053-487 1544, e-mail: g.g.m.geerdink@saxion.nl.