6.2 Ontwerpgrepen - Universiteit Twente

ling. Hierdoor kan het ondanks dat het ding niet op een gebruikelijke
brievenweger lijkt, toch herkenbaar zijn voor iedere gebruiker.
Eenzelfde manier van zelfverklaring van de werking van het product
vinden we in de ‘Bottoms-up’ deurbel van Peter van der Jagt [Figuur
4.7]. Iedereen weet dat kristallen glazen een mooi geluid maken als je er
tegen tikt. Dit principe verwijst zelfs rechtstreeks naar het begrip ‘aandacht
trekken’, wat in principe ook de functie is van een deurbel. Bij
4.1 Conceptueel ontwerp
63 ) Daarnaast is ‘bottoms-up’ ook
een vulgaire Amerikaanse zegswijze
om dames aan te moedigen met
hun rondingen te pronken: een wat
vergezochte tweede verwijzing naar
de functie ‘aandacht trekken’.
een officieel diner is het een gewoonte om met een lepel tegen het glas
te tikken om aandacht te vragen voor een speech. Door dit principe zo
expliciet te gebruiken in een deurbel wordt het object herkenbaar voor
iedere gebruiker, ongeacht cultuur of achtergrond. Wat het ontwerp
nog sterker maakt is dat het twee échte glazen zijn. Dus niet twee vormen
die aan glazen doen denken, maar glazen waaruit je -als ze niet op
zijn kop aan het plafond hingen- gewoon wijn zou kunnen drinken. En
hoewel de vorm van het object helemaal niet lijkt op de gereserveerde
vormtaal die door de functionalisten werd gepropageerd, verwijst dit
ontwerp dus wel degelijk naar een soort universele taal, in de zin dat
de werking van het product direct uit de vormgeving af te lezen is. Dit
is dan geen vormtaal in de zin van een bepaalde stijl, maar meer een
product-taal die rechtstreeks te begrijpen is. Van der Jagt stelt dan ook
naar aanleiding van het ontwerp: ‘Die ideeën kwamen stuk voor stuk
voort uit mijn overtuiging dat ontwerpen -producten- zichzelf moeten
vertellen.’ (van Tilborg 2010: p.41).
Deze ambigue houding ten opzichte van het functionalistische ideaal
van ‘Form Follows Function’ is ook zichtbaar in het door Gijs Bakker
ontworpen koffiezetapparaat van begin jaren tachtig [Figuur 4.8]. Aan
de ene kant is het ontwerp postmodernistisch in vormtaal en kleurkeuze.
Aan de andere kant is het proces van het koffiezetten heel duidelijk
te volgen; van het doorzichtige waterreservoir, via de buisjes naar het
verwarmingselement en dan door de als een keukenkraan gebogen uitloop
door de trechtervormige ‘processor’ naar de archetypische kan. Op
vergelijkbare wijze is in de ‘Stop’ kraan van Dick van Hoff het mengen
van koud en warm water zichtbaar gemaakt in het subtiel samenkomen
van de twee buizen [Figuur 4.9]. Op deze manier zijn de ontwerpen van
de conceptueel ontwerpers dus veel duidelijker in de communicatie van
hun functie dan veel van hun functionalistische voorgangers.
141