6.2 Ontwerpgrepen - Universiteit Twente

2.2 De aanloop
Het tegendraads ontwerp is dus vooral alles wat van het functionalisme
eerder niet mocht. Volgens diezelfde lijn kan men stellen dat het postmodernistisch
ontwerp van alles kan zijn, als het maar niet modernistisch
is (Drukker 2007). Deze opvatting creëert echter wel een leegte en
een gebrek aan houvast die op dat moment nog naar een nieuwe invulling
snakte.
In de publicatie Learning from Las Vegas maakte de Amerikaanse architect
Robert Venturi een begin met een culturele invulling van het
begrip, in dit geval toegespitst op de architectuur. Zoals de titel treffend
aangeeft, moesten we ons als ontwerpers volgens Venturi meer aantrekken
van de populaire cultuur. Las Vegas diende met zijn vele, nadrukkelijk
herkenbaar vormgegeven reclameborden als voorbeeld voor een
nieuwe visie op het ontwerpen [Figuur 2.8 – 2.11].
De directe herkenbaarheid moest zorgen voor architectuur met meer
zeggingskracht voor de gebruiker. Dus: geen abstracte modernistische
gebouwen die vooral naar zichzelf verwijzen, maar een directe vorm
van betekenisgeving door gebruik te maken van herkenbare symbolen,
verwijzingen naar de geschiedenis of verwijzingen naar een ‘inheemse’
architectuur. Venturi noemde dit ‘vernacular design’. ‘Mooie’ oude steden
zoals Rome waren volgens Venturi ook niet gebaseerd op een strak
systeem en staan uiteraard bol van de symboliek en ornamentiek. In
zijn meest extreme vorm leverde dit systeem van directe betekenis zelfs
producten op die enkel nog uit symbool bestonden. Venturi geeft in
zijn boek het voorbeeld van de ‘Long Island Duckling’; een snackbar die
gebakken eend verkoopt, letterlijk gebouwd in de vorm van een eend
[Figuur 2.12].
Het moge duidelijk zijn dat dit soort voorbeelden precies behoort tot
wat in die tijd, met name door functionalisten, kitsch genoemd werd.
Niettemin raakte Venturi’s pleidooi voor een extern -dus van buiten het
object zelf- en op de consument gerichte symboliek een gevoelige snaar
en ook in Nederland kwam het in het debat over goede vormgeving
terug (Simon Thomas 2008: pp.179-186). In opdracht van de Stichting
Industriële Vormgeving te Amsterdam publiceerde Simon Mari Pruys
in datzelfde jaar een studie over de vraag ‘wat industrial design is of
zou horen te zijn’. Vanuit een biologisch-evolutionaire opvatting over
71