Inhoud 65-78 HW Singor Africa Romana: een overzicht 79 ... - Tresoar

viel hem al snel in handen en bracht het er niet levend vanaf, Adherbal wist het vege lijf
slechts te redden door zijn heil te zoeken bij de Romeinen en hen te betrekken in een
langdurig conflict dat de zwakten van de Romeinse maatschappij pijnlijk blootlegde.
Sallustius de verslaglegger
De oorlog in Numidië is uitgebreid beschreven door de geschiedschrijver Gaius
Sallustius Crispus (86-35 v.Chr.). Hij leek voorbestemd voor een glanzende politieke
loopbaan. In 55 v.Chr. werd hij quaestor en in 52 v.Chr. volkstribuun, maar twee jaar
later stagneerde zijn carrière toen hij door de censors uit de senaat werd gezet.
Tijdens de burgeroorlog tussen Caesar en Pompeius koos hij de zijde van Caesar, die
hem opnieuw quaestor maakte en hem daarmee ook zijn lidmaatschap van de senaat
teruggaf. Een jaar later liep zijn imago ernstige schade op. Als gouverneur van de pro-
vincie Africa Nova maakte hij zich aan ernstige malversaties schuldig. Latere auteurs
spreken over enorme uitbuitingen van de lokale bevolking. In een smaadschrift tegen
Sallustius, waarvan ooit gedacht werd dat het door Cicero was geschreven, lezen we:
'Hij plunderde de provincie zo leeg dat onze bondgenoten zelfs in tijden van oorlog
nooit iets ergers hebben doorstaan of te duchten hebben gehad dan wat ze nu in
vredestijd allemaal hebben moeten verduren tijdens zijn gouverneurschap.' Om aan
een gerechtelijke procedure te ontkomen zou hij voor een bedrag van één miljoen
tweehonderdduizend sestertiën een regeling hebben getroffen met Caesar. Ze zouden
er beiden beter van zijn geworden. Sallustius zou met de winsten het fraaie landgoed
aan de rand van Rome tussen de heuvels Pincius en Quirinalis, dat bekend zou worden
onder de naam 'de tuinen van Sallustius', hebben gekocht.
Of Sallustius de beslissing om uit de politiek te stappen spontaan heeft genomen
of omdat Caesar in 44 v.Chr. werd vermoord, is onzeker. Zeker is alleen dat hij zich
de laatste negen jaar van zijn leven volledig heeft gewijd aan de geschiedschrijving. Hij
schreef drie grote werken. Van de Historiën is slechte een klein gedeelte overgebleven:
vier redevoeringen, twee brieven en een verhandeling over normen en waarden. De
grootste bekendheid geniet zijn geschrift De samenzweringvan Catilina. De hoofd-
persoon is een Romeinse senator uit een oud patricisch geslacht die in 63 v.Chr. eerst
een radicaal hervormingsprogramma lanceerde en vervolgens Rome op zijn grond-
vesten deed trillen met de dreiging van gewelddadige acties. De ‘coup’ werd onderdrukt
door de consul Cicero, die enkele jaren later in zijn vier Catilinarische redevoeringen
verslag deed van zijn belevenissen.
Enkele jaren later ging Sallustius nog verder terug in de tijd en schreef De oorlog
tegen Jugurtha. De redenen waarom hij zich op dit onderwerp stortte beschrijft hij zelf
bondig:
'lk ga de oorlog beschrijven die het Romeinse volk heeft gevoerd tegen Jugurtha, de
koning van de Numidiërs. Dat doe ik ten eerste omdat de oorlog groot en grimmig was
en een wisselend verloop kende, en voorts omdat toen voor het eerst is opgetreden
tegen de arrogantie van de adel.' (Sallustius, De oorlog tegen Jugurtha 5, 1; vertaling
Vincent Hunink)
De arrogantie van de adel was na de verwoesting van Carthago in 46 v.Chr.
duidelijk aan de dag getreden. De vrees voor Carthago had senaat en volk van Rome
lange tijd verenigd, maar nu de grote rivaal was weggevallen traden de tegengestelde
belangen aan de dag. De leden van de senatoriale elite namen het niet meer zo nauw
met de traditionele mores en hadden vooral oog voor hun eigen politieke en economi-
sche belangen. Persoonlijke macht en rijkdom werden de belangrijkste drijfveren.
Sallustius schrijft erover: